qartuli samxedro terminebi da ganmartebebi samxedro dargebis...
TRANSCRIPT
-
saqarTvelos teqnikuri universitetis
nagebobebis, specialuri sistemebisa da sainJinro uzrunvelyofis instituti
qarTuli samxedro terminebi da ganmartebebi
samxedro dargebis mixedviT
leqciebis kursi
Tbilisi
2018 w.
-
Semdgeneli – profesori, general-maiori elguja meZmariaSvili
ISBN 978-9941-8-0283-6 (PDF)
-
S i n a a r s i
SeiaraRebuli brZolis kanonebisa da kanonzomierebebis,
samxedro mSeneblobis saerTo safuZvlebisa da omis warmoebis saerTo
niSnebis terminologia
xmeleTze SeiaraRebuli brZolis meTodebisa da xerxebis,
zRvaSi SeiaraRebuli brZolis meTodebis da
haerSi da kosmosSi SeiaraRebuli brZols terminologia
SeiaraRebuli Zalebis mSeneblobis, dakompleqtebis, sabrZolo
momzadebisa da samxedro swavlebis terminologia
SeiaraRebuli Zalebis sabrZolo moqmedebebSi da brZolebSi
Cabmis da SeiaraRebuli Zalebis calkeuli, specialuri saxeobebis
moqmedebebis terminologia
samxedro sferoSi materialuri resursebis dagrovebis, ganawilebis,
maTi moculobebisa da saxeobebis terminologia
SeiaraRebisa da samxedro teqnikis terminologia
samxedro istoriis - omebis istoriis da samxedro xelovnebis istoriis
terminologia
samxedro specialuri mecnierebebis terminologia
daskvniTi leqcia - „qarTuli samxedro enciklopediuri leqsikoni“
1
85
283
300
399
440
546
547
635
-
1
leqcia 1_2_3
SeiaraRebuli brZolis kanonebisa da kanonzomierebebis,
samxedro mSeneblobis saerTo safuZvlebisa da
omis warmoebis saerTo niSnebis
terminologia
1. agresiis aRkveTa - saxelmwifos mier samxedro Zalis gadamwyveti gamoyeneba
agresorze zemoqmedebis sxva arasamxedro saSualebebTan SexamebiT misi
SeiaraRebuli Tavdasxmis Sesawyvetad. xorcieldeba mowinaaRmdegeze jarebis
(Zalebis) sapasuxo dartymebis miyenebiT, imavdroulad, saomari konfliqtis
adreul stadiaSi ekonomikuri, politikuri, diplomatiuri da winaaRmdegobis
sxva RonisZiebebis gamoyenebiT. maTi mizania Tavidan aicilon agresiis
eskalacia da xeli Seuwyon Tavdasxmis msxverpli QqveynisTvis misaRebi
pirobebiT Semdgom mogvarebas.
2. agresiis mogerieba _ SeiaraRebuli Zalebis urTierTdakavSirebuli
RonisZiebebis da moqmedebebis erToblioba, romelTa mizania agresoris mier
saxelmwifos suverenitetis da teritoriuli mTlianobis darRvevis gegmebis
CaSla. mis gansaxorcieleblad mowinaaRmdeges ayeneben dartymebs xmeleTze,
haerSi, zRvaze da kosmosur sivrceSi, raTa strategiuli (operatiuli)
gaSlisas jarebis (Zalebis) nawilma SeinarCunon TavianTi samxedro
potencialis ZiriTadi nawili da Seqmnan pirobebi agresoris sruli
ganadgurebisTvis.
3. adgilobrivi Tavdacva _ rigi qveynebis SeiaraRebul ZalebSi im
saSiSroebisgan dacvis RonisZiebebis sistema, romelic iqmneba saomari
moqmedebebis da sagangebo situaciebis dros. xorcieldeba garnizonebSi,
samxedro obieqtebze (arsenalebSi, bazebSi, sawarmoebSi, organizaciebSi,
dawesebulebebSi, samxedro saswavleblebSi) da samxedro qalaqebSi.
4. aneqsia _ erTi saxelmwifos mier meore saxelmwifos mTeli teritoriis an
misi nawilis Zaladobrivi mierTeba (xelSi Cagdeba); xalxis sxva qveynis
sazRvrebSi ZaliT datoveba; erTi saxelmwifos suverenitetis
samarTalsawinaaRmdego gavrceleba im teritoriul sivrceebze, romelic
imyofeba saerTaSoriso Tanamegobrobis erTobliv gamoyenebaSi (kosmosi, Ria
zRva da sxv.). saerTaSoriso samarTlis mixedviT aneqsia aris
kanonsawinaaRmdego qmedeba da ganixileba rogorc agresia.
5. arabirTvuli zona - birTvuli iaraRisgan Tavisufali zona, sadac
xelSekrulebis Sesabamisad akrZalulia misi gamocda, warmoeba, ganTavseba,
Senaxva, tranziti da gamoyeneba (masze an mis winaaRmdeg).
6. arameomari saxelmwifo _ termini, romelic me-2 msoflio omis dros
axasiaTebda qveyanas, romelmac calmxrivad ganacxada, rom ar daicavs
neitralitets, magram amavdroulad omSi romelime mxaris sasargeblod ar
CaerTveba.
7. armiis moraluri suliskveTeba _ armiis piradi Semadgenlobis Segnebis
mdgomareoba, romelic axasiaTebs SeiaraRebuli Zalebis sulier
-
2
SesaZleblobebs da mzadyofnas Tavisi daniSnulebis da dasaxuli amocanebis
Sesabamisad moqmedebisTvis; sulieri potencialis gamovlinebis da
realizebis forma.
8. atlantikaze nato-s gaerTianebuli SeiaraRebuli Zalebis strategiuli
sardloba - misi Stabi ganlagebulia aSS-Si, virjiniis Stati, q. norfolki.
misi pasuxismgeblobis zona gadaWimulia CrdiloeT polusidan kibos
tropikamde da Crdilo amerikis napirispira wylebidan evropis da afrikis
napirispira wylebamde portugaliis CaTvliT, magram lamanSis yuris da
britanuli kunZulebis gamoklebiT.
9. birTvuli omi _ omi, romelSic dazianebis mTavar saSualebas birTvuli
iaraRi warmoadgens. meore msoflio omis Semdeg ganixileboda mxolod
yovlismomcveli birTvuli omis SesaZlebloba, romelic xasiaTdeboda yvela
saxis birTvuli iaraRis brZolis sxva saSualebebTan SexamebiT SeuzRudavi,
masirebuli da droSi koncentrirebuli gamoyenebiT. aseT omSi pirdapir Tu
arapirdapir erTveba yvela an msoflios saxelmwifoebis umravlesoba. misi
meoradi Sedegebi (e.w. `birTvuli Rame~, `birTvuli zamTari~) gavrceldeboda
mTel dedamiwaze, rac gamoiwvevda civilizaciis ganadgurebas, globalur
ekologiur katastrofas. me-20 saukunis 50-ian wlebis meore naxevridan
wamoyenebul iqna birTvuli iaraRis SezRudvis koncefcia. dResac msoflios
mSvidobismoyvare Zalebi gamodian birTvuli omis Tavidan asacileblad,
birTvuli iaraRis gauvrceleblobis reJimis gasaZliereblad da SemdgomSi
akrZalvisTvis.
10. birTvuli strategia – koncefcia, romelic gamoxatavs birTvul
saxelmwifoTa samxedro-politikuri xelmZRvanelobis Sexedulebebs
birTvuli Zalebis mSeneblobaze, gamoyenebis principebze da maT rolze
erovnuli usafrTxoebis uzrunvelyofaSi. TiToeul birTvul saxelmwifos
aqvs Tavisi strategia misTvis damaxasiaTebeli TaviseburebebiT.
11. birTvuli usafrTxoeba _ 1. birTvul obieqtebze organizaciul_teqnikuri
RonisZiebebis sistema, romelic mimarTulia xalxze da garemoze saSiSi da
mavne faqtorebis zemoqmedebis maqsimalur Semcirebaze da gamoricxvaze; 2.
birTvuli safrTxis wyaros Semcvleli obieqtis Tviseba, ar dauSvas maTi
gamovlineba moTxovnili albaTobiT, mocemuli drois ganmavlobaSi.
12. birTvuli Seteva – omis sawyis etapze birTvuli iaraRis gamoyenebis xerxi.
termini “birTvuli Seteva” gaCnda aSS-Si 50-ian ww. aSS-is samxedro
TeoretikosTa Sexedulebisamebr, birTvuli Seteva SeiZleba Sedgebodes
ramdenime masirebuli birTvuli dartymisgan da grZeldebodes ramdenime
dRes, sanam ar gamoileva birTvuli sabrZolo masalebis ZiriTadi maragi.
globaluri masStabis birTvul SetevaSi mTavari roli ganekuTvneba
strategiul Zalebs: kontinentTaSoris balistikur raketebs, balistikuri
raketebiT aRWurvil atomur wyalqveSa navebs da strategiul bombdamSenebs;
omis Teatrsa da saomari moqmdebis TeatrSi – saSualo siSoris taqtikuri da
sagembano (aviamzidebis) aviaciis frTosan da balistikur raketebs,
operatiul-taqtikur da taqtikur raketebs, agreTve artilerias, romelic
-
3
birTvul sabrZolo masalebs iyenebs. birTvul SetevaSi gadamwyvetad iTvleba
pirveli masirebuli birTvuli dartyma.
13. birTvul-saraketo dartymis Sesaxeb gafrTxilebis sistema – aSS-is
samxedro organizaciis zogadi struqturis Semadgeneli nawili. moicavs
kosmosur saSualebebs, balistikuri raketebis gaSvebis aRmoCenis (mikvlevis)
sistemas da balistikuri raketebis frenis traeqtoriebze aRmoCenis
saxmeleTo radiolokaciur sistemebs (,,bimius”, ,,parqs” da sxv.). mSvidobian
dros am saSualebaTa nawili gamoiyeneba kosmosuri sivrcis kontrolisa da
dazvervisTvis.
14. gadaadgilebuli piri _ samoqalaqo piri, romelic iZulebuli gaxda omis,
revoluciis, bunebrivi an teqnogenuri ubedurebis gamo sxva adgilze
gadaadgilebuliyo. maT ganekuTvneba: adgilnacvali pirebi, ltolvilebi,
evakuirebulebi, samSoblodan devnilebi an omis msxverplni.
15. ~gadabuguli miwis~ taqtika _ mowinaaRmdegis mier dapyrobil teritoriaze
dasaxlebuli punqtebis, samrewvelo da sasoflo-sameurneo sawarmoebis,
energetikuli, satransporto da sxva nagebobebis, gzebis, materialur
saSualebaTa maragebis, naTesebis, kulturis Zeglebis da a.S. ganzrax
ganadgureba. cnobilia vandalebis, hunebis gamaCanagebeli Semosevebis,
TaTar_monRolTaA dampyrobluri omebis droidan. `gadabuguli miwis~
taqtikis meTodebis gamoyeneba gadaWriT aris dagmobili saerTaSoriso
SeTanxmebiT, kerZod, haagis 1899, 1907-is konvenciebis da Jenevis 1949
konveciebis gadawyvetilebiT, agreTve gaero-s generaluri asambleis 1970-is
dekembris da 1974-is dekembris gadawyvetilebiT.
16. gadasvlis strategia - mSvidobis SenarCunebis operaciis amocanis
ganuyofeli nawili, romelic miznad isaxavs aseTi operaciis damTavrebis
pirobebis misaRwevad warmatebul dinamikas. es aris strategia, romelic
iTvaliswinebs mxareebis mier Sesabamisi xelSekrulebebis debulebebis
dacvas, saSualebas mogvcems mSvidobis SenarCunebis Zalebis ricxovnobis,
rolis da mniSvnelobis Semcirebas. imis Sesabamisad, rom politikur da
samoqalaqo institutebs da sxva saerTaSoriso organizaciebs
samxedroebisagan gadaecemaT ufro meti xarisxis pasuxismgebloba,
periodulad xorcieldeba oficialuri Sefasebis procesi. es xels uwyobs
xelmZRvanelobis da rekomendaciebis uzrunvelyofas Zalebis Semcirebis
maStabebis mimarTulebiT, maTi Semdgomi gamoyvanis mizniT.
17. gaerTianebuli _ mcneba, romelic asaxavs sxvadasxva samxedro
formirebebSi SeiaraRebuli Zalebis ramdenime saxeebiis nawilebisa da
qvedanayofebis monawileobas.
18. gaero-s iZulebis zomebi - gaero-s mier Tavisi wesdebis safuZvelze
gamoyenebuli zomebis sistema im saxelmwifoebis winaaRmdeg, romlebic
msoflios safrTxis, mSvidobis darRvevis an agresiis Camdenad gvevli- nebian.
Ees zomebi SesaZloa gamoyenebul iqnas SeiaraRebuli Zalebis CarTvis gareSe
(ekonomikuri blokada, rkinigzis an sahaero mimosvlis Sewyveta da sxva), an
SeiaraRebuli Zalebis CarTviT.
-
4
19. gaero-s samxedro damkvirveblebis misia _ msoflio gaerTianebis
warmomadgenlobebi, romlebic gaero-s usafrTxoebis sabWos gadawyvetilebiT,
saerTaSoriso konfliqtebis raionebSi samxedro-politikuri da operatiuli
viTarebis ganviTarebis, cecxlis Sewyvetis an dazavebis SeTanxmebebis
dacvisadmi kontrolisTvis iqmneba, agreTve im obieqturi informaciis
misaRebad, romelic saWiroa mSvidobis safrTxis Tavidan asacileblad an
aRsakveTad; mSvidobis aRdgenis da xelSewyobis operaciebis erT-erTi forma.
