qartuli samxedro terminebi da ganmartebebi samxedro dargebis...

639
saqarTvelos teqnikuri universitetis nagebobebis, specialuri sistemebisa da sainJinro uzrunvelyofis instituti qarTuli samxedro terminebi da ganmartebebi samxedro dargebis mixedviT leqciebis kursi Tbilisi 2018 w.

Upload: others

Post on 16-Aug-2020

10 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • saqarTvelos teqnikuri universitetis

    nagebobebis, specialuri sistemebisa da sainJinro uzrunvelyofis instituti

    qarTuli samxedro terminebi da ganmartebebi

    samxedro dargebis mixedviT

    leqciebis kursi

    Tbilisi

    2018 w.

  • Semdgeneli – profesori, general-maiori elguja meZmariaSvili

    ISBN 978-9941-8-0283-6 (PDF)

  • S i n a a r s i

    SeiaraRebuli brZolis kanonebisa da kanonzomierebebis,

    samxedro mSeneblobis saerTo safuZvlebisa da omis warmoebis saerTo

    niSnebis terminologia

    xmeleTze SeiaraRebuli brZolis meTodebisa da xerxebis,

    zRvaSi SeiaraRebuli brZolis meTodebis da

    haerSi da kosmosSi SeiaraRebuli brZols terminologia

    SeiaraRebuli Zalebis mSeneblobis, dakompleqtebis, sabrZolo

    momzadebisa da samxedro swavlebis terminologia

    SeiaraRebuli Zalebis sabrZolo moqmedebebSi da brZolebSi

    Cabmis da SeiaraRebuli Zalebis calkeuli, specialuri saxeobebis

    moqmedebebis terminologia

    samxedro sferoSi materialuri resursebis dagrovebis, ganawilebis,

    maTi moculobebisa da saxeobebis terminologia

    SeiaraRebisa da samxedro teqnikis terminologia

    samxedro istoriis - omebis istoriis da samxedro xelovnebis istoriis

    terminologia

    samxedro specialuri mecnierebebis terminologia

    daskvniTi leqcia - „qarTuli samxedro enciklopediuri leqsikoni“

    1

    85

    283

    300

    399

    440

    546

    547

    635

  • 1

    leqcia 1_2_3

    SeiaraRebuli brZolis kanonebisa da kanonzomierebebis,

    samxedro mSeneblobis saerTo safuZvlebisa da

    omis warmoebis saerTo niSnebis

    terminologia

    1. agresiis aRkveTa - saxelmwifos mier samxedro Zalis gadamwyveti gamoyeneba

    agresorze zemoqmedebis sxva arasamxedro saSualebebTan SexamebiT misi

    SeiaraRebuli Tavdasxmis Sesawyvetad. xorcieldeba mowinaaRmdegeze jarebis

    (Zalebis) sapasuxo dartymebis miyenebiT, imavdroulad, saomari konfliqtis

    adreul stadiaSi ekonomikuri, politikuri, diplomatiuri da winaaRmdegobis

    sxva RonisZiebebis gamoyenebiT. maTi mizania Tavidan aicilon agresiis

    eskalacia da xeli Seuwyon Tavdasxmis msxverpli QqveynisTvis misaRebi

    pirobebiT Semdgom mogvarebas.

    2. agresiis mogerieba _ SeiaraRebuli Zalebis urTierTdakavSirebuli

    RonisZiebebis da moqmedebebis erToblioba, romelTa mizania agresoris mier

    saxelmwifos suverenitetis da teritoriuli mTlianobis darRvevis gegmebis

    CaSla. mis gansaxorcieleblad mowinaaRmdeges ayeneben dartymebs xmeleTze,

    haerSi, zRvaze da kosmosur sivrceSi, raTa strategiuli (operatiuli)

    gaSlisas jarebis (Zalebis) nawilma SeinarCunon TavianTi samxedro

    potencialis ZiriTadi nawili da Seqmnan pirobebi agresoris sruli

    ganadgurebisTvis.

    3. adgilobrivi Tavdacva _ rigi qveynebis SeiaraRebul ZalebSi im

    saSiSroebisgan dacvis RonisZiebebis sistema, romelic iqmneba saomari

    moqmedebebis da sagangebo situaciebis dros. xorcieldeba garnizonebSi,

    samxedro obieqtebze (arsenalebSi, bazebSi, sawarmoebSi, organizaciebSi,

    dawesebulebebSi, samxedro saswavleblebSi) da samxedro qalaqebSi.

    4. aneqsia _ erTi saxelmwifos mier meore saxelmwifos mTeli teritoriis an

    misi nawilis Zaladobrivi mierTeba (xelSi Cagdeba); xalxis sxva qveynis

    sazRvrebSi ZaliT datoveba; erTi saxelmwifos suverenitetis

    samarTalsawinaaRmdego gavrceleba im teritoriul sivrceebze, romelic

    imyofeba saerTaSoriso Tanamegobrobis erTobliv gamoyenebaSi (kosmosi, Ria

    zRva da sxv.). saerTaSoriso samarTlis mixedviT aneqsia aris

    kanonsawinaaRmdego qmedeba da ganixileba rogorc agresia.

    5. arabirTvuli zona - birTvuli iaraRisgan Tavisufali zona, sadac

    xelSekrulebis Sesabamisad akrZalulia misi gamocda, warmoeba, ganTavseba,

    Senaxva, tranziti da gamoyeneba (masze an mis winaaRmdeg).

    6. arameomari saxelmwifo _ termini, romelic me-2 msoflio omis dros

    axasiaTebda qveyanas, romelmac calmxrivad ganacxada, rom ar daicavs

    neitralitets, magram amavdroulad omSi romelime mxaris sasargeblod ar

    CaerTveba.

    7. armiis moraluri suliskveTeba _ armiis piradi Semadgenlobis Segnebis

    mdgomareoba, romelic axasiaTebs SeiaraRebuli Zalebis sulier

  • 2

    SesaZleblobebs da mzadyofnas Tavisi daniSnulebis da dasaxuli amocanebis

    Sesabamisad moqmedebisTvis; sulieri potencialis gamovlinebis da

    realizebis forma.

    8. atlantikaze nato-s gaerTianebuli SeiaraRebuli Zalebis strategiuli

    sardloba - misi Stabi ganlagebulia aSS-Si, virjiniis Stati, q. norfolki.

    misi pasuxismgeblobis zona gadaWimulia CrdiloeT polusidan kibos

    tropikamde da Crdilo amerikis napirispira wylebidan evropis da afrikis

    napirispira wylebamde portugaliis CaTvliT, magram lamanSis yuris da

    britanuli kunZulebis gamoklebiT.

    9. birTvuli omi _ omi, romelSic dazianebis mTavar saSualebas birTvuli

    iaraRi warmoadgens. meore msoflio omis Semdeg ganixileboda mxolod

    yovlismomcveli birTvuli omis SesaZlebloba, romelic xasiaTdeboda yvela

    saxis birTvuli iaraRis brZolis sxva saSualebebTan SexamebiT SeuzRudavi,

    masirebuli da droSi koncentrirebuli gamoyenebiT. aseT omSi pirdapir Tu

    arapirdapir erTveba yvela an msoflios saxelmwifoebis umravlesoba. misi

    meoradi Sedegebi (e.w. `birTvuli Rame~, `birTvuli zamTari~) gavrceldeboda

    mTel dedamiwaze, rac gamoiwvevda civilizaciis ganadgurebas, globalur

    ekologiur katastrofas. me-20 saukunis 50-ian wlebis meore naxevridan

    wamoyenebul iqna birTvuli iaraRis SezRudvis koncefcia. dResac msoflios

    mSvidobismoyvare Zalebi gamodian birTvuli omis Tavidan asacileblad,

    birTvuli iaraRis gauvrceleblobis reJimis gasaZliereblad da SemdgomSi

    akrZalvisTvis.

    10. birTvuli strategia – koncefcia, romelic gamoxatavs birTvul

    saxelmwifoTa samxedro-politikuri xelmZRvanelobis Sexedulebebs

    birTvuli Zalebis mSeneblobaze, gamoyenebis principebze da maT rolze

    erovnuli usafrTxoebis uzrunvelyofaSi. TiToeul birTvul saxelmwifos

    aqvs Tavisi strategia misTvis damaxasiaTebeli TaviseburebebiT.

    11. birTvuli usafrTxoeba _ 1. birTvul obieqtebze organizaciul_teqnikuri

    RonisZiebebis sistema, romelic mimarTulia xalxze da garemoze saSiSi da

    mavne faqtorebis zemoqmedebis maqsimalur Semcirebaze da gamoricxvaze; 2.

    birTvuli safrTxis wyaros Semcvleli obieqtis Tviseba, ar dauSvas maTi

    gamovlineba moTxovnili albaTobiT, mocemuli drois ganmavlobaSi.

    12. birTvuli Seteva – omis sawyis etapze birTvuli iaraRis gamoyenebis xerxi.

    termini “birTvuli Seteva” gaCnda aSS-Si 50-ian ww. aSS-is samxedro

    TeoretikosTa Sexedulebisamebr, birTvuli Seteva SeiZleba Sedgebodes

    ramdenime masirebuli birTvuli dartymisgan da grZeldebodes ramdenime

    dRes, sanam ar gamoileva birTvuli sabrZolo masalebis ZiriTadi maragi.

    globaluri masStabis birTvul SetevaSi mTavari roli ganekuTvneba

    strategiul Zalebs: kontinentTaSoris balistikur raketebs, balistikuri

    raketebiT aRWurvil atomur wyalqveSa navebs da strategiul bombdamSenebs;

    omis Teatrsa da saomari moqmdebis TeatrSi – saSualo siSoris taqtikuri da

    sagembano (aviamzidebis) aviaciis frTosan da balistikur raketebs,

    operatiul-taqtikur da taqtikur raketebs, agreTve artilerias, romelic

  • 3

    birTvul sabrZolo masalebs iyenebs. birTvul SetevaSi gadamwyvetad iTvleba

    pirveli masirebuli birTvuli dartyma.

    13. birTvul-saraketo dartymis Sesaxeb gafrTxilebis sistema – aSS-is

    samxedro organizaciis zogadi struqturis Semadgeneli nawili. moicavs

    kosmosur saSualebebs, balistikuri raketebis gaSvebis aRmoCenis (mikvlevis)

    sistemas da balistikuri raketebis frenis traeqtoriebze aRmoCenis

    saxmeleTo radiolokaciur sistemebs (,,bimius”, ,,parqs” da sxv.). mSvidobian

    dros am saSualebaTa nawili gamoiyeneba kosmosuri sivrcis kontrolisa da

    dazvervisTvis.

    14. gadaadgilebuli piri _ samoqalaqo piri, romelic iZulebuli gaxda omis,

    revoluciis, bunebrivi an teqnogenuri ubedurebis gamo sxva adgilze

    gadaadgilebuliyo. maT ganekuTvneba: adgilnacvali pirebi, ltolvilebi,

    evakuirebulebi, samSoblodan devnilebi an omis msxverplni.

    15. ~gadabuguli miwis~ taqtika _ mowinaaRmdegis mier dapyrobil teritoriaze

    dasaxlebuli punqtebis, samrewvelo da sasoflo-sameurneo sawarmoebis,

    energetikuli, satransporto da sxva nagebobebis, gzebis, materialur

    saSualebaTa maragebis, naTesebis, kulturis Zeglebis da a.S. ganzrax

    ganadgureba. cnobilia vandalebis, hunebis gamaCanagebeli Semosevebis,

    TaTar_monRolTaA dampyrobluri omebis droidan. `gadabuguli miwis~

    taqtikis meTodebis gamoyeneba gadaWriT aris dagmobili saerTaSoriso

    SeTanxmebiT, kerZod, haagis 1899, 1907-is konvenciebis da Jenevis 1949

    konveciebis gadawyvetilebiT, agreTve gaero-s generaluri asambleis 1970-is

    dekembris da 1974-is dekembris gadawyvetilebiT.

    16. gadasvlis strategia - mSvidobis SenarCunebis operaciis amocanis

    ganuyofeli nawili, romelic miznad isaxavs aseTi operaciis damTavrebis

    pirobebis misaRwevad warmatebul dinamikas. es aris strategia, romelic

    iTvaliswinebs mxareebis mier Sesabamisi xelSekrulebebis debulebebis

    dacvas, saSualebas mogvcems mSvidobis SenarCunebis Zalebis ricxovnobis,

    rolis da mniSvnelobis Semcirebas. imis Sesabamisad, rom politikur da

    samoqalaqo institutebs da sxva saerTaSoriso organizaciebs

    samxedroebisagan gadaecemaT ufro meti xarisxis pasuxismgebloba,

    periodulad xorcieldeba oficialuri Sefasebis procesi. es xels uwyobs

    xelmZRvanelobis da rekomendaciebis uzrunvelyofas Zalebis Semcirebis

    maStabebis mimarTulebiT, maTi Semdgomi gamoyvanis mizniT.

    17. gaerTianebuli _ mcneba, romelic asaxavs sxvadasxva samxedro

    formirebebSi SeiaraRebuli Zalebis ramdenime saxeebiis nawilebisa da

    qvedanayofebis monawileobas.

    18. gaero-s iZulebis zomebi - gaero-s mier Tavisi wesdebis safuZvelze

    gamoyenebuli zomebis sistema im saxelmwifoebis winaaRmdeg, romlebic

    msoflios safrTxis, mSvidobis darRvevis an agresiis Camdenad gvevli- nebian.

    Ees zomebi SesaZloa gamoyenebul iqnas SeiaraRebuli Zalebis CarTvis gareSe

    (ekonomikuri blokada, rkinigzis an sahaero mimosvlis Sewyveta da sxva), an

    SeiaraRebuli Zalebis CarTviT.

  • 4

    19. gaero-s samxedro damkvirveblebis misia _ msoflio gaerTianebis

    warmomadgenlobebi, romlebic gaero-s usafrTxoebis sabWos gadawyvetilebiT,

    saerTaSoriso konfliqtebis raionebSi samxedro-politikuri da operatiuli

    viTarebis ganviTarebis, cecxlis Sewyvetis an dazavebis SeTanxmebebis

    dacvisadmi kontrolisTvis iqmneba, agreTve im obieqturi informaciis

    misaRebad, romelic saWiroa mSvidobis safrTxis Tavidan asacileblad an

    aRsakveTad; mSvidobis aRdgenis da xelSewyobis operaciebis erT-erTi forma.

