qartuli ena da logika - geoanbani.com javaxisvilis saxelobis tbilisis saxelmwifo universiteti ilia...

180
ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufi qarTuli enis, logikisa da gamomTvlelis axalgazrduli jgufi

Upload: duongkien

Post on 04-Feb-2018

297 views

Category:

Documents


24 download

TRANSCRIPT

Page 1: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti

ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti

qarTuli ena da

logika

logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufi

qarTuli enis, logikisa da gamomTvlelis axalgazrduli jgufi

Page 2: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

1

ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti

ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti

`logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufisa~ da

`qarTuli enis, logikisa da gamomTvlelis axalgazrduli jgufis~

samecniero-saganmanaTleblo Jurnali `qarTuli ena da logika~

[email protected] universitetis q. # 2

ISSN 1512 – 2840

2006 -_ 2007

specialuri gamocema

#3, #4, #5, #6 _ I nawili

qarTuli ena da

logika

ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis

saxelmwifo miznobrivi programa ,,kompiuteris sruli programul-

momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi”

Page 3: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

2

samecniero-saganmanaTleblo Jurnali “THE GEORGIAN LANGUAGE AND LOGIC” ,,qarTuli ena da logika” SCIENTIFIC-EDUCATIONAL JOURNAL [email protected] [email protected] universitetis q. # 2 2 UNIVERSITY St ISSN 1512 – 2840 ISSN 1512 - 2840

2006 -_ 2007 2006 -_ 2007

#3,#4,#5,#6 #3,#4,#5,#6

I nawili I PART

redaqtori _ konstantine fxakaZe Chair - Konstantine Pkhakadze redaqtoris moadgile _ kaxa gabunia Co-chair - Kakha Gabunia

saredaqcio sabWo: Editorial Board: _ badri cxadaZe - Badri Tskhadadze _ giorgi CiCua - Giorgi Chichua _ laSa abzianiZe - Lasha Abzianidze _ niko vaxania - Niko Vachania _ sandro masxaraSvili - Sandro Mascharashvili _ niko fxakaZe - Niko Pkhakadze _ nino labaZe - Nino Labadze _ beso CiqviniZe - Beso Chikvinidze

gamoicema qarTul-Sveicaruli sawarmo PUBLISHED WITH THE SPONSORSHIP OF ,,visolis” qvelmoqmedebiTi mxardaWeriT THE GEORGIAN-SWISS ENTERPRIS “WISOL”

- - -

Jurnalis es saredaqcio gamocema asaxavs qarTuli enis uflebebis im uxeS darRvevebs,

romlebic pirdapir ukavSirdeba bolo wlebSi qarTuli samecniero da saganmanaTleblo

sistemebis ukve TiTqmis gasrulebul reformirebis process. kerZod, ZiriTadad saubari iqneba

sauniversiteto da saqarTvelos erovnuli samecniero fondis 2006 wlis konkursebis im

uaryofiT Sedegebze, romlebic uSualod Seexo ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis

saxelmwifo universitetis saxelmwifo miznobriv programas ,,kompiuteris sruli programul-

momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi”. amasTan, ufro metad yuradReba

gamaxvilebulia sauniversiteto reformis im Semadgenlebze, riTac ganpirobda am programis

interesebis gaTvaliswinebiT universitetSi axladdafuZnebuli bunebrivi enebis logikis

specializaciisa da maTematikuri lingvistikis specialobis sruli blokireba. _ dRes,

rodesac bunebrivenobrivi inteleqtualuri sistemebis konstruirebis mizniT ukve

ormocdaaTwelze metia mimdinareobs sxvadasxva enebis maTematikuri da avtomaturi Teoriebis

SemuSavebis procesebi, rodesac ukve muSaoben bunebrivenobrivi kognituri manqanebis

konstruirebaze, rodesac sxvadasxva enebisTvis TiTqmis yofiT donezea gadawyvetili

metyvelebis kompiuteruli amocnobisa da sinTezirebis problemebi, rodesac enebis

umetesobisTvis intensiurad Seiswavleba am enebisa da maTematikuri enis TargmniTi

urTierTkavSirebi da rodesac pirveli rigis maTematikuri enisa da mTeli rigi bunebrivi

enebisTvis ukve realizebulia sakmarisi Zalis inteleqtualuri kompiuteruli sistemebi,

qveynis centraluri universitetis zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis

datoveba amave miznebiT qarTuli enis Sesaswavlad aucilebeli kadrebis aRzrdisTvis iq

arsebuli lingvisturi mimarTulebebis gareSe, garda Tu ara qarTuli enis uflebebis uxeSi

darRveva, da, Sesabamisad, garda Tu ara umniSvnelovanesi erovnuli interesebis ignorireba,

ver Sefasdeba! _ gamocemaSi dasabuTebulia qarTuli enis winaSe mdgari safrTxeebis realoba

da qarTuli enis srulmasStabiani teqnologizebis aucileblobidan gamomdinare qarTuli enisa

da azrovnebis maTematikuri Teoriis SemuSaveba da qarTuli inteleqtualuri kompiuteruli

sistemis kostruireba qveynis winaSe mdgar umniSvnelovanes amocanebadaa dasaxuli. _

gaugebaria, ra ufro mniSvnelovani miznebiT SeiZleba iyos dakavebuli universiteti, kerZod ki

am universitetis maTematikisa da kompiuteruli mecnierebebis institutebi, vidre es aris

qarTuli enis kulturuli funqciebis SenarCunebis, anu, rac igivea, qarTuli enis

aradakninebuli arsebobis uzrunvelyofis miznebi?!

qarTuli enis uflebebis damcveli,

s-s Jurnalis redaqtori

k. fxakaZe

Page 4: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

3

sarCevi 1. k. fxakaZe

zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis maTematikis

institutSi `maTematikuri lingvistikis~ swavlebis koncefcia

sarCevi

1. saqarTveloSi `maTematikuri lingvistikis~ specialobis formirebis

aucileblobis ganmapirobebeli miznebisa da mizezebis Sesaxeb

2. ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis zusti da

sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis maTematikis institutSi

`maTematikuri lingvistikis~ specialobiT swavlebis organizebis Sesaxeb:

2.1. `maTematikuri lingvistikis~ specialobiT sauniversiteto

sabakalavro swavlebis organizebis Sesaxeb

2.2. `maTematikuri lingvistikis~ specialobiT sauniversiteto

samagistro swavlebis organizebis Sesaxeb

2.3. `maTematikuri lingvistikis~ specialobiT sauniversiteto

sadoqtoro swavlebis organizebis Sesaxeb

3. maTematikuri lingvistikis mimarTulebiT sawarmoebeli maTematikuri

da bunebrivi enebis zogadi logikuri safuZvlebis sabakalavro kursi

4. maTematikuri lingvistikis modulis programuli ganaweri

4.1. modulis sakvlevi Tematika da zogadi programuli ganaweri

4.2. maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da qarTuli enis

logikis sasafuZvlo sakiTxebis samodulo kursis programuli

ganaweri _ silabusi #1

4.3. qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis sasafuZvlo

kursis programuli ganaweri _ silabusi #2

4.4 bunebrivi enebi rogorc formaluri enebi, anu montegius

gramatikuli midgomebis sasafuZvlo kursis programuli

ganaweri _ silabusi #3

4.5 maTematikuri lingvistikis zogadi maTematikuri safuZvlebis

samodulo kursis programuli ganaweri _ silabusi #4

4.6 metyvelebis amocnobis zogadi enaTmecnieruli safuZvlebis

da Tanamedrove maTematikuri meTodebis samodulo kursis

programuli ganaweri _ silabusi #5

4.7 enebis, gramatikebis da avtomatebis, anu Comskis gramatikuli

midgomebis sasafuZvlo sakiTxebis samodulo kursis

programuli ganaweri _ silabusi #6

4.8 enis modelirebisa da lingvistur monacemTa cifruli damuSavebis

Teoriuli da praqtikuli kursis programuli ganaweri _ silabusi #7

4.9 qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis gaRrmavebuli

samodulo kursis programuli ganaweri _ silabusi #8

4.10 bunebrivi enebi rogorc formaluri enebi, anu montegius

gramatikuli midgomebis gaRrmavebuli samodulo kursis

programuli ganaweri _ silabusi #9

5

6

10

12

13

14

20

24

24

29

31

33

35

36

37

39

41

43

3. k. fxakaZe

bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri lingvistikis

reformiT blokirebuli sauniversiteto swavlebaTa

aRdgenis aucileblobis Sesaxeb

45

Page 5: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

4

4. k. fxakaZe, k. gabunia, g. CiCua

Tbilisis saxelmwifo universitetis

saxelmwifo miznobrivi programis -

kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi

moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi –

sagranto qveprograma

qarTuli enis logikuri gramatikis safuZvlebi

da

misi meTodologiuri da teqnologiuri gamoyenebani

54

5. k. fxakaZe

qarTuli enis uflebebis dacvisaTvis

anu

`saapelacio~ ganacxadi sakonkurso proeqtze

83

6. k. fxakaZe, k. gabunia, g. CiCua

qarTuli enis maTematikuri Teoriis SemuSavebisa da qarTuli

maTematikuri lingvisturi skolis gadaudebeli formirebis

aucileblobis Sesaxeb

anu,

moxseneba wakiTxuli ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier

qarTuli enis dRisadmi miZRvnil 2007 wlis konferenciaze

`qarTuli saliteraturo enis sakiTxebi~

113

7. k. fxakaZe

cisferi mTebi anu, imis Sesaxeb, Tu rogor ganixiles miznobrivi

programa, am miznobrivi programis unaxavad!

anu,

kvlav qarTuli enis uflebebis dasacavad

111

8. s. masxaraSvili, n. labaZe, l. abzianiZe, n. vaxania, n. fxakaZe, b. CiqviniZe

qarTuli enis, logikisa da gamomTvlelis axalgazrduli jgufis

miznebis, amocanebisa da ametapobrivi samoqmedo gegmis

mokle saprogramo ganaweri

175

Page 6: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

5

fakultetis

maTematikis institutSi `maTematikuri lingvistikis~

swavlebis koncefcia

sarCevi: 1. saqarTveloSi `maTematikuri lingvistikis~ specialobis formirebis

aucileblobis ganmapirobebeli miznebisa da mizezebis Sesaxeb

2. ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis zusti

da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis maTematikis institutSi

`maTematikuri lingvistikis~ specialobiT swavlebis organizebis Sesaxeb:

2.1. `maTematikuri lingvistikis~ specialobiT

sabakalavro safexuris swavlebis organizebis Sesaxeb

2.2. `maTematikuri lingvistikis~ specialobiT

samagistro safexuris swavlebis organizebis Sesaxeb

2.3. `maTematikuri lingvistikis~ specialobiT

sadoqtoro safexuris swavlebis organizebis Sesaxeb

3. maTematikuri lingvistikis mimarTulebiT sawarmoebeli maTematikuri

da bunebrivi enebis zogadi logikuri safuZvlebis sabakalavro kursi

4. maTematikuri lingvistikis modulis programuli ganaweri

4.1 modulis sakvlevi Tematika da

zogadi programuli ganaweri

4.2 maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da

qarTuli enis logikis sasafuZvlo sakiTxebis

samodulo kursis programuli ganaweri _ silabusi #1

4.3 qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis sasafuZvlo

samodulo kursis programuli ganaweri _ silabusi #2

4.4 bunebrivi enebi, rogorc formaluri enebi, anu montegius

gramatikuli midgomebis sasafuZvlo samodulo

kursis programuli ganaweri _ silabusi #3

4.5 maTematikuri lingvistikis zogadi maTematikuri safuZvlebis

samodulo kursis programuli ganaweri _ silabusi #4

4.6 metyvelebis amocnobis zogadi enaTmecnieruli safuZvlebis

da Tanamedrove maTematikuri meTodebis samodulo kursis

programuli ganaweri _ silabusi #5

4.7 enebis, gramatikebis da avtomatebis, anu Comskis gramatikuli

midgomebis sasafuZvlo sakiTxebis samodulo kursis

programuli ganaweri _ silabusi #6

4.8 enis modelirebisa da lingvistur monacemTa cifruli

damuSavebis samodulo Teoriuli da praqtikuli kursis

programuli ganaweri _ silabusi #7

4.9 qarTuli enis logikuri gramatikis gaRrmavebuli samodulo

kursis programuli ganaweri _ silabusi #8

4.10 bunebrivi enebi. rogorc formaluri enebi, anu montegius

gramatikuli midgomebis gaRrmavebuli samodulo

kursis programuli ganaweri _ silabusi #9

Page 7: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

6

1. saqarTveloSi `maTematikuri lingvistikis~ specialobis formirebis

aucileblobis ganmapirobebeli miznebisa da mizezebis Sesaxeb

gasagebia, rom saqarTveloSi `maTematikuri lingvistikis~ specialobis formirebis

aucileblobis ganmapirobebeli miznebi da mizezebi arsebiTad gansazRvravs winamdebare

koncefciis sxva danarCeni punqtobrivi Semadgenlebis Sinaarss. amdenad, Tavdapirvelad

Sevecdebi detalurad mimovixilo isini. Tumca, dokumentis aucilebeli formatobrivi

SezRudulobidan gamomdinare aq warmodgeneli ar unda CaiTvalos gansaxilvel

sakiTxTa amomwurav mimoxilvad1.

dasavleTSi Tanamedrove maTematikuri lingvistikis intensiuri formirebis procesi

gasuli saukunis 50-iani wlebidan daiwyo. am samecniero mimarTulebis saboloo mizani

manqanebTan sruli da Tavisufali bunebrivenobrivi inteleqtualuri urTierTobis

damyarebaa. es sxva sityvebiT niSnavs imas, rom maTematikuri lingvistikis farglebSi

mimdinare Tanamedrove kvleviTi procesebi orientirebulia bunebriv enebSi Tavisuflad

urTierTobadi da srulyofilad `moazrovne~ manqanebis konstruirebaze.

am epoqaluri datvirTvebis mqone fundamenturi logikur-lingvisturi amocaniT aris

ganpirobebuli is, rom Tanamedrove maTematikam misTvis sazogadod damaxasiaTebel

universalur bunebasTan erTad sxvadasxva viwroenobrivi specifikebic SeiZina. _

mxedvelobaSi gvaqvs is, rom maTematikurad universaluri ricxviTi gamoTvlebisgan

gansxvavebiT, cxadia, rom sxvadasxva bunebrivenobriv sistemebSi sawarmoebeli enobriv-

logikuri gamoTvlebi am enobrivi sistemebisTvis damaxasiaTebeli viwro enobrivi

TaviseburebebiT xasiaTdebian2.

anu, Tu romelime algebruli Teorema, miuxedavad imisa frangma daamtkica igi Tu

qarTvelma, Tanabrad sargebliania orivesTvis, frangi mecnier-mkvlevaris franguli

enisaTvis damtkicebuli logikur-lingvisturi Teorema arsebiT sargebels ar

warmoadgens qarTuli enis mkvlevi mecnierisaTvis, da piriqiT.

anu, is, rom ingliselebi inglisuri enis manqanebTan saurTierTobo enad modificirebis

mizniT intensiurad muSaoben inglisuri enis sruli maTematikuri gramatikis

1 ufro detalurad aq warmodgenil sakiTxebs exeba Semdegi publikaciebi:

1. k. fxakaZe (TanaavtoriT), bunebrivi qarTuli enobrivi sistemis formalur-logikuri

izomorfis (adekvatis) moZiebis mizniT, qarTul-evropuli instituti, ,,iveria” t. VI, parizi,

2001, 129-148;

2. k. fxakaZe (TanaavtoriT), saxelmwifo miznobrivi programa `kompiuteris sruli programul-

momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ - miznebi, Sedegebi, perspeqtivebi,

`universali~, 2004 (2006), 1-22;

3. k. fxakaZe, winaTqma anu logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufis miznebisa da

amocanebis Sesaxeb, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, (#1), `universali~, 2005, 1-19;

4. k. fxakaZe, globalizacia, qarTuli ena da saxelmwifo miznobrivi programa `kompiuteris

sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~, s-s Jurnali

`qarTuli ena da logika~, (#2), `universali~, 2005, 1-11; 2 ixileT:

1. R. Hausser, Foundations of Computational Linguistics, Springer - 1999; 2. D. Juravsky & J. Martin, Speech and Language Processing, New Jersey - 2000; 3. Hand-book in Logic & Language, Editors J. Benthem, A. Meulen, 1997; 4. Formal Semantics, Edited by P. Portner and B. Partee, Blackwell -2002; 5. The Handbook of Contemporary Semantic Theory, Edited by Sh. Lapin, Blackwell -1997; 6. Mathematical Methods in Linguistics, B. partee, A. Meulen, R. Wall, KAP, 1990.

Page 8: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

7

SemuSavebaze, CvenTvis aris faqti, romelic unda gaviTvaliswinoT, magram, romlis

SedegebiTac, cxadia, visargeblebT mxolod im SemTxvevaSi, Tu im samomavlod ukve

dagegmil `moazrovne manqanebis epoqaSi~, aseT manqanebTan saurTierTobo enobriv

saSualebad inglisur enas avirCevT.

anu, iseve rogorc inglisuri enis klasikuri gramatikuli sistema ver anacvlebs

qarTuli enis klasikur gramatikul sistemas, cxadia, verc inglisuri enis

maTematikuri gramatikuli sistemiT ver Canacvldeba qarTuli enis maTematikuri

gramatikuli sistema.

amgvarad, Tumca ki ormocdaaTwliani dagvianebiT, magram, mainc, an viwyebT qarTuli

enis Tanamedrove maTematikuri gramatikuli Teoriis SemuSavebis mizniT aucilebel

kvleviT procesebs, an veguebiT imas, rom `qarTul enaSi Tavisuflad komunikabeluri

da srulyofilad moazrovne manqanis~ ar arsebobis pirobebSi, samomavlod, Cven mis

nacvlad am tipis `araqarTulenobrivi~ manqanebiT visargeblebT, rac, Tavis mxriv,

niSnavs imas, rom ukve dResve vuSvebT qarTuli enis TandaTanobiTi da Semdgomi sruli

dekulturizaciis process.

ukve Tqmulis gaTvaliswinebiT, unda aRiniSnos, rom saqarTveloSi `maTematikuri

lingvistikis~ specialobis formireba pirdapir kavSirSia ivane javaxiSvilis

saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis saxelmwifo miznobrivi programis

`kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv

garemoSi~ ZiriTad kvleviT mizanTan, romelic Tanamedrove maTematikuri lingvistikis

zogadi miznis qarTulenobriv `gegmils~ warmoadgens.

am programis gansakuTrebul enobriv-kulturul mniSvnelobebs ukanaskneli wlebis

ganmavlobaSi Sesabamisi samecniero da saxelmwifo institutebis mxridan araerTxel

gaesva xazi (amonaridi ganaTlebisa da mecnierebis ministris moadgilis b. wifurias

#01-16-09/5340 01.11.04 werilidan `saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis

saministrom saqarTvelos mTavrobis kancelariidan Semosuli f/3446 09.09.04 werilis

Sesabamisad ganixila gamoyenebiTi maTematikis institutis saxelmwifo miznobrivi

programa `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul

enobriv garemoSi~. programis ... mizania qarTuli enis farglebSi logikur-

lingvisturi samecniero xaziT gaTvaliswinebuli kvlevebis ganviTareba. aRniSnuli

TvalsazrisebiT qarTuli ena TiTqmis Seuswavlelia. bunebriv enobriv sistemebSi am

mimarTulebiT mimdinare mecnieruli kvlevebis praqtikuli mizani aris am enobrivi

sistemebis kompiuterTan urTierTobis enad modificireba. aqedan gamomdinare,

saministro mxars uWers im Tvalsazriss, rom proeqtiT moxazuli mimarTulebiT

kvlevebis ar ganviTarebis SemTxvevaSi qarTul enas dekulturizaciis saSiSroeba

emuqreba. garda amisa, ganaTlebisa da mecnierebis saministroSi aRniSnul sakiTxTa

ganxilvisas gamoikveTa, rom qarTul enobriv sistemaSi proeqtiT gaTvaliswinebuli

montegiuseuli logikur-lingvisturi kvlevebis ganviTareba fundamenturi

mniSvnelobisaa enobriv-azrovnebiT unar-Cvevebze orientirebuli swavlebis optimaluri

da miznobrivi warmarTvisaTvis, rac kidev erTi mniSvnelovani safuZvelia proeqtisadmi

saministros mier zemoT gamoxatuli sruli mxardaWerisa. ... gacnobebT, rom

saministro aRniSnuli programis biujetur dafinansebas, gamomdinare misi

aqtualobidan, yovelmxriv uWers mxars.~; amonaridi ganaTlebis, mecnierebis,

kulturisa da sportis komitetis Tavmjdomaris n. grigalaSvilis #4178-2 26.10.2004.

werilidan ,,komiteti miesalmeba gamoyenebiTi maTematikis institutis saxelmwifo-

Page 9: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

8

miznobrivi programis ganxorcielebas da mxars uWers mis pirdapir miznobriv

dafinansebas Tbilisis saxelmwifo universitetis 2005 wlis saxelmwifo biujetis

farglebSi”).

zemoxsenebuli programis pirveletapobrivi ZiriTadi mizani swored bunebrivi

qarTulenobrivi azrovnebiTi wesTwyobis pirdapiri formalur-logikuri aRwera, am

gziT misi izomorfuli maTematikuri Teoriis moZieba da qarTulenobrivi azrovnebiTi

wesTwyobis am maTematikuri TeoriiT kompiuteris iseTi programuli uzrunvelyofaa,

rom nebismieri momxmareblisTvis rogorc weriT, ise metyvelebiT formatSi, yvela

SesaZlo inteleqtualuri Tu momsaxureobiTi mizniT, xelmisawvdomi gaxdes masTan

sruli da Tavisufali qarTulenobrivi komunikacia.

anu, qarTul enaSi Tavisuflad urTierTobadi da srulyofilad `moazrovne~ manqanis

konstruireba aris is umniSvnelovanesi zogadqarTuli enobriv-kulturuli

datvirTvebis mqone samecniero-teqnologiuri amocana, romliTac ganisazRvra

zemoaRniSnuli sauniversiteto saxelmwifo programis Semadgenlebi. gasagebia, rom

amave amocanas moemsaxureba sabunebismetyvelo fakultetze arsebuli `maTematikuri

lingvistikis~ specialoba.

amgvarad, is, rom am specialobiT mimdinare sauniversiteto saswavlo procesi mWidrod

integrirebuli iqneba umniSvnelovanesi samecniero da teqnologiuri datvirTvebis

mqone adgilobriv kvleviT procesebTan, cxadia.

amiT dRes mimdinare sauniversiteto reformis erT-erTi umniSvnelovanesi moTxovna,

universitetSi saswavlo da samecniero procesebis aucilebeli integraciis Taobaze,

`maTematikuri lingvistikis~ specialobis farglebSi srulad kmayofildeba. miT ufro,

rom qarTuli ena zemoaRniSnuli tipis Tanamedrove teqnologiuri realizaciebisTvis

sasafuZvlo logikur-lingvisturi TvalsazrisebiT TiTqmis Seuswavlelia. ufro

metic, Cven am mimarTulebiT maRali sirTulis sistemuri xasiaTis kvlevebis

sawarmoeblad aucilebeli samecniero kadrebic ki ar gagvaCnia, rac kidev erTxel

adasturebs `maTematikuri lingvistikis~ specialobis forsirebuli formirebis

aqtualobasa da aucileblobas.

Tumca, garda zemo aRniSnulisa, `maTematikuri lingvistikis~ anu Tanamedrove

logikur-lingvisturi samecniero mimarTulebis forsirebuli formirebis aucilebloba

ganpirobebulia agreTve sxva aseve mniSvnelovani miznebiTac.

kerZod, dRes qveyanaSi mimdinare umniSvnelovanesma saganmanaTleblo reformam

informaciuli moculobebiT datvirTuli swavlebis sabWouri principi Secvala

swavlebis Tanamedrove dasavluri principiT, romelic prioritetul strategiad

aRsazrdelSi zogadi unar-Cvevebis ganviTarebaze orientirebul swavlebas irCevs, rac

qarTuli kulturuli sivrcis dasavluri kulturuli sivrcisken mimarTvis kidev

erTi mniSvnelovani mcdelobaa. amasTan, rogorc cnobilia, am tipis saswavlo

strategiebSi mniSvnelovnad itvirTeba termini `swavlebis ena~, romelic mozardis

inteleqtualuri unarebis ganmaviTarebel umniSvnelovanes sabaziso mocemulobad

ganixileba. _ swavlebis enaSi logikurad gamarTuli gansjiTi unarebis Camoyalibeba am

tipis saswavlo sistemis erT-erTi umniSvnelovanesi mizania, rac, ra Tqma unda,

fundamenturad mniSvnelovania, rogorc kerZo saganmanaTleblo, ise ufro farTo,

sazogadoebrivi TvalsazrisebiTac.

Page 10: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

9

cxadia, rom is vinc metyvelebs, magram ver axerxebs Tavisi azrebis sworad

Camoyalibebas enisTvis damaxasiaTebeli logikurad gamarTuli msjelobiTi sqemebis

gaTvaliswinebiT da isic, vinc amave sqemebSi gauTviTcnobiereblobis gamo ver flobs

enobrivi urTierTobisas mosmeniT miRebuli monacemebis Sinaarsuli gadamuSavebis

SesaZleblobebs, enobriv sazogadoebaSi enobrivi komunikaciis gareSe rCeba, rac mZime

tvirTia, rogorc Tavad am pirovnebisTvis, aseve sazogadoebisTvisac.

amgvarad, gaTviTcnobierebuli mkiTxvelisTvis ukve gasagebi unda gaxdes ra

umniSvnelovanesi urTierTmimarTebebi aqvT Tsu saxelmwifo miznobriv programas

,,kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv

garemoSi” da zogadi msjelobiTi unarebis ganviTarebis reformiT gansazRvrul

saswavlo miznebs.

cxadia, rom Tu Cven, rogorc es miznobrivi programiT aris dagegmili, maTematikuri

sizusteebisa da enobrivi specifikebis sruli gaTvaliswinebiT gamovicnobT da aRvwerT

qarTuli enisTvis damaxasiaTebel logikurad gamarTul msjelobaTa enobrivad

marealizebel wesebs, Tanac ise, rom ukve am wesTa sistemiT programulad

uzrunvelyofili kompiuteri programuladve winaswar gawerili manqanuri unarebiT

SeZlebs qarTulenobrivi mocemulobebis enobriv-logikur analizebas, aseT

mocemulobebSi arsebuli zogad logikuri Tu kerZo semantikuri winaaRmdegobebis

SemCnevas da amgvarTa ar arsebobis SemTxvevaSi logikurad dasaSvebi daskvnebis enobriv

formirebas, maSin, da mxolod maSin, Cven xelT gveZleva qarTuli enis logikaze is

mecnierulad dafuZnebuli Teoriuli codna, romlis meToduri gadamuSavebis

safuZvelzec SesaZlebeli xdeba TandaTan ufro meti warmadobiT warvmarToT

zogadmaTematikuri da bunebrivenobrivi azrovnebiTi unarebis ganviTarebaze

prioritetulad orientirebuli realuri saswavlo procesi.

gasagebia isic, rom qarTuli enis logikaze amgvari maTematikuri sizusteebis

gaTvaliswinebiT moZiebuli mecnieruli codnis gareSe, garkveuli sirTuleebi gveqmneba

erTiani erovnuli gamocdebis farglebSi mimdinare zogadi unarebis testirebisas.

logikur-lingvisturi kvlevebis es saganmanaTleblo datvirTvebi da mniSvnelobebi

faqtobriv dasturdeba imiT, rom jgufi saeqsperto TanamSromlobaSia Sefasebisa da

gamocdebis erovnul centrTan (`Sefasebisa da gamocdebis erovnuli centri ukve

weliwadze metia TanamSromlobs `logikisa da enis gaerTianebul qarTul jgufTan~,

romelic muSaobs Tsu saxelmwifo-miznobriv programaze `kompiuteris sruli

programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~.

TanamSromlobis mizania erTiani erovnuli gamocdebis farglebSi mimdinare zogadi

unarebis testirebasTan bunebrivad mibmuli kerZo da zogadi xasiaTis logikur-

lingvisturi sakiTxebis mecnieruli analizis safuZvelze am tipis gamocdebTan

dakavSirebuli problemebis TandaTanobiTi nivelireba da, Sesabamisad, am

umniSvnelovanesi sagamocdo xazis dadebiTi Semadgenlebis sruli amuSaveba rogorc

mimdinare, ise perspeqtiuli interesebis gaTvaliswinebiT. aqedan gamomdinare, cxadia,

rom erTiani erovnuli gamocdebis mimdinare da perspeqtiul miznobriv interesebSia

jgufis mier qarTuli enis logikuri gramatikis safuZvlebis SemuSavebis mizniT

warmoebuli kvlevebi. amdenad, am kvleviTi miznebis gaTvaliswinebiT sauniversiteto

safexuris saswavlo procesebis Semdgom gaaqtiurebas Sefasebisa da gamocdebis

erovnuli centri mniSvnelovnad miiCnevs. .... amgvarad, zusti da sabunebismetyvelo

Page 11: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

10

mecnierebaTa fakultetze maTematikis samagistro programis farglebSi maTematikuri

lingvistikis modulis formirebasa da am mimarTulebiT sauniversiteto safexuris

saswavlo procesebis Semdgom gaaqtiurebas centri yovelmxriv mxars uWers.~ -

amonaridi ivane javaxiSvilis sax. Tsu reqtoris prof. g. xubuasadmi Sefasebisa da

gamocdebis erovnuli centris direqtoris q-b. m. miminoSvilis sarekomendacio

werilidan #1089/06 _ 18 maisi 2006 weli) da sakonsultacio pirobebiT

TanamSromlobs erovnuli saswavlo gegmebisa da saxelmZRvaneloebis SemmuSavebel

jgufTan (`logikisa da enis gaerTianebuli jgufis mier dasmuli sakiTxi

(warmodgenili b-n. k. fxakaZisa da b-n. k. gabunias mier) qarTuli enis, qarTuli enis

logikisa da maTematikuri logikis swavlebis Sesaxeb Zalian saintereso da

mniSvnelovan Temas warmoadgens dRevandel saganmanaTleblo reformis WrilSi.

rodesac dRes saswavlo gegmebi dgeba, prioritetuli xdeba azrovnebis iseTi formebis

swavleba da im unarebis ganviTareba, romlebic ar aris SezRuduli erTi romelime

codnis sferoTi. ... yovelive amis gaTvaliswinebiT, Cven yovelmxriv mxars vuWerT am

jgufis qarTuli enis logikur-lingvistur kvlevas. aseve, Cven ukve daviwyeT

TanamSromloba am kvlevebis Sedegebis gaTvaliswinebis Sesaxeb erovnul saswavlo

gegmebSi~ - amonaridi erovnuli saswavlo gegmebisa da saxelmZRvaneloebis

SemmuSavebeli jgufis xelmZRvanelis b-n. s. janaSias werilidan #257 _ 2.11.2004.

`ori welia vTanamSromlobT logikisa da enis gaerTianebul qarTul jgufTan

(warmodgenili b-n. k. fxakaZisa da b-n. k. gabunias mier) qarTuli enis, qarTuli enis

logikisa da maTematikuri logikis swavlebis Sesaxeb. es Tema kvlavac aqtualuria. ...

zemoTqmulidan gamomdinare, Cven mxars vuWerT am jgufis mier qarTuli enis logikur-

lingvistur kvlevas. ... imedi gvaqvs, rom TanamSromloba gagrZeldeba da saSualeba

gveqneba saswavlo gegmebis SemuSavebisas am jgufis Sedegebis gaTvaliswinebisa” -

amonaridi erovnuli saswavlo gegmebisa da saxelmZRvaneloebis SemmuSavebeli jgufis

xelmZRvanelis b-n. s. janaSias 2006 wlis 22 maisis werilidan).

amgvarad, maTematikuri lingvistikis specialobiT sabakalavro, samagistro da

sadoqtoro sauniversiteto swavlebis miznebSi saxelmwifo miznobrivi programiT

gansazRvrul sakiTxebTan erTad bunebrivad eqceva saganmanaTleblo reformasTan

mibmuli iseTi sakiTxebic, rogorebicaa zogadi azrovnebiTi unarebis testireba da

maTematikisa da qarTuli enis saswavlo xazebis gaswvriv zogadi unarebis

ganviTarebaze prioritetulad orientirebuli saswavlo strategiebis SemuSaveba.

2. zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis maTematikis

institutSi `maTematikuri lingvistikis~ specialobiT dagegmili

sauniversiteto swavlebis programuli Semadgenlebis Sesaxeb

ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis sabunebismetyvelo

fakultetze maTematikuri lingvistikis specialobiT axla formirebis procesSi myofi

swavleba, rogorc ukve aRiniSna, gamiznulia qveynis winaSe mdgari umniSvnelovanesi

amocanebis gadawyvetaze. maT Sorisaa Semdegni:

1. qarTuli enis srulmasStabiani teqnologizeba anu qarTuli enis aRWurva

Tanamedrove da perspeqtiuli teqnologiuri SesaZleblobebiT:

1.1. qarTul enaSi `Tavisuflad komunikabeluri da srulyofilad moazrovne

manqanis~ konstruireba anu kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi

moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi:

Page 12: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

11

1.1.1. qarTuli weriTi enis Tanamedrove logikuri gramatikis SemuSaveba;

1.1.2. qarTuli metyvelebiTi enis Tanamedrove logikuri gramatikis SemuSaveba;

1.1.3. qarTuli azriTi enis izomorfuli formalur-inteleqtualuri Teoriis

ageba;

1.1.4. qarTuli weriTi enis morfologiuri, sintaqsuri, logikuri da

semantikuri safexuris marTlmweri, marTlmsjeli da maTematikur enaze

marTlmTargmneli programuli sistemebis konstruireba. anu:

(a) qarTuli weriTi enis morfologiuri marTlmweris konstruireba;

(b) qarTuli weriTi enis sintaqsuri marTlmweris konstruireba;

(g) qarTuli weriTi enidan maTematikur enaze mTargmneli sistemis

konstruireba;

(d) qarTuli weriTi enis logikuri marTlmsjeli sistemis konstruireba;

(e) qarTuli weriTi enis semantikuri marTlmsjeli sistemis

konstruireba;

1.1.4. qarTuli metyvelebis kompiuteruli amomcnobis konstruireba;

1.1.5. qarTuli metyvelebis morfologiuri, sintaqsuri, logikuri da

semantikuri safexuris marTlmsmeni, marTlmetyveli, marTlmsjeli da

maTematikur enaze marTlmTargmneli programuli sistemebis konstruireba. anu:

(a) qarTuli metyvelebis morfologiuri safexuris marTlmsmeni da

marTlmetyveli sistemebis konstruireba;

(b) qarTuli metyvelebis sintaqsuri safexuris marTlmsmeni da

marTlmetyveli sistemebis konstruireba;

(g) qarTuli metyvelebiTi enidan maTematikur enaze marTlmTargmneli

sistemis konstruireba;

(d) qarTuli metyvelebis logikuri safexuris marTlmsjeli sistemis

konstruireba;

(e) qarTuli metyvelebis semantikuri safexuris marTlmsjeli sistemis

konstruireba.

1.2. qarTuli weriTi enidan maTematikuri enis gavliT avtomaturad mTargmneli

mravalenovani programuli sistemis konstruireba.

1.3. qarTuli metyvelebiTi enidan maTematikuri enis gavliT avtomaturad

mTargmneli mravalenovani programuli sistemis konstruireba.

1.4. qarTuli weriTi enis morfologiuri, sintaqsuri, logikuri da semantikuri

safexuris marTlmweri, marTlmsjeli da maTematikur enaze marTlmTargmneli

programuli sistemis safuZvelze amave tipis specialuri programuli

sistemebis konstruireba.

1.5. qarTuli metyvelebis morfologiuri, sintaqsuri, logikuri da semantikuri

safexuris marTlmsmeni, marTlmetyveli, marTlmsjeli da maTematikur enaze

marTlmTargmneli programuli sistemis safuZvelze amave tipis specialuri

programuli sistemebis konstruireba.

2. erTiani erovnuli gamocdebis farglebSi mimdinare zogadi unarebis testirebasTan

bunebrivad mibmuli logikur-lingvisturi sakiTxebis mecnieruli analizis safuZvelze

am umniSvnelovanesi sagamocdo xazis dadebiTi Semadgenlebis sruli amuSaveba da aq

arsebuli xarvezebis nivelireba.

3. qarTuli enobriv-azrovnebiTi wesTwyobis logikur-lingvisturi kvlevebiT

moZiebuli axali codnis safuZvelze saskolo da sauniversiteto saganmanaTleblo

Page 13: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

12

sistemaSi qarTuli enis, qarTuli enis logikisa da maTematikuri logikis Sejerebuli

swavlebis Tanamedrove meTodebis SemuSaveba.

qvemoT, zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis maTematikis institutSi

`maTematikuri lingvistikis~ specialobiT sabakalavro, samagistro da sadoqtoro

safexuris sauniversiteto swavlebaTa programuli Semadgenlebi zemomoyvanili

amocanebis gaTvaliswinebiT aris gawerili. amasTan, gasagebia, rom am swavlebaTa

sagnobrivi gawerisas ar SeiZleba ar iqnes gaTvaliswinebuli aq dRes arsebuli

adgilobrivi viTareba, rac, mTlianobaSi, iq iyris Tavs, rom Cven am CvenTvis sruliad

axali samecniero mimarTulebiT samecniero kadrebis TiTqmis srul ararsebobas

ganvicdiT.

2.1. `maTematikuri lingvistikis~ specialobiT

sabakalavro safexuris swavlebis organizebis Sesaxeb

maTematikuri lingvistikis specialobiT sabakalavro safexuris swavleba ukve meore

welia mimdinareobs zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis maTematikis

institutis `maTematikuri da bunebrivi enebis logikis~ specializaciis farglebSi. es

specializacia `logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufis~ iniciativiTa da

Tsu saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi

moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ samecniero kvleviTi miznebis

gaTvaliswinebiT dafuZnda meqanika-maTematikis fakultetis 2004 wlis 18 ivnisis

samecniero sabWos gadawyvetilebiT.

am specializaciis farglebSi bunebrivi enebis logikas kurirebs Tsu saxelmwifo

miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv

qarTul enobriv garemoSi~ xelmZRvaneli k. fxakaZe. amjerad, fakultetze

`maTematikuri da bunebrivi enebis logikis~ specializaciiT sabakalavro swavlebis III

da IV kursebze kviraSi 1 saaTiani datvirTviT spec-kursis saxiT ikiTxeba

`maTematikuri da bunebrivi enebis zogadi logikuri safuZvlebi~.

kursis mizania qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis SemuSavebis mizniT

aucilebeli samecniero kadrebis momzadeba, rac Tsu saxelmwifo miznobrivi programis

`kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv

garemoSi~ pirveletapobriv kvleviT miznebs emTxveva. amavdroulad, kursis mizania

sabunebismetyvelo fakultetze axladformirebuli `maTematikuri lingvistikis~

modulisTvis samagistro kadrebis momzadeba.

garda amisa, kursi romelic mimarTulia maTematikuri da bunebrivi enebis zogadi

Sinaarsuli da logikuri urTierTmimarTebebis swavlebaze, mniSvnelovania

zogadlogikuri enobriv-azrovnebiTi unarebis ganviTarebaze prioritetulad

orientirebuli Tanamedrove saganmanaTleblo miznebis WrilSic.

2.2. `maTematikuri lingvistikis~ specialobiT

samagistro safexuris swavlebis organizebis Sesaxeb

`maTematikuri lingvistikis~ specialobiT srulyofili sauniversiteto swavlebis

dafuZnebis aucilebloba jer kidev 2002 wels gamoikveTa. sakiTxis inicireba moxda

Page 14: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

13

`logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufis~ aqtivobis safuZvelze. am mizniT

jgufma gmi-is `logika, ena, gamomTvleli~ seminaris farglebSi or Ria sajaro

diskusias gaukeTa organizeba.

2003 wels `maTematikuri lingvistikis~ specialobiT aucilebeli sauniversiteto

saswavlo procesis forsirebuli organizebis moTxovniT universitetis imdroindel

reqtorze gakeTebul mimarTvas mxardaWeriTi mizniT xels awerda problematikis

arsSi gacnobierebuli 24 mecnier TanamSromeli. miuxedavad amisa, `maTematikuri

lingvistikis~ specialobiT samagistro safexuris swavlebis organizebis sakiTxis

saboloo gadawyveta mxolod 2006 wels moxerxda.

`maTematikuri lingvistikis~ modulis mizania qarTuli enis Tanamedrove logikuri

gramatikis SemuSavebis mizniT aucilebeli samecniero kadrebis momzadeba, rac Tsu

saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi

moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ pirveletapobriv miznebs emTxveva.

amavdroulad, modulis mizania sabunebismetyvelo fakultetze `maTematikuri

lingvistikis~ specialobiT sadoqtoro safexuris swavlebisTvis doqtorantTa

momzadeba.

garda amisa, `maTematikuri lingvistikis~ moduli, gamomdinare iqidan, rom modulis

farglebSi mimdinare swavleba iTvaliswinebs maTematikuri da bunebrivi enebis zogadi

Sinaarsuli da logikuri urTierTmimarTebebisa da qarTuli enis bunebrivi logikis

swavlebas, mniSvnelovania zogadi enobriv-azrovnebiTi unarebis ganviTarebaze

prioritetulad orientirebuli saganmanaTleblo reformis mizanTa WrilSic.

am TvalsazrisebiT, cxadia, rom modulis farglebSi aRzrdili lingvist-logikosTa

pirveli Taoba arsebiTad waadgeba saganmanaTleblo reformiT moxazul miznebs1.

koncefciuri TvalsazrisebiT mniSvnelovania `maTematikuri lingvistikis~ modulis

makompleqtebeli sagnobrivi kursebi. esenia:

a) saerTo savaldebulo sagnebi momijnave modulebTan:

1. maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da qarTuli enis logikis

sasafuZvlo sakiTxebi (II semestri);

2. maTematikis saswavlo kursebis meTodologiuri da enobriv-logikuri

safuZvlebi (II semestri);

b) Sidasamodulo savaldebulo kursebi:

1. maTematikuri lingvistikis zogadi maTematikuri safuZvlebi (II semestri);

2. bunebrivi enebi, rogorc formaluri enebi, anu montegius gramatikuli

midgomebis sasafuZvlo kursi (II semestri);

3. qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis sasafuZvlo kursi (III

semestri);

1 am tipis saswavlo sistemebisaTvis sasafuZvlod aucilebeli logikur-lingvisturi TvalsazrisebiT

qarTuli ena da qarTuli enis logika TiTqmis Seuswavlelia.

Page 15: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

14

5. metyvelebis amocnobis zogadi enaTmecnieruli safuZvlebi da Tanamedrove

maTematikuri meTodebi (III semestri);

g) Sidasamodulo arCeviTi kursebi:

4. enebi, gramatikebi da avtomatebi, anu Comskis gramatikuli midgomebis

sasafuZvlo sakiTxebi (III semestri);

6. qarTuli enis logikuri modelirebisa da lingvistur monacemTa cifruli

damuSavebis Teoriuli da praqtikuli kursi (III semestri);

7. qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis gaRrmavebuli kursi (III

semestri);

8. bunebrivi enebi, rogorc formaluri enebi, anu montegius gramatikuli

midgomebis gaRrmavebuli kursi (III semestri).

2.3. `maTematikuri lingvistikis~ specialobiT

sadoqtoro safexuris swavlebis organizebis Sesaxeb

samwuxarod, qarTuli enaTmecniereba, miuxedavad imisa, rom wina saukunis 60-iani

wlebidan moyolebuli Tbilisis saxelmwifo universitetSi erT-erT sauniversiteto

specialobad funqcionirebs `gamoyenebiTi da struqturaluri lingvistika~, dRemde

ver gascda klasikuri filologiuri enaTmecnierebis CarCoebs da ver SeZlo

saqarTveloSi Tanamedrove maTematikuri enaTmecnieruli mimarTulebis dafuZneba.

es, dRes msoflio saenaTmecniero sferoSi arsebuli realobebis da am samecniero

sferoze uSualod mibmuli Rrma enobriv-kulturuli datvirTvebis mqone

teqnologiuri perspeqtivebis gaTvaliswinebiT, metad SemaSfoTebeli faqtia.

SemaSfoTebelia, radgan qarTulenobrivi azrovnebiTi wesTwyobisaTvis im urTulesi da

umniSvnelovanesi logikur-lingvisturi amocanebis gadaWra, romlebzedac zemoT ukve

gvqonda saubari, cxadia, mxolod filologiuri ganaTlebis mqone enaTmecnieruli

kadrebis arsebobis pirobebSi, araTu araperspeqtiulia, aramed SeuZlebelia. es,

saboloo jamSi, arsebiTi kiTxvis niSnebis qveS ayenebs qarTuli enis kulturuli

funqciebiT SenarCunebis sakiTxs.

am viTarebis ZiriTadi mizezi maTematikuri lingvistikisTvis sasafuZvlo disciplinis

_ maTematikuri logikis saqarTveloSi gvian formirebulobaa. amiT ixsneba is, rom

qarTuli enis mecnieruli kvlevebis minamdel procesebSi qarTveli maTematikosebi ar

iyvnen CarTulni.

es gasagebs xdis imas, rom jer kidev ar arsebobs qarTuli enis maTematikuri

principebiT agebuli Tanamedrove gramatikuli Teoria, risi SemuSavebisTvisac

aucilebeli samecniero kadrebis momzadeba `maTematikuri lingvistikis~ specialobis

erT-erTi ZiriTadi mizania.

anu, `maTematikuri lingvistikis~ specialobiT warmarTuli sauniversiteto swavlebis

ZiriTadi mizani iseTi samecniero kadrebis aRzrda iqneba, romelTac SeeZlebaT

Tanamedrove maTematikuri meTodebisa da moTxovnebis gaTvaliswinebiT qarTuli da

Page 16: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

15

maTematikuri enobrivazrovnebiTi wesTwyobebisa da maTi urTierTmimarTebebis

srulmasStabiani kvleva da am kvlevebis safuZvelze `qarTul enaSi Tavisuflad

komunikabeluri da srulyofilad moazrovne manqanis~ konstruireba.

dasavleTSi, sxvadasxva bunebrivi enebis maTematikuri gramatikebis SemuSavebis mizniT

kvlevebi maTematikuri logikis, formaluri filosofiisa da formaluri enebis

Teoriis farglebSi TiTqmis ganuwyvetliv mimdinareobda. amasTan, am mimarTulebiT

dasavluri kvlevebis gansakuTrebuli itensifikacia wina saukunis 50-iani wlebidan

iwyeba Comskisa da montegius revoluciuri xasiaTis Teoriuli naSromebiT.

amgvarad, SeiZleba iTqvas, rom am fundamenturi maTematikuri da qarTulenobrivi

specifikebiT gajerebul samecniero sferoSi adgilobriv procesebs sul cota

ormocdaaTwliani dagvianebiT viwyebT, rac am samecniero sferoze mibmuli epoqaluri

xasiaTis mqone teqnologiuri miznebis gaTvaliswinebiT cxads xdis Sesabamisi

adgilobrivi procesebis forsirebulad ganviTarebis aucileblobas.

garda amisa, am samecniero sferoSi Cveni amgvari xangrZlivi droiTi CamorCeniT

bunebrivad ganpirobda is, rom saqarTveloSi nakleb cnobilia am sferoSi ukve

klasikad qceuli aramcire dasavluri kvleviTi gamocdileba, iq ukve arsebuli Rrma

Teoriuli xasiaTis Sedegebi da is maRalinteleqtualuri bunebrivenobrivi

teqnologiuri realizaciebi, romelTa TandaTanobiTi gafarToebis, dazustebisa da

daxvewis procesebi ganuwyvetliv mimdinareobs.

xazgasasmelia isic, rom am mimarTulebiT mimdinare kvleviTi procesebis erTi

mniSvnelovani nawili ukve wlebia daxurul reJimSi mimdinareobs da isic, rom am

miznebiT umetes qveynebSi Seqmnilia specialuri samecniero kvleviTi institutebi,

romlebTac, erTaderTi rac evalebaT, es aris am kulturuli TvalsazrisebiT

umniSvnelovanesi movlenebis Tvalisdevneba da am mimarTulebiT aucilebeli

adgilobrivad warsamarTi procesebis miznobrivi marTva da organizeba.

amdenad, gasagebia, rom aq mimdinare adgilobrivi procesebis Semdgomi Sedegobrivi

warmarTvisTvis, CvenTanac aucilebeli iqneba sakiTxebisadmi msgavsi damokidebulebebis

formireba.

`maTematikuri lingvistikis~ specialobiT srulyofili sauniversiteto swavlebis

organizebis miznebidan gamomdinare, CvenTvis, Tavidanve cxadi gaxda, rom zemoaRniSnul

Rrma CamorCenebTan erTad mniSvnelovani problema iqneboda qarTuli sauniversiteto

saxelmZRvaneloebis ararseboba.

am mizniT, jer kidev 2003 wels, imdroindeli Tsu meToduri sabWos 2003 wlis 17

aprilis #8 oqmiT, maTematikur lingvistikaSi qarTuli saxelmZRvanelo kursebis

ararsebobis pirobebSi, mxari daeWira Semdegi sauniversiteto saxelmZRvaneloebis -

`maTematikuri meTodebi enaTmecnierebaSi~ (b. parti, a. miuleni, r. uoli), `gamoTvliTi

enaTmecnierebis safuZvlebi~ (r. hauseri) gadmoqarTulebas da am gziT qarTveli

studentebisaTvis aucilebeli sauniversiteto kursebis momzadebas.

xazgasasmelia, rom Cven ukve vTargmneT da 2005 wels gamoveciT xuTnawiliani

sauniversiteto saxelmZRvanelo wignis `maTematikuri meTodebi enaTmecnierebaSi~

Page 17: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

16

pirveli ori nawili, romelic Tematurad erTiandeba saTauriT `maTematikuri da

bunebrivi enebis zogadi logikuri safuZvlebi~.

amasTan, `logikisa da enis axalgazrdul jgufSi~ gaerTianebuli studentebis

monawileobiT ukve momzadda `Savi Targmani~ `gamoTvliTi enaTmecnierebis safuZvlebis~

II nawilisa, romelic redaqtirebis procesSia da oqtombris bolomde gamoicema

saTauriT `gramatikuli Teoriebi~. amave jgufis studentebi ukve muSaoben

xuTnawiliani klasikuri sauniversiteto saxelmZRvanelos (`maTematikuri meTodebi

enaTmecnierebaSi~) darCenili ori nawilis `Sav Targmanze~, romlis dasrulebuli

gamocema 2007 wlis TebervlisTvis gvaqvs dagegmili.

zemoaRniSnul saxelmZRvaneloebTan erTad maTematikuri lingvistikis sadoqtoro

safexuris swavleba daeyrdnoba d. juravskisa da j. martinis sauniversiteto

saxelmZRvanelos `enisa da metyvelebis damuSaveba”. am saxelmZRvanelos Cven ZiriTad

veyrdnobiT `maTematikuri lingvistikis~ specialobis farglebSi metyvelebis

gamocnobis Tanamedrove maTematikuri meTodebis swavlebisa da am mimarTulebiT

pirveli qarTveli specialistebis aRzrdis miznebiT1.

`maTematikuri lingvistikis~ specialobiT saorganizebeli sadoqtoro safexuris

swavlebisas ZiriTadi da damxmare literaturis saxiT zemoaRniSnulebTan erTad Cven

daveyrdnobiT Semdeg sauniversiteto saxelmZRvanelo kursebsa da monografiuli

xasiaTis naSromebs:

1. b. parti, a. miuleni, r. uoli, maTematikuri meTodebi enaTmecnierebaSi, 1990;

2. r. hauseri, gamoTvliTi enaTmecnierebis safuZvlebi, 1999;

3. d. juravski, j. martini, enisa da metyvelebis damuSaveba, 2000;

4. redaqtorebi: i. bentemi, a. miuleni, logikisa da enis saxelmZRvanelo wigni, 1997;

5. redaqtorebi: p. portneri, b. parti, formaluri semantika - sasafuZvlebi, 2002;

6. redaqtori h. tomasoni, formaluri filosofia - riCard montegius rCeuli

naSromebi, 1976;

7. redaqtorebi: v. buSkovski, v. marCiSevski, i. bentemi, kategoriaTa gramatika, 1988;

8. red. S. lapini, Tanamedrove semantikuri Teoriebis saxelmZRvanelo wigni, 1997;

1 dasavleTSi am mizniT warmoebuli kvlevebiT ukve gamoikveTa xmis gamocnobis amocanis nakleb

perspeqtiuloba da, Sesabamisad, etapobrivi kvleviTi aqcentebi metyvelebis gamocnobis problemaze iqna

gadatanili. dRes ukve, sxvadasxva bunebriv enebSi `avtomaturi mbeWdavis~ konstruirebis mizniT

warmoebuli kvleviTi procesebi sul ufro da ufro intensiur formebs iZens. ukve arsebobs am tipis

erT xmaze orientirebuli sakmarisi Zalis eqsperimentuli realizaciebi. is, rom es amocana uaxloes

momavalSi dasrulebuli saxiT gadawydeba da rom es kidev erT da ufro globalur da ufro

mniSvnelovan kulturul Zvras da axal, teqnologizirebul kulturul epoqas Cauyris safuZvels, eWvs

aRar iwvevs. – amis gaTvaliswinebiT, friad SemaSfoTebelia is, rom, saqarTveloSi, Tu ar CavTvliT Tsu

saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv

qarTul enobriv garemoSi~ farglebSi jgufis mier warmoebul kvlevebs (miznobrivi programis am

umniSvnelovanes kvleviT xazs xelmZRvanelobs jgufis wevri g. CiCua), am mizniT sxva kvleviTi

procesebi arc mimdinareobs. ufro metic, maSin rodesac dasavleTSi am umniSvnelovanesi amocanis

gadawyvetisaTvis ukve Seqmnilia mniSvnelovani maTematikuri, logikur-lingvisturi Teoriebi, CvenTan am

mimarTulebis safuZvlebic ki arcerTi sauniversiteto kursiT ar iswavleba. sruliad gasagebia is, rom

am dargis filologiuri ganaTlebis mqone qarTveli specilistebisaTvis ucnobia markovis jaWvebis,

algoriTmebis Teoriis, furies integraluri gardaqmnebis da gamoTvlis im matriculi meTodebis

Sesaxeb, romlebic dRes ukve metyvelebis kompiuteruli gamocnobis problemis gadamWrel fundamentur

Teoriul instrumentebad iqca.

Page 18: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

17

9. i. zagi, T. vasovi, sintaqsuri Teoria - formaluri safuZvlebi, 1999;

10. e. baxi, araformaluri leqciebi formalur semantikebSi, 1989;

11. prologis meSveobiT bunebriv enaTa damuSavebis Sesavali kursi, longmani, 1997;

12. v. kloksini, k. melviSi, logikuri programireba, 1981;

13. s. ginzburgi, konteqstisagan Tavisufali enebis maTematikuri Teoria, 1970;

14. m. grosi, a. lanteni, formaluri gramatikebis Teoria, 1971;

15. x. barendreqti, lambda aRricxva - misi sintaqsi da semantika, 1985;

16. a. markusi, enaTa simravluri modelebis Teoria, 1970;

17. l. tondeli, semantikis problemebi, 1985;

18. k. popa, gansazRvrebaTa Teoria, 1976;

19. a. gladki, enebi da formaluri gramatikebi, 1979;

20. S. fxakaZe, aRniSvnaTa Teoriis zogierTi sakiTxi, 1977;

21. C. Ceni, r. li, maTematikuri logika da TeoremaTa avtomaturi mtkicebebi, 1973;

22. r. kovalski, logika problemaTa gadawyvetaSi, 1990;

23. j. fon neimani, TviTaRmdgenadi avtomatebis Teoria, 1971;

24. a. gladki, i. melCuki, maTematikuri lingvistikis elementebi, 1969;

25. r. piotrovski, k. beqtaeva, a. piotrovskaia, maTematikuri lingvistika, 1977;

26. S. fxakaZe, maTematikuri logika – safuZvlebi, I t. 1996, II t. 1999;

27. S. fxakaZe, maTematikuri logikisa da simravleTa Teoriis elementebi, 1978;

28. red. k. fxakaZe, damatebiTi sakiTxavi kursi Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi,

Tbilisi, gamomcemloba `universali~, 2006;

29. b. parti, a. miuleni, r. uoli, maTematikuri meTodebi enaTmecnierebaSi,

`universali~, mTargmnel-redaqtorebi: k. fxakaZe, l. lekiaSvili, mTargmnelebi: e.

soselia, m. ivaniSvili2005;

30. samecniero-saganmanaTleblo Jurnali `qarTuli ena da logika~, #1, 2005;

31. samecniero-saganmanaTleblo Jurnali `qarTuli ena da logika~, #2, 2005;

32. v. gronveldi, ena da logika: terminebi, mTargmnel-redaqtorebi: k. fxakaZe, l.

lekiaSvili, `universali~, 2006;

33. a. tarski, logikisa da deduqciur mecnierebaTa Sesavali, mTargmnelebi: m.

beJaniSvili, l. mWedliSvili, redaqtori z. miqelaZe, 1971;

34. k. baqaraZe, logika, 1946;

35. g. nebieriZe, enaTmecnierebis Sesavali, 1999;

36. T. SaraZeniZe, Tanamedrove enaTmecnierebis Teoriuli sakiTxebi, 1972;

37. l. enuqiZe, ZiriTadi sintaqsuri Teoriebi Tanamedrove sazRvargareTul

enaTmecnierebaSi, 1982;

38. v. sergia, teqstis lingvistika, 1989;

39. T. uTurgaiZe, gramatikuli kategoriebisa da maTi urTierTmimarTebebisaTvis

qarTul zmnaSi, 2002;

40. d. meliqiSvili, qarTuli zmnis uRlebis sistema, 2001;

41. T. gamyreliZe da sxv. Teoriuli enaTmecnierebis kursi, 2003;

42. l. kvaWaZe, Tanamedrove qarTuli enis sintaqsi, 1996;

43. a. SaniZe, qarTuli enis gramatikis safuZvlebi, 1953;

44. arn. Ciqobava, martivi winadadebis problema qarTulSi, 1968;

aRsaniSnavia, rom `logikisa da enis gaerTianebul qarTul jgufze~ sorosis fondis

mier gamoyofili sagranto dafinansebiT 2003 wels gmi-Si Camoyalibebuli wignTa

fondi - `logika, ena, gamomTvleli~ studentebs am da sxva saWiro wignebiT

Tavisuflad sargeblobis saSualebas miscems.

Page 19: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

18

Cven ukve aRvniSneT, rom, samwuxarod, saqarTveloSi, jer kidev ar arseboben ara

filologiuri – logikur-maTematikuri ganaTlebis mqone lingvistebi da rom amgvari

specialistebis formireba Cveni upirvelesi etapobrivi mizania.

amdenad, is rom `maTematikuri lingvistikis~ specialobiT dagegmil sadoqtoro

swavlebaze meore, momijnave specialobad `zogadi enaTmecniereba~ unda ganisazRvros,

cxadia.

amgvarad, `maTematikuri lingvistikis~ specialobis pirveli kursdamTavrebulebi

maTematikuri lingvistikis pirveli qarTveli specialistebi iqnebian. anu, isini,

swored is pirveli qarTveli enaTmecnierebi iqnebian, romlebic zemomoxazul urTules

da umniSvnelovanes logikur-lingvistur amocanebs dasavleTSi am amocanebisTvis ukve

aprobirebuli zogadmaTematikuri, meTodebiTa da siRrmeebiT miudgebian. – pasuxs im

kiTxvaze, Tu ratom jer kidev ar arsebobs maRalinteleqtualuri qarTulenobrivi

kompiuteruli sistemebi, iZleva ara is, rom qarTuli enis damuSaveba am Tanamedrove

TvalsazrisebiT ufro met sirTuleebTan aris dakavSirebuli, aramed is, rom am mizniT

mimdinare qarTuli procesebi araswori meTodologiuri da ideologiuri safuZvlebiT

viTardeboda.

darwmunebuli var, rom swori meTodologiuri da ideologiuri safuZvlebiT qarTuli

maTematikuri potenciis mimarTva am umniSvnelovanesi problemebisken, uaxlos

momavalSi, metad mniSvnelovan Sedegebs mogvcems, rogorc zogadTeoriuli, ise

kerZopraqtikuli, TvalsazrisebiT. – yvela sxva SemTxvevaSi ki, dRes globalurad

mimdinare epoqaluri mniSvnelobebis mqone enobriv-teqnologiuri procesebisagan ukve

Rrmad CamorCenilebi am procesebs kidev ufro metad CamovrCebiT da axlo momavalSi

qarTuli eniT civiluri da kulturuli aqtivobis SesaZleblobebi mniSvnelovnad

SegvezRudeba1.

1 is, rom Cemi saqmianobis bolo aTi weli am rezonansuli sakiTxebiT dakavda, da isic, rom am mizniT

Cveni jgufuri moZraoba Tavidanve maRalmZafri konteqstebiT warimarTa, am araerTxel ukve aRniSnul

realobaTa mizeziT aris ganpirobebuli. bolo xuTi welia Tsu i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis

institutTan arsebuli `logikisa da enis gaerTianebul qarTul jgufSi~ Tavmoyrili mcire odenobis

Zalebi swored am procesTa forsirebulad ganviTarebis miznebiT iyo dakavebuli da unda iTqvas, rom

arc Tu ise uSedegod. kerZod, 2002 wels k. fxakaZis mier jgufSi SemuSavebuli proeqti `kompiuteris

sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ ivane javaxiSvilis

saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis wardginebiT erT-erT pirvel rigSi gansaxorcielebel

saxelmwifo miznobriv programad ganisazRvra. imave wels i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis

institutSi dafuZnda Ria sauniversiteto seminari `logika, ena, gamomTvleli~ (seminaris xelmZRvaneli

k. fxakaZe), romelic pirveli da jerjerobiT erTaderTi am tipis seminaria saqarTveloSi; 2003 wels i.

vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis institutis samecniero sabWos gadawyvetilebiT Tsu saxelmwifo-

miznobrivi programa `kompiuteris sruli programul momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv

garemoSi~ calke sakvlev Tematikad gamoiyo da am Temis xelmZRvanelad k. fxakaZe dainiSna. imave 2003

wels programa pirvelad iqna CarTuli Tbilisis saxelmwifo universitetis sabiujeto ganacxadSi erT-

erT miznobriv sabiujeto punqtad. garda amisa, am wels gmi-Si jgufma sorosis centraluri fondis

sagranto dafinansebiT Camoayaliba `centraluri evropis universitetisa da barbara partis saxelobis

wignTa fondi – logika, ena, gamomTvleli~, romelic pirveli am tipis biblioTekaa saqarTveloSi

(cxadia, am biblioTekis arseboba, mniSvnelovnad Seuwyobs xels `maTematikuri lingvistikis~

specialobiT samive donis swavlebis warmatebul warmarTvas); 2004 wels Tsu meqanika-maTematikis

fakultetis `maTematikis dafuZnebisa da swavlebis meTodikis kaTedra~ gafarTovda da pirvelad

saqarTveloSi Camoyalibda `maTematikuri da bunebrivi enebis logikis~ specializacia (bunebrivi enebis

logikis specializacias xelmZRvanelobs k. fxakaZe); 2005 wels universitetebSi samecniero kvlevebis

xelSemwyobi programis farglebSi Tsu gmi saxelmwifo miznobrivi programa `kompiuteris sruli

programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ nacvlad manamde maszed arsebuli

Page 20: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

19

im ubralo mizezis gamo, rom mimarTulebiT pirveli sadoqtoro safexuris swavlebis

realuri ganxorcieleba sul cota ori wlis Semdegaa SesaZlebeli, `maTematikuri

lingvistikis~ specialobiT sadoqtoro swavlebis koncefcias Cven ar davasrulebT am

swavlebaze misaRebi gamocdebis programuli gaweriT. Tumca, gasagebia, rom

specialobiT sadoqtoro swavlebis safexurze doqtoranti valdebuli iqneba Caabaros

gamocda im wlevandeli samagistro programiT gansazRvruli moTxovnebis Sesabamisad.

amasTan, ukve SeiZleba iTqvas, rom `maTematikuri lingvistikis~ specialobiT dagegmili

sadoqtoro swavlebis kvleviTi Tematika srul TanmTxvevaSia amave specialobiT

gansazRvrul samagistro swavlebis kvleviT TematikasTan.

sul cota xnis win, saqarTveloSi, enaTmecniereba, ar ganixileboda maTematikur

disciplinaTa Soris. piriqiT, miiCneoda, rom maTematikur da enobriv kvlevebs Soris

Zireuli principuli gansxvavebebia amasTan, qarTul saenaTmecniero sivrceSi

maTematikuri lingvistika gaigeboda ara rogorc calke mdgari maTematikuri

disciplina, aramed rogorc krebuli garkveuli maTematikuri xerxebisa, romlebiTac

enaTmecnieruli kvlevebisas isini rig SemTxvevebSi sargeblobdnen. 1968 wels, akad.

arn. Ciqobava, mis cnobil naSromSi saTauriT `martivi winadadebis problema qarTulSi~

ambobs - `saerTod msjelobisa da winadadebis paralelizmze dayrdnobiT logicizmi

ver wyvets winadadebis sakiTxs odnav damakmayofileblad, ver iZleva winadadebisa da

misi elementebis saWiro da gamosadeg gansazRvrebaT. da Tu logikosebi cdiloben

bolo mouRon gramaticizms logikaSi, gramatikisaTvis kidev ufro aucilebelia Tavi

daaxwios logicimzs: enobrivisa da logikuris gamijvnas moiTxovs sasicocxlo

interesebi, rogorc gramatikisa, ise logikis~ (ix. arn. Ciqobava, martivi winadadebis

problema qarTulSi, gamomcemloba `mecniereba~, 1968, gv. 25). arada, dasavluri

logikuri kvlevebi, rogorc ukve aRvniSneT, ganuwyvetliv orientirebuli iyo

enaTmecnierul problemebze: ukve maSin (mxedvelobaSi maqvs Ciqobavaseuli gancxadeba),

TiTqmis ormocdaaTwlian istorias iTvlida kategoriaTa gramatika. garda amisa, ukve

arsebobda fregeseuli, Comskiseuli da montegiuseuli gramatikebi. amas unda

davumatoT im dros metad aqtiurad moRvawe `venis jgufi~ da karnapis logikur-

lingvisturi Ziebani. – anu, am fonze, imis mtkiceba, rom `logikosebi cdiloben

bolo mouRon gramaticizms logikaSi~, da rom `enobrivisa da logikuris gamijvnas

moiTxovs sasicocxlo interesebi, rogorc gramatikisa, ise logikis~, cxadi da

75 lariani erTi samecniero saStato dafinansebisa (es iyo ase, miuxedavad imisa, rom 2002 wlidan

proeqti erT-erT pirvel rigSi sarealizacio saxelmwifo miznobriv programad iyo gansazRvruli!)

dafinansda maRali kategoriis xuTi samecniero saStato erTeuliT, rac, imdroindeli pirobebis

gaTvaliswinebiT, cxadia, mniSvnelovani mxardaWera iyo am gansakuTrebuli zogadqarTuli enobriv-

kulturuli datvirTvebis mqone saxelmwifo miznobrivi programisa. amave wels, jgufma, ZiriTadad amave

miznobrivi dafinansebiT daafuZna samecniero-saganmanaTleblo Jurnali `qarTuli ena da logika~

(mTavari redaqtori k. fxakaZe), romelic pirveli am tipis s-s Jurnalia saqarTveloSi; 2006 wels

zemoaRniSnuli saxelmwifo miznobrivi programis kvleviTi interesebis gaTvaliswinebiT Tsu zusti da

sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis maTematikis samagistro programis farglebSi Camoyalibda

`maTematikuri lingvistikis~ moduli (modulis xelmZRvaneli k. fxakaZe), riTac kidev erTi arsebiTad

mniSvnelovani nabiji gadaidga saqarTveloSi maTematikuri lingvistikis specialobis aucilebeli da

forsirebuli dafuZnebisaken. am yvelafers, Tu imasac davumatebT, rom warmoebuli kvlevebis Sedegad

ukve gamoikveTa sruliad axali Tanamedrove logikur-lingvisturi xasiaTis Teoriuli xedvebi

qarTulenobriv azrovnebiT wesTwyobaze da am axli Teoriuli midgomebiT jgufs ukve eqsperimentulad

realizebuli aqvs sxvadasxva saxis maRalinteleqtualuri qarTulenobrivi kompiuteruli sistemebi,

gasagebi gaxdeba, rom saqarTveloSi ormocdaaTwliani dagvianebiT qarTuli maTematikuri lingvistikis

dafuZnebisaTvis dawyebul Cvens moZraobaSi, Cven varT ara mxolod ambiciurni, aramed kompetenturnic.

Page 21: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

20

faqtobrivi Secdomaa, rac avtorze imdroindeli ideologizebuli da karCaketili

sabWouri samecniero sistemis aSkara zegavlenas adasturebs.

amgvarad, dasabuTebiT SeiZleba iTqvas, rom Tbilisis saxelmwifo universitetis zusti

da sabunebismetyvelo fakultetis maTematikis institutSi `maTematikuri

lingvistikis~ specialobis dafuZnebiT qarTuli enaTmecnieruli kvlevebi erTveba

dasavlur, maTematikur, logikur-lingvistur enaTmecnierul kvleviT tradiciebSi,

rac, Cvens win mdgari maRalteqnologiuri logikur-lingvisturi amocanebis

warmatebuli gadawyvetis erTaderTi gzaa.

3. maTematikuri lingvistikis mimarTulebiT sawarmoebeli maTematikuri da bunebrivi enebis zogadi logikuri safuZvlebis

saswavlo sabakalavro kursi

I. kursis mizani: kursis mizania Tsu saxelmwifo miznobrivi programiT ,,kompiuteris

sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi”

gansazRvruli miznebis ganxorcielebisTvis aucilebeli samecniero kadrebis

momzadebas. kerZod, kursi miznad isaxavs Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi

pirveli qarTveli specialistebis momzadebas, rac gamomdinare am samecniero

sferoSi qarTveli specialistebis TiTqmis sruli ar arsebobidan gadaudebel

aucileblobas warmoadgens.

II. kursis adgili saerTo kurukulumSi: disciplina ,,maTematikuri da bunebriv enebis

logika” Seiswavleba meqanika-maTematikis institutis bakalavriatis maRal

kursebze rogorc arCeviTi kursi specialobiT ,,maTematikuri da bunebrivi enebis

logika” (saerTaSoriso indeqsirebiT 03B65). aRniSnuli, aerTianebs ra

maTematikuri da bunebrivi enobrivi sistemebis dafuZnebis amocanebs, erTi mxriv,

eqceva da, meore mxriv, afarToebs im samecniero mimarTulebas, romelic dRes

iwodeba rogorc ,,dafuZneba da logika” (saerTaSoriso indeqsi 03). kursis ukeT

aTvisebisTvis sasurvelia simravleTa Teoriis, maTematikuri logikis,

diskretuli maTematikis da elementaruli algebruli struqturebis codna.

kargi iqneba Tu amavdroulad studenti gaTviTcnobierebuli iqneba zogadi

enaTmecnierebis mokle kursiT gaTvaliswinebul masalaSi.

III. swavlebis meTodebi: kursis saerTo moculobaa 3 krediti. kursiT kavdeba mesame da

meoTxe kursebis orive semestri. es droMmTlianad saleqcio mecadineobebs

eTmoba. Tumca, yoveli gancalkavebuli Temis damasrulebeli leqcia daeTmoba Ria

Semajamebel diskusias im Temis farglebSi, romlic ganixileboda. es

studentebisaTvis kidev erTi damatebiTi stimuli iqneba imisa, rom saleqcio

muSaobas sistematiuri xasiaTi miscen. gansakuTrebuli yuradReba daeTmoba

maTematikuri da bunebrivi enobrivi sistemebis dafuZnebisaTvis mimdinare

kvlevebis Teoriuli da praqtikuli miznebis kulturul da saxelmwifoebriv

RirebulebaTa warmoCenas da am miznebis am mniSvnelobaTa studentebamde naTlad

mitanas. amiT Cven vcdilobT studentebSi aRniSnuli problematikisadmi ara

zerele da zedapiruli, aramed siRrmiseuli da Segnebuli damokidebulebebis

Camoyalibebas. – vTvliT, rom swavlebis procesi rogorc studentisTvis, ise im

mimarTulebisTvis, ra mimarTulebiTac studenti swavlisas ixarjeba, mxolod im

SemTxvevaSi iqneba nayofieri, Tu studenti am mecnieruli Teoriis aTvisebisas

Page 22: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

21

swavlobs mas ara ganyenebulad, rogorc kidev erT samecniero disciplinas,

romelSic sagamocdo niSani ewereba, aramed rodesac igi am axali mecnieruli

codnis aTvisebis procesSive gaTviTcnobierebulia im SesaZlo praqtikul

problemaTa mTlianobaSi, romelTa gadamWrel meTodTa erTobliobasac es

mecnieruli sistema warmoadgens. amgvarad, kursisTvis sasafuZvlo cnebebisa da

Teoriuli masalis miwodebis paralelurad Cven gavcdebiT xolme kursis viwro

samecniero CarCoebs da gare samyaroSi SevecdebiT studentebs davanaxoT is

problemebi, romelTa gadawyvetisTvis mowodebulia aRniSnuli Teoriuli

midgomebi. magaliTad, Cvens SemTxvevaSi, es sakiTxebi ukavSirdeba manqanebTan

bunebrivenobrivi inteleqtualuri urTierTobebis metad mniSvnelovan amocanasa

da zogadi unarebis ganviTarebaze prioritetulad orientirebul Tanamedrove

saganmanaTleblo miznebs.