Tavis amocanebs samxedro damkvirveblebis misiebi asruleben stacionaruli
da moZravi saguSagoebidan TvalTvalis, adgilobriv mcxovrebTa gamokiTxvis,
jarebis dislokaciis raionebis da demilitarizebuli zonebis patrulirebis
da inspeqtirebis gziT. samxedro damkvirveblebis misiebi kompleqtdeba
upiratesad oficrebiT, romlebsac gaeros wevri qveynebi Sesabamis
SeTanxmebaTa safuZvelze gamoyofen. iqmneba 1948 wlidan.
20. gamalebuli SeiaraReba _ iaraRis da teqnikis daCqarebuli SemuSavebis,
warmoebis da dagrovebis, ekonomikis, mecnierebis da sazogadoebrivi
cxovrebis sxva sferoebis militarizaciis bazaze maTi Tvisebrivi srulyofis
procesi. omis Semdgom periodSi gamalebuli SeiaraRebis ZiriTad
mimarTulebebs warmoadgens: strategiuli da operatiul_taqtikuri birTvuli
iaraRis arsebul saxeobaTa ganuwyveteli srulyofis gziT axali nimuSebis
SemuSaveba, gamocda da danergva; iaraRis axali klasis _ TavdacviTi,
dartymiTi da uzrunvelmyofi kosmosuri bazirebis saSualebebis SemuSaveba;
iseTi masobrivi dazianebis iaraRis Seqmna, romelic efuZvneba sxvagvar
(gamoyenebulTan SedarebiT) fizikur principebs da Tvisebebs (lazeruli,
neitronuli, konuri, geofizikuri da sxv.); maRali sizustis iaraRis
sxvadasxva sistemebis SemuSaveba da sxv.
21. gamgzavni qveyana _ mravalerovnuli jarebis (Zalebis) gadaadgilebis da
transportirebisas-saxelmwifo, romelic erovnul jarebs da/an erovnul
formirebebs mravalferovnuli Zalebis SemadgenlobaSi . agzavnis an
monawileobs gagzavnaSi an gaSlaSi. gamgzavnma qveyanam SesaZlebelia
mimarTos mimReb qveyanas zurgis da administraciuli mxardaWeris moTxovniT
jarebis (Zalebis) saomari moqmedebebis TeatrSi tranzitis an yofnis
periodSi.
22. ,,gamoucxadebeli omi“ –mowinaaRmdegis moqmedebebis pirobiTi saxelwodeba,
romelsac erTi saxelmwifo (saxelmwifoTa jgufi) uwevs organizacias da
axorcielebs, rogorc wesi, sxva xalxebis da qveynebis winaaRmdeg
SeiaraRebuli saSualebebis da saomari meTodebis gamoyenebiT ise, rom ar
warmoadgens meomar mxares. xorcieldeba mravalferovani xerxebiT, romelTa
Soris aris: ekonomikuri blokada, diplomatiuri izolacia, politikuri
konfrontacia; sasazRvro incidentebis da konfliqtebis provocireba; Zalis
demonstracia, samxedro yofnis, Zalis gamoyenebiT muqaris gaZliereba;
separatistuli, nacionalisturi da sxva moZraobebis gaRviveba da mxardaWera
da a.S.
-
5
23. gamoyofadi, magram aracalkeuli _ principi, romelic aregulirebs
Crdiloatlantikuri kavSiris mier mxardaWeris gaweva sakiTxis
dasavleTevropuli kavSiris xelmZRvanelobiT Catarebul operaciebSi,
romelic tardeba, rogorc evropuli usafrTxoebis da Tavdacvis
Semadgenelis ganviTarebis Semadgeneli nawili. mxardaWerilia 1994 wels
briuselis umaRlesi Donis Sexvedraze da Semdgom periodSi araerTxel iyo
dadasturebuli. am principis Sesabamisad Crdiloatlantikuri kavSiri ar
dauWers mxars specialur an calkeul Zalebs da saSualebebs, garda msgavsi
daxmarebis aRmoCenisa. usafrTxoebas da Tavdacvis evropuli Semadgenelis
miznebisaTvis Zalebi da saSualebebi erTjeradad SeiZleba gamoiyos
Crdiloatlantikuri kavSiris Zalebis da saSualebebis erTobliobidan.
24. ganiaraReba – RonisZiebaTa sistema, romelic mimarTulia omis warmoebis
saSualebaTa SezRudvis, Semcirebis an likvidaciisTvis. SeiZleba
xorcieldebodes an rogorc calkeuli saxelmwifos calmxrivi aqcia, an
rogorc saerTaSoriso procesi ori an mravalmxrivi SeTanxmebis safuZvelze,
an/da, rogorc gamarjvebulis mier damarcxebuli mowinaaRmdegisTvis
iZulebiT Tavsmoxveuli RonisZieba. sayovelTao da sruli ganiaraReba
gulisxmobs, omis warmoebis mTeli materialuri saSualebebis likvidacias,
maT Soris SeiaraRebuli Zalebis daSlas, samxedro dawesebulebaTa
gauqmebas, SeiaraRebis warmoebis Sewyvetas, samxedro swavlebis da samxedro
miznebisTvis saxsrebis xarjvis Sewyvetas da sxv. me-2 msoflio omis Semdeg,
gansakuTrebiT birTvuli iaraRis gaCenis Semdeg ganiaraReba gadaizarda
Tanamedroveobis erT-erT globalur problemad, gaxda gaero-s mudmivi
yuradRebis sagani, romlis wesdebac ganiaraRebis princips TanamSromlobis
zogad saerTaSoriso – samarTlebriv principTa ricxvs miakuTvnebs,
mSvidobis da usafrTxoebis SenarCunebis saqmeSi.
25. ganiaraReba da SeiaraRebaze kontroli _ saerTaSoriso urTierTobebis
stabilurobis ganmtkicebisaTvis mimarTuli Zalisxmeva, romelic miiRweva
jarebis ricxovnobis da SeiaraRebis donis SemcirebiT SeTanxmebebisa da
ndobis amaRlebis efeqturobis da Semowmebis saSualebiT.
26. gare samxedro safrTxe _ samxedro usafrTxoebis muqara, romlis wyaro
imyofeba erovnul sazRvrebs gareT. SeiZleba gamowveul iqnas: teritoriuli
pretenziebiT; qveynis Sida saqmeebSi CareviT; saxelmwifos sazRvris
siaxloves an mokavSireebis sazRvrebTan SeuiaraRebeli konfliqtebis kerebis
arsebobiT; SeiaraRebuli Zalebis dajgufebebis SeqmniT, romlebic iwvevs
Camoyalibebul ZalTa balansis rRvevas.
27. gaRrmavebuli programa ,,partnioroba mSvidobisaTvis” _ RonisZiebebis
farTo speqtri, romelic miRebul iqna 1997 wlis gazafxulze da miznad
isaxavda programis ,,partnioroba mSvidobisaTvis” gaZlierebas sami ZiriTadi
mimarTulebiT: am programis farglebSi politikuri konsultaciebi, misi
operatiulobis xarisxis amaRleba da gadawyvetilebis miRebis procesSi
partniorobis saxelmwifoebis monawileobis gafarToeba da partniorebis
sakiTxebis operatiuli dagegmva.
-
6
28. “gaWianurebuli birTvuli omis” doqtrina _ Sexedulebebis da principebis
sistema, romelic xsnis birTvuli iaraRis gamoyenebiT xangrZlivi omis
warmoebis SesaZleblobebs.
29. genocidi _ rasobrivi, erovnuli Tu religiuri motivebiT mosaxleobis
calkeuli jgufebis fizikuri mospoba an cxovrebis iseT pirobebSi Cayeneba,
rac maT ganadgurebas gamoiwvevs. genocidi kacobriobis winaaRmdeg
mimarTuli erT-erTi umZimesi danaSaulia. igi ukavSirdeba reaqciul
`Teoriebs~, romlebic qadageben rasobriv da erovnul siZulvils, e.w.
`umaRlesi~ rasis gabatonebas `dabal~ rasaze da sxv. genocids masobrivad
mimarTavdnen hitlerelebi, romlebmac milionobiT adamiani gaJlites
`sikvdilis banakebSi~.
30. geopolitika – politologiuri koncefcia, romelic ganixilavs lokalur,
regionul da globalur saerTaSoriso procesebze saxelmwifos mdebareobis
teritoriul-sivrcobrivi Taviseburebebis zemoqmedebis xasiaTs da
konkretul istoriul formebs. warmoiSva me-19 _ 20 saukuneebis mijnaze.
ganixilavda saxelmwifoebs, rogorc biologiaze maRla mdgom organoebs,
romelTa arsebobisTvis aucilebelia `bunebrivi sazRvrebi~ da `sasicocxlo
sivrce~. es koncefcia gamoiyeneboda gareSe eqspansiebis gasamarTleblad,
gansakuTrebiT, germaniis faSizmis mier. me-20 saukunis meore naxevarma
gamoavlina saxelmwifoTa sagareo politikaze geopolitikuri faqtorebis
(teritoriuli mdebareoba, bunebrivi resursebi, hava da sxva) gavlenis
gaZliereba. qveynis geografiul upiratesobaTa gamoyeneba Cadga grZelvadiani
sagareo-ekonomikuri da politikuri saqmianobis umniSvnelovanesi
winamZRvrebis wyebaSi. Sesabamisad gaizarda miswrafeba, ainazRauron
geopolitikuri mdebareobis araxelsayreli momentebi Sinagani teqnikur –
ekonomikuri da samxedro-politikuri saSualebebiT (samxedro blokebis,
bazebis Seqmnas, sazRvargareTis qveynebis mtruli reJimebis potencialis
ZirgamoTxris da megobruli reJimebis potencialis mxardaWeris politikas).
21-e saukunis damdegs samxedro-kosmosuri da samxedro raketmSeneblobis
programebis dagegmvisas mxedvelobaSi miiReba potenciuri mowinaaRmdegeebis
SeiaraRebebis geopolitikuri profili; saxelmwifoebis sivrcobriv-
geografiuli Taviseburebani gamoxatulebas poveben saxmeleTo da samxedro-
sazRvao Zalebis, satransporto-sahaero, samxedro-sahaero da saaviamzido
flotebis proporciuli ganviTarebis koncefciebSi.
31. geostrategiuli regioni _ dedamiwis teritoriis nawili, romelsac gaaCnia
globaluri mniSvneloba stabilurobis, usafrTxoebis da mSvidobis
SesanarCuneblad, upirveles yovlisa samxedro safrTxeebis formirebis,
realizebis, maTi neitralizaciisa da gafrTxilebis RonisZiebaTa sistemis
ganxorcielebis kuTxiT.
32. geostrategiuli sivrce _ dedamiwis zedapiris teritoriebis da masze
ganlagebuli obieqtebis, Sida zRvebis da msoflio okeanis akvatoriebis,
agreTve dedamiwisirgvlivi sahaero kosmosuri sivrcis erToblioba, romelic
geopolitikuri da samxedro strategiis Seswavlis da aRricxvis sagans
-
7
warmoadgens. geopolitikuri sivrce ganixileba kontinenturi da saokeano
strategiuli raionebis, regionebis, saokeano da sazRvao zonebis,
strategiuli mimarTulebebis, strategiuli sahaero _ kosmosuri
mimarTulebebis da sahaero mimarTulebebis sistemaSi.
33. dazaveba – meomar mxareTa ormxrivi TanxmobiT saomari moqmedebis droebiTi
Sewyveta. ganasxvaveben adgilobriv (nawilobriv) da saerTo dazavebas.
adgilobrivi dazaveba, calkeul nawilebsa da qvedanayofebs Soris frontis
SezRudul ubanze saomar moqmedebas garkveuli vadiT aCerebs. saerTo
dazaveba saomar moqmedebas saomari moqmedebis mTel TeatrSi wyvets da
uvadoa.
34. dakvirvebis misia - misia, romelic gaero-s uSiSroebis sabWos, euTo-s, dsT-s
mandatiT gagzavnilia potenciuri an arsebuli SeiaraRebuli konfliqtis
zonaSi. maTi mizania konfliqtis mxareebis mier aRebuli valdebulebebis da
miRweuli SeTanxmebebis Sesrulebis kontroli da Semowmeba. misiis
SemadgenlobaSi SeiZleba Sevides samxedro da samoqalaqo damkvirveblebi.
35. damoukidebeli teritoriebi _ metropolia saxelmwifoebis samflobeloebi,
romlebic eqvemdebarebodnen maT srul, an nawilobriv mmarTvelobas. rogorc
wesi, es aris arqipelagebi, calkeuli kunZulebi an umniSvnelo zRvispira
teritoriebi. bevr damokidebul teritoriaze imyofebian jarebi, aris
samxedro bazebi, metropoliebis da maTi mokavSireebis sxva obieqtebi. maT
Tvals adevnebs gaeros dekolonizaciis specialuri komiteti.
36. damsjeli eqspediciebi _ samxedro aqciebi, romlebsac jarebi da sxva
saxelmwifo SeiaraRebuli formirebebi axorcieleben amboxebebis, ajanyebebis,
masobrivi saxalxo gamosvlebis raionebSi maTi CaxSobis, monawile da
TanamgrZnobi mosaxleobis mimarT represiebis ganxorcielebis mizniT.
Sidasaxelmwifoebrivi damsjeli eqspediciebi yvelaze metad aris
damaxasiaTebeli revoluciebis da samoqalaqo omebis periodebisTvis. sxva
saxelmwifoebis teritoriaze damsjeli eqspediciebi gamoiyeneba okupaciis
periodSi partizanebis da samoqalaqo mosaxleobis winaaRmdeg, xolo
mSvidobian dros, arcTu iSviaTad, sxvadasxva yalbi sababebiT (ucxoel
moqalaqeTa gadarCena, terorizmis winaaRmdeg brZola da sxv.). damsjeli
eqspediciebisTvis damaxasiaTebelia SedarebiTi SezRudva Zalebis, adgilis
da drois mxriv, maTi ganxorcielebisas daSvebuli samarTlebrivi normebis,
omis kanonebis da wes-Cveulebebis seriozuli darRvevebi, specialurad
momzadebuli jarebis da daqiravebuli samxedro mosamsaxureebis mozidva.