    Tavis amocanebs samxedro damkvirveblebis misiebi asruleben stacionaruli

    da moZravi saguSagoebidan TvalTvalis, adgilobriv mcxovrebTa gamokiTxvis,

    jarebis dislokaciis raionebis da demilitarizebuli zonebis patrulirebis

    da inspeqtirebis gziT. samxedro damkvirveblebis misiebi kompleqtdeba

    upiratesad oficrebiT, romlebsac gaeros wevri qveynebi Sesabamis

    SeTanxmebaTa safuZvelze gamoyofen. iqmneba 1948 wlidan.

    20. gamalebuli SeiaraReba _ iaraRis da teqnikis daCqarebuli SemuSavebis,

    warmoebis da dagrovebis, ekonomikis, mecnierebis da sazogadoebrivi

    cxovrebis sxva sferoebis militarizaciis bazaze maTi Tvisebrivi srulyofis

    procesi. omis Semdgom periodSi gamalebuli SeiaraRebis ZiriTad

    mimarTulebebs warmoadgens: strategiuli da operatiul_taqtikuri birTvuli

    iaraRis arsebul saxeobaTa ganuwyveteli srulyofis gziT axali nimuSebis

    SemuSaveba, gamocda da danergva; iaraRis axali klasis _ TavdacviTi,

    dartymiTi da uzrunvelmyofi kosmosuri bazirebis saSualebebis SemuSaveba;

    iseTi masobrivi dazianebis iaraRis Seqmna, romelic efuZvneba sxvagvar

    (gamoyenebulTan SedarebiT) fizikur principebs da Tvisebebs (lazeruli,

    neitronuli, konuri, geofizikuri da sxv.); maRali sizustis iaraRis

    sxvadasxva sistemebis SemuSaveba da sxv.

    21. gamgzavni qveyana _ mravalerovnuli jarebis (Zalebis) gadaadgilebis da

    transportirebisas-saxelmwifo, romelic erovnul jarebs da/an erovnul

    formirebebs mravalferovnuli Zalebis SemadgenlobaSi . agzavnis an

    monawileobs gagzavnaSi an gaSlaSi. gamgzavnma qveyanam SesaZlebelia

    mimarTos mimReb qveyanas zurgis da administraciuli mxardaWeris moTxovniT

    jarebis (Zalebis) saomari moqmedebebis TeatrSi tranzitis an yofnis

    periodSi.

    22. ,,gamoucxadebeli omi“ –mowinaaRmdegis moqmedebebis pirobiTi saxelwodeba,

    romelsac erTi saxelmwifo (saxelmwifoTa jgufi) uwevs organizacias da

    axorcielebs, rogorc wesi, sxva xalxebis da qveynebis winaaRmdeg

    SeiaraRebuli saSualebebis da saomari meTodebis gamoyenebiT ise, rom ar

    warmoadgens meomar mxares. xorcieldeba mravalferovani xerxebiT, romelTa

    Soris aris: ekonomikuri blokada, diplomatiuri izolacia, politikuri

    konfrontacia; sasazRvro incidentebis da konfliqtebis provocireba; Zalis

    demonstracia, samxedro yofnis, Zalis gamoyenebiT muqaris gaZliereba;

    separatistuli, nacionalisturi da sxva moZraobebis gaRviveba da mxardaWera

    da a.S.

  • 5

    23. gamoyofadi, magram aracalkeuli _ principi, romelic aregulirebs

    Crdiloatlantikuri kavSiris mier mxardaWeris gaweva sakiTxis

    dasavleTevropuli kavSiris xelmZRvanelobiT Catarebul operaciebSi,

    romelic tardeba, rogorc evropuli usafrTxoebis da Tavdacvis

    Semadgenelis ganviTarebis Semadgeneli nawili. mxardaWerilia 1994 wels

    briuselis umaRlesi Donis Sexvedraze da Semdgom periodSi araerTxel iyo

    dadasturebuli. am principis Sesabamisad Crdiloatlantikuri kavSiri ar

    dauWers mxars specialur an calkeul Zalebs da saSualebebs, garda msgavsi

    daxmarebis aRmoCenisa. usafrTxoebas da Tavdacvis evropuli Semadgenelis

    miznebisaTvis Zalebi da saSualebebi erTjeradad SeiZleba gamoiyos

    Crdiloatlantikuri kavSiris Zalebis da saSualebebis erTobliobidan.

    24. ganiaraReba – RonisZiebaTa sistema, romelic mimarTulia omis warmoebis

    saSualebaTa SezRudvis, Semcirebis an likvidaciisTvis. SeiZleba

    xorcieldebodes an rogorc calkeuli saxelmwifos calmxrivi aqcia, an

    rogorc saerTaSoriso procesi ori an mravalmxrivi SeTanxmebis safuZvelze,

    an/da, rogorc gamarjvebulis mier damarcxebuli mowinaaRmdegisTvis

    iZulebiT Tavsmoxveuli RonisZieba. sayovelTao da sruli ganiaraReba

    gulisxmobs, omis warmoebis mTeli materialuri saSualebebis likvidacias,

    maT Soris SeiaraRebuli Zalebis daSlas, samxedro dawesebulebaTa

    gauqmebas, SeiaraRebis warmoebis Sewyvetas, samxedro swavlebis da samxedro

    miznebisTvis saxsrebis xarjvis Sewyvetas da sxv. me-2 msoflio omis Semdeg,

    gansakuTrebiT birTvuli iaraRis gaCenis Semdeg ganiaraReba gadaizarda

    Tanamedroveobis erT-erT globalur problemad, gaxda gaero-s mudmivi

    yuradRebis sagani, romlis wesdebac ganiaraRebis princips TanamSromlobis

    zogad saerTaSoriso – samarTlebriv principTa ricxvs miakuTvnebs,

    mSvidobis da usafrTxoebis SenarCunebis saqmeSi.

    25. ganiaraReba da SeiaraRebaze kontroli _ saerTaSoriso urTierTobebis

    stabilurobis ganmtkicebisaTvis mimarTuli Zalisxmeva, romelic miiRweva

    jarebis ricxovnobis da SeiaraRebis donis SemcirebiT SeTanxmebebisa da

    ndobis amaRlebis efeqturobis da Semowmebis saSualebiT.

    26. gare samxedro safrTxe _ samxedro usafrTxoebis muqara, romlis wyaro

    imyofeba erovnul sazRvrebs gareT. SeiZleba gamowveul iqnas: teritoriuli

    pretenziebiT; qveynis Sida saqmeebSi CareviT; saxelmwifos sazRvris

    siaxloves an mokavSireebis sazRvrebTan SeuiaraRebeli konfliqtebis kerebis

    arsebobiT; SeiaraRebuli Zalebis dajgufebebis SeqmniT, romlebic iwvevs

    Camoyalibebul ZalTa balansis rRvevas.

    27. gaRrmavebuli programa ,,partnioroba mSvidobisaTvis” _ RonisZiebebis

    farTo speqtri, romelic miRebul iqna 1997 wlis gazafxulze da miznad

    isaxavda programis ,,partnioroba mSvidobisaTvis” gaZlierebas sami ZiriTadi

    mimarTulebiT: am programis farglebSi politikuri konsultaciebi, misi

    operatiulobis xarisxis amaRleba da gadawyvetilebis miRebis procesSi

    partniorobis saxelmwifoebis monawileobis gafarToeba da partniorebis

    sakiTxebis operatiuli dagegmva.

  • 6

    28. “gaWianurebuli birTvuli omis” doqtrina _ Sexedulebebis da principebis

    sistema, romelic xsnis birTvuli iaraRis gamoyenebiT xangrZlivi omis

    warmoebis SesaZleblobebs.

    29. genocidi _ rasobrivi, erovnuli Tu religiuri motivebiT mosaxleobis

    calkeuli jgufebis fizikuri mospoba an cxovrebis iseT pirobebSi Cayeneba,

    rac maT ganadgurebas gamoiwvevs. genocidi kacobriobis winaaRmdeg

    mimarTuli erT-erTi umZimesi danaSaulia. igi ukavSirdeba reaqciul

    `Teoriebs~, romlebic qadageben rasobriv da erovnul siZulvils, e.w.

    `umaRlesi~ rasis gabatonebas `dabal~ rasaze da sxv. genocids masobrivad

    mimarTavdnen hitlerelebi, romlebmac milionobiT adamiani gaJlites

    `sikvdilis banakebSi~.

    30. geopolitika – politologiuri koncefcia, romelic ganixilavs lokalur,

    regionul da globalur saerTaSoriso procesebze saxelmwifos mdebareobis

    teritoriul-sivrcobrivi Taviseburebebis zemoqmedebis xasiaTs da

    konkretul istoriul formebs. warmoiSva me-19 _ 20 saukuneebis mijnaze.

    ganixilavda saxelmwifoebs, rogorc biologiaze maRla mdgom organoebs,

    romelTa arsebobisTvis aucilebelia `bunebrivi sazRvrebi~ da `sasicocxlo

    sivrce~. es koncefcia gamoiyeneboda gareSe eqspansiebis gasamarTleblad,

    gansakuTrebiT, germaniis faSizmis mier. me-20 saukunis meore naxevarma

    gamoavlina saxelmwifoTa sagareo politikaze geopolitikuri faqtorebis

    (teritoriuli mdebareoba, bunebrivi resursebi, hava da sxva) gavlenis

    gaZliereba. qveynis geografiul upiratesobaTa gamoyeneba Cadga grZelvadiani

    sagareo-ekonomikuri da politikuri saqmianobis umniSvnelovanesi

    winamZRvrebis wyebaSi. Sesabamisad gaizarda miswrafeba, ainazRauron

    geopolitikuri mdebareobis araxelsayreli momentebi Sinagani teqnikur –

    ekonomikuri da samxedro-politikuri saSualebebiT (samxedro blokebis,

    bazebis Seqmnas, sazRvargareTis qveynebis mtruli reJimebis potencialis

    ZirgamoTxris da megobruli reJimebis potencialis mxardaWeris politikas).

    21-e saukunis damdegs samxedro-kosmosuri da samxedro raketmSeneblobis

    programebis dagegmvisas mxedvelobaSi miiReba potenciuri mowinaaRmdegeebis

    SeiaraRebebis geopolitikuri profili; saxelmwifoebis sivrcobriv-

    geografiuli Taviseburebani gamoxatulebas poveben saxmeleTo da samxedro-

    sazRvao Zalebis, satransporto-sahaero, samxedro-sahaero da saaviamzido

    flotebis proporciuli ganviTarebis koncefciebSi.

    31. geostrategiuli regioni _ dedamiwis teritoriis nawili, romelsac gaaCnia

    globaluri mniSvneloba stabilurobis, usafrTxoebis da mSvidobis

    SesanarCuneblad, upirveles yovlisa samxedro safrTxeebis formirebis,

    realizebis, maTi neitralizaciisa da gafrTxilebis RonisZiebaTa sistemis

    ganxorcielebis kuTxiT.

    32. geostrategiuli sivrce _ dedamiwis zedapiris teritoriebis da masze

    ganlagebuli obieqtebis, Sida zRvebis da msoflio okeanis akvatoriebis,

    agreTve dedamiwisirgvlivi sahaero kosmosuri sivrcis erToblioba, romelic

    geopolitikuri da samxedro strategiis Seswavlis da aRricxvis sagans

  • 7

    warmoadgens. geopolitikuri sivrce ganixileba kontinenturi da saokeano

    strategiuli raionebis, regionebis, saokeano da sazRvao zonebis,

    strategiuli mimarTulebebis, strategiuli sahaero _ kosmosuri

    mimarTulebebis da sahaero mimarTulebebis sistemaSi.

    33. dazaveba – meomar mxareTa ormxrivi TanxmobiT saomari moqmedebis droebiTi

    Sewyveta. ganasxvaveben adgilobriv (nawilobriv) da saerTo dazavebas.

    adgilobrivi dazaveba, calkeul nawilebsa da qvedanayofebs Soris frontis

    SezRudul ubanze saomar moqmedebas garkveuli vadiT aCerebs. saerTo

    dazaveba saomar moqmedebas saomari moqmedebis mTel TeatrSi wyvets da

    uvadoa.

    34. dakvirvebis misia - misia, romelic gaero-s uSiSroebis sabWos, euTo-s, dsT-s

    mandatiT gagzavnilia potenciuri an arsebuli SeiaraRebuli konfliqtis

    zonaSi. maTi mizania konfliqtis mxareebis mier aRebuli valdebulebebis da

    miRweuli SeTanxmebebis Sesrulebis kontroli da Semowmeba. misiis

    SemadgenlobaSi SeiZleba Sevides samxedro da samoqalaqo damkvirveblebi.

    35. damoukidebeli teritoriebi _ metropolia saxelmwifoebis samflobeloebi,

    romlebic eqvemdebarebodnen maT srul, an nawilobriv mmarTvelobas. rogorc

    wesi, es aris arqipelagebi, calkeuli kunZulebi an umniSvnelo zRvispira

    teritoriebi. bevr damokidebul teritoriaze imyofebian jarebi, aris

    samxedro bazebi, metropoliebis da maTi mokavSireebis sxva obieqtebi. maT

    Tvals adevnebs gaeros dekolonizaciis specialuri komiteti.

    36. damsjeli eqspediciebi _ samxedro aqciebi, romlebsac jarebi da sxva

    saxelmwifo SeiaraRebuli formirebebi axorcieleben amboxebebis, ajanyebebis,

    masobrivi saxalxo gamosvlebis raionebSi maTi CaxSobis, monawile da

    TanamgrZnobi mosaxleobis mimarT represiebis ganxorcielebis mizniT.