IV. kursis Sinaarsi:

III kursi:

Tema 1. maTematikuri da bunebrivi enebis logika da maTematikuri da bunebrivi enobrivi

sistemebis dafuZnebisaTvis mimdinare kvlevebis meTodebi, miznebi da amocanebi:

maTematikuri da bunebrivi enebis logika da maTematikis, filosofiis, bunebrivi

enebisa da, sazogadod, mecnieruli codnisa da inteleqtualuri aqtivobis

dafuZnebis problematika istoriul WrilSi, problematikis dRevandeli miznebi

da misi samomavlo perspeqtivebi - anu aristoteles logikur-lingvisturi

moZRvrebidan xelovnuri inteleqtis amocanamde;

mokled aristoteles logikuri xedvebis, ZiriTadi logikuri operaciebisa da

gonis azrovnebiTi aqtivobis urTierTmimarTebaTa Sesaxeb. - anu logikuri

operaciebis sasafuZvlo roli zogadi enobriv-azrovnebiTi unar-Cvevebis

formirebasa da ganviTarebaSi;

mecnieruli codnisa da azrovnebiTi aqtivobis dafuZnebis labniciseuli

programa, paskalis logikur-lingvisturi xedvebisa da jorj bulis gonis

azrovnebis maTematikuri kanonebis Sesaxeb;

aqsiomuri meTodisa da Sinaarsuli da formaluri aqsiomuri Teoriebis

ganviTarebis sxvadasxva stadiebis Sesaxeb maTematikaSi; aqsiomuri midgomebisa da

mtkicebaTa formaluri meTodebis rolsa da mniSvnelobaze bunebriv enebSi

arawinaaRmdegobrivi da logikurad gamarTuli msjelobebis warmoebis

problematikaSi; formaluri maTematikuri Teoriebisa da, sazogadod,

formalizmis rolis Sesaxeb bunebrivi enebis, mecnieruli codnisa da

inteleqtualuri aqtivobis dafuZnebis amocanebSi;

enisa da azrovnebis urTierTmimarTebaTa Sesaxeb da azrovneba, rogorc cnobieri

da qvecnobieri safexuris Tandayolili goniTmoqmedebiTi operaciuli unarebiTa

da enobrivi monacemebiT ganxorcielebuli SesaZlebloba, romlis goniT

maorganizebeli principebi emTxveva aqsiomuri maTematikuri Teoriebis zogad

maorganizebel principebs da romelic emyareba monacemTa damaxsovrebisa da maTi

logikurad da operaciulad damuSavebis miznobriv moTxovnebs;

Page 23: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

22

freges mcnebaTa anbanisa da maTematikis dafuZnebis hilbertiseuli programis

Sesaxeb; postis mawarmoebeli da CorCis TermTa gadamweri sistemebis, Comskis

lingvisturi programisa da hilbertis logikuri programis urTierTmimarTebebi;

tarskiseuli xedvebi maTematikuri da bunebrivi enebis urTierTmimarTebaTa

Sesaxeb da montegius logikur-lingvisturi programis miznebi; maTematikuri

avtomatebis, logikur-lingvisturi gamoTvlebis, logikuri anu araimperatiuli

programirebis, xelovnuri inteleqtis amocanis Sesaxeb.

Tema 2. maTematikuri da bunebrivi enebis zogadi aRwerilobiTi daxasiaTeba da maTi

urTierTmimarTebani:

fregeseuli enobrivi midgomebisa da pirveli rigis maTematikuri enis Sesaxeb;

bunebrivi qarTuli enisa da pirveli rigis maTematikuri enis mokle SedarebiTi

analizi; aRniSvnaTa Teoriis enobrivi midgomebisa da sakmarisad zogadi Ţ

maTematikuri enis Sesaxeb; bunebrivi qarTuli enisa da sakmarisad zogadi Ţ maTematikuri enis mokle SedarebiTi analizi; sazogadod logikuri kavSirebis,

relaciuri da substanciuri operatorebis, cvladebis, konstantebis,

kvantoruli niSnebis da kvantorebis Sesaxeb maTematikur da bunebriv enebSi.

Tema 3. ZiriTadi simravluri operaciebi da maTematikuri da bunebrivi enebis

simravlur Teoriuli semantikuri interpretaciebi:

simravleTa Teoriis ZiriTadi cnebebi; ZiriTadi simravluri operaciebi;.

predikatebi da funqciebi maTematikur da bunebriv enebSi da maTi simravluri

interpretaciebi; maTematikuri predikatebis ZiriTadi Tvisebebi da maTi bunebriv

enobrivi analogebi; qarTuli enis zogadi predikatuli da funqcionaluri

analizi.

Tema 4. formaluri da bunebrivi enobrivi sistemebis zogadi SedarebiTi analizi:

formaluri sistemebi da modelebi; bunebrivi enebi da formaluri enebi;

sintaqsi da semantika; maTematikuri da bunebrivenobrivi predikatuli da

arapredikatuli gamonaTqvamebis zogadi mimoxilva.

Tema 5. maTematikuri da bunebriv enobrivi arapredikatuli gamonaTqvamebis logika:

maTematikuri da bunebriv enobrivi arapredikatuli gamonaTqvamebis logikis

zogadi formaluri da sintaqsuri daxasiaTeba; logikuri kavSirebi maTematikur

da bunebriv enebSi; maTematikuri mtkicebebi da bunebrivi gamoyvanebi

arapredikatuli gamonaTqvamebis logikaSi;

IV kursi:

Tema 6. maTematikuri da bunebrivenobrivi predikatuli gamonaTqvamebis logika:

maTematikuri da bunebriv enobrivi predikatuli gamonaTqvamebis logikis

zogadi formaluri da sintaqsuri daxasiaTeba; maTematikuri da bunebriv

enobrivi predikatuli gamonaTqvamebis logikis simravluri semantikebi;

kvantoruli kanonebi maTematikuri da bunebriv enobrivi predikatuli

gamonaTqvamebis logikaSi; formaluri da araformaluri mtkicebebi da bunebrivi

Page 24: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

23

gamoyvanebi maTematikuri da bunebrivenobrivi predikatuli gamonaTqvamebis

logikaSi;

Tema 7. inglisuri ena, rogorc formaluri ena, anu montegius logikur-lingvisturi

moZRvrebis sasafuZvlo sakiTxebi:

frege-montegius kompoziciurobis principi; gamonaTqvamTa logikis kompoziciuri

aRricxva; predikatTa logikis kompoziciuri aRricxva; bunebrivi enebi da

kompoziciuroba; -ganzogadeba da tipTa Teoriis ZiriTadi cnebebi; -

ganzogadebis sintaqsi da semantika da martivi tipizirebuli enis sintaqsur

semantikuri aRwera; -aRricxva da misi lingvisturi gamoyenebani; frazuli

makavSireblebis, klauzebis, kvantoruli sityvebisa da pasiuri da Semoklebuli

zmnuri frazebis -analizi inglisur enaSi; ganzogadebuli kvantorebi bunebriv

da maTematikur enebSi; ganmsazRvrelebi da kvantorebi inglisur enaSi;

ganzogadebuli kvantorebis pirobiTi klasifikacia; ganmsazRvrelebi, rogorc

mimarTebebi; konteqsti da ganzogadebuli kvantorebi.

Tema 8. qarTuli ena, rogorc formaluri ena, anu qarTuli enis logikuri gramatikis

safuZvlebi:

Ţ aRniSvnaTa Teoriis ZiriTadi ideebi da zogadad semantikis problemebis

Sesaxeb bunebriv da maTematikur enebSi; qarTuli enis morfosintaqsis Ţ

operatoruli analizi da qarTuli enis morfosemantikisa da freges

kompoziciurobis principis urTierTmimarTebani; qarTuli enis sityvebis Ţ

operatoruli analizi da sityvis maTematikuri Teoriis ZiriTadi sakiTxebis

Sesaxeb; qarTuli enis integraluri sityvebi, rogorc Semamoklebeli aRniSvnebi

da maTi analizi Ţ aRniSvnaTa Teoriis mixedviT; qarTuli enis sintaqsis zogadi

Ţ operatoruli analizi da enis formalizaciis problema, rogorc enobriv

gamosaxulebebSi frCxilebis aRdgenis problema; logikuri bruneba, lingvisturi

predikatebi da martivi saxeluri frazebis simravluri interpretaciebi; Ţ

Teoriis atomaluri formulebi da qarTuli enis martivi winadadebebis

operatoruli da logikuri analizi; martivi winadadebis logikuri

interpretaciebi; qarTul enaSi zmnuri frazebisa da winadadebaTa

makavSireblebis operatoruli da logikuri analizi; cvladebi, konstantebi,

kvantoruli niSnebi da kvantorebi Ţ Teoriasa da qarTul enaSi; qarTuli enis

saxeluri frazebis, kvantoruli frazebisa da kvantificirebuli saxeluri

frazebis zogadi Ţ operatoruli analizi; elifsuri sintaqsuri formebi

rogorc Semamoklebeli sqemebi da maTi analizi Ţ Teoriis mixedviT; Ţ Teoriis

araatomaluri formulebi da enobriv-logikuri kavSirebi qarTuli enaSi;

bunebriv ganuzRvrel mniSvnelobiani logika da qarTuli enis logikis zogadi

logikuri safuZvlebi; rTuli winadadebebis operatoruli da logikuri

analizi; bunebriv gamoyvanaTa Teoriis sasafuZvlo sakiTxebi qarTulisaTvis da

Ţ TeoriaSi rezoluciur mtkicebaTa sxvadasxva meTodebis Sesaxeb; qarTuli

enobrivazrovnebiTi wesTwyoba, rogorc Ţ inteleqtualuri Teoria;

V. codnis Sefasebis formebi da kriteriumebi:

am disciplinis Seswavlis Sedegad studenti unda flobdes maTematikuri da

bunebriv enebis logikis enasa da aparats da unda axerxebdes am instrumentebis

Page 25: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

24

gamoyenebas sxvadasxva saxis problemebis Camoyalibebisa da gadawyvetis dros.

pirveli rigis maTematikur enasTan erTad unda flobdes aRniSvnaTa Teoriis

zogad enobriv xedvebsa da am TeoriiT mocemul sakmarisad zogad Ţ maTematikur enas. am maTematikur enebze dayrdnobiT unda axerxebdes bunebrivi enis, kerZod

qarTuli enis gamosaxulebebis analizebas, bunebrivi eniT, kerZod qarTuli eniT

mowodebuli problemis maTematikur enaze gadaTargmnas, da piriqiT. garda amisa,

studenti unda axerxebdes bunebrivi enis, kerZod qarTuli enis winadadebebis

simravluri interpretaciebis agebas. unda axerxebdes gamoyvanebisa da

mtkicebebis sxvadasxva strategiebiT sargeblobas bunebrivi da maTematikuri

enebiT mocemuli sxvadasxva problemebis gadaWrisas.

Sefasebis sistema studentis miRwevebzea orientirebuli da sabolood dgindeba

Semdegi nawilebis mixedviT:

leqcia praqtikulebze daswreba da aqtiuroba - 10%

saSualedo Semowmebebi - 30%

saboloo gamocda – 60%

saboloo niSnis gamoyvanis kriteriumi: M > ≥84% `5~

68%≤<M84% `4~

50%≤<M68% `3~

M < 50% `2~

VI. saswavlo–meToduri masalebi:

a) ZiriTadi literatura:

1. maTematikuri meTodebi lingvistikaSi, b. parti, a. miuleni, r uolSi, 1990;

2. aRniSvnaTa Teoriis zogierTi sakiTxebi, S. fxakaZe, Tsu Tbilisi 1977;

3. gamoTvliTi lingvistikis safuZvlebi, r hauseri, 1999;

4 pirveli rigis logika da avtomaturi mtkicebaTa Teoria, m. fitingi, 1996.

b) damxmare literatura

1. logika da ena - saxelmZRvanelo wigni, i. benetemi, a. miuleni 1997;

2. Tanamedrove semantikuri Teoriebi - saxelmZRvanelo wigni, S. lapini 1997;

3. formaluri semantikebi - saxelmZRvanelo wigni, p. portneri, b. parti, 2002;

4. araformaluri leqciebi formalur semantikebSi, e. baxi, 1989;

5. eseebi logikur semantikaSi, i. bentemi, 1987;

6. Teoriuli enaTmecnierebis kursi, T. gamyreliZe da sxv. 2005;

7. maTematikuri logika – safuZvlebi, S. fxakaZe, I-1996, II-1999;

8. sakiTxavi kursi Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi, k. fxakaZe 2004;

9. qarTuli enis gramatikis safuZvlebi, a. SaniZe, 1948;

10. Tanamedrove qarTuli enis sintaqsi, l. kvaWaZe, 1996;

4. maTematikuri lingvistikis samagistro safexuris

saswavlo modulis programuli ganaweri

4.1. modulis sakvlevi Tematika da zogadi programuli ganaweri

modulis sakvlevi Tematika Sedgeba Tanamedrove maTematikuri lingvistikis

zogadi problematikiTa da am problematikis im kerZo SemadgenlebiT, romlebic

qarTuli enobrivazrovnebiTi wesTwyobis Taviseburebebze aqcentirdeba: qarTuli

enis Tanamedrove logikuri gramatikis problematuri sakiTxebi; qarTuli enis

Page 26: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

25

formaluri gramatikis problematuri sakiTxebi; qarTuli enis bunebrivi

logikis problematuri sakiTxebi; bunebrivi gamoyvanebis Teoriis sakiTxebi

qarTulSi; qarTuli enis droiTi logika; kiTxviTi winadadebebis logika

qarTul enaSi; brZanebiTi winadadebebis logika qarTul enaSi; qarTuli enis

funqcionaluri, predikatuli da kvantoruli analizi; enobriv-logikur

gantolebaTa Teoriis sakiTxebi qarTul enaSi; qarTuli enisa da maTematikuri

enis urTierTmimarTebebi; qarTuli weriTmetyvelebiTi, zepirmetyvelebiTi da

azriTmetyvelebiTi enebis urTierTkavSirebi; qarTuli zepirmetyvelebiTi da

weriTmetyvelebiTi enebis manqanuri damuSavebis maTematikuri problemebi;

metyvelebis gamocnobis problemebi qarTul enaSi; qarTuli zepirmetyvelebiTi

da weriTmetyvelebiTi teqstebis analizi semantikuri arawinaRmdegobriobisa da

Tavsebadobis TvalsazrisebiT; qarTuli zepirmetyvelebiTi enis zogadi logikuri

struqtura da araweriTmetyvelebiTi kategoriebi; qarTuli enidan maTematikur

enaze avtomaturi Targmnis problemebi; qarTuli enobrivazrovnebiTi wesTwyobis

formaluri, logikuri da simravluri semantikebi; qarTuli enobrivazrovnebiTi

wesTwyobis maTematikur Teoriad gadaazrebis problemebi; qarTuli enisa da

azrovnebis formalurad ganviTarebad maTematikur intelqtualur Teoriad

reformalizaciis problemebi.

saerTo savaldebulo sagnebi momijnave modulebTan:

1. maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da qarTuli enis logikis

sasafuZvlo sakiTxebi;

2. maTematikis saswavlo kursebis meTodologiuri da enobriv-logikuri

safuZvlebi;

modulis programa

modulis dasaxeleba maTematikuri lingvistika

modulis kodi

modulis statusi zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakulteti,

magistratura, II – IV semestri, savaldebulo

modulis xangrZlivoba

3 semestri

ECTS 45 krediti

modulis xelmZRvaneli leqtorebi:

konstantine fxakaZe, Tsu i. vekuas sax. gamoyenebiTi

maTematikis instituti, saxelmwifo miznobrivi

programis `kompiuteris sruli programul-

momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv

garemoSi~ xelmZRvaneli, mTavari mecnier TanamSromeli,

tel: 21 50 29 el-fosta: [email protected] 1. konstantine fxakaZe, Tsu i. vekuas sax. gamoyenebiTi

maTematikis instituti, saxelmwifo miznobrivi

programis `kompiuteris sruli programul-

momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv

Page 27: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

26

garemoSi~ xelmZRvaneli, mTavari mecnier TanamSromeli,

tel: 21 50 29, el-fosta: [email protected]

2. doc. vaxtang fxakaZe, Tsu zust da

sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakulteti, SeTavsebiT

gamoyenebiTi maTematikis instituti, Tsu gmi s-m

programis `kompiuteris sruli programul

momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv

garemoSi~ mecnier TanamSromeli, ტელ: 361778

3. lali tibua gamoyenebiTi maTematikis instituti,

fiz.-maT.-mec. kandidati, Tsu gmi s-m programis

`kompiuteris sruli programul momsaxureobiTi

moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ mecnier

TanamSromeli, tel: 893 989555

4. giorgi CiCua gamoyenebiTi maTematikis instituti,

Tsu gmi s-m programis `kompiuteris sruli programul

momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv

garemoSi~ TanaxelmRZvaneli, wamyvani mecnier

TanamSromeli, tel: 964331

5. marine ivaniSvili, fil.-mec. kandidati, akad. g.

wereTlis saxelobis aRmosavleTmcodneobis

institutis mecnier TanamSromeli, SeTavsebiT

gamoyenebiTi maTematikis instituti, Tsu gmi s-m

programis `kompiuteris sruli programul

momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv

garemoSi~ konsultanti, tel: 695984

6. givi nadibaiZe, Tsu zusti da sabunebismetyvelo

fakultetis docenti, SeTavsebiT gamoyenebiTi

maTematikis instituti, Tsu gmi s-m programis

`kompiuteris sruli programul momsaxureobiTi

moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ mecnier

TanamSromeli, tel: 632297

7. badri cxadaZe, eqvTime TayaiSvilis saxelobis

kulturisa da xelovnebis universiteti, profesori,

SeTavsebiT gamoyenebiTi maTematikis instituti, Tsu

gmi s-m programis `kompiuteris sruli programul

momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv

garemoSi~ konsultanti, tel: 537090

8. gela WankvetaZe, gamoyenebiTi maTematikis instituti,

Tsu gmi s-m programis `kompiuteris sruli programul

momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv

garemoSi~ mecnier TanamSromeli, tel: 899 164217

Page 28: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

27

9. vladimer lekiaSvili, fil.-mec. doqtori, akad. g.

wereTlis saxelobis aRmosavleTmcodneobis instituti,

ufrosi mecnier TanamSromeli, SeTavsebiT gamoyenebiTi

maTematikis instituti, Tsu gmi s-m programis

`kompiuteris sruli programul momsaxureobiTi

moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~

konsultanti, tel: 695984

10. kaxa gabunia, fil.-mec. doqtori, ganaTlebisa da

mecnierebis saministros proeqti `ilia WavWavaZe~ -

qarTuli enis koordinatori, SeTavsebiT Tsu gmi s-m

programis `kompiuteris sruli programul

momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv

garemoSi~ TanaxelmZRvaneli, tel: 216606

11. merab babuxadia, fil.-mec. kandidati, docenti,

SeTavsebiT Tsu gmi s-m programis `kompiuteris sruli

programul momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul

enobriv garemoSi~ mecnier TanamSromeli, tel: 395004

12. rezo abaSia, Tsu asistent-profesori, SeTavsebiT

Tsu gmi s-m programis `kompiuteris sruli programul

momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv

garemoSi~ mecnier TanamSromeli

modulis mizani modulis samecniero miznebi pirdapir ukavSirdeba Tsu

gmi saxelmwifo-miznobrivi programis - `kompiuteris

sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv

qarTul enobriv garemoSi~ miznobriv kvleviT

interesebs, romelTa maRali aqtualoba ukanaskneli

wlebis ganmavlobaSi araerTxel iqna gaziarebuli da

dadasturebuli Sesabamisi saxelmwifo institutebisa

da samecniero wreebis mxridan.

modulis aqtualobas xazs usvam isic, rom faqtobriv

am moduliT iwyeba saqarTveloSi Tanamedrove

maTematikuri lingvistikis formirebis procesi, rac,

bunebrivia, garkveul sirTuleebs warmoqmnis modulis

kompleqtaciaSi.

gasagebia, rom modulis UuSualo mizani aris

Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi qarTulenovani

(anu qarTuli enis bunebrivad matarebeli!)

specialistebis momzadeba da, amis safuZvelze,

bunebrivi qarTuli enobrivazrovnebiTi wesTwyobis

Tanamedrove logikur-lingvisturi meTodebiT

Seswavlis procesebis Semdgomi gaRrmaveba.

Page 29: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

28

modulis Seswavlis

winapirobebi

bakalavris xarisxi maTematikaSi, fizikaSi, gamoTvliT

maTematikaSi, informatikaSi, gamoyenebiT maTematikaSi

da sxva im specialobebSi, sadac aRniSnuli modulis

Sesabamisi krediti arsebobs.

modulis formati modulis TiToeuli komponentisTvis gaTvaliswinebulia

7.5 krediti (5 saaTi): 2 leqcia, 2 praqtikuli, 1

seminari.

modulis struqtura da

Sinaarsi

Mmodulis struqtura Sedgeba 8 komponentisgan:

1. qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis

sasafuZvlo kursi – (II semestri, Sidasamoduli

savaldebulo kursi)

2. bunebrivi enebi, rogorc formaluri enebi, anu

montegius gramatikuli midgomebis sasafuZvlo kursi –

(II semestri, Sidasamodulo savaldebulo kursi)

3. maTematikuri lingvistikis zogadi maTematikuri

safuZvlebi (III semestri, Sidasamodulo savaldebulo

kursi)

4. metyvelebis amocnobis zogadi enaTmecnieruli

safuZvlebi da Tanamedrove maTematikuri meTodebi (III

semestri, Sidasamodulo savaldebulo kursi)

5. enebi, gramatikebi da avtomatebi, anu Comskis

gramatikuli midgomebis sasafuZvlo sakiTxebi (III

semestri, Sidasamodulo arCeviTi kursi)

6. qarTuli enis modelirebisa da lingvistur

monacemTa cifruli damuSavebis Teoriuli da

praqtikuli kursi (III semestri, Sidasamodulo

arCeviTi kursi)

7. qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis

gaRrmavebuli kursi (III semestri, Sidasamodulo

arCeviTi kursi)

8. bunebrivi enebi, rogorc formaluri enebi, anu

montegius gramatikuli midgomebis gaRrmavebuli kursi

(III semestri, Sidasamodulo arCeviTi kursi)

Sefaseba daswreba 10 qula

I koloqviumi 15 qula

I seminari 20 qula

II koloqviumi 15 qula

saboloo gamocda 40 qula

swavlis Sedegi maTematikuri lingvistikis samagistro modulis gavlis

Sedegad studenti SeiZens Rrma da safuZvlian codnas

Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi. magistri

kargad iqneba garkveuli mimarTulebis Tanamedrove

Page 30: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

29

problematikaSi, eqneba unari specialuri

literaturisa da samecniero naSromebis damoukidebeli

garCevisa, miRebuli Sedegebis kritikuli analizisa da

am Sedegebis weriTi da zepiri prezentirebisa. amasTan,

modulis saswavlo mizanTa Soris upirvelesi

orientiri iqneba magistrantSi samecniero kvleviTi

Cvevebis ganviTareba, ramdenadac moduliT moxazuli

samecniero mimarTulebiT qarTuli ena mecnierulad

TiTqmis Seuswavlelia.

4.2 maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da

qarTuli enis logikis sasafuZvlo sakiTxebis

samodulo kursis programuli ganaweri _ silabusi #1

saswavlo kursis dasaxeleba

maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da qarTuli enis logikis

sasafuZvlo sakiTxebi

saswavlo kursis kodi

saswavlo kursis statusi momijnave modulebis saerTo savaldebulo kursi zusti da sabunebismetyvelo

mecnierebaTa fakultetis magistraturisaTvis

saswavlo kursis xangrZlivoba

erTi semestri (II semestri)

ECTS 7.5 krediti

75 sakontaqto saaTi,

113 saaTi damoukidebeli muSaobisaTvis

leqtori

konstantine fxakaZe, Tsu i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis instituti,

saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-

momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ xelmZRvaneli,

mTavari mecnier TanamSromeli, tel: 215029; [email protected]

saswavlo kursis mizani kursis iTvaliswinebs maTematikuri da bunebrivi enebis zogadi logikuri

safuZvlebis da maTi urTierTmimarTebebis swavlebasa da amis gaTvaliswinebiT

qarTuli enis bunebrivi logikis sasafuZlo sakiTxebis sistematizebul

mimoxilvas. amasTan, kursis mizania bunebriv qarTul enobriv sistemaSi

Tanamedrove maTematikuri lingvistikiT gaTvaliswinebuli logikur-lingvisturi

kvlevebis gansaviTareblad aucilebeli samecniero da zogadi azrovnebiTi

unarebis ganviTarebaze orientirebuli samaswavleblo kadrebis momzadeba

saswavlo kursis Seswavlis winapirobebi

elementaruli simravleTa Teoria, maTematikuri logikis elementebi.

saswavlo kursis formati

II semestri - leqcia kviraSi 2 saaTi (30 saleqcio saaTi)

II semestri - praqtikuli kviraSi 2 saaTi (30 saleqcio saaTi),

II semestri - seminari kviraSi 1 saaTi (15 saseminaro saaTi).

leqciebi daeTmoba axali Teoriuli codnis miwodebas, praqtikuli mecadineobebi

daeTmoba ukve miwodebuli Teoriuli codnis gaRrmavebas, seminarebi daeTmoba

Page 31: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

30

Seswavlili masalis safuZvelze samecniero statiebis garCevas, studentur

prezentaciebsa da diskusiebs. semestris meore da mesame mesamedis ganmavlobaSi

Catardeba koloqviumi, sadac moxdeba miRebuli codnis saSualedo Semowmeba.

saswavlo kursis Sinaarsi Tema 1: maTematikuri da bunebrivi enobrivi sistemebis dafuZnebisTvis mimdinare

kvlevebis meTodebi, miznebi da amocanebi.

Tema 2: .maTematikuri da bunebrivi enebis zogadi aRwerilobiTi daxasiaTeba da

zogadad maTi semantikuri da formaluri urTierTmimarTebebis Sesaxeb.

Tema 3: sxvadasxva tipis cvladebi da arasakuTrivi da sakuTrivi konstantebi

maTematikur da bunebriv enebSi. sxvadasxva tipis cvladebi da arasakuTrivi

da sakuTrivi konstantebi qarTul enaSi.

Tema 4: predikatuli cvladebi da arasakuTrivi da sakuTrivi predikatuli

konstantebi maTematikur da bunebriv enebSi. predikatuli cvladebi da

arasakuTrivi da sakuTrivi predikatuli konstantebi qarTul enaSi.

Tema 5: substanciuri cvladebi da arasakuTrivi da sakuTrivi substanciuri

konstantebi maTematikur da bunebriv enebSi. substanciuri cvladebi da

arasakuTrivi da sakuTrivi substanciuri konstantebi qarTul enaSi.

Tema 6: kvantoruli niSnebi maTematikur da bunebriv enebSi. kvantoruli

niSnebi qarTul enaSi.

Tema 7: formaluri sistemebi, fregeseuli da frege-fxakaZiseuli xelovnuri

maTematikuri enebi da bunebrivi enobrivi sistemebi.

Tema 8: gamonaTqvamTa logika da bunebrivi enebis arapredikatuli logikuri

analizi.

Tema 9: arakvantoruli bunebrivi gamoyvanebi.

Tema 10: predikatuli logika da bunebrivi enebis kvantorul-predikatuli

analizi.

Tema 11: kvantoruli bunebrivi gamoyvanebi.

Tema 12: bunebrivi gamoyvanebi qarTul enaSi.

Sefaseba

Sefaseba daeyrdnoba leqciebze daswrebas, koloqviumebze miRebul Sefasebebs

(ori koloqviumi), praqtikulebze aqtivobas, seminarze gakeTebul moxsenebebsa

da saboloo gamocdas (II semestris bolos).

daswreba 10%

pirveli koloqviumi 15%

meore koloqviumi 15%

moxseneba da aqtiuroba seminarze 20%

saboloo gamocda 40%

saboloo Sefaseba 100%

savaldebulo literatura

1. b. parti, a. miuleni, r. uoli maTematikuri meTodebi enaTmecnierebaSi

(mTargmneli redaqtorebi: k. fxakaZe, l. lekiaSvili, MmTargmnelebi: e. soselia,

m. ivaniSvili), s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, (ISSN 1512 -2840),

Tbilisi, gamomcemloba universali, 2005;

2. S. fxakaZe, aRniSvnaTa Teoriis zogierTi sakiTxi (rusul enaze), Tbilisi,

Tsu gamomcemloba, 1977;

3. k. fxakaZe, l. lekiaSvili, m. ivaniSvili, l. tibua, g. WankvetaZe, damatebiTi

sakiTxavi kursi Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi, logikisa da enis

gaerTianebuli qarTuli jgufi, 2004;

Page 32: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

31

damatebiTi literatura

1 S. fxakaZe, maTematikuri logika _ safuZvlebi, Tsu gamomcemloba, I t., 1996,

II t., 1999;

2. emon baxi, araformaluri leqciebi formalur semantikebSi (inglisur enaze),

niuorkis saxelmwifo universiteti, 1989;

3. i. bentemi a. miuleni, ena da logika (inglisur enaze), amsterdami, 1997;

4. i. bentemi, eseebi logikur semantikaSi (inglisur enaze), amsterdami, 1987;

swavlebis Sedegi

kursis dasrulebis Sedegad students eqneba mkafio warmodgena maTematikuri da

bunebrivi enebis, kerZod, qarTuli enis logikis sasafuZvlo sakiTxebze da maT

zogad urTierTmimarTebebze. amasTan, gamoumuSavdeba am sferoSi mecnieruli

naSromebis damoukideblad aRqmisa da gaanalizebis Cvevebi.

4.3 qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis

sasafuZvlo kursi programuli ganaweri _ silabusi #2

saswavlo kursis dasaxeleba

qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis sasafuZvlo kursi – (II

semestri, Sidasamoduli savaldebulo kursi)

saswavlo kursis kodi

saswavlo kursis statusi Sidasamodulo savaldebulo kursi zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa

fakultetis magistraturisaTvis

saswavlo kursis xangrZlivoba

erTi semestri (III semestri)

ECTS 7.5 krediti

75 sakontaqto saaTi,

113 saaTi damoukidebeli muSaobisaTvis

leqtori

konstantine fxakaZe, Tsu i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis instituti,

saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-

momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ xelmZRvaneli,

mTavari mecnier TanamSromeli, tel: 215029;

el-fosta: [email protected]

saswavlo kursis mizani kursis iTvaliswinebs qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis

sasafuZvlo sakiTxebis swavlebas. amasTan, kursis mizani aris qarTuli enis

Tanamedrove logikuri meTodebiT kvlevisaTvis aucilebeli adgilobrivi

kadrebis momzadeba.

saswavlo kursis Seswavlis winapirobebi

elementaruli simravleTa Teoria, maTematikuri logikis elementebi da

modulis II semestris savaldebulo kursebiT gansazRvruli codna.

saswavlo kursis formati

II semestri - leqcia kviraSi 2 saaTi (30 saleqcio saaTi),

II semestri - praqtikuli kviraSi 2 saaTi (30 saleqcio saaTi),

II semestri - seminari kviraSi 1 saaTi (30 saseminaro saaTi).

leqciebi daeTmoba axali Teoriuli codnis miwodebas, praqtikuli daeTmoba

ukve miwodebuli Teoriuli codnis gaRrmavebas, xolo seminarebi daeTmoba

Page 33: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

32

Seswavlili masalis safuZvelze samecniero statiebis garCevas, studentur

prezentaciebsa da diskusiebs. semestris meore da mesame mesamedis ganmavlobaSi

Catardeba koloqviumi, sadac moxdeba miRebuli codnis saSualedo Semowmeba.

saswavlo kursis Sinaarsi Tema 1: zogadi enaTmecnierebis mokle kursi: sasafuZvlo morfologiuri da

sintaqsuri kategoriebi.

Tema 2: qarTuli enis gramatikis safuZvlebis kritikuli analizi da zogadad

qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis Sesaxeb.

Tema 3: qarTuli enis sityvebisa da morfemebis pirdapiri formalur-logikuri

aRweriTi saxeebi frege-fxakaZiseuli maTematikuri enobrivi principebis

safuZvelze.

Tema 4: winare zmnuri Sinaarsuli erTeulis cneba, zmnis semantikuri derivacia,

piris niSnebis semantikuri da formaluri funqciebi, integraluri da

araintegraluri gagebis zmnuri sityvebi da qarTuli zmnis morfosintaqsi

qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis mixedviT.

Tema 5: SaniZiseuli droiTi da uRlebiTi kategoriebis kritikuli analizi da

qarTuli zmnis ulebiTi sistema qarTuli enis Tanamedrove logikuri

gramatikis mixedviT.

Tema 6: sintaqsuri kavSirebis formaluri bunebis Sesaxeb qarTuli enis

Tanamedrove logikuri gramatikis mixedviT.

Tema 7:Llogikuri brunebis, lingvisturi mimarTebebisa da martivi winadadebis

sakiTxi qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis mixedviT.

Tema 8: zogadad msazRvreli sityvebis logikuri brunebis Sesaxeb qarTul enaSi.

Tema 9: qarTuli enis birTvuli nawilis Comskiseuli formaluri modeli

qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis mixedviT.

Sefaseba

Sefaseba daeyrdnoba leqciebze daswrebas, koloqviumebze miRebul Sefasebebs

(ori koloqviumi), praqtikulebze aqtivobas, seminarze gakeTebul moxsenebebsa

da saboloo gamocdas (II semestris bolos).

daswreba 10%

pirveli koloqviumi 15%

meore koloqviumi 15%

aqtiuroba da moxseneba seminarze 20%

saboloo gamocda 40%

saboloo Sefaseba 100%

savaldebulo literatura

1. b. parti, a. miuleni, r. uoli maTematikuri meTodebi enaTmecnierebaSi

(mTargmneli redaqtorebi: k. fxakaZe, l. lekiaSvili, MmTargmnelebi: e. soselia,

m. ivaniSvili), gamoica s-s Jurnalis `qarTuli ena da logika~ damatebis saxiT,

(ISSN 1512 -2840), Tbilisi, gamomcemloba `universali~, 2005;

2. k. fxakaZe, l. lekiaSvili, m. ivaniSvili, l. tibua, g. WankvetaZe, damatebiTi

sakiTxavi kursi Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi, logikisa da enis

gaerTianebuli qarTuli jgufi, 2004;

3. s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, #I, #2, 2005.

damatebiTi literatura

2. emon baxi, araformaluri leqciebi formalur semantikebSi (inglisur enaze),

niuorkis universiteti, 1989;

3. i. bentemi, a. miuleni, ena da logika (inglisur enaze), amsterdami, 1997;

Page 34: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

33

swavlebis Sedegi

kursis dasrulebis Sedegad students eqneba sasafuZvlo warmodgena qarTuli

enis Tanamedrove logikur gramatikaze. amasTan, gamoumuSavdeba am sferoSi

mecnieruli naSromebis damoukideblad aRqmisa da gaanalizebis Cvevebi.

4.4 bunebrivi enebi, rogorc formaluri enebi, anu montegius gramatikuli

midgomebis sasafuZvlo kursis programuli ganaweri _ silabusi #3

saswavlo kursis dasaxeleba

bunebrivi enebi, rogorc formaluri enebi, anu montegius gramatikuli

midgomebis sasafuZvlo kursi – (II semestri, Sidasamodulo ZiriTadi kursi)

saswavlo kursis kodi

saswavlo kursis statusi Sidasamodulo savaldebulo kursi zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa

fakultetis magistraturisaTvis

saswavlo kursis xangrZlivoba

erTi semestri (II semestri)

ECTS 7.5 krediti

75 sakontaqto saaTi,

113 saaTi damoukidebeli muSaobisaTvis

leqtori

konstantine fxakaZe, Tsu i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis instituti,

saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-

momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ xelmZRvaneli,

mTavari mecnier TanamSromeli, tel: 215029;

el-fosta: [email protected]

saswavlo kursis mizani kursis iTvaliswinebs montegiuseuli logikur-lingvisturi gramatikuli

Teoriis sasafuZvlo sakiTxebis swavlebas. amasTan, kursis mizania am metad

mniSvnelovani da CvenTvis sruliad axali logikur-lingvisturi samecniero

mimarTulebiT adgilobrivi kadrebis momzadeba, rac formirebis procesSi myofi

qarTuli maTematikuri lingvisturi skolis dasavlur maTematikur lingvistur

mimarTulebebTan integrirebis cxad da aucilebel winapirobas warmoadgens.

saswavlo kursis Seswavlis winapirobebi

elementaruli simravleTa Teoria, maTematikuri logikis elementebi.

saswavlo kursis formati

II semestri - leqcia kviraSi 2 saaTi (30 saleqcio saaTi),

II semestri - praqtikuli kviraSi 2 saaTi (30 saleqcio saaTi),

II semestri - seminari kviraSi 1 saaTi (30 saseminaro saaTi).

leqciebi daeTmoba axali Teoriuli codnis miwodebas, praqtikuli daeTmoba

ukve miwodebuli Teoriuli codnis gaRrmavebas, xolo seminarebi daeTmoba

Seswavlili masalis safuZvelze samecniero statiebis garCevas, studentur

prezentaciebsa da diskusiebs. semestris meore da mesame mesamedis ganmavlobaSi

Catardeba koloqviumi, sadac moxdeba miRebuli codnis saSualedo Semowmeba.

saswavlo kursis Sinaarsi Tema 1: ZiriTadi cnebebi: kompoziciuroba, gamonaTqvamTa logikis kompoziciuri

aRricxva.

Page 35: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

34

Tema 2: predikatuli logikis kompoziciuri aRricxva.

Tema 3: bunebrivi enebi da kompoziciuroba.

Tema 4: lambda-ganzogadeba: tipTa Teoria, λ-ganzogadebis sintaqsi da semantika.

Tema 5: lambda aRricxva.

Tema 6:Llambda aRricxvis lingvisturi gamoyenebebi.

Tema 7: ganmsazRvrelebi da kvantorebi.

Tema 8: kvantorebis pirobiTi klasifikacia.

Tema 9: ganmsazRvrelebisa da kvantorebis Tvisebebi.

Tema 10: ganmsazRvrelebi, rogorc mimarTebebi.

Tema 11: konteqsti da kvantifikacia.

Sefaseba

Sefaseba daeyrdnoba leqciebze daswrebas, koloqviumebze miRebul Sefasebebs

(ori koloqviumi), praqtikulebze aqtivobas, seminarze gakeTebul moxsenebebsa

da saboloo gamocdas (II semestris bolos).

daswreba 10%

pirveli koloqviumi 15%

meore koloqviumi 15%

aqtiuroba da moxseneba seminarze 20%

saboloo gamocda 40%

saboloo Sefaseba 100%

savaldebulo literatura

1. b. parti, a. miuleni, r. uoli maTematikuri meTodebi enaTmecnierebaSi

(inglisur enaSi), amsterdami, 1990.

damatebiTi literatura

2. emon baxi, araformaluri leqciebi formalur semantikebSi (inglisur enaze),

niuorkis saxelmwifo universiteti, 1989.

swavlebis Sedegi

kursis dasrulebis Sedegad students eqneba sasafuZvlo warmodgena montegius

gramatikul midgomebze. amasTan, gamoumuSavdeba am sferoSi mecnieruli

naSromebis damoukideblad aRqmisa da gaanalizebis Cvevebi.

4.5 maTematikuri lingvistikis zogadi maTematikuri safuZvlebis

samodulo kursis programuli ganaweri _ silabusi #4

saswavlo kursis dasaxeleba

maTematikuri lingvistikis zogadi maTematikuri safuZvlebi (III semestri,

Sidasamodulo savaldebulo kursi)

saswavlo kursis kodi

saswavlo kursis statusi Sidasamodulo savaldebulo kursi zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa

fakultetis magistraturisTvis

saswavlo kursis xangrZlivoba

erTi semestri (III semestri)

ECTS 7.5 krediti

75 sakontaqto saaTi,

113 saaTi damoukidebeli muSaobisaTvis

Page 36: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

35

leqtori:

1. doc. vaxtang fxakaZe, Tsu zust da sabunebismetyvelo mecnierebaTa

fakulteti, SeTavsebiT gamoyenebiTi maTematikis instituti, Tsu gmi s-m

programis `kompiuteris sruli programul momsaxureobiTi moqceva bunebriv

qarTul enobriv garemoSi~ mecnier TanamSromeli, ტელ: 36 17 78

saswavlo kursis mizani kursis mizania maTematikuri lingvistikis zogadi maTematikuri safuZvlebis

swavleba.

saswavlo kursis Seswavlis winapirobebi

elementaruli simravleTa Teoria, maTematikuri logikis elementebi.

saswavlo kursis formati

II semestri - leqcia kviraSi 2 saaTi (30 saleqcio saaTi)

II semestri - praqtikuli kviraSi 2 saaTi (30 saleqcio saaTi),

II semestri - seminari kviraSi 1 saaTi (15 saseminaro saaTi).

leqciebi daeTmoba axali Teoriuli codnis miwodebas, praqtikuli mecadineobebi

daeTmoba ukve miwodebuli Teoriuli codnis gaRrmavebas, seminarebi daeTmoba

Seswavlili masalis safuZvelze samecniero statiebis garCevas, studentur

prezentaciebsa da diskusiebs. semestris meore da mesame mesamedis ganmavlobaSi

Catardeba koloqviumi, sadac moxdeba miRebuli codnis saSualedo Semowmeba.

saswavlo kursis Sinaarsi

Tema 1: aRniSvnaTa Teoriis ZiriTadi gansazRvrebebi.

Tema 2: zogadi SeniSvnebi Semamoklebel formebze.

Tema 3: I, II, II’ tipis Semamoklebeli simboloebi.

Tema 4: III, IV, IV’ tipis Semamoklebeli simboloebi.

Tema 5: V, VI, VI’ tipis Semamoklebeli simboloebi.

Tema 6: gansazRvreba sqemebi da Semamoklebeli formebi.

Tema 7: formaTa aRdgenis ZiriTadi procesebi.

Tema 8: Semamoklebeli simboloebis ZiriTadi Tvisebebi.

Tema 9: λ-aRricxvis sasafuZvlo sakiTxebi: λ-termebi da konversia.

Tema 10: sxvadasxva saxis λ-Teoriebis mokle mimoxilva.

Tema 11: reduqciis cneba da sxvadasxva tipis reduqciebi.

Tema 12: CorCi-roseris Teorema, sxvadasxva reduqciuli strategiebi.

Sefaseba

Sefaseba daeyrdnoba leqciebze daswrebas, koloqviumebze miRebul Sefasebebs

(ori koloqviumi), praqtikulebze aqtivobas, seminarze gakeTebul moxsenebebsa

da saboloo gamocdas (II semestris bolos).

daswreba 10%

pirveli koloqviumi 15%

meore koloqviumi 15%

moxseneba da aqtiuroba seminarze 20%

saboloo gamocda 40%

saboloo Sefaseba 100%

savaldebulo literatura

1. S. fxakaZe, aRniSvnaTa Teoriis zogierTi sakiTxi (rusul enaze), Tbilisi, Tsu

gamomcemloba, 1977;

2. x. barendtrexti. lambda aRricxva – misi sintaqsi da semantika (rusul

enaze), moskovi, 1985.

Page 37: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

36

damatebiTi literatura

1 S. fxakaZe, maTematikuri logika _ safuZvlebi, Tbilisi, I t. Tsu

gamomcemloba, 1996, II t. Tsu gamomcemloba 1999.

swavlebis Sedegi

kursis dasrulebis Semdeg students eqneba mkafio warmodgena Tanamedrove

maTematikuri lingvistikis zogad maTematikur safuZvlebze. amasTan, students

gamoumuSavdeba am maTematikur sferoebSi mecnieruli naSromebis damoukideblad

aRqmisa da gaanalizebis Cvevebi.

4.6 metyvelebis amocnobis zogadi enaTmecnieruli safuZvlebis

da Tanamedrove maTematikuri meTodebis samodulo kursis

programuli ganaweri _ silabusi #5

saswavlo kursis dasaxeleba

metyvelebis amocnobis zogadi enaTmecnieruli safuZvlebi da Tanamedrove

maTematikuri meTodebi (III semestri, Sidasamodulo savaldebulo kursi).

saswavlo kursis kodi

saswavlo kursis statusi Sidasamodulo savaldebulo kursi zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa

fakultetis magistraturisaTvis.

saswavlo kursis xangrZlivoba

erTi semestri (III semestri).

ECTS 7.5 krediti,

75 sakontaqto saaTi,

113 saaTi damoukidebeli muSaobisaTvis.

leqtorebi:

1. badri cxadaZe, profesori, SeTavsebiT Tsu gmi s-m programis `kompiuteris

sruli programul momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~

konsultanti; tel: 53 76 90;

2. giorgi CiCua gamoyenebiTi maTematikis instituti, programa `kompiuteris

sruli programul momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~,

TanaxelmRZvaneli, wamyvani mecnier TanamSromeli, tel: 96 43 31.

saswavlo kursis mizani kursi iTvaliswinebs xmisa da metyvelebis gamocnobis zogadi enaTmecnieruli

safuZvlebisa da maTematikuri meTodebis swavlebas. amasTan, kursis mizani aris

qarTuli metyvelebis kompiuteruli damuSavebisaTvis aucilebeli adgilobrivi

kadrebis momzadeba.

saswavlo kursis Seswavlis winapirobebi

elementaruli simravleTa Teoria, maTematikuri logikis elementebi da

modulis II semestris savaldebulo kursebiT gansazRvruli codna.

saswavlo kursis formati

III semestri - leqcia kviraSi 2 saaTi (30 saleqcio saaTi),

III semestri - praqtikuli kviraSi 2 saaTi (30 saleqcio saaTi),

III semestri - seminari kviraSi 1 saaTi (30 saseminaro saaTi).

leqciebi daeTmoba axali Teoriuli codnis miwodebas, praqtikuli daeTmoba

ukve miwodebuli Teoriuli codnis gaRrmavebas, xolo seminarebi daeTmoba

Page 38: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

37

Seswavlili masalis safuZvelze samecniero statiebis garCevas, studentur

prezentaciebsa da diskusiebs. semestris meore da mesame mesamedis ganmavlobaSi

Catardeba koloqviumi, sadac moxdeba miRebuli codnis saSualedo Semowmeba.

saswavlo kursis Sinaarsi Tema 1: metyvelebis organoebis fiziologia.

Tema 2: sametyvelo bgerebis fonetikuri analizi.

Tema 3: smena da yuri.

Tema 4: metyvelebis sinTezirebis maTematikuri meTodebi.

Tema 5: sametyvelo signalis cifrul formatad gardaqmna.

Tema 6: xmis cifruli filtracia,

Tema 7: xmis speqtruli analizi.

Tema 8: metyvelebis gamocnobis evristikuli meTodebi.

Tema 9: markovis jaWvebi da modelebi.

Tema 10: metyvelebis sinTezirebisa da amocnobis urTierTmimarTebebi.

Sefaseba

Sefaseba daeyrdnoba leqciebze daswrebas, koloqviumebze miRebul Sefasebebs

(ori koloqviumi), praqtikulebze aqtivobas, seminarze gakeTebul moxsenebebsa

da saboloo gamocdas (II semestris bolos).

daswreba 10%

pirveli koloqviumi 15%

meore koloqviumi 15%

aqtiuroba da moxseneba seminarze 20%

saboloo gamocda 40%

saboloo Sefaseba 100%

savaldebulo literatura

1. d. juravski, j. martini, enisa da metyvelebis damuSaveba, kolorados

universiteti, 2000.

damatebiTi literatura

2. T. gamyreliZe, z. kiknaZe, z. Saduri, n. Sengelaia, Teoriuli enaTmecnierebis

kursi, Tbilisi, Tsu, 2005.

swavlebis Sedegi

kursis dasrulebis Sedegad students eqneba sasafuZvlo warmodgena metyvelebis

gamocnobis Tanamedrove maTematikur meTodebze. amasTan, gamoumuSavdeba am

sferoSi mecnieruli naSromebis damoukideblad aRqmisa da gaanalizebis Cvevebi.

4.7 enebis, gramatikebisa da avtomatebis, anu Comskis gramatikuli

midgomebis sasafuZvlo sakiTxebis samodulo kursis

programuli ganaweri _ silabusi #6

saswavlo kursis dasaxeleba

enebi, gramatikebi da avtomatebi anu Comskis gramatikuli midgomebis sasafuZvlo

sakiTxebi (III semestri, Sidasamodulo arCeviTi kursi).

saswavlo kursis kodi

saswavlo kursis statusi Sidasamodulo arCeviTi kursi zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa

fakultetis magistraturisaTvis.

saswavlo kursis xangrZlivoba

erTi semestri (III semestri).

Page 39: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

38

ECTS

7.5 krediti,

75 sakontaqto saaTi,

113 saaTi damoukidebeli muSaobisaTvis.

leqtori

konstantine fxakaZe, Tsu i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis instituti,

saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-

momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ xelmZRvaneli,

mTavari mecnier TanamSromeli, tel: 21 50 29; el-fosta: [email protected]

saswavlo kursis mizani kursi iTvaliswinebs Comskiseuli logikur-lingvisturi gramatikuli Teoriis

sasafuZvlo sakiTxebis swavlebas. amasTan, kursis mizania am metad mniSvnelovani

da CvenTvis sruliad axali logikur-lingvisturi samecniero mimarTulebiT

adgilobrivi kadrebis momzadeba, rac formirebis procesSi myofi qarTuli

maTematikuri lingvisturi skolis dasavlur maTematikur lingvistur

mimarTulebebTan integrirebis cxad da aucilebel pirobas warmoadgens.

saswavlo kursis Seswavlis winapirobebi

elementaruli simravleTa Teoria, maTematikuri logikis elementebi da

modulis II semestris savaldebulo kursebiT gansazRvruli codna.

saswavlo kursis formati

II semestri - leqcia kviraSi 2 saaTi (30 saleqcio saaTi),

II semestri - praqtikuli kviraSi 2 saaTi (30 saleqcio saaTi),

II semestri - seminari kviraSi 1 saaTi (30 saseminaro saaTi).

leqciebi daeTmoba axali Teoriuli codnis miwodebas, praqtikuli daeTmoba

ukve miwodebuli Teoriuli codnis gaRrmavebas, xolo seminarebi daeTmoba

Seswavlili masalis safuZvelze samecniero statiebis garCevas, studentur

prezentaciebsa da diskusiebs. semestris meore da mesame mesamedis ganmavlobaSi

Catardeba koloqviumi, sadac moxdeba miRebuli codnis saSualedo Semowmeba.

saswavlo kursis Sinaarsi Tema 1: ZiriTadi cnebebi: enebi, avtomatebi, gramatikebi, gramatikebi da xeebi,

Comskis ierarqiebi, enebi da avtomatebi.

Tema 2: sasruli avtomatebi, regularuli enebi, 3-me tipis gramatikebi.

Tema 3: Zirs mbiZgi avtomatebi da konteqstisagan Tavisufali enebi da

gramatikebi.

Tema 4: tiuringis manqanebi, rekursulad gadaTvladi enebi, 0 tipis gramatikebi.

Tema 5: wrfivad bmuli avtomatebi, konteqsturi enebi da 1 tipis gramatikebi.

Tema 6: ukonteqsto da konteqstur enebs Soris arsebuli enebi.

Sefaseba

Sefaseba daeyrdnoba leqciebze daswrebas, koloqviumebze miRebul Sefasebebs

(ori koloqviumi), praqtikulebze aqtivobas, seminarze gakeTebul moxsenebebsa

da saboloo gamocdas (II semestris bolos).

daswreba 10%

pirveli koloqviumi 15%

meore koloqviumi 15%

aqtiuroba da moxseneba seminarze 20%

saboloo gamocda 40%

saboloo Sefaseba 100%

Page 40: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

39

savaldebulo literatura

1. b. parti, a. miuleni, r. uoli, maTematikuri meTodebi enaTmecnierebaSi

(inglisur enaze), amsterdami, 1990.

damatebiTi literatura

1. r, hauseri, gamoTvliTi enaTmecnierebis safuZvlebi (inglisur enaze),

Springeri, 1999.

swavlebis Sedegi

kursis dasrulebis Sedegad students eqneba sasafuZvlo warmodgena Comskis

gramatikul midgomebze. amasTan, gamoumuSavdeba am sferoSi mecnieruli

naSromebis damoukideblad aRqmisa da gaanalizebis Cvevebi.

4.8 enis modelirebisa da lingvistur monacemTa cifruli damuSavebis

Teoriuli da praqtikuli kursis programuli ganaweri _ silabusi #7

saswavlo kursis dasaxeleba

enis modelirebisa da lingvistur monacemTa cifruli damuSavebis Teoriuli da

praqtikuli kursi (III semestri, Sidasamodulo arCeviTi kursi).

saswavlo kursis kodi

saswavlo kursis statusi Sidasamodulo arCeviTi kursi zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa

fakultetis magistraturisTvis.

saswavlo kursis xangrZlivoba

erTi semestri (III semestri)

ECTS 7.5 krediti,

75 sakontaqto saaTi,

113 saaTi damoukidebeli muSaobisaTvis.

leqtori

kaxa gabunia, fil.-mec.-doqt., ganaTlebisa da mecnierebis saministros proeqti

`ilia WavWavaZe~ - qarTuli enis koordinatori, SeTavsebiT Tsu gmi s-m

programis `kompiuteris sruli programul momsaxureobiTi moqceva bunebriv

qarTul enobriv garemoSi~ konsultanti tel: 216606;

el-fosta: [email protected]

saswavlo kursis mizani winamdebare kursi warmoadgens erTgvar mcdelobas, magistrantebi gaecnon

Tanamedrove disciplinaTSorisi dargis ZiriTad principebs, Seiswavlon enobriv

monacemTa (teqstebis, leqsikonebis, monacemTa bazebis) logikuri da cifruli

(kompiuteruli) damuSavebis ZiriTadi meTodebi da saSualebebi.

saswavlo kursis Seswavlis winapirobebi

elementaruli simravleTa Teoria, maTematikuri logikis elementebi da

modulis II semestris savaldebulo kursebiT gansazRvruli codna.

saswavlo kursis formati

II semestri - leqcia kviraSi 2 saaTi (30 saleqcio saaTi),

II semestri - praqtikuli kviraSi 2 saaTi (30 saleqcio saaTi),

II semestri - seminari kviraSi 1 saaTi (30 saseminaro saaTi).

leqciebi daeTmoba axali Teoriuli codnis miwodebas, praqtikuli daeTmoba

ukve miwodebuli Teoriuli codnis gaRrmavebasa da sakiTxTa praqtikuli

aspeqtebis aTvisebas, xolo seminarebi daeTmoba Seswavlili masalis safuZvelze

Page 41: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

40

samecniero statiebis garCevas, studentur prezentaciebsa da diskusiebs.

semestris meore da mesame mesamedis ganmavlobaSi Catardeba koloqviumi, sadac

moxdeba miRebuli codnis saSualedo Semowmeba.

saswavlo kursis Sinaarsi Tema 1: kompiuteri da adamiani; xelovnuri inteleqtis problema; enaTa

kompiuteruli damuSaveba rogorc logikis, lingvistikisa da programirebis

momijnave dargi; enobrivi (lingvisturi) monacemi; monacemTa bazis gansazRvra;

monacemTa bazebis tipebi (teqsturi, lingvisturi, leqsikonuri).

Tema 2: eleqtronul monacemTa bazebis gamarTvis meTodologiuri aspeqti;

teqstur monacemTa bazebis cifruli damuSavebis Teoriul-meTodologiuri

safuZvlebi da ZiriTadi logikuri principebi; Tezaurusis principi da

warmoqmnis principi; teqstis segmentacia (winadadeba, fraza, sityva, morfema).

Tema 3: cifrul lingvistur monacemTa kodirebis sakiTxi; lingvistur monacemTa

saerTaSoriso kodirebis sakiTxi; qarTul-kavkasiuri enebis kodirebis

mdgomareoba; lingvistur monacemTa eleqtronuli warmodgenis Tanamedrove

saSualebani sxvadasxva formatSi (HTML, SGML, XMLWord Cruncher). Tema 4: bunebrivi ena da bunebrivi enis monacemTa cifrul da logikur

damuSavebasTan dakavSirebuli problemebi; enaTa ojaxebi da maTi gramatikuli

struqturebi.

Tema 5: metyvelebis struqturizaciis principi da ierarqiuli struqtura; ena,

rogorc ierarqiul doneTa (morfologiuri, sintaqsuri, morfosintaqsuri,

semantikuri) sistema; lingvistur monacemTa bazebi Shoebox-is formatSi

(qarTuli enis magaliTze).

Tema 6: monacemTa morfologiur doneze damuSavebisas gamosayenebeli ZiriTadi

cnebebisa da kategoriebis gansazRvra; sityvaforma; fuZe, morfema; formacvaleba;

formacvalebadi da formaucvleli sityvebi; paradigma; bruneba da uRleba –

rogorc sityvis formacvalebis saSualebani.

Tema 7: qarTuli enis morfologiuri donis analizi da sinTezi; morfemaTa

klasifikacia rangobrivi Teoria; fuZisa da morfemaTa (afiqsTa) aranJirebis

kanonzomierebani; sityvawarmoebis da formawarmoebis urTierTmimarTeba

rangobrivi Teoriis fonze; sityvaformaTa sinTezisa da analizis Teoriuli

aspeqtebi.

Tema 8: brunvaTa sistema qarTulSi; fuZisa da afiqsebis urTierTmimarTeba;

brunebis tipebi; brunebis tipebis klasifikacia cifruli da logikuri

damuSavebis principebis gaTvaliswinebiT; brunvaTa modelebis demonstrireba

programis saxiT;

Tema 9: zmnis uRleba; zmnis morfologiuri kategoriebi: zmnis kategoriebis

Sesaxeb Tanamedrove enaTmecnierebaSi arsebuli gansxvavebuli Sexedulebebis

analizi cifruli da logikuri damuSavebis principebis gaTvaliswinebiT.Y

Tema 10: nakvTTa raodenoba qarTulSi; nakvTis (rogorc zmnis funqcionirebis,

enaSi zmnis arsebobis da gamoyenebis formis) arsi; zmnuri paradigmis sayrdeni

fuZis cneba; zmnur afiqsTa urTierTmimarTebis algoriTmuli damuSavebis

principebi; nakvTTa raodenobaze (8, 11, 16) arsebul SexedulebaTa praqtikuli

analizi; zmnuri paradigmebis urTierTmimarTeba; yvela tipis zmnuri paradigmis

demonstrireba programis saxiT.

Tema 11: sintaqsuri donis analizi da sinTezi; frazis struqtura; uSualo

SemadgenelTa meTodi; Tanamedrove sintaqsuri Teoriebi; uSualo Semadgenlobis

meTodis, Comskis, filmoris, Ceifis, relaciuri gramatikis, sxva Tanamedrove

sintaqsur Teoriebze damyarebuli praqtikuli magaliTebis demonstrireba.

Page 42: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

41

Tema 12: avtomaturi Targmani da misi ZiriTadi sirTuleebi; avtomaturi

informaciis gadatana erTi enidan meoreSi morfologiuri donis nairsaxeobis

pirobebSi; sinonimiisa da omonimiis problemebi enis manqanuri damuSavebis

procesSi; indoevropul enaTa subieqti da predikati; arsebiTi sxvaoba qarTuli

da indoevropuli zmnuri semantikuri struqturis zedapiruli asaxvis

TvalsazrisiT.

Sefaseba

Sefaseba daeyrdnoba leqciebze daswrebas, koloqviumebze miRebul Sefasebebs

(ori koloqviumi), praqtikulebze aqtivobas, seminarze gakeTebul moxsenebebsa

da saboloo gamocdas (II semestris bolos).

daswreba 10%

pirveli koloqviumi 15%

meore koloqviumi 15%

aqtiuroba da moxseneba seminarze 20%

saboloo gamocda 40%

saboloo Sefaseba 100%

savaldebulo literatura

1. b. parti, a. miuleni, r. uoli maTematikuri meTodebi enaTmecnierebaSi

(mTargmneli redaqtorebi k. fxakaZe, l. lekiaSvili, MmTargmnelebi e.soselia, m.

ivaniSvili), gamoica damatebis saxiT s-s Jurnalze `qarTuli ena da logika~,

(ISSN 1512 -2840), Tbilisi, gamomcemloba universali, 2005.

damatebiTi literatura

1. k. fxakaZe - damatebiTi sakiTxavi kursi Tanamedrove maT. lingvistikaSi;

2. T. uTurgaiZis, i. asaTianis, b. jorbenaZis, g. gigolaSvilis, i. apresianis

Sromebi.

swavlebis Sedegi

kursis gavlis Semdeg studenti SeZlebs lingvisturi masalis (teqstis,

leqsikonebis - monacemTa bazebis) cifrul da logikur damuSavebas.

4.9 qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis gaRrmavebuli

samodulo kursis programuli ganaweri _ silabusi #8

saswavlo kursis dasaxeleba

qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis gaRrmavebuli kursi – (III

semestri, Sidasamoduli arCeviTi kursi).

saswavlo kursis kodi

saswavlo kursis statusi Sidasamodulo arCeviTi kursi zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa

fakultetis magistraturisTvis.

saswavlo kursis xangrZlivoba

erTi semestri (III semestri).

ECTS 7.5 krediti,

75 sakontaqto saaTi,

113 saaTi damoukidebeli muSaobisaTvis.

leqtori

konstantine fxakaZe, Tsu i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis instituti,

saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-

Page 43: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

42

momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ xelmZRvaneli,

mTavari mecnier TanamSromeli, tel: 21 50 29;

el-fosta: [email protected]

saswavlo kursis mizani kursi iTvaliswinebs qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis

gaRrmavebul swavlebas. amasTan, kursis mizani aris qarTuli enis Tanamedrove

logikuri meTodebiT kvlevisTvis aucilebeli adgilobrivi kadrebis momzadeba. saswavlo kursis Seswavlis winapirobebi

elementaruli simravleTa Teoria, maTematikuri logikis elementebi da

modulis II semestris savaldebulo kursebiT gansazRvruli codna.

saswavlo kursis formati

II semestri - leqcia kviraSi 2 saaTi (30 saleqcio saaTi),

II semestri - praqtikuli kviraSi 2 saaTi (30 saleqcio saaTi),

II semestri - seminari kviraSi 1 saaTi (30 saseminaro saaTi).

leqciebi daeTmoba axali Teoriuli codnis miwodebas, praqtikuli daeTmoba

ukve miwodebuli Teoriuli codnis gaRrmavebas, xolo seminarebi daeTmoba

Seswavlili masalis safuZvelze samecniero statiebis garCevas, studentur

prezentaciebsa da diskusiebs. semestris meore da mesame mesamedis ganmavlobaSi

Catardeba koloqviumi, sadac moxdeba miRebuli codnis saSualedo Semowmeba.

saswavlo kursis Sinaarsi Tema 1: qarTuli enis birTvuli nawilis montegiuseuli simravlur_Teoriuli

modeli qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis mixedviT.

Tema 2: zogadad martivi winadadebis maTematikur enaze Targmnis problemis

Sesaxeb qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis mixedviT.

Tema 3: TxrobiTi winadadebis problema, logikuri kavSirebi da enobriv-

logikuri gantolebaTa Teoriis sasafuZvlo sakiTxebi qarTuli enis

Tanamedrove logikuri gramatikis mixedviT.

Tema 4: zogadad saxeluri da zmnuri frazebis problemis Sesaxeb qarTuli enis

Tanamedrove logikuri gramatikis mixedviT.

Tema 5: kvantorul-predikatuli urTierTmimarTebebi qarTuli enis Tanamedrove

logikuri gramatikis mixedviT.

Tema 6: kiTxviTi da brZanebiTi winadadebebis Sesaxeb qarTuli enis Tanamedrove

logikuri gramatikis mixedviT.

Tema 7: qarTuli zmnis droiTi yofaqcevebi da droiTi logikis safuZvlebi

qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis mixedviT.

Tema 8: aRniSvnaTa Teoriisa da elifsisis problemis urTierTmimarTebebi

qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis mixedviT.

Tema 9: aRniSvnaTa Teoriisa da qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis

urTierTmimarTebebi.

Sefaseba

Sefaseba daeyrdnoba leqciebze daswrebas, koloqviumebze miRebul Sefasebebs

(ori koloqviumi), praqtikulebze aqtivobas, seminarze gakeTebul moxsenebebsa

da saboloo gamocdas (II semestris bolos).

daswreba 10%

pirveli koloqviumi 15%

meore koloqviumi 15%

aqtiuroba da moxseneba seminarze 20%

saboloo gamocda 40%

saboloo Sefaseba 100%

Page 44: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

43

savaldebulo literatura

1. b. parti, a. miuleni, r. uoli maTematikuri meTodebi enaTmecnierebaSi

(mTargmneli redaqtorebi k. fxakaZe, l. lekiaSvili, MmTargmnelebi e.soselia, m.

ivaniSvili), gamoica damatebis saxiT s-s Jurnalze `qarTuli ena da logika~,

(ISSN 1512 -2840), Tbilisi, gamomcemloba universali, 2005;

2. k. fxakaZe, l. lekiaSvili, m. ivaniSvili, l. tibua, g. WankvetaZe, damatebiTi

sakiTxavi kursi Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi, logikisa da enis

gaerTianebuli qarTuli jgufi, 2004;

3. s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, #I, #2, 2005.

damatebiTi literatura

2. emon baxi, araformaluri leqciebi formalur semantikebSi (inglisur enaze),

niuorkis saxelmwifo universiteti, 1989;

3. i. bentemi, a. miuleni, ena da logika (inglisur enaze), amsterdami, 1997.

swavlebis Sedegi

kursis dasrulebis Sedegad students eqneba gaRrmavebuli warmodgena qarTuli

enis Tanamedrove logikur gramatikaze. amasTan, gamoumuSavdeba am sferoSi

mecnieruli naSromebis damoukideblad aRqmisa da gaanalizebis siRrmiseuli

Cvevebi.

3.10 bunebrivi enebi rogorc formaluri enebi, anu montegius

gramatikuli midgomebis gaRrmavebuli samodulo kursis

programuli ganaweri _ silabusi #9

saswavlo kursis dasaxeleba

bunebrivi enebi, rogorc formaluri enebi, anu montegius gramatikuli

midgomebis gaRrmavebuli kursi – (III semestri, Sidasamodulo arCeviTi kursi).

saswavlo kursis kodi

saswavlo kursis statusi Sidasamodulo arCeviTi kursi zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa

fakultetis magistraturisTvis.

saswavlo kursis xangrZlivoba

erTi semestri (III semestri).

ECTS 7.5 krediti,

75 sakontaqto saaTi,

113 saaTi damoukidebeli muSaobisaTvis.

leqtori

konstantine fxakaZe, Tsu i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis instituti,

saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-

momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ xelmZRvaneli,

mTavari mecnier TanamSromeli, tel: 215029; el-fosta: [email protected]

saswavlo kursis mizani kursis iTvaliswinebs montegiuseuli logikur-lingvisturi gramatikuli

Teoriis sakiTxebis gaRrmavebul swavlebas. amasTan, kursis mizania am metad

mniSvnelovani da CvenTvis sruliad axali logikur-lingvisturi samecniero

mimarTulebiT adgilobrivi kadrebis momzadeba, rac formirebis procesSi myofi

Page 45: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

44

qarTuli maTematikuri lingvisturi skolis dasavlur maTematikur lingvistur

mimarTulebebTan integrirebis cxad da aucilebel pirobas warmoadgens. saswavlo kursis Seswavlis winapirobebi

elementaruli simravleTa Teoria, maTematikuri logikis elementebi da

modulis II semestris savaldebulo kursebiT gansazRvruli codna.

saswavlo kursis formati

II semestri - leqcia kviraSi 2 saaTi (30 saleqcio saaTi),

II semestri - praqtikuli kviraSi 2 saaTi (30 saleqcio saaTi),

II semestri - seminari kviraSi 1 saaTi (30 saseminaro saaTi).

leqciebi daeTmoba axali Teoriuli codnis miwodebas, praqtikuli daeTmoba

ukve miwodebuli Teoriuli codnis gaRrmavebas, xolo seminarebi daeTmoba

Seswavlili masalis safuZvelze samecniero statiebis garCevas, studentur

prezentaciebsa da diskusiebs. semestris meore da mesame mesamedis ganmavlobaSi

Catardeba koloqviumi, sadac moxdeba miRebuli codnis saSualedo Semowmeba.

saswavlo kursis Sinaarsi Tema 1: zogadad montegius semantikuri programis Sesaxeb.

Tema 2: montegius sintaqsuri xedvebi.

Tema 3: montegius semantikuri xedvebi.

Tema 4: montegius pragmatikuli xedvebi.

Sefaseba

Sefaseba daeyrdnoba leqciebze daswrebas, koloqviumebze miRebul Sefasebebs

(ori koloqviumi), praqtikulebze aqtivobas, seminarze gakeTebul moxsenebebsa

da saboloo gamocdas (II semestris bolos).

daswreba 10%

pirveli koloqviumi 15%

meore koloqviumi 15%

aqtiuroba da moxseneba seminarze 20%

saboloo gamocda 40%

saboloo Sefaseba 100%

savaldebulo literatura

1. r. montegiu, formaluri filosofia _ r. montegius rCeuli Sromebi

(inglisur enaze), ielis universiteti, 1976.

damatebiTi literatura

1. i. bentemi a. miuleni, ena da logika (inglisur enaze), amsterdami, 1997.

swavlebis Sedegi

kursis dasrulebis Sedegad students eqneba siRrmiseuli warmodgena montegius

gramatikul midgomebze. amasTan, gamoumuSavdeba am sferoSi mecnieruli

naSromebis damoukideblad aRqmisa da gaanalizebis myari Cvevebi.

Page 46: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

45

bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri lingvistikis

reformiT blokirebuli sauniversiteto swavlebis

aRdgenis aucileblobis Sesaxeb

qvemoT maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da Tanamedrove maTematikuri

lingvistikis samecniero, teqnologiuri, saswavlo da saganmanaTleblo miznebis da

maTi mniSvnelobebis ufro dawvrilebiTi warmoCeniT Sevecdebi reformiT blokirebuli

im sauniversiteto procesebis aRdgenis aucileblobis dasabuTebas, romelic Tsu

meqanika-maTematikis fakultetis 2004 wlis 18 ivnisis samecniero sabWos im

gadawyvetilebiT daiwyo, romliTac `maTematikis dafuZnebisa da swavlebis meTodikis

kaTedra~ ,,maTematikuri da bunebrivi enebis logikis” specializaciiT gafarTovda da

romelic sabunebismetyvelo fakultetis maTematikis institutis 2006 wlis

maTematikis samagistro programis farglebSi `maTematikuri lingvistikis~ specialobis

CamoyalibebiT gagrZelda.

1. maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri

lingvistikis samecniero da teqnologiuri miznebis Sesaxeb

unda iTqvas, rom qarTulma enaTmecnierulma skolam, romelic damsaxurebulad amayobs

Tavisi araerTgzisi miRwevebiT, jer kidev ver SeZlo saqarTveloSi Tanamedrove

maTematikuri lingvistikis anu, rac igivea, Comskiseuli da montegiuseuli

lingvisturi mimarTulebebis dafuZneba da rom qarTuli ena da qarTuli enis logika

Tanamedrove maTematikuri TvalsazrisebiT TiTqmis Seuswavlelia. am viTarebis

ZiriTadi mizezi qarTuli logikuri skolis gvian formirebuloba da, Sesabamisad,

minamdel qarTul saenaTmecniero kvlevebSi qarTveli logikosebis ver monawileobaa.