37. dauZlurebis strategia – samxedro moqmedebebis warmoebis xerxi, romelic
gulisxmobs, saomari moqmedebis TeatrSi, omis miznebis miRwevas, meToduri
manevrirebis da mowinaaRmdegis komunikaciebsa da momaragebis bazebze
zemoqmedebis gziT. farTod iyo gavrcelebuli me-16 - me17 ss. misi erT-erTi
udidesi momxre iyo prusiis mefe fridrix II. dauZlurebis strategiis ideebi
aisaxa g. loidis, a. biulovis da sxvaTa SromebSi. dauZlurebis strategiis
calkeuli elementebi gamoiyeneba Tanamedrove omebSi.
-
8
38. daqiravebulebi - 1. profesionali samxedro mosamsaxureebi, romlebic ucxo
qveynis SeiaraRebul ZalebSi samsaxurisTvis arian daqiravebuli; 2.
specialurad daqiravebuli pirebi, romlebic angarebiTi miznebiT
monawileoben SeiaraRebul brZolaSi da ar ekuTvnian arc erT meomar
mxares. Tanamedrove saerTaSoriso samarTali daqiravebulebis saqmianobas
danaSaulebrivad miiCnevs. isini ar sargebloben SeiaraRebuli konfliqtebis
samarTlis normebis mfarvelobiT, ver eqnebaT kombatantebis an samxedro
tyveebis statusi, maTze ar vrceldeba TavSesafris ufleba.
39. daqiravebuli armia – profesional meomarTa jarebi, romlebsac
saxelmwifoebi, qalaqebi da calkeuli feodalebi samxedro samsaxurisTvis
qiraobdnen. gaCnda Zveli welTaRricxvis me-3 aTaswleulSi (Zvel egvipteSi),
kompleqtdeboda ZiriTadaT daqiravebuli ucxoelebiT. me-15 s. bolodan aseTi
daqiravebuli armiebi saxelmwifoebis ZiriTad samxedro Zalad iqca. me-17-18
ss. dasavleT evropaSi moxda gadasvla erovnul daqiravebul armiebze,
romlebic kompleqtdeboda Tavisi qveynis moqalaqeebiT da mTlianad iyo
damokidebuli centralur xelisuflebaze. me-18-19 ss. damlevs daqiravebuli
armiebis paralelurad Seiqmna regularuli armiebi, romlebic
kompleqtdeboda samxedro begaris safuZvelze.
40. daZabulobis eskalacia _ saxelmwifoTaSorisi konfliqturi urTierTobebis
mZafr krizisul fazaSi gadasvlis procesi, romelsac Tan axlavs
SeiaraRebuli konfliqtis an omis warmoqmnis maRali albaToba.
41. dezinformacia _ operatiuli (strategiuli) maskirebis xerxi, romelic
mdgomareobs sakuTari jarebis (Zalebis), maTi dajgufebis Semadgenlobis,
SeiaraRebis, brZolisunarianobis, sabrZolo moqmedebebis gegmebis Sesaxeb
mcdari monacemebis ganzrax gavrcelebaSi, romlis mizania mowinaaRmdegis
SecdomaSi Seyvana. dezinformaciisaTvis gamoiyeneba kavSirgabmulobis,
beWdviTi, radiomauwyeblobis, satelevizio, kompiuteruli da sxva
saSualebebi. dezinformacia xorcieldeba demonstraciuli moqmedebebis,
imitaciis, dafarvis RonisZiebebTan kompleqsSi.
42. demilitarizacia _ samxedro mrewvelobis, SeiaraRebuli Zalebis, samxedro
simagreebis da nagebobebis sruli an nawilobrivi likvidacia da agreTve
samxedro mizniT raionis an teritoriis gamoyenebis akrZalva.
43. demilitarizebuli zona _ saerTaSoriso SeTanxmebiT dadgenili teritoria,
romelzec akrZalulia jarebis yola, sxvadasxva samxedro-teqnikuri
sawarmoebis Seqmna. umTavresad gavrcelebulia sazRvrispira
demilitarizebuli zonebi, romlebic iqmneba potenciurad mtruli mxareebis
daSoriSorebisaTvis da maT Soris samxedro konfliqtebis asacileblad.
44. demobilizacia _ qveynis SeiaraRebuli Zalebis da ekonomikis gadayvana
saomari mdgomareobidan mSvidobianobaze; mobilizaciis sapirispiro.
xorcieldeba saxelmwifo xelisuflebis umaRlesi organos gadawyvetilebiT.
moicavs SeiaraRebuli Zalebis ricxovnobis Semcirebas, samxedro warmoebis
Sekvecas, SromiTi da safinanso resursebis gadanawilebas, transportis,
kavSirgambulobis, samecniero organoebis da sxvaTa muSaobis gardaqmnas.
-
9
45. didi saxelmwifoebi _ termini, romelic miRebulia im saxelmwifoebis
aRniSvnisaTvis, romlebic saerTaSoriso arenaze wamyvan rols TamaSoben da
gansakuTrebuli pasuxismgebloba akisriaT mSvidobis da saerTaSoriso
usafrTxoebis mxardaWeraSi.
46. diplomatiuri brZola omSi _ meomari mxareebis mier diplomatiuri
saSualebebis gamoyeneba im mizniT, rom omis warmoebis interesebisTvis
yvelaze xelsayreli saerTaSoriso viTareba Seqmnan. diplomatiuri brZola
aris omSi dapirispirebis specifikuri forma da amave dros, misi erT-erTi
saSualeba, romelic eqvemdebareba SeiaraRebuli brZolis moTxovnilebebs.
diplomatiuri brZolis sferoebs Seadgenen saxelmwifoebs Soris
politikuri, agreTve ekonomikuri, samarTlebrivi da sakuTriv samxedro
urTierTobebi. diplomatiur brZolaSi gamoiyeneba sxvadasxva saSualebebi,
formebi da meTodebi, maT Soris, saxelmwifoTaSorisi gansxvavebuli donis
da saxeobis kontraqtebi, romlebic atareben ormxriv da mravalmxriv xasiaTs,
xorcieldeba uSualod an mesame pirebis meSveobiT; diplomatiuri mimowera;
vizitebi da molaparakebebi, TaTbirebi da Sexvedrebi; konferenciebi da
kongresebi; mzadeba ormxrivi da mravalmxrivi xelSekrulebebis dasadebad da
sxva dokumentebis xelmosawerad; monawileoba saerTaSoriso organizaciebis
da maTi organoebis muSaobaSi da sxv. diplomatiur brZolaSi gamoiyeneba,
rogorc misi warmoebis Ria formebi, romlebic garkveul sajaroobas
gulisxmoben, ise daxuruli, faruli diplomatiis meTodebi.
47. direqtiva _ jarebis (Zalebis) marTvis operatiuli (sabrZolo) an
samsaxurebrivi dokumeti, romelic Seicavs saxelmZRvanelo miTiTebebs
operaciebis (sabrZolo moqmedebebis) mzadebis da warmoebis, jarebis wvrTnis,
saStato organizaciis, momaragebis da maT cxovelqmedebis sxva sakiTxebze.
direqtiva gamoiyeneba umTavresad SeiaraRebuli Zalebis xelmZRvanelobis
sistemaSi strategiuli, operatiul-strategiuli da operatiuli
gaerTianebebis marTvisTvis. direqtivaSi Camoyalibebulia gansaxorcielebeli
RonisZiebebis mizani, amocanebi, maTi Sesrulebis wesi da vadebi. isini
SeiZleba iyos operatiuli, saorganizacio – samobilizacio, jarebis
(Zalebis) operatiuli da sabrZolo momzadebis, teqnikuri uzrunvelyofis da
zurgisTvis gankuTvnili.
48. evroatlantikuri partniorobis sabWo _ mravalmxrivi saTaTbiro organo
nato-s yvela wevr da sxva 26 monawile qveynebs Soris SeTanxmebis da
regularuli konsultaciebis sakiTxebSi. misi saqmianoba dafuZnebulia
moqmedebis orwlian gegmaze, romelSic gansakuTrebuli yuradReba eTmoba
TanamSromlobas politikasa da usafrTxoebis sakiTxebSi, maT Soris
regionuli sakiTxebi, saerTaSoriso terorizmi, samxedro-ekonomikuri
sakiTxebi, SeiaraRebaze kontroli, samoqalaqo sagangebo dagegmva,
ubedurebebisadmi mzadyofna, samecniero da bunebis dacvis sakiTxebi.
49. evropaSi nato-s gaerTianebuli SeiaraRebuli Zalebis umaRlesi
mTavarsardali – nato-s strategiuli sardlobis mTavarsardali. pasuxs
agebs Tavisi sardlobis zonis farglebSi nato-s saerTo dagegmvaze,
samxedro moqmedebasa da samxedro saqmeebze, agreTve miRebuli
-
10
uflebamosilebis Sesabamisad, Tavisi pasuxismgeblobis zonis farglebs
gareT. pasuxismgebelia: a. mSvidobian periodSi – Tavis operatiul
daqvemdebarebaSi arsebuli an gadasacemad gankuTvnili jarebis (Zalebis)
organizebis, sabrZolo momzadebis, aRWurvis, Senaxvis da uzrunvelyofis
Tavdacvis gegmebis momzadebaze da sabrZolo gaformebaze; nato-s qveynebis
teritoriaze koleqtiuri Tavdacvis amocanebis Sesrulebis efeqturobis
amaRlebisken mimarTuli swavlebebis Catarebaze jarebis urTierTqmedebis da
sabrZolo SesaZleblobebis daxvewis mizniT. aseve, pasuxs agebs saxelmwifo-
partniorebs Soris “partnioroba mSvidobisaTvis” programis farglebSi
urTierTobis ganmtkicebaze; b. krizisuli periodis da omis dros – evropaSi
mokavSireTa sardlobis mTel teritoriaze nato-s gaerTianebuli
SeiaraRebuli ZalebisTvis gadacemuli yvela jarebis (Zalebis) saxmeleTo,
sazRvao da sahaero operaciebis marTvze. aqvs pirdapiri kavSiri maTi Stabis
ufrosebTan, Tavdacvis ministrebTan da mTavrobebis xelmZRvanelebTan.
50. evropis TavdacviTi gaerTianeba _– ase ewodeba samxedro dajgufebas,
romlis Seqmnis xelSekrulebas 1952-is 27. 6-s moaweres xeli parizSi 6
dasavleTevropuli qveynis: safrangeTis, germaniis federaciuli respublikis,
italiis, belgiis, niderlandis da luqsemburgis sagareo saqmeTa ministrebma.
magram cdebi, SeeqmnaT axali samxedro dajgufeba, romelic germaniis
remilitarizacias gamoiwvevda, waawyda winaaRmdegobas evropis mTel rig
qveynebSi. evropis TavdacviTi gaerTianebis Seqmna CaiSala. parizis 1954-is
SeTanxmebaTa miRebis Semdeg germaniis remilitarizaciis gegma da misi nato-
Si Seyvana ganxorcielda meore samxedro-politikuri organizaciis, dasavleT
evropis kavSiris egidiT, romlis monawilec, im saxelmwifoebis garda, visac
ganzraxuli hqonda Sesuliyo evropis TavdacviTi gaerTianebaSi, gaxda didi
britaneTi.
51. evropis omis Teatri _ nato-s debulebis mixedviT, omis Teatri, romelic
moicavs evropis teritorias CrdiloeT norvegiis nordkapis koncxidan
CrdiloeT afrikis sanapiromde da atlantis okenidan (espaneTis da
portugaliis teritoriis gamoklebiT) aRmosavleT evropis saxelmwifoebis
dasavleT sazRvramde. evropis omis Teatri aerTianebs nato-s Crdilo-
dasavleT evropis, centraluri da samxreT evropis saomari moqmedebis
Teatrebs. evropis omis Teatri, nato-s sardlobis SexedulebebiT, aris
SesaZlo saomari moqmedebis erT-erTi umniSvnelovanesi zona, romlis
sazRvrebi omis SemTxvevaSi SeiZleba gafarTovdes. evropis omis TeatrSi
SeiaraRebuli Zalebis xelmZRvanelobisaTvis Seqmnilia evropaSi nato-s
strategiuli umaRlesi sardloba (Stabi q. kastro, belgia).
52. evropuli usafrTxoebis arqiteqtura _ evroatlantikur regionis qveynebs
Soris urTierTobebis gaRrmavebis da krizisebis daregulirebis saqmeSi
efeqturi TanamSromloba, maT Soris gaero-sTan urTierTobis gaZlierebis
mizniT. aseTi urTierTobebi mimarTulia evroatlantikuri regionis qveynebis
krizisebis daregulirebisa da TanamSromlobis gaRrmavebisaken.
-
11
53. ekologiuri omi – mowinaaRmdegisTvis zianis miyeneba misi binadrobis
garemoze zemoqmedebis gziT (haeris, wylis, niadagis gaWuWyianeba an
dasnebovneba, floris da faunis ganadgureba da sxv.). 1978-Si ZalaSi Sevida
gaero-s mier miRebuli konvencia garemo bunebaze samxedro an nebismieri sxva
mtruli zemoqmedis akrZalvis Sesaxeb.