    Sidasaxelmwifoebrivi damsjeli eqspediciebi yvelaze metad aris

    damaxasiaTebeli revoluciebis da samoqalaqo omebis periodebisTvis. sxva

    saxelmwifoebis teritoriaze damsjeli eqspediciebi gamoiyeneba okupaciis

    periodSi partizanebis da samoqalaqo mosaxleobis winaaRmdeg, xolo

    mSvidobian dros, arcTu iSviaTad, sxvadasxva yalbi sababebiT (ucxoel

    moqalaqeTa gadarCena, terorizmis winaaRmdeg brZola da sxv.). damsjeli

    eqspediciebisTvis damaxasiaTebelia SedarebiTi SezRudva Zalebis, adgilis

    da drois mxriv, maTi ganxorcielebisas daSvebuli samarTlebrivi normebis,

    omis kanonebis da wes-Cveulebebis seriozuli darRvevebi, specialurad

    momzadebuli jarebis da daqiravebuli samxedro mosamsaxureebis mozidva.

    37. dauZlurebis strategia – samxedro moqmedebebis warmoebis xerxi, romelic

    gulisxmobs, saomari moqmedebis TeatrSi, omis miznebis miRwevas, meToduri

    manevrirebis da mowinaaRmdegis komunikaciebsa da momaragebis bazebze

    zemoqmedebis gziT. farTod iyo gavrcelebuli me-16 - me17 ss. misi erT-erTi

    udidesi momxre iyo prusiis mefe fridrix II. dauZlurebis strategiis ideebi

    aisaxa g. loidis, a. biulovis da sxvaTa SromebSi. dauZlurebis strategiis

    calkeuli elementebi gamoiyeneba Tanamedrove omebSi.

  • 8

    38. daqiravebulebi - 1. profesionali samxedro mosamsaxureebi, romlebic ucxo

    qveynis SeiaraRebul ZalebSi samsaxurisTvis arian daqiravebuli; 2.

    specialurad daqiravebuli pirebi, romlebic angarebiTi miznebiT

    monawileoben SeiaraRebul brZolaSi da ar ekuTvnian arc erT meomar

    mxares. Tanamedrove saerTaSoriso samarTali daqiravebulebis saqmianobas

    danaSaulebrivad miiCnevs. isini ar sargebloben SeiaraRebuli konfliqtebis

    samarTlis normebis mfarvelobiT, ver eqnebaT kombatantebis an samxedro

    tyveebis statusi, maTze ar vrceldeba TavSesafris ufleba.

    39. daqiravebuli armia – profesional meomarTa jarebi, romlebsac

    saxelmwifoebi, qalaqebi da calkeuli feodalebi samxedro samsaxurisTvis

    qiraobdnen. gaCnda Zveli welTaRricxvis me-3 aTaswleulSi (Zvel egvipteSi),

    kompleqtdeboda ZiriTadaT daqiravebuli ucxoelebiT. me-15 s. bolodan aseTi

    daqiravebuli armiebi saxelmwifoebis ZiriTad samxedro Zalad iqca. me-17-18

    ss. dasavleT evropaSi moxda gadasvla erovnul daqiravebul armiebze,

    romlebic kompleqtdeboda Tavisi qveynis moqalaqeebiT da mTlianad iyo

    damokidebuli centralur xelisuflebaze. me-18-19 ss. damlevs daqiravebuli

    armiebis paralelurad Seiqmna regularuli armiebi, romlebic

    kompleqtdeboda samxedro begaris safuZvelze.

    40. daZabulobis eskalacia _ saxelmwifoTaSorisi konfliqturi urTierTobebis

    mZafr krizisul fazaSi gadasvlis procesi, romelsac Tan axlavs

    SeiaraRebuli konfliqtis an omis warmoqmnis maRali albaToba.

    41. dezinformacia _ operatiuli (strategiuli) maskirebis xerxi, romelic

    mdgomareobs sakuTari jarebis (Zalebis), maTi dajgufebis Semadgenlobis,

    SeiaraRebis, brZolisunarianobis, sabrZolo moqmedebebis gegmebis Sesaxeb

    mcdari monacemebis ganzrax gavrcelebaSi, romlis mizania mowinaaRmdegis

    SecdomaSi Seyvana. dezinformaciisaTvis gamoiyeneba kavSirgabmulobis,

    beWdviTi, radiomauwyeblobis, satelevizio, kompiuteruli da sxva

    saSualebebi. dezinformacia xorcieldeba demonstraciuli moqmedebebis,

    imitaciis, dafarvis RonisZiebebTan kompleqsSi.

    42. demilitarizacia _ samxedro mrewvelobis, SeiaraRebuli Zalebis, samxedro

    simagreebis da nagebobebis sruli an nawilobrivi likvidacia da agreTve

    samxedro mizniT raionis an teritoriis gamoyenebis akrZalva.

    43. demilitarizebuli zona _ saerTaSoriso SeTanxmebiT dadgenili teritoria,

    romelzec akrZalulia jarebis yola, sxvadasxva samxedro-teqnikuri

    sawarmoebis Seqmna. umTavresad gavrcelebulia sazRvrispira

    demilitarizebuli zonebi, romlebic iqmneba potenciurad mtruli mxareebis

    daSoriSorebisaTvis da maT Soris samxedro konfliqtebis asacileblad.

    44. demobilizacia _ qveynis SeiaraRebuli Zalebis da ekonomikis gadayvana

    saomari mdgomareobidan mSvidobianobaze; mobilizaciis sapirispiro.

    xorcieldeba saxelmwifo xelisuflebis umaRlesi organos gadawyvetilebiT.

    moicavs SeiaraRebuli Zalebis ricxovnobis Semcirebas, samxedro warmoebis

    Sekvecas, SromiTi da safinanso resursebis gadanawilebas, transportis,

    kavSirgambulobis, samecniero organoebis da sxvaTa muSaobis gardaqmnas.

  • 9

    45. didi saxelmwifoebi _ termini, romelic miRebulia im saxelmwifoebis

    aRniSvnisaTvis, romlebic saerTaSoriso arenaze wamyvan rols TamaSoben da

    gansakuTrebuli pasuxismgebloba akisriaT mSvidobis da saerTaSoriso

    usafrTxoebis mxardaWeraSi.

    46. diplomatiuri brZola omSi _ meomari mxareebis mier diplomatiuri

    saSualebebis gamoyeneba im mizniT, rom omis warmoebis interesebisTvis

    yvelaze xelsayreli saerTaSoriso viTareba Seqmnan. diplomatiuri brZola

    aris omSi dapirispirebis specifikuri forma da amave dros, misi erT-erTi

    saSualeba, romelic eqvemdebareba SeiaraRebuli brZolis moTxovnilebebs.

    diplomatiuri brZolis sferoebs Seadgenen saxelmwifoebs Soris

    politikuri, agreTve ekonomikuri, samarTlebrivi da sakuTriv samxedro

    urTierTobebi. diplomatiur brZolaSi gamoiyeneba sxvadasxva saSualebebi,

    formebi da meTodebi, maT Soris, saxelmwifoTaSorisi gansxvavebuli donis

    da saxeobis kontraqtebi, romlebic atareben ormxriv da mravalmxriv xasiaTs,

    xorcieldeba uSualod an mesame pirebis meSveobiT; diplomatiuri mimowera;

    vizitebi da molaparakebebi, TaTbirebi da Sexvedrebi; konferenciebi da

    kongresebi; mzadeba ormxrivi da mravalmxrivi xelSekrulebebis dasadebad da

    sxva dokumentebis xelmosawerad; monawileoba saerTaSoriso organizaciebis

    da maTi organoebis muSaobaSi da sxv. diplomatiur brZolaSi gamoiyeneba,

    rogorc misi warmoebis Ria formebi, romlebic garkveul sajaroobas

    gulisxmoben, ise daxuruli, faruli diplomatiis meTodebi.

    47. direqtiva _ jarebis (Zalebis) marTvis operatiuli (sabrZolo) an

    samsaxurebrivi dokumeti, romelic Seicavs saxelmZRvanelo miTiTebebs

    operaciebis (sabrZolo moqmedebebis) mzadebis da warmoebis, jarebis wvrTnis,

    saStato organizaciis, momaragebis da maT cxovelqmedebis sxva sakiTxebze.

    direqtiva gamoiyeneba umTavresad SeiaraRebuli Zalebis xelmZRvanelobis

    sistemaSi strategiuli, operatiul-strategiuli da operatiuli

    gaerTianebebis marTvisTvis. direqtivaSi Camoyalibebulia gansaxorcielebeli

    RonisZiebebis mizani, amocanebi, maTi Sesrulebis wesi da vadebi. isini

    SeiZleba iyos operatiuli, saorganizacio – samobilizacio, jarebis

    (Zalebis) operatiuli da sabrZolo momzadebis, teqnikuri uzrunvelyofis da

    zurgisTvis gankuTvnili.

    48. evroatlantikuri partniorobis sabWo _ mravalmxrivi saTaTbiro organo

    nato-s yvela wevr da sxva 26 monawile qveynebs Soris SeTanxmebis da

    regularuli konsultaciebis sakiTxebSi. misi saqmianoba dafuZnebulia

    moqmedebis orwlian gegmaze, romelSic gansakuTrebuli yuradReba eTmoba

    TanamSromlobas politikasa da usafrTxoebis sakiTxebSi, maT Soris

    regionuli sakiTxebi, saerTaSoriso terorizmi, samxedro-ekonomikuri

    sakiTxebi, SeiaraRebaze kontroli, samoqalaqo sagangebo dagegmva,

    ubedurebebisadmi mzadyofna, samecniero da bunebis dacvis sakiTxebi.

    49. evropaSi nato-s gaerTianebuli SeiaraRebuli Zalebis umaRlesi

    mTavarsardali – nato-s strategiuli sardlobis mTavarsardali. pasuxs

    agebs Tavisi sardlobis zonis farglebSi nato-s saerTo dagegmvaze,

    samxedro moqmedebasa da samxedro saqmeebze, agreTve miRebuli

  • 10

    uflebamosilebis Sesabamisad, Tavisi pasuxismgeblobis zonis farglebs

    gareT. pasuxismgebelia: a. mSvidobian periodSi – Tavis operatiul

    daqvemdebarebaSi arsebuli an gadasacemad gankuTvnili jarebis (Zalebis)

    organizebis, sabrZolo momzadebis, aRWurvis, Senaxvis da uzrunvelyofis

    Tavdacvis gegmebis momzadebaze da sabrZolo gaformebaze; nato-s qveynebis

    teritoriaze koleqtiuri Tavdacvis amocanebis Sesrulebis efeqturobis

    amaRlebisken mimarTuli swavlebebis Catarebaze jarebis urTierTqmedebis da

    sabrZolo SesaZleblobebis daxvewis mizniT. aseve, pasuxs agebs saxelmwifo-

    partniorebs Soris “partnioroba mSvidobisaTvis” programis farglebSi

    urTierTobis ganmtkicebaze; b. krizisuli periodis da omis dros – evropaSi

    mokavSireTa sardlobis mTel teritoriaze nato-s gaerTianebuli

    SeiaraRebuli ZalebisTvis gadacemuli yvela jarebis (Zalebis) saxmeleTo,

    sazRvao da sahaero operaciebis marTvze. aqvs pirdapiri kavSiri maTi Stabis

    ufrosebTan, Tavdacvis ministrebTan da mTavrobebis xelmZRvanelebTan.

    50. evropis TavdacviTi gaerTianeba _– ase ewodeba samxedro dajgufebas,

    romlis Seqmnis xelSekrulebas 1952-is 27. 6-s moaweres xeli parizSi 6

    dasavleTevropuli qveynis: safrangeTis, germaniis federaciuli respublikis,

    italiis, belgiis, niderlandis da luqsemburgis sagareo saqmeTa ministrebma.

    magram cdebi, SeeqmnaT axali samxedro dajgufeba, romelic germaniis

    remilitarizacias gamoiwvevda, waawyda winaaRmdegobas evropis mTel rig

    qveynebSi. evropis TavdacviTi gaerTianebis Seqmna CaiSala. parizis 1954-is

    SeTanxmebaTa miRebis Semdeg germaniis remilitarizaciis gegma da misi nato-

    Si Seyvana ganxorcielda meore samxedro-politikuri organizaciis, dasavleT

    evropis kavSiris egidiT, romlis monawilec, im saxelmwifoebis garda, visac

    ganzraxuli hqonda Sesuliyo evropis TavdacviTi gaerTianebaSi, gaxda didi

    britaneTi.

    51. evropis omis Teatri _ nato-s debulebis mixedviT, omis Teatri, romelic

    moicavs evropis teritorias CrdiloeT norvegiis nordkapis koncxidan

    CrdiloeT afrikis sanapiromde da atlantis okenidan (espaneTis da

    portugaliis teritoriis gamoklebiT) aRmosavleT evropis saxelmwifoebis

    dasavleT sazRvramde. evropis omis Teatri aerTianebs nato-s Crdilo-

    dasavleT evropis, centraluri da samxreT evropis saomari moqmedebis

    Teatrebs. evropis omis Teatri, nato-s sardlobis SexedulebebiT, aris

    SesaZlo saomari moqmedebis erT-erTi umniSvnelovanesi zona, romlis

    sazRvrebi omis SemTxvevaSi SeiZleba gafarTovdes. evropis omis TeatrSi

    SeiaraRebuli Zalebis xelmZRvanelobisaTvis Seqmnilia evropaSi nato-s

    strategiuli umaRlesi sardloba (Stabi q. kastro, belgia).

    52. evropuli usafrTxoebis arqiteqtura _ evroatlantikur regionis qveynebs

    Soris urTierTobebis gaRrmavebis da krizisebis daregulirebis saqmeSi

    efeqturi TanamSromloba, maT Soris gaero-sTan urTierTobis gaZlierebis

    mizniT. aseTi urTierTobebi mimarTulia evroatlantikuri regionis qveynebis

    krizisebis daregulirebisa da TanamSromlobis gaRrmavebisaken.

  • 11

    53. ekologiuri omi – mowinaaRmdegisTvis zianis miyeneba misi binadrobis

    garemoze zemoqmedebis gziT (haeris, wylis, niadagis gaWuWyianeba an

    dasnebovneba, floris da faunis ganadgureba da sxv.). 1978-Si ZalaSi Sevida

    gaero-s mier miRebuli konvencia garemo bunebaze samxedro an nebismieri sxva

    mtruli zemoqmedis akrZalvis Sesaxeb.