Tanamedrove maTematikuri lingvistikis intensiuri ganviTarebis procesebi dasavleTSi

gasuli saukunis ormocdaaTiani wlebidan daiwyo, rac manamde maTematikur logikaSi da

formaluri enebisa da avtomatebis TeoriaSi ukve dagrovil codnasa da gamocdilebas

eyrdnoboda. xazgasasmelia, rom Tanamedrove maTematikuri lingvistikis damfuZneblebi,

arc naum Comski da arc riCard montegiu, ar gamosulan klasikuri enaTmecnieruli

wiaRidan. kerZod, maTgan pirveli ganaTlebiT inJineri iyo da SesaniSnavad flobda

maTematikuri avtomatebis Teoriuli da teqnologiur xasiaTis specifikebs, xolo

meore, muSaobda ra klasikuri maTematikuri logikisa da formaluri filosofiis

farglebSi, ZiriTadad dakavebuli iyo inglisuri enisa da fregeseuli klasikuri

maTematikuri enis urTierTmimarTebebis problemaTa kvleviT. xazgasasmelia agreTve is,

im droisaTvis metad ambiciuri miznebi, rac Tavidanve moixaza am samecniero sferoSi.

es miznebia bunebrivi enebisa da am enebiT mocemuli azrovnebiTi sistemebis sruli

maTematikuri da manqanuri dafuZneba

amgvarad, am samecniero sferos kvleviT amocanebSi Tavidanve iyo gaTvaliswinebuli

iseTi avtomatebis konstruireba, romlebTanac adamianebs inteleqtualuri saxis

nebismieri saWiroebis SemTxvevaSi saSualeba eqnebodaT daemyarebinaT srulmasStabiani

enobrivi urTierTobebi. _ es gulisxmobs inteleqtualur saWiroebebs rogorc erTi

romelime enobrivi sistemis SigniT, ise inteleqtualur saWiroebebs ori

gansxvavebuli enobrivi sistemis farglebSic, riTac am epoqaluri datvirTvebis mqone

Page 47: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

46

amocanebSi Tavidanve iyo gaTvaliswinebuli avtomaturad mTargmneli manqanebis

konstruirebis problemebic.

amasTan, Comskisgan gansxvavebiT, romelic ufro maTematikuri avtomatebis Teoriasa da

postis mawarmoebel sistemebs eyrdnoboda, montegium Tavis midgomebSi arsebiTi roli

mianiWa fregeseul maTematikur enasa da semantikis miseul kompoziciurobis princips.

amasTan, maTematikur da bunebriv enebs Soris avtomaturad mTargmneli sistemis

konstruireba man misi kvlevevbis ZiriTad miznad dasaxa. amiT montegium bunebrivi

enobrivi sistemebis dafuZnebis amocanebs sabolod miuCina adgili maTematikis

dafuZnebis problematikaSi, riTac hilbertiseuli formalisturi programa TiTqmis

amomwuravad gaafarTova mecnieruli codnis dafuZnebis laibniciseul programamde.

sul male montegiuseuli lingvisturi xedvebis safuZvelze, codnis dafuZnebis

zogad problematikaSi maTematikur logikasTan erTad ganStovda da calke

mimarTulebad gamoiyo bunebrivi enebis logika, romelmac, Tavis mxriv, mTeli danarCeni

maTematikisgan gansxvavebiT, nawilobriv uari Tqva kvlevis Sedegebis universalur

datvirTvebze da Sesabamisi moculobebiT sxvadasxva viwro enobrivi mniSvnelobebiT

daitvirTa. dRes ukve cxadia, rom is enebi, romelTa farglebSic maTi sruli

maTematikuri dafuZnebis mizniT maTematikuri lingvistikiTa da bunebrivi enebis

logikiT gansazRvruli kvlevebi ar warmoebs, anu is enebi, romelTa sruli

maTematikuri da manqanuri dafuZnebis miznobrivi procesebi ar mimdinareobs, im

fundamenturi mecnieruli xedvebisa da Teoriuli codnebis gareSe rCebian, romelTa ar

arsebobis SemTxvevaSi maTi srulmasStabiani teqnologizeba sruliad araperspeqtiulia.

es erTi mxriv. meore mxriv ki, cxadia isic, rom bunebrivi enebis teqnologizebis sul

ufro mzardi tempebiT mimdinare procesebis fonze im enebs, romelTa aRWurva

Tanamedrove da perspeqtiuli teqnologiuri SesaZleblobebiT ver moxerxdeba,

samomavlod ukve dagegmil teqnologizebul enaTa epoqaSi arsebiTad ezRudebaT

yoveldRiuri funqcionaluri daniSnulebebi da amiT es enebi kulturuli umoqmedobisa

da, Sesabamisad, TandaTanobiTi dakninebis da daviwyebis saSiSroebis qveS eqcevian.

amgvarad, saqarTveloSi maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da Tanamedrove

maTematikuri lingvistikis srulmasStabiani dafuZnebis saWiroeba zemoT ukve gawerili

epoqaluri mniSvnelobebis mqone amocanebTan erTad am amocanebis viwro enobrivi

specifikebiTac aris ganpirobebuli, rac, cxadia, am epoqaluri miznebiT adgilobrivi

kvlevebis warmoebis aucileblobas calsaxad adasturebs. saqme isaa, rom aq iseTi

teqnologiuri Sedegebia dagegmili, romlebic maTi enobrivi specifiurobis gamo ara

sazogadod gamoyenebadni arian.

gasaTvaliswinebelia isic, rom dasavleTSi da aRmosavleTSi am umniSvnelovanes

amocanebze muSaoba ukve wlebia mimdinareobs da, rogorc ukve aRvniSne, rac dro

gadis xelovnuri inteleqtis, avtomatebis Teoriis, maTematikuri da bunebrivi enebis

logikis, formaluri gramatikebisa da Tanamedrove maTematikuri lingvistikis

problematikis farglebSi procesebi mimarTulebiT sul ufro da ufro intensiurdeba.

amasTan, Tu am kvlevebis pirvel etapze Comskisa da montegius samecniero xazebi

TiTqmis damoukideblad viTardebodnen, maTma saerTo niadagma _ maTematikurma logikam,

maTematikur gramatikebSi fregeseulma midgomebma, CorCiseulma -aRricxvam da termTa

gadamweri sistemebis Teoriam, avtomatebisa da algoriTmebis Teoriebis Tanamedrove

Page 48: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

47

Sedegebma, avtomatur mtkicebaTa Teoriam, programuli, maTematikuri da bunebrivi

enebis Tanamedrove logikurma Teoriebma da logikuri anu inteleqtualuri

programirebis dRevandelma miRwevebma, es ori xazi Zlier daaxlova erTmaneTTan da

dRes logika, ena, gamoTvlebad wodebuli samecniero mimarTulebis saxiT Camoayaliba.

xazgasasmelia isic, rom Tu zemoaRniSnuli mimarTulebiT kvlevebis warmoebis pirvel

etapze ZiriTadad muSaoba mimdinareobda weriTi enebis damuSavebis problemebze, dRes

ukve kvleviTi datvirTvebis veqtori aranaklebi moculobiT miimarTa zepiri enebis

damuSavebaze da es maSin, rodesac Cven qarTuli enisTvis am Tanamedrove lingvisturi

TvalsazrisebiT jer mxolod sasafuZvlo Semadgenlebis Camoyalibebis procesSi varT.

arada, qarTuli enis sxva enebisgan siRrmiseulad gansxvavebuli enobrivi specifikebi

originaluri da arsebulebisgan arsebiTad gansxvavebuli midgomebis ganviTarebas

moiTxovs. – anu, isev vimeoreb, rom aq Cven iseT samecniero da teqnologiur

SedegebTan gvaqvs saqme, romlebic maTi enobrivi specifiurobis gamo ara sazogadod

gamoyenebadni arian, rac calsaxad adasturebs am miznebiT damoukidebeli qarTuli

kvleviTi procesebis ganviTarebis rogorc saWiroebas, ise aucileblobas.

zemoaRniSnul Tvalsazriss kidev ufro amyarebs is, rom Tanamedrove dasavluri

mecnieruli swavleba, romelic enobriv erTeulSi mSobliuri enis qvecnobier bunebriv

arsebobas adasturebs, gveubneba, rom ama Tu im bunebrivi enobrivi sistemis sruli

gacnobiereba da, Sesabamisad, misi sruli da zusti maTematikuri sistematizacia,

mxolod am enobrivi sistemis bunebrivad matarebeli erTeulebisTvis aris SesaZlebeli.

anu, qvecnobieri safexuris enobriv bunebasTan arabunebrivi Tanaziarobis SemTxvevaSi

SeuZleblad miiCneven am enobrivi bunebis maTematikurad zusti da amomwuravad sruli

gacnobierebis SesaZleblobas. _ es daaxloebiT iseTive SeuZleblobad gaigeba, rogor

SeuZleblobasac ucnobi fizikuri samyaros fizikur kanonTa sruli fizikuri aRweris

SesaZlebloba warmoadgens.

amgvarad, gasagebia, rom ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

universitetis saxelmwifo-miznobrivi programiT `kompiuteris sruli programul-

momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ gansazRvruli miznebis

ganxorcieleba aucileblobiT iTxovs maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da

maTematikuri lingvistikis mimarTulebiT universitetSi erTxel ukve dafuZnebuli da

reformiT blokirebuli swavlebaTa aRdgenas da maT Semdgom gaRrmavebasa da

ganviTarebas. _ yvela sxva SemTxvevaSi, Cven ver SevZlebT qarTuli enisTvis logika,

ena, gamoTvlebad wodebul samecniero sferoSi gansazRvruli epoqaluri amocanebis

gadawyvetas, rac bunebrivia, imas niSnavs, rom samomavlod ukve dagegmil

teqnologizebul enaTa epoqaSi, qarTul enas saswavlo, samecniero, saxelmwifoebrivi

da sazogadoebrivi TvalsazrisebiT TandaTanobiTi daknineba da Semdgomi sruli

kulturuli umoqmedoba emuqreba!

2. maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri

lingvistikis saswavlo da saganmanaTleblo miznebis Sesaxeb

zemoaRniSnuli sruliad sakmarisia imisTvis, rom universitetma Tvali gausworos

2006 wlis reformisas daSvebul Secdomas da dauyovnebliv miiRos zomebi

Page 49: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

48

umarTebulod Sewyvetili saswavlo procesebis aRdgenis TvalsazrisebiT. miuxedavad

amisa, sakiTxis sruli warmoCenis mizniT mokled mimovixilav kidev erT mniSvnelovan

mizezs imisa, Tu ratom ar SeiZleba sabunebismetyvelo fakultetze maTematikuri da

bunebrivi enebis logikis specializaciisa da maTematikuri lingvistikis specialobis

mimarTulebiT erTxel ukve dafuZnebuli sauniversiteto saswavlo procesebis

blokireba.

samwuxaroa, magram faqtia, rom dRes, saqarTveloSi, faqtiurad ar arseboben bunebrivi

enebis logikisa da Tanamedrove maTematikuri lingvistikis specialistebi. es

yvelaferi ganapirobebs imas, rom bunebrivi qarTuli ena da bunebrivi qarTuli enis

bunebrivi logika am Tanamedrove TvalsazrisebiT TiTqmis Seuswavlelia. da es maSin,

rodesac, saqarTveloSi, ukve mesamejer, erTiani erovnuli gamocdebis farglebSi

Catarda zogadi unarebis testuri gamocdebi. pirdapir unda iTqvas, rom am gamocdebis

verbaluri nawiliT gansazRvrul sagamocdo sakiTxebSi testuri gamocdis Tvisobrivad

maRalxarisxobrivi organizeba aucileblobis wesiT iTxovs bunebrivi qarTuli enis

bunebrivi logikis mTel rig siRrmiseul da sasafuZvlo sakiTxebze mecnierulad

dafuZnebuli da sazogadod SeTanxmebuli codnis arsebobas.

sxva sityvebiT es imas niSnavs, rom aseTi gamocdebis Tvisobrivad maRalxarisxobrivi,

anu, rac igivea, maRalkompetenturi da maRalobieqturi organizeba, aucileblobiT

iTxovs qarTul enaSi iseTi maTematikuri Sinaarsis sityvebis funqcionirebis

normirebasa da standartizebas rogorebicaa vTqvaT: ar; ara; da; an; an ..., an; an ..., anda;

Tu; Tu ..., maSin; maSin, da mxolod maSin; mxolod maSin; yvela; yoveli; arcerTi;

zogierTi; zogierTi mainc; mxolod; mxolod zogierTi; nebismieri; romelime; romelime

mainc; erTi, ori, da a.S.; erTi mainc, ori mainc, da a.S.; mxolod erTi, mxolod ori da

a.S.; ramodenime; ramodenime mainc; mxolod ramodenime; nawili; mxolod erTi nawili;

erTi nawili mainc; SesaZlebelia; ar aris SesaZlebeli; SeuZlebelia; ar aris

SeuZlebeli; arsebobs; ar arsebobs; SesaZlebelia arsebobdes; SeuZlebelia arsebobdes;

dasaSvebia; ar aris dasaSvebi; dauSvebelia; ar aris dauSvebeli; dasaSvebia arsebobdes;

dauSvebelia arsebobdes; iwvevs; ar iwvevs; SesaZlebelia iwvevdes; SeuZlebelia

iwvevdes; gamomdinareobs; ar gamomdinareobs; aucilebelia; ar aris aucilebeli;

sakmarisia; ar aris sakmarisi; aucilebelia da sakmarisi; ar aris aucilebeli da

sakmarisi; ewinaaRmdegeba; ar ewinaaRmdegeba; WeSmaritia; ar aris WeSmariti; mcdaria; ar

aris mcdari; SesaZlebelia WeSmariti iyos; SeuZlebelia WeSmariti iyos; SesaZlebelia

mcdari iyos; SeuZlebelia mcdari iyos; SesaZlebelia nebismieri ... iyos; SeuZlebelia

nebismieri ... iyos; SesaZlebelia yvela ... iyos; SeuZlebelia yvela ... iyos;

SesaZlebelia romelime ... iyos; SeuZlebelia romelime ... iyos; sul mcire; sul cota;

yvelaze meti; yvela SesaZlo SemTxvevaSi; yvela SemTxvevaSi; zogierT SesaZlo

SemTxvevaSi; zogierT SemTxvevaSi; arcerT SesaZlo SemTxvevaSi; arcerT SemTxvevaSi;

yvelaze karg SemTxvevaSi; yvelaze cud SemTxvevaSi; savaraudoa; nakleb savaraudoa; miT

ufro savaraudoa; dauSvebelia vivaraudoT; yvela savaraudo SemTxvevaSi; zogierT

savaraudo SemTxvevaSi; arcerT savaraudo SemTxvevaSi; rom; savaraudoa, rom ... iyos;

savaraudoa, rom ... ar iyos; aucilebelia, rom ... iyos; aucilebelia, rom ... ar iyos;

ar aris ucilebeli, rom ... iyos; ar aris aucilebeli, rom ... ar iyos da a.S. da sxva

mravali. _ sxvas rom yvelafers Tavi davaneboT, Tu Tavad ara varT SeTanxmebulni

imaSi, Tu ras niSnavs is, rom winadadeba zogierTi vaSli wiTelia, WeSmaritia, anda,

vTqvaT, ar aris WeSmariti, anda, vTqvaT, mcdaria, anda, vTqvaT, ar aris mcdari, anda,

vTqvaT, marTalia, anda, vTqvaT, ar aris marTali, anda, vTqvaT, tyuilia, anda, vTqvaT,

ar aris tyuili, maSin ra ufleba gvaqvs abiturientebs am jer SeuTanxmebeli codnis

Page 50: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

49

farglebSi sagamocdo satesto SekiTxvebi davusvaT da ase haerSi gamokidebulT

testur reJimSi pasuxebi movTxovoT?

ufro TvalsaCino rom gavxadoT is, rac iTqva, ganvixiloT erTi logikuri amocana

2006 wlis zogadi unarebis sagamocdo masalebidan. es amocana Semdegnairad iyo

Camoyalibebuli:

`vTqvaT tyuilia, rom xeze yvela vaSli mwifea.

qvemoT CamoTvlilTagan romeli gamomdinareobs am debulebidan aucileblad?

(a) xeze arc erTi vaSli ar aris mkvaxe

(b) xeze arc erTi vaSli ar aris mwife

(g) xeze zogierTi vaSli maincaa mwife

(d) xeze zogierTi vaSli maincaa mkvaxe~

am satesto amocanis pasuxad gamomcdelebma abiturientebs (d) SesTavazes, arada, Tu

abiturienti apriorad ar gamova iqidan, rom nebismieri aramwife vaSli mkvaxea da Tu

CaTvlis, rom vaSlis aramwifobis SemTxvevaSi calsaxad imis Tqma, rom es vaSli

mkvaxea, ar SeiZleba, maSin is (d) variants pasuxad ar airCevs. (d) variantis pasuxad

arCeva im abiturientsac gauWirdeba, romelic CaTvlis, rom iqneb xeze yvela vaSli

mwifea, aris tyuili ara imitom, rom am xis erTi romeliRac vaSli ar aris mwife,

aramed imitom, rom am xeze arcerTi vaSli ar aris. Dd) variants pasuxad arc is

abiturienti airCevs, romelic winadadebas xeze zogierTi vaSli maincaa mwife

ganarCevs winadadebisgan xeze zogierTi vaSli mwifea da mas xeze zogierTi vaSli

mainc xom unda iyos mwife winadadebis elifsisad gaigebs, rac, Tavis mxriv, imas

niSnavs, rom am xeze mosalodnelia mwife vaSlebis arseboba, magram is rom xeze erTi

mainc aramwife vaSlia, udaoa.

gasagebia, rom aseTi aracalsaxa damokidebulebebi am amocanis satesto pirobebSi

Cayenebis sakiTxs metad saeWvod xdis. es aracalsaxoba ganpirobebulia imiT, rom

saerTo SeTanxmebuli codnis saxiT jer kidev ar arsebobs qarTulenobriv azrovnebaSi

zogierTi kvantoris funqcionirebis ganmsazRvreli normebi da standartebi da,

amavdroulad, es gamoiwvia agreTve xeze zogierTi vaSli maincaa mwife winadadebis

arastandartulobam. _ miviCnev, rom zogadi unarebis verbalur nawilze

pasuxismgebelma jgufma testuri pirobebis Camoyalibebisas aseTi arastandartuli da

saeWvo winadadebiT sargeblobisgan Tavi unda Seikavos! _ yovel SemTxvevaSi aseTi

TavSekaveba srul aucileblobas warmoadgens, vidre satesto SekiTxvebis gaswvriv

daSvebuli ar iqneba Ria Sinaarsobrivi saapelacio procedurebi.

viTarebis amsaxveli suraTis sisrulis interesebidan gamomdinare unda aRiniSnos am

amocanisa da, Sesabamisad, am satesto sagamocdo procesebis sxva problematuri

Semadgenlebic: zogadi unarebis verbaluri nawilis sagamocdo amocanebis

makompleqtebeli jgufis wevrebi ar iyeneben bunebriv qarTul enaSi arsebul

kvantorul sityvas arcerTi da mis nacvlad orTografiuli leqsikonis monacemebidan

gamomdinare arc erTi sintaqsisiT sargebloben. problematuri xasiaTisaa agreTve

amocanis Sualeduri SekiTxva, romelSic avtorebi nacvlad aprobirebuli da

enobrivadac gamarTlebuli terminisa gamomdinareobs yovlad gaumarTleblad

sargebloben terminiT gamomdinareobs aucileblad.

Page 51: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

50

sakiTxis arsSi ufro siRrmiseuli wvdomisTvis Zalian mokled mimovixilav 2006 wlis

zogadi unarebis damxmare masalaTa krebulis 23-e da 24-e gverdebze saswavlo

saabituriento miznebis gaTvaliswinebiT sanimuSod amoxsnil logikur amocanas. es

amocana ase yalibdeba:

`davuSvaT rom:

yvela biWs uyvars fexburTi

zogierT biWs uyvars Wadraki

qvemoT CamoTvlilTagan romeli gamomdinareobs am debulebebidan aucileblad?

(a) yvela biWs, romelsac uyvars Wadraki, uyvars fexburTi

(b) Wadrakis moyvarul arc erT biWs ar uyvars fexburTi

(g) yvela biWs, romelsac uyvars fexburTi, uyvars Wadraki

(d) fexburTis moyvarul arc erT biWs ar uyvars Wadraki”

avtorebi, 24-e gverdze, pasuxad (g) variantis arCevis aramarTebulobis mtkicebisas

Semdegnairad msjeloben: `pasuxis (g) varianti SeiZleba WeSmariti iyos mxolod im

SemTxvevaSi, roca fexburTis moyvarulTa simravle emTxveva biWebis simravles da es

orive emTxveva Wadrakis moyvarulTa simravles. magram pasuxis es varianti araa

WeSmariti davalebis mocemulobis ganxorcielebis nebismier SemTxvevaSi. e.i. is ar

gamomdinareobs davalebis mocemulobidan aucileblad da, Sesabamisad, araa swori.”

amgvarad, msjelobis pirveli winadadebiT avtorebi gveubnebian, rom `pasuxis (g)

varianti SeiZleba WeSmariti iyos mxolod im SemTxvevaSi, roca fexburTis

moyvarulTa simravle emTxveva biWebis simravles da es orive emTxveva Wadrakis

moyvarulTa simravles.”

es uxeSi faqtobrivi Secdomaa, radgan e.w. pasuxis (g) variantis WeSmaritobisTvis

aranairi aucilebloba imisa, rom fexburTis moyvarulTa simravle, biWebis simravle

da Wadrakis moyvarulTa simravle erTmaneTs emTxveodes, ar arsebobs. amisTvis

sruliad sakmarisia, rom fexburTis moyvaruli biWebis simravle, romelic biWebis

simravlisa da fexburTis moyvarulTa simravlis TanakveTis tolia, qvesimravle iyos

Wadrakis moyvarulTa simravlisa.

miviCnev, rom am sapasuxismgeblo teqstSi daSvebuli am faqtobrivi Secdomis mizezi

aris erTiani erovnuli gamocdebis zogadi unarebis verbalur nawilze pasuxismgebeli

jgufis komplektacia da, kerZod, is, rom jgufSi ar arian maTematikuri da bunebrivi

enebis logikisa da maTematikuri lingvistikis specialistebi. naTelia, rom aseTi

amocanebis Sedgenisa da maTi sanimuSo amoxsnebis keTebis pasuxismgeblobis dakisreba

maTematikuri lingvisturi da logikuri kompetenciebis ar mqone specialistebisTvis,

aramarTebulia.

sakiTxis arsSi kidev ufro sruli da siRrmiseuli wvdomisTvis Zalian mokled

mimovixilav zogadi unarebis 2007 wlis I testis I teqstis qvemoT citirebul mcire

nawils:

Page 52: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

51

`Tumca, zogjer ama Tu im debulebis WeSmariteba `icvleba~. es im SemTxvevaSi xdeba,

rodesac debuleba Seicavs cvlads. debuleba WeSmariti an mcdari iqneba imisda

mixedviT, Tu ras CavsvamT cvladis adgilas. magaliTad, mesame debuleba, `daviT

aRmaSenebeli mefobda ramdenime saukunis win~, mcdari iqneba, Tu `ramdenime~-s nacvlad

CavsvamT `xuTs~, magram is WeSmariti iqneba, Tu `ramdenime~-s `cxriT~ SevcvliT. es

debuleba waagavs algebrul tolobas 2x=6, romelic WeSmaritia, Tu x=3, magram

mcdaria yvela sxva SemTxvevaSi.~

imis Tqma, rom `debuleba, `daviT aRmaSenebeli mefobda ramdenime saukunis win~, mcdari

iqneba, Tu `ramdenime~-s nacvlad CavsvamT `xuTs~, magram is WeSmariti iqneba, Tu

`ramdenime~-s `cxriT~ SevcvliT~ da mere am yovlad gaugebari msjelobis safuZvelze

im calsaxad aramarTebuli daskvnis gakeTeba, rom `es debuleba waagavs algebrul

tolobas 2x=6, romelic WeSmaritia, Tu x=3, magram mcdaria yvela sxva SemTxvevaSi~

sruli da aSkara dasturia im Rrma problemebisa, rac am gamocdebis verbalur

nawilze pasuxismgebel jgufs gaaCnia. amasTan, rogorc ukve aRiniSna, am problemebis

ZiriTadi nawili imasTan erTad, rom qarTuli ena da qarTuli enis logika Tanamedrove

maTematikuri TvalsazrisebiT arasaTanadod aris Seswavlili, ganpirobebulia

maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri lingvistikis qarTveli

specialistebis TiTqmis sruli ar arsebobiT.

es teqsti da zemo ganxiluli amocanebi, romlebSic am tipis gamocdebis

organizaciuli da samecniero xasiaTis problemebis sakmaod farTo speqtria

Tavmoyrili, TvalnaTliv adasturebs, rom gamocdebis maRalxarisxobrivi1 warmarTvis

miznebi pirdapir kavSirSia qarTuli enis, qarTuli enis logikisa da qarTuli enobrivi

azrovnebis sruli maTematikuri da manqanuri dafuZnebis umniSvnelovanes miznebTan. _

naTelia, rom sagamocdo satesto SekiTxvebSi zemoganxiluli problematuri

Semadgenlebis arseboba upirvelesad ganpirobebulia imiT, rom jer kidev arasakmarisi

moculobiT gvaqvs moZiebuli qarTuli enis logikis sasafuZvlo kanonebi!

amgvarad, cxadia, rom maTematikuri da bunebrivi enebis logikis da maTematikuri

lingvistikis saswavlo da saganmanaTleblo miznebSi pirdapirobiT eqceva erTiani

erovnuli gamocdebis farglebSi ukve mimdinare zogadi unarebis sagamocdo testirebis

maRalkompetenturi da maRalobieqturi organizebis problemebi. Tumca, is, rom

qarTuli ena da azrovneba Tanamedrove maTematikuri, logikuri da lingvisturi

TvalsazrisebiT TiTqmis Seuswavlelia da is, rom dasrulebuli saxiT jer kidev ar

arsebobs qarTuli enis logikuri gramatikis safuZvlebi, arsebiT sirTuleebs

aramxolod zemoaRniSnuli sagamocdo TvalsazrisebiT gviqmnis.

mimdinare saganmanaTleblo reformam informaciuli moculobebiT datvirTuli

swavlebis sabWouri principi Secvala swavlebis Tanamedrove dasavluri principiT,

romlis mixedviTac swavlebis taqtikis ganmsazRvreli prioritetuli strategiuli

xazi aRsazrdelSi zogadi azrovnebiTi Cvevebis ganviTarebaze orientirdeba. es

saswavlo strategia gansakuTrebul mniSvnelobas aniWebs e.w. swavlebis enas, romelic

mozardis azrovnebiTi unarebis ganviTarebisTvis umniSvnelovanes sabaziso monacemad

ganixileba. swavlebis enaSi azrobrivad gamarTuli msjelobiTi unarebis gaRrmaveba am

1 is, rom zogadi unarebis adgilobriv gamocdebze Semosuli saapelacio ganacxadebis procentuli

maCvenebeli sagrZnoblad dabalia analogiur msoflio maCveneblebTan SedarebiT aris ara am gamocdebis

maRalxarisxobrivobis dasturi, aramed, piriqiT, es gamocdebis miznebisa da amocanebis arazust gagebaze

da, Sesabamisad, am TvalsazrisebiT mis cud organizebaze metyvelebs.

Page 53: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

52

tipis swavlebis umniSvnelovanes miznad aris dasaxuli da es, ra Tqma unda,

mniSvnelovania, rogorc wminda saganmanaTleblo, ise ufro farTo - sazogadoebrivi

TvalsazrisebiTac. _ cxadia, rom is, vinc metyvelebs, magram ver axerxebs azrebis

sworad Camoyalibebas gamarTuli msjelobebis mawarmoebeli enobrivad mocemuli

logikuri wesebis gaTvaliswinebiT da isic, vinc amave wesebSi gauTviTcnobiereblobis

gamo ver flobs mosmeniT miRebuli monacemebis sworad gadamuSavebis SesaZleblobebs,

enobriv sazogadoebaSi enobrivi urTierTobis gareSe rCeba, rac mZime tvirTia, rogorc

Tavad am pirovnebisTvis, ise am sazogadoebisTvisac.

amasTan, gasgebia, rom Tu Cven maTematikuri sizusteebis da enobrivi specifikebis

sruli gaTvaliswinebiT gamovicnobT da aRvwerT qarTuli enisTvis damaxasiaTebel

logikurad gamarTul msjelobaTa marealizebel wesebs, Tanac ise, rom am ukve

maTematikurad aRweril wesTa sistemiT daprogramebuli kompiuteri programuladve

winaswar gawerili SesaZleblobebiT axerxebs enobrivi monacemebis logikur analizebas,

iq arsebuli zogad logikuri da kerZo Sinaarsuli saxis winaaRmdegobebis SemCnevas da

azrobrivad dasaSvebi daskvnebis gakeTebas, anu Tu Cven warmatebiT gadavwyvetT Tsu

saxelmwifo miznobrivi programiT `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi

moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ gansazRvrul mizans, maSin, da mxolod

maSin, Cven aseve xelT gveqneba qarTuli enis logikaze is aucilebeli Teoriuli

codna, mxolod romlis meToduri gadamuSavebis safuZvelzec mogvecema SesaZlebloba

saganmanaTleblo sivrceSi zogadi enobrivi msjelobiTi unarebis ganviTarebaze

prioritetulad orientirebuli saswavlo procesis warmatebuli warmarTvisa.

aqedan gamomdinare, gasagebia, rom ,,maTematikuri da bunebriv enebis logikis”

specializaciisa da `maTematikuri lingvistikis~ specialobis saganmanaTleblo miznebSi

zogadi azrovnebiTi unarebis sagamocdo testirebasTan erTad eqceva agreTve amave

unarebis ganviTarebaze prioritetulad orientirebul saswavlo sistemaSi qarTuli

da maTematikuri enebis logikis Sejerebuli da erTmaneTiT gawonasworebuli

swavlebis danergva da, Sesabamisad, amgvar swavlebaTa warsamarTavad aucilebeli

saswavlo meTodebis damuSaveba.

amgvarad, gasagebi xdeba, rom kritikuli azrovnebisa da zogadi msjelobiTi unarebis

ganviTarebaze orientirebuli saganmanaTleblo miznebi da am miznebis warmatebuli

ganxorcieleba aucileblobis wesiT iTxovs miznobriv damokidebulebebs qarTuli enis

Tanamedrove maTematikuri, logikuri da lingvisturi meTodebiT Seswavlis

procesebisadmi, rac, Tavis mxriv, aseve aucileblobis wesiT iTxovs miznobriv

damokidebulebebs maTematikuri da bunebrivi enebis logikis da maTematikuri

lingvistikis mimarTulebiT sauniversiteto saswavlo procesebis organizebisadmi. _

winaaRmdeg SemTxvevaSi, cxadia, rom kritikuli azrovnebisa da zogadi msjelobiTi

unarebis ganviTarebaze prioritetulad orientirebuli saganmanaTleblo reforma ver

gascdeba populistur, deklaraciul ritorikas da ver ganviTardeba miznebiT

Cafiqrebuli realuri Sinaarsebis gaTvaliswinebiT.

3. daskvnis saxiT

naSromSi sakmarisi sisruliT warmoCinda maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da

Tanamedrove maTematikuri lingvistikis samecniero, teqnologiuri, saswavlo da

saganmanaTleblo miznebis kulturuli Rirebulebebi da epoqaluri mniSvnelobebi.

Page 54: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

53

garda amisa, dasabuTda qarTuli enisa da azrovnebis sruli maTematikuri da manqanuri

dafuZnebis mizniT sawarmoebeli kvlevebis pirdapiri kavSirebi Tanamedrove qarTuli

saganmanaTleblo sistemis warmatebuli danergvisa da qarTuli enis farTo

kulturuli funqciebis SenarCunebis umniSvnelovanes miznebTan.

aqedan gamomdinare, is, rom 2006 wlis sauniversiteto konkursiT daibloka

maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri lingvistikis

mimarTulebiT ormocdaaTwliani dagvianebiT Zlivs dawyebuli sauniversiteto saswavlo

procesi, sxvagvarad, Tu ara rogorc umniSvnelovanesi erovnuli da saxelmwifoebrivi

interesebis ignorireba, ver Sefasdeba. amasTan, naTelia isic, rom Tu ivane

javaxiSvilis saxelobis saxelmwifo universiteti uaxloes momavalSi ar gadadgams

qmediT nabijebs mis mierve reformis procesSi daSvebuli am Secdomis

gamosasworeblad, anu, Tu universiteti welsve ar miiRebs zomebs maTematikuri da

bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri lingvistikis mimarTulebiT aucilebeli

sauniversiteto swavlebaTa aRsadgenad, maSin gamova, rom umniSvnelovanesi erovnuli

da saxelmwifoebrivi interesebis aRniSnuli ignorireba iyo ara sareformo komisiis

arasakmarisi kompetenturobiT ganpirobebuli uneblie gadacdoma, aramed winaswar

gansazRvruli garemoebaTa kanonzomieri Sedegi. _ imedi maqvs, rom es ase ar aris!

2007 wlis 21 seqtemberi.

qarTuli enis

uflebebis damcveli

k. fxakaZe

Page 55: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

54

Tbilisis saxelmwifo universitetis

saxelmwifo miznobrivi programis -

kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi

moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi –

sagranto qveprograma

qarTuli enis logikuri gramatikis safuZvlebi

da

misi meTodologiuri da teqnologiuri gamoyenebani

sagranto programis miznebis mokle anotacia:

1. proeqtiT dagegmilia qarTuli enis maTematikuri Teoriis, anu qarTuli enis

logikuri gramatikis sasafuZvlo sakiTxebis sistematizebuli warmodgena;

2. qarTuli enis logikuri gramatikiT qarTuli enis logikaze moZiebuli axali

mecnieruli codnis winaswari normireba, saaprobacio standartizacia da

saswavlo meTodologiuri gadamuSaveba. _ anu, am erTwliani sagranto

proeqtiT dagegmilia zogadi unarebis ganviTarebaze prioritetulad

orientirebuli saganmanaTleblo reformisa da zogadi unarebis erTiani

erovnuli gamocdebis miznobrivi interesebis gaTvaliswinebiT qarTuli enis

logikuri gramatikiT qarTuli enis logikaze moZiebuli axali codnis

saswavlo meTodologiuri gadamuSaveba da am codnis safuZvelze qarTuli

enis logikis sasafuZvlo sakiTxebis winaswari normireba da saaprobacio

standartizeba;

3. qarTuli inteleqtualuri kompiuteruli sistemis pirveli eqsperimentuli

modelis konstruireba. _ anu, am erTwliani sagranto proeqtiT dagegmilia

iseTi inteleqtualuri kompiuteruli sistemis SemuSaveba, romelic qarTuli

zepiri Setyobinebis saxiT dasamuSaveblad miiRebs or, an erTpirobian

logikur amocanas, an ukve dasrulebul enobriv msjelobas, an saTargmn

winadadebas da is pirvel SemTxvevaSi, gaiazrebs ra xmiT miRebul amosaxsnel

amocanas, xmiTve dagvibrunebs pasuxs. amasTan, saWiroebis SemTxvevaSi,

mogvawvdis rogorc amosaxsneli amocanis, ise misi amoxsnis werilobiT

amonabeWdebs; meore SemTxvevaSi, kompiuteri, gaanalizebs mosmeniT miRebul

msjelobas da Tu msjeloba marTebuli iqneba, dasturs mogvcems mis

marTebulobaze, xolo Tu msjeloba aramarTebuli iqneba, daakoreqtirebs mas

da am ukve dakoreqtirebuls Secdomis miniSnebiTve gagvixmovanebs; mesame

SemTxvevaSi ki, kompiuteri, qarTulad gamoTqmul winadadebas Cveni

moTxovnisda mixedviT gadagviTargmnis an inglisurad, anda germanulad da,

saWiroebis SemTxvevaSi, mogvawvdis rogorc saTargmni, ise naTargmni

winadadebebis werilobiT amonabeWdebs. _ amgvarad, qarTul enaSi Tavisuflad

urTierTobadi inteleqtualuri kompiuteruli sistemis es pirvel

eqsperimentuli modeli `mosmeniT~ miiRebs Sesasrulebel brZanebebs da

qarTulenobrivi teqstebis morfologiuri, sintaqsuri, logikuri da

semantikuri `Semsworeblis~ funqciebTan erTad, avtomaturi `mbeWdavisa~ da

avtomaturi `mkiTxvelis~ funqciebis Sesrulebasac SeZlebs.

Page 56: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

55

danarTi 1

wamyvani da Tanamonawile organizaciebis xelmZRvanelTa da proeqtSi monawile

ZiriTadi personalis Tanxmoba proeqtSi monawileobaze

1. proeqtis dasaxeleba: ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

universitetis saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-

momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ qveprograma `qarTuli enis

logikuri gramatikis safuZvlebi da misi meTodologiuri da teqnologiuri

gamoyenebani~

2. proeqtis biujeti (lari): 50 000

3. proeqtis xangrZlivoba: 12 Tve

wamyvani organizacia gvari, saxeli, mamis saxeli xelmowera

1. organizaciis xelmZRvaneli bokeria ivane revazis Ze

2. proeqtis xelmZRvaneli fxakaZe konstantine Salvas Ze

beWedi:

#

proeqtSi monawile ZiriTadi personali

(gvari, saxeli, mamis saxeli)

xelmowera

1 babuxadia merabi jumberis Ze

2 gabunia kaxa arCilis Ze

3 nadibaiZe givi guramis Ze

4 TevzaZe Tamazi SoTas Ze

5 cxadaZe badri andros Ze

6 tibua lali mamantis asuli

7 fxakaZe vaxtangi Salvas Ze

8 WankvetaZe gela oTaris Ze

9 CiCua giorgi Teimurazis Ze

10 fxakaZe konstantine Salvas Ze

danarTi 2

saqarTvelos erovnuli

samecniero fondi

uznaZis q. #68, Tbilisi 0102

tel: +(995 32)957416; faqsi: +(995 32)956205;

el-fosta: [email protected]

www.gsnf.ge

#

I. krebsiTi informacia proeqtis Sesaxeb

1. informacia proeqtis Sesaxeb

1.1. proeqtis dasaxeleba

1. proeqtis dasaxeleba:

Tsu gmi saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris

sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv

qarTul enobriv garemoSi~ qveprograma `qarTuli enis

logikuri gramatikis safuZvlebi da misi meTodologiuri

da teqnologiuri gamoyenebani~

2. samecniero

mimarTuleba

qarTvelologiuri mecnierebani, maTematika, sainformacio

teqnologiebi

Page 57: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

56

3. samecniero

kvlevis kategoria

fundamenturi kvlevebi, gamoyenebiTi kvlevebi

2. proeqtis xelmZRvaneli

gvari, saxeli, mamis saxeli: fxakaZe konstantine Salvas Ze

Tanamdeboba: Tsu gmi saxelmwifo miznobrivi programis

`kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi

moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~

xelmZRvaneli

samecniero (akademiuri)

xarisxi:

fiz-maT mecnierebaTa kandidati, mTavari mecnier

TanamSromeli

sakontaqto informacia 0186, saqarTvelo, Tbilisi, nucubiZis 3mk/r. 3kv.,

8korp. bn.#34.

telefoni:

(995) 21 50 29 (saxli)

faqsi: el.fosta:

[email protected]

3. monawile organizaciebi

3.1. wamyvani organizacia

dasaxeleba:

ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetTan

arsebuli i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis instituti

sakontaqto

informacia:

0143, universitetis quCa #2

telefoni:

(995 32) 30 59

95

faqsi:

995 32 30 66 45

el. fosta: veb-gverdi:

www.tsu.ge

www.viam.hepi.edu.ge

piri,

romelsac aqvs xelmoweris ufleba organizaciis saxeliT: bokeria ivane revazis Ze

Tanamdeboba:

ivane javaxiSvilis sax. Tbilisis saxelmwifo universitetis reqtoris moadgile

samecniero (akademiuri) xarisxi: medicinis mecnierebaTa doqtori

sakontaqto

informacia

misamarTi (safosto indeqsis miTiTebiT):

0128, Tbilisi, WavWavaZis pr. #1

telefoni:

(995 32) 290825

faqsi:

(995 32) 29 08 25

el.fosta:

[email protected]

4. proeqtis xangrZlivoba

12 Tve

5. proeqtis ganxorcielebisaTvis saWiro arsebuli materialur-teqnikuri baza

organizaciis

dasaxeleba

Senoba, sadac

ganxorcieldeba

proeqti

(misamarTi)

proeqtis

ganxorcieleb

isaTvis

gamoyofili

farTi/oTaxeb

is raodenoba

danadgarebi

da

mowyobiloba

(gTxovT

CamoTvaloT)

sacdeli

nakveTebi

(misamarTi,

farTobi)

saofise

teqnika

(gTxovT

CamoTvalo

T)

wamyvani

organizacia:

iv. javaxiSvilis

sax. Tsu-s i.

vekuas sax. gmi

universitetis

quCa #2

16X3=48kv.m. _ _ _

Page 58: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

57

6. proeqtTan dakavSirebuli saerTo SromiTi danaxarjebi

monawileTa saerTo raodenoba

22

saerTo SromiTi danaxarjebi (kac.dReebi)

2904

7. finansuri informacia

7.1. sagranto proeqtis saerTo xarjTaRricxva

# xarjis saxeoba jamuri Tanxa (lari)

1 monawileTa Sromis anazRaureba 40680

2 mivlineba 0

3 xxva saqoneli da momsaxureba 1820

4 kapitaluri xarjebi 5000

5 subsidiebi, subvenciebi da mimdinare transferebi

(zednadebi xarjebi)

2500

sul 5000

8. proeqtis reziume:

sagranto proeqtis samecniero miznebi pirdapir ukavSirdeba Tsu gmi saxelmwifo

miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv

qarTul enobriv garemoSi~ im kvleviT interesebs, romelTa maRali aqtualoba

araerTxel iqna gaziarebuli da dadasturebuli Sesabamisi saxelmwifo institutebisa

da samecniero wreebis mxridan. `saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministrom

saqarTvelos mTavrobis kancelariidan Semosuli f/3446 09.09.04 werilis Sesabamisad

ganixila gamoyenebiTi maTematikis institutis saxelmwifo miznobrivi programa

`kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv

garemoSi~. programis arsidan gamomdinare ... saministro mxars uWers im Tvalsazriss,

rom proeqtiT moxazuli mimarTulebiT kvlevebis ar ganviTarebis SemTxvevaSi qarTul

enas dekulturizaciis saSiSroeba emuqreba~ (amonaridi ganaTlebisa da mecnierebis

ministris moadgilis b. wifurias # 01-16-09/5340 01.11.04 werilidan.).

Tsu saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi

moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ sagrantod warmodgenili qveprogramis

`qarTuli enis logikuri gramatikis safuZvlebi da misi meTodologiuri da

teqnologiuri gamoyenebani~ ZiriTadi miznebia:

1. bunebrivi qarTuli enobriv-azrovnebiTi wesTwyobis pirdapiri formalur-logikuri

aRweris safuZvelze misi birTvuli nawilis formalurad ganviTarebad frege-

hilbertiseul maTematikur Teoriad gadaazreba: anu, qveprogramis erT-erTi ZiriTadi

mizani qarTuli enis maTematikuri gramatikis SemuSaveba da, Sesabamisad, qarTuli enis

birTvuli nawilis sruli maTematikuri dafuZnebaa. es qarTuli enis manqanebTan

inteleqtualuri urTierTobiTi SesaZleblobebiT aRWurvis miznebidan gamomdinare

dRis wesrigSi mdgar aucileblobas warmoadgens.

qarTuli enis maTematikuri gramatika jer kidev ar arsebobs. ufro metic, Tu ar

gaviTvaliswinebT `logikisa da enis gaerTianebul qarTul jgufSi~ bolo xuTi wlis

manZilze am mizniT warmoebul kvlevebs, am TvalsazrisebiT qarTuli ena arc ki

Seiswavleboda. amgvarad, proeqtis aqtualobas adasturebs isic, rom faqtobriv am

proeqtiT iwyeba qarTul enaSi Tanamedrove maTematikuri lingvistikiT gansazRvruli

Page 59: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

58

kvleviTi procesebis ganviTareba-dafuZneba. _ es xazs usvams proeqtiT gansazRvruli

samecniero miznebis farglebSi jgufis unikalur kompetencias, rac imas niSnavs, rom

proeqtis eqspertul Sefasebas friad gaarTulebs am SemTxvevaSi saeqsperto

kompetenciis mqone samecniero kadrebis realuri ararseboba (mxedvelobaSi gvyavs

ucxoeli eqspertebic). _ es qarTuli enis indoevropuli enebisagan arsebiTad

gansxvavebuli da jer Seuswavleli siRrmiseuli bunebrivi Taviseburebebis garda

ganpirobebulia Cveni midgomebis fundamenturi gansxvavebulobiT am tipis dasavlur

kvlevebSi dRes gamoyenebadi maTematikuri midgomebisagan.

2. qarTuli enis logikuri gramatikis sasafuZvlo sakiTxebis zogadlogikuri

saswavlo-meTodologiuri damuSaveba: es gulisxmobs qarTuli enis logikuri

gramatikiT qarTuli enis bunebriv logikaze da qarTuli da maTematikuri enebis

bunebriv Sinaarsul urTierTmimarTebebze moZiebuli axali mecnieruli codnis

saswavlo-meTodur damuSavebas misi reformirebis procesSi myofi saskolo da

sauniversiteto saganmanaTleblo sivrceSi TandaTanobiTi disciplinaluri Setanis

mizniT. _ is, rom zogadi enobriv-azrovnebiTi unarebis ganviTarebaze prioritetulad

orientirebuli dasavluri saswavlo sistema arsebiTad eyrdnoba saswavlo enis

farglebSi zemoaRniSnuli saxis mecnierul codnebs da is, rom am TvalsazrisebiT

qarTuli enis mecnieruli Seswavlis procesebi mxolod axla iwyeba, gasagebs xdis

qveprogramis am kvleviTi ganStoebis aqtualobas.

`Cven mxars vuWerT am jgufis mier qarTuli enis logikur-lingvistur kvlevas. ...

imedi gvaqvs, rom TanamSromloba gagrZeldeba da saSualeba gveqneba saswavlo gegmebis

SemuSavebisas am jgufis Sedegebis gaTvaliswinebisa” (amonaridi erovnuli saswavlo

gegmebisa da saxelmZRvaneloebis SemmuSavebeli jgufis xelmZRvanelis s. janaSias

werilidan). `erTiani erovnuli gamocdebis mimdinare da perspeqtiul miznobriv

interesebSia jgufis mier qarTuli enis logikuri gramatikis safuZvlebis SemuSavebis

mizniT warmoebuli kvlevebi.~ (amonaridi ivane javaxiSvilis sax. Tsu reqtoris

movaleobis Semsrulebel prof. g. xubuasadmi Sefasebisa da gamocdebis erovnuli

centris direqtoris m. miminoSvilis sarekomendacio mimarTvidan). am TvalsazrisebiT

Cvens kompetencias adasturebs isic, rom qarTuli enis logikis Seswavlis mizniT

kvleviTi procesebi pirvelad Cveni jgufis farglebSi daiwyo da, samwuxarod, aseTi

kvleviTi procesebi jer mxolod Cveni jgufis farglebSi mimdinareobs. xazgasasmelia,

rom zemoaRniSnuli saganmanaTleblo miznebiT jgufi ukve meore welia sakonsultacio

TanamSromlobas eweva `erovnuli saswavlo gegmebisa da saxelmZRvaneloebis jgufTan~

da saeqsperto TanamSromlobas ganaTlebisa da mecnierebis saministros `Sefasebisa da

gamocdebis erovnul centrTan~.

3. qarTuli enis logikuri gramatikis SesaZlo teqnologiur gamoyenebaTa

sistematizebuli warmoCena: sagranto proeqtis es kvleviTi ganStoeba, dRes,

bunebrivenobrivi kompiuteruli teqnologiebis intensiuri ganviTarebis fonze,

aqtualuria mravalmxrivi TvalsazrisebiT. am mimarTulebiT dagegmilia:

3.1. qarTuli metyvelebis kompiuteruli amomcnobis konstruirebis mizniT ukve

dawyebuli kvlevebis Semdgomi intensifikacia: Tu ar CavTvliT jgufSi bolo xuTi

wlis manZilze am mimarTulebiT warmoebul kvlevebsa da am kvlevebis Sedegad ukve

arsebul gamocdilebas, Tanamedrove maTematikuri meTodebiT qarTuli metyvelebis

kompiuteruli amomcnobis konstruirebis sxva adgilobrivi kvleviTi gamocdileba ar

arsebobs. speqtruli analizisa da furies integraluri meTodebis nacvlad Cven

Page 60: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

59

veyrdnobiT nulebsSorisi analizis gafarToebul meTodsa da gamoTvlis matricul

meTodebs. es meTodebi Teoriulad damuSavda da eqsperimentulad dadasturda jgufis

farglebSi mimdinare im kvleviTi procesebiT, romelsac jgufis wevri g. CiCua

xelmZRvanelobs. am kvlevebis farglebSi 2006 wels realizebul iqna kompiuteruli

programa, romelmac mcire leqsikoniani (80-100 sityva) diskretuli metyvelebisas

winadadebebis amocnobis 95% warmadoba mogvca. es udavod mniSvnelovani dadasturebaa

zemoaRniSnuli Teoriuli midgomebis produqtiulobisa. _ sagranto qveprogramiT

dagegmilia metyvelebis amomcnobi programuli sistemis modificireba leqsikonis

moculobis gazrdisa da diskretuli metyvelebidan aradiskretuli metyvelebis

amocnobaze gadasvlis interesebis gaTvaliswinebiT. amasTan, Tu zemoaRniSnuli

programuli realizaciebi eyrdnoba sityvebis winaswari swavlebis princips,

qveprogramiT gaTvaliswinebulia metyvelebis iseTi amomcnobis realizacia, romelic

sityvebis winaswari swavlebis principis nacvlad daeyrdnoba sityvebis TviTswavlis

princips.

3.2 warmoqmnis principiT agebuli qarTuli weriTi enis plius da minus filtrebiani

srulyofili morfologiuri sinTezatoris, analizatoris da marTlmweris

konstruireba: am TvalsazrisebiT jgufis kompetencias adasturebs is, rom jgufs ukve

aqvs warmoqnis principiT agebuli qarTuli weriTi enis morfologiuri marTlmweri

(programis avtoria jgufis wevri k. gabunia), romelic jerjerobiT erTaderTi am

tipis programuli realizacia qarTulisaTvis. amasTan, dagegmilia morfologiuri

safexuris pirveli qarTuli marTlmetyveli programuli sistemis eqsperimentuli

realizacia.

3.3. qarTuli weriTi enis II safexuris sintaqsuri sinTezatoris, analizatorisa da

marTlmweris konstruireba: am TvalsazrisebiT jgufis kompetencias adasturebs is,

rom jgufs ukve aqvs qarTuli weriTi enis I safexuris sintaqsuri sinTezatori,

analizatori da marTlmweri (programis avtorebi arian k. fxakaZe, r. sxirtlaZe da g.

WankvetaZe), romelic jerjerobiT erTaderTi am tipis programuli realizacia

qarTulisaTvis. amasTan, dagegmilia sintaqsuri safexuris pirveli qarTuli

marTlmetyveli programuli sistemis eqsperimentuli realizacia.

3.4. qarTuli weriTi enis enobriv-logikuri amocanebis amomxsneli, anu qarTuli

weriTi enis enobriv-logikuri daskvnebis mawarmoebeli da makoreqtirebeli II

safexuris programis konstruireba: am TvalsazrisebiT jgufis unikalur kompetencias

adasturebs is, rom jgufs ukve konstruirebuli aqvs am tipis I safexuris

eqsperimentuli programuli sistema (programis avtorebi arian jgufis wevrebi k.

fxakaZe da v. fxakaZe), romelic jerjerobiT erTaderTi am tipis programuli

realizacia qarTulisaTvis. gasaTvaliswinebelia isic, rom aseTi tipis programuli

realizaciebisaTvis aucilebeli logikur-lingvisturi xasiaTis Teoriuli kvlevebi

mxolod Cveni jgufis farglebSi mimdinareobs. amasTan, dagegmilia qarTuli

metyvelebiTi enisaTvis amave tipis pirveli eqsperimentuli programuli sistemis

konstruireba.

3.5. qarTuli weriTi enidan maTematikur enaze avtomaturad mTargmneli II safexuris

programuli sistemisa da misi germanulenobrivi da inglisurenobrivi gafarToebebis

konstruireba: am TvalsazrisebiT jgufis unikalur kompetencias adasturebs is, rom

jgufs ukve realizebuli aqvs qarTuli weriTmetyvelebiTi enidan maTematikuri enis

gavliT germanul enaze avtomaturad mTargmneli I safexuris eqsperimentuli

Page 61: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

60

programuli sistema (programis avtorebi arian jgufis wevrebi k. fxakaZe, g. WankvetaZe

da i. beriaSvili), romelic jerjerobiT erTaderTi am tipis programuli realizacia

qarTulisaTvis. am TvalsazrisebiT jgufis kompetencias adasturebs isic, rom jgufs

realizebuli aqvs ormxrivi qarTul-inglisuri kompiuteruli leqsikoni (programis

avtorebi arian jgufis wevrebi m. babuxadia da k. gabunia). amasTan, dagegmilia amave

tipis qarTul-inglisuri da qarTul-germanuli xmidan-xmaze mTargmneli

eqsperimentuli programuli sistemebis konstruireba.

3.6. zemoaRwerili programuli sistemebis kombinirebis gziT kompiuterTan

qarTulenobrivi weriTmetyvelebiTi da zepirmetyvelebiTi inteleqtualuri

urTierTobis marealizebeli pirveli eqsperimentuli programuli sistemis

konstruireba. _ am eqsperimentuli sistemiT kompiuterSi programulad realizebuli

iqneba qarTuli weriTmetyvelebiTi da zepirmetyvelebiTi teqstebis saTargmnelad da

inteleqtualurad dasamuSaveblad aucilebeli qarTuli azrovnebiTi wesTwyobisTvis

damaxasiaTebeli morfologiuri, sintaqsuri, semantikuri, enobriv-logikuri,

zogadlogikuri, da zogadmaTematikuri inteleqtualuri unarebi.

xazgasasmelia, rom miuxedavad zemoT mokled mimoxiluli da jgufis mier ukve

realizebuli unikaluri xasiaTis qarTulenobrivi kompiuteruli sistemebisa, jgufs

jer kidev ar gaaCnia Sesabamisi da maRalxarisxiani teqnikiT aRWurvili laboratoria.

saxelmwifo miznobrivi programis sagrantod warmodgenili qveprogramis dafinansebis

SemTxvevaSi dagegmilia Tsu gamoyenebiTi maTematikis institutSi `qarTuli enis,

logikis da gamomTvlelis saswavlo-samecniero laboratoriis~ Camoyalibeba, rac Tsu

maTematikis samagistro programis farglebSi axlad formirebuli `maTematikuri

lingvistikis~ modulTan erTad sabolood gadawyvets saqarTveloSi Tanamedrove

maTematikuri lingvistikis dafuZnebis saqmes. _ es qarTuli enis farglebSi ufro

maRali safexuris logikur-lingvisturi amocanebis gadasawyvetad saWiro

kvalificiuri kadrebis forsirebuli momzadebisaTvis cxad aucileblobas warmoadgens.

danarTi 3

saqarTvelos erovnuli

samecniero fondi

uznaZis q. #68, Tbilisi 0102

tel: +(995 32)957416; faqsi: +(995 32)956205;

el-fosta: [email protected]

www.gsnf.ge

#

II. sruli informacia proeqtis Sesaxeb

1. Sesavali da mimoxilva

1.1. proeqtTan mikavSirebuli problematikis zogadi mimoxilva: ivane javaxiSvilis

saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti (i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis

instituti) sagranto dafinansebaze proeqtis saxiT warmoadgens saxelmwifo

miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv

qarTul enobriv garemoSi~ qveprogramas `qarTuli enis logikuri gramatikis

safuZvlebi da misi meTodologiuri da teqnologiuri gamoyenebani~.

Page 62: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

61

ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis saxelmwifo

miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv

qarTul enobriv garemoSi~ ZiriTadi mizani aris bunebrivi qarTulenobrivi azrovnebiTi

wesTwyobis pirdapiri formalur-logikuri aRweris gziT misi izomorfuli

maTematikuri Teoriis moZieba da qarTulenobrivi azrovnebiTi wesTyobis amgvarad

moZiebuli maTematikuri modeliT kompiuteris iseTi programuli uzrunvelyofa, rom

nebismieri momxmareblisaTvis rogorc weriTmetyvelebiT, ise zepirmetyvelebiT

formatSi xelmisawvdomi gaxdes masTan sruli da Tavisufali qarTulenobrivi

komunikacia yvela SesaZlo inteleqtualuri Tu momsaxureobiTi miznebiT.

anu, `qarTul enaSi Tavisuflad komunikabeluri da srulyofilad moazrovne manqanis~

konstruireba aris is problema, romliTac ganisazRvra ivane javaxiSvilis saxelobis

Tbilisis saxelmwifo universitetis saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris

sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~

miznobrivi da programuli Semadgenlebi.

farTod gasagebia am problemis rogorc zogadi, ise kerZo qarTulenobrivi

kulturuli datvirTvebi da mniSvnelobebi. sruliad naTelia, rom bunebrivi qarTuli

enobriv-azrovnebiTi wesTwyobisaTvis am epoqaluri datvirTvebis mqone logikur-

lingvisturi amocanis ver gadawyvetis SemTxvevaSi, samomavlod, ukve dagegmil

`moazrovne manqanaTa epoqaSi~ ara Tu gvekveceba, aramed srulad gvezRudeba

qarTulenobrivi kulturuli aqtivobis SesaZleblobebi.

is, rom proeqti `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv

qarTul enobriv garemoSi~ Tavidanve ganisazRvra umniSvnelovanesi enobriv-kulturuli

datvirTvebis mqone saxelmwifo miznobriv programad, zemoaRniSnulTan erTad imiTac

iyo ganpirobebuli, rom qarTuli ena am Tanamedrove tipis teqnologiuri

realizaciebisaTvis sasafuZvlo logikur-lingvisturi TvalsazrisebiT TiTqmis

Seuswavlelia. ufro metic, Cven am mimarTulebiT maRali sirTulis sistemuri

xasiaTis kvlevebis sawarmoeblad aucilebeli samecniero kadrebic ki ar gagvaCnia.

pirdapir unda iTqvas, rom samwuxarod, dRemde, qarTuli enaTmecniereba ver gascda

klasikuri filologiuri enaTmecnierebis CarCoebs da ver SeZlo Tanamedrove

logikur-lingvisturi enaTmecnieruli mimarTulebis dafuZneba. gasagebia, rom am

viTarebis ZiriTadi mizezi saqarTveloSi maTematikuri logikis gvian formirebulobaa.

amiT ixsneba is, rom qarTuli enis mecnieruli kvlevebis minamdel procesebSi

qarTveli logikos-maTematikosebi ar iyvnen CarTulni. es gasagebs xdis imas, rom jer

kidev ar arsebobs qarTuli enis maTematikuri gramatikuli Teoria, risi SemuSavebac

sagrantod warmodgenili proeqtis erT-erTi ZiriTadi mizania.

dasavleTSi sxvadasxva bunebrivi enebisaTvis maTematikuri gramatikebis SemuSavebis

mizniT kvlevebi maTematikuri logikis, formaluri filosofiisa da formaluri enebis

Teoriis farglebSi TiTqmis ganuwyvetliv mimdinareobda. am mimarTulebiT kvlevebis

gansakuTrebuli itensifikacia wina saukunis 50-iani wlebidan iwyeba Comskisa da

montegius revoluciuri xasiaTis Teoriuli naSromebiT. amgvarad, SeiZleba iTqvas, rom

am fundamenturi maTematikuri da bunebrivenobrivi specifikebiT gajerebul samecniero

sferoSi adgilobrivi kvleviTi procesebi sul cota ormocdaaTwliani dagvianebiT

iwyeba, rac am samecniero sferoze uSualod mibmuli epoqaluri xasiaTis enobriv-

Page 63: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

62

kulturuli datvirTvebis mqone teqnologiuri miznebidan gamomdinare cxads xdis

Sesabamisi adgilobrivi procesebis forsirebulad ganviTarebis aucileblobas.

bolo xuTi welia Tsu i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis institutTan arsebuli

`logikisa da enis gaerTianebul qarTul jgufSi~ Tavmoyrili mcire odenobis Zalebi

swored am procesTa forsirebulad ganviTarebis miznebiTaa dakavebuli da unda iTqvas,

rom arc Tu ise uSedegod. kerZod, 2002 wels k. fxakaZis mier jgufSi SemuSavebuli

proeqti `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul

enobriv garemoSi~ ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis

wardginebiT erT-erT pirvel rigSi gansaxorcielebel saxelmwifo miznobriv programad

ganisazRvra. imave wels i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis institutSi dafuZnda

Ria sauniversiteto seminari `logika, ena, gamomTvleli~ (seminaris xelmZRvaneli k.

fxakaZe), romelic pirveli da jerjerobiT erTaderTi am tipis seminaria

saqarTveloSi; 2003 wels i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis institutis

samecniero sabWos gadawyvetilebiT Tsu saxelmwifo-miznobrivi programa `kompiuteris

sruli programul momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ calke

sakvlev Temad gamoiyo da am Temis xelmZRvanelad k. fxakaZe dainiSna. imave 2003 wels

programa pirvelad iqna CarTuli Tbilisis saxelmwifo universitetis sabiujeto

ganacxadSi erT-erT miznobriv sabiujeto punqtad; 2004 wels Tsu meqanika-maTematikis

fakultetis `maTematikis dafuZnebisa da swavlebis meTodikis kaTedra~ gafarTovda da

pirvelad saqarTveloSi Camoyalibda `maTematikuri da bunebrivi enebis logikis~

specializacia (bunebrivi enebis logikis specializacias xelmZRvanelobs k. fxakaZe);

2005 wels universitetebSi samecniero kvlevebis xelSemwyobi programis farglebSi

Tsu gmi saxelmwifo miznobrivi programa `kompiuteris sruli programul-

momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ nacvlad manamde maszed

arsebuli 75 lariani erTi samecniero saStato dafinansebisa (es iyo ase, miuxedavad

imisa, rom 2002 wlidan proeqti erT-erT pirvelrigSi sarealizacio saxelmwifo

miznobriv programad iyo gansazRvruli!) dafinansda II kategoriis xuTi samecniero

saStato erTeuliT, rac, imdroindeli pirobebis gaTvaliswinebiT, cxadia,

mniSvnelovani mxardaWera iyo am gansakuTrebuli zogadqarTuli enobriv-kulturuli

datvirTvebis mqone saxelmwifo miznobrivi programisa. amave wels, jgufma, amave

miznobrivi dafinansebiTa da qarTul-amerikuli sawarmos `kanargo standart oil

produqtis~ qvelmoqmedebiTi mxardaWeriT daafuZna samecniero-saganmanaTleblo

Jurnali `qarTuli ena da logika~ (mTavari redaqtori k. fxakaZe), romelic pirveli

am tipis s-s Jurnalia saqarTveloSi; 2006 wels zemoaRniSnuli saxelmwifo

miznobrivi programis kvleviTi interesebis gaTvaliswinebiT Tsu sabunebismetyvelo

fakultetis maTematikis samagistro programis farglebSi Camoyalibda `maTematikuri

lingvistikis~ moduli (modulis xelmZRvaneli k. fxakaZe), riTac pirveli arsebiTad

mniSvnelovani nabiji gadaidga saqarTveloSi Tanamedrove logikur-lingvisturi

samecniero sferos saswavlo-sauniversiteto TvalsazrisebiT dafuZnebisaken.

proeqtSi CarTulni arian `logikisa da enis gaerTianebul qarTul jgufTan arsebuli”

`logikisa da enis axalgazrdul jgufSi~ gaerTianebuli sabunebismetyvelo

fakultetis studentebi. isini garda sakmaod Sromatevadi teqnikuri xasiaTis

monawileobisa, proeqtSi dakavebulobiT mniSvnelovan kvleviT unar-Cvevebs SeiZenen

fundamenturi maTematikuri da qarTvelologiuri datvirTvebis mqone CvenTvis am

sruliad axali logikur-lingvisturi samecniero mimarTulebiT. _ es mniSvnelovnad

waadgeba bunebrivi qarTuli enis farglebSi Semdgomi safexuris logikur-lingvisturi

amocanebis gadasawyvetad aucilebeli kvalificiuri kadrebis forsirebuli momzadebis

Page 64: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

63

gadaudebel saqmes, rac am tipis samecniero kvlevebisaTvis aucilebeli adgilobrivi

kadrebis TiTqmis sruli ar arsebobis pirobebSi gansakuTrebiT mniSvnelovania.

xazgasmiT unda aRiniSnos, rom wlebis ganmavlobaSi jgufSi warmoebuli da qvemoT

mokled mimoxiluli fundamenturi xasiaTis Teoriuli kvlevebi da unikaluri

teqnologiuri realizaciebi ZiriTadad jgufis erTguli wevrebis mecnieruli

enTuziazmisa da zogadqarTuli enobriv-kulturuli TvalsazrisebiT umniSvnelovanesi

sakiTxebisadmi maTi moqalaqeobrivi pasuxismgeblobis safuZvelze mimdinareobda. jgufs

jer kidev ar gaaCnia Sesabamisi da maRalxarisxiani teqnikiT aRWurvili laboratoria.

sagrantod warmodgenili qveprogramis dafinansebis SemTxvevaSi Tsu gamoyenebiTi

maTematikis institutSi Camoyalibdeba `qarTuli enis, logikis da gamomTvlelis

saswavlo-samecniero kvleviTi laboratoria~, rac ivane javaxiSvilis saxelobis

Tbilisis saxelmwifo universitetis sabunebismetyvelo fakultetis maTematikis

samagistro programis farglebSi 2006 wels formirebul `maTematikuri lingvistikis~

modulTan erTad sabolood gadawyvets saqarTveloSi Tanamedrove maTematikuri

lingvistikis aucilebeli da gadaudebeli dafuZnebis sakiTxs.

amgvarad, saqarTveloSi, Tanamedrove maTematikuri lingvistikis, anu, Comski-

montegiuseuli logikur-lingvisturi samecniero mimarTulebis sruli da realuri

dafuZnebis mizniT `logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufis~ xuTwliani

saqmianoba gansakuTrebiT Sedegiani da warmatebuli iyo bolo ori wlis manZilze.

Tumca, gasagebia isic, rom es yvelaferi jer mxolod pirveli nabijebia da rom

procesTa Semdgomi forsireba kvlavac aucileblobis wesiT isazRvreba.

marTlac, dRes-dReobiT, Tu Tvals gadavavlebT maTematikuri logikis, avtomaturi

mtkicebaTa Teoriis, logikuri programirebis, xelovnuri inteleqtis problematikis,

maTematikuri lingvistikisa da, maT Soris, metyvelebis kompiuteruli amocnobisa da

sinTezirebis problematikaSi intensiurad mimdinare samecniero-teqnologiuri xasiaTis

procesebs gasagebi gaxdeba, rom SeuZlebelia calsaxad ganvsazRvroT 15-20 wlis

Semdgomi manqanuri teqnologiebis SesaZleblobebi da im droindel zogadkulturul

sazogadoebriv da saxelmwifoebriv procesebSi maTi monawileobis zusti CarCoebi.

Tumca, saerTo dinamikidan gamomdinare, ukve SeiZleba iTqvas, rom Tu uaxloes

momavalSi ar moxda mimarTulebiT ukve dawyebuli adgilobrivi moZraobis forsireba

da Tu globalurad mimdinare Tanamedrove enobriv-teqnologiuri procesebis fonze

qveynis enobriv-kulturuli Tavdacvisunarianobis amaRlebis mizniT qarTuli enis

aRWurva Tanamedrove da perspeqtiuli teqnologiuri SesaZleblobebiT ar gamocxadda

erT-erT xelSeuxebel saxelmwifoebriv prioritetad, maSin 15-20 wlis Semdeg

qarTuli enis kulturuli funqcionirebis ariali saswavlo, samecniero,

sazogadoebrivi da saxelmwifoebrivi TvalsazrisebiT arsebiTad SeizRudeba.

proeqts danarTis saxiT Tan vurTavT ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis

saxelmwifo universitetis saxelmwifo miznobriv programas `kompiuteris sruli

programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ da misi TiTqmis

ukve xuTwliani istoriis amsaxvel 211 gverdian dokumentur masalas akinZuli saxiT.

amasTan, am punqtSi gamoTqmul umniSvnelovanes mosazrebebTan dakavSirebiT ixileT

Cveni Semdegi publikaciebi:

1. k. fxakaZe (TanaavtoriT), bunebrivi qarTuli enobrivi sistemis formalur-logikuri

izomorfis (adekvatis) moZiebis mizniT, qarTul-evropuli instituti, ,,iveria” t. VI,

parizi, 2001, 129-148;

Page 65: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

64

2. k. fxakaZe (TanaavtoriT), saxelmwifo miznobrivi programa `kompiuteris sruli

programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ - miznebi,

Sedegebi, perspeqtivebi, 2004 (2006), 1--22;

3. k. fxakaZe, winaTqma anu logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufis miznebisa

da amocanebis Sesaxeb, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, (#1), Tbilisi,

gamomcemloba `universali~, 2005, 1-19;

4. k. fxakaZe, globalizacia, qarTuli ena da saxelmwifo miznobrivi programa

`kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv

garemoSi~, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, (#2), Tbilisi, gamomcemloba

`universali~, 2005, 1-11;

1.2. proeqtis UuSualo samecniero miznebisa da amocanebis zogadi mimoxilva: ivane

javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis (i. vekuas sax.

gamoyenebiTi maTematikis instituti) saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris

sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~

qveprogramis `qarTuli enis logikuri gramatikis safuZvlebi da misi meTodologiuri

da teqnologiuri gamoyenebani~ ZiriTadi samecniero miznebi sami, Tvisobrivad

gansxvavebuli klasis amocanebad yalibdeba:

#1 amocana: qarTuli enis logikuri gramatikis safuZvlebis SemuSaveba: anu bunebrivi

qarTulenobrivi azrovnebiTi wesTwyobis pirdapiri formalur-logikuri aRweris

safuZvelze misi birTvuli nawilis formalurad ganviTarebad frege-hilbertiseul

maTematikur Teoriad gadaazreba. anu, qveprogramis ZiriTadi mizani qarTuli enis

formalurad ganviTarebadi frege-hilbertiseuli maTematikuri gramatikis SemuSavebaa.

es qarTuli enis manqanebTan inteleqtualuri urTierTobiTi SesaZleblobebiT

aRWurvis miznebidan gamomdinare dRis wesrigSi mdgar aucileblobas warmoadgens.

qarTuli enis maTematikuri principebiT agebuli gramatika jer kidev ar arsebobs.

ufro metic, Tu ar gaviTvaliswinebT `logikisa da enis gaerTianebul qarTul

jgufSi~ bolo xuTi wlis manZilze am mizniT warmoebul kvlevebs, am TvalsazrisebiT

qarTuli ena arc ki Seiswavleboda. es xazs usvams proeqtiT gansazRvruli samecniero

miznebis farglebSi jgufis unikalur kompetencias, rac imas niSnavs, rom proeqtis

eqspertul Sefasebas friad gaarTulebs am SemTxvevaSi saeqsperto kompetenciis mqone

samecniero kadrebis realuri ararseboba (mxedvelobaSi gvyavs rogorc qarTveli, ise

araqarTveli eqspertebi), rac qarTuli enis indoevropuli enebisagan arsebiTad

gansxvavebuli da jer Seuswavleli siRrmiseuli bunebrivi Taviseburebebis garda

ganpirobebulia agreTve Cveni midgomebis fundamenturi gansxvavebulobiT am tipis

dasavlur kvlevebSi dRes gamoyenebadi maTematikuri midgomebisagan.

miuxedavad imisa, rom Cven veyrdnobiT montegiusa da Comskis zogad lingvistur

xedvebs, Cveni midgomebi arsebiTad gansxvavdeba maTi midgomebisagan. kerZod, CorCiseuli

λ-abstraqtorisa da λ-aRricxvis nacvlad Cveni kvlevebi efuZneba prof. S. fxakaZiseul

aRniSvnaTa Teoriasa da frege-fxakaZiseul formalurad ganviTarebad maTematikur enas.

amasTan, uSualo SemadgenelTa principis nacvlad Cven vsargeblobT qarTuli enis

pirdapiri formalur-logikuri aRweris Sedegad qarTuli enis sityvebis, morfemebisa

da punqtuaciis niSnebis frege-fxakaZiseuli formalurad ganviTarebadi maTematikuri

enis simboloebad gadaazrebis Cvens mierve ukve dadasturebuli SesaZleblobiT.

Page 66: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

65

#1 amocanasTan dakavSirebiT ixileT Cveni Semdegi publikaciebi:

1. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), maTematikuri logika da bunebrivi enobrivi sistemebis

formalizaciisa da maTematizaciis amocanebi, qarTvel maTematikosTa mesame kongresis

Sromebi, Tbilisi 2001; 2. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), enis logika da paradoqsebi (inglisur enaze), kurt

giodelis sazogadoebis SromaTa krebuli, t. #4, vena 2001;

3. k. fxakaZe, (TanavtoriT), bunebrivi qarTuli enis pirdapiri formalur-logikuri

aRwera enis, rogorc bunebrivi sistemis, safuZvelze, (inglisur enaze), Tbilisis IV

saerTaSoriso simpoziumi ,,logika, ena, gamoTvlebi”, 2001;

4. k. fxakaZe (TanaavtoriT), bunebrivi qarTuli enobrivi sistemis formalur-logikuri

izomorfis (adekvatis) moZiebis mizniT, qarTul-evropuli instituti, ,,iveria” t. VI,

parizi, 2001, 129-148;

5. k. fxakaZe, sityvaTa Soris sintaqsuri kavSirebis Sesaxeb, qarTul-evropuli

instituti, ,,iveria”, t. VII-VIII, parizi 2001 – 2002, 117-126;

6. k. fxakaZe, (TanaavtorebiT), bunebrivi qarTuli enobrivi sistemis pirdapiri

formalur-logikuri aRweris ZiriTadi ideebis Sesaxeb erTi magaliTis meSveobiT

(inglisur enaze), i. vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis institutis seminaris

moxsenebebi, t. 29, #1, 2003 (11-14);

7. k. fxakaZe, (TanaavtorebiT), bunebrivi qarTuli enobrivi sistemis pirdapiri

formalur-logikuri aRweris ZiriTadi ideebis Sesaxeb erTi magaliTis meSveobiT

(inglisur enaze), Tbilisis V saerTaSoriso simpoziumi ,,logika, ena, gamoTvlebi”,

2003;

8. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), enobriv-azrovnebiTi gagebadobis cnebisa da martivi da

integraluri gagebis zmnuri sityvebis Sesaxeb qarTulSi, arn. Ciqobavas saxelobis

enaTmecnierebis institutis I respublikuri konferencia ,,bunebriv enaTa damuSaveba”,

konferenciis masalebi, Tbilisi 2003, 37-39;

9. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), warmoadgenen Tu ara logikuri, programuli da

bunebrivi enobrivi sistemebi erTmaneTisagan principulad gansxvavebuli tipis

semantikur sistemebs?, arn. Ciqobavas saxelobis enaTmecnierebis institutis I

respublikuri konferencia ,,bunebriv enaTa damuSaveba”, konferenciis masalebi, Tbilisi

2003, 17-19;

10. k. fxakaZe, (TanaavtorebiT), bunebrivi qarTuli enobrivi sistemis pirdapiri

formalur-logikuri aRweris ZiriTadi ideebis Sesaxeb erTi magaliTis meSveobiT

(inglisur enaze), Tbilisis V saerTaSoriso simpoziumis samecniero naSromi,

amsterdamis universiteti, 2003, 129-137;

11. k. fxakaZe, bunebrivi qarTuli enobrivi sistemis erTi fragmenti rogorc

simravlur Teoriuli sistema, qarTul-evropuli instituti, ,,iveria”, t. X-XI, parizi

2003 – 2004, 104-116;

12. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), warmoadgenen Tu ara logikuri, programuli da

bunebrivi enobrivi sistemebi erTmaneTisagan principulad gansxvavebuli tipis

semantikur sistemebs? – anu enobrivi niSnisa da Cveneuli enobrivi msoflxedvis

Sesaxeb, qarTul-evropuli instituti, ,,iveria”, t. X-XI parizi 2003–2004, 220-248;

13. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), bunebriv enaTa damuSavebis Tanamedrove problematika da

qarTuli enis pirdapiri formalur-logikuri aRwera, arn. Ciqobavas saxelobis

enaTmecnierebis institutis II respublikuri konferencia ,,bunebriv enaTa damuSaveba”,

konferenciis masalebi, Tbilisi 2004, 26-27; 14. k. fxakaZe da g. WankvetaZe (TanaavtorebiT), qarTuli enis birTvuli nawilis

kompiuteruli modeli da martivi winadadebis sitaqsuri sinTezatori da

Page 67: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

66

analizatori, arn. Ciqobavas saxelobis enaTmecnierebis institutis II respublikuri

konferencia ,,bunebriv enaTa damuSaveba”, konferenciis masalebi, Tbilisi 2004, 38-40;

15. k. fxakaZe (TanaavtoriT), qarTuli enobrivi sistemis pirdapiri formalur-

logikuri aRweris ZiriTadi miznebisa da meTodebis Sesaxeb, saqarTvelos mecnierebaTa

akademia, akad. g wereTlis saxelobis aRmosavleTmcodneobis instituti, samecniero

Jurnali `perspeqtiva XXI~, Tbilisi 2004, 220-224;

16. monografiuli xasiaTis naSromi: k. fxakaZe, winare zmnuri semantikuri erTeulis

cneba, piris niSanTa sakiTxi, integraluri da araintegraluri gagebis zmnuri sityva-

Sinaarsebi da qarTuli zmnis arasruli anu pirveli semantikuri klasifikacia,

damatebiTi sakiTxavi kursi Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi, Tbilisi,

`universali~, 2004 (2006 meore gamocema), 72-152;

17. k. fxakaZe, (TanaavtoriT), qarTuli enis pirdapiri formalur-logikuri aRweris

ZiriTadi ideebis Sesaxeb (inglisur enaze), i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis

institutis Sromebi, t. 53, 2003, 33-40;

18. monografiuli xasiaTis naSromi: k. fxakaZe (TanaavtorebiT), logikuri brunebisa da

lingvisturi mimarTebebis sakiTxisaTvis qarTulSi, s-s Jurnali `qarTuli ena da

logika~, ianvari-ivnisi (#1), Tbilisi, gamomcemloba `universali~, 2005, 19-77;

19. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), qarTulenobrivi azrovnebiTi sistemis logikur-

lingvisturi analizi Ţ aRniSvnaTa Teoriis enobrivi midgomebiT, saqarTvelos

maTematikosTa IV yriloba, Tbilisi, 2005;

20. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), `natvra~ tipis zmnuri semantikebi da principuli

gansxvavebebi qarTul da indoevropul uRlebebs Soris, s-s Jurnali `qarTuli ena da

logika~, ivlisi-dekemberi (#2), Tbilisi, gamomcemloba `universali~ 2005, 66-81;

21. k. fxakaZe da v. fxakaZe (TanaavtoriT), qarTuli enis zogadi kvantorul-

predikatuli analizi da logikuri amocanebis amomxsneli pirveli eqsperimentuli

programa qarTulisaTvis, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, ivlisi-dekemberi

(#2), Tbilisi, gamomcemloba `universali~ 2005, 82-87;

22. k. fxakaZe, g. WankvetaZe, i. beriaSvili (TanaavtoriT), qarTul-germanuli

mTargmneli da I safexuris programuli sinTezatori da analizatori qarTulisaTvis,

s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, ivlisi-dekemberi (#2), Tbilisi, gamomcemloba

`universali~ 2005, 88-91;

23. k. fxakaZe da v. fxakaZe (TanaavtorebiT), qarTuli enis logikuri gramatika da misi

meTodologiuri gamoyenebani, saqarTvelos maTematikosTa IV yriloba, Tbilisi 2005;

24. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), bunebrivi qarTuli enobrivi sistemis pirdapiri

formalur-logikuri aRwera da misi zogierTi gamoyenebani, arn. Ciqobavas saxelobis

enaTmecnierebis institutis II respublikuri konferencia ,,bunebriv enaTa damuSaveba”,

konferenciis masalebi, Tbilisi 2005, 30-32;

25. k. fxakaZe (TanaavtoriT), saxelmwifo miznobrivi programa `kompiuteris sruli

programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ - miznebi,

Sedegebi, perspeqtivebi, 2004 (2006 meore gamocema), 1--22;

#2 amocana: qarTuli enis logikuri gramatikis safuZvlebis meTodologiuri

gamoyenebani anu qarTuli enis logikuri gramatikis sasafuZvlo sakiTxebis

zogadlogikuri saswavlo-meTodologiuri damuSaveba: #2 amocanis mizani aris

qarTuli enis logikuri gramatikiT qarTuli enis logikaze da qarTuli da

maTematikuri enebis Sinaarsul urTierTmimarTebebze moZiebuli axali mecnieruli

codnis saswavlo-meToduri gadamuSaveba da misi reformirebis procesSi myofi

saskolo da sauniversiteto saganmanaTleblo sivrceSi TandaTanobiTi disciplinaruli

Setana.