54. ekonomikis mobilizaciuri momzadeba - omis periodSi mdgradi
funqcionirebisTvis ekonomikis momzadebis RonisZiebaTa kompleqsi. am
RonisZiebaTa Sinaarss da realizaciis vadebs adgens saxelmwifo
samobilizacio gegma. maT ricxvs ganekuTvneba: ekonomikis marTvis samxedro
yaidaze gardaqmna; SromiTi, materialuri da safinanso resursebis
saxelmwifo rezervebis Seqmna, romlebic saWiroa samxedro warmoebis
zrdisTvis; samxedro-samrewvelo kompleqsis sawarmoebSi sarezervo sawarmoo
simZlavreTa Seqmna; samxedro produqciis gamosaSvebad arasamxedro dargebis
momzadeba; komunikaciebis (transportis, kavSirgabmulobis) saxelmwifo
sistemis omis pirobebSi funqcionirebisTvis momzadeba; omis pirobebSi
samxedro warmoebis, SeiaraRebuli Zalebis da agrarul-samrewvelo
kompleqsis momzadeba qveynis mosaxleobis soflis meurneobis produqciiT
uzrunvelsayofad; gafarToebuli samxedro warmoebis SromiTi resursebiT
dasakompleqteblad wyaroebis gansazRvra; omis warmoebis pirobebSi
ekonomikis mobilizaciuri momzadebis da ekonomikis muSaobis yvela
RonisZiebis dafinansebis wyaroebis da wesis gansazRvra.
55. ekonomikuri potenciali – saxelmwifos SesaZleblobebi, daakmayofilos
sazogadoebis moTxovnileba materialur dovlaTsa da momsaxurebaze,
uzrunvelyos misi stabiluri da usafrTxo ganviTareba. igi gansazRvravs
materialuri warmoebis moculobis did nawils, romelsac saxelmwifos
SeuZlia miaRwios mTeli Tavisi Zalebis da resursebis maqsimaluri daZabviT.
ekonomikuri potencialis struqturis Semadgenel nawilad gvevlineba
adamianTa resursebi, saxelmwifo teritoria, dazverili da sameurneo
brunvaSi moqceuli bunebrivi, uwinares yovlisa, sanedleulo da saTbob-
energetikuli resursebi, sawarmoo da arasawarmoo fondebi, savaluto-
safinanso sistema, saxelmwifo rezervebi. raodenobrivi TvalsazrisiT es
komponentebi fasdeba an naturalur-nivTieri, an RirebulebiTi (fuladi)
formebiT. ekonomikuri potencialis nawils, romelic saxelmwifos SeuZlia
saWiroebis SemTxvevaSi gamoiyenos Tavisi samxedro organizaciis Seqmnis da
Senaxvis, misi funqcionirebis uzrunvelyofis interesebisTvis, Seadgens
samxedro-ekonomikuri potenciali. ekonomikuri potenciali samxedro
potencialis materialur safuZvlad gvevlineba.
56. ,,elviseburi omi” _ agresiuli omis warmoebis xerxi, romelic efuZneba
moulodnel da swraf moqmedebebs, romlebic uzrunvelyofen umokles
vadebSi, sanam mowinaaRmdegem ar Caatara mobilizacia da ar gaSala Tavisi
SeiaraRebuli Zalebi, mis ganadgurebas.
57. erTmmarTveloba (SeiaraRebul ZalebSi) _ samxedro mSeneblobis,
SeiaraRebul Zalebis centralizebuli xelmZRvanelobis principi, romlis
-
12
arsia meTaurisTvis (ufrosisTvis) xelqveiTebis mimarT mTeli
ganmkargulebeli Zalmosilebis da uflebebis miniWeba, masze jarebis
(sazRvao Zalebis) cxovrebis da saqmianobis yvela mxareze personaluri
pasuxismgeblobis dakisreba. erTmarTvelobas ganapirobebs SeiaraRebuli
organizaciis daniSnuleba, ganviTarebis kanonzomierebebi da saqmianobis
Tavisebureba. igi gamoixateba meTauris (ufrosis) uflebiT, erTpirovnulad
miiRos gadawyvetilebebi, gasces brZanebebi da kanonis moTxovnebis, samxedro
wesdebebis mkacri SesabamisobiT uzrunvelyos maTi Sesruleba. igi
warmoadgens jarebis (Zalebis) marTvis yvelaze operatiul da efeqtian
meTods, romelic omis pirobebSi uzrunvelyofs meomarTa SesaZleblobebis
saukeTeso gamoyenebas, maTi moqmedebis erTianobas, brZanebebis Sesrulebis
Semowmebas.
58. erToblivi gamoyeneba _ saxelmwifoebis mier uangarod, an nato-s da
resursebis gadamcem qveyanas Soris xelSekrulebis safuZvelze winaswar
SemuSavebuli anazRaurebiT gansazRvruli resursebis gamoyeneba.
59. erToblivi Tavdacvis politika - moqmedebebis kursi an gegma mowonebuli
ori an meti saxelmwifos mier da gaTvaliswinebuli Zalebis da saSualebe-bis
gamoyofis da momzadebisas, agreTve maT xelmZRvanelobisas. miuxedavad imisa,
rom oficialuri gagebiT mokavSireebs erToblivi Tavdacvis politika ar
gaaCniaT. nato-s mier mowonebul strategiul koncefciaSi mocemulia
Crdiloatlantikuri aliansis politika usafrTxoebis da Tavdacvis sferoSi,
misi operatiuli koncefciebi, Cveulebrivi da birTvuli Zalebis dawyoba,
agreTve SeTanxmebebi koleqtiuri Tavdacvis Sesaxeb. garda amisa, Tavdacvisa
da usafrTxoebis sferoSi problemebisadmi saerTo midgomis formirebas
xels uwyobs Sesabamisi aRmasrulebeli dokumentebi da nato-s sabWos sxva
gadawyvetilebebi.
60. erovnebaTaSorisi konfliqti – maravalerovnul saxelmwifoebSi
mosaxleobis sxvadasxva eTno-politikuri interesebis Sejaxeba. calkeul
SemTxvevaSi aqvs SeiaraRebuli konfliqtis forma.
61. erovnul_gamaTavisuflebeli moZraoba _ daCagruli da damokidebuli
xalxebis da qveynebis brZola nacionaluri TviTgamorkvevisTvis, saxelmwifo
suverenitetisTvis, Tavisufali da damoukidebeli ganviTarebisTvis,
kolonializmis da neokolonializmis winaaRmdeg. gansakuTrebuli
simZlavriT es moZraoba warimarTa me-20 saukuneSi, ZiriTadad aziaSi,
afrikaSi da laTinur amerikaSi.
62. erovnul_gamaTavisuflebeli omi _ damokidebuli da Cagruli xalxebis da
qveynebis brZola, romelic miznad isaxavs maTi erovnuli suverenitetis
mopovebas, aRdgenas an dacvas samxedro Zaladobis saSualebebis gamoyenebiT
erovnul-ganmaTavisuflebeli moZraobis erT-erTi yvelaze ufro xisti da
radikaluri forma. erovnul-gamaTavisuflebeli omebi SeiZleba gaCaRdes
ucxouri saxelmwifos winaaRmdeg erovnuli ajanyebis saxiT; diqtatoruli,
saokupacio an marionetuli reJimis winaaRmdeg partizanuli moZraobis saxiT;
gareSe agresiis winaaRmdeg samamulo omis saxiT. es miznebi mxardaWeras
-
13
pouloben xalxis masebSi, rac gansazRvravs erovnul-gamaTavisuflebeli omis
farTo, saerTo-erovnul xasiaTs. erovnul-gamaTavisuflebeli brZolis
Taviseburebebs ganekuTvneba: im sabrZolo moqmedebis sawyisi kerovani xasiaTi,
romelsac partizanuli meTodebiT ewevian did teritoriebze frontis
mTliani xazis ararsebobisas; naxevrad regularuli an regularuli tipis
mudmivi armiis formireba, misi organizaciis srulyofa, SeiaraRebuli
Zalebis aRWurva Tanamedrove iaraRiT da samxedro teqnikiT. es saSualebas
iZleva, gavrceldes saomari moqmedeba qveynis mTel teritoriaze an mis met
nawilze, rasac, rogorc wesi, Sedegad mosdevs erovnul-gamaTavisuflebeli
omis Zlevamosili damTavreba.
63. erovnuli samxedro misia - nato-s wevri saxelmwifos warmomadgeneli,
romelic ar monawileobs integrirebul xelmZRvanel struqturaSi. igi
uSualod emorCileba Tavisi qveynis gaerTianebuli (generaluri) Stabis
ufros da ayalibebs kavSirs am Stabsa da strategiuli xelmZRvanelobis
sardlobebTan an maT StabebTan.
64. erovnuli usafrTxoebis miznebi - saxelmwifo xelisuflebis umaRlesi
organoebis mier formulirebuli erovnuli usafrTxoebis
uzrunvelyofisaTvis mimarTuli moRvaweobis saboloo Sedegebi.
ganisazRvreba sazogadoebis cxovrebis sxvadasxva sferoebSi erovnul-
saxelmwifoebrivi interesebidan gamomdinare.
65. eskalaciis faza – drois periodi, romlis ganmavlobaSi krizisis
intensivoba izrdeba.
66. euTo-s xelSekrulebis moqmedebis raioni - raioni, romelic moicavs
evropaSi monawile qveynebis mTel saxmeleTo teritorias atlantikis
okeanidan uralis mTebamde.
67. “eSelonuri omi” – sabrZolo moqmedebis saxelwodeba, romelic umTavresad
samxedro eSelonebis gamoyenebiT sarkinigzo magistralebis gayolebiT
jarebis manevris da bazirebisTvis warmoebda. ,,eSelonuri omis” warmoSobas
ganapirobebda sabrZolo moqmedebis raionebis mcire gajereba jarebiT,
erTiani frontebis ararseboba, mopirispire mxareTa Zalebis aramdgradoba da
daqsaqsuloba. mis gamoyenebaze uari iTqva 1918 w. SuaxanebisTvis, armiebis
ricxovnebis zrdis, stabiluri frontebis warmoSobis da SeiaraRebuli
brZolis gaqanebis gaZlierebis gamo, Tumca mTel rig SemTxvevebSi mis
calkeul elementebs ufro gvianac vxvdebodiT.
68. zRvaze batonoba _ 1. wyalze, wyalqveS da wyalzeviT sazRvao (saokeano)
raionebis SeuzRudavad gamoyenebis unari da am SesaZleblobis
mowinaaRmdegisTvis armicema. 2. erT-erTi meomari mxaris gadamwyveti
upiratesoba sazRvao (saokeano) samxedro moqmedebebis TeatrSi an mis
calkeul raionSi (zonaSi), romelic sabrZolo amocanebis SesrulebisTvis
misTvis xelsayrel pirobebs uzrunvelyofs. masStabebis mixedviT SeiZleba
iyos strategiuli, operatiuli da taqtikuri. zRvaze batonoba imavdroulad
iTvaliswinebs haerSi batonobasac.
-
14
69. zRvaze da mis Tavze sahaero sivrceSi incidentebis arideba _
sxvadasxva qveynebis gemebis Ria zRvaSi da safreni aparatebis sahaero
sivrceSi usafrTxoebis uzrunvelyofa. miiRweva saerTaSoriso wesebis
dacviT, romlebic gansazRvraven zomebs da rekomendaciebs samxedro gemebis
da safreni aparatebis gaufrTxilebel da marlTsawinaaRmdego moqmedebebis
ardasaSvebad.
70. zRvis raionis izolacia _ mowinaaRmdegis mier zRvis raionis kontrolis
acileba, masze sakuTari kontrolis damyarebis gareSe.
71. zRvis sivrcis kontroli _ upiratesoba, rodesac drois garkveul periodSi
erT mxares SeuZlia Tavisi miznebis interesebSi dabrkolebebis gareSe
imoqmedos zRvis raionis wylis qveS, wyalze da wylis zeviT.
72. Tavdausxmeloba – Tanamedrove saerTaSoriso samarTlis principi, romelic
moaswavebs, rom politikuri, ekonomikuri an strategiuli xasiaTis nebismieri
mosazrebebiT omis gaCaReba an romelime saxelmwifos mier meore saxelmwifos
winaaRmdeg pirvelma SeiaraRebuli Zalis gamoyeneba dauSvebelia. principi
damkvidrebulia gaero-s wesdebaSi da sxva saerTaSoriso-samarTlebriv
dokumentebSi. igi avaldebulebs TiToeul saxelmwifos, Tavi Seikavon:
pirvelma SeiaraRebuli Zalis pirdapiri da arapirdapiri gamoyenebisgan;
agresiuli omis propagandisgan; Zalis muqaris an Zalis gamoyenebis
muqarisgan saxelmwifo sazRvris darRvevis da saerTaSoriso davebis
gadawyvetis mizniT.
73. Tavdacvis sakmarisoba – saxelmwifos (saxelmwifoTa koaliciis) samxedro
Zlierebis mdgomareoba, romlis drosac uzrunvelyofilia potenciuri
mowinaaRmdegis agresiisgan Sekaveba da misi mogerieba. amasTan gamoricxulia
uecari Tavdasxmisa da farTo masStabis SeteviTi operaciebis mowyobis unari,
SiaraRebuli Zalebis damatebiTi gaSlisa da maTi sabrZolo Zlierebis
zrdis sxva RonisZiebaTa ganxorcielebis gareSe; samxedro mSeneblobis
principi, romelic moiTxovs samxedro dargSi saxelmwifos ekonomikuri
SesaZleblobebis da realuri omis safrTxis donis Sesabamisad yvela
RonisZiebis gatarebas. samxedro-strategiul sferoSi Tavdacvis sakmarisobis
principis realizacia gulisxmobs: samxedro doqtrinisTvisTavdacviTi
xasiaTis miniWebas; strategiuli birTvuli Zalebis saxelSekrulebo
kvotebis dacvas, uaris Tqmas birTvuli iaraRis gamoyenebis pirvelobaze;
saerTo daniSnulebis Zalebis SemadgenlobaSi SeteviTi formirebebis
SezRudvas da sxv.