    54. ekonomikis mobilizaciuri momzadeba - omis periodSi mdgradi

    funqcionirebisTvis ekonomikis momzadebis RonisZiebaTa kompleqsi. am

    RonisZiebaTa Sinaarss da realizaciis vadebs adgens saxelmwifo

    samobilizacio gegma. maT ricxvs ganekuTvneba: ekonomikis marTvis samxedro

    yaidaze gardaqmna; SromiTi, materialuri da safinanso resursebis

    saxelmwifo rezervebis Seqmna, romlebic saWiroa samxedro warmoebis

    zrdisTvis; samxedro-samrewvelo kompleqsis sawarmoebSi sarezervo sawarmoo

    simZlavreTa Seqmna; samxedro produqciis gamosaSvebad arasamxedro dargebis

    momzadeba; komunikaciebis (transportis, kavSirgabmulobis) saxelmwifo

    sistemis omis pirobebSi funqcionirebisTvis momzadeba; omis pirobebSi

    samxedro warmoebis, SeiaraRebuli Zalebis da agrarul-samrewvelo

    kompleqsis momzadeba qveynis mosaxleobis soflis meurneobis produqciiT

    uzrunvelsayofad; gafarToebuli samxedro warmoebis SromiTi resursebiT

    dasakompleqteblad wyaroebis gansazRvra; omis warmoebis pirobebSi

    ekonomikis mobilizaciuri momzadebis da ekonomikis muSaobis yvela

    RonisZiebis dafinansebis wyaroebis da wesis gansazRvra.

    55. ekonomikuri potenciali – saxelmwifos SesaZleblobebi, daakmayofilos

    sazogadoebis moTxovnileba materialur dovlaTsa da momsaxurebaze,

    uzrunvelyos misi stabiluri da usafrTxo ganviTareba. igi gansazRvravs

    materialuri warmoebis moculobis did nawils, romelsac saxelmwifos

    SeuZlia miaRwios mTeli Tavisi Zalebis da resursebis maqsimaluri daZabviT.

    ekonomikuri potencialis struqturis Semadgenel nawilad gvevlineba

    adamianTa resursebi, saxelmwifo teritoria, dazverili da sameurneo

    brunvaSi moqceuli bunebrivi, uwinares yovlisa, sanedleulo da saTbob-

    energetikuli resursebi, sawarmoo da arasawarmoo fondebi, savaluto-

    safinanso sistema, saxelmwifo rezervebi. raodenobrivi TvalsazrisiT es

    komponentebi fasdeba an naturalur-nivTieri, an RirebulebiTi (fuladi)

    formebiT. ekonomikuri potencialis nawils, romelic saxelmwifos SeuZlia

    saWiroebis SemTxvevaSi gamoiyenos Tavisi samxedro organizaciis Seqmnis da

    Senaxvis, misi funqcionirebis uzrunvelyofis interesebisTvis, Seadgens

    samxedro-ekonomikuri potenciali. ekonomikuri potenciali samxedro

    potencialis materialur safuZvlad gvevlineba.

    56. ,,elviseburi omi” _ agresiuli omis warmoebis xerxi, romelic efuZneba

    moulodnel da swraf moqmedebebs, romlebic uzrunvelyofen umokles

    vadebSi, sanam mowinaaRmdegem ar Caatara mobilizacia da ar gaSala Tavisi

    SeiaraRebuli Zalebi, mis ganadgurebas.

    57. erTmmarTveloba (SeiaraRebul ZalebSi) _ samxedro mSeneblobis,

    SeiaraRebul Zalebis centralizebuli xelmZRvanelobis principi, romlis

  • 12

    arsia meTaurisTvis (ufrosisTvis) xelqveiTebis mimarT mTeli

    ganmkargulebeli Zalmosilebis da uflebebis miniWeba, masze jarebis

    (sazRvao Zalebis) cxovrebis da saqmianobis yvela mxareze personaluri

    pasuxismgeblobis dakisreba. erTmarTvelobas ganapirobebs SeiaraRebuli

    organizaciis daniSnuleba, ganviTarebis kanonzomierebebi da saqmianobis

    Tavisebureba. igi gamoixateba meTauris (ufrosis) uflebiT, erTpirovnulad

    miiRos gadawyvetilebebi, gasces brZanebebi da kanonis moTxovnebis, samxedro

    wesdebebis mkacri SesabamisobiT uzrunvelyos maTi Sesruleba. igi

    warmoadgens jarebis (Zalebis) marTvis yvelaze operatiul da efeqtian

    meTods, romelic omis pirobebSi uzrunvelyofs meomarTa SesaZleblobebis

    saukeTeso gamoyenebas, maTi moqmedebis erTianobas, brZanebebis Sesrulebis

    Semowmebas.

    58. erToblivi gamoyeneba _ saxelmwifoebis mier uangarod, an nato-s da

    resursebis gadamcem qveyanas Soris xelSekrulebis safuZvelze winaswar

    SemuSavebuli anazRaurebiT gansazRvruli resursebis gamoyeneba.

    59. erToblivi Tavdacvis politika - moqmedebebis kursi an gegma mowonebuli

    ori an meti saxelmwifos mier da gaTvaliswinebuli Zalebis da saSualebe-bis

    gamoyofis da momzadebisas, agreTve maT xelmZRvanelobisas. miuxedavad imisa,

    rom oficialuri gagebiT mokavSireebs erToblivi Tavdacvis politika ar

    gaaCniaT. nato-s mier mowonebul strategiul koncefciaSi mocemulia

    Crdiloatlantikuri aliansis politika usafrTxoebis da Tavdacvis sferoSi,

    misi operatiuli koncefciebi, Cveulebrivi da birTvuli Zalebis dawyoba,

    agreTve SeTanxmebebi koleqtiuri Tavdacvis Sesaxeb. garda amisa, Tavdacvisa

    da usafrTxoebis sferoSi problemebisadmi saerTo midgomis formirebas

    xels uwyobs Sesabamisi aRmasrulebeli dokumentebi da nato-s sabWos sxva

    gadawyvetilebebi.

    60. erovnebaTaSorisi konfliqti – maravalerovnul saxelmwifoebSi

    mosaxleobis sxvadasxva eTno-politikuri interesebis Sejaxeba. calkeul

    SemTxvevaSi aqvs SeiaraRebuli konfliqtis forma.

    61. erovnul_gamaTavisuflebeli moZraoba _ daCagruli da damokidebuli

    xalxebis da qveynebis brZola nacionaluri TviTgamorkvevisTvis, saxelmwifo

    suverenitetisTvis, Tavisufali da damoukidebeli ganviTarebisTvis,

    kolonializmis da neokolonializmis winaaRmdeg. gansakuTrebuli

    simZlavriT es moZraoba warimarTa me-20 saukuneSi, ZiriTadad aziaSi,

    afrikaSi da laTinur amerikaSi.

    62. erovnul_gamaTavisuflebeli omi _ damokidebuli da Cagruli xalxebis da

    qveynebis brZola, romelic miznad isaxavs maTi erovnuli suverenitetis

    mopovebas, aRdgenas an dacvas samxedro Zaladobis saSualebebis gamoyenebiT

    erovnul-ganmaTavisuflebeli moZraobis erT-erTi yvelaze ufro xisti da

    radikaluri forma. erovnul-gamaTavisuflebeli omebi SeiZleba gaCaRdes

    ucxouri saxelmwifos winaaRmdeg erovnuli ajanyebis saxiT; diqtatoruli,

    saokupacio an marionetuli reJimis winaaRmdeg partizanuli moZraobis saxiT;

    gareSe agresiis winaaRmdeg samamulo omis saxiT. es miznebi mxardaWeras

  • 13

    pouloben xalxis masebSi, rac gansazRvravs erovnul-gamaTavisuflebeli omis

    farTo, saerTo-erovnul xasiaTs. erovnul-gamaTavisuflebeli brZolis

    Taviseburebebs ganekuTvneba: im sabrZolo moqmedebis sawyisi kerovani xasiaTi,

    romelsac partizanuli meTodebiT ewevian did teritoriebze frontis

    mTliani xazis ararsebobisas; naxevrad regularuli an regularuli tipis

    mudmivi armiis formireba, misi organizaciis srulyofa, SeiaraRebuli

    Zalebis aRWurva Tanamedrove iaraRiT da samxedro teqnikiT. es saSualebas

    iZleva, gavrceldes saomari moqmedeba qveynis mTel teritoriaze an mis met

    nawilze, rasac, rogorc wesi, Sedegad mosdevs erovnul-gamaTavisuflebeli

    omis Zlevamosili damTavreba.

    63. erovnuli samxedro misia - nato-s wevri saxelmwifos warmomadgeneli,

    romelic ar monawileobs integrirebul xelmZRvanel struqturaSi. igi

    uSualod emorCileba Tavisi qveynis gaerTianebuli (generaluri) Stabis

    ufros da ayalibebs kavSirs am Stabsa da strategiuli xelmZRvanelobis

    sardlobebTan an maT StabebTan.

    64. erovnuli usafrTxoebis miznebi - saxelmwifo xelisuflebis umaRlesi

    organoebis mier formulirebuli erovnuli usafrTxoebis

    uzrunvelyofisaTvis mimarTuli moRvaweobis saboloo Sedegebi.

    ganisazRvreba sazogadoebis cxovrebis sxvadasxva sferoebSi erovnul-

    saxelmwifoebrivi interesebidan gamomdinare.

    65. eskalaciis faza – drois periodi, romlis ganmavlobaSi krizisis

    intensivoba izrdeba.

    66. euTo-s xelSekrulebis moqmedebis raioni - raioni, romelic moicavs

    evropaSi monawile qveynebis mTel saxmeleTo teritorias atlantikis

    okeanidan uralis mTebamde.

    67. “eSelonuri omi” – sabrZolo moqmedebis saxelwodeba, romelic umTavresad

    samxedro eSelonebis gamoyenebiT sarkinigzo magistralebis gayolebiT

    jarebis manevris da bazirebisTvis warmoebda. ,,eSelonuri omis” warmoSobas

    ganapirobebda sabrZolo moqmedebis raionebis mcire gajereba jarebiT,

    erTiani frontebis ararseboba, mopirispire mxareTa Zalebis aramdgradoba da

    daqsaqsuloba. mis gamoyenebaze uari iTqva 1918 w. SuaxanebisTvis, armiebis

    ricxovnebis zrdis, stabiluri frontebis warmoSobis da SeiaraRebuli

    brZolis gaqanebis gaZlierebis gamo, Tumca mTel rig SemTxvevebSi mis

    calkeul elementebs ufro gvianac vxvdebodiT.

    68. zRvaze batonoba _ 1. wyalze, wyalqveS da wyalzeviT sazRvao (saokeano)

    raionebis SeuzRudavad gamoyenebis unari da am SesaZleblobis

    mowinaaRmdegisTvis armicema. 2. erT-erTi meomari mxaris gadamwyveti

    upiratesoba sazRvao (saokeano) samxedro moqmedebebis TeatrSi an mis

    calkeul raionSi (zonaSi), romelic sabrZolo amocanebis SesrulebisTvis

    misTvis xelsayrel pirobebs uzrunvelyofs. masStabebis mixedviT SeiZleba

    iyos strategiuli, operatiuli da taqtikuri. zRvaze batonoba imavdroulad

    iTvaliswinebs haerSi batonobasac.

  • 14

    69. zRvaze da mis Tavze sahaero sivrceSi incidentebis arideba _

    sxvadasxva qveynebis gemebis Ria zRvaSi da safreni aparatebis sahaero

    sivrceSi usafrTxoebis uzrunvelyofa. miiRweva saerTaSoriso wesebis

    dacviT, romlebic gansazRvraven zomebs da rekomendaciebs samxedro gemebis

    da safreni aparatebis gaufrTxilebel da marlTsawinaaRmdego moqmedebebis

    ardasaSvebad.

    70. zRvis raionis izolacia _ mowinaaRmdegis mier zRvis raionis kontrolis

    acileba, masze sakuTari kontrolis damyarebis gareSe.

    71. zRvis sivrcis kontroli _ upiratesoba, rodesac drois garkveul periodSi

    erT mxares SeuZlia Tavisi miznebis interesebSi dabrkolebebis gareSe

    imoqmedos zRvis raionis wylis qveS, wyalze da wylis zeviT.

    72. Tavdausxmeloba – Tanamedrove saerTaSoriso samarTlis principi, romelic

    moaswavebs, rom politikuri, ekonomikuri an strategiuli xasiaTis nebismieri

    mosazrebebiT omis gaCaReba an romelime saxelmwifos mier meore saxelmwifos

    winaaRmdeg pirvelma SeiaraRebuli Zalis gamoyeneba dauSvebelia. principi

    damkvidrebulia gaero-s wesdebaSi da sxva saerTaSoriso-samarTlebriv

    dokumentebSi. igi avaldebulebs TiToeul saxelmwifos, Tavi Seikavon:

    pirvelma SeiaraRebuli Zalis pirdapiri da arapirdapiri gamoyenebisgan;

    agresiuli omis propagandisgan; Zalis muqaris an Zalis gamoyenebis

    muqarisgan saxelmwifo sazRvris darRvevis da saerTaSoriso davebis

    gadawyvetis mizniT.

    73. Tavdacvis sakmarisoba – saxelmwifos (saxelmwifoTa koaliciis) samxedro

    Zlierebis mdgomareoba, romlis drosac uzrunvelyofilia potenciuri

    mowinaaRmdegis agresiisgan Sekaveba da misi mogerieba. amasTan gamoricxulia

    uecari Tavdasxmisa da farTo masStabis SeteviTi operaciebis mowyobis unari,

    SiaraRebuli Zalebis damatebiTi gaSlisa da maTi sabrZolo Zlierebis

    zrdis sxva RonisZiebaTa ganxorcielebis gareSe; samxedro mSeneblobis

    principi, romelic moiTxovs samxedro dargSi saxelmwifos ekonomikuri

    SesaZleblobebis da realuri omis safrTxis donis Sesabamisad yvela

    RonisZiebis gatarebas. samxedro-strategiul sferoSi Tavdacvis sakmarisobis

    principis realizacia gulisxmobs: samxedro doqtrinisTvisTavdacviTi

    xasiaTis miniWebas; strategiuli birTvuli Zalebis saxelSekrulebo

    kvotebis dacvas, uaris Tqmas birTvuli iaraRis gamoyenebis pirvelobaze;

    saerTo daniSnulebis Zalebis SemadgenlobaSi SeteviTi formirebebis

    SezRudvas da sxv.