Page 68: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

67

is, rom zogadi azrovnebiTi unarebis ganviTarebaze prioritetulad orientirebuli

dasavluri saswavlo sistema arsebiTad eyrdnoba saswavlo enis farglebSi

zemoaRniSnuli saxis mecnierul codnebs da is, rom am TvalsazrisebiT qarTuli enis

mecnieruli Seswavlis procesebi mxolod axla iwyeba, gasagebs xdis qveprogramis am

kvleviTi ganStoebis aqtualobas. am TvalsazrisebiT jgufis kompetencias adasturebs

is, rom qarTuli enis logikis Seswavlis mizniT kvleviTi procesebi pirvelad jgufis

farglebSi daiwyo da, samwuxarod, aseTi kvleviTi procesebi jer mxolod Cveni

jgufis farglebSi mimdinareobs. jgufis kompetencias adasturebs isic, rom `erTiani

erovnuli gamocdebis farglebSi~ jgufi saeqsperto TanamSromlobas eweva ganaTlebisa

da mecnierebis saministros `Sefasebisa da gamocdebis erovnul centrTan~. amasTan,

jgufi sakonsultacio TanamSromlobaSia `proeqt `ilia WavWavaZis~ erovnuli

saswavlo gegmebisa da saxelmZRvaneloebis jgufTan~. garda amisa, Cveni kompetencia

dasturdeba agreTve Cvens mier Sesrulebuli TargmaniT sauniversiteto

saxelmZRvanelo kursisa `maTematikuri meTodebi enaTmecnierebaSi _ maTematikuri da

bunebrivi enebis zogadi logikuri safuZvlebi~ (mTargmnel-redaqtorebi k. fxakaZe, l.

lekiaSvili Tbilisi, gamomcemloba `universali~, 2005), romelic pirveli am tipis

sauniversiteto saxelmZRvaneloa qarTveli studentebisaTvis.

#2 amocanasTan dakavSirebiT ixileT Cveni Semdegi publikaciebi:

1. k. fxakaZe, T. TevzaZe, T. esitaSvili, g. nadibaiZe, v. fxakaZe, b. cxadaZe, qarTuli

enis logikuri gramatika da misi meTodologiuri gamoyenebani, saqarTvelos

maTematikosTa IV yriloba, Tbilisi 2005;

2. k. fxakaZe, k. gabunia, T. TevzaZe, g. nadibaiZe, v. fxakaZe, b. cxadaZe maTematikuri da

bunebrivi enebis logika da Tanamedrove saswavlo miznebi, s-s Jurnali `qarTuli ena

da logika~, ianvari-ivnisi (#1), Tbilisi, gamomcemloba `universali~, 2005, 155-160;

3. k. fxakaZe, k. gabunia, b. cxadaZe, qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis

safuZvlebi – logikuri brunebisa da lingvisturi mimarTebebis sakiTxisaTvis

qarTulSi, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, ianvari-ivnisi (#1), Tbilisi,

gamomcemloba `universali~, 2005, 19-77;

4. k. fxakaZe, n. buaZe, `natvra~ tipis zmnuri semantikebi da principuli gansxvavebebi

qarTul da indoevropul uRlebebs Soris, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~,

ivlisi-dekemberi (#1), Tbilisi, gamomcemloba `universali~, 2005, 66-81;

5. v. fxakaZe, maTematikuri logikis elementebis saSualo skolaSi swavlebis

SesaZleblobis Sesaxeb, i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis seminaris moxsenebebi, t.

25, 1999, 72-77;

6. k. fxakaZe, bunebrivi qarTuli enobrivi sistemis erTi fragmenti rogorc simravlur

Teoriuli sistema, qarTul-evropuli instituti, ,,iveria”, t. X-XI, parizi 2003 –

2004, 104-116;

7. k. fxakaZe, winare zmnuri semantikuri erTeulis cneba, piris niSanTa sakiTxi,

integraluri da araintegraluri gagebis zmnuri sityva-Sinaarsebi da qarTuli zmnis

arasruli anu pirveli semantikuri klasifikacia, damatebiTi sakiTxavi kursi

Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi, Tbilisi, universali, 2006 (meore gamocema),

72-152;

8. k. fxakaZe, v. fxakaZe, l. lekiaSvili qarTuli enis zogadi kvantorul-predikatuli

analizi da logikuri amocanebis amomxsneli pirveli eqsperimentuli programa

qarTulisaTvis, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, ivlisi-dekemberi (#2),

Tbilisi, gamomcemloba `universali~ 2005, 82-87;

Page 69: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

68

9. k. fxakaZe, T. TevzaZe, g. nadibaiZe, v. fxakaZe, b. cxadaZe, pirveli erTiani erovnuli

gamocdebis zogadi unarebis testebis verbaluri nawilis arasruli kritikuli

analizi, (gamoqveyndeba 2006 wels);

#3 amocana: qarTuli enis logikuri gramatikis safuZvlebis teqnologiuri

gamoyenebani, anu qarTuli enis logikuri gramatikis SesaZlo teqnologiur

gamoyenebaTa sistematizebuli warmoCena. am TvalsazrisebiT dagegmilia:

3.1. qarTuli metyvelebis kompiuteruli amomcnobis konstruirebis mizniT ukve

dawyebuli kvlevebis Semdgomi intensifikacia: Tu ar CavTvliT jgufSi bolo xuTi

wlis manZilze am mimarTulebiT warmoebul kvlevebsa da am kvlevebis Sedegad ukve

arsebul gamocdilebas, Tanamedrove maTematikuri meTodebiT qarTuli metyvelebis

kompiuteruli amomcnobis konstruirebis sxva adgilobrivi kvleviTi gamocdileba ar

arsebobs, rac am TvalsazrisebiT jgufis aseve unikalur kompetencias adasturebs.

Cveni midgomebi speqtruli analizisa da furies integraluri meTodebis nacvlad

eyrdnoba nulebsSorisi analizis gafarToebul meTodsa da gamoTvlis matricul

meTodebs. es meTodebi Teoriulad damuSavda da eqsperimentulad dadasturda jgufis

farglebSi mimdinare im kvleviTi procesebiT, romelsac jgufis wevri g. CiCua

awarmoebs. am kvlevebis farglebSi 2004 wels ukve realizebuli iyo gamxoloebulad

warmoTqmuli sityvebis amomcnobi kompiuteruli programa amocnobis 80%-iani

warmadobiT, romelic, Semdgom, jgufSive SemuSavebuli dazustebuli Teoriuli

midgomebiT warmoebuli kvlevebis Sedegad daixvewa, ris safuZvelzec, 2006 wels,

realizebul iqna kompiuteruli programa, romelmac mcire leqsikoniani (80-100

sityva) diskretuli metyvelebisas winadadebebis amocnobis 95%-iani warmadoba

gviCvena.

proeqtiT dagegmilia metyvelebis amomcnobi sistemis modificireba aradiskretuli

metyvelebis amocnobaze gadasvlisa da leqsikonis moculobis gazrdis interesebis

gaTvaliswinebiT. amasTan, proeqtiT dagegmilia metyvelebis iseTi amomcnobis

eqsperimentuli realizacia, romelic sityvebis winaswari swavlebis principis nacvlad

sityvebis TviTswavlis princips daeyrdnoba. garda amisa, Tu `qarTuli kompiuteruli

yuris~ konstruirebisaTvis warmoebuli kvlevebis pirvel etapze Cven veyrdnobodiT

mxolod enis aso-bgeriT mocemulobebs, kvlevebis am etapze dagegmilia saanalizo

meTodebSi qarTuli enis logikuri gramatikiT SemuSavebuli morfo-sintaqsuri, morfo-

semantikuri da sintaqsur-semantikuri mocemulobebis CarTva, rac primitiuli `aso-

bgeriTi kompiuteruli yuris~ nacvlad `araprimitiuli enobriv-azrovnebiTi

kompiuteruli yuris~ konstruirebas niSnavs.

#3.1. amocanasTan dakavSirebiT ixileT Cveni Semdegi publikaciebi da programebi:

a) publikaciebi:

1. g. CiCua, sametyvelo frazebis sityvebad dayofa da metyvelebis gamocnoba, arn.

Ciqobavas saxelobis enaTmecnierebis institutis II respublikuri konferencia

,,bunebriv enaTa damuSaveba” – qarTuli ena da kompiuteruli teqnologiebi, Tbilisi

2004, 31-32;

2. g. CiCua, wrfivi fazuri maxasiaTeblis mqone sasrul impulsuri maxasiaTebliani

filtris koeficientebis gamoTvla trapeciis formis mqone sixSirul maxasiaTebliani

zolovani filtrisaTvis, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, ivlisi-dekemberi

(#2), Tbilisi, gamomcemloba `universali~, 2005, 29-31;

Page 70: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

69

3. g. CiCua, informaciis kodireba xmis maRal sixSireebSi, s-s Jurnali `qarTuli ena

da logika~, ivlisi-dekemberi (#2), Tbilisi, gamomcemloba `universali~, 2005, 32-33;

4. g. CiCua, metyvelebis kompiuteruli gamocnoba, arn. Ciqobavas saxelobis

enaTmecnierebis institutis III respublikuri konferencia ,,bunebriv enaTa damuSaveba”

– qarTuli ena da kompiuteruli teqnologiebi, Tbilisi 2005, 34-35;

5. k. fxakaZe, winare zmnuri semantikuri erTeulis cneba, piris niSanTa sakiTxi,

integraluri da araintegraluri gagebis zmnuri sityva-Sinaarsebi da qarTuli zmnis

arasruli anu pirveli semantikuri klasifikacia, damatebiTi sakiTxavi kursi

Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi, Tbilisi, `universali~, 2004 (2006 meore

gamocema), 72-152;

6. k. fxakaZe, sityvaTa Soris sintaqsuri kavSirebis Sesaxeb, qarTul-evropuli

instituti, ,,iveria”, t. VII-VIII, parizi 2001 – 2002, 117-126;

b) programebi:

1. qarTuli sametyvelo bgerebis kompiuteruli kodireba da qarTuli enis I safexuris

gamxmovanebeli -2001w.;

2. sityvebis amomcnobi programa (28 aTasiani sityvaTa baziT) – 2002 w., (15%

gamocnoba);

3. winaswari swavlebis principze agebuli sityvebis amomcnobi I safexuris programa -

2003w., (80% amocnoba);

4. gametyvelebuli frazis sityvebad damSleli kompiuteruli sistema - 2003-2004ww.

(standartuli Seyovnebuli metyvelebisas iZleva frazis Semadgenel sityvebad daSlis

100% Cvenebas);

5. winaswari swavlebis principze agebuli sityvebis amomcnobi II safexuris programa -

2003w., (95% amocnoba);

6. winadadebebis amomcnobi programa mcire leqsikoniani diskretuli metyvelebisaTvis

- 2006w., (95% gamocnoba);

3.2 warmoqmnis principiT agebuli qarTuli weriTi enis plius da minus filtrebiani

gasrulebadi morfologiuri sinTezatoris, analizatoris da marTlmweris

konstruireba: am TvalsazrisebiT jgufis kompetencias adasturebs is, rom jgufs ukve

aqvs warmoqmnis principiT agebuli qarTuli weriTi enis morfologiuri marTlmweri

(programis avtoria jgufis wevri k. gabunia), romelic jerjerobiT erTaderTi am

tipis programuli sistemaa qarTulisaTvis. amasTan, proeqtiT dagegmilia

morfologiuri safexuris pirveli qarTuli marTlmetyveli (anu qarTuli metyvelebis

morfologiurad maanalizebeli) programuli sistemis eqsperimentuli realizacia.

#3.2. amocanasTan dakavSirebiT ixileT Cveni Semdegi publikaciebi da programebi:

a) publikaciebi:

1. k. gabunia, brunvaTa sistemis analizis principebisaTvis qarTulSi, s-s Jurnali

`qarTuli ena da logika~ ivlisi-dekemberi (#2), Tbilisi, 2005, 39-47;

2. k. fxakaZe, k. gabunia, b. cxadaZe, qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis

safuZvlebi – logikuri brunebisa da lingvisturi mimarTebebis sakiTxisaTvis

qarTulSi, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, ianvari-ivnisi (#1), Tbilisi,

gamomcemloba `universali~, 2005, 19-77;

3. k. fxakaZe, winare zmnuri semantikuri erTeulis cneba, piris niSanTa sakiTxi,

integraluri da araintegraluri gagebis zmnuri sityva-Sinaarsebi da qarTuli zmnis

arasruli anu pirveli semantikuri klasifikacia, damatebiTi sakiTxavi kursi

Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi, Tbilisi, `universali~, 2004 (2006 meore

gamocema), 72-152;

Page 71: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

70

4. sityvawarmoebis ZiriTadi tipebi Zvel qarTulSi, samecniero-saganmanaTleblo

Jurnali. „qarTuli ena da logika“. #II., 2005, 52-61;

5. sityvawarmoebis ZiriTadi tipebi axal qarTulSi, wakiTxulia moxsenebad logikisa

da enis gaerTianebuli qarTuli jgufis meore respublikur saseminaro kvireulze

~`logika, ena informatika~ (2006 wlis 7-14 aprili), gadacemulia gamosaqveyneblad.

b) programebi:

1. k. gabunia, `qarTuli enis marTlwerisa da orTografiis Semmowmebeli programa~;

2. g. WankvetaZe, brunebadi sityvebis masinTezirebeli programa qarTulisaTvis;

3. g. WankvetaZe, uRlebadi sityvebis masinTezirebeli I safexuris programa;

3.3. qarTuli weriTi enis II safexuris sintaqsuri sinTezatoris, analizatorisa da

marTlmweris konstruireba: am TvalsazrisebiT jgufis kompetencias adasturebs is,

rom jgufs ukve aqvs qarTuli weriTi enis I safexuris sintaqsuri sinTezatori,

analizatori da marTlmweri (programis avtorebi arian k. fxakaZe, r. sxirtlaZe da g.

WankvetaZe), romelic jerjerobiT erTaderTi am tipis programuli sistemaa

qarTulisaTvis. amasTan, dagegmilia sintaqsuri safexuris pirveli qarTuli

marTlmetyveli (anu qarTuli metyvelebis sintaqsurad maanalizirebeli) programuli

sistemis eqsperimentuli realizacia.

#3.3. amocanasTan dakavSirebiT ixileT Cveni Semdegi publikaciebi da programebi:

a) publikaciebi:

1. k. fxakaZe, g. WankvetaZe, m. ivaniSvili, v. lekiaSvili, e.soselia, l. tibua, ZiriTadi

avtorebi qarTuli enis birTvuli nawilis kompiuteruli modeli, arn. Ciqobavas

saxelobis enaTmecnierebis institutis II respublikuri konferencia ,,bunebriv enaTa

damuSaveba” – qarTuli ena da kompiuteruli teqnologiebi, , 2004 38-40;

2. k. fxakaZe da v. fxakaZe (TanaavtorebiT), bunebrivi qarTuli enobrivi sistemis

pirdapiri formalur-logikuri aRwera da mis zogierTi gamoyenebani, arn. Ciqobavas

saxelobis enaTmecnierebis institutis III respublikuri konferencia ,,bunebriv enaTa

damuSaveba”, konferenciis masalebi, Tbilisi 2005, 30-32;

3. k. fxakaZe, r. sxirtlaZe, qarTuli enis sintaqsuri safexuris kompiuteruli

marTlmweris erTi eqsperimentis Sesaxeb, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~,

ivlisi-dekemberi (#2), Tbilisi, gamomcemloba `universali~ 2005, 62-65;

4. k. fxakaZe, winare zmnuri semantikuri erTeulis cneba, piris niSanTa sakiTxi,

integraluri da araintegraluri gagebis zmnuri sityva-Sinaarsebi da qarTuli zmnis

arasruli anu pirveli semantikuri klasifikacia, damatebiTi sakiTxavi kursi

Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi, Tbilisi, `universali~, 2004 (2006 meore

gamocema), 72-152;

5. k. fxakaZe (TanaavtoriT), `natvra~ tipis zmnuri semantikebi da principuli

gansxvavebebi qarTul da indoevropul uRlebebs Soris, s-s Jurnali `qarTuli ena da

logika~, ivlisi-dekemberi (#1), Tbilisi, gamomcemloba `universali~, 2005, 66-81;

6. k. fxakaZe, sityvaTa Soris sintaqsuri kavSirebis Sesaxeb, qarTul-evropuli

instituti, ,,iveria”, t. X-XI, parizi 2003 – 2004, 117-126;

b) programebi:

1. g. WankvetaZe da k. fxakaZe, qarTuli enis birTvuli nawilis I safexuris

kompiuteruli modeli, 2003;

2. k. fxakaZe da r. sxirtlaZe. I safexuris sintaqsuri marTlmweri, 2003 (sintaqsurad

akoreqtirebs qarTuli enis martiv frazebsa da winadadebebs);

3. g. WankvetaZe da k. fxakaZe, qarTuli winadadebebis I safexuris sinTezatori, 2004

(warmoqmnis gamarTul qarTul winadadebebs winare zmnuri semantikuri erTeulisa da

saxelebis fuZeebis safuZvelze);

Page 72: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

71

3.4. qarTuli weriTi eniT mocemuli enobriv-logikuri amocanebis amomxsneli anu

qarTul weriT enaSi enobriv-logikuri daskvnebis mawarmoebeli da makoreqtirebeli II

safexuris programis konstruireba: am TvalsazrisebiT jgufis unikalur kompetencias

adasturebs is, rom jgufs ukve konstruirebuli aqvs am tipis I safexuris

eqsperimentuli programuli sistema (programis avtorebi arian jgufis wevrebi k.

fxakaZe da v. fxakaZe), romelic jerjerobiT erTaderTi am tipis programuli sistemaa

qarTulisaTvis. gasaTvaliswinebelia isic, rom aseTi tipis programuli

realizaciebisaTvis aucilebeli Teoriuli kvlevebi jerjerobiT mxolod jgufis

farglebSi mimdinareobs. amasTan, dagegmilia qarTul metyvelebiT enaSi enobriv-

logikuri daskvnebis mawarmoebeli da makoreqtirebeli pirveli eqsperimentuli

programuli sistemis konstruireba.

#3.4. amocanasTan dakavSirebiT ixileT Cveni Semdegi publikaciebi da programebi:

a) publikaciebi:

1. k. fxakaZe da v. fxakaZe (TanaavtoriT), qarTuli enis zogadi kvantorul-

predikatuli analizi da logikuri amocanebis amomxsneli pirveli eqsperimentuli

programa qarTulisaTvis, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, ivlisi-dekemberi

(#2), Tbilisi, gamomcemloba `universali~ 2005, 82-87;

2. k. fxakaZe da v. fxakaZe (TanaavtorebiT), bunebrivi qarTuli enobrivi sistemis

pirdapiri formalur-logikuri aRwera da mis zogierTi gamoyenebani, arn. Ciqobavas

saxelobis enaTmecnierebis institutis III respublikuri konferencia ,,bunebriv enaTa

damuSaveba”, konferenciis masalebi, Tbilisi 2005, 30-32;

3. k. fxakaZe, bunebrivi qarTuli enobrivi sistemis erTi fragmenti rogorc simravlur

Teoriuli sistema, qarTul-evropuli instituti, ,,iveria”, t. X-XI, parizi 2003 –

2004, 104-116;

4. k. fxakaZe, winare zmnuri semantikuri erTeulis cneba, piris niSanTa sakiTxi,

integraluri da araintegraluri gagebis zmnuri sityva-Sinaarsebi da qarTuli zmnis

arasruli anu pirveli semantikuri klasifikacia, damatebiTi sakiTxavi kursi

Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi, Tbilisi, `universali~, 2004 (2006 meore

gamocema), 72-152;

5. k. fxakaZe, k. gabunia, b. cxadaZe, qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis

safuZvlebi – logikuri brunebisa da lingvisturi mimarTebebis sakiTxisaTvis

qarTulSi, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, ianvari-ivnisi (#1), Tbilisi,

gamomcemloba `universali~, 2005, 19-77;

6. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), qarTulenobrivi azrovnebiTi sistemis logikur-

lingvisturi analizi Ţ aRniSvnaTa Teoriis enobrivi midgomebiT, saqarTvelos

maTematikosTa IV yriloba, Tbilisi, 2005;

b) programebi:

1. k. fxakaZe da v. fxakaZe, qarTuli enis I safexuris enobriv-logikuri gamomyvani

eqselSi, 2005 (aanalizebs orpirobian enobriv-logikur mocemulobebs da

akeTebs/akoreqtirebs daskvnebs).

3.5. qarTuli weriTi enidan maTematikur enaze avtomaturad mTargmneli II safexuris

programuli sistemisa da misi germanulenobrivi da inglisurenobrivi gafarToebebis

konstruireba: am TvalsazrisebiT jgufis unikalur kompetencias adasturebs is, rom

jgufs ukve realizebuli aqvs qarTuli weriTmetyvelebiTi enidan maTematikuri enis

gavliT germanul enaze avtomaturad mTargmneli I safexuris eqsperimentuli

programuli sistema (programis avtorebi arian jgufis wevrebi k. fxakaZe, g. WankvetaZe

da i. beriaSvili). jgufis kompetencias adasturebs isic, rom jgufs realizebuli

Page 73: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

72

aqvs ormxrivi qarTul-inglisuri kompiuteruli leqsikoni (programis avtorebi arian

jgufis wevrebi m. babuxadia da k. gabunia). amasTan, dagegmilia amave tipis qarTul-

inglisuri da qarTul-germanuli xmidan-xmaze mTargmneli eqsperimentuli programuli

sistemis konstruireba.

#3.5. amocanasTan dakavSirebiT ixileT Cveni Semdegi publikaciebi da programebi:

a) publikaciebi:

1. g. WankvetaZe, k. fxakaZe, i. beriaSvili, l. lekiaSvili, qarTul-germanuli

mTargmneli da I safexuris programuli sinTezatori da analizatori qarTulisaTvis,

s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, ivlisi-dekemberi (#2), Tbilisi, gamomcemloba

`universali~ 2005, 88-91;

2. k. fxakaZe, winare zmnuri semantikuri erTeulis cneba, piris niSanTa sakiTxi,

integraluri da araintegraluri gagebis zmnuri sityva-Sinaarsebi da qarTuli zmnis

arasruli anu pirveli semantikuri klasifikacia, damatebiTi sakiTxavi kursi

Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi, Tbilisi, `universali~, 2004 (2006 meore

gamocema), 72-152;

3. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), qarTulenobrivi azrovnebiTi sistemis logikur-

lingvisturi analizi Ţ aRniSvnaTa Teoriis enobrivi midgomebiT, saqarTvelos

maTematikosTa IV yriloba, Tbilisi, 2005;

4. k. fxakaZe, k. gabunia, b. cxadaZe, qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis

safuZvlebi – logikuri brunebisa da lingvisturi mimarTebebis sakiTxisaTvis

qarTulSi, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, ianvari-ivnisi (#1), Tbilisi,

gamomcemloba `universali~, 2005, 19-77;

5. k. fxakaZe (TanaavtoriT), `natvra~ tipis zmnuri semantikebi da principuli

gansxvavebebi qarTul da indoevropul uRlebebs Soris, s-s Jurnali `qarTuli ena da

logika~, ivlisi-dekemberi (#1), Tbilisi, gamomcemloba `universali~, 2005, 66-81;

6. m. babuxadia, k. gabunia, inglisur-qarTuli da qarTul-inglisuri TargmniTi

leqsikoni internetisaTvis, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, ivlisi-dekemberi

(#2), Tbilisi, gamomcemloba `universali~ 2005, 48-51;

b) programebi:

1. k. fxakaZe, g. WankvetaZe, i. beruaSvili, qarTuli enidan maTematikuri enis gavliT

germanul enaze mTargmneli I safexuris programuli sistema, 2005;

2. m. babuxadia, k. gabunia, `farnavazi~ - `inglisur-qarTuli (qarTul-inglisuri)

TargmniTi sainterneto leqsikoni~

3.6. zemoaRwerili programuli sistemebis kombinirebis gziT kompiuterTan

qarTulenobrivi weriTmetyvelebiTi da zepirmetyvelebiTi inteleqtualuri

urTierTobis marealizirebeli pirveli eqsperimentuli programuli sistemis

konstruireba. _ am eqsperimentuli sistemiT kompiuterSi programulad iqneba

realizebuli qarTuli weriTmetyvelebiTi da zepirmetyvelebiTi teqstebis

saTargmnelad da inteleqtualurad dasamuSaveblad aucilebeli qarTuli azrovnebiTi

wesTwyobis damaxasiaTebeli fonetikuri, morfologiuri, sintaqsuri, zogadlogikuri,

enobriv-logikuri, semantikuri da zogadmaTematikuri inteleqtualuri unarebi.

2. mosalodneli Sedegebi da maTi gamoyeneba: gamomdinare proeqtiT gaTvaliswinebuli

kvlevebis ordisciplinaruli bunebidan igi erTdroulad isazRvreba maTematikur da

qarTvelologiur kvlevad. amasTan, proeqtiT gansazRvruli kvleva miekuTvneba

fundamentur kvlevebs radgan am kvlevebis mizania axali, ufro sruli codnis miReba

bunebriv qarTulenobriv azrovnebiT wesTyobaze. garda amisa, proeqtiT gansazRvruli

kvleva miekuTvneba gamoyenebiT kvlevebs, radgan am kvlevebis mizania praqtikuli

Page 74: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

73

amocanebis gadasaWreli codnis gaRrmaveba. amgvarad, a) proeqtiT dagegmilia Semdegi

fundamenturi kvleviTi Sedegebis miReba:

#1 amocanis gaswvriv: sistematizebuli saxiT Camoyalibdeba qarTuli enis logikuri

gramatikis safuZvlebi. bunebrivi qarTulenobrivi azrovnebiTi wesTwyobis pirdapiri

formalur-logikuri aRweris safuZvelze moZiebul iqneba misi birTvuli nawilis

izomorfuli formalurad ganviTarebadi frege-hilbertiseul maTematikuri Teoria.

amgvarad, sagrantod warmodgenili erTwliani kvlevis umniSvnelovanesi Teoriuli

Sedegi iqneba qarTuli da frege-fxkaZiseuli maTematikuri enebis zogad

erTtipobriobaze Cvens mier ukve gakeTebuli hipoteturi ganacxadis TiTqmis sruli

dasabuTeba da, Sesabamisad, qarTuli enis maTematikuri anu, rogorc Cven mas vuwodebT,

logikuri gramatikis safuZvlebis SemuSaveba. amasTan, TiTqmis sruli moculobiT

gadawydeba qarTuli enis birTvuli nawilis weriTi teqstebis Sinaarsulad

ekvivalentur maTematikur teqstebze algoriTmuli dayvanis (e.i. meqanikuri Targmnis)

umniSvnelovanesi logikur-lingvisturi amocana. qarTuli enis logikuri gramatikiT

maTematikurad dafuZnebul qarTuli enis birTvul nawilSi safuZvlebi Caeyreba

bunebrivi gamoyvanebisa da enobriv-logikuri gantolebebis Teorias. es Sedegebi

arsebiTad gadawyvets proeqtis #2 da #3 amocanebiT dayenebul problemebs. garda

amisa, kvlevebis am etapze miRebuli Sedegebi sasafuZvlo datvirTvisaa kvlevebis

Semdgomi umniSvnelovanesi etapobrivi miznebisaTvis.

# 2 amocanis gaswvriv: enobriv-azrovnebiTi unarebis ganviTarebaze orientirebuli

saganmanaTleblo reformis interesebis gaTvaliswinebiT meTodologiurad gadamuSavdeba

qarTuli enis logikuri gramatikiT qarTuli enis logikaze da qarTuli da

maTematikuri enebis Sinaarsul urTierTmimarTebebze moZiebuli axali mecnieruli

codna. erTiani erovnuli gamocdebis farglebSi mimdinare zogadi unarebis testuri

gamocdebis Semdgomi xarisxobrivi srulyofis miznebiT daiZebneba axali bunebrivi

enobriv-logikuri terminologia da, Sesabamisad, daixveweba aq mcired arsebuli Zveli,

arabunebrivi terminologia. pedagogebisaTvis momzaddeba enobriv-logikuri amocanebisa

da sxvadasxva tipis savarjiSoebis krebuli Sesabamisi meTodologiuri miTiTebebiT.

daiwyeba muSaoba qarTuli enis bunebrivi logikis programul gaweraze misi saswavlo

sivrceSi TandaTanobiTi Setanis mizniT. kvlevis am etapze am amocanis farglebSi

miRebuli Sedegebi, cxadia, sasafuZvlo iqneba amave amocanis gaswvriv Semdegetapobrivi

kvlevebisaTvis. cxadia isic, rom am kvlevebiT SemuSavebuli sxvadasxva tipis enobriv-

logikuri savarjiSoebisa da amocanebis amomxsneli maTematikuri, logikur-

lingvisturi meTodebi mniSvnelovan kvleviT winWvretebs mogvcems #1 da #3

amocanebiT dayenebul problemebTan mimarTebaSi.

# 3 amocanis gaswvriv dagegmilia Semdegi gamoyenebiTi kvleviTi Sedegebis miReba:

#3.1 amocanis gaswvriv: proeqtiT dagegmilia aradiskretuli metyvelebis amomcnobi

iseTi eqsperimentuli sistemis realizacia, romelic sityvebis winaswari swavlebis

principis nacvlad sityvebis TviTswavlis princips daeyrdnoba. am mizniT dagegmilia

`qarTuli kompiuteruli yuris~ saanalizo meTodebSi qarTuli enis logikuri

gramatikiT SemuSavebuli morfo-sintaqsuri, morfo-semantikuri da sintaqsur-

semantikuri mocemulobebis CarTva. dagegmilia agreTve am programuli sistemis jgufSi

damuSavebad sxva sistemebTan integrirebis sakiTxebis gadawyveta, rac, cxadia,

arsebiTad gadawyvets #3.2, #3.3, #3.4, #3.5 da #3.6 amocanebiT dayenebul

problemebs. cxadia isic, rom kvlevebis am etapze miRebuli Sedegebi sasafuZvlo iqneba

amave mimarTulebiT sawarmoebeli Semdgomi kvleviTi etapebisa.

Page 75: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

74

#3.2. amocanis gaswvriv: realizebuli iqneba qarTuli weriTi enis plius da minus

filtrebiani gasrulebadi morfologiuri sinTezatori, analizatori da marTlmweri.

garda amisa, realizebuli iqneba pirveli qarTuli morfologiuri safexuris

marTlmetyveli programuli sistemis eqsperimentuli varianti.

#3.3. amocanis gaswvriv: realizebuli iqneba qarTuli weriTi enis II safexuris

sintaqsuri sinTezatori, analizatori da marTlmweri. garda amisa, realizebuli iqneba

sintaqsuri safexuris pirveli qarTuli marTlmetyveli programuli sistemis

eqsperimentuli varianti.

#3.4. amocanis gaswvriv: realizebuli iqneba qarTul weriT enaSi enobriv-logikuri

daskvnebis mawarmoebeli da makoreqtirebeli II safexuris programuli sistema. garda

amisa, realizebuli iqneba qarTul metyvelebiT enaSi enobriv-logikuri daskvnebis

mawarmoebeli da makoreqtirebeli pirveli eqsperimentuli programuli sistema.

#3.5. amocanis gaswvriv: realizebuli iqneba qarTuli weriTi enidan maTematikur enaze

avtomaturad mTargmneli II safexuris programuli sistema da misi germanulenobrivi

da inglisurenobrivi gafarToebebi. garda amisa, realizebuli iqneba amave tipis

qarTul-inglisuri da qarTul-germanuli xmidan-xmaze mTargmneli eqsperimentuli

programuli sistemebi.

#3.6. amocanis gaswvriv: zemoaRwerili programuli sistemebis kombinirebis gziT

konstruirebuli iqneba kompiuterTan Tavisufali qarTulenobrivi weriTmetyvelebiTi

da zepirmetyvelebiTi inteleqtualuri urTierTobis marealizirebeli pirveli

eqsperimentuli programuli sistema.

2.1. mdgradi ganviTarebisken gadasvlis gegma

a) proeqtis komerciuli Sedegebi: Cven ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis

saxelmwifo universitetis saxelmwifo miznobriv programas `kompiuteris sruli

programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ gamomdinare

misi gansakuTrebuli zogadqarTuli enobriv-kulturuli Rirebulebebidan,

arakomerciul proeqtad ganvixilavT. _ imis gayidva, risi gakeTebac am proeqtiT aris

Cafiqrebuli, CvenTvis iseTive nonsensia, rogoric qarTuli asoebis an/da sityvebis

gayidva iqneboda.

b) proeqtis Sedegebis unikaloba: proeqtis Sedegebi unikaluria. am etapze igi iZleva

friad mniSvnelovan saganmanaTleblo instrumentebs. vfiqrobT, yovelmxriv momgebiani

iqneba Tu saxelmwifo isargeblebs am instrumentebiT da aqedan miRebul Semosavlebs

kvlav am metad mniSvnelovani saqmis ganviTarebaSi Cadebs.

g) proeqtis Sedegebze potenciuri moTxovnilebis arseboba: proeqtis Sedegebze

potenciuri momxmarebelia qarTuli enis mcodne nebismieri adamiani da agreTve

nebismieri is adamiani, romelic an saswavlo TvalsazrisebiT dainteresdeba qarTuli

eniT an sxva raime miznebiT gadawyvets qarTul eleqtronul mocemulobebSi Sesvlas

(mxedvelobaSi gvaqvs qarTuli interneti, romlis realizaciac aseve friad saSuri

saqmea). _ aqac, bunebrivia, umjobesi iqneba saxelmwifom daareguliros aseTi

moTxovnebis komerciuli mxareebi.

d) mosalodneli mogeba: Cveni sargebeli Cveni moqalaqeobrivi valis aRsrulebaa.

qveynis sargebeli ki is iqneba, rom SeinarCunebs mis kulturul TviTmyofadobas. e) uflebebi inteleqtualur sakuTrebaze: es metad mniSvnelovani sakiTxia qveyanaSi

samecniero kvleviTi procesebis mowesrigebisa da gajansaRebisaTvis. _ vfiqrobT aq

Sesabamisi saxelmwifo strategiaa SesamuSavebeli. _ axali codna dros mihyveba da

drosTan erTad Taobebs. mecnieri axal codnebs agrovebs. – unda dafasdes igi!

v) damatebiTi damuSaveba: Cveni proeqti iZleva saSualebas konkretuli eqsperimentuli

realizaciebis gaswvriv saTanado dafinansebis SemTxvevaSi saTanado Sedegebis miRebisa.

Page 76: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

75

z) proeqtis Sedegebis praqtikuli ganxorcielebis gegma: proeqtis Sedegebis ZiriTadi

mesakuTre qarTuli saxelmwifo unda iyos.

T) damatebiTi licenziebi da nebarTvebi: damatebiTi nebarTvebi da licenziebi

saWiroebas ar warmoadgenen.

i) biznes-kontaqtebis sistema: jerjerobiT Cven ara gvaqvs biznes kontaqtebi.

3. saqmianobis aRwera kvartalurad

I kvartali

amocana #1

amocanis dasaxeleba

monawile organizaciebi miRebuli/mosalodneli

Sedegebi

qarTuli enis birTvuli

nawilis izomorfuli

formalurad

ganviTarebadi frege-

hilbertiseuli

maTematikuri Teoriiis

alfabeturi gawera.

alfabeturad gawerili iqneba

qarTuli enis birTvuli

nawilis izomorfuli

formalurad ganviTarebadi

frege-hilbertiseuli

maTematikuri Teoria.

angariSgebis masalebis nusxa (dasaxuli amocanis Sesrulebis amsaxveli masala)

winaswari gamoqveyneba, gamoqveyneba, saseminaro moxsenebebi

amocana #2

amocanis dasaxeleba

monawile organizaciebi miRebuli/mosalodneli

Sedegebi

qarTuli enis birTvuli

nawilis izomorfuli

formalurad

ganviTarebadi frege-

hilbertiseuli

maTematikuri Teoriis

alfabeturi gaweriT

miRebuli axali codnis

meTodologiuri da

terminologiuri

gadamuSaveba.

meTodologiurad da

termonologiurad

gadamuSavebuli iqneba qarTuli

enis birTvuli nawilis

izomorfuli formalurad

ganviTarebadi frege-

hilbertiseuli maTematikuri

Teoriis alfabeturi gaweriT

miRebuli axali codna.

angariSgebis masalebis nusxa (dasaxuli amocanis Sesrulebis amsaxveli masala)

winaswari gamoqveyneba, gamoqveyneba, saseminaro moxsenebebi

amocana #3

amocanis dasaxeleba

monawile organizaciebi miRebuli/mosalodneli

Sedegebi

#3.1 amocana: `qarTuli

kompiuteruli yuris~

saanalizo meTodebSi

qarTuli enis logikuri

gramatikiT SemuSavebuli

mocemulobebis CarTviT

diskretuli metyvelebis

amomcnobi sistemis pirveli

eqsperimentuli realizacia.

`qarTuli kompiuteruli

yuris~ saanalizo meTodebSi

CarTuli iqneba qarTuli enis

logikuri gramatikiT

SemuSavebuli gramatikuli

mocemulobebi da miRebuli

iqneba pirveli eqperimentuli

Sedegebi diskretuli

metyvelebis am tipis

amomcnobi sistemisa.

Page 77: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

76

#3.2. amocana: qarTuli

weriTi enis plius

filtriani gasrulebadi

morfologiuri

sinTezatoris,

analizatoris da

marTlmweris konstruireba

#3.3. amocana: qarTuli

weriTi enis II safexuris

sintaqsuri sinTezatoris

konstruireba.

#3.4. amocana: qarTul

weriT enaSi enobriv-

logikuri daskvnebis

mawarmoebeli II safexuris

programuli sistemis

konstruireba

#3.5. amocana: qarTuli

weriTi enidan maTematikur

enaze avtomaturad

mTargmneli II safexuris

programuli sistemis

konstruireba

konstruirebuli iqneba

qarTuli weriTi enis plius

filtriani gasrulebadi

morfologiuri sinTezatori,

analizatori da marTlmweri

sistema

konstruirebuli iqneba

qarTuli weriTi enis II

safexuris sintaqsuri

sinTezatori.

konstruirebuli iqneba

qarTul weriT enaSi enobriv-

logikuri daskvnebis

mawarmoebeli II safexuris

programuli sistema

konstruirebuli iqneba

qarTuli weriTi enidan

maTematikur enaze

avtomaturad mTargmneli II

safexuris programuli sistema

angariSgebis masalebis nusxa (dasaxuli amocanis Sesrulebis amsaxveli masala)

winaswari gamoqveyneba, gamoqveyneba, saprezentacio Cvenebebi, saseminaro moxsenebebi

II kvartali

amocana #1

amocanis dasaxeleba

monawile organizaciebi miRebuli/mosalodneli

Sedegebi

qarTuli enis birTvuli

nawilis izomorfuli

formalurad

ganviTarebadi frege-

hilbertiseuli

maTematikuri Teoriiis

winaswari formaluri,

simravlur-semantikuri

da logikur semantikuri

dafuZneba.

nawilobriv dafuZnebuli

iqneba qarTuli enis

birTvuli nawilis

izomorfuli formalurad

ganviTarebadi frege-

hilbertiseuli maTematikuri

Teoria formaluri,

simravlur-semantikuri da

logikur semantikuri

TvalsazrisebiT.

angariSgebis masalebis nusxa (dasaxuli amocanis Sesrulebis amsaxveli masala)

winaswari gamoqveyneba, gamoqveyneba, saseminaro moxsenebebi

amocana #2

amocanis dasaxeleba

monawile organizaciebi miRebuli/mosalodneli

Sedegebi

qarTuli enis birTvuli

nawilis izomorfuli

formalurad ganviTarebadi

frege-hilbertiseuli

meTodologiurad

gadamuSavebuli iqneba

qarTuli enis birTvuli

nawilis izomorfuli

Page 78: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

77

maTematikuri Teoriis

winaswari formaluri,

simravlur-semantikuri da

logikur-semantikuri

dafuZnebiT moZiebuli axali

codnis meTodologiuri

gadamuSaveba.

formalurad ganviTarebadi

frege-hilbertiseuli

maTematikuri Teoriis

winaswari formaluri,

simravlur-semantikuri da

logikur-semantikuri

dafuZnebiT moZiebuli axali

codna.

angariSgebis masalebis nusxa (dasaxuli amocanis Sesrulebis amsaxveli masala)

winaswari gamoqveyneba, gamoqveyneba, saseminaro moxsenebebi

amocana #3

amocanis dasaxeleba

monawile organizaciebi miRebuli/mosalodneli

Sedegebi

#3.1 amocana: `qarTuli

kompiuteruli yuris~

saanalizo meTodebSi

qarTuli enis logikuri

gramatikiT SemuSavebuli

mocemulobebis sruli

CarTva da TviTswavlis

principze diskretuli

metyvelebis amomcnobi

sistemis pirveli

eqsperimentuli realizacia.

#3.2. amocana: qarTuli

weriTi enis minus

filtriani gasrulebadi

morfologiuri

sinTezatori, analizatori

da marTlmweri sistemis

konstruireba

#3.3. amocana: qarTuli

weriTi enis II safexuris

sintaqsuri analizatoris

konstruireba

#3.4. amocana: qarTul

weriT enaSi enobriv-

logikuri daskvnebis

makoreqtirebeli II

safexuris programuli

sistemis konstruireba

#3.5. amocana: qarTuli

weriTi enidan maTematikur

enaze ormxrivi avtomaturad

mTargmneli II safexuris

programuli sistemis

konstruireba

`qarTuli kompiuteruli

yuris~ saanalizo meTodebSi

srulad iqneba CarTuli

qarTuli enis logikuri

gramatikiT SemuSavebuli

mocemulobebi da realizebuli

iqneba TviTswavlis principze

diskretuli metyvelebis

amomcnobi pirveli

eqsperimentuli sistema.

konstruirebuli iqneba

qarTuli weriTi enis minus

filtriani gasrulebadi

morfologiuri sinTezatori,

analizatori da marTlmweri

sistema.

konstruirebuli iqneba

qarTuli weriTi enis II

safexuris sintaqsuri

analizatori

konstruirebuli iqneba

qarTul weriT enaSi enobriv-

logikuri daskvnebis

makoreqtirebeli II safexuris

programuli sistema

konstruirebuli iqneba

qarTuli weriTi enidan

maTematikur enaze ormxrivi

avtomaturad mTargmneli II

safexuris programuli sistema

angariSgebis masalebis nusxa (dasaxuli amocanis Sesrulebis amsaxveli masala)

winaswari gamoqveyneba, gamoqveyneba, saprezentacio Cvenebebi, saseminaro moxsenebebi

Page 79: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

78

III kvartali

amocana #1

amocanis dasaxeleba

monawile organizaciebi miRebuli/mosalodneli

Sedegebi

qarTuli enis birTvuli

nawilis izomorfuli

formalurad

ganviTarebadi frege-

hilbertiseuli

maTematikuri Teoriis

TiTqmis sruli

formaluri, simravlur-

semantikuri da logikur-

semantikuri dafuZneba.

TiTqmis srulad dafuZnebuli

iqneba qarTuli enis

birTvuli nawilis

izomorfuli formalurad

ganviTarebadi frege-

hilbertiseuli maTematikuri

Teoria formaluri,

simravlur-semantikuri da

logikur-semantikuri

TvalsazrisebiT.

angariSgebis masalebis nusxa (dasaxuli amocanis Sesrulebis amsaxveli masala)

winaswari gamoqveyneba, gamoqveyneba, saseminaro moxsenebebi

amocana #2

amocanis dasaxeleba

monawile organizaciebi miRebuli/mosalodneli

Sedegebi

qarTuli enis birTvuli

nawilis izomorfuli

formalurad ganviTarebadi

frege-hilbertiseuli

maTematikuri Teoriis

TiTqmis sruli formaluri,

simravlur-semantikuri da

logikur-semantikuri

dafuZnebiT moZiebuli axali

codnis meTodologiuri

gadamuSaveba.

meTodologiurad

gadamuSavebuli iqneba

qarTuli enis birTvuli

nawilis izomorfuli

formalurad ganviTarebadi

frege-hilbertiseuli

maTematikuri Teoriis TiTqmis

sruli formaluri,

simravlur-semantikuri da

logikur-semantikuri

dafuZnebiT moZiebuli axali

codna.

angariSgebis masalebis nusxa (dasaxuli amocanis Sesrulebis amsaxveli masala)

winaswari gamoqveyneba, gamoqveyneba, saseminaro moxsenebebi

amocana #3

amocanis dasaxeleba

monawile

organizaciebi

miRebuli/mosalodneli

Sedegebi

#3.1 amocana: `qarTuli

kompiuteruli yuris~

saanalizo meTodebSi qarTuli

enis logikuri gramatikiT

SemuSavebuli mocemulobebis

sruli CarTva da

TviTswavlis principze

aradiskretuli metyvelebis

amomcnobi sistemis pirveli

eqsperimentuli realizacia.

#3.2. amocana: qarTuli

weriTi enis plius da minus

filtrebiani gasrulebadi

`qarTuli kompiuteruli

yuris~ saanalizo meTodebSi

srulad iqneba CarTuli

qarTuli enis logikuri

gramatikiT SemuSavebuli

mocemulobebi da realizebuli

iqneba TviTswavlis principze

aradiskretuli metyvelebis

amomcnobi pirveli

eqsperimentuli sistema.

konstruirebuli iqneba

qarTuli weriTi enis plius

da minus filtrebiani

Page 80: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

79

morfologiuri sinTezatori,

analizatori da marTlmweri

sistemis konstruireba

#3.3. amocana: qarTuli

weriTi enis II safexuris

sintaqsuri sinTezatoris,

analizatorisa da

marTlmweri sistemis

konstruireba

#3.4. amocana: qarTul weriT

enaSi enobriv-logikuri

daskvnebis mawarmoebeli da

makoreqtirebeli II safexuris

programuli sistemis

konstruireba

#3.5. amocana: qarTuli

weriTi enidan maTematikur

enaze ormxriv avtomaturad

mTargmneli II safexuris

programuli sistemis

germanulenobrivi da

inglisurenobrivi

gafarToebebis konstruireba

#3.6.amocana: daiwyeba muSaoba

zemoaRwerili #3.1. #3.2.

#3.3. #3.4. #3.5.

programuli sistemebis

kombinirebis gziT

kompiuterTan qarTulenobrivi

weriTmetyvelebiTi da

zepirmetyvelebiTi

inteleqtualuri

urTierTobis

marealizirebeli pirveli

eqsperimentuli programuli

sistemis konstruirebisaTvis

gasrulebadi morfologiuri

sinTezatori, analizatori da

marTlmweri sistema.

konstruirebuli iqneba

qarTuli weriTi enis II

safexuris sintaqsuri

sinTezatori, analizatori da

marTlmweri sistema.

konstruirebuli iqneba

qarTul weriT enaSi enobriv-

logikuri daskvnebis

mawarmoebeli da

makoreqtirebeli II safexuris

programuli sistema

konstruirebuli iqneba

qarTuli weriTi enidan

maTematikur enaze ormxriv

avtomaturad mTargmneli II

safexuris programuli

sistemis germanulenobrivi da

inglisurenobrivi

gafarToebebi

miRebuli iqneba pirveli

nawilobrivi Sedegebi #3.1.

#3.2. #3.3. #3.4. #3.5.

programuli sistemebis

kombinirebis gziT

kompiuterTan qarTulenobrivi

weriTmetyvelebiTi da

zepirmetyvelebiTi

inteleqtualuri urTierTobis

marealizirebeli pirveli

eqsperimentuli programuli

sistemis dasakonstruireblad

angariSgebis masalebis nusxa (dasaxuli amocanis Sesrulebis amsaxveli masala)

winaswari gamoqveyneba, gamoqveyneba, saprezentacio Cvenebebi, saseminaro moxsenebebi

IV kvartali

amocana #1

amocanis dasaxeleba

monawile organizaciebi miRebuli/mosalodneli

Sedegebi

qarTuli enis birTvuli

nawilis izomorfuli

formalurad ganviTarebadi

frege-hilbertiseuli

maTematikuri Teoriis

SemuSavebuli iqneba

qarTuli enis birTvuli

nawilis izomorfuli

formalurad ganviTarebadi

frege-hilbertiseuli

Page 81: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

80

formalurad gamafarToebeli

meTodebis SemuSaveba da

qarTuli enis logikuri

gramatikis safuZvlebis

sistematizebuli saxiT

Camoyalibeba.

maTematikuri Teoriis

formalurad

gamafarToebeli meTodebi da

sistematizirebuli saxiT

Camoyalibdeba qarTuli enis

logikuri gramatikis

safuZvlebi.

angariSgebis masalebis nusxa (dasaxuli amocanis Sesrulebis amsaxveli masala)

winaswari gamoqveyneba, gamoqveyneba, saseminaro moxsenebebi

amocana #2

amocanis dasaxeleba

monawile organizaciebi miRebuli/mosalodneli

Sedegebi

qarTuli enis birTvuli

nawilis izomorfuli

formalurad ganviTarebadi

frege-hilbertiseuli

maTematikuri Teoriis

formalurad gamafarToebeli

meTodebis SemuSavebiTa da

qarTuli enis logikuri

gramatikis safuZvlebis

sistematizebuli saxiT

CamoyalibebiT miRebuli

axali codnis saswavlo-

meToduri gadamuSaveba.

saswavlo-meToduri

TvalsazrisebiT gadamuSavdeba

qarTuli enis birTvuli

nawilis izomorfuli

formalurad ganviTarebadi

frege-hilbertiseuli

maTematikuri Teoriis

formalurad gamafarToebeli

meTodebis SemuSavebiTa da

qarTuli enis logikuri

gramatikis safuZvlebis

sistematizebuli saxiT

Camoyalibebis Sedegad

miRebuli axali codna.

angariSgebis masalebis nusxa (dasaxuli amocanis Sesrulebis amsaxveli masala)

winaswari gamoqveyneba, gamoqveyneba, saseminaro moxsenebebi

amocana #3

amocanis dasaxeleba

monawile organizaciebi miRebuli/mosalodneli

Sedegebi

#3.1. amocana: `qarTuli

semantikuri yuris~ anu

aradiskretuli metyvelebis

amomcnobi sistemis sxva

damuSavebad sistemebTan

integrireba.

#3.2. amocana: pirveli

qarTuli morfologiuri

safexuris marTlmetyveli

programuli sistemis

eqsperimentuli varianti

realizeba

#3.3. amocana: sintaqsuri

safexuris pirveli qarTuli

marTlmetyveli programuli

sistemis eqsperimentuli

variantis realizeba.

#3.4. amocana: qarTul

ganxircieldeba `qarTuli

semantikuri yuris~ anu

aradiskretuli metyvelebis

amomcnobi sistemis mibma

(integrireba) jgufSi

damuSavebad sxva sistemebTan.

realizebuli iqneba pirveli

qarTuli morfologiuri

safexuris marTlmetyveli

programuli sistemis

eqsperimentuli varianti.

realizebuli iqneba

sintaqsuri safexuris pirveli

qarTuli marTlmetyveli

programuli sistemis

eqsperimentuli varianti.

realizebuli iqneba qarTul

Page 82: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

81

metyvelebiT enaSi enobriv-

logikuri daskvnebis

mawarmoebeli da

makoreqtirebeli pirveli

programuli sistemis

realizeba

#3.5. amocana: qarTul-

inglisuri da qarTul-

germanuli xmidan-xmaze

mTargmneli eqsperimentuli

programuli sistemebis

realizeba

amocana#3.6. kompiuterTan

qarTulenobrivi

weriTmetyvelebiTi da

zepirmetyvelebiTi

inteleqtualuri

urTierTobis

marealizirebeli pirveli

eqsperimentuli programuli

sistemis konstruireba.

metyvelebiT enaSi enobriv-

logikuri daskvnebis

mawarmoebeli da

makoreqtirebeli pirveli

eqsperimentuli programuli

sistema

realizebuli iqneba qarTul-

inglisuri da qarTul-

germanuli xmidan-xmaze

mTargmneli eqsperimentuli

programuli sistemebi

konstruirebuli iqneba

kompiuterTan qarTulenobrivi

weriTmetyvelebiTi da

zepirmetyvelebiTi

inteleqtualuri urTierTobis

marealizirebeli pirveli

eqsperimentuli programuli

sistema

angariSgebis masalebis nusxa (dasaxuli amocanis Sesrulebis amsaxveli masala)

winaswari gamoqveyneba, gamoqveyneba, saprezentacio Cvenebebi, saseminaro moxsenebebi

4. teqnikuri midgoma da meTodika

amocana #1: am amocanasTan dakavSirebiT veyrdnobiT qarTuli enis pirdapiri

formalur-logikuri aRweris Cvens mier ukev dadasturebul SesaZleblobas, rac

logikur-lingvisturi TvalsazrisebiT ukve friad mniSvnelovani Sedegia. garda amisa

Cven veyrdnobiT prof. S. fxakaZiseul maTematikur formalur-lingvistur midgomebs

rac aseve friad mniSvnelovan Sedegebs iZleva am tipis amocanebSi.

amocana#2: veyrdnobiT qarTuli enis logikuri gramatikiT moZiebul axal codnasa da

iq gamokveTil sruliad axal logikur-lingvistur midgomebs.

amocana #3: viyenebT nulebsSorisi analizis gafarToebul meTods da matricul

gamoTvlebs. garda amisa aq viyenebT qarTuli enis logikuri gramatikiT gamokveTil im

sruliad axal meTodebs, romlebic, arsobrivad, qarTuli da maTematikuri enebis

zogadi erTtipobriobiTaa ganpirobebuli.

7. finansuri informacia

1. proeqtis sruli

xarjTaRricxva

organizacia Tanxa (lari)

wamyvani organizacia 50 000

sul proeqtis Rirebuleba 50 000

Page 83: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

82

8. uflebebi inteleqtualur sakuTrebaze: inteleqtualuri sakuTrebis dacvis

sakiTxebi SeuZlebelia gadawydes saxelmwifos Zireuli monawileobis gareSe.

k. fxakaZe _ proeqtis xelmZRvaneli

k. gabunia, g. CiCua _ proeqtis TanaxelmZRvanelebi

miuxedavad imisa, rom saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-

momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ sagranto qveprogramiT `qarTuli

enis logikuri gramatikis safuZvlebi da misi meTodologiuri da teqnologiuri gamoyenebani~

dagegmili iyo qarTuli enis istoriulad pirveli maTematikuri Teoriis, anu qarTuli enis

logikuri gramatikis sasafuZvlo sakiTxebis sistematizebuli warmodgena, qarTuli enis

logikaze moZiebuli axali mecnieruli codnis zogadi meTodologiuri gadamuSaveba da aseve

istoriulad pirveli qarTuli inteleqtualuri kompiuteruli sistemis eqsperimentuli

modelis konstruireba, saqarTvelos erovnuli samecniero fondis 2006 wlis konkursiT

proeqti daufinansebeli darCa.

nebismieri konkursi xasiaTdeba imiT, rom aq yovelTvis aris gamarjvebuli da damarcxebuli.

konkursis damarcxebuli monawile, rogorc wesi, mis marcxs konkursis araobieqturobiT xsnis

da Zneli iqneboda imis mtkiceba, rom es arabunebrivia. Tumca, is, rom konkursis

araobieqturobaze apelireba bunebrivi movlenaa, ar niSnavs imas, rom yvela, vinc konkursis

Sedegebs aprotestebs, am bunebrivobis tyveobaSia. amdenad, nebismieri saxelmwifo safexuris

konkursi, sadac saapelacio procedurebi ar aris detalurad gawerili, Tavidanve SeiZleba

Sefasdes araobieqturad. igives Tqma aramarTebuli iqneboda kerZo safondo konkursebze,

radgan kerZo piris, an aseTi pirebis safondo erTobis nebis SezRudva daafinansos esa Tu is

proeqti, dasaSvebia mxolod saxelmwifos mxridan da isic maSin, roca aseTi SezRudva

legitimur safuZvlebs emyareba.

amgvarad, is, rom saqarTvelos erovnuli samecniero fondis samoqmedo debulebebi gawerilia

saerTaSoriso arasamTavrobo samecniero fondebis debulebebis mixedviT, ris gamoc saxelmwifo

safondo konkursebisaTvis aucilebeli saapelacio saSualebebi paqtobriv ignorirebulia,

adasturebs fondis saqmianobis organizebaSi arakompetenturi Semadgenlebis arsebobas. amasTan,

fondis wesdebis 6.8 punqtiT `Tu romelime eqsperti dadgenil vadebSi ver warmoadgens

daskvnas, fondi itovebs uflebas daeyrdnos darCenil eqpertTa (aranakleb orisa) daskvnebs~.

es fonds sxvadasxva proeqtebis gaswvriv tendenciuri zomebis gatarebis legitimur

saSualebebs aZlevs. garda amisa, wesdebis 6.7 punqtiT `saerTaSoriso praqtikaSi miRebuli

eTikuri normebis gaTvaliswinebiT, eqspertTa vinaobis gamxela dauSvebelia~. amiT fondis

eqspertebi legitimurad arian ganridebuli Ria sazogadoebriv pasuxismgeblobas. es

mTlianobaSi am fondis am wesdebis aralegitimurobas sakmaod maRali xarisxiT adasturebs.

qvemoT mkiTxvels saSualeba eqneba gaecnos naSroms saTauriT `qarTuli enis uflebebis

dacvisaTvis, anu `saapelacio~ ganacxadi sakonkurso proeqtze~, sadac ganixileba konkursis is

uaryofiTi Semadgenlebi, romelTagan nawils zemoTac Sevexe. amasTan, naSromSi ganaTlebisa da

mecnierebis saministrosa da saqarTvelos erovnuli samecniero fondis misamarTiT dasmulia

kiTxvebi, romelTa safuZvlianoba, miuxedavad maTi simZafrisa, araviTar eWvs ar iwvevs.

s-s redaqtori

k. fxakaZe

Page 84: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

83

qarTuli enis uflebebis dacvisaTvis

anu

`saapelacio~ ganacxadi sakonkurso proeqtze

proeqtis dasaxeleba: ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

universitetis saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-

momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ qveprograma `qarTuli enis

Tanamedrove logikuri gramatikis safuZvlebi da misi meTodologiuri da

teqnologiuri gamoyenebani~

proeqtis saregistracio nomeri: 944/07

proeqtis kodi: 06_724_3 - 105

1. winaTqma

winamdebare saapelacio ganacxadi ar iwereba arc im mizniT da arc im imediT, rom ukve

gasrulebuli konkursis Sedegebi gadaTamaSdeba. ufro metic, winamdebare aris ara

saapelacio, aramed `saapelacio~ ganacxadi, radgan apelaciebs da aseT saapelacio

ganacxadebze werilobiT pasuxebs, ramdenadac CemTvis cnobilia, sagranto konkursis

wesdeba ar iTvaliswinebs.

`saapelacio~ ganacxads sul sxva miznebi aqvs. kerZod, pirveli es aris saqarTveloSi

maTematikuri lingvistikis dafuZnebis gadaudebeli aucileblobis kidev erTi

dasabuTeba. meore, da am SemTxvevaSi mTavari, aris Tbilisis saxelmwifo universitetis

ase `uapelaciod galinCuli~ saxelmwifo miznobrivi programis dacva arakompetenturi

da arakeTilsindisieri eqspertebis arakompetenturi da arakeTilsindisieri

Sefasebebisgan. mesame ki, rac aranakleb mniSvnelovania, es aris proeqtis qarTveli

`eqspertebis~ arakompetenturobisa da arakeTilsindisierebis argumentirebuli

warmoCena. _ saqarTvelos erovnul samecniero fonds ar unda hyavdes iseTi

eqspertebi, romlebic zogadqarTuli kulturuli TvalsazrisebiT iseT

umniSvnelovanes proeqts1, rogoric zemoaRniSnulia, arad agdeben da amiT kiTxvis

niSnis qveS ayeneben qarTuli enis samomavlo bed-iRbals!

qvemoT, mkiTxvelis interesebidan gamomdinare, momyavs am proeqtis am `eqspertebis~

internetSi gamoqveynebuli saeqsperto Sefasebebi:

1. 14 quliani punqti (naTlad aris Camoyalibebuli proeqtis arsi, mizani da

amocanebi):

eqsperti #1: 7 qula _ `proeqtis arsi miznebi da amocanebi detalurad, magram

arasakmarisi sicxadiT aris Camoyalibebuli.~

eqsperti #3: 10 qula _ `proeqtis mizani sasurvelia Camoyalibebuli iyos

ufro naTlad da gasagebad.~

1 ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis saxelmwifo miznobrivi programis

`kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~

gansakuTrebuli kulturuli mniSvnelobebi eWvqveS pirvelad sakonkursod wardgenili proeqtis #1 da

#3 `eqspertebma~ daayenes.

Page 85: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

84

2. 24 quliani punqti (aqvs maRali mecnieruli da/an praqtikuli (gamoyenebiTi)

Rirebuleba):

eqsperti #1: 11 qula _ `proeqts aqvs garkveuli mecnieruli Rirebuleba.~

eqsperti #3: 10 qula _ `proeqtis mecnieruli done ar aris iseTi maRali,

rogorc es mis Semsruleblebs warmoudgeniaT. eWvs iwvevs proeqtis Sedegebis

praqtikuli da gamoyenebiTi Rirebuleba.~

3. 23 quliani punqti: (proeqtis ZiriTad Semsruleblebs gaaCniaT saTanado

kvalifikacia da gamocdileba (bolo 10 wlis ganmavlobaSi gamoqveynebuli

publikaciebi. maT Soris, bolo 5 wlis ganmavlobaSi proeqtis Tematikis

garSemo: saerTaSoriso kongresebSi, simpoziumebSi, konferenciebSi, seminarebSi,

saerTaSoriso samecniero proeqtebSi monawileoba da a. S.)):

eqsperti #1: 12 qula _ `Semsruleblebs gaaCniaT garkveuli mecnieruli

kvalifikacia da gamocdileba.~

eqsperti #3: 10 qula _ `proeqtis SemsrulebelTa kvalifikacia ar aris im

donis, romelic saWiroa iseTi grandiozuli problemebis gadasaWrelad,

rogoric avtorTa azriT, Cafiqrebulia maTi proeqtis mixedviT. monawileTa

raodenoba Zalian gadametebulia.~

4. 19 quliani punqti (naTlad aris Camoyalibebuli mosalodneli Sedegebi, maTi

miRwevisa da Sefasebis meqanizmebi amocanebis Sesrulebis mixedviT):

eqsperti #1: 9 qula _ `kargad aris Camoyalibebuli mosalodneli Sedegebi,

magram logikurad ar aris dalagebuli maTi miRebis etapebi.~

eqsperti #3: 10 qula _ `proeqtis mixedviT mosalodneli Sedegebi da maTi

miRebis etapebi ar aris gasagebad Camoyalibebuli.~

5. 11 quliani punqti (proeqtis ganxorcieleba SemoTavazebuli droisa da

biujetis farglebSi realisturia):

eqsperti #1: 5 qula _ `proeqtis biujeti realuria. SemoTavazebul droSi

proeqtis ganxorcieleba did Zalisxmevas moiTxovs.~

eqsperti #3: 5 qula _ `proeqtis ganxorcielebiT miRebuli efeqti, ise

rogorc avtorebs warmoudgeniaT, saeWvoa.~

6. 9 quliani punqti (naTlad aris aRwerili proeqtis miznis miRwevis ZiriTadi

samecniero-teqnikuri meTodebi, xolo arsebuli da moTxovnili materialur-

teqnikuri baza realisturia):

eqsperti #1: 6 qula _ `materialur-teqnikuri resursebis gamoyeneba

realisturia. proeqtis miznis miRwevis samecniero meTodebis mimoxilva mwiria.~

eqsperti #3: 5 qula _ `proeqtis miznis miRwevis meTodebi eWvs iwvevs.

materialur-teqnikuri baza realuria.~

nebismieri, vinc am Sefasebebs daeyrdnoba, CaTvlis, rom ivane javaxiSvilis saxelobis

Tbilisis saxelmwifo universitetis saxelmwifo miznobrivi programa `kompiuteris

sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ da misi

sakonkursod wardgenili qveprograma `qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis

safuZvlebi da misi meTodologiuri da teqnologiuri gamoyenebani~, aris erTi

uRimRamo _ arafriT gamorCeuli da arafriT mniSvnelovani proeqti. arada is, rom am

programiT gansazRvruli miznobrivi amocanis ver gadawyvetis, anu `qarTuli enisa da

azrovnebis teqnologizebuli anbanis~, anu, rac TiTqmis igivea, ,`qarTul enaSi

Tavisuflad urTierTobadi da srulyofilad moazrovne manqanis~ ver konstruirebis

SemTxvevaSi qarTuli ena `teqnologizebuli enebisa~ da `moazrovne manqanebis~ ukve

kars momdgar epoqaSi kulturuli funqciebis gareSe darCenil enaTa rigSi moeqceva,

amomwuravad iyo dasabuTebuli.

Page 86: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

85

imas, rom miznobrivi proeqtis am `eqspertebiseuli~ es metad dabali Sefasebebi

Sedegia maTi zemdgomTa im direqtivebisa, romliTac maT pirdapir daevalaT am

zogadqarTuli kulturuli mniSvnelobis mqone ganacxadis gabaibureba, gamovricxav! _

Tumca, bunebrivad Cndeba kiTxvebi imis Taobaze, Tu ra xdeba da ratom hgavs es

arakvalificiuri saeqsperto Sefasebebi tyupiscalebiviT erTmaneTs?

xazgasasmelia isic, rom proeqtis am qarTveli `eqspertebis~ es 50-50 quliani

Sefasebebi proeqtis danarCeni oTxi ucxoeli eqspertis saSualo Sefasebaze 28,25

quliT naklebia. da es miuxedavad imisa, rom #2 ucxoeli eqspertis internetSi

gamoqveynebuli saeqsperto daskvnis qulobrivi da sityvieri monacemebi erTmaneTTan

aSkara winaaRmdegobaSia, rac safuZvlianad badebs eWvs imis Taobaze, rom am saeqsperto

daskvnis gamoqveynebisas daSvebuli iqna Secdomebi.

am eWvs isic aZlierebs, rom proeqtis sainterneto gamoqveynebaSi proeqtis biujeti

nacvlad proeqtiT moTxovnili 50 000 larisa SecdomiT naCvenebia 100 000 lariT.

garda amisa, gaugebaria agreTve is, rom zog proeqts ori, zogs sami, zogs oTxi, zogs

xuTi, zogs ki eqvsi eqsperti hyavs. ase magaliTad, Cven proeqts eqvsi _ oTxi

ucxoeli da ori qarTveli eqsperti afasebs.

gaugebaria isic, rom proeqtis saSualo Sefasebis gamoyvanaSi Tanabrad monawileobs

saeqsperto Sefasebis eqvsive saeqsperto punqti, miuxedavad proeqtis Rirebulebis

gansazRvraSi am punqtebis araTanabarzomadi monawileobisa.

me kargad mesmis im saqmis gansakuTrebuli mniSvnelobebi, riTac saqarTvelos erovnuli

samecniero fondia dakavebuli. amgvarad, miuxedavad imisa, rom qvemoT, rig

SemTxvevebSi, metad mZafri kritikuli SeniSvnebi gakeTdeba, winamdebare `saapelacio~

ganacxadi fondTan TanamSromlobad unda iqnes gagebuli, da ar piriqiT! _ me aramarto

dainteresebuli var, aramed pirad valad miviCnev imas, rom saqarTvelos erovnul

samecniero fondSi erovnul niadagze mdgari da ara piradi, aramed saxelmwifo

interesebiT moqmedi eqspertebi saqmianobdnen. _ aqedan gamomdinare, ar viqnebi

kompromisuli sicruesTan, magram arc is minda, viyo usafuZvlo bralmdebeli da manam

sanam sakiTxebi kiTxvis niSnebis qveSaa, pasuxebze momiwevs fiqri!

2. zogadi, anu teqnikuri xasiaTis SekiTxvebi saqarTvelos

erovnuli samecniero fondis samecniero sabWos

1. fondis mier internetiT gamoqveynebul sakonkurso SedegebSi proeqtis biujeti

nacvlad 50 000 larisa 100 000 lariT aris naCvenebi. _ riT aris es ganpirobebuli

da iqoniebda Tu ara es Secdoma saeqsperto Sefasebebze gavlenas? _ amasTan, rogorc

ukve aRvniSne, #2 ucxoeli eqspertis mier gakeTebuli qulobrivi Sefasebebi aSkarad

acdenilia mis mierve gakeTebul teqstobriv Sefasebebs, rac eWvs badebs, rom aqac,

msgavsad proeqtis biujeturi punqtis SecdomiTi gamoqveynebisa, Secdomebia daSvebuli.

ase magaliTad, 14 quliani punqti (naTlad aris Camoyalibebuli proeqtis arsi, mizani

da amocanebi) #2 ucxoel eqspertTan fasdeba 12 quliT, arada amave punqtSi misi

teqstualuri Sefaseba Semdegia: `Very clear description”.

Page 87: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

86

bevrad ufro sagrZnobia gansxvaveba proeqtis 24 qulian punqtSi (aqvs maRali

mecnieruli da/an praqtikuli (gamoyenebiTi) Rirebuleba). es punqti masTan 18 quliT

aris Sefasebuli, arada teqstualurad igi Semdegnairad gvafasebs: `The applications

are very relevant”. _ sruliad gaugebaria, Tu ganacxadi `Zlier Rirebulia~, ratom 18

da ratom vTqvaT 24 qula ara?

igive eqsperti 19 qulian punqtSi (naTlad aris Camoyalibebuli mosalodneli

Sedegebi, maTi miRwevisa da Sefasebis meqanizmebi amocanebis Sesrulebis mixedviT)

qulobrivad 16 quliT gvafasebs, arada teqstualuri Sefaseba Semdegia: `Yes, clear

formulation”. _ damerwmunebiT, esec gaugebaria.

gansakuTrebiT saeWvoa biujetis realisturobasTan dakavSirebuli 11 quliani punqti

(proeqtis ganxorcieleba SemoTavazebuli droisa da biujetis farglebSi

realisturia). aq eqsperti 8 quliT gvafasebs, arada teqstualurad Semdeg maRal

Sefasebas gvaZlevs: `Quite ambitious aims, but realistics”. – Tu ki aseTi ambiciuri

miznebi proeqtiT SemoTavazebuli droisa da biujetis farglebSi realisturad aris

gawerili, raSic eqsperts sruliad veTanxmebi, ratom unda SevfasebuliyaviT 11 qulian

Skalaze 8 quliT?

winaaRmdegobrivia agreTve am eqspertis 9 quliani punqti (naTlad aris aRwerili

proeqtis miznis miRwevis ZiriTadi samecniero-teqnikuri meTodebi, xolo arsebuli da

moTxovnili materialur-teqnikuri baza realisturia). igi aq 7 quliT gvafasebs,

amasTan teqstualurad Semdeg calsaxad dadebiT Sefasebas iZleva `Realistic~.

erTaderTi punqti, sadac am eqspertis qulobrivi da teqstualuri mocemulobebi ar

ewinaaRmdegeba erTmaneTs 23 quliani punqtia (proqetis ZiriTad Semsruleblebs

gaaCniaT saTanado kvalifikacia da gamocdileba (bolo 10 wlis ganmavlobaSi

gamoqveynebuli publikaciebi. maT Soris, bolo 5 wlis ganmavlobaSi proeqtis

Tematikis garSemo: saerTaSoriso kongresebSi, simpoziumebSi, konferenciebSi,

seminarebSi, saerTaSoriso samecniero proeqtebSi monawileoba da a. S.). am punqtSi #2

eqsperti 15 quliT gvafasebs, rasac Tan Semdegi teqsti erTvis: `Limited publication

in internationally recognized journals”. – miuxedavad imisa, rom am Sefasebas mxolod

nawilobriv veTanxmebi1, is, rom aseT SemTxvevaSi 15 quliani Sefaseba Sesabamis

teqstualur SefasebasTan SeTanxmebulia, cxadia. magram, aseT pirobebSi, miT ufro

saeWvo xdeba danarCen punqtebSi am eqspertis teqstobrivi da qulobrivi Sefasebebis

mimarTebaTa sakiTxi. ase magaliTad, Tu 23 qulian punqtSi im teqsts, rac man gaakeTa,

15 qula eTanadeba, maSin 24 qulian punqtSi mis mierve gakeTebuli teqstualuri

SefasebisTvis, sadac igi, rogorc ukve vnaxeT, imas ambobs, rom `The applications are

very relevant”, 18 quliani Sefaseba2 TvalSisacemad dabalia. – vTvli, eWvi imis

Taobaze, rom #2 ucxoeli eqspertis monacemebi SecdomebiT qveyndeba, ar aris

usafuZvlo.

1 proeqti universalur maTematikur Semadgenlebze ufro meti moculobiT wminda qarTvelologiuri

SemadgenlebiTaa datvirTuli. _ qarTul enaSi viwro enobrivi specifikebis Taobaze warmoebuli

kvlevebis Rirebulebas ucxour JurnalebSi gamoqveynebuli naSromebiT ar unda vafasebdeT! 2 aq aSkarad darRveulia disproporcia, radgan 24/18 fardoba, TiTqmis ar gansxvavdeba 23/15

fardobisgan, maSin rodesac teqstualuri mxardaWera pirvel SemTxvevaSi Tvisobrivad gansxvavdeba meore

SemTxvevaSi arsebuli teqstualuri mxardaWerisagan.