74. Tavdacvis ministri _ zogierT qveyanaSi Tavdacvis saministros umaRlesi
Tanamdebobis piri. Tavis funqciebs axorcielebs erTmmarTvelobis
safuZvelze da personalurad pasuxismgebelia Tavdacvis saministros da
SeiaraRebuli Zalebis winaSe dasmuli amocanebis Sesrulebaze.
75. Tavdacvis siZliere - ix. samxedro siZliere
76. Tanamedroveobis globaluri problemebi _ planetaruli xasiaTis im
urTierTdakavSirebuli problemebis erToblioba, romlebic exeba
kacobriobis saarsebo mniSvnelobis interesebs da romelTaA gadawyvetac
-
15
moiTxovs yvela saxelmwifosa da xalxTa erTobliv Zalisxmevas. Tanamedrove
globaluri problemebis sistema moicavs or ZiriTad jgufs _ sakuTriv
socialurs da ekologiurs. sakuTriv socialurs warmoadgenen: birTvul
xanaSi omisa da mSvidobis problemebi, demografiis, calkeuli qveynebisa da
regionebis ekonomikuri CamorCenilobis; masobrivi xasiaTis socialuri
kataklizmebi (SimSili, siRaribe, siRatake, avadmyofobani, epidemiebi da sxv.);
noosferos Seswavla, aTviseba da SenarCuneba, bunebis rogorc kacobriobis
arsebobisaTvis obieqturad aucilebeli garemos racionaluri gamoyeneba;
kacobriobis adaptacia bunebrivi da socialuri garemos Secvlisadmi da sxv.
problemebis meore jgufs ganapirobebs bunebaze, rogorc adamianTa
binadrobis bunebriv garemoze adamianTa saqmianobis zemoqmedebis
damangreveli xasiaTi: nayofieri niadagis erozia, garemos, uwinares yovlisa
biosferos, samrewvelo da sayofacxovrebo narCenebiT gaWuWyianeba, floris
da faunis ganadgureba, bunebrivi wiaRiseulis, nedleulis da energetikuli
resursebis ugunuri gamoyeneba da a.S.
77. ideologiuri operaciebi omSi _ omSi gamarjvebis misaRwevad sulier
sferoSi meomari mxareebis dapirispireba. xorcieldeba rogorc wesi omis
dawyebamde, xolo misi dawyebis Semdeg iRebs srulmasStabian da Ria xasiaTs.
ideologiuri operaciebis xasiaTs ganapirobebs mowinaaRmdege mxareebis
samxedro politika, maTi samxedro doqtrinebi, aseve Tavad omis
socialur_politikuri xasiTi. ideologiuri operaciis ZiriTadi subieqtia
saxelmwifo, politikuri, samxedro, religiuri, sazogadoebrivi organoebi da
organizaciebi, masobrivi informaciis saSualebebi, jarebis specialuri
qvedanayofebi. ideologiuri operaciis ZiriTadi obieqtebia: mowinaaRmdege
mxaris samxedro mosamsaxureebi, mosaxleoba da samxedro tyveebi.
ideologiuri operacia mimarTulia mowinaaRmdegis sulier sferoSi
Zalisxmevis sawinaaRmdegod, misi jarebis demoralizaciaze, sakuTari da
mokavSire qveynebis armiebis da mosaxleobis sulierebis gaZlierebaze.
78. individualuri Tavdacvis ufleba _ saerTaSoriso urTierTobebSi Zalis
marTlzomieri gamoyenebis erTerTi saxe, romelic xorcieldeba miniWebuli
uflebiT (gaeros 51-e statia) Tavdasxmis SemTxvavaSi saxelmwifos
SeiaraRebuli sapasuxo moqmedebebiT.
79. iniciativa Tavdacvis potencialis Sesaxeb _ NATO-s qveynebis
saxelmwifoebisa da mTavrobebis xelmZRvanelebis umaRles doneze
vaSingtonis Sexvedraze 1999 wels wamoyenebuli iniciativa, romelic
mimarTulia nato-s amocanebis Sesasruleblad, Crdiloatlantikuri kavSiris
potencialis srulyofisaTvis dawyebuli koleqtiuri Tavdacvidan, mSvidobis
SenarCunebis operaciebamde. masSi gansakuTrebuli yuradReba eTmoba nato-s
jarebis (Zalebis) potencialis gaZlierebis RonisZiebebs, jarebis gaSlas,
xangrZlivi sabrZolo moqmedebebis uzrunvelyofas, mowinaaRmdegis winaaRmdeg
Zalis efeqtur gamoyenebas, jarebis sicocxlisunarianobis amaRlebis,
jarebis (Zalebis) sardlobisa da marTvis gaumjobesebas, nato-s farglebSi
-
16
samxedro dagegmvis koordinaciis srulyofas. partniori saxelmwifoebi
monawileoben am samuSaoebis yvela Sesabamis mimarTulebaSi.
80. iniciativa masobrivi dazianebis iaraRis sferoSi - iniciativa, romelic
wamoyenebul iqna nato-s qveynebis da mTavrobis xelmZRvanelebis mier 1999 w-
is aprilSi Catarebul vaSingtonis Sexvedraze da mimarTuli iyo
mokavSireebis mier masiuri dazianebis iaraRis gavrcelebaze maTi yuradRebis
gamaxvilebisken, aseve nato-s sxvadasxva organoebis, romlebic dakavebulni
arian gavrcelebasTan brZoliT, saqmianobis koordinaciaze.
81. integracia _ saxelmwifos mier sxvadasxva qveynebis jgufis mier cnobis
dadastureba ormxrivi da maravalmxrivi urTierTobis procesSi, igi moicavs
iseTi qveynis winaswar ganzraxul misaReb monawileobas am jgufis
institutebis saqmianobaSi.
82. intervencia _ erTi an ramdenime saxelmwifos Zaladobrivi Careva meore
saxelmwifos saSinao saqmeebSi an mis urTierTobaSi mesame saxelmwifosTan
teritoriis mitacebis, Tavisi politikuri dominirebis, ekonomikuri
damorCilebis, sxvadasxvagvari privilegiebis SeZenis da a.S. mizniT.
ganxorcielebis formis kvalobaze ganasxvaveben SeiaraRebul, ekonomikur,
politikur, ideologiur intervenciebs. saerTaSoriso samarTlis
TvalsazrisiT intervenciis yvela forma kanonsawinaaRmdegoa.
83. internireba _ saerTaSoriso samarTalSi erTi meomari saxelmwifos mier
meore meomari saxelmwifos samoqalaqo pirebis an neitraluri saxelmwifos
mier meomari mxareebis im samxedro mosamsaxureTa iZulebiTi dakaveba,
gadasaxleba an gadaadgileba qveynis SigniT, romelic mis teritoriaze
aRmoCnda. internirebis reJims aregulireben haagis 1907 da Jenevis 1949-is
konvenciebi.
84. informaciuli iaraRi –ix. fsiqologiuri brZola
85. informaciuli usafrTxoebis muqara _ faqtorebis erToblioba, romelic
sazogadoebis sainformacio garemos funqcionirebis, SenarCunebisa da
ganviTarebis safrTxes qmnis.
86. incidentis Tavidan acileba Ria zRvaSi da mis Tavze sahaero sivrceSi _
Ria zRvaSi samxedro xomaldebis usafrTxo naosnobis da maT Tavze
sxvadasxva qveynis safreni aparatebis usafrTxo frenis uzrunvelyofa.
sayovelTaod aRiarebuli specialuri normebi, romlebic Ria zRvaSi da mis
Tavze, samxedro xomaldebis da safreni aparatebis urTierTobebs
aregulireben saerTaSoriso sazRvao samarTalSi ar arsebobs. problemas
wyveten dainteresebuli saxelmwifoebis mier dadebuli Sesabamisi ormxrivi
SeTanxmebebiT. 1972-Si amis Sesabamisad dades SeTanxmeba ssr kavSirma da
amerikis SeerTebulma Statebma. 1973-Si mas daerTo oqmi arasamxedro gemebis
mimarT saSiSi moqmedebis dauSveblobis Sesaxeb. Semdeg ki SemuSavda
specialuri signalebis cxrili da instruqcia.
87. kazus belli _ faqti an movlena, romelic omis gamocxadebis mizezi an
sababi xdeba.
-
17
88. kazus federisi _ garemoebebi, romlebic saxelmwifos avaldebuleben,
samxedro kavSiris xelSekrulebis Tanaxmad, Caebas omSi, romelsac ukve
awarmoebs misi mokavSire, an daiwyos omi mis dasacavad.
89. kapitulacia _ saomari moqmedebis Sewyvetis erT–erTi xerxi, damarcxebuli
mxaris daTanxmeba im pirobebze, romlebsac gamarjvebuli ukarnaxebs.
gulisxmobs, uwinares yovlisa, rom damarcxebuli mxare wyvets SeiaraRebul
winaaRmdegobas da acxadebs, rom abarebs SeiaraRebul Zalebs, romelTa
piradi Semadgenloba mowinaaRmdeges gadaecema samxedro tyveebis saxiT.
ganasxvaveben kapitulaciis or saxeobas: nawilobrivs da usityvos (sruls).
nawilobrivi kapitulacia (ubralo an sapatio), ar iwvevs saxelmwifos
saxeliT politikur valdebulebebis miRebas. usityvo kapitulacias,
Cveulebriv, xels aweren SeiaraRebuli Zalebis sruli ganadgurebisas
gamarjvebulis mier warmodgenili pirobebiT.
90. kiber omi (brZola) –kompiuterebisa da internetis saSualebiT kiber
sivrceSi warmoebuli brZola. kiber omis terminis qveS igulisxmeba
kompleqsuri zemoqmedeba saxelmwifo da samxedro marTvis kompiuterul da
sainformacio sistemebze, maTi paralizebis mizniT, sakuTari sainformacio
sistemebisa da infrastruqturebis dacviT.
91. kiber terorizmi – saerTaSoriso jgufebis, an specialurei agentebis mier
sainformacio, kompiuterul sistemebze, programebze da monacemebze, maTi
dazianebis, rRvevis an blokirebis mizniT ganxorcielebuli
winaswarmomzadebuli, arasamxedro, politikurad motivirebuli dartyma.
92. koaliciuri omi _ samxedro-politikuri kavSiris omi calkeuli
saxelmwifoebis an meore samxedro politikuri kavSiris winaaRmdeg.
koaliciuri omebi istoriisTvis Zveli warsulidan aris cnobili. koaliciur
omSi mokavSire saxelmwifoTa samxedro TanamSromlobis mTavari da yvelaze
efeqtiani formaa koaliciisadmi mtruli Zalebis winaaRmdeg SeiaraRebuli
brZolis erToblivi warmoeba. garda amisa, koaliciur omSi mokavSire
saxelmwifoebis urTierTqmedebas SeiZleba hqondes sxvadasxva doneebi da
formebi: politikuri solidaroba, ekonomikuri an sxvagvari daxmareba
mokavSire qveynebisadmi, agreTve sxvadasxvagvari sanqciebi mopirispire mxaris
saxelmwifoebis mimarT, erovnuli SeiaraRebuli Zalebis mier saomari
moqmedebebis sxvadasxva TeatrSi gansaxorcielebeli operaciebi, strategiuli
koordinacia miznebis, amocanebis, droisa da adgilis mixedviT (meore fronti
me-2 msoflio omis dros); erovnuli jarebis operatiuli daqvemdebareba
erTiani sardlobisadmi (mravalerovani Zalebis moqmedeba); sxvadasxva
armiebis nawilebis da qvedanayofebis taqtikuri urTierTqmedeba (1410-is
griunvaldis brZola); sxvadasxva qveynebis samxedro Zalebis organizaciuli
erTianoba maTi moqalaqeebiT samxedro nawilebis cal-calke an Sereuli
dakompleqtebis dros.
koaliciuri omis warmoebisTvis, arcTu iSviaTad, winaswar iqmneba brZolis
SeiaraRebuli da sxva formebisadmi xelmZRvanelobis sakordinacio
-
18
politikuri da samxedro organoebi, samokavSireo samxedro dajgufebebi an
gaerTianebuli SeiaraRebuli Zalebi.
93. koaliciuri SeiaraRebuli Zalebi _ ori an ramdenime saxelmwifos
SeiaraRebuli Zalebis droebiTi gaerTianeba erTiani sardlobis
daqvemdebarebaSi erToblivi Tavdacvis, koaliciuri omis warmoebis an
koaliciis miznebis sxva xerxebiT (samxedro-politikuri zewolis, Zalis
demonstraciis da a.S.) miRwevisTvis. Cveulebriv, koaliciuri SeiaraRebuli
Zalebis SemadgenlobaSi SehyavT erovnuli Zalebis nawili. koaliciuri
SeiaraRebuli Zalebis arss gansazRvravs koaliciis xasiaTi, samxedro-
politikuri miznebi, romlebsac igi isaxavs.
94. koleqtiuri Tavdacva - mokavSireebis mier vaSingtonis me-5 muxliT(da
gaero-s wesdebis 51-e muxliT damkvidrebuli individualur an koleqtiur
Tavdacvaze uflebis ganxorcielebiT) evropaSi an CrdiloeT amerikaSi
wamowyebuli samxedro operaciebi da moqmedebebi nebismieri mokavSirisTvis an
mokavSireebisTvis, romlebmac SeiaraRebuli Tavdasxma ganicades, daxmarebis
aRmoCenis mizniT.
95. koleqtiuri Tavdacvis ufleba _ saerTaSoriso urTierTobebSi
marTlzomieri Zalis gamoyenebis erT-erTi saxe, romelic xorcieldeba
saxelmwifoebis erToblivi moqmedebebiT agresiis Tavidan asacileblad
urTierTdaxmaxebis ormxrivi an mravalmxrivi xelSekrulebebis safuZvelze.
SesaZlebelia ganxorcieldes sxvadasxva formiT (gaeros wesdebis 51 statia).