    74. Tavdacvis ministri _ zogierT qveyanaSi Tavdacvis saministros umaRlesi

    Tanamdebobis piri. Tavis funqciebs axorcielebs erTmmarTvelobis

    safuZvelze da personalurad pasuxismgebelia Tavdacvis saministros da

    SeiaraRebuli Zalebis winaSe dasmuli amocanebis Sesrulebaze.

    75. Tavdacvis siZliere - ix. samxedro siZliere

    76. Tanamedroveobis globaluri problemebi _ planetaruli xasiaTis im

    urTierTdakavSirebuli problemebis erToblioba, romlebic exeba

    kacobriobis saarsebo mniSvnelobis interesebs da romelTaA gadawyvetac

  • 15

    moiTxovs yvela saxelmwifosa da xalxTa erTobliv Zalisxmevas. Tanamedrove

    globaluri problemebis sistema moicavs or ZiriTad jgufs _ sakuTriv

    socialurs da ekologiurs. sakuTriv socialurs warmoadgenen: birTvul

    xanaSi omisa da mSvidobis problemebi, demografiis, calkeuli qveynebisa da

    regionebis ekonomikuri CamorCenilobis; masobrivi xasiaTis socialuri

    kataklizmebi (SimSili, siRaribe, siRatake, avadmyofobani, epidemiebi da sxv.);

    noosferos Seswavla, aTviseba da SenarCuneba, bunebis rogorc kacobriobis

    arsebobisaTvis obieqturad aucilebeli garemos racionaluri gamoyeneba;

    kacobriobis adaptacia bunebrivi da socialuri garemos Secvlisadmi da sxv.

    problemebis meore jgufs ganapirobebs bunebaze, rogorc adamianTa

    binadrobis bunebriv garemoze adamianTa saqmianobis zemoqmedebis

    damangreveli xasiaTi: nayofieri niadagis erozia, garemos, uwinares yovlisa

    biosferos, samrewvelo da sayofacxovrebo narCenebiT gaWuWyianeba, floris

    da faunis ganadgureba, bunebrivi wiaRiseulis, nedleulis da energetikuli

    resursebis ugunuri gamoyeneba da a.S.

    77. ideologiuri operaciebi omSi _ omSi gamarjvebis misaRwevad sulier

    sferoSi meomari mxareebis dapirispireba. xorcieldeba rogorc wesi omis

    dawyebamde, xolo misi dawyebis Semdeg iRebs srulmasStabian da Ria xasiaTs.

    ideologiuri operaciebis xasiaTs ganapirobebs mowinaaRmdege mxareebis

    samxedro politika, maTi samxedro doqtrinebi, aseve Tavad omis

    socialur_politikuri xasiTi. ideologiuri operaciis ZiriTadi subieqtia

    saxelmwifo, politikuri, samxedro, religiuri, sazogadoebrivi organoebi da

    organizaciebi, masobrivi informaciis saSualebebi, jarebis specialuri

    qvedanayofebi. ideologiuri operaciis ZiriTadi obieqtebia: mowinaaRmdege

    mxaris samxedro mosamsaxureebi, mosaxleoba da samxedro tyveebi.

    ideologiuri operacia mimarTulia mowinaaRmdegis sulier sferoSi

    Zalisxmevis sawinaaRmdegod, misi jarebis demoralizaciaze, sakuTari da

    mokavSire qveynebis armiebis da mosaxleobis sulierebis gaZlierebaze.

    78. individualuri Tavdacvis ufleba _ saerTaSoriso urTierTobebSi Zalis

    marTlzomieri gamoyenebis erTerTi saxe, romelic xorcieldeba miniWebuli

    uflebiT (gaeros 51-e statia) Tavdasxmis SemTxvavaSi saxelmwifos

    SeiaraRebuli sapasuxo moqmedebebiT.

    79. iniciativa Tavdacvis potencialis Sesaxeb _ NATO-s qveynebis

    saxelmwifoebisa da mTavrobebis xelmZRvanelebis umaRles doneze

    vaSingtonis Sexvedraze 1999 wels wamoyenebuli iniciativa, romelic

    mimarTulia nato-s amocanebis Sesasruleblad, Crdiloatlantikuri kavSiris

    potencialis srulyofisaTvis dawyebuli koleqtiuri Tavdacvidan, mSvidobis

    SenarCunebis operaciebamde. masSi gansakuTrebuli yuradReba eTmoba nato-s

    jarebis (Zalebis) potencialis gaZlierebis RonisZiebebs, jarebis gaSlas,

    xangrZlivi sabrZolo moqmedebebis uzrunvelyofas, mowinaaRmdegis winaaRmdeg

    Zalis efeqtur gamoyenebas, jarebis sicocxlisunarianobis amaRlebis,

    jarebis (Zalebis) sardlobisa da marTvis gaumjobesebas, nato-s farglebSi

  • 16

    samxedro dagegmvis koordinaciis srulyofas. partniori saxelmwifoebi

    monawileoben am samuSaoebis yvela Sesabamis mimarTulebaSi.

    80. iniciativa masobrivi dazianebis iaraRis sferoSi - iniciativa, romelic

    wamoyenebul iqna nato-s qveynebis da mTavrobis xelmZRvanelebis mier 1999 w-

    is aprilSi Catarebul vaSingtonis Sexvedraze da mimarTuli iyo

    mokavSireebis mier masiuri dazianebis iaraRis gavrcelebaze maTi yuradRebis

    gamaxvilebisken, aseve nato-s sxvadasxva organoebis, romlebic dakavebulni

    arian gavrcelebasTan brZoliT, saqmianobis koordinaciaze.

    81. integracia _ saxelmwifos mier sxvadasxva qveynebis jgufis mier cnobis

    dadastureba ormxrivi da maravalmxrivi urTierTobis procesSi, igi moicavs

    iseTi qveynis winaswar ganzraxul misaReb monawileobas am jgufis

    institutebis saqmianobaSi.

    82. intervencia _ erTi an ramdenime saxelmwifos Zaladobrivi Careva meore

    saxelmwifos saSinao saqmeebSi an mis urTierTobaSi mesame saxelmwifosTan

    teritoriis mitacebis, Tavisi politikuri dominirebis, ekonomikuri

    damorCilebis, sxvadasxvagvari privilegiebis SeZenis da a.S. mizniT.

    ganxorcielebis formis kvalobaze ganasxvaveben SeiaraRebul, ekonomikur,

    politikur, ideologiur intervenciebs. saerTaSoriso samarTlis

    TvalsazrisiT intervenciis yvela forma kanonsawinaaRmdegoa.

    83. internireba _ saerTaSoriso samarTalSi erTi meomari saxelmwifos mier

    meore meomari saxelmwifos samoqalaqo pirebis an neitraluri saxelmwifos

    mier meomari mxareebis im samxedro mosamsaxureTa iZulebiTi dakaveba,

    gadasaxleba an gadaadgileba qveynis SigniT, romelic mis teritoriaze

    aRmoCnda. internirebis reJims aregulireben haagis 1907 da Jenevis 1949-is

    konvenciebi.

    84. informaciuli iaraRi –ix. fsiqologiuri brZola

    85. informaciuli usafrTxoebis muqara _ faqtorebis erToblioba, romelic

    sazogadoebis sainformacio garemos funqcionirebis, SenarCunebisa da

    ganviTarebis safrTxes qmnis.

    86. incidentis Tavidan acileba Ria zRvaSi da mis Tavze sahaero sivrceSi _

    Ria zRvaSi samxedro xomaldebis usafrTxo naosnobis da maT Tavze

    sxvadasxva qveynis safreni aparatebis usafrTxo frenis uzrunvelyofa.

    sayovelTaod aRiarebuli specialuri normebi, romlebic Ria zRvaSi da mis

    Tavze, samxedro xomaldebis da safreni aparatebis urTierTobebs

    aregulireben saerTaSoriso sazRvao samarTalSi ar arsebobs. problemas

    wyveten dainteresebuli saxelmwifoebis mier dadebuli Sesabamisi ormxrivi

    SeTanxmebebiT. 1972-Si amis Sesabamisad dades SeTanxmeba ssr kavSirma da

    amerikis SeerTebulma Statebma. 1973-Si mas daerTo oqmi arasamxedro gemebis

    mimarT saSiSi moqmedebis dauSveblobis Sesaxeb. Semdeg ki SemuSavda

    specialuri signalebis cxrili da instruqcia.

    87. kazus belli _ faqti an movlena, romelic omis gamocxadebis mizezi an

    sababi xdeba.

  • 17

    88. kazus federisi _ garemoebebi, romlebic saxelmwifos avaldebuleben,

    samxedro kavSiris xelSekrulebis Tanaxmad, Caebas omSi, romelsac ukve

    awarmoebs misi mokavSire, an daiwyos omi mis dasacavad.

    89. kapitulacia _ saomari moqmedebis Sewyvetis erT–erTi xerxi, damarcxebuli

    mxaris daTanxmeba im pirobebze, romlebsac gamarjvebuli ukarnaxebs.

    gulisxmobs, uwinares yovlisa, rom damarcxebuli mxare wyvets SeiaraRebul

    winaaRmdegobas da acxadebs, rom abarebs SeiaraRebul Zalebs, romelTa

    piradi Semadgenloba mowinaaRmdeges gadaecema samxedro tyveebis saxiT.

    ganasxvaveben kapitulaciis or saxeobas: nawilobrivs da usityvos (sruls).

    nawilobrivi kapitulacia (ubralo an sapatio), ar iwvevs saxelmwifos

    saxeliT politikur valdebulebebis miRebas. usityvo kapitulacias,

    Cveulebriv, xels aweren SeiaraRebuli Zalebis sruli ganadgurebisas

    gamarjvebulis mier warmodgenili pirobebiT.

    90. kiber omi (brZola) –kompiuterebisa da internetis saSualebiT kiber

    sivrceSi warmoebuli brZola. kiber omis terminis qveS igulisxmeba

    kompleqsuri zemoqmedeba saxelmwifo da samxedro marTvis kompiuterul da

    sainformacio sistemebze, maTi paralizebis mizniT, sakuTari sainformacio

    sistemebisa da infrastruqturebis dacviT.

    91. kiber terorizmi – saerTaSoriso jgufebis, an specialurei agentebis mier

    sainformacio, kompiuterul sistemebze, programebze da monacemebze, maTi

    dazianebis, rRvevis an blokirebis mizniT ganxorcielebuli

    winaswarmomzadebuli, arasamxedro, politikurad motivirebuli dartyma.

    92. koaliciuri omi _ samxedro-politikuri kavSiris omi calkeuli

    saxelmwifoebis an meore samxedro politikuri kavSiris winaaRmdeg.

    koaliciuri omebi istoriisTvis Zveli warsulidan aris cnobili. koaliciur

    omSi mokavSire saxelmwifoTa samxedro TanamSromlobis mTavari da yvelaze

    efeqtiani formaa koaliciisadmi mtruli Zalebis winaaRmdeg SeiaraRebuli

    brZolis erToblivi warmoeba. garda amisa, koaliciur omSi mokavSire

    saxelmwifoebis urTierTqmedebas SeiZleba hqondes sxvadasxva doneebi da

    formebi: politikuri solidaroba, ekonomikuri an sxvagvari daxmareba

    mokavSire qveynebisadmi, agreTve sxvadasxvagvari sanqciebi mopirispire mxaris

    saxelmwifoebis mimarT, erovnuli SeiaraRebuli Zalebis mier saomari

    moqmedebebis sxvadasxva TeatrSi gansaxorcielebeli operaciebi, strategiuli

    koordinacia miznebis, amocanebis, droisa da adgilis mixedviT (meore fronti

    me-2 msoflio omis dros); erovnuli jarebis operatiuli daqvemdebareba

    erTiani sardlobisadmi (mravalerovani Zalebis moqmedeba); sxvadasxva

    armiebis nawilebis da qvedanayofebis taqtikuri urTierTqmedeba (1410-is

    griunvaldis brZola); sxvadasxva qveynebis samxedro Zalebis organizaciuli

    erTianoba maTi moqalaqeebiT samxedro nawilebis cal-calke an Sereuli

    dakompleqtebis dros.

    koaliciuri omis warmoebisTvis, arcTu iSviaTad, winaswar iqmneba brZolis

    SeiaraRebuli da sxva formebisadmi xelmZRvanelobis sakordinacio

  • 18

    politikuri da samxedro organoebi, samokavSireo samxedro dajgufebebi an

    gaerTianebuli SeiaraRebuli Zalebi.

    93. koaliciuri SeiaraRebuli Zalebi _ ori an ramdenime saxelmwifos

    SeiaraRebuli Zalebis droebiTi gaerTianeba erTiani sardlobis

    daqvemdebarebaSi erToblivi Tavdacvis, koaliciuri omis warmoebis an

    koaliciis miznebis sxva xerxebiT (samxedro-politikuri zewolis, Zalis

    demonstraciis da a.S.) miRwevisTvis. Cveulebriv, koaliciuri SeiaraRebuli

    Zalebis SemadgenlobaSi SehyavT erovnuli Zalebis nawili. koaliciuri

    SeiaraRebuli Zalebis arss gansazRvravs koaliciis xasiaTi, samxedro-

    politikuri miznebi, romlebsac igi isaxavs.

    94. koleqtiuri Tavdacva - mokavSireebis mier vaSingtonis me-5 muxliT(da

    gaero-s wesdebis 51-e muxliT damkvidrebuli individualur an koleqtiur

    Tavdacvaze uflebis ganxorcielebiT) evropaSi an CrdiloeT amerikaSi

    wamowyebuli samxedro operaciebi da moqmedebebi nebismieri mokavSirisTvis an

    mokavSireebisTvis, romlebmac SeiaraRebuli Tavdasxma ganicades, daxmarebis

    aRmoCenis mizniT.

    95. koleqtiuri Tavdacvis ufleba _ saerTaSoriso urTierTobebSi

    marTlzomieri Zalis gamoyenebis erT-erTi saxe, romelic xorcieldeba

    saxelmwifoebis erToblivi moqmedebebiT agresiis Tavidan asacileblad

    urTierTdaxmaxebis ormxrivi an mravalmxrivi xelSekrulebebis safuZvelze.