Page 88: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

87

2. sakonkurso sistemis wesdeba gvaZlevs Tu ara Cven (e.i. aplikantebs) saSualebas

imaSi darwmunebisa, rom internetSi gamoqveynebuli Sefasebebi emTxveva eqspertis

saeqsperto daskvnaSi arsebul realur Sefasebebs?

3. riT argumentirdeba is, rom zog proeqts ori, zogs sami, zogs oTxi, zogs xuTi,

zogs ki eqvsi eqsperti hyavs? _ amasTan, gTxovT momawodoT sruli saeqsperto

daskvnebi (Tu ki aseTi arsebobs!) da saeqsperto masalebis dagzavnis da saeqsperto

daskvnebis fondSi Semosvlisa da gaxsnis sakonkurso wesebi. _ gasagebia, rom aseTi

wesebis ar arseboba konkursis obieqturobas seriozuli kiTxvis niSnis qveS daayenebs.

komentari: saqarTvelos erovnuli samecniero fondis saxelmwifo samecniero

sakonkurso grantebis sistemis saxelmZRvanelo cnobaris 6.6 punqtis mixedviT

`sabWos mier dasafinanseblad SerCeuli proeqtebis damtkicebis Semdeg,

nebismieri proeqtis xelmZRvanelis moTxovnis SemTxvevaSi, fondi uzrunvelyofs

maTTvis eqspertTa daskvnebis gacnobas”. amasTan, 6.4 punqtis mixedviT

`eqspertebi afaseben proeqtebs da Sedegs acnoben fonds winaswarSemuSavebuli

formiT. eqspertebisagan miRebuli Sefasebebis safuZvelze fondi gamoavlens

umaRlesi qulebis mqone dasafinansebel proeqtebs samecniero mimarTulebaTa

mixedviT~. garda amisa, 6.8 punqtis mixedviT `Tu romelime eqsperti dadgenil

vadebSi ver warmoadgens daskvnas, fondi itovebs uflebas daeyrdnos eqspertTa

(aranakleb orisa) daskvnebs.~ _ aqedan gamomdinare, unda vivaraudoT, rom

eqspertebi ar arian valdebulni warmoadginon proeqtebis sruli saeqsperto

daskvnebi. ufro metic, wesdebis 6.8 punqtidan Cans, rom eqspertebs arc mokle

saeqsperto daskvnebis warmodgenis valdebuleba aqvT da im SemTxvevaSi, `Tu

romelime eqsperti dadgenil vadebSi ar warmoadgens mas, fondi itovebs

uflebas daeyrdnos eqspertTa (aranakleb orisa) daskvnebs~, rac, Tavis mxriv,

imasac niSnavs, rom fondi imis uflebasac itovebs, rom ar daeyrdnos

sakonkurso proeqtis Taobaze fondSi Semosul or daskvnas da proeqti

saeqsperto Sefasebaze kidev romelime eqsperts gadaugzavnos. _ es konkursis

organizatorebs legitimur saSualebas aZlevs imuSaon am Tu im sakonkurso

proeqtis saSualo qulis rogorc awevaze, ise dawevaze!

4. proeqtebis sakonkurso Sefaseba gaTvaliswinebulia Semdegi eqvsi punqtis mixedviT:

1. 14 quliani punqti: `naTlad aris Camoyalibebuli proeqtis arsi, mizani da

amocanebi~.

2. 24 quliani punqti: `aqvs maRali mecnieruli da/an praqtikuli (gamoyenebiTi)

Rirebuleba~.

3. 23 quliani punqti: `proeqtis ZiriTad Semsruleblebs gaaCniaT saTanado

kvalifikacia da gamocdileba (bolo 10 wlis ganmavlobaSi gamoqveynebuli

publikaciebi. maT Soris, bolo 5 wlis ganmavlobaSi proeqtis Tematikis

garSemo: saerTaSoriso kongresebSi, simpoziumebSi, konferenciebSi, seminarebSi,

saerTaSoriso samecniero proeqtebSi monawileoba da a. S.)~.

4. 19 quliani punqti: `naTlad aris Camoyalibebuli mosalodneli Sedegebi, maTi

miRwevisa da Sefasebis meqanizmebi amocanebis Sesrulebis mixedviT~.

5. 11 quliani punqti: `proeqtis ganxorcieleba SemoTavazebuli droisa da

biujetis farglebSi realisturia.~

6. 9 quliani punqti: `naTlad aris aRwerili proeqtis miznis miRwevis

ZiriTadi samecniero-teqnikuri meTodebi, xolo arsebuli da moTxovnili

materialur-teqnikuri baza realisturia~.

Page 89: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

88

amasTan dakavSirebiT Cemi Semdegi SekiTxva: proeqtis Sefasebisas es punqtebi

ganixileba Tanabrad mniSvnelovan punqtebad, Tu am punqtebidan nawili proeqtis

Sefasebis arsobriv, nawili ki – teqnikur punqtad miiCneva?

komentari: im SemTxvevaSi, Tu am punqtebidan pirvel oTxs ar gamovyofT

proeqtis Sefasebis arsobriv (anu mTavar) punqtebad, xolo mexuTe da meeqvse

punqtebs proeqtis teqnikur (anu aramTavar) punqtebad ar ganvixilavT, maSin

rogor vaxerxebT samecniero, samecniero-teqnologiuri da teqnologiuri

xasiaTis proeqtebis unificirebasa da maTi erTi saerTo SkaliT Sefasebas? _

anu, aseT pirobebSi, cxadia, rom samecniero proeqtebi, e.i. iseTi proeqtebi,

romelTa ganxorcielebas aranairi specialuri materialur-teqnikuri baza ar

Wirdeba, 5-e da 6-e punqtebiT bevrad ufro nakleb sajarimo qulas miiReben,

vidre is proeqtebi, romelTac aseTi specialuri materialur-teqnikuri baza

esaWiroebaT.

komentariT gamoTqmuli mosazrebis saargumentaciod minda moviyvano proeqtis #4 da

#6 ucxoeli eqspertebis internetSi gamoqveynebuli saeqsperto Sefasebebi,

romelTagan pirveli proeqts 93, meore ki _ 85 quliT afasebs. Tumca, aSkaraa, rom

#6 eqsperti, romelmac proeqts 85 qula misca, proeqts aranakleb uWers mxars,

vidre #4 eqsperti, romelmac proeqti 93 quliT Seafasa.

zemoaRniSnulSi dasarwmuneblad SevadaroT erTmaneTs am eqspertebis Sefasebebi

zemogawerili punqtebis mixedviT: 14 quliani punqtSi #4 eqsperti ambobs `Very well

described and motivated proposal~ da 14 quliT gvafasebs. igive punqtiT #6

eqsperti ambobs `The problem is interesting topical and well described~ da 13

qulian Sefasebas iZleva.

24 qulian punqtSi #4 eqsperti ambobs `Interesting fundamental research with

promising applications~ da 21 quliT gvafasebs. igive punqtiT #6 eqsperti ambobs

`The main outputs are of practical value, namely the language analyzer,

spellchecker, etc. But also theoretical outputs might be interesting~ da 20 qulian

Sefasebas iZleva.

23 qulian punqtSi #4 eqsperti ambobs `Active and highly qualified researchers~ da

20 quliT gvafasebs. igive punqtiT #6 eqsperti ambobs `The aducation of the team

and publishing activities are adequate~ da 20 qulian Sefasebas iZleva.

19 qulian punqtSi #4 eqsperti ambobs `Well presented~ da 18 quliT gvafasebs. igive

punqtiT #6 eqsperti ambobs `Clear formulation~ da 19 qulian Sefasebas iZleva.

amgvarad, orive eqsperti oTxi mTavari, anu arsebiTi sakonkurso punqtiT proeqts

TiTqmis erTnairad maRal Sefasebas aZlevs (#4 eqsperti 80 qulidan 73 qulas

gvaZlevs, #6 eqsperti ki _ 72 qulas). miuxedavad amisa, am eqspertebis xedva

proeqtze arsebiTad gansxvavdeba erTmaneTisgan: kerZod, #4 eqspertma proeqtSi ufro

Rirebulad fundamenturi samecniero kvleviTi Semadgeneli dainaxa, maSin rodesac #6

eqspertma proeqts teqnologiuri mxridan Sexeda da ZiriTadad misi praqtikuli

gamoyenebebi gamokveTa (ix. maTi teqstobrivi Sefasebebi 24 quliani punqtiT).

amis Semdgom ukve is, rom #6 eqsperti, #4 eqspertisgan gansxvavebiT, bevrad ufro

meti yuradRebiT ekideba danarCen or aramTavar _ anu teqnikur punqts, sruliad

Page 90: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

89

gasagebi xdeba. marTlac, Tu #4 eqsperti, romlisTvisac proeqti ufro wminda

Teoriuli xasiaTis kvlevaa, am aramTavar 11 qulian da 9 qulian punqtebSi mxolod

Semdeg mokle komentarebs akeTebs `Realistic program~ da `Very well described and

jaustified~ da proeqts am punqtebSi maqsimaluri qulebiT afasebs. #6 eqsperti ki,

romlisTvisac proeqti ufro teqnologiuri datvirTvebis mqone gamoyenebiTi xasiaTis

kvlevaa, amave punqtebs bevrad ufro met yuradRebas uTmobs, rac aSkarad dasturdeba

miseuli saeqsperto teqstobrivi SefasebebiTac. kerZod, biujetTan dakavSirebiT #6

eqsperti ambobs `The budget is realistic, however the zero in travel expences reflects

one weak point of the proposal – lack of the international cooporation~ da am 11

qulian punqtSi proeqts mxolod 8 qulian Sefasebas aZlevs, rac adgilobrivi

sakonkurso wesebiT proeqtis 3 quliT dajarimebas niSnavs. arada, naTelia, rom es ara

sajarimo, aramed teqnikuri 3 qula eqspertma im mizniT aiRo, rom fonds plius

koreqtirebiT mniSvnelovan proeqtze momuSave jgufi saerTaSoriso kontaqtebisTvis

saWiro samivlinebo TanxebiT uzrunvelyo. imave gvari mosazrebebiT aixsneba amave

eqspertis 5 quliani Sefaseba 9 qulian teqnikur punqtSi. am punqtis Sefasebisas igi

Semdeg teqstobriv komentars akeTebs: `The proposal does not deal with the aspects

of technical resources. In part 1.5 it claims no axisting equipment. The budget assumes the parchase of one computer – this may not be sufficient for the project purposes~. _ gasagebia, rom am SemTxvevaSic, is jgufs mxardaWeras ukeTebs. kerZod, 9

qulidan aRebuli am 4 teqnikuri quliT igi komisias proeqtis plius koreqtirebis

mizniT Setyobinebas aZlevs imis Taobaze, rom proeqtis gansaxorcieleblad jgufs

damatebiTi teqnikuri aRWurviloba esaWiroeba.

daskvna: amgvarad, nacvlad imisa, rom jer momxdariyo gamarjvebuli proeqtebis

SerCeva arsebiTi punqtebis safuZvelze, da Semdgom ukve teqnikuri punqtebis

mixedviT gakeTebuliyo am proeqtebis plius, an minus koreqtirebebi, moxda ise,

rom proeqtebis Sefasebisas saSualo qula eqvsive punqtis Tanabari

monawileobiT ganisazRvra. _ es am konkursis erT-erT ZiriTad saorganizacio

naklad mimaCnia. _ isev vimeoreb, aseT pirobebSi wminda samecniero proeqtebi

calsaxad upirates mdgomareobaSi rCebian araaseT proeqtebTan mimarTebaSi.

5. fondSi sakonkursod wardgenil proeqtSi ewera: `pirdapir unda iTqvas, rom

samwuxarod, dRemde, qarTuli enaTmecniereba ver gascda klasikuri filologiuri

enaTmecnierebis CarCoebs da ver SeZlo Tanamedrove logikur-lingvisturi

enaTmecnieruli mimarTulebis dafuZneba. gasagebia, rom am viTarebis ZiriTadi mizezi

saqarTveloSi maTematikuri logikis gvian formirebulobaa. amiT ixsneba is, rom

qarTuli enis mecnieruli kvlevebis minamdel procesebSi qarTveli logikos-

maTematikosebi ar iyvnen CarTulni. es gasagebs xdis imas, rom jer kidev ar arsebobs

qarTuli enis maTematikuri gramatikuli Teoria, risi SemuSavebac sagrantod

warmodgenili proeqtis erT-erTi ZiriTadi mizania~. iqve ewera, rom `es xazs usvams

proeqtiT gansazRvruli samecniero miznebis farglebSi jgufis unikalur

kompetencias, rac imas niSnavs, rom proeqtis eqspertul Sefasebas friad gaarTulebs

am SemTxvevaSi saeqsperto kompetenciis mqone samecniero kadrebis realuri ararseboba

(mxedvelobaSi gvyavs ucxoeli eqspertebic). _ es qarTuli enis indoevropuli

enebisagan arsebiTad gansxvavebuli da jer Seuswavleli siRrmiseuli bunebrivi

Taviseburebebis garda ganpirobebulia Cveni midgomebis fundamenturi gansxvavebulobiT

am tipis dasavlur kvlevebSi dRes gamoyenebadi maTematikuri midgomebisagan~.

kiTxva-komentari: iziarebT Tu ara zemoaRniSnulT da TvliT Tu ara, rom jer

kidev ar arsebobs arc qarTuli maTematikuri lingvisturi skola, arc qarTuli

Page 91: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

90

enisa da metyvelebis maTematikuri Teoriebi da rom am mimarTulebiT

saqarTveloSi jer arc sauniversiteto saswavlo procesebi ar warmarTula da

rom gamomdinare proeqtis Taviseburebebidan, TiTqmis SeuZlebeli iyo misi

kvalificiuri eqspertizebisTvis aucilebeli kompetenturi kadrebis moZieba?

3. #1 da #3 qarTveli eqspertebisa da #5 ucxoeli

eqspertis saeqsperto daskvnebis mokle mimoxilva

pirveli: proeqtis internetSi gamoqveynebul saeqsperto SefasebaSi #1 eqsperti

ambobs, rom `proeqtis arsi miznebi da amocanebi detalurad, magram arasakmarisi

sicxadiT aris Camoyalibebuli~ da 14 qulian punqtSi 7 qulas iZleva, xolo #3

eqsperti Tvlis, rom `proeqtis mizani sasurvelia Camoyalibebuli iyos ufro naTlad

da gasagebad~ da igive 14 qulian punqtSi 10 qulas gvaZlevs.

komentari: _ arada saproeqto ganacxadSi me vwerdi: `jer kidev ar arsebobs

qarTuli enis maTematikuri gramatikuli Teoria, risi SemuSavebac sagrantod

warmodgenili proeqtis erT-erTi ZiriTadi mizania~ _ gana SeiZleba ufro

gasagebad imis Tqma, rac aq sruliad gasagebad iTqva?!

meore: proeqtis internetSi gamoqveynebul saeqsperto SefasebaSi #1 eqsperti ambobs,

rom `proeqts aqvs garkveuli mecnieruli Rirebuleba~ da 24 qulian punqtSi 11 qulas

iZleva, xolo #3 eqsperti Tvlis, rom `proeqtis mecnieruli done ar aris iseTi

maRali, rogorc es mis Semsruleblebs warmoudgeniaT. eWvs iwvevs proeqtis Sedegebis

praqtikuli da gamoyenebiTi Rirebuleba~ da igive 24 qulian punqtSi 10 qulas

gvaZlevs.

komentari: qarTuli enis maTematikuri Teoriis ararsebobis pirobebSi qarTuli

enis maTematikuri Teoriis SemuSavebis mizniT sakonkursod wardgenil proeqtze

mxolod imis Tqma, rom `proeqts aqvs garkveuli mecnieruli Rirebuleba~ da

rom `eWvs iwvevs proeqtis Sedegebis praqtikuli da gamoyenebiTi Rirebuleba~,

didi sakmarisobiT adasturebs am e.w. eqspertebis arakompetenturobas!

mesame: proeqtis internetSi gamoqveynebul saeqsperto SefasebaSi #1 eqsperti ambobs,

rom `Semsruleblebs gaaCniaT garkveuli mecnieruli kvalifikacia da gamocdileba~ da

23 qulian punqtSi 12 qulas iZleva, xolo #3 eqsperti Tvlis, rom `proeqtis

SemsrulebelTa kvalifikacia ar aris im donis, romelic saWiroa iseTi grandiozuli

problemebis gadasaWrelad, rogoric avtorTa azriT, Cafiqrebulia maTi proeqtis

mixedviT. monawileTa raodenoba Zalian gadametebulia~ da imave 23 qulian punqtSi 10

qulas gvaZlevs.

komentari: proeqtSi moyvanili mqonda jgufis kompetenciis damadasturebeli

Semdegi mxardaWerebi: `Cven mxars vuWerT am jgufis mier qarTuli enis

logikur-lingvistur kvlevas. ... imedi gvaqvs, rom ... saSualeba gveqneba

saswavlo gegmebis SemuSavebisas am jgufis Sedegebis gaTvaliswinebisa1”; `erTiani

erovnuli gamocdebis ... miznobriv interesebSia jgufis mier qarTuli enis

logikuri gramatikis safuZvlebis SemuSavebis mizniT warmoebuli kvlevebi2~;

1 amonaridi erovnuli saswavlo gegmebisa da saxelmZRvaneloebis SemmuSavebeli jgufis xelmZRvanelis s.

janaSias werilidan. 2 amonaridi iv. javaxiSvilis sax. Tsu reqtoris movaleobis Semsrulebel prof. g. xubuasadmi

Sefasebisa da gamocdebis erovnuli centris direqtoris m. miminoSvilis sarekomendacio mimarTvidan.

Page 92: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

91

`saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministrom saqarTvelos mTavrobis

kancelariidan Semosuli f/3446 09.09.04 werilis Sesabamisad ganixila

gamoyenebiTi maTematikis institutis saxelmwifo miznobrivi programa

`kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul

enobriv garemoSi~. programis arsidan gamomdinare ... saministro mxars uWers im

Tvalsazriss, rom proeqtiT moxazuli mimarTulebiT kvlevebis ar ganviTarebis

SemTxvevaSi qarTul enas dekulturizaciis saSiSroeba emuqreba. ... . garda amisa,

ganaTlebisa da mecnierebis saministroSi aRniSnul sakiTxTa ganxilvisas

gamoikveTa, rom qarTul enobriv sistemaSi proeqtiT gaTvaliswinebuli

montegiuseuli logikur-lingvisturi kvlevebis ganviTareba fundamenturi

mniSvnelobisaa enobriv-azrovnebiT unar-Cvevebze orientirebuli swavlebis

optimaluri da miznobrivi warmarTvisaTvis, rac kidev erTi mniSvnelovani

argumentia proeqtisadmi saministros mxridan gamoxatuli sruli

mxardaWerisa1~. proeqtSi vwerdi imasac, rom `zemoaRniSnuli saganmanaTleblo

miznebiT jgufi ukve meore welia sakonsultacio TanamSromlobas eweva

`erovnuli saswavlo gegmebisa da saxelmZRvaneloebis jgufTan~ da saeqsperto

TanamSromlobas ganaTlebisa da mecnierebis saministros `Sefasebisa da

gamocdebis erovnul centrTan~ _ me kiTxva miCndeba am eqspertebTan: riT

gaabaTiles jgufis wevrebis maRali kompetenciis amsaxveli da damadasturebeli

es fatobrivi mocemulobebi? _ garda amisa, mivmarTav am `eqspertebs~: arsebobs

Tu ara qarTuli enisa da qarTuli enis logikis maTematikuri Teoria da

warmoebda Tu ara am mizniT kvlevebi manam am sakiTxebiT Cveni jgufi ar

dakavda? – iTxovs Tu ara kritikuli azrovnebis ganviTarebaze orientirebuli

Tanamedrove saganmanaTleblo sistemis warmatebuli damkvidreba qarTuli enis,

qarTuli enis logikisa da qarTuli da maTematikuri enebis Sinaarsuli

urTierTmimarTebebis mecnierul kvlevas da iyo Tu ara am sakiTxebiT dakavebuli

vinme, manam Cveni jgufi ar dakavdeboda? _ arsebobs Tu ara qarTuli

metyvelebis amomcnobi kompiuteruli sistema garda imisa, romlis Taobazec

informacia mogawodeT da romlis avtoric Cveni proeqtis erT-erTi

TanaxelmZRvanelia? _ arsebobs Tu ara saxeluri da zmnuri formebis warmoqmnis

principiT agebuli qarTuli morfologiuri marTlmweri garda imisa, romlis

Taobazec informacia mogawodeT da romlis avtoric Cveni proeqtis erT-erTi

TanaxelmZRvanelia? _ arsebobs Tu ara maTematikuri principebiT agebuli

qarTuli enis eqsperimentuli sintaqsuri sinTezatori, analizatori da

marTlmweri garda imisa, romlis Taobazec informacia mogawodeT da romlis

avtorebic Cveni jgufis wevrebia? _ arsebobs Tu ara qarTuli weriTi enis

enobriv-logikuri daskvnebis mawarmoebeli da makoreqtirebeli eqsperimentuli

programuli sistema garda imisa, romlis Taobazec informacia mogawodeT da

romlis avtorebic Cveni jgufis wevrebia? _ arsebobs Tu ara qarTuli

weriTmetyvelebiTi enidan maTematikuri enis gavliT avtomaturad mTargmneli

eqsperimentuli programuli sistema garda imisa, romlis Taobazec informacia

mogawodeT da romlis avtorebic Cveni jgufis wevrebia? _ ra gaqvT gakeTebuli

im samecniero sferoSi, romel sferoSic aseTi mniSvnelovani proeqtis

eqspertoba daikisreT da Tqvens romel mniSvnelovan Sedegsa da maRal

kompetencias eyrdnobiT, rodesac proeqtis mecnierul donesa da misi

Semsruleblebis kvalifikacias aseT dabal Sefasebebs aZlevT?!

1 amonaridi ganaTlebisa da mecnierebis ministris moadgilis b. wifurias # 01-16-09/5340 01.11.04

werilidan.

Page 93: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

92

meoTxe: mokled minda Sevexo #5 ucxoeli eqspertis kompetenciis sakiTxs. es eqsperti

24 qulian punqtSi (aqvs maRali mecnieruli da/an praqtikuli (gamoyenebiTi)

Rirebuleba) 12 qulas gviwers, teqstualurad ki Semdegnairad gvafasebs: `practical

value would be high, but I wager it is realistic~.

komentari: is sanaZleo, romelsac es eqsperti gvTavazobs, misi

arakompetenturobis dasturia: rogorc araerTxel aRvniSne, proeqtis ZiriTadi

mizani qarTuli enis maTematikuri Teoriis ar arsebobis pirobebSi pirveli

aseTi Teoriis, anu qarTuli enis logikuri gramatikis safuZvlebis SemuSavebaa.

arada es eqsperti proeqtis praqtikul Rirebulebas eWv qveS ayenebs, rac

cxadad adasturebs imas, rom igi am tipis sakiTxebis saeqspertod

arakompetenturi kadria! _ dRes sayovelTaod cnobilia bunebrivi enebis

maTematikuri Teoriebis gansakuTrebuli praqtikuli da gamoyenebiTi

mniSvnelobebi. Tumca is, rom es `eqsperti~ sanaZleos debs iseTi Sedegebis

miRwevis realobaze, rogorebic Cven sakonkursod warvadgineT, CemTvis sruliad

gasagebia, radgan dasavluri standartebiT aseTi Sedegebis yovelwliuri fasi

sul cota 5 000 000 mainc aris, arada proeqtSi Cven es yvelaferi 50 000

aTasis farglebSi gvqonda gawerili!

4. 8 Ria ritorikuli SekiTxva erovnuli

samecniero fondis samecniero sabWos

1. rogor fiqrobT, #1 da #3 qarTveli `eqspertebis~ mier iqna Tu ara

gaTvaliswinebuli is, rom maT mier ase upasuxismgeblod eqspertizebuli proeqtiT

iwyeba saqarTveloSi Tanamedrove maTematikuri lingvistikis anu Comski-montegiuseuli

logikur-lingvisturi mimarTulebis srulmasStabiani dafuZnebis umniSvnelovanesi

procesi? _ amasTan, ician Tu ara am e.w. qarTvelma eqspertebma ra mizniT warmoebs

samecniero kvlevebi Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi, ra miznebiT iqmneba

sxvadasxva bunebrivi enebis maTematikuri gramatikebi da rom qarTuli enis

maTematikuri principebiT agebuli gramatikuli Teoria jer kidev ar arsebobs? _ da

Tu maTTvis es yvelaferi cnobilia, maSin ratom ver dainaxes proeqtis #1 amocanis

Rrma zogadqarTuli kulturuli mniSvnelobebi?

am amocanasTan dakavSirebuli amonabeWdi proeqtidan: `qveprogramis erT-erTi

ZiriTadi mizani qarTuli enis formalurad ganviTarebadi frege-hilbertiseuli

maTematikuri gramatikis SemuSavebaa. es qarTuli enis manqanebTan

inteleqtualuri urTierTobiTi SesaZleblobebiT aRWurvis miznebidan

gamomdinare dRis wesrigSi mdgar aucileblobas warmoadgens~.

2. rogor fiqrobT, ician Tu ara am e.w. qarTvelma eqspertebma ra datvirTvebs iRebs

Tavis Tavze kritikuli azrovnebis ganviTarebaze orientirebuli dasavluri saswavlo

sistemebis formirebaSi Tanamedrove maTematikuri lingvistika da maTematikuri da

bunebrivi enebis logika? _ da Tu maTTvis es yvelaferi cnobilia, maSin ratom ver

dainaxes maT proeqtis #2 amocanis Rrma zogadqarTuli kulturuli mniSvnelobebi?

am amocanasTan dakavSirebuli amonabeWdi proeqtidan: `amocanis mizania qarTuli

enis logikuri gramatikiT qarTuli enis logikaze da qarTuli da maTematikuri

enebis Sinaarsul urTierTmimarTebebze moZiebuli axali mecnieruli codnis

saswavlo-meToduri gadamuSaveba da misi reformirebis procesSi myofi saskolo

Page 94: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

93

da sauniversiteto saganmanaTleblo sivrceSi TandaTanobiTi disciplinaruli

Setana~

3. rogor fiqrobT, ician Tu ara am e.w. qarTvelma eqspertebma raoden mniSvnelovani da

aqtualuri Tematikaa qarTuli metyvelebis kompiuteruli amomcnobis konstruirebis

problema? _ da Tu maTTvis am kiTxviT dasmuli sakiTxis aqtualoba cnobilia, maSin

ratom ver dainaxes maT proeqtis #3.1 amocanis Rrma zogadqarTuli kulturuli

mniSvnelobebi?

am amocanasTan dakavSirebuli amonabeWdi proeqtidan: `Tu ar CavTvliT jgufSi

bolo xuTi wlis manZilze am mimarTulebiT warmoebul kvlevebsa da am

kvlevebis Sedegad ukve arsebul gamocdilebas, Tanamedrove maTematikuri

meTodebiT qarTuli metyvelebis kompiuteruli amomcnobis konstruirebis sxva

adgilobrivi kvleviTi gamocdileba ar arsebobs”.

4. rogor fiqrobT, ician Tu ara am e.w. qarTvelma eqspertebma, rom jer kidev ar

arsebobs warmoqmnis principiT agebuli qarTuli enis srulyofili morfologiuri

marTlmweri da raoden aqtualuria aseTi kompiuteruli sistemis konstruireba? _ da

Tu maTTvis am kiTxviT dasmuli sakiTxis aqtualoba cnobilia, maSin ratom ver

dainaxes maT proeqtis #3.2 amocanis Rrma zogadqarTuli kulturuli mniSvnelobebi?

am amocanasTan dakavSirebuli amonabeWdi proeqtidan: `jgufs ukve aqvs

warmoqmnis principiT agebuli qarTuli weriTi enis morfologiuri marTlmweri,

romelic jerjerobiT pirveli am tipis programuli sistemaa qarTulisaTvis.

amasTan, proeqtiT dagegmilia morfologiuri safexuris pirveli qarTuli

marTlmetyveli (anu qarTuli metyvelebis morfologiurad maanalizirebeli)

programuli sistemis eqsperimentuli realizacia.~

5. rogor fiqrobT, ician Tu ara am e.w. qarTvelma eqspertebma, rom jer kidev ar

arsebobs qarTuli enis sintaqsuri safexuris marTlmweri da raoden aqtualuria

aseTi kompiuteruli sistemis konstruireba? _ da Tu maTTvis am kiTxviT dasmuli

sakiTxis aqtualoba cnobilia, maSin ratom ver dainaxes maT proeqtis #3.3 amocanis

Rrma zogadqarTuli kulturuli mniSvnelobebi?

am amocanasTan dakavSirebuli amonabeWdi proeqtidan: `jgufs ukve aqvs qarTuli

weriTi enis I safexuris sintaqsuri sinTezatori, analizatori da marTlmweri,

romelic jerjerobiT pirveli am tipis programuli sistemaa qarTulisaTvis.

amasTan, dagegmilia sintaqsuri safexuris pirveli qarTuli marTlmetyveli (anu

qarTuli metyvelebis sintaqsurad maanalizirebeli) programuli sistemis

eqsperimentuli realizacia.~

6. rogor fiqrobT, ician Tu ara am e.w. qarTvelma eqspertebma, rom jer kidev ar

arsebobs qarTuli enis ama Tu im Zalis e.w. reassoner-ebi da prover-ebi anu qarTul

enaSi enobriv-logikuri daskvnebis mawarmoebeli da makoreqtirebeli programuli

sistemebi? _ da Tu maTTvis am kiTxviT dasmuli sakiTxebis aqtualoba cnobilia, maSin

ratom ver dainaxes maT proeqtis #3.4 amocanis Rrma zogadqarTuli kulturuli

mniSvnelobebi?

am amocanasTan dakavSirebuli amonabeWdi proeqtidan: `jgufs ukve

konstruirebuli aqvs am tipis I safexuris eqsperimentuli programuli sistema,

romelic jerjerobiT erTaderTi am tipis programuli sistemaa qarTulisaTvis.

... amasTan, dagegmilia qarTul metyvelebiT enaSi enobriv-logikuri daskvnebis

Page 95: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

94

mawarmoebeli da makoreqtirebeli pirveli eqsperimentuli programuli sistemis

konstruireba.~

7. rogor fiqrobT, ician Tu ara am e.w. qarTvelma eqspertebma, rom jer kidev ar

arsebobs qarTuli enidan maTematikur enaze da maTematikuri enis gavliT sxvadasxva

enebze avtomaturad mTargmneli programuli sistema arc teqstidan-teqstze da,

bunebrivia, arc xmidan-xmaze reJimSi? _ da Tu maTTvis am kiTxviT dasmuli sakiTxis

aqtualoba cnobilia, maSin ratom ver dainaxes maT proeqtis #3.5 amocanis Rrma

zogadqarTuli kulturuli mniSvnelobebi?

am amocanasTan dakavSirebuli amonabeWdi proeqtidan: `am TvalsazrisebiT jgufis

unikalur kompetencias adasturebs is, rom jgufs ukve realizebuli aqvs

qarTuli weriTmetyvelebiTi enidan maTematikuri enis gavliT germanul enaze

avtomaturad mTargmneli I safexuris eqsperimentuli programuli sistema. ...

amasTan, dagegmilia amave tipis qarTul-inglisuri da qarTul-germanuli xmidan-

xmaze mTargmneli eqsperimentuli programuli sistemis konstruireba.~

8. rogor fiqrobT, ician Tu ara am e.w. qarTvelma eqspertebma, rom bunebrivi qarTuli

enis srulmasStabiani teqnologizeba da qarTuli eniT manqanebTan sruli da

Tavisufali inteleqtualuri urTierTobis damyareba, gamomdinare Tanamedrove

maTematikur lingvistikaSi bunebrivi enebis teqnologizebis mizniT dRes intensiurad

mimdinare procesebidan, aris ara Tu aqtualuri, aramed is epoqaluri datvirTvis

mqone amocana, romlis ver gadawyvetis SemTxvevaSi qarTuli enis kulturuli

funqciebi arsebiTad izRudeba? _ da Tu maTTvis am kiTxviT dasmuli sakiTxi

mniSvnelobebi cnobilia, maSin ratom ver dainaxes maT proeqtis #3.6 amocanis

umniSvnelovanesi zogadqarTuli kulturuli mniSvnelobebi?

am amocanasTan dakavSirebuli amonabeWdi proeqtidan: `zemoaRwerili programuli

sistemebis kombinirebis gziT kompiuterTan qarTulenobrivi weriTmetyvelebiTi

da zepirmetyvelebiTi inteleqtualuri urTierTobis marealizirebeli pirveli

eqsperimentuli programuli sistemis konstruireba. _ am eqsperimentuli

sistemiT kompiuterSi programulad iqneba realizebuli qarTuli

weriTmetyvelebiTi da zepirmetyvelebiTi teqstebis saTargmnelad da

inteleqtualurad dasamuSaveblad aucilebeli qarTuli azrovnebiTi wesTwyobis

damaxasiaTebeli fonetikuri, morfologiuri, sintaqsuri, semantikuri, enobriv-

logikuri, zogadlogikuri, da zogadmaTematikuri inteleqtualuri unarebi.~

5. araritorikuli komentarebi

zemomoyvanil SekiTxvebTan dakavSirebiT

qvemoT sakmarisi sicxadiT davasabuTeb, rom #3 da #1 `eqspertebma~ ar ician zemoT

Ria ritorikuli SekiTxvebis saxiT Camoyalibebuli sakiTxebis gansakuTrebuli

epoqaluri datvirTvebi da Rrma enobriv-kulturuli mniSvnelobebi. amasTan,

davasabuTeb, rom am `eqspertebs~ ar aqvT maT mierve gacxadebuli saeqsperto

mosazrebebis pirdapiri, anu faqtebiT argumentirebuli da, amdenad, martivad gasagebi

dasabuTebebi da rom isini amgvarTa uqonlobis gamo cdiloben TvalebSi nacris Seyras

da maTi am uargumento mosazrebebis iribi, anu arapirdapiri tyuilebiT dasabuTebas.

(I). proeqtSi, romlis eqspertizebac am `eqspertebma~ pasuxismgeblobad ikisres me

vwerdi: `pirdapir unda iTqvas, rom samwuxarod, dRemde, qarTuli enaTmecniereba ver

Page 96: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

95

gascda klasikuri filologiuri enaTmecnierebis CarCoebs da ver SeZlo Tanamedrove

logikur-lingvisturi enaTmecnieruli mimarTulebis dafuZneba. gasagebia, rom am

viTarebis ZiriTadi mizezi saqarTveloSi maTematikuri logikis gvian formirebulobaa.

amiT ixsneba is, rom qarTuli enis mecnieruli kvlevebis minamdel procesebSi

qarTveli logikos-maTematikosebi ar iyvnen CarTulni. es gasagebs xdis imas, rom jer

kidev ar arsebobs qarTuli enis maTematikuri gramatikuli Teoria, risi SemuSavebac

sagrantod warmodgenili proeqtis erT-erTi ZiriTadi mizania~.

iqve vwerdi: `es xazs usvams proeqtiT gansazRvruli samecniero miznebis farglebSi

jgufis unikalur kompetencias, rac imas niSnavs, rom proeqtis eqspertul Sefasebas

friad gaarTulebs am SemTxvevaSi saeqsperto kompetenciis mqone samecniero kadrebis

realuri ararseboba (mxedvelobaSi gvyavs ucxoeli eqspertebic). _ es qarTuli enis

indoevropuli enebisagan arsebiTad gansxvavebuli da jer Seuswavleli siRrmiseuli

bunebrivi Taviseburebebis garda ganpirobebulia Cveni midgomebis fundamenturi

gansxvavebulobiT am tipis dasavlur kvlevebSi dRes gamoyenebadi maTematikuri

midgomebisagan~.

proeqtSi jgufTan moTanamSromle studentebis CarTulobasTan dakavSirebiT vwerdi,

rom: `es mniSvnelovnad waadgeba bunebrivi qarTuli enis farglebSi Semdgomi

safexuris logikur-lingvisturi amocanebis gadasawyvetad aucilebeli kvalificiuri

kadrebis forsirebuli momzadebis gadaudebel saqmes, rac am tipis samecniero

kvlevebisaTvis aucilebeli adgilobrivi kadrebis TiTqmis sruli ar arsebobis

pirobebSi gansakuTrebiT mniSvnelovania.~

vwerdi imasac, rom jgufSi warmoebuli `fundamenturi xasiaTis Teoriuli kvlevebi

da unikaluri teqnologiuri realizaciebi ZiriTadad jgufis erTguli wevrebis

mecnieruli enTuziazmisa da zogadqarTuli enobriv-kulturuli TvalsazrisebiT

umniSvnelovanesi sakiTxebisadmi maTi moqalaqeobrivi pasuxismgeblobis safuZvelze

mimdinareobda.~

proeqtSi aRniSnulia, rom `jgufs jer kidev ar gaaCnia Sesabamisi da maRalxarisxiani

teqnikiT aRWurvili laboratoria~ da rom `sagrantod warmodgenili qveprogramis

dafinansebis SemTxvevaSi Tsu gamoyenebiTi maTematikis institutSi Camoyalibdeba

`qarTuli enis, logikis da gamomTvlelis saswavlo-samecniero kvleviTi

laboratoria~, rac ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis

sabunebismetyvelo fakultetis maTematikis samagistro programis farglebSi 2006

wels formirebul `maTematikuri lingvistikis~ modulTan erTad sabolood

gadawyvets saqarTveloSi Tanamedrove maTematikuri lingvistikis aucilebeli da

gadaudebeli dafuZnebis sakiTxs.~

gansakuTrebuli xazgasmiT iTqva, rom Tu uaxloes momavalSi ar moxda proeqtiT

moxazuli mimarTulebiT `ukve dawyebuli adgilobrivi moZraobis forsireba da Tu

globalurad mimdinare Tanamedrove enobriv-teqnologiuri procesebis fonze qveynis

enobriv-kulturuli Tavdacvisunarianobis amaRlebis mizniT qarTuli enis aRWurva

Tanamedrove da perspeqtiuli teqnologiuri SesaZleblobebiT ar gamocxadda erT-erT

xelSeuxebel saxelmwifoebriv prioritetad~, maSin, mosalodnelia, rom sul raRac

`15-20 wlis Semdeg qarTuli enis kulturuli funqcionirebis areali saswavlo,

samecniero, sazogadoebrivi da saxelmwifoebrivi TvalsazrisebiT” arsebiTad

Page 97: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

96

SeizRudos da rom `qarTuli ena kulturul funqciaTa gareSe darCenil enaTa rigSi

moeqces~.

(II). amgvarad, proeqtiT me vTqvi, rom jer kidev ar arsebobs qarTuli enis

maTematikuri gramatikuli Teoria da pirdapiri xazgasmebi gavakeTe Tanamedrove

maTematikuri, anu Comski-montegiuseuli logikuri lingvistikis qarTveli

specialistebis ar arsebobis Taobaze. proeqtSi, am ukve aRniSnuli faqtobrivi

mocemulobebidan gamomdinare, me xazi gavusvi qarTuli enis siRrmiseuli logikur-

lingvisturi kvlevebisaTvis aucilebeli kvalificiuri kadrebis momzadebis

gadaudebel aucileblobas, riTac proeqtSi studentebis CarTuloba proeqtis

mniSvnelovan dadebiT Semadgenlad warmovadgine. aRvniSne isic, rom jgufs jer kidev

ar gaaCnia Sesabamisi da maRalxarisxiani teqnikiT aRWurvili laboratoria da isic,

rom proeqtis dafinansebis SemTxvevaSi Camoyalibdeboda `qarTuli enis, logikisa da

gamomTvlelis~ saswavlo-samecniero laboratoria, rac 2006 wels formirebul

`maTematikuri lingvistikis~ modulTan erTad sabolod gadawyvetda saqarTveloSi

Tanamedrove maTematikuri lingvistikis aucilebeli da gadaudebeli dafuZnebis

sakiTxs. amasTan, am ukve aRniSnulTa safuZvelze, proeqtiT gansazRvruli samecniero

miznebis farglebSi faqtobrivad davasabuTe jgufis unikaluri kompetencia da vTqvi

isic, rom proeqtis eqspertul Sefasebas friad gaarTulebda am SemTxvevaSi

saeqsperto kompetenciis mqone samecniero kadrebis realuri ararseboba, da isic, rom

Tu qarTuli enis aRWurva Tanamedrove da perspeqtiuli teqnologiuri

SesaZleblobebiT ar gamocxadda erT-erT xelSeuxebel saxelmwifoebriv prioritetad,

maSin, axlo momavalSi, qarTuli enis kulturuli funqcionirebis areali arsebiTad

SeizRudeba da, Sesabamisad, qarTuli ena Semdgom da TandaTanobiT kulturul

funqciaTa gareSe darCenil enaTa rigSi moeqceva.

(III). amiT, anu am pirdapiri da umniSvnelovanesi ganacxadebiT, me, proeqtis

warmdgenelma, arsebiTad gavumartive saqme im eqspertebs, romlebsac proeqtis

eqspertizeba daevalebodaT. _ ufro metic, SeiZleba iTqvas, rom am SemTxvevaSi am

faqtobrivi viTarebebis am Cemeuli pirdapiri SefasebebiT proeqtis savaraudo

eqspertebs saSualeba miveci kritikuli TvalsazrisebiT pirdapirve SeefasebinaT es

proeqtiseuli xedvebi da maT Sesaxeb pirdapirve eTqvaT, iziarebdnen maT, Tu ara. _

vTvli, rom keTilsindisieri eqsperti aseT umniSvnelovanes ganacxadebs gverds ar

auvlida da uyuradRebod ar datovebda!

(IV). #1 da #3 eqspertebi ki ise iqcevian, rom TiTqosda arc araferi mniSvnelovani

saproeqto ganacxadiT ar Tqmula. _ proeqtSi Cems mier Riad da pirdapir gakeTebul

arcerT zemoaRniSnul ganacxadze arcerT Ria da pirdapir pasuxs es eqspertebi ar

iZlevian! _ es am TvalsazrisebiT maT arakompetenturobas ukve calsaxad adasturebs.

Tumca, igive es sakmarisi damajereblobiT asabuTebs imasac, rom es eqspertebi am

SemTxvevaSi ara marto arakompetenturni, aramed arakeTilsindisiernic arian. _

rogorc Cans, maT icodnen ra proeqtSi Cems mier gakeTebuli umniSvnelovanesi

ganacxadebis safuZvlianoba, Tavi aarides maT pirdapir uaryofas (anu pirdapiri

tyuilis Tqmas) da sanacvlod iribi uaryofis (anu iribi tyuilis Tqmis) meTodiT

isargebles da, Sesabamisad, saeqsperto daskvnebad is konkretizms moklebuli, zogadi

da arafris mTqmeli Tvalsazrisebi warmoadgines, romlebic mokled ukve mimovixile.

(V). anu, am eqspertebs pirdapir SeeZloT eTqvaT, rom me vtyui, rodesac vambob, rom

ar arsebobs qarTuli enis maTematikuri gramatika da rom vtyui imasac, rom Comski-

Page 98: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

97

montegiuseuli maTematikuri lingvistikis qarTveli specialistebi ar arseboben. aseve,

maT proeqtiseuli Sefasebebis sapirispirod SeeZloT eTqvaT, rom ar arsebobs

qarTuli enis siRrmiseuli logikur-lingvisturi kvlevebisaTvis aucilebeli

kvalificiuri kadrebis momzadebis aranairi gadaudebeli aucilebloba da isic rom me

aramerTebulad vasabuTeb proeqtiT gansazRvruli samecniero miznebis farglebSi

jgufis unikalur kompetencias. garda amisa, maT SeeZloT eTqvaT, rom me vtyui

maSinac, rodesac imas vambob, rom proeqtis eqspertul Sefasebas friad gaarTulebs am

SemTxvevaSi saeqsperto kompetenciis mqone samecniero kadrebis realuri ararseboba.

amasTan, proeqtiT warmodgenili umniSvnelovanesi Tvalsazrisebis gasabaTileblad am

eqspertebs pirdapir SeeZloT imis Tqmac, rom saqarTveloSi Tanamedrove maTematikuri

lingvistikis aucilebeli da gadaudebeli dafuZnebis aranairi aucilebloba ar aris

da rom arc aranairi saSiSroeba qarTuli enis kulturuli funqcionirebis arealis

arsebiTi SezRudvisa da arc imisa, rom qarTuli ena kulturul funqciaTa gareSe

darCenil enaTa rigSi moeqces, ar arsebobs. _ magram, rogorc ukve aRvniSne, isini

zemoaRniSnuli pirdapiri Sefasebebisgan Tavs ikaveben da, rogorc Cans, ase mxolod

imitom iqcevian, rom SesaniSnavad ician, zemoT gakeTebuli umniSvnelovanesi

ganacxadebis sruli marTebuloba!

amgvarad, (I), (II), (III), (IV) da (V) sakmarisi damajereblobiT asabuTebs imas, rom am

`eqspertebs~ ar aqvT maT mierve gacxadebuli saeqsperto mosazrebebis pirdapiri, anu

faqtebiT argumentirebuli da, amdenad, martivad gasagebi dasabuTebebi da rom isini

amgvarTa uqonlobis gamo cdiloben TvalebSi nacris Seyras da maTi sruliad

usafuZvlo mosazrebebis iribi, anu arapirdapiri tyuilebiT dasabuTebas. amasTan, es

yvelaferi asabuTebs imasac, rom maT ar ician zemoT Ria ritorikuli SekiTxvebiT

Camoyalibebuli sakiTxebis epoqaluri datvirTvebi da enobriv-kulturuli

mniSvnelobebi, radgan, me mainc mjera, rom maT aq aRniSnul sakiTxTa es simZafre

gancdili da gaazrebuli rom hqondeT, maSin yvela qarTvelisTvis, da maT Soris

maTTvisac, iseT mniSvnelovans, rogoric qarTuli enaa, ase ugulisyurod ar

moekidebodnen!

6. rva araritorikuli SekiTxva erovnuli samecniero

fondis sakonkurso sistemis samecniero sabWos

amiT me SemeZlo damesrulebina proeqtis qarTvel `eqspertebze~ saubari, radgan,

rogorc ukve vnaxeT, is, rom isini proeqtis eqspertizebisas iyvnen arakompetenturni

da arakeTilsindisierni, ukve sakmarisi damajereblobiT dasabuTda. magram Cndeba ufro

Rrma analizis gakeTebis survili _ rogorc ukve aRvniSne, imas, rom es `eqspertebi~

iyvnen ara `eqspertebi~, aramed zemdgomTa pirdapiri direqtivebis aRmsruleblebi, da

rom sakonkursod wardgenili am umniSvnelovanesi proeqtis gadafasebiT

dainteresebulia qveyanaSi samecniero procesebis warmarTveli mTeli vertikali,

gamovricxav. _ gamovricxav im ubralo mizezis gamo, rom sakmarisi da jer kidev

gaubaTilebeli safuZveli imisa, rom es ar gamovricxo, ar gamaCnia1.

1 proeqts bolo sami wlis ganmavlobaSi zemoaRniSnuli vertikalis TiTqmis yvela ganStoebis gaswvriv

amomwuravi da calsaxad gamokveTili mxardaWerebi aqvs miRebuli. _ im SemTxvevaSi, Tu me vcdebi da am

mniSvnelovani proeqtisadmi es ukve gakeTebuli metad mniSvnelovani Ria politikuri mxardaWerebi aris

mxolod im, am proeqtisadmi araadekvaturi politikuri ganwyobis SeniRbva, romlis namdvili mizani

Page 99: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

98

amgvarad, gasagebi xdeba, rom #1 da #3 `eqspertebis~ arakeTilsindisieri Sefasebebi

ganpirobebulia maTive piradi _ kerZo xasiaTis interesebiT, arada sakiTxebi

gansakuTrebuli sazogado mniSvnelobebiT itvirTeba. aqedan gamomdinare me vekiTxebi

erovnuli samecniero fondis sakonkurso sistemis samecniero sabWos:

1. arsebobs Tu ara qarTuli maTematikuri lingvisturi skola da, Sesabamisad,

arsebobs Tu ara qarTuli enis maTematikuri gramatikuli Teoria?

2. aris Tu ara qarTuli ena da qarTuli enis bunebrivi logika Tanamedrove

maTematikuri TvalsazrisebiT Seswavlili da miiCnevT Tu ara am TvalsazrisebiT

qarTuli enis Seswavlas zogadqarTuli kulturuli mniSvnelobebis mqone movlenad?

3. gamarTlebulad miiCnevT Tu ara imas, rom #1 da #3 `eqspertebi~ Tav-TavianT

saeqsperto daskvnebSi arafers ar amboben proeqtSi Cems mier gakeTebul

umniSvnelovanes ganacxadebze?

4. gamocdebis erovnuli centri miiCnevs, rom `erTiani erovnuli gamocdebis mimdinare

da perspeqtiul miznobriv interesebSia jgufis mier (mxedvelobaSia Cveni jgufi!)

qarTuli enis logikuri gramatikis safuZvlebis SemuSavebis mizniT warmoebuli

kvlevebi.~ _EeTanxmebiT Tu ara aq aRniSnul mosazrebas?

5. proeqt `ilia WavWavaZis~ saswavlo gegmebisa da saxelmZRvaneloebis jgufi

yovelmxriv mxars uWers Cveni `jgufis mier qarTuli enis logikur-lingvistur

kvlevas. aseve Cven ukve daviwyeT TanamSromloba am kvlevebis Sedegebis

gaTvaliswinebaze erovnul saswavlo gegmebSi. imedi gvaqvs, rom jgufs sakmarisi

saSualeba eqneba, rom kidev ufro farTo masStabiani samuSaoebi Caataros erovnuli

saswavlo gegmebis SemmuSavebel sagnobriv eqspertebTan erTad. vfiqrobT, rom es

muSaoba nayofieri iqneba da ganaTlebis reformas waadgeba.~ _ eTanxmebiT Tu ara aq

aRniSnul mosazrebas?

6. ganaTlebisa da mecnierebis saministro `mxars uWers im Tvalsazriss, rom proeqtiT

moxazuli mimarTulebiT kvlevebis arganviTarebis SemTxvevaSi qarTul enas

dekulturizaciis saSiSroeba emuqreba. garda amisa, ganaTlebisa da mecnierebis

saministroSi aRniSnul sakiTxTa ganxilvisas gamoikveTa, rom qarTul enobriv

sistemaSi proeqtiT gaTvaliswinebuli montegiuseuli logikur-lingvisturi kvlevebi

fundamenturi mniSvnelobisaa enobriv-azrovnebiT unar-Cvevebze orientirebuli

swavlebis optimaluri da miznobrivi warmarTvisaTvis, rac kidev erTi mniSvnelovani

safuZvelia proeqtisadmi saministros mier zemoT gamoxatuli sruli

mxardaWerisa.…gacnobebT, rom saministro aRniSnuli programis biujetur dafinansebas,

gamomdinare misi aqtualobidan, yovelmxriv uWers mxars.” _ eTanxmebiT Tu ara aq

aRniSnul mosazrebas?

qarTuli enis kulturuli funqciebis SesanarCuneblad proeqtiT dawyebuli moZraobis saboloo

dasamarebaa (rac, isev vimeorebT, mjera, rom ase ar aris!), me, bunebrivia, ar Seveguebi am sicrues da

yvelafers, rac am umniSvnelovanes sakiTxs Seexeba, Riad ganvacxadeb, riTac, bunebrivia, Cems

pasuxismgeblobas sakiTxTa samomavlo bed-iRbalze ar amovwurav!

Page 100: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

99

7. aucileblobad miiCnevT Tu ara imas, rom qarTuli enis aRWurva Tanamedrove da

perspeqtiuli teqnologiuri SesaZleblobebiT erT-erT xelSeuxebel saxelmwifo

prioritetad gamocxaddes?

8. rogor fiqrobT, Ria1 eqspertizebis pirobebSi #1 da #3 qarTveli eqspertebi

miscemdnen Tu ara Tavis Tavs uflebas imisa, rom es proeqti ase usafuZvlod da

araobieqturad SeefasebinaT?

7. kidev erTxel #1 da #3 eqspertebis

saeqsperto Sefasebebis Sesaxeb

imiT rac ukve iTqva me SemeZlo damesrulebina proeqtis qarTvel `eqspertebze~

saubari, radgan is, rom isini proeqtis eqspertizebisas iyvnen arakompetenturni da

arkeTilsindisierni, ukve sakmarisi damajereblobiT davasabuTe. Tumca Cndeba ufro

Rrma analizis gakeTebis survili. _ qvemoT swored amiT davkavdebi:

7. 1 #1 `eqspertis~ saeqsperto daskvnis

mokle kritikuli analizi

#1 `eqspertis~ saeqsperto daskvnis krebsiTi Semdegia: `(1) proeqtis arsi, miznebi da

amocanebi detalurad, magram arasakmarisi sicxadiT aris Camoyalibebuli. (2) proeqts

aqvs garkveuli mecnieruli Rirebuleba. (3) Semsruleblebs gaaCniaT garkveuli

mecnieruli kvalifikacia da gamocdileba. (4) kargad aris Camoyalibebuli

mosalodneli Sedegebi, magram logikurad ar aris dalagebuli maTi miRebis etapebi.

(5) proeqtis biujeti realuria. SemoTavazebul droSi proeqtis ganxorcieleba did

Zalisxmevas moiTxovs. (6) materialur-teqnikuri resursebis gamoyeneba realisturia.

proeqtis miznis miRwevis samecniero meTodebis mimoxilva mwiria~. _ amgvarad2, am

eqspertis TqmiT, kargad aris Camoyalibebuli proeqtis mosalodneli Sedegebi. amasTan,

miuxedavad imisa, rom maTi miRebis etapebi logikurad ar aris dalagebuli da imis

miuxedavadac, rom proeqtis miznis miRwevis samecniero meTodebis mimoxilva mwiria, es

eqsperti amtkicebs, rom proeqtis biujeti realuria da rom proeqtis materialur-

teqnikuri resursebis gamoyeneba realisturia. _ arada, Tu kargad aris

Camoyalibebuli proeqtis mosalodneli Sedegebi, e.i. Tu zustad mixvdiT imas, risi

gakeTebac gvinda da Tu amavdroulad, maTi miRebis etapebi logikurad ar aris

dalagebuli, anu Tu imasac zustad mixvdiT, rom ar viciT jer ra unda gavakeToT da

mere ra. da Tu amasTan, proeqtis miznis miRwevis samecniero meTodebis mimoxilva

1 mcire komentari am bolo kiTxvasTan dakavSirebiT: saqarTvelos erovnuli samecniero fondis

saxelmwifo samecniero sakonkurso grantebis sistemis saxelmZRvanelo cnobaris 6.7 punqti ambobs:

`saerTaSoriso praqtikaSi miRebuli eTikuri normebis gaTvaliswinebiT, eqspertTa vinaobis gamxela

dauSvebelia.~ _ saerTaSoriso praqtikaSi danergili eTikuri normebis analogirebiT saqarTvelos

erovnuli samecniero fondis saxelmwifo samecniero sakonkurso grantebis sistemis eTikuri normebis

danergva arc gamarTlebulad mimaCnia, da arc miznobrivad. _ is eqsperti, romelic Ria saapelacio

sazogadoebrivi pasuxismgeblobis pirobebSi ver SeZlebs iyos miukerZoebeli, bunebrivia, igi amas miT

ufro ver SeZlebs uapelacio da sazogadoebisagan daxuruli eqspertizirebis pirobebSi! 2 es eqsperti, #3 eqspertisagan gansxvavebiT, TiTqmis ar sargeblobs logikuri Sinaarsis mqone

sityvebiT da aseTi sityvebiT agebadi logikuri konstruqciebiT. Sesabamisad, igi TvalSisacemad xSirad

iyenebs wertilebs, ris gamoc misi saeqsperto daskvnis calkeuli amonabeWdebi martivadac ikiTxeba da

martivadac gaigeba. Tumca, calkeuli winadadebebis martivkiTxvadoba da martivgagebadoba calsaxad imas,

rom amgvari winadadebebiT agebuli teqsti aseve martivkiTxvadi da martivgagebadia, ar niSnavs.

Page 101: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

100

mwiria, anu Tu is xerxebi, riTac imis gakeTebas vapirebT, ris gasakeTebladac ra ris

mere gavakeToT ar viciT, TqvenTvis gasagebad ver aRvwereT, maSin ris safuZvelze

askvniT imas, rom proeqtis biujeti realuria, an imas, rom materialur-teqnikuri

resursebis gamoyeneba realisturia! _ gana SeiZleba am teqstis avtors kacma daswamos

is, rom is tyuis?!

miuxedavad misi am saeqsperto mosazrebebis logikuri dapirispirebulobisa da,

Sesabamisad, misi daskvnebis sruli usafuZvlobisa, mivyveT eqsperts: igi amtkicebs, rom

SemoTavazebul droSi proeqtis ganxorcieleba did Zalisxmevas moiTxovs, rac,

bunebrivia, imasac niSnavs, rom proeqti ganxorcielebadia. es ki, Tavis mxriv, imas

niSnavs, rom misi azriT erTi wlis Tavze Cven SemuSavebuli gveqneboda qarTuli enis

istoriulad pirveli maTematikuri Teoriis, anu qarTuli enis logikuri gramatikis

safuZvlebi, saskolo da sauniversiteto saganmanaTleblo sistemaSi TandaTanobiTi

disciplinaruli Setanis mizniT meTodologiurad gadamuSavebuli gveqneboda am

TeoriiT qarTuli enis logikaze moZiebuli axali mecnieruli codna da

konstruirebuli gveqneboda weriT da zepir enebSi Tavisuflad urTierTobadi da

srulyofilad moazrovne qarTuli manqanis pirveli eqsperimentuli modeli. _ aseT

SemTxvevaSi sruliad gaugebaria, ratom ar Segvafasa man qulaTa maqsimumiT da ratom

mogvca mxolod 50 quliani Sefaseba, riTac faqtobriv wagvarTva saSualeba imisa, rom

qarTuli kulturis, mecnierebisa da teqnologiebis istoria am axali umniSvnelovanesi

SenaZenebiT gagvemdidrebina1?

7.2 #3 `eqspertis~ saeqsperto daskvnis

vrceli kritikuli analizi

1. #3 eqspertis TqmiT `proeqtis SemsrulebelTa kvalifikacia ar aris im donis,

romelic saWiroa iseTi grandiozuli problemis gadasaWrelad, rogoric avtorTa

azriT, Cafiqrebulia maTi proeqtis mixedviT~, arada miznobrivi programis 50 000

lariani erTwliani qveprograma, romelic am `eqspertebma~ zustad erTnairad _ 50-50

quliT Seafases, erTi wlis Tavze qarTul sazogadoebas pirdeboda, rom

`sistematizebuli saxiT Camoyalibdeboda qarTuli enis logikuri gramatikis

safuZvlebi~ da rom `bunebrivi qarTulenobrivi azrovnebiTi wesTwyobis pirdapiri

formalur-logikuri aRweris safuZvelze moZiebul iqneboda misi birTvuli nawilis

izomorfuli formalurad ganviTarebadi frege-hilbertiseuli maTematikuri Teoria~.

amgvarad, sagrantod wardgenili erTwliani kvlevis umniSvnelovanesi Sedegi iqneboda

`qarTuli da frege-fxakaZiseuli maTematikuri enebis zogad erTtipobriobaze Cvens

mier ukve gakeTebuli hipoteturi ganacxadis TiTqmis sruli dasabuTeba~. amasTan,

`TiTqmis sruli moculobiT gadawydeboda qarTuli enis birTvuli nawilis weriTi

teqstebis Sinaarsulad ekvivalentur maTematikur teqstebze algoriTmuli dayvanis

(e.i. meqanikuri Targmnis) problema~ da `qarTuli enis logikuri gramatikis

safuZvlebiT maTematikurad dafuZnebul qarTuli enis birTvul nawilSi safuZvlebi

Caeyreboda bunebrivi gamoyvanebisa da enobriv-logikuri gantolebebis Teorias~.

1 ra, Cvens janmrTelobas gaufrTxilda da 2007 wels im mis mier sworad navaraudeb did Zalisxmevas

agvaSora uromlisodac, ra Tqma unda, verc proeqtiT gaweril Sedegebs ver ganvaxorcilebdiT da verc

im ukve ganxorcielebulT, romelTa gareSe proeqtiT gawerili mxolod usafuZvlo ganacxadi iqneboda?!

Page 102: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

101

imis Tqmas, rom `proeqtis SemsrulebelTa kvalifikacia ar aris im donis, romelic

saWiroa iseTi grandiozuli problemis gadasaWrelad, rogoric avtorTa azriT,

Cafiqrebulia maTi proeqtis mixedviT~, jobda am `eqperts~ is eTqva, rom me vtyui,

roca vambob, rom qarTuli enis maTematikuri principebiT agebuli gramatika jer kidev

ar arsebobs da vtyui maSinac, roca imas vambob, rom Tu ar gaviTvaliswinebT

`logikisa da enis gaerTianebul qarTul jgufSi~ bolo xuTi wlis manZilze am

mizniT warmoebul kvlevebs, am TvalsazrisebiT qarTuli ena arc ki Seiswavleboda,

radgan Tu es yvelaferi tyuili ar aris, maSin, isev vimeoreb, ras eyrdnoba misi

iqednuri ganacxadi Cveni jgufis wevrebis kvalifikaciis ara `im doneobaze~ da kidev

imaze, rom proeqti ar aris Turme `iseTi grandiozuli, ... rogoric avtorTa azriT~

is aris!? _ nuTu qarTuli enis maTematikuri Teoriis ar arsebobis pirobebSi

saqarTvelos erovnuli samecniero fondis eqsperti ver unda xedavdes qarTuli enis

maTematikuri principebiT agebuli gramatikis, anu qarTuli enis maTematikuri Teoriis

SemuSavebis miznebis grandiozulobas?! _ amas dRes pirvelad vambob, da vambob sruli

pasuxismgeblobiT: proeqti ra Tqma unda grandiozulia! _ ufro metic, vfiqrob, jer

kidev naadrevia proeqtis miznebis grandiozulobis masStabebis sruli da amomwuravi

Sefaseba. Tumca is, rom proeqtiT gansazRvruli amocanebis verganxorcielebis

SemTxvevaSi qarTuli ena ukulturod darCenil enaTa rigSi moeqceva, sruliad

naTelia!

am `eqsperts~ rom proeqtis krebsiTi yuradRebiT waekiTxa, Seityobda, rom `proeqtis

eqspertul Sefasebas friad gaarTulebs am SemTxvevaSi saeqsperto kompetenciis mqone

samecniero kadrebis realuri ararseboba.~ Seityobda imasac, rom zemoaRniSnuli

`qarTuli enis indoevropuli enebisagan arsebiTad gansxvavebuli da jer Seuswavleli

siRrmiseuli bunebrivi Taviseburebebis garda ganpirobebulia agreTve Cveni midgomebis

fundamenturi gansxvavebulobiT am tipis dasavlur kvlevebSi dRes gamoyenebadi

klasikuri midgomebisagan~. amasTan, is rom proeqtis srul aRwerasac yuradRebiT

gacnoboda, imasac Seityobda, rom Turme `dasavleTSi sxvadasxva bunebrivi enebisaTvis

maTematikuri gramatikebis SemuSavebis mizniT kvlevebi maTematikuri logikis,

formaluri filosofiisa da formaluri enebis Teoriis farglebSi TiTqmis

ganuwyvetliv mimdinareobda” da imasac, rom `am mimarTulebiT kvlevebis

gansakuTrebuli intensifikacia wina saukunis 50-iani wlebidan iwyeba Comskisa da

montegius revoluciuri xasiaTis Teoriuli naSromebiT~. aseT SemTxvevaSi is agreTve

Seityobda, rom `am fundamenturi maTematikuri da bunebrivenobrivi specifikebiT

gajerebul samecniero sferoSi adgilobrivi kvleviTi procesebi sul cota

ormocdaaTwliani dagvianebiT iwyeba, rac am samecniero sferoze uSualod mibmuli

epoqaluri xasiaTis enobriv-kulturuli datvirTvebis mqone teqnologiuri miznebidan

gamomdinare cxads xdis Sesabamisi adgilobrivi procesebis forsirebulad ganviTarebis

aucileblobas.~ _ rogorc Cans, mas is, rac aq citatebad moviyvane an ar unaxia, anda

iqneb ki naxa, magram, rogorc aseT `eqspertebs~ CveviaT, simarTles yuri arida da

TvalSi nacris yras mihyo xeli. _ ase rom ar moqceuliyo da am wlebis ganmavlobaSi

araerTxel ganxiluli da mxardaWerili proeqtis aqtualoba eWvqveS rom ar

daeyenebina, cudi ar iqneboda. Tumca is, rom proeqtis grandiozulobis miseulma

Sefasebam me am Temaze saubris legitimuri ufleba momca, kargia!

mivmarTav am e/w eqsperts: gsmeniaT Tu ara raime evklides Sesaxeb da TvliT Tu ara

grandiozulad imas, rac man gaakeTa? – ar gamikvirdeba, rom miTxraT, arao! _ magram,

merwmuneT, evklide genialuri iyo, misi Sedegi ki _ grandiozuli! _ me, magaliTad,

vTvliT, rom geometriis miseuli maTematikuri dafuZnebiT safuZvlebi mTel

Page 103: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

102

Tanamedrove maTematikas Caeyara. _ axla ra SuaSia evklide da es yvelaferi maSin,

rodesac Cveni proeqtis Sesaxebaa saubari: saqme isaa, rom Tsu gmi saxelmwifo

miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv

qarTul enobriv garemoSi~ qveprogramis `qarTuli enis logikuri gramatikis

safuZvlebi da misi meTodologiuri da teqnologiuri gamoyenebani~ ZiriTadi mizani

aris qarTuli enis maTematikuri Teoriis SemuSaveba. es ki, Tavis mxriv, qarTuli enisa

da azrovnebis srul evklideseul (e.i. maTematikur) dafuZnebasTan erTad mis aseve

srul manqanur dafuZnebasac iTvaliswinebs, rac, ra Tqma unda, ara aranakleb

grandiozulia vidre zemoaRniSnuli! _ is, rom Tqven am proeqtis grandiozulobasa da

aqtualobas eWvqveS ayenebT, kidev erTi aSkara dasturia am saxis sakiTxebSi Tqveni

sruli arakompetenturobisa!

iciT Tu ara Tqven, rom Cveni proeqtis Tqveneuli SefasebiT Tqven uari uTxariT

qarTuli enis teqnologizebuli anbanis SeqmnisTvis sul cota ocdaaTwliani

dagvianebiT Zlivs dawyebul adgilobriv miznobriv moZraobas, riTac qarTuli enisa da

qarTulenobrivi kulturis samomavlo bed-iRbali mniSvnelovani kiTxvis niSnebis qveS

daayeneT! _ anda iqneb Tqven TvliT, rom aq aRniSnulni Cemi avadmyofuri warmodgenebis

Sedegia da safrTxeebi, romlebzec me vsaubrob, mxolod Cems TavSi arsebobs?! _ Tu

ase TvliT, pirdapir unda geTqvaT! _ unda geTqvaT, rom aranairi safrTxe qarTul enas

Tsu miznobrivi programiT `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva

bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ da misi sagrantod wardgenili qveprogramiT

`qarTuli enis logikuri gramatikis safuZvlebi da misi meTodologiuri da

teqnologiuri gamoyenebani~ gansazRvruli miznebis ar ganxorcielebis SemTxvevaSi ar

emuqreba da rom is mZafri ganacxadebi, romlebic me zemoTac warmovadgine, mxolod

Cemi, isev vimeoreb, avadmyofuri warmodgenebis Sedegia! _ aseT SemTxvevaSi me saubari

mxolod Tqveni arakompetenturobis Taobaze meqneboda da Tqveni keTilsindisierebis

sakiTxs eWvqveS aRar davayenebdi! _ Tqveni vinaoba, gamomdinare konkursis wesdebidan,

ar mJRavndeba. _ me vTvli, rom sakonkurso proeqtebis daxuruli eqspertireba xels

ki ar uwyobs, aramed, piriqiT, damatebiT saSualebebs aZlevs Tqvennair

arakeTilsindisier eqsperts ufro Tavisuflad ganaxorcielos misi

arakeTilsindisieri miznebi!

daskvnis saxiT: aramgonia, rom eqsperts, romelic am SemTxvevaSi mosamarTlecaa,

samarTliani ganaCenis gansazRvraSi xels uwyobdes is, rom mis ganaCens misi

gvari ar ewereba! _ miviCnev, rom eqspertis farulobiT konkursi ufro

obieqturi da samarTliani SinaarsebiT ver warimarTeba da rom saeqsperto

procesis gaxsniloba da amiT eqspertis sazogadoebrivi pasuxismgeblobis win

wamoweva, Tvisobrivad aamaRlebs konkursis saimedoobis Semadgenlebs.

2. igive #3 qarTveli `eqsperti~ wers `proeqtis mecnieruli done ar aris iseTi

maRali, rogorc es mis Semsruleblebs warmoudgeniaT~. _ amasTan dakavSirebiT: me

dRemde arasdros ar miTqvams an is, rom proeqti maRali donisaa, anda is, rom igi

grandiozulia. _ am `eqspertisgan~ gansxvavebiT, arasdros, aseTi usagno ritorikiT me

arc Cemi dro momicdenia da arc mkiTxvelis! _ Tumca, mravaljer xazgasmiT miTqvams,

rom Tu uaxloes momavalSi ar moxda proeqtiT moxazuli mimarTulebiT `ukve

dawyebuli adgilobrivi moZraobis forsireba da Tu globalurad mimdinare

Tanamedrove enobriv-teqnologiuri procesebis fonze qveynis enobriv-kulturuli

Tavdacvisunarianobis amaRlebis mizniT qarTuli enis aRWurva Tanamedrove da

perspeqtiuli teqnologiuri SesaZleblobebiT ar gamocxadda erT-erT xelSeuxebel

Page 104: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

103

saxelmwifo prioritetad~, maSin, mosalodnelia, rom sul raRac `15-20 wlis Semdeg

qarTuli enis kulturuli funqcionirebis areali saswavlo, samecniero,

sazogadoebrivi da saxelmwifoebrivi TvalsazrisebiT” arsebiTad SeizRudos da rom

`qarTuli ena kulturul funqciaTa gareSe darCenil enaTa rigSi moeqces~. _ is, rom

es namdvilad asea, amas vambob da vacxadeb amjeradac! _ ratom ar afasebs `eqsperti~

proeqtSi ase Riad gakeTebul am Cems mZafr ganacxadebs an dadebiTad, an uaryofiTad

da ratom arafers ar ambobs pirdapir da gasagebad am umniSvnelovanesi mosazrebebis

Sesaxeb? – ratom aqvs mas imedi imisa, rom zemomoyvanilis msgavsi zogadi da

arafrisMmTqmeli gancxadebebiT SeiZleba ase mZafrad dayenebul sakiTxebze pasuxis

gacema?! _ anu, ratom irCevs es e.w. `eqsperti~ nacvlad pirdapiri Sefasebebisa irib,

dausabuTebel gancxadebebs?! _ es kidev erTi aSkara dasturia am eqspertis

arakeTilsindisierebisa da arakomptenturobisa!

3. ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis saxelmwifo

miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv

qarTul enobriv garemoSi~ qveprograma `qarTuli enis Tanamedrove logikuri

gramatikis safuZvlebi da misi meTodologiuri da teqnologiuri gamoyenebani~,

gamomdinare misi am dasaxelebidan, bunebrivad iSleba sami gansxvavebuli Sinaarsisa da

specifikis mqone amocanad da, Sesabamisad, igi swored am sami gansxvavebuli amocanis

gaswvriv aris gawerili da detalizebuli.

am amocanebidan #1 amocana, anu qarTuli enis logikuri gramatikis safuZvlebis

SemuSaveba, Zireulad itvirTeba proeqtis #2 da #3 amocanebTan mimarTebaSi,

romlebic Sesabamisad iwodebian rogorc qarTuli enis logikuri gramatikis

safuZvlebis meTodologiuri gamoyenebani da qarTuli enis logikuri gramatikis

safuZvlebis teqnologiuri gamoyenebani. _ vnaxoT ramdenad ganxorcielebadia es

amocanebi da ramdenad Seswevs Zala jgufs am amocanebis ganxorcielebisa.

#1 amocanasTan dakavSirebiT proeqtSi vwerdi, rom `qveprogramis erT-erTi ZiriTadi

mizani qarTuli enis formalurad ganviTarebadi frege-hilbertiseuli maTematikuri

gramatikis SemuSavebaa~. iqve aRvniSnavdi, rom `qarTuli enis maTematikuri principebiT

agebuli gramatika jer kidev ar arsebobs~ da rom `Tu ar gaviTvaliswinebT `logikisa

da enis gaerTianebul qarTul jgufSi~ bolo xuTi wlis manZilze am mizniT

warmoebul kvlevebs, am TvalsazrisebiT qarTuli ena arc ki Seiswavleboda”.

amasTan dakavSirebiT mivmarTav #3 `eqsperts~: icnobT Tu ara proeqtSi am amocanasTan

dakavSirebiT warmodgenil naSromebs da iciT Tu ara rom am naSromebiT qarTuli enis

maTematikuri Teoriis safuZvlebi mniSvnelovanwil ukve SemuSavebulia? _ an iqneb

miTxraT, romel Cems statiaSi gaSuqebul romel sakiTxze wers cnobili ucxoeli

eqsperti, rom `That is a remarkable new insight in logic~? _ anda iqneb is miTxraT,

romel Cems statiaSi gaSuqebul sakiTxebs afasebs aseve cnobili ucxoeli eqsperti

Semdegnairad: `It seems to involve an interesting Montagovian model for Georgian~?

_ anda iqneb miTxraT, Tu romel wels da Cemi romeli statia iyo CarTuli

lingvistTa 17 saerTaSoriso kongresis moxsenebebSi, romlis organizatoric praRis

universitetis fizika-maTematikis fakultetia? _ anda iqneb is mainc miTxraT, Tu

rogor afasebs Cems midgomebs Tanamedrove maTematikuri lingvistikis erT-erTi

fuZemdebeli, Comskisa da montegius pirdapiri mowafe, masaCusetsis universitetis

sapatio profesori, barbara hol parti? _ an iqneb Cemi im monografiuli xasiaTis

naSromebis saTaurebi miTxraT da qarTuli enis logikur da gramatikul struqturaze

Page 105: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

104

am statiebiT gaSuqebuli im fundamenturi da sruliad axali xedvebis mokle

kritikuli analizi momawodoT, ris safuZvelzec SeiZleba mxolod proeqtis

mecnieruli donisa da Semsruleblebis kvalifikaciis Sesaxeb Tqvens mier gakeTebuli

gancxadebebis dasabuTeba!? _ anda iqneb Cemi im naSromebis saTaurebi miTxraT,

romlebiTac safuZvlebi Caeyara qarTuli enis aramontegiuseul simravlur models,

anda imis, romelSic axleburad daklasificirda sintaqsuri kavSirebi qarTulSi? _

amasTan, iqneb isic miTxraT, Tu ra gansakuTrebuli mniSvnelobebi aqvs am statiebSi

gaSuqebul sruliad axal xedvebs qarTuli enis maTematikuri Teoriis SemuSavebis

mizanTa WrilSi?! _ anda iqneb miTxraT, romel Cems statiebSia ganxiluli qarTuli

enis kvantoruli da uRlebiTi Taviseburebebi da ra fundamenturad axali mosazrebebi

maqvs gamoTqmuli am statiebSi da ra mniSvnelovani datvirTvebi aqvT am Sedegebs

qarTuli enis maTemtikuri Teoriis SemSavebis mizanTa WrilSi?! _ an iqneb Tqven imas

ambobT, rom arc qarTuli enis maTematikuri Teoriis SemuSavebis mizniT ganviTarebul

am axal xedvebsa da arc SemuSavebis procesSi myof qarTuli enis logikur gramatikas

aranairi Teoriuli, meTodologiuri da teqnologiuri mniSvnelobebi ar gaaCnia da

rom dRes arsebuli qarTuli enis SaniZiseuli klasikuri gramatika sruliad

sakmarisia qarTuli enis winaSe mdgari umniSvnelovanesi amocanebis gadasawyvetad!? _

Tqvengan arc es iqneba gasakvirvi! _ miT ufro, rom eniT yvelafris Tqma SeiZleba,

Tumca ki, am yvelaferidan am enis logikiT gansazRvruli saRi azri dasabuTebulad

mxolod erT mcire nawils warmogvidgens.