96. koloniuri omebi _ omebi qveynebis da teritoriebis dasapyrobad, maTi
koloniebad gadaqcevis da am qveynebSi gabatonebis mizniT, agreTve
koloniebis gadanawilebisTvis. pirveli amgvari omebi _ e.w. kolonizaciuri
omebi, ganekuTvneba monaTmflobeluri imperiebis periods. didi geografiuli
aRmoCenebis dawyebidan im droisTvis yvelaze ganviTarebuli qveynebis
SeiaraRebuli dapyrobis obieqtebi xdebodnen ucnobi mxareebi. es moaswavebda
koloniuri omebis warmoebas sakuTriv am sityvis mniSvnelobiT.
me-20 saukunis damdegs msoflio teritoriuli ganawileba dasrulebuli
aRmoCnda, da gaCaRda brZola msoflios gadanawilebisTvis. koloniuri omebi
warmoebda nedleulis axali wyaroebis da gasaRebis bazrebis SeZenis,
kapitalis dabandebis sferos gafarToebis mizniT. am miznebiT iyo
gamowveuli ori msoflio omi. amJamad, sakuTriv, koloniuri omebi istoriis
kuTvnilebad iqca.
97. kompleqsuri sagangebo situacia - humanitaruli krizisi qveyanaSi, regionSi
an sazogadoebaSi, sadac Sida an gare konfliqtis Sedegad moxda
ხელისuflebis struqturebis sruli an mniSvnelovani darRveva, romelic am
qveynisTvis gaero-s nebismieri calke organos da/an mimdinare programis
mandatis an SesaZleblobebis miRma saerTSoriso donis zomebis miRebas
saWiroebs.
98. konservacia (samxedro teqnikis) – teqnikur RonisZebaTa kompleqsi, romlebic
xangrZlivi Senaxvis da transportirebis dros samxedro teqnikis koroziis,
daZvelebis da biologiuri dazianebisgan dasacavad xorcieldeba. am
-
19
miznebisTvis yvelaze farTo gamoyeneba hpova zeTis da sapoxis konservaciam,
samuSao-sakonservacio zeTebma, inhibirebulma afskwarmomSobma navTobis
Sedgenilobebma, mosaxsnelma inhibirebulma dafarvebma, koroziis sakontaqto
da orTqlebadma inhibitorebma, specialurma biocidurma Sedgenilobebma,
damcavma garemom (garsebma, romlebic ivseba neitraluri airiT, inhibirebuli
mSrali haeriT).
99. kontribucia _ 1. fuladi Tanxebi, romlebsac sazavo xelSekrulebis
piroebebisamebr damarcxebuli saxelmwifo gamarjvebul saxelmwifos uxdis.
2. iZulebiTi fuladi da sxva begara, romelsac mowinaaRmdege okupirebuli
teritoriebis mosaxleobas arTmevs. dResdReobiT `kontribuciis~ cneba
amogdebulia saerTaSoriso samarTlidan.
100. `kontrolirebadi omi~ _ 1. sazRvargareTis qveynebis, upiratesad aSS
samxedro TeoriebSi _ omis dagegmvis da warmoebis gegma, romlis drosac
Zalebis da saSualebebis gadamwyveti upiratesobis safuZvelze gamoricxulia
saomari moqmedebis arasasurveli eskalacia, minimaluri sakuTari
danakargebiT SenarCunebulia nebismieri mtruli aqtebiT drouli da
efeqtiani CaxSobis garantirebuli SesaZlebloba; 2. iseTi omis pirobiTi
saxelwodeba, romelSic icaven omis kanonebs da wes-Cveulebebs, saerTaSoriso
samarTlis normebs.
101. konfliqtis arideba – moqmedebis sxvadasxva saxeebi, dawyebuli
diplomatiuri iniciativiT, damTavrebuli jarebis prevenciuli gaSliT.
mimarTulia uTanxmoebis SeiaraRebul konfliqtebSi gadazrdis an
gafarToebis Tavidan asacileblad. am mizniT SeiZleba moqmedebdnen faqtebis
dadgenis, konsultaciebis, gafrTxilebis, inspeqtirebis da TvalTvalis
misiebi.
102. konfliqtis gayinva - konfrontaciuli interesis realizebaze
konfliqtis monawileebis uari saerTaSoriso sazogadoebis an sxva
garemoebebis zewoliT konfliqtis mizezebis mocilebiT gareSe.
103. konfliqtis mxareebi - mxareebi, romlebic erTi meoris mimarT mtrul
moqmedebebs awarmoeben an droebiTi dazavebis mdgomareobaSi imyofebian
magram SeiaraRebuli konfliqtis saboloo SewyvetisTvis urTierT-xelsayrel
SeTanxmebebs ver miaRwies.
104. kordonuli strategia – omis warmoebis xerxi, romelic dasavleT
evropaSi me-17-18 saukuneebSi batonobda. armiis mTel arsebul Zalebs
Tanabarzomierad ganalagebdnen saxelmwifo sazRvris gayolebiT da qmnidnen
erTgvar Txel safars (kordons), romelsac unda daefara mowinaaRmdegis
moqmedebis yvelaze SesaZlo mimarTulebebi. sazRvrispira cixesimagreebis
TavdacvisTvis gamoiyofoda Zlieri garnizonebi. Setevaze gadasuli armia ver
bedavda gasuliyo mtris simagreebis xazs gaRma da Seeqmna Tavisi
komunikaciebisaTvis zurgSi darCenili mowinaaRmdegis Tavdasxmis safrTxe.
kordonuli strategiis Taviseburebaa misi mkafiod gamoxatuli TavdacviTi
xasiaTi da sabrZolo moqmedebis pasiuroba, romelic daqiravebuli armiebis
epoqas axasiaTebda.
-
20
105. kosmosi _ kosmosuri sivrce, romelic ganivrcoba dedamiwis atmosferos
zRvars miRma. ganixilaven miwisgarSemo, planetaTaSoris, varskvlavTSoris da
sxva kosmosur sivrces.
106. krizisi - Sidasaxelmwifoebrivi an saerTaSoriso viTareba, romlis
drosac dainteresebuli mxareebis ZiriTad faseulobebs, interesebs an
miznebs safrTxe emuqreba.
107. krizisis ganviTarebis cikli - krizisis intensivobis ganviTareba, misi
sxvadasxva krizisuli stadiebis gavlis gziT, dawyebuli stabilurobis
donidan, damTavrebuli stabilurobis donidan, damTavrebuli stabilurobis
iseTive an ufro maRali (dabali) donis miRweviT.
108. krizisis intensivoba - krizisis dros gansazRvrul periodSi arsebuli
Zaladobis done. garkveulwilad ganisazRvreba erTi an ramodenime mxaris
moqmedebebis agresiulobiT da varirebs Zaladobis sruli ararsebobidan
mcire SeiaraRebul Setakebamde da omis dawyebamde.
109. krizisis intensivobis ganviTareba – misi sxvadasxva krizisuli
stadiebis gavlis gziT, dawyebuli stabilurobis donidan, damTavrebuli
stabilurobis donidan, damTavrebuli stabilurobis iseTive an ufro maRali
(dabali) donis miRweviT.
110. krizisis menejmenti - saxelmwifo organoebis da institutebis
RonisZiebebis kompleqsi, romelic mimarTulia momwifebuli krizisis drouli
amocnobisTvis, SeiaraRebul konfliqtSi gadazrdis safrTxis Sefasebis da
misi deeskalaciisTvis adekvaturi zomebis gatarebisTvis.
111. krizisis seriozuloba - krizisis mniSvneloba masSi Cabmuli mxareebis
TvalsazriTiT, romelic xasiaTdeba, maT pirvelad faseulobebze, interesebze
da miznebze mosalodneli safrTxis masStabebiT da siaxloviT.
112. krizisis stadiebi – krizisis ganviTarebis ciklis stadiebi. Seicaven
mSvidobis, uTanxmoebis, konfrontaciis, SeiaraRebuli konfliqtis, Serigebis
da axali stabilurobis warmoSobis stadiebs.
113. krizisuli situaciis monitoringi – saqmianoba, mimarTuli krizisis
daregulirebaze, dakavSirebuli informaciis, sadazvervo monacemebis
Sekrebaze, maT damuSavebasa da viTarebis Sesaxeb warmodgenis Semdgom
formirebaze. krizisul situaciaze monitoringi warmoadgens mudmiv
saqmianobas krizisis yvela stadiaze.
114. lend-lizi _ aSS mxridan sesxad an arendiT SeiaraRebis, sabrZolo
masalebis, satransporto saSualebebis, samrewvelo danadgarebis,
navTobproduqtebis, nedleulis, sakvebis, informaciis da momsaxurebis
mokavSireebisaTvis gadacemis sistema, romelic arsebobda meore msoflio
omis dros.
115. lokaluri omi – politikuri miznebiT, saomari moqmedebis sivrcobrivi
gaqanebiT, gamoyenebuli SeiaraRebuli Zalebis da saSualebebis raodenobiT
da xarisxiT SezRuduli omi. konkretuli lokaluri omebis masStabebis
mravalferovnebasTan dakavSirebiT zogierTi maTganis dasaxelebisTvis,
romlebsac SeiaraRebuli brZolis SedarebiT dabali intensivoba axasiaTebT,
-
21
zogjer gamoiyeneba samxedro-istoriuli termini - ,,mcire omebi”. Tanamedrove
lokaluri omebis umravlesoba omis formaluri, iuridiuli gamocxadebis
gareSe daiwyo.
116. mamuli _ mSobliuri qveyana adamianis, adamianebis socialuri Tu
erovnuli erTobliobisTvis. warmoadgens adamianTa binadrobis socialur-
politikur da kulturul garemos, romelic razmavs maT erTobad da
imavdroulad ganasxvavebs sxvebisgan. mamuli Seicavs `maradiul~ niSnebs,
romlebic ZiriTadad ucvleli rCeba mocemuli erTobis istoriuli
ganviTarebis xangrlivi periodis manZilze (misi kuTvnili teritoria,
eTnikuri Semadgenloba, mosaxleobis ena da erovnuli Taviseburebebi,
saxelmwifoebrivioba, rogorc misi politikuri organizaciis forma da sxv.).
mamulisadmi kuTvnileba gamoixateba da mkvidrdeba mamuliSvilobiT,
patriotizmiT, romelic akavSirebs Tanamemamuleebs, sxvadasxva socialuri
mdgomareobis da sxvadasxva erovnebis adamianebs solidarobis grZnobiT,
saerTo mzadyofniT emsaxuron mamulis interesebs, aduRabebs mamulis dacvis
saerTo zneobrivi valiT da movaleobiT.
117. mamulis dacva _ xalxis, saxelmwifos da misi samxedro organizaciiis
saqmianoba, romelic miznad isaxavs, daicvas da daamkvidros qveynis
suvereniteti da qveynis teritoriuli mTlianoba, uzrunvelyos misi
usafrTxoeba; mTel rig qveynebSi saxelmwifos yvela moqalaqis
samarTlebrivi da moraluri valdebuleba. mamulis dacva xorcieldeba
sxvadasxva mSvidobiani formiT, xolo rodesac aucilebelia _ SeiaraRebuli
brZolis gziTac. amasTan, mamulis dasacavad ganxorcielebuli moqmedebebi
samarTlebrivi da kanonieria ara marto istoriuli tradiciebis da
zneobrivi normebis, aramed, agreTve saxelmwifo da saerTaSoriso samarTlis
TvalsazrisiTac.
118. mandati mSvidobis mxardaWeris operaciis Catarebaze - normatiul-
samar- Toblivi dokumenti, damtkicebuli gaero-s usafrTxoebis sabWos an
koleqtiuri usafrTxoebis sxva organos mier. warmoadgens iuridiul
safuZvels konfliqtis zonaSi mSvidobis mxardasaWeris koleqtiuri Zalebis
gansaTavseblad, agreTve sawyis dokuments mSvidobis mxardasaWerad operaciis
gegmis dasamuSaveblad.
119. manevruli omi – omi, romelsac axasiaTebs farTo masStabis samanevro
moqmedeba frontis stabiluri xazis gareSe da swrafcvalebadi viTareba
xmeleTze, zRvaSi, haersa da kosmosSi. SeiZleba adgili eqnes MmTeli omis
dros an mis calkeul etapebze. omis manevrul xasiaTs gansazRvravs
politikuri da strategiuli miznebis gadamWreli xasiaTi, jarebis unari,
awarmoon manevruli moqmedeba, dazianebis efeqtiani saSualebebis sakmarisi
raodenobis arseboba, jarebis maRalmoZrav gvareobaTaA arseboba,
komunikaciebis qselis ganviTareba, saomari moqmedebis Teatris fizikur-
geografiuli pirobebi da sxv. manevruli omis cneba xmarebaSi Semovida 1-li
msoflio omis Semdeg. upiratesad manevruli xasiaTs atarebda 1-li msoflio
omis sawyisi periodi da mTlianad me-2 msoflio omi.
-
22
120. ,,manhetemis proeqti” _ aSS-is mier birTvuli iaraRis Seqmnis samuSao
programis pirobiTi dasaxeleba miRebul iqna 1942 wlis agvistoSi.
121. ,,masirebuli SurisZiebebis” strategia _ aSS-is 50-iani-60-iani wlebis
samxedro doqtrinis safuZveli. dafuZnebuli iyo aSS-is upiratesobaze
birTvuli iaraRis da misi mitanis saSualebebis raodenobaSi. ganixilavda
mowinaaRmdegis mniSvnelovan administraciul, samxedro da samrewvelo
obieqtebze myisier mZlavr birTvul dartymebs.