    SesaZlebelia ganxorcieldes sxvadasxva formiT (gaeros wesdebis 51 statia).

    96. koloniuri omebi _ omebi qveynebis da teritoriebis dasapyrobad, maTi

    koloniebad gadaqcevis da am qveynebSi gabatonebis mizniT, agreTve

    koloniebis gadanawilebisTvis. pirveli amgvari omebi _ e.w. kolonizaciuri

    omebi, ganekuTvneba monaTmflobeluri imperiebis periods. didi geografiuli

    aRmoCenebis dawyebidan im droisTvis yvelaze ganviTarebuli qveynebis

    SeiaraRebuli dapyrobis obieqtebi xdebodnen ucnobi mxareebi. es moaswavebda

    koloniuri omebis warmoebas sakuTriv am sityvis mniSvnelobiT.

    me-20 saukunis damdegs msoflio teritoriuli ganawileba dasrulebuli

    aRmoCnda, da gaCaRda brZola msoflios gadanawilebisTvis. koloniuri omebi

    warmoebda nedleulis axali wyaroebis da gasaRebis bazrebis SeZenis,

    kapitalis dabandebis sferos gafarToebis mizniT. am miznebiT iyo

    gamowveuli ori msoflio omi. amJamad, sakuTriv, koloniuri omebi istoriis

    kuTvnilebad iqca.

    97. kompleqsuri sagangebo situacia - humanitaruli krizisi qveyanaSi, regionSi

    an sazogadoebaSi, sadac Sida an gare konfliqtis Sedegad moxda

    ხელისuflebis struqturebis sruli an mniSvnelovani darRveva, romelic am

    qveynisTvis gaero-s nebismieri calke organos da/an mimdinare programis

    mandatis an SesaZleblobebis miRma saerTSoriso donis zomebis miRebas

    saWiroebs.

    98. konservacia (samxedro teqnikis) – teqnikur RonisZebaTa kompleqsi, romlebic

    xangrZlivi Senaxvis da transportirebis dros samxedro teqnikis koroziis,

    daZvelebis da biologiuri dazianebisgan dasacavad xorcieldeba. am

  • 19

    miznebisTvis yvelaze farTo gamoyeneba hpova zeTis da sapoxis konservaciam,

    samuSao-sakonservacio zeTebma, inhibirebulma afskwarmomSobma navTobis

    Sedgenilobebma, mosaxsnelma inhibirebulma dafarvebma, koroziis sakontaqto

    da orTqlebadma inhibitorebma, specialurma biocidurma Sedgenilobebma,

    damcavma garemom (garsebma, romlebic ivseba neitraluri airiT, inhibirebuli

    mSrali haeriT).

    99. kontribucia _ 1. fuladi Tanxebi, romlebsac sazavo xelSekrulebis

    piroebebisamebr damarcxebuli saxelmwifo gamarjvebul saxelmwifos uxdis.

    2. iZulebiTi fuladi da sxva begara, romelsac mowinaaRmdege okupirebuli

    teritoriebis mosaxleobas arTmevs. dResdReobiT `kontribuciis~ cneba

    amogdebulia saerTaSoriso samarTlidan.

    100. `kontrolirebadi omi~ _ 1. sazRvargareTis qveynebis, upiratesad aSS

    samxedro TeoriebSi _ omis dagegmvis da warmoebis gegma, romlis drosac

    Zalebis da saSualebebis gadamwyveti upiratesobis safuZvelze gamoricxulia

    saomari moqmedebis arasasurveli eskalacia, minimaluri sakuTari

    danakargebiT SenarCunebulia nebismieri mtruli aqtebiT drouli da

    efeqtiani CaxSobis garantirebuli SesaZlebloba; 2. iseTi omis pirobiTi

    saxelwodeba, romelSic icaven omis kanonebs da wes-Cveulebebs, saerTaSoriso

    samarTlis normebs.

    101. konfliqtis arideba – moqmedebis sxvadasxva saxeebi, dawyebuli

    diplomatiuri iniciativiT, damTavrebuli jarebis prevenciuli gaSliT.

    mimarTulia uTanxmoebis SeiaraRebul konfliqtebSi gadazrdis an

    gafarToebis Tavidan asacileblad. am mizniT SeiZleba moqmedebdnen faqtebis

    dadgenis, konsultaciebis, gafrTxilebis, inspeqtirebis da TvalTvalis

    misiebi.

    102. konfliqtis gayinva - konfrontaciuli interesis realizebaze

    konfliqtis monawileebis uari saerTaSoriso sazogadoebis an sxva

    garemoebebis zewoliT konfliqtis mizezebis mocilebiT gareSe.

    103. konfliqtis mxareebi - mxareebi, romlebic erTi meoris mimarT mtrul

    moqmedebebs awarmoeben an droebiTi dazavebis mdgomareobaSi imyofebian

    magram SeiaraRebuli konfliqtis saboloo SewyvetisTvis urTierT-xelsayrel

    SeTanxmebebs ver miaRwies.

    104. kordonuli strategia – omis warmoebis xerxi, romelic dasavleT

    evropaSi me-17-18 saukuneebSi batonobda. armiis mTel arsebul Zalebs

    Tanabarzomierad ganalagebdnen saxelmwifo sazRvris gayolebiT da qmnidnen

    erTgvar Txel safars (kordons), romelsac unda daefara mowinaaRmdegis

    moqmedebis yvelaze SesaZlo mimarTulebebi. sazRvrispira cixesimagreebis

    TavdacvisTvis gamoiyofoda Zlieri garnizonebi. Setevaze gadasuli armia ver

    bedavda gasuliyo mtris simagreebis xazs gaRma da Seeqmna Tavisi

    komunikaciebisaTvis zurgSi darCenili mowinaaRmdegis Tavdasxmis safrTxe.

    kordonuli strategiis Taviseburebaa misi mkafiod gamoxatuli TavdacviTi

    xasiaTi da sabrZolo moqmedebis pasiuroba, romelic daqiravebuli armiebis

    epoqas axasiaTebda.

  • 20

    105. kosmosi _ kosmosuri sivrce, romelic ganivrcoba dedamiwis atmosferos

    zRvars miRma. ganixilaven miwisgarSemo, planetaTaSoris, varskvlavTSoris da

    sxva kosmosur sivrces.

    106. krizisi - Sidasaxelmwifoebrivi an saerTaSoriso viTareba, romlis

    drosac dainteresebuli mxareebis ZiriTad faseulobebs, interesebs an

    miznebs safrTxe emuqreba.

    107. krizisis ganviTarebis cikli - krizisis intensivobis ganviTareba, misi

    sxvadasxva krizisuli stadiebis gavlis gziT, dawyebuli stabilurobis

    donidan, damTavrebuli stabilurobis donidan, damTavrebuli stabilurobis

    iseTive an ufro maRali (dabali) donis miRweviT.

    108. krizisis intensivoba - krizisis dros gansazRvrul periodSi arsebuli

    Zaladobis done. garkveulwilad ganisazRvreba erTi an ramodenime mxaris

    moqmedebebis agresiulobiT da varirebs Zaladobis sruli ararsebobidan

    mcire SeiaraRebul Setakebamde da omis dawyebamde.

    109. krizisis intensivobis ganviTareba – misi sxvadasxva krizisuli

    stadiebis gavlis gziT, dawyebuli stabilurobis donidan, damTavrebuli

    stabilurobis donidan, damTavrebuli stabilurobis iseTive an ufro maRali

    (dabali) donis miRweviT.

    110. krizisis menejmenti - saxelmwifo organoebis da institutebis

    RonisZiebebis kompleqsi, romelic mimarTulia momwifebuli krizisis drouli

    amocnobisTvis, SeiaraRebul konfliqtSi gadazrdis safrTxis Sefasebis da

    misi deeskalaciisTvis adekvaturi zomebis gatarebisTvis.

    111. krizisis seriozuloba - krizisis mniSvneloba masSi Cabmuli mxareebis

    TvalsazriTiT, romelic xasiaTdeba, maT pirvelad faseulobebze, interesebze

    da miznebze mosalodneli safrTxis masStabebiT da siaxloviT.

    112. krizisis stadiebi – krizisis ganviTarebis ciklis stadiebi. Seicaven

    mSvidobis, uTanxmoebis, konfrontaciis, SeiaraRebuli konfliqtis, Serigebis

    da axali stabilurobis warmoSobis stadiebs.

    113. krizisuli situaciis monitoringi – saqmianoba, mimarTuli krizisis

    daregulirebaze, dakavSirebuli informaciis, sadazvervo monacemebis

    Sekrebaze, maT damuSavebasa da viTarebis Sesaxeb warmodgenis Semdgom

    formirebaze. krizisul situaciaze monitoringi warmoadgens mudmiv

    saqmianobas krizisis yvela stadiaze.

    114. lend-lizi _ aSS mxridan sesxad an arendiT SeiaraRebis, sabrZolo

    masalebis, satransporto saSualebebis, samrewvelo danadgarebis,

    navTobproduqtebis, nedleulis, sakvebis, informaciis da momsaxurebis

    mokavSireebisaTvis gadacemis sistema, romelic arsebobda meore msoflio

    omis dros.

    115. lokaluri omi – politikuri miznebiT, saomari moqmedebis sivrcobrivi

    gaqanebiT, gamoyenebuli SeiaraRebuli Zalebis da saSualebebis raodenobiT

    da xarisxiT SezRuduli omi. konkretuli lokaluri omebis masStabebis

    mravalferovnebasTan dakavSirebiT zogierTi maTganis dasaxelebisTvis,

    romlebsac SeiaraRebuli brZolis SedarebiT dabali intensivoba axasiaTebT,

  • 21

    zogjer gamoiyeneba samxedro-istoriuli termini - ,,mcire omebi”. Tanamedrove

    lokaluri omebis umravlesoba omis formaluri, iuridiuli gamocxadebis

    gareSe daiwyo.

    116. mamuli _ mSobliuri qveyana adamianis, adamianebis socialuri Tu

    erovnuli erTobliobisTvis. warmoadgens adamianTa binadrobis socialur-

    politikur da kulturul garemos, romelic razmavs maT erTobad da

    imavdroulad ganasxvavebs sxvebisgan. mamuli Seicavs `maradiul~ niSnebs,

    romlebic ZiriTadad ucvleli rCeba mocemuli erTobis istoriuli

    ganviTarebis xangrlivi periodis manZilze (misi kuTvnili teritoria,

    eTnikuri Semadgenloba, mosaxleobis ena da erovnuli Taviseburebebi,

    saxelmwifoebrivioba, rogorc misi politikuri organizaciis forma da sxv.).

    mamulisadmi kuTvnileba gamoixateba da mkvidrdeba mamuliSvilobiT,

    patriotizmiT, romelic akavSirebs Tanamemamuleebs, sxvadasxva socialuri

    mdgomareobis da sxvadasxva erovnebis adamianebs solidarobis grZnobiT,

    saerTo mzadyofniT emsaxuron mamulis interesebs, aduRabebs mamulis dacvis

    saerTo zneobrivi valiT da movaleobiT.

    117. mamulis dacva _ xalxis, saxelmwifos da misi samxedro organizaciiis

    saqmianoba, romelic miznad isaxavs, daicvas da daamkvidros qveynis

    suvereniteti da qveynis teritoriuli mTlianoba, uzrunvelyos misi

    usafrTxoeba; mTel rig qveynebSi saxelmwifos yvela moqalaqis

    samarTlebrivi da moraluri valdebuleba. mamulis dacva xorcieldeba

    sxvadasxva mSvidobiani formiT, xolo rodesac aucilebelia _ SeiaraRebuli

    brZolis gziTac. amasTan, mamulis dasacavad ganxorcielebuli moqmedebebi

    samarTlebrivi da kanonieria ara marto istoriuli tradiciebis da

    zneobrivi normebis, aramed, agreTve saxelmwifo da saerTaSoriso samarTlis

    TvalsazrisiTac.

    118. mandati mSvidobis mxardaWeris operaciis Catarebaze - normatiul-

    samar- Toblivi dokumenti, damtkicebuli gaero-s usafrTxoebis sabWos an

    koleqtiuri usafrTxoebis sxva organos mier. warmoadgens iuridiul

    safuZvels konfliqtis zonaSi mSvidobis mxardasaWeris koleqtiuri Zalebis

    gansaTavseblad, agreTve sawyis dokuments mSvidobis mxardasaWerad operaciis

    gegmis dasamuSaveblad.

    119. manevruli omi – omi, romelsac axasiaTebs farTo masStabis samanevro

    moqmedeba frontis stabiluri xazis gareSe da swrafcvalebadi viTareba

    xmeleTze, zRvaSi, haersa da kosmosSi. SeiZleba adgili eqnes MmTeli omis

    dros an mis calkeul etapebze. omis manevrul xasiaTs gansazRvravs

    politikuri da strategiuli miznebis gadamWreli xasiaTi, jarebis unari,

    awarmoon manevruli moqmedeba, dazianebis efeqtiani saSualebebis sakmarisi

    raodenobis arseboba, jarebis maRalmoZrav gvareobaTaA arseboba,

    komunikaciebis qselis ganviTareba, saomari moqmedebis Teatris fizikur-

    geografiuli pirobebi da sxv. manevruli omis cneba xmarebaSi Semovida 1-li

    msoflio omis Semdeg. upiratesad manevruli xasiaTs atarebda 1-li msoflio

    omis sawyisi periodi da mTlianad me-2 msoflio omi.

  • 22

    120. ,,manhetemis proeqti” _ aSS-is mier birTvuli iaraRis Seqmnis samuSao

    programis pirobiTi dasaxeleba miRebul iqna 1942 wlis agvistoSi.

    121. ,,masirebuli SurisZiebebis” strategia _ aSS-is 50-iani-60-iani wlebis

    samxedro doqtrinis safuZveli. dafuZnebuli iyo aSS-is upiratesobaze

    birTvuli iaraRis da misi mitanis saSualebebis raodenobaSi. ganixilavda

    mowinaaRmdegis mniSvnelovan administraciul, samxedro da samrewvelo

    obieqtebze myisier mZlavr birTvul dartymebs.