4. garda aRniSnulisa proeqtis #1 amocanasTan dakavSirebiT vwerdi: `miuxedavad imisa,

rom Cven veyrdnobiT montegiusa da Comskis zogad logikur-lingvistur xedvebs, Cveni

midgomebi arsebiTad gansxvavdeba maTi midgomebisagan. kerZod, CorCiseuli λ-

abstraqtorisa da λ-aRricxvis nacvlad Cveni kvlevebi efuZneba prof. S. fxakaZiseul

aRniSvnaTa Teoriasa da frege-fxakaZiseul formalurad ganviTarebad maTematikur enas.

amasTan, uSualo SemadgenelTa principis nacvlad Cven vsargeblobT qarTuli enis

pirdapiri formalur-logikuri aRweriT qarTuli enis sityvebis, morfemebisa da

punqtuaciis niSnebis frege-fxakaZiseuli formalurad ganviTarebadi maTematikuri enis

simboloebad gadaazrebis Cvens mierve ukve dadasturebuli SesaZleblobiT.” _ es

proeqtis eqspertizebisas arsebiTad unda yofiliyo gaTvaliswinebuli. amasTan

dakavSirebiT kvlav iZulebuli var mivmarTo #3 `eqsperts~: ra iciT prof. S.

fxakaZiseul aRniSvnaTa Teoriaze da gsmeniaT ki raime frege-fxakaZiseuli formalurad

ganviTarebadi maTematikuri enis Taobaze? _ iciT Tu ara, rom prof. S. fxakaZiseulma

formalurma aRniSvnaTa Teoriam fregeseuli formaluri maTematikuri ena, romelic

moklebuli iyo formalurad ganviTarebadobis Tvisebas, am TvisebiT aRWurva? _ iciT

Tu ara Tqven, rom es qarTuli Teoria, romelic Tbilisis saxelmwifo universitetSi

SemuSavda da romelic dasrulebuli saxiT 1977 wels gamoqveynda, termTa gadamweri

sistemebis cnobili holandieli specialistis klopis mowafis fenke van ramsdumkis

1996 wels gamoqveynebul sadoqtoro disertaciaSi manCesteris universitetis

profesoris piter aqselis 1978 wels gamoqveynebul cnobil naSromTan erTad

Sefasebulia rogorc dabmulcvladebiani maRali rigis termTa gadamweri sistemebis

erT-erTi pirvelwyaro? _ iciT Tu ara rom es, am ukve manamdec aRiarebuli Teoriis,

jer mxolod kidev erTi nawilobrivi aRiarebaa da rom frege-fxakaZiseuli

formalurad ganviTarebadi maTematikuri ena saqvakuTxedo datvirTvebs iRebs Tavis

Tavze umniSvnelovanesi logikuri da lingvisturi problemebis gadaWris

TvalsazrisebiT? _ garda amisa, ra iciT qarTuli enis pirdapiri formalur-logikuri

aRweris Cems mier SemuSavebuli meTodikis Sesaxeb da rogor SeafasebdiT qarTuli enis

sityvebis, morfemebisa da punqtuaciis niSnebis frege-fxakaZiseuli formalurad

Page 106: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

105

ganviTarebadi maTematikuri enis simboloebad gadaazrebis ukve dadasturebuli

SesaZleblobis safuZvelze 2001 wels Cems mier gakeTebul umniSvnelovanes ganacxads

qarTuli da maTematikuri enebis zogadi erTtipobriobis Taobaze? _ ras ityodiT

2003 wels Cems mierve gakeTebuli aseve metad mniSvnelovani ganacxadis Taobaze,

romlis Tanaxmadac qarTuli enis reformalizebis (anu maTematizebis) problema

TiTqmis mTeli moculobiT daiyvaneba azrobrivad nagulisxmevi da teqstobrivad

gamotovebuli frCxilebis aRdgenis problemaze? _ nuTu Tqven ver xedavT imas, rom aq

saqme gvaqvs saocrad maRali mecnieruli donis da kulturuli mniSvnelobebis

SedegebTan da rom am Sedegebis upirvelesi avtori Tavad qarTuli enaa!? _ me aranairi

ufleba ara maqvs, rom aseTi mniSvnelovani msoflmxedvelobiTi datvirTvebis mqone

ganacxadebis ZiriTad avtors, qarTul enas, es mniSvnelovani ganacxadebi davukargo! _

amiTac aris ganpirobebuli Cemi es metad principuli damokidebulebebi da amitomac me

Tqven ver mogcemT uflebas am umniSvnelovanesi sakiTxebis gabaiburebisa!

5. proeqtis mixedviT #2 amocanis mizani aris `qarTuli enis logikuri gramatikiT

qarTuli enis logikaze da qarTuli da maTematikuri enebis Sinaarsul

urTierTmimarTebebze moZiebuli axali mecnieruli codnis saswavlo-meToduri

gadamuSaveba da misi reformirebis procesSi myofi saskolo da sauniversiteto

saganmanaTleblo sivrceSi TandaTanobiTi disciplinaruli Setana.” iqve aRniSnulia,

rom `zogadi azrovnebiTi unarebis ganviTarebaze prioritetulad orientirebuli

dasavluri saswavlo sistema arsebiTad eyrdnoba saswavlo enis farglebSi

zemoaRniSnuli saxis mecnierul codnebs da is, rom am TvalsazrisebiT qarTuli enis

mecnieruli Seswavlis procesebi mxolod axla iwyeba, gasagebs xdis qveprogramis am

kvleviTi ganStoebis aqtualobas.~ xazgasmulia isic, `rom qarTuli enis logikis

Seswavlis mizniT kvleviTi procesebi pirvelad jgufis farglebSi daiwyo da,

samwuxarod, aseTi kvleviTi procesebi jer mxolod Cveni jgufis farglebSi

mimdinareobs” da isic, rom `erTiani erovnuli gamocdebis farglebSi jgufi

saeqsperto TanamSromlobas eweva ganaTlebisa da mecnierebis saministros Sefasebisa da

gamocdebis erovnul centrTan~ da rom `jgufi sakonsultacio TanamSromlobaSia

`proeqt `ilia WavWavaZis~ erovnuli saswavlo gegmebisa da saxelmZRvaneloebis

jgufTan~. _ ratom es yvelaferi arafers ar niSnavs am #3 `eqspertisTvis~ da

miuxedavad am yvelafrisa, ratom Tvlis igi, rom `proeqtis mecnieruli done ar aris

iseTi maRali, rogorc es mis Semsruleblebs warmoudgeniaT~ da rom `proeqtis

SemsrulebelTa kvalifikacia ar aris im donis, romelic saWiroa iseTi grandiozuli

problemis gadasaWrelad, rogoric avtorTa azriT, Cafiqrebulia maTi proeqtis

mixedviT~? _ amasTan dakavSirebiT mivmarTavT #3 `eqsperts~: icnobT Tu ara am

mimarTulebiT jgufis im metad aqtiur moqmedebebsa da sadiskusio da saseminaro

formatSi ganxiluli im umniSvnelovanesi sakiTxebis nusxas da Cvens im ukve

gamoqveynebul naSromebs, romelTa gareSec Cven verc zemoaRniSnul mniSvnelovan

ganacxadebs ver gavakeTebdiT da verc im saxelmwifoebriv mxardaWerebs ver

movipovebdiT, romlebsac Tqven aranairi yuradReba ar miaqcieT? _ da Tu am yvelafers

icnobT, ratom Tundac am nawiliT ver dainaxeT proeqtis mniSvnelobebi da ratom aris

TqvenTvis es yvelaferi araferi da ratom akeTebT srul da Tavxedur ignorirebas

ukve dadasturebuli da gamokveTili saxelmwifo interesebisa? _ gana is, rom zogadi

msjelobiTi unarebisa da kritikuli azrovnebis ganviTarebaze orientirebuli

saganmanaTleblo sistemis warmatebuli danergva iTxovs qarTuli enis Seswavlas

montegiuseuli simravlur-Teoriuli da logikur-lingvisturi TvalsazrisebiT, cxadi

ar aris?! _ anda is, rom qarTuli enis e.w. maazrovnebeli sityvebis enobriv-logikuri

funqcionirebis mkacri maTematikuri definiciebis gareSe arsebiTi sirTuleebi gveqmneba

Page 107: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

106

zogadi unarebis testuri gamocdebis maRal doneze organizebis TvalsazrisebiT,

arafers ar unda niSnavdes erovnuli samecniero fondis eqspertisTvis!?

6. proeqtSi #3 amocanasTan dakavSirebiT aRniSnulia, rom misi mizani aris `qarTuli

enis logikuri gramatikis SesaZlo teqnologiur gamoyenebaTa sistematizebuli

warmoCena~. _ es amocana, romelic proeqtis mixedviT 5 Semadgenel qveamocanad iSleba,

sabolo jamSi #3.6 amocanis saxiT kvlav mTliandeba. amasTan, am #3.6 amocaniT

proeqti erTi wlis Tavze qarTul sazogadoebas sTavazobda `kompiuterTan Tavisufali

qarTulenobrivi weriTmetyvelebiTi da zepirmetyvelebiTi inteleqtualuri

urTierTobis marealizebel pirvel eqsperimentul programuli sistemas~. es imas

niSnavs, rom wlis bolos momxmarebels eqneboda qarTuli inteleqtualuri manqanis

pirveli eqsperimentuli modeli, romelic aRWurvili iqneboda `weriTmetyvelebiTi da

zepirmetyvelebiTi teqstebis saTargmnelad da dasamuSaveblad aucilebeli

morfologiuri, sintaqsuri, semantikuri, enobriv-logikuri, zogadlogikuri, da

zogadmaTematikuri inteleqtualuri unarebiT~. anu am eqsperimentuli sistemiT

dagegmili iyo:

1. qarTuli `aradiskretuli metyvelebis amomcnobi iseTi eqsperimentuli

sistemis realizacia, romelic sityvebis winaswari swavlebis principis nacvlad

sityvebis TviTswavlis princips daeyrdnoboda~. _ anu, wlis bolos Cven ukve

gveqneboda qarTuli metyvelebis amomcnobi eqsperimentuli kompiuteruli

sistema, romelic momxmarebels saSualebas miscemda kompiuterSi teqstis

SetanisaTvis nacvlad klaviaturisa esargebla mikrofoniT. _ proeqtSi qarTuli

metyvelebis kompiuteruli amomcnobis konstruirebaze muSaobs da am metad

mniSvnelovan problematikas xelmZRvanelobs jgufis wevri g. CiCua, romlis

maRal samecniero kvalifikacias aSkarad adasturebs misive Teoriuli midgomebis

safuZvelze mis mierve ukve realizebuli umniSvnelovanesi da qarTuli

realobisaTvis unikaluri programuli gadawyvetebi. amasTan, miuxedavad imisa,

rom qarTuli metyvelebis amomcnobis konstruirebis mizniT adgilobrivi

procesebi ocdaaTwelze metia warmoebs da miuxedavad imisa, rom Tsu_Si am da

aramarto am miznebiT ormoc welze meti xani funqcionirebs amave mizniT

moqmedi sxvadasxva samecniero laboratoriebi, imis msgavsi Sedegebi, rasac man

(e.i. g. CiCuam) jer damoukideblad, 2002 wlidan ki jgufSi integrirebulma

miaRwia, maTTan (e.i. am laboratoriebTan) ar SeimCneva;

2. qarTuli `weriTi enis plius da minus filtrebiani gasrulebadi

morfologiuri sinTezatori, analizatori da marTlmweri~ _ anu, wlis bolos

Cven ukve gveqneboda warmoqmnis principiT agebuli qarTuli enis araTu sruli,

aramed gasrulebadi (e.i. gafarToebadi) morfologiuri marTlmweri. _ proeqtSi

klasikur enaTmecnierul xazs xelmZRvanelobs jgufis wevri, filologiis

mecnierebaTa doqtori k. gabunia, romelic avtoria brunebadi da uRlebadi

sityvebis generaciuli analizis principiT agebuli im jerjerobiT erTaderTi

qarTuli morfologiuri marTlmweris, romlis Sesaxeb informacia me Tqven

proeqtiT mogawodeT. amasTan, miuxedavad imisa, rom warmoqmnis principiT

agebuli qarTuli marTlmweris Seqmnaze muSaoba ormoc welze metia warmoebs da

imis miuxedavadac, rom Tsu-Si am da aramarto am miznebiT ormoc welze meti

xani funqcionirebda struqturaluri da gamoyenebiTi lingvistikis fakulteti,

rogorc ukve aRvniSne, k. gabunias avtorobiT Seqmnili zemoaRniSnuli

morfologiuri marTlmweri jerjerobiT erTaderTi am tipis qarTuli

morfologiuri marTlmweria;

Page 108: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

107

3. qarTuli `enis II safexuris sintaqsuri sinTezatori, analizatori da

marTlmweri~, qarTuli `enobriv-logikuri daskvnebis mawarmoebeli da

makoreqtirebeli II safexuris programuli sistema~, qarTuli `weriTi enidan

maTematikur enaze avtomaturad mTargmneli II safexuris programuli sistema da

misi germanulenobrivi da inglisurenobrivi gafarToebebi~ da `amave tipis

qarTul-inglisuri da qarTul-germanuli xmidan-xmaze mTargmneli

eqsperimentuli programuli sistemebi~. _ amasTan, proeqtiT Cven mogawodeT

informacia imis Taobaze, rom jgufs konstruirebuli aqvs TiTqmis yvela

zemoaRwerili saxis I safexuris eqsperimentuli programuli sistemebi da rom

qarTuli realobisaTvis analogebis armqone am programebis algoriTmebi

SemuSavebulia jgufSi bolo wlebis ganmavlobaSi warmoebuli maTematikuri

xasiaTis logikur-lingvisturi kvlevebis Sedegad ganviTarebuli sruliad axali

midgomebis safuZvelze, rac imas, rom jgufi mzad iyo mis winaSe mdgari

urTulesi amocanebis gadasawyvetad, mTeli sicxadiT adasturebs!

yovelive zemoTmulidan gamomdinare isev da isev mivmarTavT #3 `eqsperts~: Tqveni

romeli `maRali donis~ samecniero, an teqnologiuri Sedegi, an Sedegebi gaZlevT

uflebas eWvi SetanoT jgufis wevrebis kompetenciaSi?!

7. daskvnis saxiT mivmarTav fondis samecniero sabWos: Cveni proeqtis #1 da #3

`eqspertebis~ magaliTic kmara imis dasadastureblad, rom daxuruli saeqsperto

daskvnebis Ria saapelacio eqspertizebis procedurebis ar gansazRvrisa da maTi

sakonkurso wesebiT ar gaweris gamo konkursi rigi eqspertebisaTis iqca legitimur

saSualebad rigi proeqtebis `linCis~ wesiT gasamarTlebisa!

8. dasasruls #3 eqspertis im saeqsperto Sefasebis Taobaze, romliTac is ambobs, rom

`eWvs iwvevs proeqtis Sedegebis praqtikuli da gamoyenebiTi Rirebuleba~. _ anu, Tu

me sworad gavige am `eqsperts~ eWveba, rom qarTuli enis maTematikuri Teoriis, anu

qarTuli enis logikuri gramatikis da qarTuli enis logikis sasafuZvlo sakiTxebze

moZiebul axal mecnierul codnas raime praqtikuli da gamoyenebiTi Rirebuleba

hqondes da is fiqrobs, rom am axali mecnieruli codnis meTodologiuri gadamuSaveba

arsebiTad arafriT waadgeba zogadi msjelobiTi unarebis ganviTarebaze orientirebuli

saganmanaTleblo sistemisa da erTiani erovnuli gamocdebis farglebSi mimdinare

zogadi unarebis testuri gamocdebis Semdgomi xarisxobrivi srulyofis miznebs? _

cdeba aSkarad! _ garda amisa, rogorc Cans, mas arc is miaCnia praqtikuli da

gamoyenebiTi Rirebulebebis mqoned, rasac Cven pirveli qarTuli inteleqtualuri

eqsperimentuli kompiuteruli sistema vuwodeT da rac, Tavis mxriv, rogorc ukve

aRvniSne, imas niSnavs, rom ukve am wlis bolos kompiuteri qarTuli zepiri

Setyobinebis saxiT dasamuSaveblad miiRebda zogadi unarebis gamocdebze gamoyenebadi

saxis or an erTpirobian logikur amocanas, an ukve dasrulebul enobriv msjelobas,

an saTargmn winadadebas da is, pirvel SemTxvevaSi, morfologiuri, sintaqsuri,

logikuri da semantikuri TvalsazrisebiT gaiazrebda ra am enobrivad Semosul

amocanas, xmiTve dagvibrunebda pasuxs, amasTan, saWiroebis SemTxvevaSi, mogvcemda am

amocanis werilobiT pasuxsac; meore SemTxvevaSi, sistema gaanalizebda mosmeniT

miRebul am ukve dasrulebul msjelobas da Tu msjeloba marTebuli iqneboda,

dasturs mogvcemda mis marTebulobaze, xolo Tu msjeloba aramarTebuli iqneboda,

daakoreqtirebda mas da am ukve dakoreqtirebul variants Secdomis miniSnebiT

gagvixmovanebda; mesame SemTxvevaSi ki, sistema, qarTulad gamoTqmul winadadebas

moTxovnisda Sesabamisad gadagviTargmnida an inglisurad, an germanulad da, saWiroebis

Page 109: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

108

SemTxvevaSi, sistema mogvcemda rogorc saTargmni, ise naTargmni winadadebebis

werilobiT variantebs. amasTan, aseTi eqsperimentuli programuli sistemiT

uzruvelyofili kompiuteri `mosmeniT~ miiRebda Sesasrulebel brZanebebs da,

amavdroulad, igi avtomaturi `mbeWdavisa~ da avtomaturi `mkiTxvevlis~ funqciebsac

Seasrulebda. _ is, rom #3 `eqpertisTvis~ am yvelafris `praqtikuli da gamoyenebiTi

Rirebuleba~ `eWvs iwvevs~, yovelgvari eWvis gareSe adasturebs, imas rom misi

saeqsperto Sefaseba yuradsaRebi ar aris!

8. boloTqma

is, rom proeqtis qarTveli `eqspertebi~ proeqtis eqspertizebisas iyvnen

arakompetenturni da arkeTilsindisierni, sakmarisi damajereblobiT dasabuTda. es

winamdebare naSromis erT-erTi mizani iyo. amasTan, rogorc ukve aRvniSne, imas, rom es

`eqspertebi~ arian ara damoukidebeli `eqspertebi~, aramed zemdgomTa pirdapiri

direqtivebis aRmsruleblebi, da rom sakonkursod wardgenili am umniSvnelovanesi

proeqtis gadafasebiT dainteresebulia qveyanaSi samecniero procesebis warmarTveli

mTeli vertikali, gamovricxav. iTqva isic, rom Tu es ase ar aris, maSin me,

bunebrivia, ver Sevalamazeb sinamdviles da daufaravad vityvi imis Sesaxeb, risi

mizeziTac qarTuli ena axlo momavalSi SesaZloa kulturulad veRar funqcionirebadi

enebis rigSi moeqces!

sakonkursod wardgenil proeqtSi vwerdi: `dResdReobiT, Tu Tvals gadavavlebT

maTematikuri logikis, avtomaturi mtkicebaTa Teoriis, logikuri programirebis,

xelovnuri inteleqtis problematikis, maTematikuri lingvistikisa da, maT Soris,

metyvelebis kompiuteruli amocnobisa da sinTezirebis problematikaSi intensiurad

mimdinare samecniero-teqnologiuri xasiaTis procesebs, gasagebi gaxdeba, rom

SeuZlebelia calsaxad ganvsazRvroT 15-20 wlis Semdgomi manqanuri teqnologiebis

SesaZleblobebi da im droindel zogadkulturul sazogadoebriv da saxelmwifoebriv

procesebSi maTi monawileobis zusti CarCoebi. Tumca, saerTo dinamikidan gamomdinare,

ukve SeiZleba iTqvas, rom Tu uaxloes momavalSi ar moxda mimarTulebiT ukve

dawyebuli adgilobrivi moZraobis forsireba da Tu globalurad mimdinare

Tanamedrove enobriv-teqnologiuri procesebis fonze qveynis enobriv-kulturuli

Tavdacvisunarianobis amaRlebis mizniT qarTuli enis aRWurva Tanamedrove da

perspeqtiuli teqnologiuri SesaZleblobebiT ar gamocxadda erT-erT xelSeuxebel

prioritetad, maSin 15-20 wlis Semdeg qarTuli enis kulturuli funqcionirebis

areali saswavlo, samecniero, sazogadoebrivi da saxelmwifoebrivi TvalsazrisebiT

arsebiTad SegvezRudeba.~ _ aqedan gamomdinare, kidev erTxel vayeneb umniSvnelovanes

kiTxvebs, Tumca adresati amjerad aris ara saqarTvelos erovnuli samecniero fondis

samecniero sabWo, aramed saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro:

pirveli: rogor fiqrobT, maSin rodesac Cven sakonkursod wardgenil proeqtSi

am metad mniSvnelovan sakiTxebze aseT pirdapir da Ria xazgasmebs vakeTebT, is

eqspertebi, romlebic am mZafrad dayenebul sakiTxebs pirdapirve ar pasuxoben

da amis sanacvlod zogad da arafris mTqmel saeqsperto Sefasebebs iZlevian,

SeiZleba Tu ara miviCnioT keTilsindisier, kvalificiur da kompetentur

eqspertebad?

meore: iziarebT Tu ara zemoT gamoTqmul Tvalsazris imis Sesaxeb, rom Tu

qveynis kulturuli Tavdacvisunarianobis amaRlebis mizniT qarTuli enis

Page 110: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

109

aRWurva Tanamedrove da perspeqtiuli teqnologiuri SesaZleblobebiT ar

gamocxadda erT-erT xelSeuxebel saxelmwifo prioritetad, savaraudoa, rom

ukve 15-20 wlis Semdeg qarTuli enis kulturuli funqcionirebis ariali

mniSvnelovnad SezRudul CarCoebSi moeqceva?

mesame: TvliT Tu ara, rom qarTuli enis winaSe mdgari safrTxeebis realobidan

gamomdinare ukve droa vifiqroT specialuri miznobrivi saxelmwifo institutis

formirebaze, romelic Tavs mouyris sferoSi arsebul mcirericxovan qarTul

Zalebs, erTiani ZalisxmeviT daiwyebs zrunvas mimarTulebiT aucilebeli

maRalkvalificiuri samecniero kadrebis aRzrdaze, qarTuli enis srulmaStabiani

teqnologizebis mizniT qveyanaSi daqsaqsulad mimdinare kvlevebis organizebaze

da am TvalsazrisebiT arsebuli im adgilobrivi CamorCenebis nivelirebaze, rac

ZiriTadad qarTuli maTematikuri logikuri skolis gvianformirebulobiTa da

qarTuli maTematikuri lingvisturi skolis jer ver formirebulobiT aris

ganpirobebuli?

daskvnis saxiT: CemTvis qveynis Tavdacvisunarianobis cneba bunebrivad iSleba qveynis

teritoriuli da kulturuli Tavdacvisunarianobis Tanabrad mniSvnelovan cnebebad.

amasTan, Tu qveynis teritoriuli Tavdacvisunarianoba iTxovs qveynis teritoriuli

sazRvrebis Caketvasa da dacvas SesaZlo gare safrTxeebisgan, qveynis kulturuli

Tavdacvisunarianoba, piriqiT, qveynis kulturuli sazRvrebis gaxsnilobasa da am

pirobebSi erovnuli TviTmyofadobis SenarCunebis mizniT msoflio kulturul

sivrceSi globalurad mimdinare procesebSi srul CarTulobas gulisxmobs. _ anu,

mowinave qveynebis mier inicirebuli da dRes intensiurad mimdinare epoqaluri

xasiaTis mecnieruli da teqnologiuri procesebisagan Cveni gamijvnis yoveli mcdeloba

im kulturuli periferizmiT gvemuqreba, romelic veraviTar SemTxvevaSi ver iqceva

eris verc TviTmyofadobis da verc kulturulobis SemnarCunebel safuZvlad. _ is,

rom #3 da #1 `eqspertebi~ ase udierad ekidebian zemoganxilul umniSvnelovanes

sakonkurso ganacxads, nawilobriv swored zemoaRniSnuli kulturuli periferizmis

Sedegia. kerZod, am proeqtisadmi am eqspertebis aseTi damokidebuleba ganpirobebulia

imiT, rom maT ar ician Tanamedrove maTematikuri lingvistikis, maTematikuri logikisa

da xelovnuri inteleqtis amocanis mWidro urTierTmimarTebebisa da aq moxazuli im

epoqaluri mniSvnelobis mqone miznebis Sesaxeb, romelTa Taobaze xazgasmebi am

naSromSic araerTxel iqna gakeTebuli.

2007 wlis 2 marti.

k. fxakaZe

Page 111: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

110

qarTuli enis maTematikuri Teoriis SemuSavebisa da qarTuli

maTematikuri lingvisturi skolis gadaudebeli formirebis

aucileblobis Sesaxeb

anu,

moxseneba wakiTxuli ganaTlebisa da mecnierebis saministros

mier oganizebul qarTuli enis dRisadmi miZRvnil

2007 wlis respublikur konferenciaze

Tanamedrove maTematikuri logika bunebriv enebSi arsebuli zogadi logikuri

konstruqciebis formalizebisa da maTematizebis safuZvelze Camoyalibda. iqidan

moyolebuli maTematikuri logikis farglebSi TandaTan ufro srulyofili

formaluri enebisa da Teoriebis agebis ZiriTad miznebSi kvlavac bunebrivi enebisTvis

damaxasiaTebeli logikuri konstruqciebis rac SeiZleba zusti da sruli asaxvaa.

amasTan, bunebrivi enebis formalizebisa da maTematizebis es didi xnis win dawyebuli

procesebi Tavidanve iTvaliswinebda bunebrivi enebiT warmoqmnadi enobrivi Sinaarsebis

manqanuri kalkulirebis SesaZleblobebs, rac, mTlianobaSi, am enebis srul maTematikur

dafuZnebasTan erTad maT srul manqanur dafuZnebasac niSnavs. _ amgvarad, maTematikuri

logika, romelic pirvel etapze prioritetulad maTematikisTvis damaxasiaTebeli

inteleqtualuri procesebis dafuZnebiTa da avtomatizebiT iyo dakavebuli, arsebiTad

arc arasdros moswyvetia bunebrivi enebis kvlevis aristoteleseul pirvelsawyis

miznebs da, dResac, maTematikuri lingvistika da maTematikuri logika erTi mTliani

da ganuyofeli procesis Semadgenel nawilebad ganixileba. ufro metic, dRes aRar

kamaToben imaze, rom bunebrivi enebis sruli maTematikuri da manqanuri dafuZnebis

Comski-montegiseuli miznebi maTematikis dafuZnebis frege-hilbertiseuli miznebis

sruli da amomwuravi gafarToebaa da arc imaze, rom TiToeuli konkretuli bunebrivi

enobrivi sistemis manqanuri dafuZneba uwinaresad iTxovs amave enobrivi sistemis

maTematikur dafuZnebas, rac, Tavis mxriv, am sistemis sruli maTematikuri _ logikur-

lingvisturi Teoriis SemuSavebas niSnavs.

xazgasasmelia, rom bunebrivi enobrivi sistemis maTematikuri Teoriis SemuSaveba am

enobrivi sistemis cnobieri safexuris weriTi da zepiri enebis maTematikuri Teoriebis

SemuSavebasTan erTad iTvaliswinebs amave enobrivi sistemis qvecnobieri safexuris

azriTi enis maTematikuri Teoriis SemuSavebasac. amasTan, Tanamedrove midgomebiT

nebismieri bunebrivi enobrivi sistemis qvecnobieri safexuris azriTi ena am bunebrivi

enobrivi sistemisa da universaluri bunebis mqone maTematikuri enobrivi sistemis

urTierTSejerebiT miRebul enobriv-maTematikur sistemad ganixileba.

bunebrivi enobrivi sistemebis maTematikuri Teoriebis SemuSavebis miznebSi weriTi,

zepiri da azriTi enebisa da am enebiT warmoebadi azrovnebiTi procesebis sruli

manqanuri dafuZnebis umniSvnelovanes amocanebTan erTad eqceva metyvelebis manqanuri

amocnobis aseve umniSvnelovanesi amocana. es, mTlianobaSi, Tanamedrove maTematikuri

lingvistikis farglebSi dRes ukve globalurad mimdinare am marTlacda

umniSvnelovanes samecniero procesebs epoqalur datvirTvebsa sZens. _ naTelia, rom im

enobriv kulturasa da sazogadoebas, romelic ver SeZlebs misi enisTvis Tanamedrove

maTematikuri lingvistikis wiaRSi gansazRvruli amocanebis gadawyvetas, samomavlod,

saSualeba imisa, rom misive eniT awarmoos umniSvnelovanesi kulturuli procesebi,

Page 112: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

111

aRar eqneba. _ qarTuli maTematikuri lingvisturi skolis formirebis gadaudebeli

aucilebloba aq aRniSnuliT aris ganpirobebuli.

xazgasasmelia isic, rom bunebrivi qarTuli enis bunebrivi logikis maTematikuri

Teoriis ar arseboba da qarTuli da maTematikuri enebis logikuri da Sinaarsuli

urTierTmimarTebaTa Seuswavleloba arsebiTi xasiaTis sirTuleebs qmnis enobrivi da

raodenobrivi msjelobiTi unarebisa da kritikuli azrovnebis ganviTarebaze

orientirebuli saganmanaTleblo sistemis damkvidrebis mizanTa WrilSic. _ es

qarTuli maTematikuri lingvisturi skolis formirebis gadaudebeli aucileblobis

kidev erTi ganmapirobebeli mizezia.

mokled Tsu saxelmwifo-miznobrivi programis (`kompiuteris sruli programul-

momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~) kvleviTi interesebis

gaTvaliswinebiT `logikisa da enis gaerTianebul qarTul jgufSi~ SemuSavebuli

erTwliani qveprogramis (`qarTuli enis logikuri gramatikis safuZvlebi da misi

meTodologiuri da teqnologiuri gamoyenebani~) mimarTulebiT qarTuli enisa da

metyvelebis sruli maTematikuri da manqanuri dafuZnebisTvis bolo wlebSi

warmoebuli kvlevebis Sedegebisa da am erTwliani proeqtis gamoyenebiTi xasiaTis

miznebis Sesaxeb: proeqtiT dagegmilia qarTul weriT da zepir enebSi Tavisuflad

urTierTobadi da azrovnebiTi da mTargmnelobiTi unarebiT srulyofilad aRWurvili

manqanis pirveli eqsperimentuli modelis konstruireba. es imas niSnavs, rom wlis

bolos kompiuteri qarTuli zepiri Setyobinebis saxiT dasamuSaveblad miiRebs or, an

erTpirobian logikur amocanas, an ukve dasrulebul enobriv msjelobas, an saTargmn

winadadebas da is pirvel SemTxvevaSi, gaiazrebs ra xmiT miRebul amosaxsnel amocanas,

xmiTve dagvibrunebs pasuxs. amasTan, saWiroebis SemTxvevaSi, mogvawvdis rogorc

amosaxsneli amocanis, ise misi amoxsnis werilobiT amonabeWdebs; meore SemTxvevaSi,

kompiuteri, gaanalizebs mosmeniT miRebul msjelobas da Tu msjeloba marTebuli

iqneba, dasturs mogvcems mis marTebulobaze, xolo Tu msjeloba aramarTebuli iqneba,

daakoreqtirebs mas da am ukve dakoreqtirebuls Secdomis miniSnebiTve gagvixmovanebs;

mesame SemTxvevaSi ki, kompiuteri, qarTulad gamoTqmul winadadebas Cveni moTxovnisda

Sesabamisad gadagviTargmnis an inglisurad, anda germanulad da, saWiroebis SemTxvevaSi,

mogvawvdis rogorc saTargmni, ise naTargmni winadadebebis werilobiT amonabeWdebs.

amasTan, gasagebia, rom qarTuli inteleqtualuri manqanis am pirvel eqsperimentul

models saSualeba eqneba `mosmeniT~ miiRos Sesasrulebeli brZanebebi da teqstebis

morfologiuri, sintaqsuri, logikuri da semantikuri `Semsworeblis~ funqciebTan

erTad, igi avtomaturi `mbeWdavisa~ da avtomaturi `mkiTxvelis~ funqciebis

Sesrulebasac SeZlebs.

dasasruls, rogorc ukve aRvniSneT, mokled warmovadgenT zemoaRniSnuli erTwliani

proeqtis farglebSi qarTuli enisa da metyvelebis sruli maTematikuri da manqanuri

dafuZnebisTvis bolo wlebSi Cveni jgufis mier warmoebuli im kvlevebis Sedegebs,

romlebiTac aSkarad dasturdeba am erTwliani proeqtis zemoT mokled moxazuli

teqnologiuri ganacxadis safuZvlianoba da, amasTan, mokled gavaSuqebT qarTuli enis

maTematikuri Teoriis anu, rogorc Cven mas vuwodebT, qarTuli enis logikuri

gramatikis sasafuZvlo sakiTxebsa da am sakiTxebis mWidro kavSirebs kritikuli

azrovnebis ganviTarebaze orientirebul saganmanaTleblo miznebTan.

2007 wlis 12 aprili

k. fxakaZe, k. gabunia, g. CiCua

Page 113: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

112

`cisferi mTebi~

anu,

imis Sesaxeb, Tu rogor ganixiles miznobrivi

programa, am miznobrivi programis unaxavad! _

anu,

kvlav qarTuli enis uflebebis dasacavad

batono dekano, ar daijerebT, magram is uprecedento ambavi, romelic saTaurSive

avsaxe, universitetSi moxda. kerZod, saubaria im komisiaze, romelic qvemoT

citirebuli preambulidan gamomdinare, ori kvira muSaobda miznobrivi programis

`kompiuteris sruli programul–momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv

garemoSi~ ganxilvaze, Tanac ise, rom es programa, ara marto imis gamo, rom maTTan

gansaxilvelad gadagzavnil masalebSi igi ar iyo, arc unaxiaT!

am ambavTan erTad am samecniero-saganmanaTleblo xasiaTis naSromSi mimovixilav am

sakomisio ganxilvis wamyvanis, Tsu sruli profesoris, k. gelaSvilis kiTxvars,

romelic, Tavis mxriv, gamomdinare misi Sinaarsidan, aseve uprecedento dokumentia.

1. hqonda Tu ara komisias davalebuli daskvnis momzadeba miznobrivi

programis Taobaze: `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi

moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~? _ anu, imis Sesaxeb, Tu

rogor ganixiles miznobrivi programa, am miznobrivi programis unaxavad!

naSromis am TavSi mis saTaurSive gatanili sakiTxebis garSemo gveqneba saubari. saqme

isaa, rom procesTa msvlelobis logikiT baton dekans komisiisTvis unda daevalebina

Tsu gamoyenebiTi maTematikis institutSi `bunebrivi enebis logikisa da Tanamedrove

maTematikuri lingvistikis saswavlo-samecniero laboratoriis~ formirebis sakiTxis

ganxilva da ara zemoxsenebuli miznobrivi programisa, radgan a/w 11 aprils baton

reqtors Cven swored laboratoriis formirebis sakiTxis gadawyvetis TxovniT

mivmarTeT (mimarTvis saregistracio nomeria 7379/02):

(citatis dasawyisi)

`ivane javaxiSvilis saxelobis

Tbilisis saxelmwifo universitetis reqtors

profesor giorgi xubuas

batoni giorgi,

qarTuli enis maTematikuri Teoriis, qarTuli maTematikuri lingvisturi skolis gadaudebeli

formirebisa da Tsu saxelmwifo-miznobrivi programiT `kompiuteris sruli programul-

momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ ukve mimdinare umniSvnelovanesi

kvleviTi procesebis Semdgomi aucilebeli gaRrmavebis mizniT gTxovT sabolod gadawyvitoT

ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetSi (i. vekuas sax. gamoyenebiTi

maTematikis institutSi) `bunebrivi enebis logikisa da Tanamedrove maTematikuri

lingvistikis~ saswavlo-samecniero laboratoriis Camoyalibebis sakiTxi.

Page 114: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

113

batono giorgi, sakiTxi, romlis Taobazed mogmarTavT, wlebis ganmavlobaSi amomwuravad aris

ganxiluli da mxardaWerili. _ sruliad naTelia, rom bunebrivi enebis logikisa da

maTematikuri lingvistikis qarTveli specialistebis ar arsebobis pirobebSi qarTuli

inteleqtualuri sistemis konstruireba da, Sesabamisad, qarTuli enis kulturuli funqciebis

SenarCuneba, araperspeqtiulia (ix. danarTi).

pativiscemiT,

Ria sauniversiteto seminaris

-logika, ena, gamomTvleli~ -

xelmZRvaneli,

samecniero-saganmanaTleblo Jurnalis

- `qarTuli ena da logika” –

mTavari redaqtori,

`logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufisa~ da Tsu miznobrivi

programis `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva

bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ xelmZRvaneli /k. fxakaZe/

`logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufisa~ da Tsu miznobrivi

programis `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva

bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ TanaxelmZRvaneli /k. gabunia/

`logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufisa~ da Tsu miznobrivi

programis `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva

bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ TanaxelmZRvaneli /g. CiCua/

araformaluri studenturi organizaciis

`qarTuli enis, logikisa da gamomTvlelis axalgazrduli jgufis”

mmarTveli sabWos wevri /s. masxaraSvili/

araformaluri studenturi organizaciis

`qarTuli enis, logikisa da gamomTvlelis axalgazrduli jgufis”

1. mmarTveli sabWos mdivani /n. labaZe/

2. mmarTveli sabWos wevri /l. abzianiZe/

3. mmarTveli sabWos wevri /b. CiqviniZe/

4. mmarTveli sabWos wevri /n. fxakaZe/

5. mmarTveli sabWos wevri /n. vaxania/~

(citatis dasasruli)

zemocitirebul mimarTvas mxardaWeriTi SinaarsiT xels awerdnen:

1. zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis maTematikis institutis

algebris, maTematikuri logikis da geometriis mimarTulebis sruli profesori r.

omanaZe;

2. a. razmaZis sax. maTematikis institutis logikis ganyofilebis umT d. pataraia;

3. a. razmaZis sax. maTematikis institutis logikis ganyofilebis umT d. gabelaia;

4. a. razmaZis sax. maTematikis institutis logikis ganyofilebis gamge l. esakia;

5. a. razmaZis sax. maTematikis institutis logikis ganyofilebis umT m. jiblaZe;

6. Sefasebisa da gamocdebis erovnuli centris samagistro jgufis ufrosi m. mania;

7. arn. Ciqobavas enaTmecnierebis institutis direqtoris movaleobis Semsrulebeli l.

ezugbaia;

8. arn. Ciqobavas enaTmecnierebis institutis direqtoris moadgilis movaleobis

Semsrulebeli m. manjgalaZe;

Page 115: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

114

9. zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis maTematikis institutis

direqtori o. furTuxia;

10. zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis maTematikis institutis

sruli profesori d. gordeziani;

11. zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis maTematikis institutis

direqtoris moadgile g. barelaZe;

12. zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis maTematikis institutis

sruli profesori u. goginava;

13. zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis maTematikis institutis

sruli profesori T. TadumaZe;

14. zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis maTematikis institutis

sruli profesori e. nadaraia;

15. Tsu soxumis filialis asocirebuli profesori x. ruxaia;

16. Tsu humanitaruli fakultetis dekanis movaleobis Semsrulebeli d. TvalTvaZe;

17. filologiis mecnierebaTa doqtori b. cxadaZe;

18. zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis maTematikis mimarTulebis

asistent profesori g. nadibaiZe;

19. Tsu asocirebuli profesori, filologiis mecnierebaTa doqtori T. bolqvaZe.

amasTan, mimarTvas Tan erTvoda samecniero-saganmanaTleblo naSromi `saxelmwifo

miznobrivi programis ,,kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv

qarTul enobriv garemoSi” ukve miRweuli Sedegebisa da misaRwevi miznebis, anu

qarTuli maTematikuri skolis maTematikuri lingvistikiT gafarToebis gadaudebeli

aucileblobis Sesaxeb” da Tsu saxelmwifo miznobrivi programis ,,kompiuteris sruli

programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi” mravalmxrivi

aqtualobis damadasturebeli dokumenturi masala.

qvemoT vakeTeb am masalis erTi nawilis Semoklebul citirebas. .amasTan, xazs vusvam,

rom arc zemocitirebul 7379/02 mimarTvaSi da arc mis danarTSi Tavad Tsu

saxelmwifo-miznobrivi programa ,,kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi

moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi” ar iyo da, bunebrivia, arc unda

yofiliyo, radgan, rogorc ukve aRvniSne, mimarTvis mizani iyo ara ukve mravaljer

ganxiluli miznobrivi programis ganxilva, aramed bunebrivi enebis logikisa da

Tanamedrove maTematikuri lingvistikis laboratoriis formirebis sakiTxis saboloo

gadawyveta!

(citatis dasawyisi)

2001 wels proeqtis CarTvas saxelmwifo miznobrivi programebis CamonaTvalSi mxari dauWires

zogadi da gamoyenebiTi enaTmecnierebis kaTedris gamgem akademikosma Tamaz gamyreliZem,

gamoyenebiTi maTematikis institutis direqtorma profesorma daviT gordezianma, kompiuterebis

maTematikuri uzrunvelyofisa da kompiuteruli teqnologiebis kaTedris gamgem profesorma

hamlet melaZem, maTematikis dafuZnebis da swavlebis meTodikis kaTedris gamgem profesorma

Tamaz TevzaZem, marTvis sistemebis institutis enis modelirebis ganyofilebis gamgem giorgi

CikoiZem, aRmosavleTmcodneobis institutis aRmosavlur enaTa tipologiis ganyofilebis

gamgem profesorma marika jiqiam, gmi institutis maTematikuri logikisa da swavlebis

meTodikis ganyofilebis gamgem ximur ruxaiam, saxelmwifo kancelariis kulturis, ganaTlebis,

mecnierebisa da axalgazrdobis saqmeTa samsaxuris ufrosma koba imedaSvilma (amonaridi misi

mxardaWeridan: ,aRniSnuli proeqti sarecenziod gadaegzavna enaTmecnierebis instituts, enis

saxelmwifo palatasa da informatizaciis saxelmwifo departaments. samive dawesebulebas

miaCnia, rom proeqti metad mniSvnelovania, imsaxurebs mxardaWeras da gansaxorcielebelia

gansakuTrebiT dRevandel dRes. maT azrs Cvenc viziarebT.”), enaTmecnierebis institutis

direqtorma akademikosma guCa kvaracxeliam (amonaridi misi mxardaWeridan: ,,proeqti

Page 116: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

115

saxelmwifoebriv mxardaWeras imsaxurebs, ramdenadac qarTuli enis e.w. kompiuterizacia

umniSvnelovanesi problemaa. proeqti saxelmwifoebriv mxardaWeras imsaxurebs miT ufro, rom

am mimarTulebiT saxelmwifos dRemde araviTari xarji ar gauRia.”), enis saxelmwifo palatis

Tavmjdomarem levan Rvinjiliam (amonaridi misi mxardaWeridan: ,,proeqtis ganxorcieleba

migvaCnia saqarTvelos saxelmwifo enis srulfasovani funqcionirebisa da qveynis cxovrebis

yvela sferoSi misi gamoyenebis arealis maqsimalurad aTvisebis erT-erT aucilebel pirobad,

uromlisodac mosalodnelia saxelmwifo enis Semdgomi ganviTarebis procesebis mniSvnelovnad

Seferxeba”) da informatizaciis saxelmwifo departamentis Tavmjdomarem daviT Tarxan-

mouravma (amonaridi misi mxardaWeridan: ,,proeqti iTvaliswinebs qarTuli enis formalur-

logikuri modelis SemuSavebas, rac aucilebelia kompiuteruli sistemebis qarTul enobriv

garemoSi mosaqcevad. gvsurs gacnoboT, rom aRniSnuli sakiTxi udavod warmoadgens saxelmwifo

mniSvnelobis amocanas da yovelmxriv mxardasaWeria.”).

(citatis dasasruli)

(citatis dasawyisi)

2002 wels saxelmwifo universitetma proeqti waradgina ekonomikis, mrewvelobisa da

vaWrobis saministroSi. . . . am gadawyvetilebas win uswrebda 2002 wlis 3 marts ganaTlebis

saministroSi imdroindeli ganaTlebis ministris iniciativiT organizebuli proeqtis

meTodebis, miznebisa da amocanebis Ria ganxilva.

ganxilvas uZRveboda ganaTlebis marTvis sainformacio sistemis qvekomponentis xelmZRvaneli

gia ServaSiZe. qvemoT mogvyavs mcire amonaridebi am Ria ganxilvis angariSidan (angariSi

momzadebulia g. ServaSiZis mier): `enaTmecnierebis institutis zogadi enaTmecnierebis

ganyofilebis gamgem maia maWavarianma aRniSna proeqtis Rrma mecnieruli da praqtikuli

Rirebuleba.~ `enaTmecnierebis institutis qarTvelur enaTa ganyofilebis gamgem profesorma

Tedo uTurgaiZem aRniSna programis aqtualoba da ganxorcielebis saswrafo dawyebis

aucilebloba. qarTuli enis maTematikuri (formalur-logikuri) aRwera dasaxa rogorc

aucilebeli winapiroba qarTulenobrivi programuli produqtis Sesaqmnelad.~

`aRmosavleTmcodneobis institutis aRmosavlur enaTa tipologiis ganyofilebis gamgem

profesorma marika jiqiam programa Seafasa rogorc erT-erTi mniSvnelovani mimarTuleba

saqarTveloSi enaTmecnierebis ganviTarebisaTvis.~ `ganaTlebis marTvis sainformacio sistemis

qvekomponentis xelmZRvanelma gia ServaSiZem xazi gausva programis ganxorcielebis

Rirebulebas Tanamedrove kompiuteruli lingvistikis ganviTarebaSi.~ `teqnikuri

universitetis profesorma levan CxaiZem miuTiTa aseTi tipis samecniero da praqtikuli

samuSaoebis dafinansebis sasicocxlo aucileblobaze dRevandeli saqarTvelosaTvis.~

`aRmosavleTmcodneobis institutis aRmosavlur enaTa tipologiis ganyofilebis wamyvanma

mecnier-TanamSromelma eTer soseliam warmoaCina proeqti rogorc enis formaluri logikis

safuZvelze aRweris erTi unikaluri da umniSvnelovanesi mimarTuleba.~ `saqarTvelos

ganaTlebis ministrma aleqsandre kartoziam aRniSna, rom ganxilvis Sedegad gamoikveTa enis

maTematikuri modelirebis aseTi saxis midgomisa da sistemuri kvlevis aucilebloba.~

(citatis dasasruli)

(citatis dasawyisi)

2002 wels parlamentis ganaTlebis, mecnierebis, kulturisa da sportis komitetSi Sedga

proeqtis sakomiteto ganxilva. am ganxilvis safuZvelze komitetis imdroindeli Tavmjdomare

akademikosi nodar amaRlobeli werda: ,,proeqts didi saxelmwifo mxardaWera aqvs. misi

aqtualoba dRes araviTar eWvs ar iwvevs, radgan es aris qarTuli enis, rogorc kulturuli

fenomenis SenarCuneba-gadarCenis, misi ganviTarebisa da Seswavlis gaRrmavebis saSualeba da

erovnuli cnobierebis ganmtkicebis erT-erTi umniSvnelovanesi gza. am WeSmaritad erovnul

saqmes saerTo mxardaWera da Tanadgoma sWirdeba.~

(citatis dasasruli)

Page 117: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

116

(citatis dasawyisi)

2003 wlis 20 ivniss i. vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis institutis `logika, ena,

gamomTvleli~ seminaris farglebSi Sedga pirveli Ria diskusia Tbilisis saxelmwifo

universitetSi maTematikuri lingvistikis mimarTulebiT aucileblad sawarmoebeli

sauniversiteto swavlebis gadaudebeli formirebis Taobaze. diskusiam calsaxad daadastura

saqarTveloSi Tanamedrove maTematikuri lingvistikis mimarTulebiT sauniversiteto swavlebis

warmoebis gadaudebeli aucilebloba. aRniSnulis gaTvaliswinebiT iv. javaxiSvilis saxelobis

Tbilisis saxelmwifo universitetis imdroindeli reqtorisadmi gakeTebul mimarTvas xels

awerdnen akademikosi Tamaz gamyreliZe, akademikosi guCa kvaracxelia, profesori damana

meliqiSvili, profesori irine meliqiSvili, profesori Tedo uTurgaiZe, profesori marika

jiqia, profesori eTer soselia, profesori rusudan asaTiani, profesori nana Sengelaia,

docenti inga Saduri, docenti zaza kiknaZe, docenti jemal anTiZe, docenti giorgi CikoiZe,

docenti levan CxaiZe, docenti ximur ruxaia, docenti nugzar sxirtlaZe, Tsu proreqtori

parmen margvelaSvili, Tsu proreqtori Temur xuroZe, Tsu proreqtori anzor xelaSvili.

i. vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis institutis saxelmwifo-miznobrivi programa

,,kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi”

ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetma 2004 da 2005 wlebis

sabiujeto ganacxadSi erT-erT saxelmwifo miznobriv punqtad waradgina.

2004 wlis 18 ivnisis Tsu meqanika-maTematikis fakultetis samecniero sabWos gadawyvetilebiT

maTematikis dafuZnebisa da meTodikis kaTedraze pirvelad saqarTveloSi Camoyalibda

`maTematikuri da bunebrivi enebis logikis” specializacia

(citatis dasasruli)

(citatis dasawyisi)

2004 wlis 25 aprils gamoyenebiTi maTematikis institutis direqtorma daviT gordezianma

mimarTa saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis ministrs. amonaridi am mimarTvidan: ,,batono

kaxa, montegiuseuli logikur-lingvisturi samecniero mimarTulebiT nagulisxmevi

maTematikurad mkacri formalur-logikuri meTodebiT bunebrivi qarTuli enis kvlevis procesi

mxolod axla iwyeba, arada problema misi praqtikuli da Teoriuli Rirebulebidan

gamomdinare fundamenturi xasiaTisaa.” ministrisadmi imave dRiT gakeTebul mimarTvaSi Tsu-s

imdroindeli proreqtori anzor xelaSvili werda: ,,batono kaxa, imedi gvaqvs, rom

saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro yuradRebiT Seiswavlis sakiTxs da mxars

dauWers saerTo qarTul kulturul RirebulebaTa SreSi mdebare saxelmwifo miznobriobis

biujetur dafuZnebas”.

(citatis dasasruli)

(citatis dasawyisi)

`saministroSi sakiTxis Seswavla daevala ministris moadgiles q-b. b. wifurias. detaluri

analizis safuZvelze proeqtTan dakavSirebiT saministrom Semdegi pozicia gamokveTa:

,,saministro mxars uWers mis (e.i. proeqtis) pirdapir miznobriv dafinansebas Tbilisis

saxelmwifo universitetis 2005 wlis saxelmwifo biujetis farglebSi”. amasTan, ganaTlebisa

da mecnierebis ministris moadgile q-b. b. wifuria saqarTvelos mTavrobis kancelariidan

Sesul f/3446 09.09.04. werilis pasuxad werda: ,,saministro mxars uWers im Tvalsazriss,

rom proeqtiT moxazuli mimarTulebiT kvlevebis arganviTarebis SemTxvevaSi qarTul enas

dekulturizaciis saSiSroeba emuqreba. garda amisa, . . . gamoikveTa, rom qarTul enobriv

sistemaSi proeqtiT gaTvaliswinebuli montegiuseuli logikur-lingvisturi kvlevebi

fundamenturi mniSvnelobisaa enobriv-azrovnebiT unar-Cvevebze orientirebuli swavlebis

optimaluri da miznobrivi warmarTvisaTvis, rac kidev erTi mniSvnelovani safuZvelia

proeqtisadmi saministros mier zemoT gamoxatuli sruli mxardaWerisa”

(citatis dasasruli)

Page 118: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

117

(citatis dasawyisi)

amonaridi erovnuli saswavlo gegmebisa da saxelmZRvaneloebis SemmuSavebeli jgufis

xelmZRvanelis b-n. s. janaSias #257 _ 2.11.2004 werilidan: `logikisa da enis gaerTianebuli

jgufis mier dasmuli sakiTxi (warmodgenili b-n. k. fxakaZisa da b-n. k. gabunias mier)

qarTuli enis, qarTuli enis logikisa da maTematikuri logikis swavlebis Sesaxeb Zalian

saintereso da mniSvnelovan Temas warmoadgens dRevandel saganmanaTleblo reformis WrilSi.

rodesac dRes saswavlo gegmebi dgeba, prioritetuli xdeba azrovnebis iseTi formebis

swavleba da im unarebis ganviTareba, romlebic ar aris SezRuduli erTi romelime codnis

sferoTi. ... yovelive amis gaTvaliswinebiT, Cven yovelmxriv mxars vuWerT am jgufis qarTuli

enis logikur-lingvistur kvlevas. aseve, Cven ukve daviwyeT TanamSromloba am kvlevebis

Sedegebis gaTvaliswinebis Sesaxeb erovnul saswavlo gegmebSi~.

(citatis dasasruli)

(citatis dasawyisi)

`imave wlis 26 oqtombers ganaTlebis, mecnierebis, kulturisa da sportis komitetis

Tavmjdomare n. grigalaSvili SemdegiT pasuxobs Cem #4178-2 werils: ,,komiteti miesalmeba

gamoyenebiTi maTematikis institutis saxelmwifo-miznobrivi programis ganxorcielebas da

mxars uWers mis pirdapir miznobriv dafinansebas Tbilisis saxelmwifo universitetis 2005

wlis saxelmwifo biujetis farglebSi”

(citatis dasasruli)

(citatis dasawyisi)

2005 wlis 19 maiss saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis ministrs, b-n. kaxa lomaias

erToblivad mimarTaven Tsu reqtoris moadgile profesori l. gordeziani, Tsu samecniero

kvlevebis departamentis direqtori prof. m. eliaSvili, Tsu gamoyenebiTi maTematikis

institutis direqtori prof. d. gordeziani. amonaridi am mimarTvidan: ,,gamomdinare iqidan,

rom subordinaciulad sakiTxis gadawyveta Tqveni saministros kompetencia da gamomdinare

iqidanac, rom sakiTxis mniSvneloba da aqtualoba araviTar eWvs ar iwvevs, ramdenadac is, rom

,,proeqtiT moxazuli mimarTulebiT kvlevebis arganviTarebis SemTxvevaSi, qarTul enas

dekulturizaciis saSiSroeba emuqreba” aris viTarebis ara gadaWarbebuli, aramed realuri

Sefaseba, gTxovT, an seqtembridan 2005 wlis biujetis dazustebisas an, ukidures SemTxvevaSi,

2006 wlis biujetis formirebisas, gamoyoT sabiujeto asigneba aRniSnuli programis

saxelmwifo miznobrivi dafinansebisaTvis, rac ,,logikisa da enis gaerTianebul qarTul

jgufs”, romelmac Tavisi maRali kompetencia ukve daadastura logikur-lingvisturi xasiaTis

Tanamedrove donis Teoriuli naSromebiTa Tu maRali inteleqtualuri sirTulis mqone iseTi

programuli realizaciebiT, romlebsac jer-jerobiT saqarTveloSi analogebi ar gaaCnia,

saSualebas miscems TanamSromlobiT reJimSi gaagrZelos muSaoba miznobrivi programiT

moxazuli Semdgomi safexuris amocanebis gadasaWrelad”

(citatis dasasruli)

(citatis dasawyisi)

am procesebis gaTvaliswinebiT 2005 wlis 24 agvistos Tsu sabunebismetyvelo fakultetis

maTematikis institutis direqtors, prof. r. boWoriSvils sarekomendacio weriliT mimarTavs

saqarTvelos ganaTlebis da mecnierebis saministros proeqt ,,ilia WavWavaZis” maTematikis

jgufis koordinatori b-n. z. giunaSvili da qarTuli enisa da literaturis jgufis

koordinatori b-n. k. gabunia. amonaridi am mimarTvidan: ,,swavlebis Tanamedrove moTxovnebiT

gansakuTrebuli yuradReba eqceva aRsazrdelSi logikurad gamarTuli azrovnebiTi unarebis

Camoyalibebas. amasTan, yuradReba eqceva rogorc maTematikuri, ise enobrivi msjelobiTi

unarebis ganviTarebasa da am unarebis Sejerebas. ... . aqedan gamomdinare, mniSvnelovnad

miviCnevT universitetSi maTematikis dafuZnebisa da swavlebis meTodikis kaTedraze ukve

dawyebuli logikur-lingvisturi samecniero xazis ganviTarebis process. cxadia, rom

maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da swavlebis Tanamedrove meTodebis erT-erT

Page 119: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

118

safakulteto saswavlo xazad damkvidreba arsebiTad Seuwyobs xels ganaTlebis reformis

winaSe mdgari problemebis gadawyvetas”

(citatis dasasruli)

(citatis dasawyisi)

`sakiTxTa amgvarma fundamenturma mniSvnelobebma ganapiroba is, rom Tsu sabunebismetyvelo

fakultetis maTematikis institutma institutis imdroindeli direqtorisa da profesuris

mxardaWeriT 2006 wlis maTematikis samagistro programaSi `maTematikuri lingvistika~ erT-

erT calke samagistro safexuris modulad daamtkica. amas Tu imasac davumatebT, rom 2004

wels dafuZnebuli maTematikuri da bunebrivi enebis logikis specialobis farglebSi me

vxelmZRvanelobdi bunebrivi enebis logikis specializacias da rom am xaziT sabakalavro

safexuris sauniversiteto saswavlo procesebi ara Tu dawyebuli iyo, aramed warmatebuladac

mimdinareobda, rac Tundac imiTac dasturdeba, rom 2006 akademiuri wlisaTvis maTematikuri

da bunebrivi enebis logikis specializaciaze arCevani maTematikis institutis oTx

meorekursel friadosan students ukve gakeTebuli hqonda, gasagebi gaxdeba is, rom 2006

wlis aprilis Tvis monacemebiT proeqtis gaswvriv Cemi mravalwliani saqmianobis erT-erTi

umniSvnelovanesi etapobrivi mizani, anu, saqarTveloSi maTematikuri lingvistikis

mimarTulebiT aucilebeli sauniversiteto swavlebis organizeba ukve TiTqmis sruli

moculobiT iyo ganxorcielebuli.

(citatis dasasruli)

(citatis dasawyisi)

`2006 wlis 18 maiss, anu sauniversiteto konkursamde erTi TviT adre, ivane javaxiSvilis

sax. Tsu reqtors prof. g. xubuas mimarTavs Sefasebisa da gamocdebis erovnuli centris

direqtori q-b. m. miminoSvili. amonaridi am mimarTvidan: `Sefasebisa da gamocdebis erovnuli

centri ukve weliwadze metia TanamSromlobs `logikisa da enis gaerTianebul qarTul

jgufTan~, romelic muSaobs Tsu saxelmwifo-miznobriv programaze `kompiuteris sruli

programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~. TanamSromlobis

mizania erTiani erovnuli gamocdebis farglebSi mimdinare zogadi unarebis testirebasTan

bunebrivad mibmuli kerZo da zogadi xasiaTis logikur-lingvisturi sakiTxebis mecnieruli

analizis safuZvelze am tipis gamocdebTan dakavSirebuli problemebis TandaTanobiTi

nivelireba da, Sesabamisad, am umniSvnelovanesi sagamocdo xazis dadebiTi Semadgenlebis sruli

amuSaveba rogorc mimdinare, ise perspeqtiuli interesebis gaTvaliswinebiT. . . .. amgvarad,

maTematikuri lingvistikis modulis formirebasa da am mimarTulebiT sauniversiteto

safexuris saswavlo procesebis Semdgom gaaqtiurebas centri yovelmxriv mxars uWers.~

(citatis dasasruli)

(citatis dasawyisi)

amave wlis 22 maiss erovnuli saswavlo gegmebisa da saxelmZRvaneloebis SemmuSavebeli

jgufis xelmZRvaneli b-n s. janaSia kidev erTxel adasturebs saganmanaTleblo reformis

WrilSi zemoaRniSnul sakiTxTa aqtualobas. amonaridi erovnuli saswavlo gegmebisa da

saxelmZRvaneloebis SemmuSavebeli jgufis xelmZRvanelis b-n. s. janaSias werilidan: `ori

welia vTanamSromlobT logikisa da enis gaerTianebul qarTul jgufTan ... qarTuli enis,

qarTuli enis logikisa da maTematikuri logikis swavlebis Sesaxeb. es Tema kvlavac

aqtualuria. ... zemoTqmulidan gamomdinare, Cven mxars vuWerT am jgufis mier qarTuli enis

logikur-lingvistur kvlevas. ... imedi gvaqvs, rom TanamSromloba gagrZeldeba da saSualeba

gveqneba saswavlo gegmebis SemuSavebisas am jgufis Sedegebis gaTvaliswinebisa”.

(citatis dasasruli)

(citatis dasawyisi)

2007 wlis 8 ianvars arnold Ciqobavas enaTmecnierebis instituti mimarTavs iv. javaxiSvilis

saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis reqtors (amonaridi am mimarTvidan)

`sauniversiteto swavlebis reformis kvaldakval mizanSewonilad migvaCnia maTematikuri

Page 120: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

119

lingvistikis Semswavleli samagistro programis arseboba swored universitetis bazaze.

kerZod, sabunebismetyvelo fakultetis maTematikis institutSi 2004 wlidan ukve

mimdinareobda bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri enaTmecnierebis swavleba.~

(citatis dasasruli)

(citatis dasawyisi)

ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis maTematikis instituti

fakultetis samecniero seminaris kolegias Txovs saseminaro mosmenaze daSvebis mizniT

ganixilos Tema:

qarTuli enis maTematikuri Teoriis sasafuZvlo sakiTxebisa da qarTuli maTematikuri

lingvisturi skolis gadaudebeli formirebis aucileblobis Sesaxeb

Suamdgomlobis safuZveli:

2007 wlis 9 ianvars, Tsu zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis maTematikis

institutis samecniero sabWom ganixila qarTuli maTematikuri skolis maTematikuri

lingvistikiT gafarToebis gadaudebeli aucileblobis sakiTxi. sxdomas sabWos wevrebis garda

(profesorebi daviT gordeziani, elizbar nadaraia, Tamaz vaSaymaZe, Tamaz TadumaZe, roland

omanaZe, uSangi goginava, omar furTuxia (institutis direqtori), gia barelaZe (institutis

direqtoris moadgile) eswrebodnen `qarTuli enis, logikisa da gamomTvlelis axalgazrdul

jgufSi~ gaerTianebuli Tsu zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis

studentebi (l. abzianiZe, n. vaxania, n. labaZe, a. masxaraSvili, n. fxakaZe, b. CiqviniZe). sxdoma

inicirebuli iyo amave studentebis mier ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

universitetis reqtorisadmi gakeTebuli mimarTviT, romliTac isini iTxovdnen maTematikuri da

bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri lingvistikis mimarTulebiT gauqmebuli

sauniversiteto swavlebaTa aRdgenas, raTa maT miscemodaT saSualeba sabakalavro safexuris

sauniversiteto swavlebis maT mierve arCeuli mimarTulebiT gagrZelebisa. sabWos sakiTxi

warudgina Tsu mkvlevarma k. fxakaZem. man mokled mimoixila Tanamedrove maTematikur

lingvistikaSi arsebuli samecniero da teqnologiuri miznebis gansakuTrebuli kulturuli

mniSvnelobebi, mimarTulebis qarTvelologiuri datvirTvebi, erTmaneTs daupirispira am

samecniero sferoSi dRes arsebuli saerTaSoriso da adgilobrivi viTarebebi, mokled

warmoadgina saqarTveloSi maTematikuri lingvistikis dafuZnebis mizniT i. vekuas sax.

gamoyenebiTi maTematikis institutisa da logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufis

mier bolo wlebSi warmoebuli procesebis istoria da xazi gausva qarTuli enis maTematikuri

Teoriis SemuSavebisa da maTematikuri lingvistikis mimarTulebiT Sewyvetili sauniversiteto

saswavlo procesebis aRdgenis gadaudebel aucileblobas. institutis samecniero sabWom

srulad gaiziara momxseneblis mier gamoTqmuli mosazrebebi da sabWos wevrTa TiTqmis mTelma

Semadgenlobam xelmoweriT dauWira mxari zemoaRniSnuli miznebiT universitetis reqtorisadmi

gakeTebul mimarTvas (ix. danarTi).

sabWos sxdomaze sakiTxis gaswvriv ganviTarebuli diskusiisas Tsu srulma profesorma d.

gordezianma kidev erTxel gausva xazi sakiTxis gansakuTrebul mniSvnelobebs da mimarTulebiT

saerTaSoriso standartebis Sesabamisi srulmasStabiani swavlebis sakiTxis gadasawyvetad

saWirod miiCnia Tsu zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis farglebSi

gamoyenebiTi maTematikis institutis formireba, sadac es umniSvnelovanesi zogadqarTuli

kulturuli datvirTvebis mqone Tematika erT-erT Zireul saswavlo xazad ganisazRvreboda.

amasTan, sakiTxis droSi SezRudulobis gamo, rac saswavlo procesSi ukve CarTuli

studentebis saswavlo interesebis droul dakmayofilebas iTvaliswinebda, gamoTqva iniciativa

zemoaRniSnuli mizniT specialuri sauniversiteto jgufis formirebisa, romelsac saTaveSi

Tsu sruli profesori T. vaSaymaZe Caudgeboda da romel jgufSic erT-erT wevrad

maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri lingvistikis mimarTulebis

interesebis gaTvaliswinebiT iTanamSromlebda Tsu mkvlevari k. fxakaZe. amasTan, institutis

direqtorma profesorma o. furTuxiam, isev da isev sakiTxis droSi SezRudulobis gamo, rac,

rogorc ukve aRiniSna, ganpirobebulia saswavlo procesSi ukve CarTuli studentebis

saswavlo interesebis drouli dakmayofilebis aucileblobiT, mizanSewonilad miiCnia

Page 121: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

120

maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri lingvistikis mimarTulebiT

arCeviTi kursebis wardgena. es ukve mimdinare semestridanve studentebs saSualebas miscemda

am formatiT mainc daekmayofilebinaT maTi sauniversiteto saswavlo interesi. garda amisa,

batonma omar furTuxiam, gamomdinare sakiTxTa gansakuTrebuli mniSvnelobebidan, gamoTqva

iniciativa sabWoze ganxiluli umniSvnelovanesi sakiTxebis Taobaze momxsenebeli specialuri

moxsenebiT wamdgariyo zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis samecniero

seminarze. _ zemoaRniSnul mniSvnelovan mosazrebebsa da iniciativebs sabWos wevrTa srulma

Semadgenlobam dauWira mxari.~

(citatis dasasruli)

(citatis dasawyisi)

saqarTvelos maTematikosTa kavSiris 16 martis sadiskusio ganxilvis safuZvelze gamoikveTa

Semdegi `saqarTvelos maTematikosTa kavSirs mizanSewonilad da aucileblad miaCnia, rom

Seiqmnas jgufebi, rogorc Tsu humanitarul fakultetze, ise Tsu zusti da

sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetze, romlebic Semdgomi sruli manqanuri

(kompiuteruli) dafuZnebis mizniT yovelmxriv da amomwuravad Seiswavlian qarTul enasa da

metyvelebas. vTvliT, rom es saWiroa da SesaZlebelic, radgan saqarTveloSi arsebobs ori

Zlieri skola, rogorc enaTmecnierebaSi, ise maTematikaSi. _ SeiZleba es sakiTxi

dagvianebulic ki iyos. amitom es saqme droulad unda gadawydes, rom am saukuneSi saqarTvelo

sxva qveynebs ar CamorCes~ (maTematikosTa kavSiris prezidenti, profesori j. SariqaZe).

(citatis dasasruli)

(citatis dasawyisi)

2007 wlis saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier organizebul samecniero

konferenciaze `qarTuli saliteraturo enis sakiTxebi (istoria da Tanamedrove mdgomareoba)”

daSvebul iqna Tsu saxelmwifo-miznobriv programis `kompiuteris sruli programul-

momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ xelmZRvanelis k. fxakaZisa da

amave miznobrivi programis TanaxelmZRvanelebis g. CiCuasa da k. gabunias erToblivi moxseneba

saTauriT `qarTuli maTematikuri lingvisturi skolis formirebis gadaudebeli aucileblobis

Sesaxeb~, rac imas, rom sakiTxi aqtualuria da gadaudebel gadawyvetas iTxovs, kidev erTxel

adasturebs.

(citatis dasasruli)

miznobrivi programis aqtualobis damadasturebeli masalis am mcire kolaJidanac

TvalnaTliv Cans ra mniSvnelovani mxardaWerebi aqvs programas, rogorc

specialistebis, ise ganaTlebisa da mecnierebis saministrosa da saqarTvelos

parlamentis Sesabamisi komitetis mxridan da isic, Tu ra mniSvnelovani Zvrebi

ganviTarda 2004-2006 wlebSi proeqtis mimarTulebiT reformamdel universitetSi.

sxvaTa Soris, batono dekano, am mniSvnelovani Zvrebis erT-erTi mniSvnelovani

Tanamonawile Tqvenc iyaviT. _ swored Tqveni direqtorobis dros iyo, rom Tsu

maTematikis institutSi daiwyo swavleba `maTematikuri da bunebrivi enebis logikis

specializaciis~ mimarTulebiT. Tqvenive direqtorobis dros iyo isic, rom maTematikis

samagistro programis farglebSi `maTematikuri lingvistika~ erT-erT samagistro

modulad damtkicda. garda amisa, reformis Semdgom Tqven iyaviT iniciatori imisa, rom

Tsu maTematikis institutma am programis interesebis gaTvaliswinebiT `bunebrivi

enebis zogadi logikuri safuZvlebisa da qarTuli enis logikis~ kursi erT-erT

sauniversiteto kursad waradgina.

amgvarad, batono dekano, is, rom komisia nacvlad `bunebrivi enebis logikisa da

Tanamedrove maTematikuri lingvistikis” laboratoriis formirebis sakiTxis

ganxilvisa, dakavda Tavad am mravaljer ganxiluli da mxardaWerili miznobrivi

Page 122: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

121

programis sakiTxis ganxilviT, erTi mxriv, CemTvis metad moulodneli iyo, meore

mxriv ki, aman is `cisferi mTebi” gamaxsena, romelic qarTuli enisa da

qarTulenobrivi kulturulobisTvis am umniSvnelovanes miznobriv programas ukve didi

xania Tan sdevs. _ aqve vakeTeb Tsu kompiuteruli mecnierebaTa institutis sruli

profesoris k. gelaSvilis im kiTxvaris preambulis srul citirebas, saidanac

pirdapir Cans, rom Tqven komisias swored zemoaRniSnuli davalebiT mimarTeT:

(citatis dasawyisi)

`pativcemulo komisiis wevrebo,

batoni dekanis mier Cven dagvevala daskvnis momzadeba miznobrivi programis Taobaze:

`kompiuteris sruli programul – momsaxureobiTi moqceva bunebriv

qarTul enobriv garemoSi~

kompetenturi daskvnis SemuSavebisaTvis saWiroa damatebiTi informaciis miReba, ZiriTadad

proeqtis avtorebisagan. gTxovT gaecnoT SesaZlo kiTxvebis nusxas da SeajeroT igi proeqtis

miTiTebul gverdebTan. gTxovT wamoadginoT winadadebebi, Tqveni azriT miuRebeli kiTxvebis

amoRebis da, piriqiT, SesaZlo kiTxvebis damatebis Taobaze. qvemoT yvelgan, proeqtidan

amoRebuli citatebi moyvanilia daxrili SriftiT.~

(citatis dasasruli)

Tumca, batono dekano, is, rom am preambulis bolo nawili, sadac k. gelaSvili ambobs,

rom `qvemoT yvelgan, proeqtidan amoRebuli citatebi moyvanilia daxrili SriftiT~,

tyuilia1, uflebas maZlevs vivaraudo, rom k. gelaSvili misi preambulis sawyis

nawilSic tyuis! _ miT ufro, rom, isev vimeoreb, wesiT Tqven komisiisTvis aseTi

davalebiT ar unda migemarTaT! _ aqedan gamomdinare, batono dekano, SekiTxva, romlis

bunebrivi adresati Tqven brZandebiT: asaxavs Tu ara sinamdviles k. gelaSvilis

kiTxvaris preambulis sawyisi nawili, Tu igi aqac tyuis? _ amasTan, Tu Tqven marTla

daavaleT komisias Tsu miznobrivi programis ,,kompiuteris sruli programul-

momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi” ganxilva, maSin, unda

icodeT, rom k. gelaSvilma tyuilebiTa am tipis sakomisio ganxilvebis proceduruli

normebis sruli ignorirebiT moaxerxa is, rom komisiam, romelsac `dekanis mier”

davalebuli hqonda `daskvnis momzadeba miznobrivi programis Taobaze: `kompiuteris

sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~, es

daskvna ise moamzada, rom es programa arc unaxia! _ me ar megona Tu `cisfer mTebSi~

Tavmoyrili daujerebeli ambebi amdenad namdvilni da xelSesaxebni iyvnen.

2 ra qnas srulma profesorma gelaSvilma, Tu misTvis cnobili

inteleqtis formebi (adamianebis da angelozebis), erT romelime

enaze ar arian mibmulni?! _ anu, rao-rao?!

axla Tavad kompiuterul mecnierebaTa institutis sruli profesoris k. gelaSvilis

im uprecedento kiTxvaris Sesaxeb, romlis preambulac me ukve mimovixile: pirdapir

unda iTqvas, rom kiTxvaris ZiriTadi Sinaarsi aSkarad adasturebs kiTxvaris avtoris

ukidures arakompetenturobas im sakiTxebSi, romlebsac igi am kiTxvariT exeba. Tumca,

1 citatebi moyvanilia ara miznobrivi programidan ,kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi

moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~, aramed samecniero-saganmanaTleblo naSromidan saTauriT

`saxelmwifo miznobrivi programis ,,kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv

qarTul enobriv garemoSi” ukve miRweuli Sedegebisa da misaRwevi miznebis, anu qarTuli maTematikuri

skolis maTematikuri lingvistikiT gafarToebis gadaudebeli aucileblobis Sesaxeb~.