122. masobrivi armia – mravalricxovani SeiarRebuli Zalebi, romelsac
saxelmwifo, Cveulebriv, omianobis dros rezervSi myofi moqalaqeebis
(samxedro valdebulebis) mniSvnelovani masebis mozidviT qmnis. mSvidobian
dros meti wili saxelmwifoebis SeiaraRebul Zalebs aqvT sakadro mowyoba
da maTi Senaxva xdeba minimalurad saWiro SemadgenlobiT. saxelmwifos
samobilizacio SesaZleblobebidan gamomdinare, omianobis dros
(mobilizaciiT) warmoebs masobriv armiad gaSla.
123. meomari mxare (saerTaSoriso samarTalSi) - omis an SeiaraRebuli
konfliqtis monawile, romelic omis dadgenili kanonebis da wes-Cveulebebis
dacvis ufleba-movaleobebis matarebelia. saxelmwifo meomar mxared
ganixileba omis mdgomareobis gamocxadebis an saomar moqmedebis faqtobrivi
dawyebis momentidan. meomari mxare SeiZleba iyos politikuri moZraoba,
organizacia, romelic eweva brZolas erovnuli an socialuri
ganTavisuflebisTvis, agreTve samoqalaqo omis dros Zalauflebis
mopovebisTvis (SenarCunebisTvis). meomari mxaris oficialuri statusi am
politikur Zalebs uCndeba maTi xelmZRvaneli organoebis saerTaSoriso
aRiarebis Semdeg, rac politikur moZraobas (organizacias) aZlevs
SesaZleblobas, daamyaros saxelSekrulebo urTierToba saerTaSoriso
samarTlis subieqtebTan. meomari mxaris statusi warmoSobs mTel rig
iurdiul Sedegebs sxva qveynebTan urTierTobaSi.
124. meomari mxareebis ganiaraReba – iZulebiTi zomebis erT-erTi forma,
romelic iTvaliswinebs dapirispirebuli mxareebis SeiaraRebuli
formirebebis ganiaraRebas, konfliqtis zonaSi mosaxleobisagan iaraRis
amoRebas, aseve amoRebuli iaraRis da teqnikis gansazRvrul adgilebSi
dasawyobebas da maT Semdgom dacvas.
125. mecnieruli potenciali – mecnierebis SesaZlebloba, efeqtianad
wyvetdes sazogadoebis winaSe mdgar mimdinare da perspeqtiul amocanebs.
axasiaTebs mecnierebis ganviTarebis done, organizaciuli mzadyofna
wamoWrili amocanebis gadasawyvetad, agreTve Sesabamisi kadrebiT,
sainformacio da materialur-teqnikuri saSualebebiT uzrunvelyofa.
mecnieruli potencialis Semadgeneli elementia samxedro-mecnieruli
potenciali, romelSic igulisxmeba mecnierebis SesaZlebloba, efeqtianad
wyvetdes saxelmwifos samxedro Zlierebis da misi SeiaraRebuli Zalebis
sabrZolo Zlierebis amaRlebis amocanebs. samxedro mecnieruli potenciali
gavlenas axdens samxedro teqnikis ganviTarebaze, jarebis organizaciul
stuqturaze, jarebis marTvaze, xolo maTi meSveobiT – sabrZolo moqmedebis
-
23
warmoebis xerxebsa da formebze, SeiaraRebuli Zalebis piradi
Semadgenlobis samxedro-Teoriuli momzadebis mTel sistemaze.
126. ,,mexuTe kolona” _ saxelmwifos an politikuri moZraobis SigniT mtris
agenturis zogadi dasaxeleba, romelic mowinaaRmdegis sasargeblo
moqmedebebs awarmoebs.
127. militarizmi (samxedro) _ saxelmwifos samxedro Zlierebis aqtiuri
zrdis ideologia da politika; saxelmwifoSi da sazogadoebriv cxovrebaSi
samxedro da gasamxedroebuli organoebis da institutebis dominireba.
128. miumxroblobis moZraoba _ im qveynebis zogaddemokratiuli moZraoba,
romlebic ar monawileoben samxedro-politikur kavSirebSi da dajgufebebSi,
ibrZvian mSvidobis da saerTaSoriso usafrTxoebisTvis, saxelmwifoTa da
xalxTa Tanasworuflebiani TanamSromlobisTvis. organizaciulad
miumxroblobis moZraoba gaformda 1961 wels miumxrobeli qveynebis
saxelmwifoTa da mTavrobaTa meTaurebis belgradis konferenciaze. Semdgomi
konferenciebi (miumxroblobis moZraobis umaRlesi organo) mimdinareobda
evropis, aziis, amerikis saxelmwifoTaA dedaqalaqebSi. miumxroblobis
moZraobas ara aqvs Tavisi wesdeba, biujeti, Stabbina. saxelmwifo, romelic
morig konferencias maspinZlobs, xdeba moZraobis koordinatori qveyana,
xolo misi xelmZRvaneli – miumxroblobis moZraobis Tavjdomare.
miumxrobeli qveynebis mimdinare problemebis gansaxilvelad poziciebis
SeTanxmebis mizniT gaeros generaluri ansambleis morigi sesiis win ewyoba
konferenciebi da sagareo saqmeTa ministrebis Sexvedrebi. miumxroblobis
moZraobis yoveldRiur saqmianobas warmarTavs sakoordinacio biuro,
muSaoben agreTve specialuri organoebi ekonomikur, socialur, sainformacio
da sxva sakiTxebze. miumxroblobis moZraobis mTavari dokumentebis da
gadawyvetilebebis miReba xdeba SeTanxmebis, erTsulovnebis safuZvelze da
sarekomendacio xasiaTs atarebs.
129. miuRebeli zarali _ birTvuli omis dros saxelmwifos mosalodneli
danakargebis odenoba, miRebuli mowinaaRmdegis sapasuxo birTvuli dartymis
Sedegad, romelic SeuZlebels (araxelsayrels) xdis mis winaaRmdeg omis
gaCaRebas. miuRebeli zaralis donis gansazRvrisas gaTvaliswinebuli unda
iyos ekonomikis da samxedro obieqtebi, saxelmwifo da umaRlesi samxedro
marTvis organoebis sistemebi, romlebic dazianebisaTvis mowyvladia. maTi
ngreva saboloo jamSi migviyvans qveynis mier mosaxleobis sasicocxlod
mniSvnelovani moTxovnilebebis uzrunvelyofis SesaZleblobebis dakargvamde.
130. mobilizacia – omis miznebis misaRwevad saxelmwifos mier gatarebul
RonisZiebaTa kompleqsi, romelTa mizania aqtiur mdgomareobaSi moiyvanos,
Tavi mouyaros da daZabos arsebuli resursebi, Zalebi da saSualebebi. es
praqtikul gamoxatulebas poulobs qveynis SeiaraRebuli Zalebis, ekonomikis
da saxelmwifo institutebis (saerTo mobilizacia) an maTi raime nawilis
(nawilobrivi mobilizacia) samxedro mdgomareobaze gadayvanaSi. SeiZleba
moewyos Ria an faruli xerxiT. mobilizaciis gamocxadeba aris saxelmwifos
meTauris (prezidentis) da saxelmwifo xelisuflebis umaRlesi organoebis
-
24
kompetencia. mobilizaciis gamoyeneba daiwyo masobrivi armiebis Seqmnis
Semdeg, romlebic kompleqtdeboda sayovelTao samxedro begaris safuZvelze
(18-19ss.) mobilizaciis SinaarsSi arsebiTi cvlilebebi Seitanes me-20 saukunis
damdegis omebma da gansakuTrebiT 1-elma msoflio omma, romelmac moiTxova
armiaSi adamianTa uzarmazari resursebis mozidva da saxelmwifos ekonomikis
didi daZabva. me-2 msoflio omma kidev ufro metad gamoavlina omisa da
ekonomikis urTierTdamokidebuleba, mniSvnelovnad gaizarda mobilizaciis
masStabi. mobilizaciis ZiriTad Sinaarss Seadgens SeiaraRebuli DZalebis
mobilizacia da ekonomikis mobilizacia.
131. mobilizaciis gegma – im dokumentebis erToblioba, romlebic
gamoxataven mTlianad SeiaraRebuli Zalebis, SeiaraRebuli Zalebis
TiToeuli saxeobis, gaerTianebis, SenaerTis, nawilis, dawesebulebis
samobilizacio gaSlis, agreTve qveynis ekonomikisa da sxvadasxva saxelmwifo
institutebis omianobis periodis saqmianobis reJimze gadayvanis RonisZiebebis
Sinaarss, moculobas, wess da vadebs.
132. mobilizaciis Catareba – RonisZiebaTa kompleqsi marTvis organoebis,
SenaerTebis, nawilebis (xomaldebis) da dawesebulebebis omianobis periodis
organizaciasa da Statebze gadasayvanad; jarebis (Zalebis) mobilizaciuri
gaSlis Semadgeneli nawili. mobilizaciis gatarebis dasawyisia brZaneba
(signali) imis Taobaze, rom SenaerTebi (nawilebi, xomaldebi) da
dawesebulebebi moiyvanon sabrZolo mzadyofnis Sesabamis mdgomareobaSi, an
mobilizaciis gankargulebis miReba; dasasrulia – amocanebis
gansaxorcieleblad maTi mzadyofnaSi moyvanis dagegmil RonisZiebaTa
Sesruleba. xorcieldeba mudmivi dislokaciis punqtebSi, Tavmoyris,
sabrZolo morigeobis raionebSi, poziciebze, aerodromebze, saswavlo
centrebSi da sxv.
133. mobilizaciuri gaSla – RonisZiebebis sistema, romlebic omianobis
periodis organizaciasa da saStato ricxovnobaze SeiaraRebuli Zalebis,
dawesebulebebis gegmazomieri gadayvanis mizniT xorcieldeba. SeiaraRebuli
Zalebis mobilizaciuri gaSla aris mobilizaciis Semadgeneli nawili da
moicavs: jarebis (Zalebis) gadayvanas omianobis periodis organizaciasa da
Statebze, maT SeiaraRebiT, teqnikiT da sxva materialuri saSualebebiT
damatebiT uzrunvelyofas. SeiaraRebuli Zalebis mobilizaciuri gaSlis
yvela RonisZieba mTlianad da cal-calke TiToeuli SenaerTis, nawilis da
dawesebulebis mixedviT detalurad muSavdeba mSvidobian dros da aisaxeba
Sesabamis samobilizacio gegmebSi.
134. mobilizaciuri mzadyofna – saxelmwifos, misi xelisuflebis da
adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebis, sawarmoebis da SeiaraRebuli
Zalebis unari, ganaxorcielon mobilizacia; jarebis (Zalebis) mdgomareoba,
romelic maT saSualebas aZlevs dadgenil vadebSi ganaxorcielon gadasvla
omianobis periodis organizaciul-saStato struqturaze. RonisZiebebis
moculobas, gadasvlis wess da droebiT normativebs gansazRvraven
mSvidobian dros SemuSavebuli samobilizacio gegmebi. jarebis (Zalebis)
-
25
mobilizaciuri mzadyofnis done damokidebulia saxelmwifos samobilizacio
SesaZleblobebis mdgomareobaze, qvedanayofebis, nawilebis da SenaerTebis
piradi SemadgenlobiT dakompleqtebis, mSvidobiani drois Statebis mixedviT
SeiaraRebiT da samxedro teqnikiT aRWurvis doneze, maT sabrZolo Serwymaze,
mobilizaciuri gaSlis da sabrZolo mzadyofnaSi jarebis (Zalebis) moyvanis
amocanebis Sesasruleblad marTvis organoebis momzadebis doneze.
135. mobilizaciuri momzadeba – RonisZiebaTa kompleqsi, romlebic
xorcieldeba mSvidobian dros, raTa saxelmwifos ekonomika, saxelmwifo
xelisuflebis da adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebi, SeiaraRebuli
Zalebi da teritoria moamzadon SeiaraRebuli Tavdasxmisgan misi dacvis
uzrunvelsayofad, omianobis periodSi saxelmwifos da mosaxleobis
moTxovnilebebis dasakmayofileblad.
136. mosaxleobis samxedro momzadeba – mosaxleobis samxedro swavlebis
RonisZiebaTa kompleqsi. msoflios sxvadasxva saxelmwifoSi samxedro
samsaxurisTvis moqalaqeTa momzadeba xorcieldeba rezervis momzadebis
gziT, teritoriuli da samoqalaqo Tavdacvis sistemebSi da sxv.
137. moulodneloba – samxedro xelovnebis erT-erTi principi.
mowinaaRmdegisTvis uecari moqmedeba, romelic mas abnevs da xels uwyobs
warmatebis miRwevas brZolaSi, operaciaSi, xolo zogjer mTlianad omSic.
mowinaaRmdegeze zemoqmedebis donis mixedviT moulodneloba SeiZleba iyos
sruli da nawilobrivi, xolo masStabebis mixedviT_strategiuli,
operatiuli da taqtikuri.
138. ,,moqnili reagirebis” strategia – 1967 wlis Semdgom “civi omis”
periodis bolo dros nato-s strategiis gadamwyveti aspeqti, romlis
mixedviT Crdiloatlantikuri kavSiris winaaRmdeg agresiis moculobis da
masStabebis mixedviT ganixileboda saomari moqmedebis sxvadasxva varianti,
birTvuli iaraRis gamoyenebis CaTvliT. amave dros, iTvaliswinebda
potenciuri agresorisTvis nato-s konkretuli samxedro sapasuxo qmedebebis
dafarvas.
139. mowinaaRmdege Zalebi - Zalebi, romlebic nato-s swavlebis dros
mowinaaRmdegis rols asruleben.
140. mravalerovnuli _ cneba, romelic gamoiyeneba sxvadasxva saxis
moqmedebebis, operaciebis, formirebebis da a.S. gansazRvrisTvis, romelSic
monawileoben ori an meti saxelmwifos nawilebi, qvedanayofebi an sxva
organizaciebi.