    122. masobrivi armia – mravalricxovani SeiarRebuli Zalebi, romelsac

    saxelmwifo, Cveulebriv, omianobis dros rezervSi myofi moqalaqeebis

    (samxedro valdebulebis) mniSvnelovani masebis mozidviT qmnis. mSvidobian

    dros meti wili saxelmwifoebis SeiaraRebul Zalebs aqvT sakadro mowyoba

    da maTi Senaxva xdeba minimalurad saWiro SemadgenlobiT. saxelmwifos

    samobilizacio SesaZleblobebidan gamomdinare, omianobis dros

    (mobilizaciiT) warmoebs masobriv armiad gaSla.

    123. meomari mxare (saerTaSoriso samarTalSi) - omis an SeiaraRebuli

    konfliqtis monawile, romelic omis dadgenili kanonebis da wes-Cveulebebis

    dacvis ufleba-movaleobebis matarebelia. saxelmwifo meomar mxared

    ganixileba omis mdgomareobis gamocxadebis an saomar moqmedebis faqtobrivi

    dawyebis momentidan. meomari mxare SeiZleba iyos politikuri moZraoba,

    organizacia, romelic eweva brZolas erovnuli an socialuri

    ganTavisuflebisTvis, agreTve samoqalaqo omis dros Zalauflebis

    mopovebisTvis (SenarCunebisTvis). meomari mxaris oficialuri statusi am

    politikur Zalebs uCndeba maTi xelmZRvaneli organoebis saerTaSoriso

    aRiarebis Semdeg, rac politikur moZraobas (organizacias) aZlevs

    SesaZleblobas, daamyaros saxelSekrulebo urTierToba saerTaSoriso

    samarTlis subieqtebTan. meomari mxaris statusi warmoSobs mTel rig

    iurdiul Sedegebs sxva qveynebTan urTierTobaSi.

    124. meomari mxareebis ganiaraReba – iZulebiTi zomebis erT-erTi forma,

    romelic iTvaliswinebs dapirispirebuli mxareebis SeiaraRebuli

    formirebebis ganiaraRebas, konfliqtis zonaSi mosaxleobisagan iaraRis

    amoRebas, aseve amoRebuli iaraRis da teqnikis gansazRvrul adgilebSi

    dasawyobebas da maT Semdgom dacvas.

    125. mecnieruli potenciali – mecnierebis SesaZlebloba, efeqtianad

    wyvetdes sazogadoebis winaSe mdgar mimdinare da perspeqtiul amocanebs.

    axasiaTebs mecnierebis ganviTarebis done, organizaciuli mzadyofna

    wamoWrili amocanebis gadasawyvetad, agreTve Sesabamisi kadrebiT,

    sainformacio da materialur-teqnikuri saSualebebiT uzrunvelyofa.

    mecnieruli potencialis Semadgeneli elementia samxedro-mecnieruli

    potenciali, romelSic igulisxmeba mecnierebis SesaZlebloba, efeqtianad

    wyvetdes saxelmwifos samxedro Zlierebis da misi SeiaraRebuli Zalebis

    sabrZolo Zlierebis amaRlebis amocanebs. samxedro mecnieruli potenciali

    gavlenas axdens samxedro teqnikis ganviTarebaze, jarebis organizaciul

    stuqturaze, jarebis marTvaze, xolo maTi meSveobiT – sabrZolo moqmedebis

  • 23

    warmoebis xerxebsa da formebze, SeiaraRebuli Zalebis piradi

    Semadgenlobis samxedro-Teoriuli momzadebis mTel sistemaze.

    126. ,,mexuTe kolona” _ saxelmwifos an politikuri moZraobis SigniT mtris

    agenturis zogadi dasaxeleba, romelic mowinaaRmdegis sasargeblo

    moqmedebebs awarmoebs.

    127. militarizmi (samxedro) _ saxelmwifos samxedro Zlierebis aqtiuri

    zrdis ideologia da politika; saxelmwifoSi da sazogadoebriv cxovrebaSi

    samxedro da gasamxedroebuli organoebis da institutebis dominireba.

    128. miumxroblobis moZraoba _ im qveynebis zogaddemokratiuli moZraoba,

    romlebic ar monawileoben samxedro-politikur kavSirebSi da dajgufebebSi,

    ibrZvian mSvidobis da saerTaSoriso usafrTxoebisTvis, saxelmwifoTa da

    xalxTa Tanasworuflebiani TanamSromlobisTvis. organizaciulad

    miumxroblobis moZraoba gaformda 1961 wels miumxrobeli qveynebis

    saxelmwifoTa da mTavrobaTa meTaurebis belgradis konferenciaze. Semdgomi

    konferenciebi (miumxroblobis moZraobis umaRlesi organo) mimdinareobda

    evropis, aziis, amerikis saxelmwifoTaA dedaqalaqebSi. miumxroblobis

    moZraobas ara aqvs Tavisi wesdeba, biujeti, Stabbina. saxelmwifo, romelic

    morig konferencias maspinZlobs, xdeba moZraobis koordinatori qveyana,

    xolo misi xelmZRvaneli – miumxroblobis moZraobis Tavjdomare.

    miumxrobeli qveynebis mimdinare problemebis gansaxilvelad poziciebis

    SeTanxmebis mizniT gaeros generaluri ansambleis morigi sesiis win ewyoba

    konferenciebi da sagareo saqmeTa ministrebis Sexvedrebi. miumxroblobis

    moZraobis yoveldRiur saqmianobas warmarTavs sakoordinacio biuro,

    muSaoben agreTve specialuri organoebi ekonomikur, socialur, sainformacio

    da sxva sakiTxebze. miumxroblobis moZraobis mTavari dokumentebis da

    gadawyvetilebebis miReba xdeba SeTanxmebis, erTsulovnebis safuZvelze da

    sarekomendacio xasiaTs atarebs.

    129. miuRebeli zarali _ birTvuli omis dros saxelmwifos mosalodneli

    danakargebis odenoba, miRebuli mowinaaRmdegis sapasuxo birTvuli dartymis

    Sedegad, romelic SeuZlebels (araxelsayrels) xdis mis winaaRmdeg omis

    gaCaRebas. miuRebeli zaralis donis gansazRvrisas gaTvaliswinebuli unda

    iyos ekonomikis da samxedro obieqtebi, saxelmwifo da umaRlesi samxedro

    marTvis organoebis sistemebi, romlebic dazianebisaTvis mowyvladia. maTi

    ngreva saboloo jamSi migviyvans qveynis mier mosaxleobis sasicocxlod

    mniSvnelovani moTxovnilebebis uzrunvelyofis SesaZleblobebis dakargvamde.

    130. mobilizacia – omis miznebis misaRwevad saxelmwifos mier gatarebul

    RonisZiebaTa kompleqsi, romelTa mizania aqtiur mdgomareobaSi moiyvanos,

    Tavi mouyaros da daZabos arsebuli resursebi, Zalebi da saSualebebi. es

    praqtikul gamoxatulebas poulobs qveynis SeiaraRebuli Zalebis, ekonomikis

    da saxelmwifo institutebis (saerTo mobilizacia) an maTi raime nawilis

    (nawilobrivi mobilizacia) samxedro mdgomareobaze gadayvanaSi. SeiZleba

    moewyos Ria an faruli xerxiT. mobilizaciis gamocxadeba aris saxelmwifos

    meTauris (prezidentis) da saxelmwifo xelisuflebis umaRlesi organoebis

  • 24

    kompetencia. mobilizaciis gamoyeneba daiwyo masobrivi armiebis Seqmnis

    Semdeg, romlebic kompleqtdeboda sayovelTao samxedro begaris safuZvelze

    (18-19ss.) mobilizaciis SinaarsSi arsebiTi cvlilebebi Seitanes me-20 saukunis

    damdegis omebma da gansakuTrebiT 1-elma msoflio omma, romelmac moiTxova

    armiaSi adamianTa uzarmazari resursebis mozidva da saxelmwifos ekonomikis

    didi daZabva. me-2 msoflio omma kidev ufro metad gamoavlina omisa da

    ekonomikis urTierTdamokidebuleba, mniSvnelovnad gaizarda mobilizaciis

    masStabi. mobilizaciis ZiriTad Sinaarss Seadgens SeiaraRebuli DZalebis

    mobilizacia da ekonomikis mobilizacia.

    131. mobilizaciis gegma – im dokumentebis erToblioba, romlebic

    gamoxataven mTlianad SeiaraRebuli Zalebis, SeiaraRebuli Zalebis

    TiToeuli saxeobis, gaerTianebis, SenaerTis, nawilis, dawesebulebis

    samobilizacio gaSlis, agreTve qveynis ekonomikisa da sxvadasxva saxelmwifo

    institutebis omianobis periodis saqmianobis reJimze gadayvanis RonisZiebebis

    Sinaarss, moculobas, wess da vadebs.

    132. mobilizaciis Catareba – RonisZiebaTa kompleqsi marTvis organoebis,

    SenaerTebis, nawilebis (xomaldebis) da dawesebulebebis omianobis periodis

    organizaciasa da Statebze gadasayvanad; jarebis (Zalebis) mobilizaciuri

    gaSlis Semadgeneli nawili. mobilizaciis gatarebis dasawyisia brZaneba

    (signali) imis Taobaze, rom SenaerTebi (nawilebi, xomaldebi) da

    dawesebulebebi moiyvanon sabrZolo mzadyofnis Sesabamis mdgomareobaSi, an

    mobilizaciis gankargulebis miReba; dasasrulia – amocanebis

    gansaxorcieleblad maTi mzadyofnaSi moyvanis dagegmil RonisZiebaTa

    Sesruleba. xorcieldeba mudmivi dislokaciis punqtebSi, Tavmoyris,

    sabrZolo morigeobis raionebSi, poziciebze, aerodromebze, saswavlo

    centrebSi da sxv.

    133. mobilizaciuri gaSla – RonisZiebebis sistema, romlebic omianobis

    periodis organizaciasa da saStato ricxovnobaze SeiaraRebuli Zalebis,

    dawesebulebebis gegmazomieri gadayvanis mizniT xorcieldeba. SeiaraRebuli

    Zalebis mobilizaciuri gaSla aris mobilizaciis Semadgeneli nawili da

    moicavs: jarebis (Zalebis) gadayvanas omianobis periodis organizaciasa da

    Statebze, maT SeiaraRebiT, teqnikiT da sxva materialuri saSualebebiT

    damatebiT uzrunvelyofas. SeiaraRebuli Zalebis mobilizaciuri gaSlis

    yvela RonisZieba mTlianad da cal-calke TiToeuli SenaerTis, nawilis da

    dawesebulebis mixedviT detalurad muSavdeba mSvidobian dros da aisaxeba

    Sesabamis samobilizacio gegmebSi.

    134. mobilizaciuri mzadyofna – saxelmwifos, misi xelisuflebis da

    adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebis, sawarmoebis da SeiaraRebuli

    Zalebis unari, ganaxorcielon mobilizacia; jarebis (Zalebis) mdgomareoba,

    romelic maT saSualebas aZlevs dadgenil vadebSi ganaxorcielon gadasvla

    omianobis periodis organizaciul-saStato struqturaze. RonisZiebebis

    moculobas, gadasvlis wess da droebiT normativebs gansazRvraven

    mSvidobian dros SemuSavebuli samobilizacio gegmebi. jarebis (Zalebis)

  • 25

    mobilizaciuri mzadyofnis done damokidebulia saxelmwifos samobilizacio

    SesaZleblobebis mdgomareobaze, qvedanayofebis, nawilebis da SenaerTebis

    piradi SemadgenlobiT dakompleqtebis, mSvidobiani drois Statebis mixedviT

    SeiaraRebiT da samxedro teqnikiT aRWurvis doneze, maT sabrZolo Serwymaze,

    mobilizaciuri gaSlis da sabrZolo mzadyofnaSi jarebis (Zalebis) moyvanis

    amocanebis Sesasruleblad marTvis organoebis momzadebis doneze.

    135. mobilizaciuri momzadeba – RonisZiebaTa kompleqsi, romlebic

    xorcieldeba mSvidobian dros, raTa saxelmwifos ekonomika, saxelmwifo

    xelisuflebis da adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebi, SeiaraRebuli

    Zalebi da teritoria moamzadon SeiaraRebuli Tavdasxmisgan misi dacvis

    uzrunvelsayofad, omianobis periodSi saxelmwifos da mosaxleobis

    moTxovnilebebis dasakmayofileblad.

    136. mosaxleobis samxedro momzadeba – mosaxleobis samxedro swavlebis

    RonisZiebaTa kompleqsi. msoflios sxvadasxva saxelmwifoSi samxedro

    samsaxurisTvis moqalaqeTa momzadeba xorcieldeba rezervis momzadebis

    gziT, teritoriuli da samoqalaqo Tavdacvis sistemebSi da sxv.

    137. moulodneloba – samxedro xelovnebis erT-erTi principi.

    mowinaaRmdegisTvis uecari moqmedeba, romelic mas abnevs da xels uwyobs

    warmatebis miRwevas brZolaSi, operaciaSi, xolo zogjer mTlianad omSic.

    mowinaaRmdegeze zemoqmedebis donis mixedviT moulodneloba SeiZleba iyos

    sruli da nawilobrivi, xolo masStabebis mixedviT_strategiuli,

    operatiuli da taqtikuri.

    138. ,,moqnili reagirebis” strategia – 1967 wlis Semdgom “civi omis”

    periodis bolo dros nato-s strategiis gadamwyveti aspeqti, romlis

    mixedviT Crdiloatlantikuri kavSiris winaaRmdeg agresiis moculobis da

    masStabebis mixedviT ganixileboda saomari moqmedebis sxvadasxva varianti,

    birTvuli iaraRis gamoyenebis CaTvliT. amave dros, iTvaliswinebda

    potenciuri agresorisTvis nato-s konkretuli samxedro sapasuxo qmedebebis

    dafarvas.

    139. mowinaaRmdege Zalebi - Zalebi, romlebic nato-s swavlebis dros

    mowinaaRmdegis rols asruleben.

    140. mravalerovnuli _ cneba, romelic gamoiyeneba sxvadasxva saxis

    moqmedebebis, operaciebis, formirebebis da a.S. gansazRvrisTvis, romelSic

    monawileoben ori an meti saxelmwifos nawilebi, qvedanayofebi an sxva

    organizaciebi.