Page 123: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

122

garda am arakompetenturobisa, es kiTxvari aSkarad adasturebs agreTve k. gelaSvilis

aseve ukidures arapunqtualobas, risi pirveli utyuari dasturi misi ukve ganxiluli

preambulaa.

marTlac, preambulaSi k. gelaSvilma samecniero-saganmanaTleblo naSromi `saxelmwifo

miznobrivi programis ,,kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv

qarTul enobriv garemoSi” ukve miRweuli Sedegebisa da misaRwevi miznebis, anu

qarTuli maTematikuri skolis maTematikuri lingvistikiT gafarToebis gadaudebeli

aucileblobis Sesaxeb” gaaigiva Tsu miznobriv programasTan ,,kompiuteris sruli

programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi” da am misi

marTlacda ukiduresi arapunqtualobiT komisiis wevrebs Seuqmna iluzia imisa, rom

kiTxvarSi mis mierve gakeTebuli citatebi proeqtidanaa aRebuli da rom isini (e. i.

komisiis wevrebi) zemoxsenebul miznobriv programas ixilaven!

me valdebuli var am yvelafriT SecdomaSi Seyvanil komisiis wevrebs vuTxra, rom

isini ori kviris ganmavlobaSi ise ixilavdnen Tsu miznobriv programas ,,kompiuteris

sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi”, rom

es miznobrivi programa arc maT da arc k. gelaSvils nanaxic ki ar hqondaT, riTac es

sakomisio ganxilva im precedentad iqca, rac, bunebrivia, ar iqneba sasurveli Tu

sauniversiteto tradiciad Camoyalibdeba.

axla ufro arsobrivad: kiTxvaris ZiriTadi Sinaarsi 19 punqtisagan Sesdgeba. amasTan,

TiToeul am punqtSi aris an mxolod kiTxva, an mxolod komentari, an kiTxvac da

komentaric. Sesabamisad, Cemi pasuxis ZiriTadi Sinaarsic 19 punqtisgan iqneba Semdgari,

sadac Cemi pasuxebis, kiTxvebisa da komentarebis garda iqneba CanarTebic. amasTan,

TiToeul punqts kiTxvaris Sesabamisi punqtis citirebiT daviwyeb. Tumca, k.

gelaSvilisagan gansxvavebiT, me amas gavakeTeb citirebis eTikisa da normebis sruli

dacviT. mivyveT TanamimdevrobiT:

1. (citatis dasawyisi)

`1. (gv. 1, abz. 2.): ~ueWvelia, rom moazrovne eleqtronuli manqanebis (miaqcieT

yuradReba terminologias) epoqaSi is enebi, romlebic am saxis teqnologiebiT ver aRiWurvebian, daknindebian da safrTxis winaSe aRmoCndebian~. kiTxva: romel epoqazea saubari, rodis dadgeba aseTi epoqa, aris Tu ara sakamaTo TviT

aseTi epoqis arseboba?~

(citatis dasasruli)

komentari: kiTxvaris preambulis bolo winadadebiT k. gelaSvili mkiTxvels SemdegiT

mimarTavs: `qvemoT yvelgan, proeqtidan amoRebuli citatebi moyvanilia daxrili

SriftiT~. aqedan gamomdinare, gasagebi xdeba, rom proeqtis pirveli gverdis meore

abzacSi me miweria Semdegi: ~ueWvelia, rom moazrovne eleqtronuli manqanebis epoqaSi

is enebi, romlebic am saxis teqnologiebiT ver aRiWurvebian, daknindebian da safrTxis

winaSe aRmoCndebian~. _ amiT k. gelaSvili erTdroulad or tyuils akeTebs! _ pirveli

tyuili aris is, rom rasac igi proeqtidan citirebulad warmogvidgens, ar aris

citirebuli proeqtidan. meore tyuili aris is, rom rasac is Cem citatad

warmogvidgens, ar aris Cemi citata! _ me pasuxs vTxov k. gelaSvils misi am sruli

uazrobis1 ise citirebisaTvis, TiTqos igi me meTqvas! _ qvemoT, vakeTeb Cemi statiis

1 gasagebia, rom ena safrTxis winaSea, manam dakninebula! _ ukve dakninebul enas aRarc safrTxe emuqreba

da aRarc sxva rame anaRvlebs!

Page 124: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

123

gverdi 1-is 2-e abzacis srul citirebas, romelic rogorc ca da miwa ise gansxvavdeba

zemowarmodgenilisgan: `dRes ukve aRar kamaToben imaze, rom bunebriv enebSi

Tavisuflad komunikabeluri da srulyofilad `moazrovne~ eleqtronuli manqanebis

epoqaSi is enebi, romlebic manqanebTan am saxis saurTierTobo teqnologiuri

SesaZleblobebiT ver aRiWurvebian, globalurad mimdinare msoflio kulturul

procesTa miRma rCebian da TandaTanobiTi dakninebisa da daviwyebis safrTxis qveS

eqcevian.~

komentari: am komentarSi mokled Sevexebi am punqtSi dayenebul kiTxvas, anu imas, Tu

`romel epoqazea saubari, rodis dadgeba aseTi epoqa, aris Tu ara sakamaTo TviT aseTi

epoqis arseboba?~ _ aq im epoqazea saubari, romlis CarCoebi Tanamedrove

kompiuteruli teqnologiebis formirebis gariJraJze, anu gasuli saukunis 50-ian

wlebSi, ukve gansazRvruli iyo. Tumca, am epoqaze manamdec fiqrobdnen da imas rac

maSin moxda safuZvlebi gacilebiT adre Caeyara. ase magaliTad, enobrivad mocemuli da

logikurad ganviTarebadi mecnieruli codnis dafuZnebis laibniciseuli programa

zogadideuri TvalsazrisebiT faqtiurad srulad moicavs am epoqis Tanamedrove

CarCoebs. ar SeiZleba ar aRiniSnos isic, rom laibnici mis zemoxsenebul programas

`adamianis azrovnebiTi anbanis~ moZiebis amocanadac ixseniebda, rac, ara Tu mxolod

Sinaarsulad, aramed, faqtobriv, saxelwodebiTac ki emTxveva im problematikas, rac

dRes xelovnuri inteleqtis amocanad iwodeba. am epoqas esafuZvleba agreTve

paskaliseuli winWvretebi. igi ambobda: `gasagebia, rom arseboben sityvebi, romlebic

SeuZlebelia iqnen gansazRvrulni: da bunebas rom ar amoevso es Cveni SeuZlebloba da

rom ar moeca CvenTvis am sityvebis pirvelsawyisi gagebani, maSin, es sityvebic, da Cveni

yvela sxva sityvac da gamonaTqvamic, CvenTvis aseve gaugebari iqneboda~. am epoqaze

fiqrobda Tanamedrove maTematikuri logikis erT-erTi fuZemdebeli jorj bulic. igi

im traqtatis preambulaSi, romelSic miseuli gamonaTqvamTa logika aRwera, werda: `me

moviZie da aRvwere gonis azrovnebis maTematikuri kanonebi”. am epoqis mimarTulebiT

umniSvnelovanesi nabiji gadadga gotlob fregem, romelmac Tavis genialur naSromSi

`mcnebaTa anbani~ safuZvlebi Cauyara Tanamedrove maTematikur enas, riTac kacobriobas

inteleqtualuri problemebis gadamWreli axali umniSvnelovanesi instrumenti SesZina.

am epoqis mimarTulebiT kidev erTi etapobrivi nabiji hilbertis mier iqna gadadgmuli,

romelmac bernaisTan erTad gasrulebuli da `mtkicebaTa Teoriad~ wodebuli naSromiT

dasabami daudo Tanamedrove maTematikur logikasa da maTematikis dafuZnebis

Tanamedrove miznebs. am epoqis mimarTulebiT aseve mniSvnelovani nabijebi gadaidga

iseTi cnobili maTematikosebisa da logikosebis mier rogorebic iyvnen braueri,

raseli, vitgenStaini, ejdukeviCi, CorCi, bar hileli, gerlingi, karnapi, tarski,

tiuringi, posti, markovi da sxvebi. epoqis konturebi imzireba j. fon neimanis Semdeg

gamonaTqvamSic `adamiani, yvelaferTan erTad, SeiZleba ganxilul iqnes rogorc

garkveuli tipis TviTmoqmedi avtomati~. Tumca, epoqis mimarTulebiT revoluciuri

Zvrebi gasuli saukunis meore naxevarSi Comskisa da montegius saxels ukavSirdeba.

kerZod, gasuli saukunis 60-ian wlebSi gacxadebuli Comskiseuli generaciuli

sintaqsis programiT, romelic specialistebis mier Tavidanve Sefasda maTematikis

dafuZnebis hilbertiseuli formalisturi programis srul gafarToebad da romlis

erT-erTi saboloo mizanic bunebriv enaSi Tavisuflad urTierTobadi inteleqtualuri

manqanis konstruireba iyo, es epoqa ukve dagegmili saxiT arsebobs. amasTan, imave

wlebSi gacxadebuli montegiuseuli programiT safuZvlebi Caeyara inglisuri da

maTematikuri enebis TargmniTi urTierTmimarTebebis kvlevisa da inglisurenobrivi

azrovnebis maTematikuri Teoriis SemuSavebis procesebs, ramac bunebriv enobrivi

inteleqtualuri manqanebis epoqis CarCoebi kidec gaafarTova da kidec gaamyara. imave

Page 125: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

124

wlebs ukavSirdeba avtomaturi mtkicebaTa Teoriis formireba da misi Semdgomi

intensiuri ganviTareba, rac maTematikuri logikis cnobili specialistis robinsonis

saxelTan aris dakavSirebuli. da bolos, gasuli saukunis 70-ian wlebSi, es yvelaferi

dagvirgvinda xelovnuri inteleqtis amocanad wodebuli im samecniero sferos

formirebiT, romelmac Tavisi im droisTvis metad ambiciuri miznebi Riad da xmamaRla

ganacxada, rac inteleqtualuri manqanebis epoqis didi xnis winandel dagegmilobas

calsaxad adasturebs. _ samwuxaroa, rom es Tanamedrove xedvebi ucxoa Tsu

kompiuterul mecnierebaTa institutis profesurisTvis da isic, rom institutis

saswavlo programebSi xelovnuri inteleqtis amocaniT gansazRvruli samecniero

problematika TiTqmis nulovani moculobiT aris asaxuli.

amgvarad, is axali kulturuli epoqa, romelsac k. gelaSvili eWvis TvaliT uyurebs,

sul cota 50-30 wlis win daigegma da is, rom es Tsu kompiuterul mecnierebaTa

institutis dRevandelma mesveurebma1 ar ician, am epoqis samomavlo arsebobas eWvqveS

ver daayenebs! _ dRes, rodesac xelovnuri inteleqtis amocana kompiuteruli

mecnierebebis naxevar wilze mets iWers, xolo Tavad am amocanis problematikaSi

bunebrivenobrivi inteleqtualuri manqanebis konstruireba saboloo miznis saxiT aris

dasaxuli, is, rom Tsu kompiuterul mecnierebaTa institutis sruli profesori

sakiTxs ise ayenebs, rogorc es k. gelaSvilma misi am kiTxviT gaakeTa, metad cudad

metyvelebs am institutis dRevandel iersaxeze!

2. (citatis dasawyisi)

`2. teqstis mixedviT, Comski _ montegius mier aris dafuZnebuli mimarTuleba logika

_ ena _ gamomTvleli, mokled leg. proeqtis amocanaa “kompiuteris sruli programul-

momsaxurebrivi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi”.

kiTxva: aseTi amocana aris Tu ara ramdenime rigiT ufro rTuli, vidre leg – is

qarTuli versiis awyoba?

kiTxva: ramdenad adekvaturi warmodgena aqvT avtorebs kompiuteris Sesaxeb? vinaa

programisti am jgufis wevrebidan?

komentari: Microsoft Office – is Seqmnasa da ganaxlebaze mudmivad muSaobs ramdenime

aTasi maRali kvalifikaciis programisti. jer – jerjerobiT, maT ar dausaxavT aseTi

ambiciuri amocana, rom kompiuterTan iurTierTon bunebriv enobriv garemoSi.~

(citatis dasasruli)

komentari: misi kiTxvaris 2-e punqtSi k. gelaSvili ambobs, rom `teqstis mixedviT,

Comski-montegius mier aris dafuZnebuli mimarTuleba logika-ena-gamomTvleli, mokled

leg.~ _ me rom amas marTla vambobde, maSin mas, rogorc specialists, CemTvis unda

eTqva, rom me meSleba, da rom samecniero mimarTuleba logika-ena-gamomTvleli

daafuZnes ara Comskim da montegium, aramed maTma mimdevrebma.

k. gelaSvili am punqtSi dayenebuli pirveli SekiTxviT ambobs: `aseTi amocana aris Tu

ara ramdenime rigiT ufro rTuli, vidre leg-is qarTuli versiis awyoba?~ _

sasaciloa, satirali rom ar iyos! _ me magaliTad mis magivrad Semrcxva es SekiTxva

rom wavikiTxe.

is, rom Tsu kompiuterul mecnierebaTa institutis sruli profesori nacvlad

programiT dagegmilisa gvTavazobs logika-ena-gamomTvlelad wodebuli samecniero

mimarTulebis qarTuli versiis awyobas, aSkara dasturia am samecniero sferoSi misi

1 mxedvelobaSi myavs sruli profesorebi g. sirbilaZe, m. xaCiZe, k. gelaSvili.

Page 126: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

125

sruli arakompetenturobisa. - logika-ena-gamomTvleli samecniero mimarTulebis

dasaxelebaa da meti araferi! - amdenad, misi qarTuli versiis awyoba iseTive nonsensia,

rogoric iqneboda vTqvaT enaTmecnierebis, an maTematikis, anda biologiis qarTuli

versiis awyoba!

k. gelaSvili zemocitirebuli meore SekiTxviT ambobs: `ramdenad adekvaturi

warmodgena aqvT avtorebs kompiuteris Sesaxeb?~ _ kiTxvis konteqstidan gamomdinare

sruli darwmunebiT SeiZleba iTqvas, rom k gelaSvils kompiuterze dromoWmuli da

araadekvaturi warmodgenebi aqvs.

k. gelaSvili am punqtis komentarSi ambobs: `Microsoft Office – is Seqmnasa da

ganaxlebaze mudmivad muSaobs ramdenime aTasi maRali kvalifikaciis programisti. jer

- jerobiT, maT ar dausaxavT aseTi ambiciuri amocana, rom kompiuterTan iurTierTon

bunebriv enobriv garemoSi.~ -_ SekiTxva baton dekanTan: rogor fiqrobT, hqonda Tu

ara ufleba k. gelaSvils pasuxismgeblobad ekisra saxelmwifo miznobrivi programis

`kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv

garemoSi” eqspertizeba, maSin rodesac mas leg-i Microsoft Office-is msgavsi sistema

hgonia da proeqtiT moxazuli miznis ganxorcielebis sanacvlod am mis mier leg-ad

wodebulis qarTuli versiis awyobas gvTavazobs?!

3. (citatis dasawyisi)

`3. (gv. 1, bolodan meore abzaci): laparakia xelovnuri inteleqtis Seqmnaze. azri

aseTia: bunebrivi enis manqanebTan saurTierTobo enad gardaqmnaze unda vizrunoT, da es

moxdeba sxvadasxva meTodikiT sxvadasxva enisTvis

komentari: am ideis gareSe am jgufis moRvaweoba aramotivirebulia. sxvanairad, SesaZlo

iqneboda ucxouri produqtis aReba da adaptireba qarTul garemoSi

kiTxva: gaugebaria, ratom xdeba xelovnuri inteleqtis mibma erT konkretul enaze.

inteleqtis is formebi, rac CvenTvis cnobilia (adamianebis da angelozebis), ar arian

mibmuli romelime enaze.”

(citatis dasasruli)

komentari: am punqtSi k. gelaSvili akeTebs Cemi statiis gv.erdi 1-is bolodan meore

abzacis Sinaarsul citirebas. arada, me abzacSi Semdegs vambob: `bunebrivi enis

manqanebTan saurTierTobo enad modificirebis amocana am enisa da am eniT mocemuli

azrovnebiTi sistemis srul maTematikur dafuZnebaze da am enobrivi sistemis

izomorfuli inteleqtualuri sistemis agebaze daiyvaneba. es nebismieri bunebrivi

enisTvis, maT Soris qarTuli enisTvisac, didi moculobisa da maRali sirTulis

amocanas warmoadgens. aseTi amocanebis gadaWra moiTxovs xangrZlivi da

centralizebulad organizebuli Teoriuli kvlevebisa da eqsperimentuli xasiaTis

praqtikuli realizaciebis urTierTSejerebul mimdinareobas. _ swored am

siRrmiseuli mniSvnelobebisa da maRali sirTuleebis gamoa, rom am tipis kvlevebi

TiTqmis yvela qveyanaSi specialuri saxelmwifo prioritetuli programebis saxiT

warmoebs da rom maT TiTqmis yvelgan gansakuTrebuli saxelmwifoebrivi yuradReba

eqcevaT.~ _ am abzacidan mxolod imis gamotana, rac man gamoitana, niSnavs imas, rom

igi, erTi mxriv, gaurbis da, meore mxriv, abaiburebs im umniSvnelovanes argumentebs,

romlebic am abzacSia moyvanili!

am abzaciT me vambob, rom `am tipis kvlevebi TiTqmis yvela qveyanaSi specialuri

saxelmwifo prioritetuli programebis saxiT warmoebs da rom maT TiTqmis yvelgan

gansakuTrebuli saxelmwifoebrivi yuradReba eqcevaT~. is ki, imis nacvlad, rom es

Page 127: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

126

faqtobrivi mocemuloba an gaiTvaliswinos, an gaabaTilos, am abzacTan nakleb

dakavSirebuli komentarebiT kavdeba da gaurkvevel motivebze iwyebs fiqrs!

axla ufro arsobrivad: k. gelaSvili, romlis TqmiTac, me imas vambob, rom `bunebrivi

enis manqanebTan saurTierTobo enad gardaqmnaze unda vizrunoT, da es moxdeba

sxvadasxva meTodikiT sxvadasxva enisTvis~, garkveulad mixvda proeqtis mizans da

imasac, rom `am ideis gareSe” jgufis `moRvaweoba aramotivirebulia” da rom

`sxvanairad, SesaZlo iqneboda ucxouri produqtis aReba da adaptireba qarTul

garemoSi~.

am `mZime gamokvlevis~ Catarebis Semdeg igi sakiTxs Semdegnairad ayenebs: `gaugebaria,

ratom xdeba xelovnuri inteleqtis mibma erT konkretul enaze?~, rasac Semdegi

argumentiT amyarebs: `inteleqtis is formebi, rac CvenTvis cnobilia (adamianebis da

angelozebis), ar arian mibmuli romelime enaze”. _ xedva enisa da am eniT mocemuli

azrovnebis ganuyofeli urTierTkavSirebis Sesaxeb enisa da azrovnebis filosofiis

umniSvnelovanesi monapovaria. es is Zireuli xedvaa, romelmac arsebiTad gansazRvra,

rogorc zogadi unarebis ganviTarebaze orientirebuli Tanamedrove saswavlo

prioritetebi, ise logika-ena-gamomTvlelad wodebuli im samecniero mimarTulebis

CarCoebi, romlis qarTuli versiis awyobasac k. gelaSvili proeqtiT moxazuli miznis

ganxorcielebis sanacvlod gvTavazobs. _ im arakompetenturobis pirobebSi, rac zemoT

ukve dadasturda, is, rasac k. gelaSvili aq ambobs, aRarc unda iyos gasakvirvi, magram

im `cisferi mTebis~ qveyanaSi, sadac Cven jer kidev gviwevs Cveni saqmianobis warmarTva,

rogorc Cans, yvelafers unda moelodes kaci! - b-n. koba, mogexsenebaT, rom me Tsu

`logika, ena, gamomTvleli~ seminaris xelmZRvaneli var. mogexsenebaT isic, rom am

seminarTan intensiurad TanamSromloben zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa

fakultetis studentebi. isini Zlier dainteresdnen Tqveni am umniSvnelovanesi

ganacxadiT. aqedan gamomdinare, me valdebuli var gTxovoT: iqneb moicaloT da

gagvikeToT erTi seminari adamianebisa da angelozebis im TqvenTvis nacnob inteleqtis

formebze, romlebic ar arian mibmuli erT romelime enaze! _ b-n. koba, Tema imdenad

sainteresoa, rom Tu Tqven dros gamoZebniT, iqneb calke gavakeToT seminari adamianebze

da calke angelozebze!

4. (citatis dasawyisi)

`4. (gv. 1, bolo abzaci): asaxelebs sabolo mizans: ~qarTul enaSi Tavisuflad

kominikabeluri da srulyofilad `moazrovne~ manqanis konstruireba~, da mas

gansazRvravs #1 prioritetad.

kiTxva: es yvelafero gvagonebs Tu ara kibernetikis eris dasawyiss, norbert vineris

cnobili wignis gamosvlis periodSi. cnobisTvis, SemdegSi kibernetika daiqsaqsa

mimarTulebebad da moxda misi mTeli rigi ambiciuri debulebebis gadafaseba~

(citatis dasasruli)

komentari: am punqtSi k. gelaSvili komisiis wevrebs Cemze eubneba, rom is `asaxelebs

sabolo mizans: ~qarTul enaSi Tavisuflad kominikabeluri da srulyofilad

`moazrovne~ manqanis konstruireba~, da mas gansazRvravs #1 prioritetad~. arada, Cemi

statiis gverdi 1-is bolo abzacSi me Semdegs vambob: `amgvarad, sruliad naTelia, rom

qarTuli enis saswavlo, samecniero, sazogadoebrivi da saxelmwifoebrivi funqciebiT

SenarCunebis mizniT qarTuli enis sruli maTematikuri dafuZneba da qarTuli enis

izomorfuli maTematikuri TeoriiT kompiuteris sruli programuli uzrunvelyofa,

anu, qarTul enaSi Tavisuflad komunikabeluri da srulyofilad `moazrovne~ manqanis

konstruireba, erT-erT xelSeuxebel saxelmwifo prioritetad unda ganisazRvros. _

Page 128: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

127

darwmunebuli var, rom sakiTxis gaswvriv qarTuli maTematikuri da enaTmecnieruli

Zalebis organizebuli mimarTvis SemTxvevaSi Cven SevZlebT am umniSvnelovanesi

kulturuli datvirTvebis mqone problemis gadawyvetas.~ _ k. gelaSvili an

Segnebulad tyuis da amas Cemi komprometirebis mizniT akeTebs, an imdenad moikoWlebs

zogad unarebSi, rom misTvis erT-erTi xelSeuxebeli saxelmwifo prioriteti da #1

saxelmwifo prioriteti erTi da igivea Sinaarsebia!

garda amisa, iseve rogorc wina punqtSi, am punqtSic, igi Cemi zemocitirebuli

abzaciT mocemuli Sinaarsis gabaiburebis mizniT mis ZiriTad Semadgenlebs gverds

uvlis da norbert vineris kibernetikis ganqiqebiT cdilobs proeqtTan rezonansulad

mikavSirebuli kulturuli datvirTvebis mqone sakiTxebis ignorirebas! _ davuSvaT,

rom xelovnuri inteleqtis amocana, iseve rogorc k. gelaSvilis TqmiT kibernetika1,

`daiqsaqseba mimarTulebebad da moxdeba misi mTeli rigi ambiciuri debulebebis

gadafaseba~. anu, davuSvaT, rom es problematika, romelic, isev vimeoreb, ocdaaTi

wlis win pirdapiri saxeldebiT ganisazRvra da iqidan moyolebuli sul ufro da

ufro intensiurad finansirdeba, kidev cota xani gaZlebs Tavisi am metad ambiciuri

mizniT, mere ki, msoflio samecniero sazogadoeba mixvdeba, rom k. gelaSvili marTalia

da rom aranairi realuri perspeqtiva maTematikuri da bunebrivenobrivi

inteleqtualuri sistemebis Seqmnisa adamianebs ar gaaCniaT da, Sesabamisad, xelovnuri

inteleqtis amocanac, msgavsad kibernetikisa, sxvadasxva bevrad ufro naklebi

ambiciebis mqone viwro mimarTulebebad daiSleba. _ erTi wuTiT davuSvaT, rom amgvari

perspeqtiva ufro realuria, vidre is marTlacda realuri perspeqtiva, rac

xelovnuri inteleqtis problematikis mimarTulebiT kacobriobas gaaCnia! _ aseT

SemTxvevaSic, eqsperts Cemi statiis im abzacisaTvis, romelsac amjerad ganvixilav,

gverdi ar unda aevlo da am samecniero sferoSi dRes arsebuli viTarebidan

gamomdinare, unda eTqva, rom abzacSi wamoWrilia metad yuradsaRebi sakiTxi, da rom

xelovnuri inteleqtis amocanis farglebSi intensiurad mimdinare samecniero

procesebis analizi gvaiZulebs davadasturoT qarTuli inteleqtualuri sistemis, anu

qarTul enaSi Tavisuflad komunikabeluri da srulyofilad `moazrovne~ manqanis

konstruirebis amocanis gansakuTrebuli mniSvnelobebi. _ batono dekano, me brals

vdeb k. gelaSvils esoden sapasuxismgeblo sakiTxebisadmi esoden upasuxismgeblo

damokidebulebebis gamo!

5. (citatis dasawyisi)

`5. (gv.2): bolodan meore abzacis safuZvelze,

kiTxva: es proeqti, aris Tu ara igi xelovnuri inteleqtis formaluri Teoriis

Tanamedrove rimeiki?”

(citatis dasasruli)

pasuxi: Cemi statiis gverdi 2-is bolodan meore abzacSi me vambob Semdegs: `manamde,

rogorc maTematikuri logikis specialisti, vmuSaobdi maTematikuri logikis im

ganStoebaSi, romelic xelovnuri inteleqtis zogadi problematikiT aris dakavebuli.

kerZod, im periodSi vmuSaobdi proeqtze `formalur-inteleqtualuri Teoriebi~. am

proeqts gardacvalebamde xelmZRvanelobda prof. S. fxakaZe.~ _ me ara mgonia, rom

vinmes mxolod am abzacis safuZvelze is kiTxva gauCndes, romelsac k. gelaSvili am

punqtSi ayenebs. anu, am punqtSi mis mier dayenebul kiTxvas Cemi statiis mis mierve

miniSnebuli abzaci aranairad ar esafuZvleba! _ b-n. gelaSvili imave kiTxvas rom

1 is, rom `kibernetika daiqsaqsa mimarTulebebad da moxda misi mTeli rigi ambiciuri debulebebis

gadafaseba~, msubuqad rom vTqvaT, viTarebis arc Tu mTlad marTebuli asaxvaa!

Page 129: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

128

ayenebdes ara bolodan meore abzacis safuZvelze, aramed bolodan meore abzacTan

dakavSirebiT, maSin me imis Tqmis ufleba, rac ukve vTqvi, ar meqneboda.

miuxedavad amisa: es proeqti ar aris im proeqtis Tanamedrove rimeiki, romlis

xelmZRvanelic prof. S. fxakaZe iyo. _ es rom ase yofiliyo, me, bunebrivia, amas arc

Tqven dagimalavdiT da arc sxvebs!

me miCndeba STabeWdileba, rom k. gelaSvils Cemi statia, romelsac igi ise ganixilavs

TiTqos igi proeqti iyos, bolomde da yuradRebiT wakiTxuli ar aqvs, radgan iq is,

Tu ra urTierTkavSirebia proeqt `formalur-inteleqtualuri Teoriebsa~ da proeqt

`kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTu enobriv

garemoSi~ Soris, garkveviT aris Tqmuli.

6. (citatis dasawyisi)

`6. (gv. 3) pirveli abzacis safuZvelze,

kiTxva: mxolod is faqti, rom sxvebma ver SeZles maT. lingvistikis qarTuli skolis

Seqmna, ar niSnavs, rom es jgufi SeZlebs amis gakeTebas. aRniSnuli faqti mxolod imas

niSnavs, rom obieqturi sirTuleebi gacilebiT metia, vidre enTuziastebs

warmoudgeniaT.~

(citatis dasasruli)

komentari: am punqtSi k. gelaSvili calsaxad adasturebs maTematikuri lingvistikis

qarTuli skolis ar arsebobas. yvelaferi danarCeni, rac am punqtSi iTqva, kidev

erTxel warmoaCens mis apriorul arakeTilganwyobas im jgufisadmi, romelsac

maTematikuri lingvistikis qarTuli skola Canasaxobrivi saxiT ukve dafuZnebuli

hqonda!

is, rom es asea, im qvemoT citirebuli saapelacio ganacxadiTac dasturdeba, romliTac

2006 wlis 7 agvistos Tsu reqtors b-n giorgi xubuasa da Tsu zusti da

sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis imdroindel dekans b-n arCil ugulavas

mivmarTe da romelzedac araerTxel moTxovnili werilobiTi pasuxi jerac ar mimiRia!

sanam Sidasauniversiteto procesebi ar moeqceva sauniversiteto urTierTobebisTvis

damaxasiaTebeli formebis farglebSi da sanam universiteti qveynis sasicocxlo

interesebiT argumentirebul iniciativebs uargumento da uyuradRebo damokidebulebiT

upasuxebs, veraferi kargi imisgan, rasac reformirebuli universiteti hqvia, ver

Sedgeba! _ qvemoT kidev erTxel vakeTeb zemoaRniSnuli saapelacio mimarTvis

citirebas da Tanaxmad universitetis Sidaganawesisa, Tumc dagvianebiT, magram jer

kidev mainc viTxov werilobiT pasuxs am saapelacio mimarTvaze!

(citatis dasawyisi)

ivane javaxiSvilis saxelobis

Tbilisis saxelmwifo universitetis reqtors

baton giorgi xubuas,

Tsu zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis dekans

baton arCil ugulavas

Tsu gmi saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris

sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul

Page 130: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

129

enobriv garemoSi” xelmZRvanelis, mTavari mecnier TanamSromlis

konstantine fxakaZis

saapelacio ganacxadi

me var Comski-montegiuseuli logikur-lingvisturi samecniero mimarTulebis anu Tanamedrove

maTematikuri lingvistikis, bunebrivi enebis logikisa da qarTuli enis logikis pirveli

TviTnaswavli qarTveli specialisti. es dasturdeba qarTuli enis logikaze Cemi

umniSvnelovanesi Teoriuli naSromebiTa da am Teoriuli naSromebis safuZvelze Cems jgufSi

ukve realizebuli unikaluri eqsperimentuli xasiaTis programuli sistemebiT.

Cemi samecniero da sazogadoebrivi saqmianobis bolo aTi wlis ganmavlobaSi me dakavebuli

viyavi saqarTveloSi zemoaRniSnuli samecniero mimarTulebis sruli da aucilebeli

dafuZnebisa da ganviTarebis miznebiT (mxedvelobaSi maqvs Comski-montegiuseuli logikur-

lingvisturi samecniero mimarTulebis dafuZneba, rogorc samecniero-kvleviTi, ise

sauniversiteto-saswavlo TvalsazrisebiT). xazgasmiT minda aRvniSno, rom Cemi da Cemi

mcirericxovani jgufis es aTwliani moZraoba yovelmxriv Sedegiani iyo.

amgvarad, is, rom Cemi sakonkurso ganacxadiT (#85) me warmovadgine Tsu zust da

sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetze maTematikuri lingvistikis swavlebis koncefcia

sabakalavro, samagistro da sadoqtoro doneebze, iyo is aucilebeli nabiji, rac

zemoaRniSnuli miznobrivi programis zogadqarTuli kulturuli Rirebulebebidan gamomdinare

aucileblad unda gamekeTebina.

aRniSnulTan dakavSirebiT Cemi pirveli SekiTxva:

iqna Tu ara gaTvaliswinebuli, rom umZimesi pirobebis miuxedavad me SevZeli saqarTveloSi

Tanamedrove maTematikuri lingvistikis, anu Comski-montegiuseuli logikur-lingvisturi

samecniero mimarTulebis dafuZneba da rom Tanamedrove maTematikuri lingvistikis qarTveli

specialistebis aRzrda aucileblobis wesiT aris gansazRvruli qarTuli enis kulturuli

funqciebiT SenarCunebis umniSvnelovanesi miznebidan gamomdinare? _ im SemTxvevaSi Tu

zemoaRniSnuli ar iqna gaTvaliswinebuli, gTxovT mipasuxoT werilobiT im safuZvlebis

Sesaxeb ris gamoc, xolo Tu zemoaRniSnuli gaTvaliswinebul iqna, maSin riT unda avxsnaT is,

rom zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis maTematikisa da informatikis

mimarTulebam faqtiurad uari Tqva iq ukve dafuZnebuli bunebrivi enebis logikis

specializaciisa da maTematikuri lingvistikis specialobis wamyvan kadrze da imis nacvlad,

rom sakonkursod gamoyofili 66-e saStato akademiuri adgili am umniSvnelovanesi

qvemimarTulebiT gaexarja, saerTod ar gamoiyena igi!?

am SekiTxvasTan dakavSirebiT saapelacio ganacxads Tan vurTav:

1. ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetSi Comski-montegiuseuli

logikur-lingvisturi mimarTulebiT sauniversiteto swavlebis dafuZnebis aucileblobaze

gakeTebul 2003 wlis 18 ivlisis mimarTvas universitetis imdroindeli reqtorisadmi.

2. ganaTlebisa da mecnierebis ministrisadmi 2004 wlis 24 da 25 maiss gakeTebul

universitetisa da gamoyenebiTi maTematikis institutis mimarTvas (mimarTvebs xels aweren

universitetis imdroindeli proreqtori, profesori a. xelaSvili da gamoyenebiTi maTematikis

institutis direqtori, profesori d. gordeziani).

3. ganaTlebisa da mecnierebis ministrisadmi 2005 wlis 19 maiss gakeTebul universitetis

mimarTvas (mimarTvas xels aweren universitetis imdroindeli reqtoris moadgile, profesori

l. gordeziani, imdroindeli samecniero kvlevebis departamentis direqtori, profesori m.

eliaSvili da gamoyenebiTi maTematikis institutis direqtori, profesori d. gordeziani).

sakonkurso wesis me-5 punqtis mixedviT `sakonkurso komisia dekanis movaleobis Semsrulebels

warudgens rekomendacias akademiur Tanamdebobaze konkursantis Sesabamisobis Taobaze~. amasTan,

Page 131: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

130

konkursis wesiT maTematikisa da informatikis mimarTulebiT gaTvaliswinebuli iyo araumetes

66 saStato akademiuri erTeulisa. amgvarad, gasagebia, rom sakonkurso komisias fakultetis

dekanisTvis sul cota 66 dadebiTi sarekomendacio ganacxadi unda waredgina. aqedan

gamomdinare Cndeba kiTxva: vin iyvnen is dadebiTad rekomendirebulni, romlebzedac

mimarTulebam uari Tqva imiT, rom ar aiTvisa erTi akademiuri saStato erTeuli? – gTxovT

mipasuxoT werilobiT.

yvela sxva SemTxvevaSi me safuZvlianad meZleva ufleba imisa, rom sakonkurso SerCeva nacvlad

deklarirebuli `sajaroobis, gamWvirvalobis, Tanasworobisa da samarTliani konkurenciis

principisa~ arasajaro, aragamWvirvale, araTanaswori da arasamarTliani principebiT mimdinared

Sevafaso. ufro metic, aRniSnulTan dakavSirebiT Cndeba kiTxva: ra instrumentebi qonda

gansazRvruli sakonkurso administracias imisaTvis, rom konkursi safuZvlianad Sefasebuliyo

`sajaroobis, gamWvirvalobis, Tanasworobisa da samarTliani konkurenciis” principebis dacviT

Catarebulad? – cxadia, rom aseTi istrumentebis ar arsebobisa da ar amuSavebis SemTxvevaSi

veranairi konkursi `sajaroobis, gamWvirvalobis, Tanasworobisa da samarTliani konkurenciis”

principebis dacviT Catarebulad ver CaiTvleba! _ me piradad didi interesiT gavecnobodi

saeqsperto jgufis mier Cemi sakonkurso ganacxadis Taobaze gakeTebul sarekomendacio

Sefasebas (konkursis wesdebidan gamomdinare cxadia, rom aseTi an dadebiTi, an uaryofiTi

Sinaarsis Sefaseba unda arsebobdes TiToeuli sakonkurso ganacxadisaTvis!).

amasTan, Cemi saapelacio ganacxadi ori arsebiTad gansxvavebuli saTuo SemTxvevis

gaTvaliswinebiT iwereba:

pirveli: im SemTxvevaSi Tu fakultetis axal formatSi gauqmdeba zust da sabunebismetyvelo

mecnierebaTa fakultetze ukve dafuZnebuli maTematikuri da bunebrivi enebis logikis

specializacia da maTematikuri lingvistikis specialoba (ix. Cemi sakonkurso ganacxadi), rac

Sesabamisad zemoaRniSnuli miznobrivi programis, prioritetulad mimdinare saganmanaTleblo

reformisa da erTiani erovnuli sagamocdo interesebis ignorirebas niSnavs, maSin me,

bunebrivia, ar viTanamSromleb arc aseT universitetTan da arc aseT zust da

sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetTan.

meore: im SemTxvevaSi, Tu fakulteti SeinarCunebs bunebrivi enebis logikis specializaciasa

da maTematikuri lingvistikis specialobas, me zemoaRniSnuli miznobrivi programis samecniero

kvleviTi amocanebisa da am kvlevebiT dainteresebuli studentebis saswavlo interesebis

gaTvaliswinebiT valdebulad CavTvli Tavs viTanamSromlo axla formirebis procesSi myof

zust da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetTan.

SekiTxvis saxiT:

1. `logika, ena, gamomTvleli~ seminaris farglebSi ukve meore welia seminarul

TanamSromlobaSi var sabunebismetyvelo fakultetis maTematikis institutis friadosan

studentebTan laSa abzianiZesTan, sandro masxaraSvilTan, beso CiqviniZesTan da nika

fxakaZesTan. am saswavlo wlis dasasruls specialobebze oficialuri ganacxadiT maT pirvel

specialobad airCies maTematikuri da bunebrivi enebis logika. _ Cemi SekiTxva swored am

viTarebas Seexeba. _ seqtembridan eqnebaT Tu ara maT maT mierve arCeuli specialobiT swavlis

gagrZelebis saSualeba?

2. mesame kurselebTan me ukve gaviare maTematikuri da bunebrivi enebis zogadi logikuri

safuZvlebis IV semestriani kursiT gaTvaliswinebuli I da II semestris masala. am jgufis

xuTi studentidan sami (nino labaZe, nato CxikvaZe da irakli rogava) ukve erTi welia

aqtiurad TanamSromlobs CemTan zemoxsenebuli `logika, ena, gamomTvleli” seminaris

farglebSic. maT ukve SeerCaT sakvlevi Tematika da am Tematikis gaswvriv maT mier ukve

momzadebul iqna maTi pirveli samecniero kvleviTi naSromi (kvlevis Sedegebi moxsenebul iqna

2006 wlis studentur konferenciaze da II respublikur saseminaro kvireulze `logika, ena,

informatika”). _ Cemi meore SekiTxva am viTarebas Seexeba. _ samagistro gamocdebis

Page 132: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

131

warmatebulad Cabarebis SemTxvevaSi eqnebaT Tu ara am studentebs samagistro safexuris

specialobad maTematikuri lingvistikis arCevis saSualeba?

gTxovT mipasuxoT werilobiT.

pativiscemiT,

7 agvisto 2006 weli

P.S. is, rom reformirebul fakultetze maTematikuri lingvistika anu logika-ena-

gamomTvleli ar aris calke qvemimarTulebad, maSin rodesac qarTulenobrivi azrovnebiTi

wesTwyobis Seswavla Tanamedrove maTematikuri _ logikur-lingvisturi meTodebiT da

qarTuli enis srulmasStabiani teqnologizeba dRis wesrigSi mdgar aucileblobas

warmoadgens, reformirebuli zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis ZiriTad

naklad mimaCnia. _ imedi maqvs, rom uaxloes momavalSi winaswar gawerili gegmisa da

miznobrivad da optimalurad SerCeuli vadebis farglebSi sabunebismetyvelo fakultetze

Tanamedrove maTematikuri lingvistika anu logika-ena-gamomTvleli erT-erT saxelmwifo

miznobriv mimarTulebad ganisazRvreba. yvela sxva SemTxvevaSi gamova, rom Cven

upasuxismgeblod vekidebiT qarTuli enis samomavlo bed-iRbals.”

(citatis dasasruli)

batono dekano! _ rom ara 2006 wlis sauniversiteto reformis is aramarTebuli

gadawyvetileba, romelic zemocitirebul mimarTvaSi xazgaismeba, dRes k. gelaSvili

verc `maT. lingvistikis qarTuli skolis~ ar arsebobis mizezebze isaubrebda, radgan

es skola ukve formirebis procesSi iqneboda, da verc imas gabedavda, rom me da Cemi

mcirericxovani jgufi enTuziastebTan gaveigivebineT! _ me kidev erTxel mokled da

xazgasmiT vafiqsireb Cems pozicias: reformis is gadawyvetileba, romelmac Tsu zusti

da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis qarTuli inteleqtualuri

kompiuteruli sistemis konstruirebis amocanis gareSe datova, iyo an Tumca ki

uneblie, magram mainc uxeSi Secdoma, anda es iyo umniSvnelovanesi erovnuli da

saxelmwifoebrivi interesebis danaSaulebrivi ignorireba!

mosazrebebi am punqtSi k. gelaSvilis mier e. w. kiTxvad dayenebul teqstze: gaugebaria

ratom miiCnevs is ori daskvniTi Sinaarsis TxrobiTi winadadebebiT Semdgar teqsts

kiTxvad?! _ vinmem es SeiZleba meqanikur Secdomadac CaTvalos, rac, ra Tqma unda, ar

aris safuZvels moklebuli. Tumca, am teqstis logikis alogikurobis meqanikur

Secdomad miCneva veravis mier da veraviTar SemTxvevaSi safuZvlianad ver Sefasdeba! _

aSkaraa, rom aq saqme gvaqvs sasurveli daskvnis galogikurobis metad uniWo

mcdelobasTan: Znelia ar daeTanxmo k. gelaSvils im mosazrebaSi, rom `mxolod is

faqti, rom sxvebma ver SeZles maT. lingvistikis qarTuli skolis Seqmna, ar niSnavs,

rom es jgufi SeZlebs amis gakeTebas~, magram is, rom am jgufs qarTuli maTematikuri

lingvisturi skola Canasaxobrivi saxiT ukve dafuZnebuli hqonda, xom udavo dasturia

imisa, rom am jgufs am saqmis gakeTeba SeuZlia! _ amis miuxedavad, igi Semdegnairad

agrZelebs, `aRniSnuli faqti mxolod imas niSnavs, rom obieqturi sirTuleebi

gacilebiT metia, vidre enTuziastebs warmoudgeniaT~. _ ramdenadaa aqvs ufleba k.

gelaSvils enTuziastebad moixsenios is jgufi, romelsac, isev vimeoreb,

reformamdeli CvenebiT qarTuli maTematikuri lingvisturi skola Canasaxobrivi saxiT

ukve dafuZnebuli hqonda?!

batono dekano, daskvnis gamotana TqvenTvis momindvia! _ me ki getyviT, rom Tu

qarTuli maTematikuri lingvisturi skolis gadaudebeli da aucilebeli

formirebisTvis Cveni jgufis mier dawyebuli moZraoba universitetis mxridan

Page 133: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

132

mxardaWerili ar iqneba, maSin, cxadia, verc Cvennairi enTuziastebi ver SeZleben am

umniSvnelovanesi saqmis gakeTebas da, aseT SemTxvevaSi, mizezi am warumateblobisa ar

iqneba is, rom Cven mxolod enTuziastebi viyaviT!

batono dekano! - k. gelaSvili aq ganviTarebul msjelobas Cemi statiis gverdi 3-is

pirveli abzacis safuZvelze ayalibebs. arada, imave gverdis meore abzaciT me vambob:

`gasagebi gaxda, rom qarTuli maTematikuri lingvisturi skola SesaZlebeli iyo

Camoyalibebuliyo mxolod qarTuli maTematikuri logikuri skolis kvleviTi

miznebisa da amocanebis Semdgomi enaTmecnieruli gafarToebisa da gaRrmavebis

safuZvelze, rasac, bunebrivia, mxolod qarTuli maTematikuri logikuri skolis

warmomadgeneli Tu gaarTmevda Tavs~. _ ratom ar akeTebs k. gelaSvili am SemTxvevaSi

am metad mniSvnelovani mosazrebis komentirebas? _ pasuxi martivia: k. gelaSvils

odnavadac ar edardeba qarTuli enisa da qarTuli maTematikuri lingvisturi skolis

bed-iRbali da igi mxolod piradi interesebis gaTvaliswinebiT moZraobs!

7. (citatis dasawyisi)

`7. (gv3) bolo abzacis safuZvelze,

`kiTxva: aris Tu ara garkveuli Seusabamoba gv. 1-is teqstTan? am abzacis mixedviT,

montegiuc ver gamodgeba fundamentad. ratom Tavidanve ar iTqva amis Sesaxeb?”

(citatis dasasruli)

komentari: gverdi 3-is bolo abzacSi montegius mier inglisuri enisTvis SemuSavebuli

midgomebis Sesaxeb me vambob: `davrwmundi, rom qarTuli enis, qarTuli enis logikisa

da qarTuli eniT mocemuli azrovnebiTi wesTwyobis sruli maTematikuri dafuZnebis

miznebidan gamomdinare es midgomebi araoptimaluria. amave winaswarma kvlevebma

damarwmuna qarTuli enisaTvis uSualo SemadgenelTa principze damyarebuli

Comskiseuli midgomebis araoptimalurobaSic. garda amisa, amave kvlevebiT gamoikveTa

qarTuli enis pirdapiri, anu sityva-sityviTi, anu aramontegiuseuli formaluri

aRweris SesaZlebloba frege-fxakaZiseuli maTematikuri enobrivi midgomebiT, ris

safuZvelzec Tezisis saxiT gamovTqvi metad mniSvnelovani mosazreba qarTuli da

maTematikuri enebis zogadi erTtipobriobis Taobaze~

am abzacTan dakavSirebiT k. gelaSvili misi kiTxvaris 7-e punqtSi ambobs: `aris Tu ara

garkveuli Seusabamoba gverdi 1-is teqstTan? am abzacis mixedviT, montegiuc ver

gamodgeba fundamentad. ratom Tavidanve ar iTqva amis Sesaxeb?”

pasuxi: gverdi 1-is teqstiT me ar miTqvams, rom montegius unda vumadlodeT qarTuli

enis maTematikuri Teoriis fundamenturi sakiTxebis SemuSavebas. aqedan gamomdinare,

abzaci, romelSic inglisuri enisTvis montegius mier SemuSavebul midgomebze imas

vambob, rom `qarTuli enis, qarTuli enis logikisa da qarTuli eniT mocemuli

azrovnebiTi wesTwyobis sruli maTematikuri dafuZnebis miznebidan gamomdinare es

midgomebi araoptimaluria~, aranairad gverdi 1-is teqsts ar ewinaaRmdegeba! _ gverdi

1-is teqstiT xazi gaesva montegiusa da Comskis moZRvrebebis fundamentur rols

logika-ena-gamomTvlelad wodebuli samecniero mimarTulebis formirebaSi, rac, isev

vimeoreb, savsebiTac ar niSnavs imas, rom qarTuli enis maTematikuri Teoriis

fundamenturi sakiTxebis SemuSavebac maT davabraloT!

garda amisa, am kiTxvaris 3-e punqtSi k. gelaSvili sakiTxs Semdegnairad ayenebda:

`(gv. 1, bolodan meore abzaci): laparakia xelovnuri inteleqtis Seqmnaze. azri aseTia:

Page 134: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

133

bunebrivi enis manqanebTan saurTierTobo enad gardaqmnaze unda vizrunoT, da es

moxdeba sxvadasxva meTodikiT sxvadasxva enisaTvis”.

mkiTxveli, romelsac aqvs teqstis Sinaarsis gaanalizebisa da gaazrebis unarebi,

damerwmuneba, rom es k. gelaSviliseuli xedva, romelic man Cemi statiis pirveli

gverdidan gamoitana, ara Tu winaaRmdegobaSi ar aris Cemi statiis 3-e gverdis bolo

abzacTan, aramed piriqiT, srul TanmTxvevaSia masTan da mis erTgvar preambulur wina

ganacxadsac ki warmoadgens.

amgvarad, dasabuTda, rom azrobrivi Seusabamoba aris k. gelaSvilis kiTxvaris 7-e da

3-e punqtebs Soris da ara Cemi statiis 3-e gverdis bolo abzacsa da 1 gverdis

teqsts Soris!

8. (citatis dasawyisi)

`8. (gv.4):

kiTxva: ras warmoadgens ~qarTul _ evropuli” instituti?

kiTxva: ratom araa miTiTebuli jgufis wevrebis mier solidur gamomcemlobebSi

gamoqveynebuli publikaciebi, mxolod moambe da gmi _ s krebulebi ramdenad

damajereblad gamoiyureba?

(citatis dasasruli)

pasuxi: `qarTul-evropuli~ instituti gamoscems enisa da azrovnebis filosofiaSi

maRalreitingul qarTul-evropul Jurnals. am Jurnalis saxelwodebaa `iveria”.

Jurnalis redaqtoria b-n janri kaSia. k. gelaSvili rom gacnoboda am Jurnals da am

JurnalSi gamoqveynebul Cem publikaciebs, maSin misTvis albaT gasagebi iqneboda, Tu

ratom xdeba xelovnuri inteleqtis amocanis mibma erT konkretul enaze!

garda amisa, gaugebaria ratom ar Tvlis k. gelaSvili solidurad venis teqnikuri

universitetis kurt giodelis sazogadoebis yovelwliur gamocemas, an, vTqvaT,

amsterdamis universitetis gamocemas?! _ anda, ratom ar aris aseT SemTxvevaSi

soliduri ,,bunebriv enaTa damuSavebaSi” arn. Ciqobavas enaTmecnierebis institutis

respublikuri konferencis masalebi da g wereTlis saxelobis aRmosavleTmcodneobis

institutis samecniero Jurnali `perspeqtiva XXI~?! _ anda, vTqvaT, ratom aklia

soliduroba gamoyenebiTi maTematikis institutisa da saqarTvelos mecnierebaTa

akademiis gamocemebs?! _ gana gasagebi ar unda iyos, rom qarTuli enis maTematikuri

Teoriis SemuSavebis mizniT warmoebuli kvlevebis eqspertirebas sazRvargareTeli

specialistebi, im ubralo mizezis gamo, rom maT qarTuli ena ar ician, Tavs ver

gaarTmeven!

sruliad naTelia, rom qarTuli maTematikuri lingvisturi skolisa da qarTuli enis

maTematikuri Teoriis SemuSavebis miznebi aucileblobiT iTxovs am miznebis

mimarTulebiT sawarmoebeli moZraobis swor organizebas, rac, bunebrivia, ar SeiZleba

ar iTvaliswinebdes sakiTxTa specifikas. _ gana SeiZleba qarTul enaSi brunebis an

uRlebis, anda, vTqvaT, mabrunebeli da mauRlebeli morfemebis, an, Tundac, saxeluri

da zmnuri frazebis, zmnebis, nacvalsaxelebis, arsebiTi da zedsarTavi saxelebis,

kavSirebisa da ganmazogadebeli da ganmakerZoebeli sityvebis maTematikuri

Taviseburebebis Sesaxeb Catarebuli kvlevebis Sedegebis RirebulebaTa Sefasebis

sakiTxi mivandoT maRalreitingul ucxour gamoqveynebebsa da erT bunebriv enaze

orientirebuli Tanamedrove maTematikuri lingvistikis ucxoel specialistebs?!

Page 135: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

134

9. (citatis dasawyisi)

`9. punqti 2-is safuZvelze:

kiTxva: am punqtis dasasruli warmoadgens Tu ara imis aRiarebas, rom proeqts

safuZvlad udevs, ZiriTad, proeqtis avtoris Sromebi? Tu es asea, ramdenad

damajereblad gamoiyureba aseTi argumenti?”

(citatis dasasruli)

komentari: proeqts safuZvlad udevs bunebrivi enebis maTematikuri da manqanuri

dafuZnebis is montegiuseuli da Comskiseuli miznebi, romlebic maT jer kidev Cems

bavSvobaSi moxazes. garda amisa, proeqts garkveuli moculobiT esafuZvleba maTeuli

programebis is zogadi, anu araenobrivspecifikuri Semadgenlebi, rogoricaa magaliTad:

fregeseuli maTematikuri ena, frege-montegiuseuli kompoziciurobis principi,

raseliseuli tipTa Teoria, CorCiseuli gamosaxulebaTa gadamweri sistemebis Teoria

da sxva. Tumca, am yvelaferTan erTad, me siamayiT vaRiareb, rom programa Zireulad

eyrdnoba agreTve prof. S. fxakaZiseul aRniSvnaTa Teoriasa da am TeoriiT

gansazRvrul zogadformalur da zogadlingvistur meTodebs. garda amisa, siamayiT

vaRiareb imasac, rom programa aseve Zireulad esafuZvleba qarTuli enis maTematikuri

Teoriis SemuSavebis mizniT Cems mier SemuSavebul sruliad axal meTodebs.

proeqti saeWvo iqneboda im SemTxvevaSi, me rom qarTuli enis bunebaze morgebuli

specifikuri meTodebis SeumuSaveblad damewyo misi damuSaveba!

10. (citatis dasawyisi)

`10. (gv. 19):

kiTxva maTematikis departamentis warmomadgenlebs: sauniversiteto arCeviT kursad iyo

Tu ara wardgenili “bunebrivi enebis zogadi logikuri safuZvlebi da qarTuli enis

logika”?

(citatis dasasruli)

komentari: wina punqtSi k. gelaSvilma CemTan mimarTebaSi gamoiyena termini `aRiareba~.

am punqtSi ki, rogorc Cans, mas eWvi gasCenia, iqneb proeqtis avtori tyuiso, da

zemocitirebuli kiTxviT mimarTavs Tsu maTematikis institutis warmomadgenlebs.

batono dekano, mogexsenebaT, rom `bunebrivi enebis zogadi logikuri safuZvlebi da

qarTuli enis logika~ Tsu maTematikis institutma 2006-2007 wlis I semestrSi erT-

erT sauniversiteto kursad waradgina. igive sauniversiteto kursi Tsu maTematikis

institutma sauniversiteto kursad 2006-2007 saswavlo wlis II semestrSic

waradgina. magram, reformirebul universitetSi sauniversiteto arCeviTi kursebis

sistemis mouwesrigeblobis gamo, verc I da verc II semestrSi ver moxerxda am kursiT

dainteresebuli studentebis saswavlo interesebis dakmayofileba. _ imedi maqvs 2007-

2008 saswavlo wels mainc SeZlebs universiteti sauniversiteto kursebis problemis

mogvarebasa da, Sesabamisad, am wels mainc miecemaT studentebs zemoaRniSnuli

sauniversiteto kursiT codnis gaRrmavebis SesaZlebloba.

CanarTi: k. gelaSvili am kiTxvas Cemi statiis 19-e gverdis safuZvelze ayenebs, arada

im gverdze me Semdegs vambob:

`miuxedavad imisa, rom sauniversiteto konkursma uari Tqva maTematikuri da bunebrivi

enebis logikis specializaciaze Tsu sabunebismetyvelo fakultetis maTematikis

Page 136: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

135

institutis imdroindelma direqtorma prof. r. boWoriSvilma Cemi saleqcio kursi

`bunebrivi enebis zogadi logikuri safuZvlebi da qarTuli enis logika~ erT-erT

sauniversiteto arCeviT kursad waradgina1, rac Tsu maTematikis institutis mxridan

saqarTveloSi bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri lingvistikis dafuZnebis

mizniT mimdinare procesebis kidev erTi mxardaWera iyo.

Tumca, imis gamo, rom konkursiT daibloka universitetSi pirvelad ori wlis win

dafuZnebuli `maTematikuri da bunebrivi enebis logikis~ specializacia, institutis

meoTxe kurselebs ar miecaT saSualeba imisa, rom daesrulebinaT `maTematikuri da

bunebrivi enebis zogadi logikuri safuZvlebis~ is oTxsemestriani kursi, romlis

pirveli ori semestri maT ukve gavlili hqondaT, xolo Tsu maTematikis institutis

axlandel mesame kurselebs, romlebTanac araformalur saseminaro reJimSi ori weli

vTanamSromlobdi da romlebsac konkursamdeli sauniversiteto wesdebis Tanaxmad

sabakalavro specializaciad `maTematikuri da bunebrivi enebis logika~ qondaT

arCeuli, reformirebul universitetSi ar miecaT swavlis maT mier ukve gakeTebuli

arCevanis Sesabamisad gagrZelebis saSualeba. _ vTvli, rom procesTa aseTi uapelacio

forsireba studentisa da maswavleblis uflebebis uxeSi darRvevaa.

riT SeiZleba imis dasabuTeba, rom Zveli sagnobrivi saswavlo gegmiT meoTxe-mesame

kursze ukve misuli studentis axal sagnobriv gegmaze gadayvana am studentis

saswavlo miznebsa da am miznebze mibmul saxelmwifoebriv interesebs emsaxureba? _

aseTi ram mxolod im SemTxvevaSi SeiZleba dasabuTdes, Tu studentis im Zveli

saswavlo gegmiT gansazRvrul miznebs aranairi saxelmwifoebrivi interesi ar ebmeboda,

rac `maTematikuri da bunebrivi enebis logikis specializaciis~ SemTxvevaSi ase

namdvilad ar aris.~

aqedan gamomdinare SekiTxva k. gelaSvilTan: sauniversiteto reformas rom Tsu

maTematikis institutis studentebis es pirveli Taoba ar waerTmia am saqmisaTvis da

am institutSi bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri lingvistikis mimarTulebiT

ukve dawyebuli saswavlo procesi rom ar daebloka, maSin me da Cemi mcirericxovani

jgufi studentebis am da moval TaobebTan erTad SevZlebdiT Tu ara qarTuli

maTematikuri lingvisturi skolis formirebas?

1 sabunebismetyvelo fakultetis maTematikis institutis am mxardaWeram ufleba momca universitetTan

konstruqciuli TanamSromlobiTi procesebis farglebSi mezruna daSvebuli Secdomebis gasworebaze.

Tumca, xazgasasmelia isic, rom miuxedavad zemoaRniSnulisa da Cemi araerTi mcdelobisa me versad

mivageni sauniversiteto arCeviTi kursebis CamonaTvals. _ rogorc Cans, sabakalavro swavlebis

sauniversiteto, safakulteto da sainstituto arCeviTi kursebis sistema, rac reformis Semdgomi

saswavlo strategiis sasafuZvlod mniSvnelovani Semadgeneli unda yofiliyo, jer kidev arasaTanadod

aris mowesrigebuli! _ ase magaliTad, Tsu maTematikis institutis III da IV kursebs nacvlad realuri

arCeviTi kursebis sistemisa e.w. arCeviT kursebad kviraSi oTx saaTiani datvirTviT TiTo mimarTulebis

gaswvriv TiTo savaldebulo kursi ekiTxebaT da es maSin, rodesac reformamde es yovelkvireuli oTxi

saaTi sxvadasxva modulebis gaswvriv sxvadasxva arCeviTi safexuris specialur kursebad iSleboda, rac

students saSualebas aZlevda farTo speqtrSi ganesazRvra da Camoeyalibebina Tavisi arCevani. _

gasagebia, rom studentis faqtobrivi arCevanis gareSe datoveba arsebiTad ewinaaRmdegeba studentis

arCevanze orientirebuli sauniversiteto reformis Zireul princips. amasTan, Tu aseTi midgoma nakleb

sazianoa Tsu maTematikis institutis iseTi viwrod orientirebuli mimarTulebebisTvis rogorebicaa

ricxviTi meTodebi, albaTobis Teoria da statistika, diferencialuri da integraluri gantolebebi da

maTematikuri analizi, iseTi umniSvnelovanesi maTematikuri dargebis makombinirebeli mimarTulebisTvis,

rogorc aris logikis, algebris, geometriisa da topologiis mimarTuleba, es midgoma gansakuTrebiT

saziano xdeba.

Page 137: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

136

11. (citatis dasawyisi)

`11. (gv. 22):

kiTxva: sad aris gamoqveynebuli is siaxleebi, rac proeqtis avtorebis mier aris

mignebuli qarTul enaSi? Tu ara ratom?

(citatis dasasruli)

qvemoT, imisTvis, rom am kiTxvas pasuxi gaeces, momyavs Cemi 18 wliani samecniero

saqmianobis ganmavlobaSi gamoqveynebuli naSromebis, gamogonebebis da Targmanebis

sruli sia:

a) monografiebi:

1. К. Пхакадзе (соавторамы), Елементы Парафазной Логики и еѐ Приминение, Труды ИПМ, т 35,

1989 5-205; 2. k. fxakaZe, propoziciuli i-algebra da misi gamoyenebani, deponirebulia ,,teqinformSi”,

1993, 1-98;

3. k. fxakaZe, winare zmnuri semantikuri erTeulis cneba, piris niSanTa sakiTxi, integraluri

da araintegraluri gagebis zmnuri sityva-Sinaarsebi da qarTuli zmnis arasruli anu pirveli

semantikuri klasifikacia, damatebiTi sakiTxavi kursi Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi,

Tbilisi, `universali~, 2004 (2006 meore gamocema), 72-152;

4. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), logikuri brunebisa da lingvisturi mimarTebebis sakiTxisaTvis

qarTulSi, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, ianvari-ivnisi (#1), Tbilisi, gamomcemloba

`universali~, 2005, 19-77;

b) statiebi:

5. К. Пхакадзе, ∆-исчисление, Труди Института Прикладной Математики имени И. Н. Векуа, т. 38, 1990 (41-46);

6. К. Пхакадзе, Об Одном Алгоритме в Алгебре Логики, Труди Института Прикладной

Математики имени И. Н. Векуа, т. 38, 1990 (47-52);

7. К. Пхакадзе, ∆-алгебра, ДОКЛАДЫ Семинара Института Прикладной Математики имени И.

Н. Векуа Т. 22, 1993, (65-71); 8. K. Pkhakadze, Propositional I-Algebra and a Strongly Fictitions Variable in Proposotional

Algebra, REPORTS of Enlarged Sessions of The Seminar of I. Vekua Institute of Applied Mathematics, Vol. 8, #3, 1993 (71-74);

9. k. fxakaZe, i-algebra, saqarTvelos mecnierebaTa akademiis moambe, 1995;

10. K. Pkhakadze, Towards a Notion of Incompletely Defined Sets, REPORTS of Enlarged

Sessions of The Seminar of I. Vekua IAM, Vol.10, #3,1 995 (62-65);

11. K. Pkhakadze, MG(MG)-Resolution and Its Soundness and Completeness in a Theory

T(T), Proceedings of the II Tbilisi Symposium on Language, Logic and Computation, edited

by Robin Cooper, Thomas Gamkrelidze, Tbilisi State University, 1997, 242-251;

12. K. Pkhakadze, Herbrand Functional Q-domains, Herbrand Q-interpretations and

Properties MGRQ- resolutive Inferences in the Second Order Q-theories, REPORTS of Enlarged Sessions of The Seminar of I. Vekua IAM, Vol. 13, #4, 1998 (77-80);

13. K. Pkhakadze (with co-author), Towards the Strong Formal Logical Understanding of the Word Based on the Natural Georgian Language System, Annals of the Court-Godel-Society, Volume N5, Vienna, 2002 (70-73); 14. k. fxakaZe (TanaavtoriT), bunebrivi qarTuli enobrivi sistemis formalur-logikuri

izomorfis (adekvatis) moZiebis mizniT, qarTul-evropuli instituti, ,,iveria” t. VI, parizi,

2001, 129-148;

15. k. fxakaZe, sityvaTa Soris sintaqsuri kavSirebis Sesaxeb, qarTul-evropuli instituti,

,,iveria”, t. VII-VIII, parizi 2001 – 2002, 117-126;

16. K. Pkhakadze (with co-author), About the Main Ideas of the Direct Formal-Logical Description of the Georgian Natural Language System through One Example, Reports of Seminars I. Vekua IAM, Vol.29 2003, (11-14),

Page 138: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

137

17. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), enobriv-azrovnebiTi gagebadobis cnebisa da martivi da

integraluri gagebis zmnuri sityvebis Sesaxeb qarTulSi, arn. Ciqobavas saxelobis

enaTmecnierebis institutis I respublikuri konferencia ,,bunebriv enaTa damuSaveba”,

konferenciis masalebi, Tbilisi 2003, 37-39;

18. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), warmoadgenen Tu ara logikuri, programuli da bunebrivi

enobrivi sistemebi erTmaneTisagan principulad gansxvavebuli tipis semantikur sistemebs?, arn.

Ciqobavas saxelobis enaTmecnierebis institutis I respublikuri konferencia ,,bunebriv enaTa

damuSaveba”, konferenciis masalebi, Tbilisi 2003, 17-19;

19. K. Pkhakadze (with co-authors), About the Main Ideas of the Direct Formal-Logical Description of the Georgian Natural Language System Through the Examples, Proceedings of the V Tbilisi Symposium on Language, Logic and Computation, ILLC, University of Amsterdam, CLLS, Tbilis State University, 2003, 129-137; 20. k. fxakaZe, bunebrivi qarTuli enobrivi sistemis erTi fragmenti rogorc simravlur

Teoriuli sistema, qarTul-evropuli instituti, `iveria~, t.X-XI, parizi 2003–2004, 104-116;

21. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), warmoadgenen Tu ara logikuri, programuli da bunebrivi

enobrivi sistemebi erTmaneTisagan principulad gansxvavebuli tipis semantikur sistemebs? –

anu enobrivi niSnisa da Cveneuli enobrivi msoflxedvis Sesaxeb, qarTul-evropuli instituti,

,,iveria”, t. X-XI parizi 2003 – 2004, 220-248;

22. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), bunebriv enaTa damuSavebis Tanamedrove problematika da

qarTuli enis pirdapiri formalur-logikuri aRwera, arn. Ciqobavas saxelobis enaTmecnierebis

institutis II respublikuri konferencia ,,bunebriv enaTa damuSaveba”, konferenciis masalebi,

Tbilisi 2004, 26-27; 23. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), qarTuli enis birTvuli nawilis kompiuteruli modeli da

martivi winadadebis sintaqsuri sinTezatori da analizatori, arn. Ciqobavas saxelobis

enaTmecnierebis institutis II respublikuri konferencia ,,bunebriv enaTa damuSaveba”,

konferenciis masalebi, Tbilisi 2004, 38-40;

24. k. fxakaZe (TanaavtoriT), qarTuli enobrivi sistemis pirdapiri formalur-logikuri

aRweris ZiriTadi miznebisa da meTodebis Sesaxeb, saqarTvelos mecnierebaTa akademiis akad. g

wereTlis saxelobis aRmosavleTmcodneobis institutis samecniero Jurnali `perspeqtiva

XXI~, Tbilisi 2004, 220-224;

25. K. Pkhakadze (with co-author), About Main Ideas of Direct Formal-Logical Description of the Georgian Language, PROCEEDINGS of I. Vekua Institute of Applied Mathematics, Vol. 53, Tbilisi, 2004, 33-40; 26. k. fxakaZe, winaTqma anu logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufis miznebisa da

amocanebis Sesaxeb, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, (#1), Tbilisi, gamomcemloba

`universali~, 2005, 1-19;

27. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), maTematikuri da bunebrivi enebis logika da Tanamedrove

saswavlo miznebi, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, ianvari-ivnisi (#1), Tbilisi,

gamomcemloba `universali~, 2005, 155-160;

28. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), bunebrivi qarTuli enobrivi sistemis pirdapiri formalur-

logikuri aRwera da misi zogierTi gamoyenebani, arn. Ciqobavas saxelobis enaTmecnierebis

institutis III respublikuri konferencia ,,bunebriv enaTa damuSaveba”, konferenciis masalebi,

Tbilisi 2005, 30-32;

29. k. fxakaZe, globalizacia, qarTuli ena da saxelmwifo miznobrivi programa `kompiuteris

sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~, s-s Jurnali

`qarTuli ena da logika~, (#2), Tbilisi, `universali~, 2005, 1-11;

30. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), `qarTuli enis sintaqsuri safexuris kompiuteruli

marTlmweris erTi eqsperimentis Sesaxeb, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, ivlisi-

dekemberi (#2), Tbilisi, `universali~ 2005, 62-65;

31. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), `natvra~ tipis zmnuri semantikebi da principuli gansxvavebebi

qarTul da indoevropul uRlebebs Soris, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, ivlisi-

dekemberi (#2), Tbilisi, `universali~ 2005, 66-81;

Page 139: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

138

32. k. fxakaZe (TanaavtoriT), qarTuli enis zogadi kvantorul-predikatuli analizi da

logikuri amocanebis amomxsneli pirveli eqsperimentuli programa qarTulisaTvis, s-s

Jurnali `qarTuli ena da logika~, ivlisi-dekemberi (#2), Tbilisi, `universali~ 2005, 82-87;

33. k. fxakaZe, (TanaavtorebiT), qarTul-germanuli mTargmneli da I safexuris programuli

sinTezatori da analizatori qarTulisaTvis, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, ivlisi-

dekemberi (#2), Tbilisi, `universali~ 2005, 88-91;

34. k. fxakaZe (TanaavtoriT), saxelmwifo miznobrivi programa `kompiuteris sruli

programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ - miznebi, Sedegebi,

perspeqtivebi, 2006 (2004 pirveli gamocema), 1--22;

35. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), morfemebis maTematikuri funqciebisa da winadadebebSi

sityvaTSorisi carieli adgilebis problema qarTuli enis mixedviT, arn. Ciqobavas saxelobis

enaTmecnierebis institutis IV respublikuri konferencia ,,bunebriv enaTa damuSaveba”,

konferenciis masalebi, Tbilisi 2006 (16-18),

36. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), Tsu miznobrivi programa `kompiuteris sruli programul-

momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ da qarTuli enisa da metyvelebis

maTematikuri da manqanuri dafuZnebis amocanebis Sesaxeb, Tsu gmi III respublikuri saseminaro

kvireuli `logika, ena, gamomTvleli~, saseminaro kvireulis moxsenebebi, 2007 (3-6);

37. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), Tsu miznobrivi programa `kompiuteris sruli programul-

momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ da qarTuli enis logikisa da

qarTuli enis logikuri gramatikis saganmanaTleblo datvirTvebis Sesaxeb, Tsu gmi III

respublikuri saseminaro kvireuli `logika, ena, gamomTvleli~, saseminaro kvireulis

moxsenebebi, 2007 (6--9);

38. k. fxakaZe (TanaavtoriT), qarTuli enis, qarTuli enis logikisa da maTematikuri logikis

integrirebuli swavlebis Sesaxeb, Tsu gmi III respublikuri saseminaro kvireuli `logika, ena,

gamomTvleli~, saseminaro kvireulis moxsenebebi, 2007 (9-18);

39. k. fxakaZe (TanaavtoriT), saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris sruli

programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ ukve miRweuli

Sedegebisa da misaRwevi miznebis anu qarTuli maTematikuri skolis maTematikuri lingvistikiT

gafarToebis aucileblobis Sesaxeb, Tsu gmi III respublikuri saseminaro kvireuli `logika,

ena, gamomTvleli~, saseminaro kvireulis moxsenebebi, 2007 (22-52);

40. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), kompiuteri qarTuli teqstebis wakiTxvas SeZlebs, arn.

Ciqobavas saxelobis enaTmecnierebis institutis V respublikuri konferencia ,,bunebriv enaTa

damuSaveba”, konferenciis masalebi, Tbilisi 2007;

41. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), qarTuli enis bunebrivi logikis sasafuZvlo sakiTxebi, arn.

Ciqobavas saxelobis enaTmecnierebis institutis V respublikuri konferencia ,,bunebriv enaTa

damuSaveba”, konferenciis masalebi, Tbilisi 2007,

g) Tezisebi:

42. К. Пхакадзе, zogierTi Sedegebi formulis sruli Secnobis problemis Sesaxeb, IX

Всесаюзная Конференция В Теоретическое Кибенетике, Волгоградскйи Унивеситет, 1990; 43. K. Pkhakadze, Indefinite Valued Logic and Its Some Application in Mechanical

Treorem Proving , The Abstraqts of I Tbilisi Symposium on Language, Logic and

Computation, Tbilisi State University, 21-25 Octomber, 1995;

44. K. Pkhakadze, MG(MG)-Resolution and Its Soundness and Completeness in a Theory

T(T), The Thesis of the II Tbilisi Symposium on Language, Logic and Computation, edited

by Robin Cooper, Thomas Gamkrelidze, Tbilisi State University, 1997;

45. K. Pkhakadze (with . co-authors), Logic of Language and Paradoxes, Annals of the Court-Godel-Society, Volume N4, Vienna, 2001; 46. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), maTematikuri logika da bunebrivi enobrivi sistemebis

formalizaciisa da maTematizaciis amocanebi, maTematikosTa III kongresis Sromebi, 2001;

47. K. Pkhakadze (with co-author), To Direct Formal-Logical Description of Goergian Language based on the Language as a Natural System, The Abstracts of the Tbilisi IV Symposium on Logic, Language and Computation, 2001;

Page 140: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

139

48. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), enis logika da paradoqsebi, maTematikosTa respublikuri

konferencia, akademikos ilia vekuas saiubileo dReebi, Tbilisi 2001,.