141. mravalerovnuloba _ sameTauro da sajariso struqturebis an samxedro
operaciebis daxasiaTeba, romlebSic integrirebulia nato-s ramdenime
saxelmwifos an misi partniorebis mier gamoyofili Zalebi da saSualebebi.
isini moicaven calkeul jariskacebs, sxvadasxva saxeobas da ricxobrivi
Semadgenlobis nawilebs da qvedanayofebs, aseve sxva resursebs.
142. msoflio omi – globaluri xasiaTis da masStabis saerTaSoriso
winaaRmdegobebis samxedro Zaladobis gamoyenebiT gadawyvetis forma. Mmis
arss Seadgens sakiTxi msoflios politikur-samarTlebrivi mowyobis da
-
26
ganviTarebis saerTo gezis Sesaxeb, xolo saboloo angariSiT – kacobriobis
civilizaciis momavlis DSesaxeb. niSnebs, romlebic saSualebas iZleva
saomari Setakeba kvalificirebul iqnas rogorc msoflio omi, warmoadgens:
saxelmwifoTa koaliciebis dapirispireba; msoflios qveynebis mniSvnelovani
nawilis mocva praqtukulad yvela didi saxelmwifos uSualo monawileobiT;
mopirispire mxareebis politikuri da ekonomikuri miznebis gadamwyveti
xasiaTi; saomari moqmedebis warmoeba udides teritoriaze, romelic
sxvadasxva kontinentze da msoflio okeanis akvatoriebSi saomari moqmedebis
mraval Teatrs moicavs; strategiuli operaciebis, operaciebis da sxva
sabrZolo moqmedebis masStaburoba da intensivoba didi damangreveli Zalis
iaraRis da samxedro teqnikis maqsimaluri gamoyenebis pirobebSi.
143. msxvilmasStabiani omi _ omi, romelSic monawileobs msoflios
sxvadasxva regionebis saxelmwifoebis mniSvnelovani raodenoba, da
mimarTulia radikaluri samxadro-politikuri miznebis miRwevisaTvis.
144. mtruli mxareebis daSoriSoreba _ humanitaruli operaciis erT-erTi
etapi, romelic daniSnulebaa SeiaraRebuli Sejaxebebis
aRkveTis,humanitaruli daxmarebis miwodebis, samoqalaqo mosaxleobis
konfliqtis zonidan evakuaciisa da konfliqtis politikuri mowesrigebis
pirobebis Sesaqmnelad mebrZoli mxareebis Siris gamcalkevebeli zolis
mowyoba.
145. muqaris mdgomareoba – ix. muqaris periodi
146. muqaris periodi _ dro (sxvadasxva xangrZlivobis), romelic Cveulebriv
win uswrebs omis dawyebas. xasiaTdeba saerTaSoriso viTarebis da SesaZlo
mowinaaRmdegeebs Soris urTierTobebis ukiduresad daZabviT. am periodSi
tardeba RonisZiebebi SeiaraRebuli Zalebis sabrZolo mzadyofnis amaRlebis
mizniT, xorcieldeba maTi strategiuli gaSla da ekonomika gadadis
samxedro mdgomareobaSi.
147. mSvidoba – 1. urTierToba xalxebs, saxelmwifoebs, socialur jgufebs
Soris calkeuli qveynebis SigniT, romelsac axasiaTebs omis, SeiaraRebuli
brZolis ararseboba, da efuZneba politikis gatarebas pirdapiri
SeiaraRebuli Zaladobis gareSe. Mmtkice mSvidoba gulisxmobs ara marto
omis ararsebobas (aseT mdgomareobas zogjer ,,negatiur mSvidobas” uwodeben),
aramed agreTve saxelmwifoebis, msoflio politikis sxva subieqtebis farTod
gavrcelebul TanamSromlobas. maT Soris ekonomikur, politikur, kulturul
da sxva dargebSi partnioruli urTierTobis damyarebas. Mme-20 saukuneSi
mSvidobis problemebi gamoiyo socialuri codnis damoukidebel dargad –
paqsologiad. Bbevr qveyanaSi specializebuli institutebi gaerTianda
mSvidobis kvlevis saerTaSoriso asociaciad. mSvidobis arsebul
koncefciebSi, rogorc wesi, ganixileba Semdegi ZiriTadi problemebi:
mSvidobis arsi, SesaZlo mSvidobis sivrculi, geopolitikuri sazRvrebi; mis
socialuri da samarTlebrivi baza, mSvidobis uzrunvelyofis gzebi da
saSualebebi da sxv.; 2. meomari qveynebis SeTanxmeba omis Sewyvetis da
mSvidobiani urTierTobis aRdgenis Sesaxeb –zavi, sazavo SeTanxmeba.
-
27
148. mSvidobiani Tanaarseboba – msoflio gaerTianebis qveynebs da xalxebs
Soris urTierTobis principi, romelic samxedro Zaladobis gamoyenebas
gamoricxavs. mSvidobiani Tanaarseboba gulisxmobs: omze, rogorc sadavo
sakiTxebis gadawyvetis saSualebaze uaris Tqmas, maT gadawyvetas
molaparakebis gziT; saxelmwifoTaSoris Tanasworuflebianobas,
urTierTgagebas da ndobas, erTmaneTis interesebis gaTvaliswinebas; yvela
qveynis suverenitetis da teritoriuli mTlianobis ganuxrel dacvas,
saxelmwifoTa mier saerTaSoriso valdebulebebis keTilsindisier
Sesrulebas da sxv. gaerTianebuli erebis organizaciam saerTaSoriso-
samarTlebrivi xasiaTi mianiWa mSvidobiani Tanaarsebobis ZiriTad principebs,
Tumca TviTon ar gamouyenebia es termini.
149. mSvidobiani mosaxleoba (samoqalaqo mosaxleoba) - saerTaSoriso
samarTalSi pirni, romlebic ar ekuTvnian meomari mxareebis SeiaraRebul
Zalebs da saomar moqmedebaSi uSualo monawileobas ar iReben. mSvidobiani
mosaxleobis statuss aregulirebs haagis 1907 w. konvencia saxmeleTo omis
kanonebis da wes-Cveulebebis Sesaxeb; Jenevis 1949 w konvencia omis dros
samoqalaqo mosaxleobis dacvis Sesaxeb, ,,SeiaraRebuli konfliqtebis
periodSi samoqalaqo mosaxleobis dacvis ZiriTadi principebi”, romlebic
1970 wels daamtkica gaeros generalurma asambleam. mSvidobiani mosaxleobis
mimarT saerTaSoriso samarTlis normebis darRvevebi miCneulia omis
danaSaulad.
150. mSvidobiani periodis saorganizacio-saStato ganrigi cxrilis saxis
dokumenti, nawilis formi-rebis, an Stabis mSvidobiani periodis piradi
Semadgenlobis, damtkicebuli moTxovnilebebis. agreTve mSvidobiani periodis
Stati
151. mSvidobiani periodis Stati - ix. mSvidobiani periodis saorganizacio-
saStato ganrigi.
152. mSvidobis aRmSenebloba - saxelmwifoebis koleqtiuri moqmedebebi,
romelic xorcieldeba konfliqtis dasrulebis Semdeg. igi miznad isaxavs im
struqturebis gamovlenas, mxardaWeras da daxmarebas, romelTac xelewifebaT
mSvidobis SenarCuneba da gamyareba, konfliqtis gaRvivebis Tavidan acileba,
saxelmwifo institutebis da ekonomikis aRdgena, mosaxleobisTvis
saxelisuflebo organoebis mimarT ndobis aRdgena.
153. mSvidobis damyareba – diplomatiuri qmedebebi, romlebic xorcieldeba
konfliqtis dawyebis Semdeg samSvidobo daregulirebis miRwevis mizniT.
isini SeiZleba moicavdes daxmarebis aRmoCenas SuamavlobisTvis,
SerigebisTvis da iseT moqmedebebs, rogoricaa diplomatiuri izolacia da
sanqciebi.
154. mSvidobis momxreTa moZraoba _ saerTaSoriso masobrivi moZraoba omis
da militarizmis winaaRmdeg, mSvidobis, usafrTxoebis da xalxTa
TanamSromlobisTvis. aerTianebs sxvadasxva politikuri, religiuri,
filosofiuri Sexedulebebis adamianebs. gaformda mSvidobis momxreTa 1-el
msoflio kongresze (1949-is aprili). xelmZRvaneli organoa mSvidobis
-
28
msoflio sabWo, romelSic msoflios 150-ze meti qveynis 200-mde erovnuli
organizacia Sedis.
155. mSvidobismyofloba – 1. calkeuli saxelmwifoebis sagareo politikuri
iniciativa, romelic miznad isaxavs saerTaSoriso mSvidobis da
usafrTxoebis damkvidrebas; 2. gaero-s, regionuli saerTaSoriso
organizaciebis saqmianoba saerTaSoriso mSvidobis mxardasaWerad an
aRsadgenad, agreTve maTi Zalisxmeva, aiZulos qveynis SigniT moSuRle
dajgufebebi, Tavidan aicilon an Sewyviton SeiaraRebuli dapirispireba.
SeiZleba ganxorcieldes rogorc mSvidobiani (preventuli diplomatia,
koleqtiuri sanqciebi da sxv.), ise samxedro (ZiriTadi forma – mSvidobis
iZulebis, aRdgenis da SenarCunebis operaciebi) RonisZiebebis gamoyenebiT.
156. mSvidobismyofelobiTi saqmianoba - saerTaSoriso mSvidobis da
usafrTxoebis muqaris acilebis mizniT.saerTaSoriso organizaciebis
politikuri, ekonomikuri, samxedro da sxva xasiaTis koleqtiuri
moqmedebebi,warmoebuli saerTaSoriso samarTlis normebis da principebis
Sesabamisad, mimarTuli saerTaSoriso davebis gadasawyvetad, SeiaraRebuli
konfliqtebis asarideblad da Sesawyvetad upiratesad mSvidobiani xerxebiT.
157. mSvidobis mxardamWeri fsiqologiuri operaciebi – dagegmili
fsiqologiuri operaciebi, romlebic tardeba, rogorc mSvidobis mxardaWeris
operacia ganuyofeli nawili. mimarTulia sabrZolo moqmedebebis zonaSi,
konfliqtis monawileTa da samoqalaqo mosaxleobas Soris mxardaWeris da
TanamSromlobis atmosferos SeqmnisaTvis, mSvidobis mxardaWeris Zalebis
dacvis da operaciis miznebis miRwevisTvis.
158. mSvidobis mxardaWera SeiaraRebuli Zalebis, samxedro meTvalyureebis,
policiis (miliciis), samoqalaqo personalis gamoyenebiT saerTaSoriso
organizaciebis koleqtiuri moqmedebebi, romlebic mimarTulia
saxelmwifoTaSorisi an Sida SeiaraRebuli konfliqtebis Sewyvetaze, da
mSvidobis aRdgenis politikuri procesebis xelSewyobaze. rogorc wesi
xorcieldeba mSvidobis mxardaWeris operaciebis formiT.
159. mSvidobis mxardaWeris operacia - nato-s samxedro operacia,
warmoebuli samSvidobo saqmianobis mxardasaWerad. CarTulia krizisze
reagirebis operaciebis kategoriaSi, igi analogiurad, rogorc
mSvidobismyofelobiTi saqmianoba krizisebis daregulirebis erT-erT aspeqts
warmoadgens.
160. mSvidobis mxardaWeris jgufi - droebiTi mravalerovnuli formireba,
Camoyalibebuli mSvidobis mxardaWeris operaciis Catarebis periodSi. mis
SemadgenlobaSi, rogorc wesi, mSvidobis mxardaWeris koleqtiuri Zalebi da
samxedro damkvirveblebis jgufi Sedis.
161. ,,mcire omi” _ sabrZolo moqmedebebi mcirericxovani ZalebiT, romelTa
mizania mowinaaRmdegis dauZlureba da gadamwyveti Setevis ganxorcieleba\is
mizniT sakuTari jarebisaTvis xelsayreli pirobebis Seqmna.
162. navsawinaRo brZola (omi) – SeerTebuli Statebis da nato-s sxva
qveynebSi miRebuli termini; moicavs im RonisZiebaTa kompleqss, romlebsac
-
29
awarmoeben SeiaraRebuli Zalebis yvela saxeobebi da romelTa mizania,
aRmoaCinon da gaanadguron mowinaaRmdegis wyalqveSa navebi, agreTve maTi
sabrZolo saqmianobis uzrunvelyofis Zalebi da saSualebebi. ewyoba saomari
moqmedebis yvela sazRvao da saokeano TeatrSi da eyrdnoba mudmivi
navsawinaRo TvalTvalis sistemas. samxedro-sazRvao ZalebSi ganixileba,
rogorc erT-erTi umniSvnelovanesi Semadgeneli nawili zRvaze batonobis
mopovebisa. misi mizania didmniSvnelovan saxmeleTo obieqtebze saokeano da
sazRvao mimarTulebebidan, Tavidan iqnes acilebuli sapasuxo saraketo-
birTvuli dartyma, Seuqmnas xelSemwyobi pirobebi wyalzeda sabrZolo
xomaldebis SenaerTebs, mewinave raionebSi moqmedebisas, uzrunvelyos
(daicvas) sazRvao da saokeano komunikaciebi.
163. naosnobis samxedro marTvis instancia - samxedro-sazRvao Zalebis
sardali, romelic Tanaxmad nato-s qveynebis savaWro flotis marTvis
ganxorcielebis pirobebisa pasuxs agebs mocemul geografiul raionSi
savaWro naosnobis marTvaze.
164. nato-s gaerTianebuli SeiaraRebuli Zalebi – Crdiloatlantikuri
xelSekrulebis organizaciaSi Semavali saxelwifoebis SeiaraRebuli Zalebis
ZiriTadi nawili. Seiqmna natos sab