    141. mravalerovnuloba _ sameTauro da sajariso struqturebis an samxedro

    operaciebis daxasiaTeba, romlebSic integrirebulia nato-s ramdenime

    saxelmwifos an misi partniorebis mier gamoyofili Zalebi da saSualebebi.

    isini moicaven calkeul jariskacebs, sxvadasxva saxeobas da ricxobrivi

    Semadgenlobis nawilebs da qvedanayofebs, aseve sxva resursebs.

    142. msoflio omi – globaluri xasiaTis da masStabis saerTaSoriso

    winaaRmdegobebis samxedro Zaladobis gamoyenebiT gadawyvetis forma. Mmis

    arss Seadgens sakiTxi msoflios politikur-samarTlebrivi mowyobis da

  • 26

    ganviTarebis saerTo gezis Sesaxeb, xolo saboloo angariSiT – kacobriobis

    civilizaciis momavlis DSesaxeb. niSnebs, romlebic saSualebas iZleva

    saomari Setakeba kvalificirebul iqnas rogorc msoflio omi, warmoadgens:

    saxelmwifoTa koaliciebis dapirispireba; msoflios qveynebis mniSvnelovani

    nawilis mocva praqtukulad yvela didi saxelmwifos uSualo monawileobiT;

    mopirispire mxareebis politikuri da ekonomikuri miznebis gadamwyveti

    xasiaTi; saomari moqmedebis warmoeba udides teritoriaze, romelic

    sxvadasxva kontinentze da msoflio okeanis akvatoriebSi saomari moqmedebis

    mraval Teatrs moicavs; strategiuli operaciebis, operaciebis da sxva

    sabrZolo moqmedebis masStaburoba da intensivoba didi damangreveli Zalis

    iaraRis da samxedro teqnikis maqsimaluri gamoyenebis pirobebSi.

    143. msxvilmasStabiani omi _ omi, romelSic monawileobs msoflios

    sxvadasxva regionebis saxelmwifoebis mniSvnelovani raodenoba, da

    mimarTulia radikaluri samxadro-politikuri miznebis miRwevisaTvis.

    144. mtruli mxareebis daSoriSoreba _ humanitaruli operaciis erT-erTi

    etapi, romelic daniSnulebaa SeiaraRebuli Sejaxebebis

    aRkveTis,humanitaruli daxmarebis miwodebis, samoqalaqo mosaxleobis

    konfliqtis zonidan evakuaciisa da konfliqtis politikuri mowesrigebis

    pirobebis Sesaqmnelad mebrZoli mxareebis Siris gamcalkevebeli zolis

    mowyoba.

    145. muqaris mdgomareoba – ix. muqaris periodi

    146. muqaris periodi _ dro (sxvadasxva xangrZlivobis), romelic Cveulebriv

    win uswrebs omis dawyebas. xasiaTdeba saerTaSoriso viTarebis da SesaZlo

    mowinaaRmdegeebs Soris urTierTobebis ukiduresad daZabviT. am periodSi

    tardeba RonisZiebebi SeiaraRebuli Zalebis sabrZolo mzadyofnis amaRlebis

    mizniT, xorcieldeba maTi strategiuli gaSla da ekonomika gadadis

    samxedro mdgomareobaSi.

    147. mSvidoba – 1. urTierToba xalxebs, saxelmwifoebs, socialur jgufebs

    Soris calkeuli qveynebis SigniT, romelsac axasiaTebs omis, SeiaraRebuli

    brZolis ararseboba, da efuZneba politikis gatarebas pirdapiri

    SeiaraRebuli Zaladobis gareSe. Mmtkice mSvidoba gulisxmobs ara marto

    omis ararsebobas (aseT mdgomareobas zogjer ,,negatiur mSvidobas” uwodeben),

    aramed agreTve saxelmwifoebis, msoflio politikis sxva subieqtebis farTod

    gavrcelebul TanamSromlobas. maT Soris ekonomikur, politikur, kulturul

    da sxva dargebSi partnioruli urTierTobis damyarebas. Mme-20 saukuneSi

    mSvidobis problemebi gamoiyo socialuri codnis damoukidebel dargad –

    paqsologiad. Bbevr qveyanaSi specializebuli institutebi gaerTianda

    mSvidobis kvlevis saerTaSoriso asociaciad. mSvidobis arsebul

    koncefciebSi, rogorc wesi, ganixileba Semdegi ZiriTadi problemebi:

    mSvidobis arsi, SesaZlo mSvidobis sivrculi, geopolitikuri sazRvrebi; mis

    socialuri da samarTlebrivi baza, mSvidobis uzrunvelyofis gzebi da

    saSualebebi da sxv.; 2. meomari qveynebis SeTanxmeba omis Sewyvetis da

    mSvidobiani urTierTobis aRdgenis Sesaxeb –zavi, sazavo SeTanxmeba.

  • 27

    148. mSvidobiani Tanaarseboba – msoflio gaerTianebis qveynebs da xalxebs

    Soris urTierTobis principi, romelic samxedro Zaladobis gamoyenebas

    gamoricxavs. mSvidobiani Tanaarseboba gulisxmobs: omze, rogorc sadavo

    sakiTxebis gadawyvetis saSualebaze uaris Tqmas, maT gadawyvetas

    molaparakebis gziT; saxelmwifoTaSoris Tanasworuflebianobas,

    urTierTgagebas da ndobas, erTmaneTis interesebis gaTvaliswinebas; yvela

    qveynis suverenitetis da teritoriuli mTlianobis ganuxrel dacvas,

    saxelmwifoTa mier saerTaSoriso valdebulebebis keTilsindisier

    Sesrulebas da sxv. gaerTianebuli erebis organizaciam saerTaSoriso-

    samarTlebrivi xasiaTi mianiWa mSvidobiani Tanaarsebobis ZiriTad principebs,

    Tumca TviTon ar gamouyenebia es termini.

    149. mSvidobiani mosaxleoba (samoqalaqo mosaxleoba) - saerTaSoriso

    samarTalSi pirni, romlebic ar ekuTvnian meomari mxareebis SeiaraRebul

    Zalebs da saomar moqmedebaSi uSualo monawileobas ar iReben. mSvidobiani

    mosaxleobis statuss aregulirebs haagis 1907 w. konvencia saxmeleTo omis

    kanonebis da wes-Cveulebebis Sesaxeb; Jenevis 1949 w konvencia omis dros

    samoqalaqo mosaxleobis dacvis Sesaxeb, ,,SeiaraRebuli konfliqtebis

    periodSi samoqalaqo mosaxleobis dacvis ZiriTadi principebi”, romlebic

    1970 wels daamtkica gaeros generalurma asambleam. mSvidobiani mosaxleobis

    mimarT saerTaSoriso samarTlis normebis darRvevebi miCneulia omis

    danaSaulad.

    150. mSvidobiani periodis saorganizacio-saStato ganrigi cxrilis saxis

    dokumenti, nawilis formi-rebis, an Stabis mSvidobiani periodis piradi

    Semadgenlobis, damtkicebuli moTxovnilebebis. agreTve mSvidobiani periodis

    Stati

    151. mSvidobiani periodis Stati - ix. mSvidobiani periodis saorganizacio-

    saStato ganrigi.

    152. mSvidobis aRmSenebloba - saxelmwifoebis koleqtiuri moqmedebebi,

    romelic xorcieldeba konfliqtis dasrulebis Semdeg. igi miznad isaxavs im

    struqturebis gamovlenas, mxardaWeras da daxmarebas, romelTac xelewifebaT

    mSvidobis SenarCuneba da gamyareba, konfliqtis gaRvivebis Tavidan acileba,

    saxelmwifo institutebis da ekonomikis aRdgena, mosaxleobisTvis

    saxelisuflebo organoebis mimarT ndobis aRdgena.

    153. mSvidobis damyareba – diplomatiuri qmedebebi, romlebic xorcieldeba

    konfliqtis dawyebis Semdeg samSvidobo daregulirebis miRwevis mizniT.

    isini SeiZleba moicavdes daxmarebis aRmoCenas SuamavlobisTvis,

    SerigebisTvis da iseT moqmedebebs, rogoricaa diplomatiuri izolacia da

    sanqciebi.

    154. mSvidobis momxreTa moZraoba _ saerTaSoriso masobrivi moZraoba omis

    da militarizmis winaaRmdeg, mSvidobis, usafrTxoebis da xalxTa

    TanamSromlobisTvis. aerTianebs sxvadasxva politikuri, religiuri,

    filosofiuri Sexedulebebis adamianebs. gaformda mSvidobis momxreTa 1-el

    msoflio kongresze (1949-is aprili). xelmZRvaneli organoa mSvidobis

  • 28

    msoflio sabWo, romelSic msoflios 150-ze meti qveynis 200-mde erovnuli

    organizacia Sedis.

    155. mSvidobismyofloba – 1. calkeuli saxelmwifoebis sagareo politikuri

    iniciativa, romelic miznad isaxavs saerTaSoriso mSvidobis da

    usafrTxoebis damkvidrebas; 2. gaero-s, regionuli saerTaSoriso

    organizaciebis saqmianoba saerTaSoriso mSvidobis mxardasaWerad an

    aRsadgenad, agreTve maTi Zalisxmeva, aiZulos qveynis SigniT moSuRle

    dajgufebebi, Tavidan aicilon an Sewyviton SeiaraRebuli dapirispireba.

    SeiZleba ganxorcieldes rogorc mSvidobiani (preventuli diplomatia,

    koleqtiuri sanqciebi da sxv.), ise samxedro (ZiriTadi forma – mSvidobis

    iZulebis, aRdgenis da SenarCunebis operaciebi) RonisZiebebis gamoyenebiT.

    156. mSvidobismyofelobiTi saqmianoba - saerTaSoriso mSvidobis da

    usafrTxoebis muqaris acilebis mizniT.saerTaSoriso organizaciebis

    politikuri, ekonomikuri, samxedro da sxva xasiaTis koleqtiuri

    moqmedebebi,warmoebuli saerTaSoriso samarTlis normebis da principebis

    Sesabamisad, mimarTuli saerTaSoriso davebis gadasawyvetad, SeiaraRebuli

    konfliqtebis asarideblad da Sesawyvetad upiratesad mSvidobiani xerxebiT.

    157. mSvidobis mxardamWeri fsiqologiuri operaciebi – dagegmili

    fsiqologiuri operaciebi, romlebic tardeba, rogorc mSvidobis mxardaWeris

    operacia ganuyofeli nawili. mimarTulia sabrZolo moqmedebebis zonaSi,

    konfliqtis monawileTa da samoqalaqo mosaxleobas Soris mxardaWeris da

    TanamSromlobis atmosferos SeqmnisaTvis, mSvidobis mxardaWeris Zalebis

    dacvis da operaciis miznebis miRwevisTvis.

    158. mSvidobis mxardaWera SeiaraRebuli Zalebis, samxedro meTvalyureebis,

    policiis (miliciis), samoqalaqo personalis gamoyenebiT saerTaSoriso

    organizaciebis koleqtiuri moqmedebebi, romlebic mimarTulia

    saxelmwifoTaSorisi an Sida SeiaraRebuli konfliqtebis Sewyvetaze, da

    mSvidobis aRdgenis politikuri procesebis xelSewyobaze. rogorc wesi

    xorcieldeba mSvidobis mxardaWeris operaciebis formiT.

    159. mSvidobis mxardaWeris operacia - nato-s samxedro operacia,

    warmoebuli samSvidobo saqmianobis mxardasaWerad. CarTulia krizisze

    reagirebis operaciebis kategoriaSi, igi analogiurad, rogorc

    mSvidobismyofelobiTi saqmianoba krizisebis daregulirebis erT-erT aspeqts

    warmoadgens.

    160. mSvidobis mxardaWeris jgufi - droebiTi mravalerovnuli formireba,

    Camoyalibebuli mSvidobis mxardaWeris operaciis Catarebis periodSi. mis

    SemadgenlobaSi, rogorc wesi, mSvidobis mxardaWeris koleqtiuri Zalebi da

    samxedro damkvirveblebis jgufi Sedis.

    161. ,,mcire omi” _ sabrZolo moqmedebebi mcirericxovani ZalebiT, romelTa

    mizania mowinaaRmdegis dauZlureba da gadamwyveti Setevis ganxorcieleba\is

    mizniT sakuTari jarebisaTvis xelsayreli pirobebis Seqmna.

    162. navsawinaRo brZola (omi) – SeerTebuli Statebis da nato-s sxva

    qveynebSi miRebuli termini; moicavs im RonisZiebaTa kompleqss, romlebsac

  • 29

    awarmoeben SeiaraRebuli Zalebis yvela saxeobebi da romelTa mizania,

    aRmoaCinon da gaanadguron mowinaaRmdegis wyalqveSa navebi, agreTve maTi

    sabrZolo saqmianobis uzrunvelyofis Zalebi da saSualebebi. ewyoba saomari

    moqmedebis yvela sazRvao da saokeano TeatrSi da eyrdnoba mudmivi

    navsawinaRo TvalTvalis sistemas. samxedro-sazRvao ZalebSi ganixileba,

    rogorc erT-erTi umniSvnelovanesi Semadgeneli nawili zRvaze batonobis

    mopovebisa. misi mizania didmniSvnelovan saxmeleTo obieqtebze saokeano da

    sazRvao mimarTulebebidan, Tavidan iqnes acilebuli sapasuxo saraketo-

    birTvuli dartyma, Seuqmnas xelSemwyobi pirobebi wyalzeda sabrZolo

    xomaldebis SenaerTebs, mewinave raionebSi moqmedebisas, uzrunvelyos

    (daicvas) sazRvao da saokeano komunikaciebi.

    163. naosnobis samxedro marTvis instancia - samxedro-sazRvao Zalebis

    sardali, romelic Tanaxmad nato-s qveynebis savaWro flotis marTvis

    ganxorcielebis pirobebisa pasuxs agebs mocemul geografiul raionSi

    savaWro naosnobis marTvaze.

    164. nato-s gaerTianebuli SeiaraRebuli Zalebi – Crdiloatlantikuri

    xelSekrulebis organizaciaSi Semavali saxelwifoebis SeiaraRebuli Zalebis

    ZiriTadi nawili. Seiqmna natos sab