49. K. Pkhakadze (co-author), Towards the Strong Formal Logical Understanding of the Word Based on the Natural Georgian Language System, LPAR 2002, Thesis of international Conference on The Logic for Programming, Artificial Intelligence and Reasoning, Georgia Academy of Since, October 14-18, 2002. 50. K. Pkhakadze (with co-author), About the Main Ideas of the Direct Formal-Logical Description of the Georgian Natural Language System Through One Example, The Thesis of the Tbilisi V International Symposium on Logic, Language and Computation, 2003; 51. K. Pkhakadze (with co-authors), About the Main Ideas of the Direct Formal-Logical Description of the Georgian Natural Language System Through the Examples, Thesis of the V Tbilisi Symposium on Language, Logic and Computation, TSU, 10-15 September, 2003; 52. K. Pkhakadze (co-author), The semantic side of language productivity and the Georgian verbal inflection, Thesis of The XVII International Congress of Linguists, Prague, 2003. 53. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), qarTulenobrivi azrovnebiTi sistemis logikur-lingvisturi

analizi Ţ aRniSvnaTa Teoriis enobrivi midgomebiT, saqarTvelos maTematikosTa IV yriloba,

Tbilisi, 2005;

54. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), qarTuli enis logikuri gramatika da misi meTodologiuri

gamoyenebani, saqarTvelos maTematikosTa IV yriloba, Tbilisi 2005;

55. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), qarTuli maTematikuri lingvisturi skolis gadaudebeli

formirebis aucileblobis Sesaxeb, saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros

samecniero konferencia `qarTuli saliteraturo enis sakiTxebi (istoria, da Tanamedrove

mdgomareoba), 14, 16-17 aprili, 2007.

g) gamogonebebi:

56. К. Пхакадзе (сооавторамы), Дешифратор С Контролѐм, 1989;

57. К. Пхакадзе (сооавторамы) Парафазний Тригер, 1989; d) Targmanebi:

58. v. grunveldi, logika da ena: terminTa mcire ganmartebiTi leqsikoni, mTargmel-

redaqtorebi: k. fxakaZe, l. lekiaSvili, damatebiTi sakiTxavi kursi Tanamedrove maTematikur

lingvistikaSi (redaqtori k. fxakaZe), `universali~ 2006 (153-192);

59. b. parti, a. miuleni, r. uoli, maTematikuri meTodebi enaTmecnierebaSi – nakveTi I:

maTematikuri da bunebrivi enebis zogadi logikuri safuZvlebi, mTargmnel-redaqtorebi: k.

fxakaZe, l. lekiaSvili, mTargmnelebi: e. soselia, m. ivaniSvili, gamoica s-s Jurnalis

`qarTuli ena da logika~ damatebis saxiT, `universali~, 2005 (170);

60. r. hauseri, gamoTvliTi enaTmecnierebis safuZvlebi _ gramatikuli Teoriebi, mTargmnel-

redaqtori k. fxakaZe, mTargmnelebi: l. abzianiZe, n. vaxania, s. masxaraSvili, n. fxakaZe, b.

CiqviniZe, s-s Jurnalis _ `qarTuli ena da logika~ _ y-w damateba, `universali~, #3-#6 – II

nawili, 2006-2007.

k. gelaSvili am punqtSi kiTxvas ase ayenebs: `sad aris gamoqveynebuli is siaxleebi,

rac proeqtis avtorebis mier aris mignebuli qarTul enaSi? Tu ara ratom?~ _ me

visargebleb am kiTxviT da publikaciebis miniSnebiT mokled warmovaCen ara qarTul

enaSi mignebuli siaxleebs, aramed qarTuli enisa da qarTulenobrivi azrovnebis

maTematikuri Teoriis SemuSavebis mizniT Cemi da Cemi mcirericxovani jgufis mier

warmoebuli kvlevebis Sedegebs:

1. qarTuli enisa da qarTulenobrivi azrovnebis maTematikuri Teoriis SemuSavebis

mizniT warmoebuli kvlevebis is Sedegebi, romelTa nawili aRrmavebs, nawili ki _

upirispirdeba Comskisa da montegius gramatikul xedvebs:

1.1 SemuSavda qarTuli enis aRweris sruliad axali meTodi, romelsac qarTuli enis,

rogorc bunebrivi sistemis, pirdapiri formalur-logikuri aRweris meTodi ewoda.

zogjer es meTodi qarTuli enis bunebrivi aRweris meTodadac iwodeba da igi

Page 141: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

140

Zireulad eyrdnoba qarTuli enis morfemebis, sityvebisa da punqtuaciebis niSnebis

maTematikuri enis simboloebad aRweris ukve dadasturebul SesaZleblobas.

1.2 qarTuli enis safuZvelze maTematikurad gadaazrda sityvis cneba. kerZod,

dasabuTda, rom qarTuli enis TiToeuli sityva SeiZleba aRiweros adgilianobis,

adgilTa tipisa da sityvis, rogorc operatoris, mniSvnelobaTa tipis miniSnebiT.

sityvis maTematikuri cnebis safuZvelze daiZebna qarTul enaSi bunebrivad arsebuli

sintaqsuri kavSirebis aqamde ucnobi tipebi da maTematikuri formulebis saxiT

aRiwera isini. amasTan, dasabuTda, rom qarTul enaSi amave maTematikuri midgomebiT

aRiwereba leqsikuri da gramatikuli morfemebi, punqtuaciis niSnebi da sxva enobrivi

kategoriebi.

1.3 qarTuli enis bunebrivi aRweris safuZvelze dasabuTda qarTuli da frege-

fxakaZiseuli maTematikuri enebis zogadi erTtipobrioba. es, Tavis mxriv, safuZvlad

iqca Semdegi mniSvnelovani ganacxadis gakeTebisa: qarTuli enis sruli maTematikuri

dafuZnebis, anu qarTuli enis reformalizebis problema TiTqmis mTeli moculobiT

daiyvaneba azrobrivad nagulisxmevi da weriTi da zepiri metyvelebisas gamotovebuli

frCxilebis aRdgenis problemaze.

1.4 ganisazRvra logikuri brunebis, lingvisturi mimarTebisa da winare zmnuri

semantikuri erTeulis fundamenturi cnebebi da alfabeturad gaiwera qarTuli weriTi,

zepiri da azriTiUenebis birTvuli nawilis montegiuseuli simravluri modeli.

amasTan, maTematikuri TvalsazrisebiT dasabuTda, rom arsebiTi saxelebisaTvis qarTul

enaSi erTmaneTisagan ganirCeva Semdegi 14 brunviTi forma: Ni; Nis; Nisken; Nisgan;

NisTvis; Nidan; NiT; Ns; NSi; Nze; Nad; Namde; NTan; Nma.

1.5 dadginda piris niSnebis maTematikuri funqciebi da dadasturda, rom maTematikuri

TvalsazrisebiT qarTul enaSi aris Semdegi 5 gansxvavebuli tipis lingvisturi

predikati (zmna): [V1(N1)=t], [V2(N1, N2)=t], [V3(N1, N2, N3)=t], [V3(N1, N2, N3,

N4)=t], [V3(N1, N2, N3, N4, N5)=t] (aq k{1,2,3,4,5} da Nk{Ni; Nis; Nisken;

Nisgan; NisTvis; Nidan; NiT; Ns; NSi; Nze; Nad; Namde; NTan; Nma}).

1.6 dasabuTda, rom qarTuli enis TxrobiTi winadadebebi aragaazrebadia t da f

WeSmarituli mniSvnelobebisa da = logikuri igiveobis oradgiliani operatoris

gauazreblad: kerZod, dasabuTda, rom qarTul enaSi nebismieri mtkicebiTi TxrobiTi

winadadebis mTavari operatori aris [_1 = t] erTadgiliani enobriv-maTematikuri

predikatuli forma.

1.7 dadginda, rom indoevropuli martivi msjelobisgan gansxvavebiT qarTuli martivi

msjelobis Semadgenel nawilebad aristoteleseuli subieqtis, kopulasa da

predikatis ganxilva aramarTebulia, da rom qarTuli martivi msjelobis Semadgeneli

nawilebia [_1 = t] erTadgiliani enobriv-maTematikuri predikatuli forma, am martivi

msjelobis amgebi lingvisturi predikati da am predikatTan brunvis niSnebiT

sintaqsurad mikavSirebuli arsebiTi saxelebi.

1.8 maTematikuri TvalsazrisebiT qarTul enaSi erTmaneTisagan ganirCa 4 gansxvavebuli

brunviTi formis zedsarTavi saxeli: A, Ai, Ama, A- da 8 gansxvavebuli brunviTi

formis makvantificirebeli (ganmazogadebeli an ganmakerZoebeli) saxeli: Q, Qi,

Q-, Qma, Q, Qi, Q-, Qma.

Page 142: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

141

1.9 dasabuTda, rom maTematikuri TvalsazrisebiT gaumarTlebelia gaarsebiTebuli

zedsarTavi da makvantificirebeli saxelebis mabrunebeli morfemebis mabrunebel

morfemebad daklasificireba. kerZod, dasabuTda, rom es morfemebi ar arian arc

fleqsiuri da arc derivaciuli tipis da rom upriani iqneba Tu am sruliad axali

tipis morfemebs Semamoklebel morfemebad davaklasificirebT, radgan qarTul enaSi

isini swored prof. S. fxakaZiseuli Semamoklebeli simboloebis funqciebs asruleben.

1.10 logikuri brunebisa da lingvisturi predikatis ganmsazRvreli principebis

safuZvelze dadginda arsebiTi saxelebis mabrunebeli morfemebis maTematikuri

funqciebi da qarTul enaSi gadawyda sxvadasxva logikur brunviT formaSi myof

arsebiT saxelebs modevnebuli carieli adgilebis problema. kerZod, dasabuTda, rom

qarTul azriT enaSi Nα brunviT formaSi myof arsebiT saxels modevnebuli carieli

adgiliT (_1/Nα) tipis formaluri Casmis maTematikuri operators ukeTdeba

realizacia (aq α{Ni, Nis, Nisken, Nisgan, NisTvis, Nidan, NiT, Ns, NSi, Nze, Nad,

Namde, NTan, Nma})

1.11 gairkva, rom qarTul enaSi, da, Sesabamisad, qarTulenobriv azrovnebaSi arsebiTi

saxelebiT mogvecema an am saxeliT gaazrebadi simravle, an am simravleze

gansazRvruli cvladi, an amave simravleze gansazRvruli konstanta. amasTan, gairkva

isic, rom qarTulenobriv azrovnebaSi zedsarTavi saxelebiT mogvecema aramkacri

dalagebis mimarTebiT dalagebuli simravle, maSin rodesac arsebiTi saxelebiT

mocemuli simravleebi dalagebul simravleebad ar azrdeba.

1.12 qarTul enaSi gadawyda zedsarTav da makvantificirebel saxelebsa da arsebiT

saxelebs Soris arsebuli carieli adgilis problema. amasTan, dasabuTda, rom qarTul

azriT enaSi erTmaneTisagan ganirCeva (A_), (Ai_i), (Ama_ma), (A-_-) tipis

zedsarTavi saxelebi, romelTagan TiToeuli erTadgiliani enobriv-maTematikuri

funqcionaluri formaa. enobriv-maTematikuri kanonebis saxiT gaiwera qarTul zepir,

weriT da azriT enebSi Cadgmuli simravleTa Teoriis Zireuli aqsiomebi.

1.13 gairkva, rom qarTul enaSi kvantoruli frazebi xasiaTdebian arakvantoruli

saxeluri frazebiT azrovnebaSi mocemul an cvladur, an konstantur saxelur

frazebze operirebiT. gairkva, rom es operireba Sedegad iZleva amgvarad warmoebuli

kvantoruli saxeluri fraziT gaazrebad simravleze gansazRvrul dabmul cvlads.

amasTan, qarTul enaSi erTmaneTisagan ganirCa -tipisa da -tipis kvantoruli frazebi,

romelTagan TiToeuli, imisda mixedviT, igi inarCunebs, Tu gardaqmnis saoperacio

saxeluri fraziT azrobrivad mocemul simravles an martiv, an rTul kvantorul

frazad gaigeba. _ amiT safuZvlebi Caeyara qarTuli enaSi e.w. kvantoruli sityvebis

maTematikur Teorias.

1.14 qarTuli enis bunebrivi aRweriT SemuSavebuli midgomebiT dadginda, rom

maTematikuri TvalsazrisebiT qarTuli enis ukavSiro, anu martivi da

martivgavrcobili TxrobiTi winadadeba warmoadgens an SezRudulcvladebian, an

SezRudulkonstantebian, anda Sezudulkvantorebian martiv predikatul formas.

amasTan, TiTqmis sruli moculobiT gadawyda qarTuli enis ukavSiro winadadebebis

maTematikur enaze avtomaturi Targmnis, anu, rac igivea, qarTul azriT enaze

algoriTmuli dayvanis problema. _ es umniSvnelovanesi Sedegi qarTuli enis

gansakuTrebuli maTematikuri Taviseburebebis aSkara dasturia.

Page 143: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

142

1.15 qarTuli enis pirdapiri formalur-logikuri aRweriT ukve gamokveTilma Sedegebma

da, kerZod, qarTuli enis formalizmis TiTqmis srulma identurobam frege-

fxakaZiseuli maTematikuri enis formalizmTan gvibiZga enisa da azrovnebis

filosofiis farglebSi dRes arsebuli msoflmxedvelobiTi Tvalsazrisebis

dazustebisaken. kerZod: Tu montegiusaTvis, gamomdinare misi Tezisidan, ar arsebobda

aranairi arsebiTi gansxvaveba inglisuris magvar bunebriv enebsa da fregeseul

xelovnur maTematikur enas Soris, Cven vTvliT, qarTulis magvari bunebrivi enebi da

formalurad ganviTarebadi frege-fxakaZiseuli maTematikuri ena zogadad erTi tipis

bunebrivi sistemebia da rom dRes e.w. fregeseuli xelovnuri maTematikuri ena dRes

e.w. bunebriv enaze ufro siRrmiseuli safexuris aseve bunebrivad arsebuli enobrivi

sistemaa. amasTan, miviCnevT, rom adamianiseuli azrovnebiTi procesebi mimdinareoben ara

mxolod bunebrivi enis anu, cnobieri bunebrivi enis farglebSi, da ara mxolod

cnobierad, aramed qvecnobieri anu instiqturi saxiT isini mimdinareoben agreTve

maTematikuri anu, qvecnobieri safexuris bunebriv enobriv garemoSic.

1.16 dasabuTda, rom enobriv erTeulTa Soris komunikacia aris enis ara Zireuli,

aramed meoradi daniSnuleba, rasac safuZvlad edeba amave enis farglebSi enis

matarebeli erTeulis Sida enobrivi komunikacia Tavis TavTan da rom enobrivi niSani

unda ganixilebodes ara rogorc `aRsaniSnisa~ da `aRmniSvnelis~ dawyvileba, rogorc

es aris sosiurTan, aramed rogorc triada `aRsaniSnis~, `aRmniSvnelisa~ da `niSnisa~.

qarTuli enisa da qarTulenobrivi azrovnebis maTematikuri Teoriis SemuSavebis mizniT

warmoebuli kvlevebis am punqtiT gawerili Sedegebi sxvadasxva moculobiTa da

sxvadasxva datvirTvebiT asaxulia Semdeg publikaciebSi: 3, 4, 13, 14, 16, 19, 20, 22,

24, 25, 27, 28, 32, 33, 35, 36, 37, 38, 39, 41, 45, 46, 47, 48, 49, 51, 52, 54, 53, 54,

55, 59.

komentari: rogorc ukve aRiniSna, qarTuli enis bunebrivi aRweris meTodi eyrdnoba

fregeseul da prof. S. fxakaZiseul zogad maTematikur enobriv principebs. amgvarad,

Cems midgomebSi is gadawyvetebi, rac sakvlev meTodebSi prof. S. fxakaZiseuli

aRniSvnaTa Teoriis gamoyenebam ganapiroba, novaciuria.

ase magaliTad, gairkva, rom elifsisuri formebi arian imave tipis sistemuri

Semamoklebeli aRniSvnebi, rogorebic prof. S. fxakaZiseul aRniSvnaTa TeoriaSi

ganixileba. garda amisa, gairkva, rom integraluri gagebis zmnebis Seswavla dRes

dasavlur maTematikur lingvistikaSi ararsebuli meTodologiuri midgomebis

ganviTarebas iTxovs, radgan am tipis zmnebiT indoevropuli tipis enobrivi sistemebi

nakleb xasiaTdebian, maSin rodesac qarTul enobriv sistemaSi zmnaTa es specifiuri

tipi mniSvnelovan rols TamaSobs. amasTan, gairkva isic, rom qarTul enaSi am tipis

zmnebi prof. S. fxakaZiseuli Semamoklebeli simboloebis rols asruleben.

amasTan, is ZiriTadi, rac Cems midgomebs ganasxvavebs klasikuri indoevropuli

modgomebisagan aris is, rom me winadadebebidan ki ar viwyeb da maTgan ki ar gamomyavs

misi amgebi sityvebis maTematikuri enobrivi saxeebi, rac, TavisTavad, gamarTlebuli

iqneboda iseTi umorfologio enobrivi sistemebisTvis, rogoric inglisuria, aramed am

sityvebis morfologiurad realizebuli sintaqsuri da semantikuri specifikebis

sruli gaTvaliswinebiT vaxden maT pirdapir maTematikur aRweras, rac, saboloo jamSi,

Page 144: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

143

qarTuli enobrivi sistemis maTematikur enobriv sistemad gadaazrebis saSualebas

iZleva.

xazgasmiT unda aRiniSnos, rom arsebulisagan ase principulad gansxvavebul

meTodologiaze gasvla ganapiroba qarTuli enis morfologiurad mowesrigebulma

sintaqsurma wesrigma da qarTuli zmnis aSkarad gamokveTilma fregeseulma

predikatulma bunebam.

qarTuli enis aseTi maTematikuri aRweris SesaZleblobas gasagebi eWviT Sexvdnen

cnobili ucxoeli eqspertebi, romlebic 2001 wels Cemi statiis (47, 25) recenziaSi

werdnen: `Let us suppose that Georgian can be described by the type of grammar that the

author describes. The Georgian is a regular language. But what about discontinuous constituents? Extraposition? Long distance dependencies?~

amgvarad, eqsperti mixvda, rom qarTuli enis Cems mier SemoTavazebuli gramatikuli

aRwera amtkicebs imas, rom qarTulSi is problemebi, romlebic man zemoT SekiTxvis

meSveobiT Camoayaliba, ar aris. amasTanave, man icis, rom inglisuri enisTvis

SemuSavebuli Teoriuli midgomebis safuZvelze gakeTebuli SefasebebiT qarTul enaSi

es problemebi unda iyos. sinamdvileSi ki, aranairi problema daSorebuli

Semadgenlebisa (discontinuous constituents), an daSorebuli damokidebulebisa (Long

distance dependencies), an eqstrapoziciisa (Extraposition) qarTul enaSi ar aris! _

es sruli sicxadiT adasturebs imas, rom qarTuli enis bunebrivad armcodne ucxoeli

eqspertebi qarTuli enis maTematikuri Teoriis SemuSavebis mizniT warmoebuli

kvlevebis eqspertirebis gadamwyvet faqtorad ar unda vaqcioT.

sabednierod es am samecniero sferos maRalkvalificiur eqspertebs SesaniSnavad esmiT

da amitomac ar arian kategoriulni Tav-TavianT SefasebebSi, rac zemocitirebuli

saeqsperto Sefasebis arakategoriuli toniTac dasturdeba.

imave recenziaSi igive eqsperti ambobs; `Author says „man‟ is in some situations

semantically a non-proper constant, and in some situations a variable. That is a remarkable new insight in logic. He should explain how this is possible~. _ is, rasac es

eqsperti logikaSi mniSvnelovan axal winWvretad afasebs, Tumca ki iTxovs mis gasageb

da dasabuTebul warmoCenas, me Cemi studentebisTvis erTi seminaris farglebSi gavxade

gasagebi, rac, isev vimeoreb, ganpirobebulia imiT, rom Cems studentebs qarTuli ena

bunebaSi aqvT, maSin rodesac am ucxoeli eqspertisTvis qarTulenobrivi azrovnebis

bunebrivi Taviseburebani ucxoa!

aqve minda mimovixilo kidev erTi ucxoeli eqspertis kidev erTi recenzia kidev erT

Cems naSromze (16, 19, 51). igi ambobs: `I have not been able to see through all the details

of the proposed system, wich comes with quite big claims as regards to Montague, Chomsky and Church, for instance. Still it seems to involve an interesting Montegovian project for Georgian.~ _ aSkaraa, rom eqsperti am SemTxvevaSic ver aris kategoriuli

da, bunebrivia, verc iqneba! _ is, rom romelime proeqti Sefasdes qarTuli enisTvis

karg montegiuseul proeqtad, mxolod montegiuseuli moZRvrebis codna ar kmara.

kidev erTi recenzia kidev erT Cem naSromze (35). am SemTxvevaSi recenzenti Riaa da

igi aris Comskisa da montegius uSualo mowafe, Tanamedrove maTematikuri

lingvistikis erT-erTi fuZemdebeli, masaCusetsis ielis universitetis profesori,

Page 145: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

144

barbara hol parti. igi wers: `Nice. That looks completely reasonable!” mere agrZelebs:

`My intutions are influenced by English~. da bolos igi am recenzias Semdegi kiTxviT

asrulebs: `In many languages (including Russian), “the” is often implicit: “девушка” can

be “girl” or “a girl” or “the girl”. I think its basic meaning should be “girl”, type <e,t>, because we have NP NP NP NP NP / \ / \ / \ / \ / \ “DET” CN “DET” CN “DET” CN 0 CN 0 CN “the” “a” та девушка одна девушка наши девушки девушка девушка каждая девушка никакая девушка (the girl, agirl, either with 0 DET много девушек or by type-shifting)

Russion dose not have a traditionally recognized category “Determiner”: But something like that is plausable, I Think. - What about Georgian?~

am recenziaSi b. hol parti, romelsac, rogorc aRvniSne, erT enaze orientirebuli

Tanamedrove maTematikuri lingvistikis dafuZnebaSi umniSvnelovanesi wili aqvs

Setanili, xazs usvams imas, rom misi intuicia inglisuri enis azrovnebiTi

TaviseburebebiT aris ganpirobebuli da svams kiTxvas qarTul enaSi Determiner1-ebis

Taobaze.

es recenzia mizezis CvenebiTa da sruli gaxsnilobiT warmogvidgens imas, Tu ratom

ikaveben kompetenturi ucxoeli eqspertebi qarTuli enis maTematikuri Teoriis

SemuSavebis mizniT warmoebuli kvlevebis detaluri da kategoriuli Sefasebebisagan

Tavs

Tumca, recenzia mniSvnelovania misi Sinaarsidan gamomdinarec: recenziaSi prof. b.

parti umniSvnelovanes sakiTxs aqcevs yuradRebas. kerZod, inglisuri enis safuZvelze

SemuSavebuli montegiuseuli midgomebiT girl, rogorc CN kategoria, maTematikurad

gagebulia rogorc erTadgiliani <e,t> tipis predikati. amis gaTvaliswinebiT, gasagebi

xdeba ratom fasdeba logikaSi axal mniSvnelovan winWvretad, is xedva, romlis

mixedviTac qarTulSi CN tipis sityva „man‟ gaigeba ara rogorc <e,t> tipis

predikati, aramed an rogorc konstanta, an rogorc cvladi.

anu, qarTuli enis karnaxiT gakeTebuli da zemoT mokled mimoxiluli axali

logikuri winWvretiT gamodis, rom cvladi da konstanta, rac manamde maTematikisa da

maTematikuri enis monapovrebad iTvleboda, qarTuli enobrivi azrovnebis sasayrdene

Semadgenlebi yofilan.

1 Comskiseul da montegiuseul maTematikur lingvistikaSi Determiner-i (ganmsazRvreli) da CN-i (zogadi

saxeli) sasafuZvlo cnebebia. ComskisTan es cnebebi ZiriTadi lingvisturi kategoriebia, amitom maTi

gagba da gaazreba faqtobriv Tavad inglisuri enis gagebasa da gaazrebas niSnavs. montegius mixedviT

CN-i <e,t> tipad, Determiner-i ki _ <<e,t> e> tipad klasificirdeba. amgvarad, Tu Cven gamovalT am

terminebis montegiuseuli gansazRvrebebidan, unda davaskvniT, rom es ZiriTadi idoevropuli enobrivi

kategoriebi qarTul enobriv sistemaSi ar Sinaarsdebian. _ is, rom qarTuli enis maTematikuri Teoriis

SemuSavebis mizniT warmoebuli kvlevebisas Cven ver veteviT tradiciul dasavlur indoevropul

terminologiaSi ganpirobebulia qarTuli enis bunebrivi araindoevropuli TaviseburebebiT!

Page 146: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

145

zemoTqmulidan gamomdinare me vayeneb am SemTxvevaSi umniSvnelovanes SekiTxvas: vis

davekiTxoT da vis gadavawyvetinoT is, Tu qarTulenobriv azrovnebaSi iseTi arsebiTi

saxelebi, rogoricaa sityva kaci, predikatad gaigeba, Tu amave sityviT mocemul

simravleze gansazRvrul SezRudul cvladad, an konstantad?! _ Cven ukve vnaxeT, rom

es is sakiTxia, romelzedac pasuxs ucxoeli specialistebisgan ver miviRebT! _

daekiTxo qarTuli enis bunebaze mas, visac es buneba ar gaaCnia, sul cota uxerxulia,

Tu meti ara!

amgvarad, Tu Cven gvinda, rom qarTuli enis maTematikuri Teoriis SemuSavebis mizniT

saqarTveloSi didi dagvianebiT dawyebuli procesebi swori mimarTulebiT warimarTos,

maSin unda gaviTvaliswinoT zemoaRniSnuli da unda vendoT qarTvel mecnierebs, miT

ufro, rom aseTi ndobiT aRWurvili qarTvel mecnierTa jgufis gareSe is urTulesi

amocana, rasac qarTuli enis maTematikuri da manqanuri dafuZnebis aucileblad

gansaxorcielebeli miznebi gansazRvraven, verafriT ver gadawydeba! _ aseTi ndoba

yovelwliurad SeiZleba gadamowmdes qarTuli enis srulmasStabiani teqnologizebis

mizniT warmoebuli kvlevebis RirebulebaTa damadasturebeli im eqsperimentuli

realizaciebiT, romlebic wlidan wlamde qarTuli weriTi da zepiri enebiT

kompiuterTan Tavisufali inteleqtualuri urTierTobis sul ufro mZlavr da

daxvewil gadawyvetebs unda iZleodes.

2. qarTuli enisa da qarTulenobrivi azrovnebis maTematikuri Teoriis SemuSavebis

mizniT warmoebuli kvlevebis is Sedegebi, romelTa nawili aRrmavebs, nawili ki _

upirispirdeba dRes arsebul qarTul klasikur gramatikul xedvebs:

2.1 qarTuli enis bunebrivi aRweriT principulad ganirCa erTmaneTisagan zmnebis

predikatuli da saxelebis arapredikatuli buneba, riTac, Tavis mxriv, principulad

ganirCeva qarTuli enisTvis ganviTarebuli midgomebi indoevropuli tipis enobriv

sistemebSi ganviTarebuli midgomebisagan.

2.2 uaryofil iqna zmnis is klasikuri gageba, romlis mixedviTac zmna aris moqmedebis

an mdgomareobis aRmniSvneli formacvalebadi sityva. Cveni miznebisTvis zmnaze aseTi

cnebiTi xedva araproduqtiulia. amasTan, gairkva, rom qarTul enaSi lingvisturi

predikati, anu TxrobiTi kilos zmna aris is sityva, romlis meSveobiTac Cven

vaxerxebT enobriv sistemaSi gamonaTqvamis, anu WeSmarituli Sinaarsis mqone

gamosaxulebis, anu TxrobiTi winadadebis formirebas. _ qarTuli enis maTematikuri

Teoriis SemuSavebis mizanTa WrilSi, TxrobiTi kilos zmnis cnebis yvela sxva

gaazreba araproduqtulia, radgan enobriv sistemaSi arsebuli sxvadasxva TxrobiTi

kilos zmnebi, ara Cveni maTTan subieqturi damokidebulebis gamo, aramed maTi

siRrmiseuli bunebidan gamomdinare, arian [_1 = t] enobriv-maTematikuri yalibis

sxvadasxva gareenobrivi gamoxatvebi.

2.3 arsebiTad gadaisinja uRlebis fundamenturi lingvisturi kategoria. gairkva, rom

qarTulSi, indoevropuli uRlebisgan gansxvavebiT, bunebrivad ganirCeva erTmaneTisagan

erTuRlebadi da oruRlebadi zmnebi. Sesabamisad amisa, Tu indoevropuli tipis enebSi,

sadac zmnaSi erTdroulad SeiZleba iyos mxolod erTi piris niSani, uRlebiTi

mwkrivis rogorc mxolobiTi, ise mravlobiTi rigi sami wevrisgan Sedgeba, qarTulSi

erTuRlebadi zmnebi, msgavsad indoevropuli zmnebisa, uRlebisas aseve samwevrian

mwkrivebs iZlevian, maSin rodesac oruRlebadi zmnebis uRleba Svidwevrian mwkrivebs

iZleva.

Page 147: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

146

2.4 semantikuri safuZvlebis gaTvaliswinebiT ganisazRvra gvaris gramatikuli

kategoria, riTac aSkarad warmoCinda am cnebis SaniZiseuli gagebis Sinaarsuli

daufuZnebloba.

2.5 kritikulad gadaazrda gramatikuli drois SaniZeseuli kategoria.

2.6 dazustda zmnis ricxviT maxasiaTeblebze dRes arsebuli qarTuli gramatikuli

xedvebi: kerZod, gairkva, rom qarTuli oruRlebadi zmnebis dayofa mxolod mxolobiTi

da mravlobiTi formis zmnebad, gaumarTlebelia da rom am tipis zmnebis martivi

logikuri analizi gvarwmunebs, rom ricxvis gramatikuli kategoriis mixedviT es

zmnebi bunebrivad iyofian mxolobiTi-mxolobiTi, mxolobiTi-mravlobiTi, mravlobiTi-

mxolobiTi da mravlobiTi-mravlobiTi formis zmnebad.

2.7 qarTul enaSi fregeseul maTematikur simboloebad aRiwera gramatikuli da

leqsikuri morfemebi. aman saSualeba mogvca tradiciuli ufrCxilebo morfemuli

gaSlebis sanacvlod maTematikurad dazustebuli frCxilebiani morfemuli gaSlebis

gakeTebisa, rac friad mniSvnelovani Sedegia rogorc wmnida gramatikuli, ise enobrivi

sistemis sruli maTematikuri dafuZnebis miznebis gaTvaliswinebiT.

2.8 uaryofili iqna qarTul enaSi piris niSanTa Taobaze dRes arsebul xedvebi.

kerZod, gairkva, rom qarTuli enis Sinaarsuli bunebidan gamomdinare ar arsebobs

safuZveli imisa, rom v-tipis niSnebi piris subieqturobis, xolo m-tipis niSnebi ki -

piris obieqturobis niSnebad gamovacxadoT. amasTan, logikuri analizis safuZvelze

dasabuTda da mere morfologiuradac dadasturda, rom qarTulSi saxezea ara ori, v-

da m- tipis piris niSani, rogorc es aqamde iyo cnobili, aramed am orTan erTad aris

agreTve mesame, Cems mier e.w. v-var tipis piris niSanic.

2.9 ganisazRvra orjeradi da erTjeradi enobrivi piris fundamenturi cnebebi da,

Sesabamisad, erTmaneTisgan ganirCa piris orjeradobisa da erTjeradobis ganmsazRvreli

niSnebi.

2.10 dadginda qarTul da indoevropul piris nacvalsaxelebs Soris arsebuli is

principuli gansxvavebebi, romelTa ar gaTvaliswineba am enobrivi sistemebis

urTierTmimarTebebis kvlevisas Zireuladve daSvebuli Secdomaa. kerZod, gairkva, rom

qarTul enaSi ar arsebobs aranairi safuZveli piris nacvalsaxelebis subieqturi da

obieqturi piris nacvalsaxelebad daklasificirebisa, rac qarTul da indoevropul

enobriv sistemebs aSkarad sxvadasxva tipobriv sivrceSi aqcevs.

2.11 qarTul enaSi saxelTa brunebis sakiTxi gadaazrda martiv winadadebaSi ZiriTadi

wevrebis sakiTxTan Sejerebulad. vTli, rom saxels imdeni gansxvavebuli brunviTi

forma aqvs ramdeni gansxvavebuli formiTac igi SeiZleba warmodgindes ama Tu im

martiv TxrobiT winadadebaSi ama Tu im aucilebel samsjelo wevrad. am principze

dayrdnobiT dadginda, rom qarTul enaSi saxelebs 14 brunviTi forma aqvT. amave

midgomiT uaryofil iqna wodebiTis brunviT formad ganxilvis safuZvlianoba.

2.12 gairkva, rom sintaqsur safexurebze brunvisa da piris niSnebi Casmis maTematikuri

operatoris funqciebs asruleben. amasTan, gairkva, rom brunvis niSnebis semantikuri

Page 148: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

147

datvirTva samsjelo saxelebis Sinaarsuli indeqsirebaa, ris safuZvelzec samsjelo

saxeli Sesabamisi adgiliT ewyoba zmnur predikats.

2.13 kvlevebis Sedegad arsebiTad dazustda Tvalsazrisebi zmniswinebis Sesaxeb:

gairkva, rom aragramatikuli zmniswini misi semantikurobidan gamomdinare, rogorc

wesi, cvlis martivi winadadebis konstruqcias da, miuxedavad imisa, rom ar cvlis

zmnis SaniZeseul pirianobas, mas winadadebaSi axali gansxvavebuli brunviTi formiT

mocemadi aucilebeli samsjelo wevri Semoyavs.

2.14 qarTul enaSi dadginda dRemde ucnobi saxis sintaqsuri kavSirebis arseboba da

gakeTda maTi maTematikuri gansazRvrebebi. am midgomebiT qarTul enaSi daklasificirda

erTmxrivbmuli, ormxrivbmuli, pirdapiri, gardamavali da sxvadasxva safexuris

sintaqsuri kavSirebi. am axali midgomebiT axleburad gadaazrda qarTuli winadadebis

sintaqsuri struqtura.

qarTuli enisa da qarTulenobrivi azrovnebis maTematikuri Teoriis SemuSavebis mizniT

warmoebuli kvlevebis am punqtiT gawerili Sedegebi sxvadasxva moculobiTa da

sxvadasxva datvirTvebiT asaxulia Semdeg publikaciebSi: 3, 4, 14, 15, 17, 18, 21, 23,

24, 25, 26, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 39, 47, 48, 49, 51, 52, 53.

komentari: mkiTxveli advilad mixvdeba, rom zemowarmodgenili Sedegebis erTi nawili

kritikulad upirispirdeba da eWv qveS ayenebs dRes arsebuli qarTuli gramatikuli

xedvebis mTeli rigi sasafuZvlo sakiTxebis samarTlianobas. gaTviTcnobierebuli

mkiTxveli imasac advilad mixvdeba, rom yvela es kritikuli mosazreba arsebiTad

argumentirdeba Tavad qarTuli enobrivi mocemulobebiT. amasTan, xazgasasmelia isic,

rom zemogamokveTili TiTqmis yvela kritikuli mosazreba exeba iseT sakiTxebs,

romlebzedac aseve ver Tanxmdebodnen iseTi Rvawlmosili qarTveli enaTmecnierebi

rogorebic iyvnen SaniZe da Ciqobava. aRsaniSnavia isic, Cems mier zemoT gamoTqmuli

kritikuli mosazrebebis nawils, ramdenadac vici, xazi esmeba agreTve aRiarebuli

Tanamedrove qarTveli gramatikosebis SromebSic da, aseve, ramdenadac vici, qarTvel

gramatikosTa Soris ukve momwifda azri klasikuri qarTuli gramatikuli xedvebis

Semdgomi mniSvnelovani dazustebis aucileblobis Taobaze. _ es adrec iTqva da axlac

xazgasmiT unda iTqvas, rom qarTuli enisa da qarTulenobrivi azrovnebis sruli

maTematikuri da manqanuri dafuZnebis Tanamedrove miznebi iZulebuls gvxdis vaRiaroT

qarTuli enisa da azrovnebis Semdgomi gaRrmavebuli Seswavlis aucilebloba. _ yvela

sxva SemTxvevaSi Cven ver SevZlebT qarTuli intleqtualuri kompiuteruli sistemis

Seqmnas, rac, Tavis mxriv, qarTuli enis kulturul funqciebze da qarTulenobriv

kulturulobaze uaris Tqmis tolfasia!

12. (citatis dasawyisi)

`12. (gv. 24):

kiTxva: romelzedac pasuxi unda vkiTxoT lingvistebs, exeba qarTuli piris niSnebis

Taobaze dRes arsebuli xedvebis samarTlianobas. ramdenad arsebiTia es sakiTxi

proeqtisaTvis?~

(citatis dasasruli)

komentari: gaugebaria, ratom mimarTavs k. gelaSvili zemoT dayenebuli kiTxviT

mxolod1 lingvistebs?! _ imitom xom ara, rom lingvistur sakiTxebSi igi Tavs

1 anu, gaugebaria is, rom mas imis survili, rom igive kiTxviT proeqtis avtorsac mimarTos, ar uCndeba!

Page 149: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

148

arakompetenturad Tvlis da kidev imitom xom ara, rom me misTvis var ara

maTematikuri lingvistikis specialisti, aramed enTuziasti!? _ aseT SemTxvevaSi me

kiTxva miCndeba: icis Tu ara man, rom arsebobs kompetenciuri sazRvrebi zogad

enaTmecnierebasa, qarTul gramatikul kvlevebsa da maTematikur enaTmecnierebas Soris?

me ara erTxel damidasturebia Cemi Rrma pativiscema qarTveli gramatikosebisa da

zogadi enaTmecnierebis qarTveli specialistebis mimarT, magram ara erTxel aRmniSnavs

isic, rom maTematikuri TvalsazrisebiT qarTuli ena Seuswavlelia. _ Tu vinmes

hgonia, rom zogadi enaTmecniereba da maTematikuri enaTmecniereba erTi da igives

gansxvavebuli saxelebia, Zlier cdeba! _ k. gelaSvilma rogorc Cans arc icis, rom am

samecniero disciplinebs sruliad gansxvavebuli miznebi da meTodebi aqvT.

maTematikuri enaTmecniereba, gansxvavebiT zogadi enaTmecnierebisgan orientirdeba erT

konkretul enaze (Cvens SemTxvevaSi es ena qarTulia) da miznad am erTi konkretuli

enisa da maTematikuri enis formaluri, semantikuri da inteleqtualuri

urTierTmimarTebebis Seswavlas isaxavs. amasTan, qarTuli enis klasikuri gramatikuli

kvlevisgan gansxvavebiT qarTuli enis maTematikuri kvlevis mizania iseTi qarTuli

avtomaturi inteleqtualuri sistemis konstruireba, romelsac unari eqneba qarTuli

eniT mocemuli araraodenobrivi (e.i. logikuri) da raodenobrivi (e.i. maTematikuri)

amocanebis amoxsnisa! _ sayovelTaod cnobilia, rom qarTveli enaTmecnierebi da

gramatikosebi aq aRniSnuli mizniT qarTul enas ar ikvlevdnen da rom qarTuli

gramatikuli kvlevebi orientirebuli iyo mxolod zogadi enaTmecnieruli miznebisa da

qarTuli enis swavlebiTi interesebis gaswvriv.

miuxedavad amisa, k. gelaSvili arad agdebs jgufs, romelmac qarTuli enis

maTematikur kvlevebs safuZvlebi Cauyara, da kiTxvas imis Taobaze, Tu ramdenad

arsebiTia am jgufis mier qarTuli enis maTematikuri meTodebiT Seswavlis mizniT ukve

warmoebuli kvlevebis Sedegebi amave jgufis proeqtisaTvis, ki svams, magram ara im

misamarTiT, ra misamarTiTac es kiTxva unda dasmuliyo!

13, 14, 15. radgan kiTxvaris 13-e, 14-e da 15-e punqtebi Tematurad erTmaneTs edrebian,

jer gavakeTeb am punqtebis citirebas da mere samive punqts erToblivad mimovixilav.

(citatis dasawyisi)

`13. (gv. 25): aq qarTuli metyvelebis kompiuteruli amomcnobis konstruirebaze da

mTel rig programul produqtzea saubari.

kiTxva: ras warmoadgens es Sedegebi, sadaa gamoqveynebuli, sad SeiZleba Sesabamisi

programis naxva samuSao reJimSi?~

14. `(gv. 26):

kiTxva: sad aris 80 samecniero statiis nusxa, romlebic gamoqveynebulia proeqtis

avtorebis mier proeqtis Tematikaze?~

15. `(gv. 27):

kiTxva: sad SeiZleba aRniSnuli mTargmneli sistemis naxva?~

(citatis dasasruli)

komentari: sakiTxis arsi SemadgenelTa urTierTdapirispirebaSi mJRavndeba. es

sazogadod asea da asea Cvens SemTxvevaSic. amiT me imis Tqma minda, rom is kiTxvari,

romlis punqtobrivi ganxilviTac me axla var dakavebuli da is werili, romliTac

komisiam Tavisi orkviriani muSaoba Seajama, erTi mTliani sakiTxis Semadgenlebia da

rom am oris dapirispireba ufro metad naTelyofs arss, romelic yvelas da

Page 150: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

149

yvelafers Tan axlavs. _ ufro gasagebi rom iyos ra xdeba, qvemoT vakeTeb am

Semajamebeli werilis srul citirebas:

(citatis dasawyisi)

`iv. javaxiSvilis sax. Tbilisis saxelmwifo universitetis

zust da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis dekans baton

r. boWoriSvils

Tqveni Txovnis Sesabamisad kompiuteruli mecnierebis da maTematikis institutis profesorTa

jgufma (k. gelaSvili, g. sirbilaZe, m. xaCiZe, z. maCaiZe, o. furTuxia, g. barelaZe, u. goginava)

a.w. 26 ivniss ganixila werili 7379/02 da danarTi #895. 28-29 ivniss movusmineT proeqtis

xelmZRvanelebs k. fxakaZesa da g. CiCuas. miviReT maTi jgufis wevrebis mier gamoqveynebuli

naSromebis nusxa da gavecaniT programul produqts.

rogorc cnobilia, nebismieri programis an proeqtis wardgena, Semdgomi obieqturi daskvnis

gakeTebis winapirobad gulisxmobs mTeli rigi aucilebeli punqtebis mkafio aRweras proeqtis

avtorebis mier, rac amavdroulad warmoadgens pirvel tests dasaxuli miznebis miRwevis

gzaze. aseTi ram am programas/proeqts Tan ar axlavs, araa cnobili Tu mecnierebis dargebidan

romel klasebs miakuTvneben mas avtorebi (maTematikidan SesaZlebelia, magaliTad,

ZENTRALBLATT-is klasifikatorze dayrdnoba, informatikidan (Computing) – ACM-is

klasifikatorze, saWiroa enaTmecnierebaSi miRebul klasifikatorTan Sejerebac). aseve ver

vnaxeT iseTi mniSvnelovani punqtebi, rogorebicaa kvlevis mosalodneli saSualedo da

saboloo Sedegebi etapebis miTiTebiT. proeqtSi unda yofiliyo agreTve dagegemili adamianuri

resursebis Sesabamisoba proeqtis ganxorcielebis periodTan, mizanTan da amocanebTan.

warmodgenili informacia (ix. danarTebi), romlebic moicavs mimdinare kvleviTi procesebis

safuZvelze gamoqveynebuli masalis nusxasa da jgufis mier realizebuli programebis Cvenebas,

ar iZleva sakiTxis kvalificiuri ganxilvis saSualebas.

am etapze SegviZlia vTqvaT, rom programirebasTan dakavSirebuli aspeqtebi am

programaSi/proeqtSi asrulebs damoukidebeli komponentis rols, ar efuZneba proeqtis

avtorebis an maTematikuri lingvistikis samamulo an ucxoeli specialistebis mier miRebul

Teoriul Sedegebs. ufro meti, programuli da maTematikuri komponentebi asrulebs damxmare

funqcias qarTuli enis garkveuli aspeqtebis kvlevisas, raSic gvarwmunebs jgufis wevrebis

mier gamoqveynebuli naSromebis nusxa. Sesabamisad, proeqtis aqtualoba da sxva parametrebi,

ZiriTadad unda Sefasdes qarTuli enis mkvlevarebis mier da maTTan SeTanxmebiT unda moxdes

kvlevis Semdgomi mimarTulebis da ganviTarebis tendenciebis gansazRvra.

amave dros qarTuli enis yovelmxrivi kvlevis aucileblobidan gamomdinare, mizanSewonilad

migvaCnia, rom qarTuli enis kvleva unda xdebodes kompleqsurad da koordinirebulad.

dublirebaTa Tavidan acilebisa da maqsimaluri efeqtis miRwevis mizniT saWiroa gamoiZebnos

forma, romelic SeaTanxmebs qveynis masStabiT am mimarTulebiT moqmedi jgufebis aqtivobas.~

(citatis dasasruli)

k. gelaSvilis zemoT citirebuli kiTxvari gveubneba: `pativcemulo komisiis wevrebo,

batoni dekanis mier Cven dagvevala daskvnis momzadeba miznobrivi programis Taobaze:

“kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv

garemoSi”, arada sakomisio ganxilvis Semajamebel werilSi termini `miznobrivi

programa~ aRar figurirebs da mis nacvlad sargebloben iseTi gaurkveveli

definiciebiT rogoricaa: `programa an proeqti~, `programa/proeqti”.

Page 151: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

150

aqedan gamomdinare, SekiTxva, romelic sasafuZvlo xasiaTs atarebs: batono dekano!

ramdenad marTebulad miiCnevT Tsu miznobrivi programis “kompiuteris sruli

programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi” amgvar

gadafasebas da rogor fiqrobT, gamomdinare maTi kompetenciidan hqondaT Tu ara maT

ufleba amgvari gadafasebis gakeTebisa?

Semajamebeli werilis meore abzacis sawyisi nawili Semdegi ritorikiTaa dakavebuli:

`rogorc cnobilia, nebismieri programis an proeqtis wardgena, Semdgomi obieqturi

daskvnis gakeTebis winapirobad gulisxmobs mTeli rigi aucilebeli punqtebis mkafio

aRweras proeqtis avtorebis mier, rac amavdroulad warmoadgens pirvel tests

dasaxuli miznebis miRwevis gzaze. aseTi ram am programas/proeqts Tan ar axlavs ... .

aseve ver vnaxeT iseTi mniSvnelovani punqtebi, rogorebicaa kvlevis mosalodneli

saSualedo da saboloo Sedegebi etapebis miTiTebiT. proeqtSi unda yofiliyo agreTve

dagegemili adamianuri resursebis Sesabamisoba proeqtis ganxorcielebis periodTan,

mizanTan da amocanebTan.” _ Tu im rogorc Tqven ambobT programa/proeqts aseTi

mniSvnelovani komponentebi da punqtebi aklda, xom SegeZloT am cxramet kiTxvian

kiTxvarSi erTi kiTxviT am komponentebsa da punqtebsac SexebodiT?! _ isic xom

SegeZloT, gekiTxaT rame maT Sesaxeb?! _ da isic, rom geTxovaT maTi warmodgena?! _

magram Tqven es ar gaakeTeT, samagierod gaakeTeT is, rom miznobrivi programis

unaxavad ori kvira ixilavdiT mas, riTac kidev erTxel aSkarad warmoaCineT Rirsebisa

da pasuxismgeblobis grZnobebs moklebuli Tqveni sakuTari Sinaarsi1.

maTi Semajamebeli werilis mesame abzaci ambobs: `warmodgenili informacia (ix.

danarTebi), romlebic moicavs mimdinare kvleviTi procesebis safuZvelze

gamoqveynebuli masalis nusxasa da jgufis mier realizebuli programebis Cvenebas, ar

iZleva sakiTxis kvalificiuri ganxilvis saSualebas.~ _ maTi am abzaciT gasagebi

xdeba, rom Cven komisias 13-e, 14-e da 15-e punqtebiT moTxovnili warsadgeni masala

warvudgineT. amasTan, xazgasasmelia isic, rom sademonstraciod mitanili programebidan

komisiis wamyvani wevrebis g. sirbilaZisa da k. gelaSvilis dakavebulobis gamo Cven

mxolod ori programis demonstrirebis saSualeba mogveca.

maTi Semajamebeli werilis meoTxe abzaciT isini gvatyobineben: `am etapze SegviZlia

vTqvaT, rom programirebasTan dakavSirebuli aspeqtebi am programaSi/proeqtSi

asrulebs damoukidebeli komponentis rols, ar efuZneba proeqtis avtorebis an

maTematikuri lingvistikis samamulo an ucxoeli specialistebis mier miRebul

Teoriul Sedegebs. ufro meti, programuli da maTematikuri komponentebi asrulebs

damxmare funqcias qarTuli enis garkveuli aspeqtebis kvlevisas, raSic gvarwmunebs

jgufis wevrebis mier gamoqveynebuli naSromebis nusxa. Sesabamisad, proeqtis

aqtualoba da sxva parametrebi, ZiriTadad unda Segfasdes qarTuli enis mkvlevarebis

mier da maTTan SeTanxmebiT unda moxdes kvlevis Semdgomi mimarTulebis da

ganviTarebis tendenciebis gansazRvra.~

rogorc ukve aRiniSna, sademonstraciod wardgenili programebidan Cven mxolod ori

programis demonstrirebis saSualeba mogveca. Tumca, Tundac mxolod am programidan

gamomdinare, is, rom maT mier zemoT gakeTebuli Sefasebebi aramarTebulia, aSkarad

dasturdeba. ufro metic, me eWvi maqvs, rom k. gelaSvili, m. xaCiZe, da g. sirbilaZe am

1 es, bunebrvia, ar exeba komisiis im wevrebs, romlebic cdilobdnen sakomisio ganxilvebi obieqturi da

kompetenturi konteqstebiT ganviTarebuliyo!

Page 152: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

151

abzacSi gakeTebul SefasebebSi Segnebulad tyuian, rac, me vfiqrob, ganpirobebulia am

profesorebis im piradi interesiT, romelTa Ziri maT mier konkursiT mopovebuli

poziciebis SenarCunebis survilSia.

is, rom `programirebasTan dakavSirebuli aspeqtebi am programaSi/proeqtSi asrulebs

damoukidebeli komponentis rols, ar efuZneba proeqtis avtorebis an maTematikuri

lingvistikis samamulo an ucxoeli specialistebis mier miRebul Teoriul Sedegebs”

sruli tyuilia. marTlac, sakomisio ganxilvaze Cven warvadgineT logikuri amocanebis

amomxsneli da daskvnebis makoreqtirebeli eqsperimentuli programuli sistema

qarTulisaTvis da winadadebebis amomcnobi programuli sistema mcire leqsikoniani

qarTuli diskretuli metyvelebisaTvis.

xazgasmiT aRvniSnav, rom logikuri amocanebis amomxsneli da daskvnebis

makoreqtirebeli eqsperimentuli programa qarTulisaTvis (programis avtorebi arian k.

fxakaZe da v. fxakaZe), iseve rogorc winadadebebis amomcnobi programuli sistema

mcire leqsikoniani qarTuli diskretuli metyvelebisaTvis (programis avtoria g.

CiCua) jer-jerobiT erTaderTi am tipis qarTuli programuli sistemebia, rac maT

unikalobasa da Rirebulebas gansakuTrebuli sicxadiT adasturebs.

amasTan, gansakuTrebuli xazgasmiT aRvniSnav, rom es programuli sistemebi efuZneba

`logikisa da enis gaerTianebul qarTul jgufSi~ SemuSavebul axal xedvebsa da axal

Teoriul Sedegebs. _ ratom tyuian Semajamebel sakomisio werilSi am programebis

ganxilvaSi komisiis aqtiurad monawile wevrebi (mxedvelobaSi myavs k. gelaSvili, g.

sirbilaZe da m. xaCiZe) da ratom SehyavT SecdomaSi rogorc komisiis danarCeni

wevrebi da batoni dekani, ise sxva sauniversiteto da aramarto sauniversiteto

sazogadoeba, CemTvis gaugebari aRar aris, magram is, rom isini ase iqcevian, mainc

sawyenia, radgan maTgan zogierTTan wina wlebSi urTierTobebi makavSirebda!

samwuxaroa, magram tyuian isini maSinac, rodesac amboben, rom `programuli da

maTematikuri komponentebi asrulebs damxmare funqcias qarTuli enis garkveuli

aspeqtebis kvlevisas, raSic gvarwmunebs jgufis wevrebis mier gamoqveynebuli

naSromebis nusxa. proeqtis aqtualoba da sxva parametrebi, ZiriTadad unda Sefasdes

qarTuli enis mkvlevarebis mier da maTTan SeTanxmebiT unda moxdes kvlevis Semdgomi

mimarTulebis da ganviTarebis tendeciebis gansazRvra~ _ tyuian, radgan Tsu

miznobrivi programa dakavebulia ara qarTuli enis garkveuli aspeqtebis kvleviT,

aramed qarTuli da maTematikuri enebis Sinaarsuli da inteleqtualuri

urTierTmimarTebebisa da qarTulenobrivi azrovnebis srulmasStabiani kvlevis

miznebiT. es erTi. meore is, rom Cvens kvlevebSi aranairi programuli komponenti

aranair damxmare funqcias ar asrulebs. Cveni kvlevebisTvis programuli komponenti

aris is eqsperimenti, romliTac kvlevis Teoriul Sedegebs an vadasturebT, an

vazustebT, an uarvyofT. anu Cveni kvlevebis avangardSi Teoriuli Ziebania, xolo

programuli mxare am Teoriuli ZiebaTa produqtulobis eqsperimentulad

damadasturebeli da damakoreqtirebeli saSualebaa. mesame is, rom Tsu saxelmwifo-

miznobrivi programiT `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv

qarTul enobriv garemoSi” gansazRvruli `kvlevis Semdgomi mimarTulebis da

ganviTarebis tendeciebi~ ukve karga xania gansazRvrulia. meoTxec is, rom programis am

ukve karga xnis win gansazRvruli `kvlevis Semdgomi mimarTulebis da ganviTarebis

tendeciebis~ gaTvaliswinebiT `proeqtis aqtualoba da sxva parametrebi~ ukve

araerTxel aris Sefasebuli da mxardaWerili da aramarto `qarTuli enis mkvlevarebis

Page 153: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

152

mier~. _ amgvarad, maTi Semajamebeli werilis meoTxe abzaci maTi piradi interesebiT

motivirebuli tendenciurobis, arapunqtualobis, arakompetenturobisa da

araobieqturobis kidev erTi aSkara dadastureba.

CanarTi, anu winadadebebis amomcnobi programuli sistema mcire leqsikoniani qarTuli

diskretuli metyvelebisaTvis, anu programuli sistema, romlis mniSvnelobac

tendeciurad ganwyobilma komisiis wevrebma ver dainaxes: batono dekano! Tqven unda

icodeT, rom Tu ar CavTvliT proeqtis TanaxelmZRvanelis g. CiCuas mier bolo wlebis

ganmavlobaSi qarTuli metyvelebis kompiuteruli amomcnobis mizniT jgufSi

warmoebul kvlevebsa da am kvlevebis Sedegad ukve arsebul gamocdilebas, samwuxarod,

maTematikuri meTodebiT qarTuli metyvelebis kompiuteruli amomcnobis konstruirebis

sxva adgilobrivi kvleviTi gamocdileba ar arsebobs. Tqven unda icodeT isic, rom

sakomisio ganxilvaze demonstrirebuli winadadebebis amomcnobi programuli sistema

mcire leqsikoniani qarTuli diskretuli metyvelebisaTvis jer-jerobiT erTaderTi am

tipis qarTulenobrivi programuli produqtia da rom es programuli realizacia

Tavidan bolomde eyrdnoba g. CiCuas mierve jgufSi warmoebuli im Teoriuli kvlevebis

Sedegebs, romlebzedac zemoT ukve mogaxseneT.

amasTan, unda icodeT, rom maTematikuri meTodebiT metyvelebis amomcnobi

kompiuteruli sistemis konstruirebis mizniT Cven pirvel qarTul nabijebs vdgamT, da

es maSin, rodesac manqanebTan Tavisufali bunebrivenobrivi metyvelebiTi urTierTobis

amocana mTeli rigi enebisTvis ukve sakmarisi moculobiTaa gadawyvetili da rom, axlo

momavalSi, savaraudoa, dRes arsebuli klaviaturian-mausiani kompiuteruli

teqnologiebi metyvelebiTad Tavisuflad urTierTobadi mikrofonian-dinamikiani

kompiuteruli teqnologiebiT Canacvldes.

aqedan gamomdinare am SemTxvevaSi mniSvnelovani SekiTxva: vin zrunavs imaze, rom

qarTuli ena am marTlac ukve kars momdgar xmovan-kompiuterul teqnologiur epoqas

moumzadebuli ar Sexvdes da rom qarTuli xmovan-kompiuteruli teqnologiis

ararsebobis mizeziT srulad kompiutizirebuli qarTuli saganmanaTleblo sistema

qarTuli kulturuli sivrcis Semdgomi da daCqarebuli gareenobrivi eqspansiis

instrumentad ar iqces?

CanarTi, anu logikuri amocanebis amomxsneli da daskvnebis makoreqtirebeli

eqsperimentuli programuli sistema qarTulisaTvis, anu programuli sistema, romlis

mniSvnelobac tendeciurad ganwyobilma komisiis wevrebma ver dainaxes: batono dekano!

Tqven unda icodeT, rom Tu ar CavTvliT Cems mier bolo wlebis manZilze qarTuli

enisa da qarTuli enis logikis maTematikuri Teoriis SemuSavebis mizniT warmoebul

kvlevebsa da am kvlevebis Sedegad ukve dagrovil gamocdilebas, samwuxarod, qarTuli

enisa da azrovnebis maTematikuri Teoriis SemuSavebis sxva qarTuli gamocdileba ar

arsebobs. batono dekano! _ Tqven unda icodeT isic, rom sakomisio ganxilvaze Cvens

mier demonstrirebuli logikuri amocanebis amomxsneli da daskvnebis makoreqtirebeli

eqsperimentuli programuli sistema jer-jerobiT erTaderTi am tipis qarTulenobrivi

programuli produqtia da rom is Tavidan bolomde eyrdnoba im Cems mier warmoebuli

Teoriuli kvlevebis Sedegebs, romlebzedac zemoT ukve mogaxseneT.

amasTan, Tqven unda icodeT isic, rom dRes ukve mTeli rigi bunebrivi enebisTvis

arsebobs am tipis bevrad ufro mZlavri inteleqtualuri programuli sistemebi, rac

ganpirobebulia imiT, rom am enebis maTematikuri Teoriebi bevrad ufro meti

Page 154: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

153

moculobiTaa SemuSavebuli, vidre qarTulis. amasTan, Tqven unda icodeT, rom es

kvleviTi procesebi warmoebs xelovnuri inteleqtis amocanis farglebSi ukve

dagegmili bunebrivenobrivi inteleqtualuri kompiuteruli sistemebis konstruirebis

miznebiT.

aqedan gamomdinare am SemTxvevaSi metad mniSvnelovani SekiTxva: vin zrunavs imaze, rom

qarTuli ena moumzadebuli ar Sexvdes bunebrivenobrivi inteleqtualuri

kompiuteruli sistemebis epoqas da ra keTdeba imisTvis, rom droulad gadawydes

qarTuli inteleqtualuri kompiuteruli sistemis konstruirebis amocana? _ xom

sruliad naTelia, rom am qarTuli inteleqtualuri kompiuteruli sistemis ar

arsebobis pirobebSi TiTqmis srulad kompiutizirebuli qarTuli saskolo

saganmanaTleblo sistema qarTuli kulturuli sivrcis Semdgomi daCqarebuli

gareenobrivi eqspansiis instrumentad iqceva?

ar minda viyo gagebuli ise, TiTqos me imas vambob, rom dRes vinme zrunavs, gegmavs da

TandaTanobiT anxorcielebs kidec am gareenobriv kulturul eqspansias. miT ufro,

rom Tsu biujetis farglebSi miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-

momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ dafinansebis sakiTxisa da

universitetSi bunebrivi enebis logikisa da Tanamedrove maTematikuri lingvistikis

dafuZnebis mizniT dawyebuli procesebis Semdgom ganviTarebas, rogorc ukve vnaxeT,

ganaTlebisa da mecnierebis saministrom, Sefasebisa da gamocdebis erovnulma centrma,

erovnuli saswavlo gegmebisa da saxelmZRvaneloebis SemmuSavebel jgufma da

saqarTvelos parlamentis ganaTlebis, mecnierebis, kulturisa da sportis komitetma

(da ara marto maT!), Tavis droze, gamokveTilad dauWires mxari.

Tumca, amgvari sruli mxaradaWerebis fonze, ise ukusvlebi, rac 2006 wlis

sauniversiteto konkursis Semdgom Tematikam ganicada, saR, logikur axsnebs sruliad

ar eqvemdebareba.

16. (citatis dasawyisi)

`16. (gv. 27):

komentari: garkveuli SeuTanxmeblobaa miznebSi. am gverdze jgufis mizans warmoadgens

samecniero-kvleviTi institutis formireba~

(citatis dasasruli)

komentari: aranairi SeuTanxmebloba Cems miznebSi ar aris! _ 27-e gverdze me vambob:

`am warumatebelma gamocdilebam gasagebi gaxada is, rac manamdec aSkara iyo. _

sruliad naTelia, rom qveynisTvis esoden mniSvnelovani sakiTxebi warmatebulad ver

gadawydeba Tu saxelmwifos mxridan ar ganisazRvra Sesabamisi miznobrivi

damokidebulebebi da Tu maorganizebeli funqciebi manve ar aiRo Tavis Tavze. _ is,

rom qarTuli enis srulmasStabiani teqnologizebis, anu qarTuli enis Tanamedrove da

perspeqtiuli teqnologiuri SesaZleblobebiT aRWurvis mizniT CvenTan mimdinare

procesebis saxelmwifoebrivi da institucionaluri organizeba gadaudebeli

aucileblobaa, cxadia. - vTvli, rom uaxloes momavalSi am mizniT unda Camoyalibdes

specialuri saxelmwifo samecniero kvleviTi instituti, romelic sruli moculobiT

aiRebs Tavis Tavze pasuxismgeblobas qarTuli enis srulmasStabian teqnolgizebaze. _

winaaRmdeg SemTxvevaSi gamova, rom bunebrivi enebis teqnologizebis sul ufro mzardi

procesebis fonze qarTuli saxelmwifo qarTul enas Sesabamisi saxelmwifo

mxardaWerebis gareSe _ mxolod bedis anabarad tovebs~ _ b-n. koba, Tu metyviT

Page 155: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

154

konkretulad Cems romel adre gacxadebul mizanTan modis aq citirebuli mizani

`garkveul SeuTanxmeblobaSi”, maSin mec ufro konkretulad gipasuxebT! _ amasTan, eWvi

imis Taobaze, rom zogad unarebSi sagrZnoblad moikoWlebT, sul ufro miRrmavdeba!

17. (citatis dasawyisi)

`17. (gv. 28):

kiTxva: icnobs Tu ara proeqtis avtori im meTodologias, romlis mixedviTac

xorcieldeba kurukulumis cvlileba kompiuterul mecnierebaTa institutSi? Tu

icnobs, marTlac Tvlis Tu ara igi arakompetenturad organizaciebs ACM, IEEE,

romelTa eqspertebis mier aris SemuSavebuli sabazo kurukulumi?

(http://se.math.spbu.ru/cc2001, http://www.computer.org/education/cc2001)~

(citatis dasasruli)

pasuxi: me vici, rom sxvadasxva qveynebis sxvadasxva universitetebis kompiuterul

mecnierebaTa institutebs SeiZleba sul sxvadasxva prioritetebi hqondeT. Tumca, isic

gasagebia, rom nebismieri kompiuterul mecnierebaTa instituti unda iZleodes im

sabaziso codnas, rac kompiuterul mecnierebebis dRes arsebuli CarCoebiT isazRvreba.

garda amisa, me vici isic, rom adgilobrivi interesebisa da prioritetebis win

wamoweva boloniuri qartiis erT-erTi ZiriTadi ideologiuri safuZvelia.

amasTan, me vicnob kompiuterul mecnierebaTa Tanamedrove problematikas da vici, rom

am samecniero sferoSi maTematikuri da bunebrivenobrivi inteleqtualuri

kompiuteruli sistemebis konstruirebis amocanebs lomis wili ukaviaT. amasTan, vici

isic, rom Tsu kompiuterul mecnierebaTa institutSi qarTuli inteleqtualuri

kompiuteruli sistemis konstruirebis amocanebis interesebiT saswavlo procesebi ar

warmoebs, rac, zemoaaRniSnuli bunebrivenobrivi inteleqtualuri kompiuteruli

sistemebis konstruirebis dRes msoflioSi intensiurad mimdinare procesebis fonze,

umniSvnelovanesi erovnuli da saxelmwifoebrivi interesebis danaSaulebrivi

ignorirebaa!

ra gamarTlebaa aqvs imas, rom dRevandeli Tsu kompiuteruli mecnierebaTa instituti

iseTi sauniversiteto kursebis gareSea rogorebicaa vTqvaT bunebriv enaTa damuSaveba

(Natural Language Processing), gamoTvliTi enaTmecniereba (Computational Linguistics),

metyvelebis gamocnoba (Speech Recognition), enebi, gramatikebi da avtomatebi

(Languages, Gramars, and Automata), maTematikuri lingvistika da mtkicebaTa Teoria

(Mathematical Linguistics and Prove Theory), xelovnuri inteleqti da avtomaturi

mtkicebaTa Teoria (AI and Automated Theorem Proving), bunebrivi enebi rogorc

formaluri enebi (Natural Languages as Formal Languages) da sxv.. _ es mxolod im

SemTxvevaSi SeiZleba iqnes gamarTlebuli Tu davasabuTebT, rom maTematikuri da

bunebrivenobrivi inteleqtualuri kompiuteruli sistemebis konstruirebis mizniT

dRes msoflioSi intensiurad mimdinare procesebi droisa da saxsrebis fuWi xarjia

da meti araferi! _ k. gelaSvili da misi Tanagundeli axalgazrda profesorebi am

kiTxvariT swored zemoaRniSnulis dasabuTebas cdiloben, raTa, isev vimeoreb,

gaamarTlon dRevandeli kompiuterul mecnierebaTa institutis sruliad

araoptimaluri da araTanamedrove programuli ganaweri!

aqedan gamomdinare SekiTxva baton dekanTan: miiCnevT Tu ara qarTuli inteleqtualuri

kompiuteruli sistemis konstruirebis amocanas aqtualur adgilobriv prioritetul

interesad, Tu Tqven TvliT, rom es amocana aqtualuri adgilobrivi prioritetuli

interesis sagans ar warmoadgens?

Page 156: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

155

18. (citatis dasawyisi)

`18. (gv. 28): TeoremaTa avtomaturi mtkicebis Sesaxeb:

komentari: es aris tipiuri eqsponencialuri sirTulis mqone amocana, romlis

praqtikuli realizeba mxolod umartives SemTxvevebSi iZleva Sedegs.~

(citatis dasasruli)

CanarTi: dasanania, rom kompiuterul mecnierebaTa fakultetis srul profesors aseTi

primitiuli warmodgenebi aqvs kompiuterul mecnierebaTa sferoSi mdebare erT-erT

umniSvnelovanes disciplinaze!

19. (citatis dasawyisi)

`19. (gv. 30, bolo abzaci):

kiTxva: kvlav TvliT Tu ara, rom ukve kars aris momdgari moazrovne robotebis era

(davarqvaT sagnebs Tavisi saxeli) da rom vinc amas ver xedavs aris yru da brma?~

(citatis dasawyisi)

danaskvi: gasagebia, ra mizani amoZravebdaT k. gelaSvils, g. sirbilaZesa da m. xaCiZes

maSin rodesac am ritorikuli SekiTxviT mimarTes komisiis wevrebs! _ isini daudevrad

cdilobdnen Tsu miznobrivi programiT `kompiuteris sruli programul-

momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi” moxazuli miznebis

gabaiburebas, radgan am miznebis aqtualobis dadasturebis SemTxvevaSi maT mouwevdaT

gaecaT pasuxi im kiTxvaze Tu ratom ar aris asaxuli kompiuterul mecnierebaTa

institutis saswavlo gegmebSi esoden mniSvnelovani Tematika.

momyavs amonabeWdi roland hauseris (Roland Hausser), cnobili saxelmZRvanelodan

gamoTvliTi enaTmecnierebis safuZvlebi _ adamiani-manqanis urTierTobebi bunebriv

enaSi1: `The central task of a future-oriented computational lingvistics is the development

of cognitive machines which humans can freely tallk with in their respective natural language~. inglisuri enis ar mcodne mkiTxvelisaTvis momyavs am citatis qarTuli

Targmanic: `momavalze orientirebuli gamoTvliTi enaTmecnierebis ZiriTadi amocana

aris iseTi SemecnebiTi manqanebis konstruireba, romlebTanac adamianebs SeeZlebaT

Tavisuflad isaubron TavianTive bunebrivi eniT~.

amgvarad, naTelia, rom Tsu kompiuterul mecnierebaTa institutis is sruli

profesorebi (mxedvelobaSi myavs k. gelaSvili, g. sirbilaZe, m. xaCiZe), romelTaTvisac

gaugebaria, ratom xdeba xelovnuri inteleqtis amocanis mibma erT konkretul enaze

da romlebic nacvlad Tsu miznobrivi programiT `kompiuteris sruli programul-

momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ gansazRvruli miznisa

logika-ena-gamomTvlelad wodebuli samecniero mimarTulebis qarTuli versiis awyobas

gvTavazoben, im samecniero sferoSi, romlis mesveurobac dRes maT ekisrebaT, sruliad

arakompetenturni arian! _ batono dekano! _ me brals vdeb am kiTxvaris avtors (an

avtorebs) qarTuli enis samomavlo bed-iRbalisadmi daudevar damokidebulebaSi!

amasTan, yvelafers gavakeTeb imisaTvis, rom ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis

saxelmwifo universitetSi iseTi kompiuterul mecnierebaTa instituti, romelic

1 Foundations of Computational Linguistics: Man-Machine Communication in Natural Language, Springer,

1999.

Page 157: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

156

kompiuteris qarTuli inteleqtualuri programuli sistemiT uzrunvelyofis amocanas

prioritetul Tematikad ar ganixilavs, ar iyos!

3. unda CaiTvalos Tu ara kompetenturi daskvnis SemuSavebisTvis

saWiro damatebiTi informaciis miuReblad gakeTebuli

daskvna kompetenturad?!

batono dekano, am TviTcxadi kiTxviT Tqven mogmarTavT. Tumca, imis gaTvaliswinebiT,

rac ukve moxda, imis Tqma, ra aris TviTcxadi da ra ara, Zlier Wirs! _ ufro gasagebi

rom iyos ra xdeba, kidev erTxel gavakeTeb k. gelaSvilis zemocitirebuli kiTxvaris

preambulis citirebas:

(citatis dasawyisi)

`pativcemulo komisiis wevrebo,

batoni dekanis mier Cven dagvevala daskvnis momzadeba miznobrivi programis Taobaze:

`kompiuteris sruli programul – momsaxureobiTi moqceva bunebriv

qarTul enobriv garemoSi~

kompetenturi daskvnis SemuSavebisaTvis saWiroa damatebiTi informaciis miReba, ZiriTadad

proeqtis avtorebisagan. gTxovT gaecnoT SesaZlo kiTxvebis nusxas da SeajeroT igi proeqtis

miTiTebul gverdebTan. gTxovT wamoadginoT winadadebebi, Tqveni azriT miuRebeli kiTxvebis

amoRebis da, piriqiT, SesaZlo kiTxvebis damatebis Taobaze. qvemoT yvelgan, proeqtidan

amoRebuli citatebi moyvanilia daxrili SriftiT.~

(citatis dasasruli)

nebismieri, vinc zemoT citirebuls waikiTxavs, ityvis, rom komisia, romelsac sakiTxis

ganxilva daevala, sakomisio ganxilvebisTvis sazogadod damaxasiaTebeli standartebisa

da normebis mixedviT moqmedebs, rac am komisiis gadawyvetilebis marTebulebaSi eWvis

Setanis obieqtur safuZvlebs maqsimalurad anivelirebs. aseve, nebismieri ityvis imasac,

rom komisiis is wevri, romelmac komisiis winaSe gansaxilveli sakiTxis wardgena

ikisra da romelic zemomoyvanili citatis avtoria, sakiTxisadmi da, Sesabamisad,

sakomisio ganxilvisadmi maqsimalurad obieqturad da saqmianad aris ganwyobili. magram,

es STabeWdileba, aseve nebismiers, absoluturad sapirispiroTi Seecvleba, rodesac

Seityobs, rom komisiam ise SeimuSava es `kompetenturi daskvna~, da, Sesabamisad, k.

gelaSvilma sakiTxis gaswvriv mimdinare ganxilva ise gaasrula, rom proeqtis

avtorisgan am `kompetenturi daskvnis SemuSavebisTvis saWiro damatebiTi informacia~

ar miuRia!

aqedan gamomdinare SekiTxva, romelic ara marto ritorikul xasiaTs atarebs: arsebobs

Tu ara sakmarisi safuZveli imisa, rom k. gelaSvilis qmedebebi, mxedvelobaSi maqvs

rogorc misi uxeSi proceduruli gadacdomebi, ise is tyuilebic, romlebzedac zemoT

ukve mqonda detaluri saubari, Sefasdes, rogorc proeqtis mizanmimarTuli

komprometirebis mcdeloba?

piradad me miviCnev, rom kaci, romelmac Tavisi kiTxvaris bolo nawiliT SecdomaSi

Seiyvana komisiis wevrebi da Seqmna imis iluzia, TiTqosda proeqti iyo gansaxilvelad

wardgenil masalaTa Soris, rac safuZvlad iqca imisa, rom universitetis profesorTa

jgufi proeqtis unaxavad proeqts ori kviris ganmavlobaSi ixilavda da, amavdroulad,

kaci, romelic, rogorc ukve vnaxeT, odnavadac ki ar aris kompetenturi programis

Page 158: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

157

samecniero specifikebSi da, romelic, miuxedavad amisa, pasuxismgeblobad iRebs

ganxilvis organizebas da, Tanac, amas akeTebs aseTi ganxilvebisTvis damaxasiaTebeli

procedurebis sruli ignorirebiT, imdenad, rom proeqtis avtors ara Tu sakiTxis

wardgenis, aramed, misive TqmiT, kompetenturi daskvnis SemuSavebisTvis saWiro

damatebiTi informaciis miwodebis saSualebasac ki ar aZlevs, eWvgareSea, rom

moqmedebs proeqtis komprometirebis surviliT, riTac, mTlianobaSi, kompremetirebuli

rCeba ara proeqti, aramed Tavad!

mkiTxvelis srulad informirebis mizniT vakeTeb 2007 wlis 5 ivliss Tqvendami

gakeTebuli Cemi #36 mimarTvis citirebas mcired modificirebuli saxiT:

(citatis dasawyisi)

`ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis

zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis dekans,

profesor ramaz boWoriSvils

batono ramaz, reqtorisadmi gakeTebuli im mimarTvis ZiriTadi Sinaarsi, romelic Tqven

gansaxilvelad gadaugzavneT kompiuteruli mecnierebisa da maTematikis institutebs,

iTvaliswinebda ara saxelmwifo-miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-

momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ ganxilvas, aramed `qarTuli enis

maTematikuri Teoriis SemuSavebis, qarTuli maTematikuri lingvisturi skolis gadaudebeli

formirebisa da Tsu saxelmwifo programiT `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi

moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ ukve mimdinare umniSvnelovanesi kvleviTi

procesebis Semdgomi gaRrmavebis mizniT ... ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

universitetSi (i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis institutSi) `bunebrivi enebis logikisa

da Tanamedrove maTematikuri lingvistikis~ saswavlo-samecniero laboratoriis Camoyalibebis”

sakiTxis ganxilvas. aqedan gamomdinare, CemTvis sruliad gaugebari xdeba, am e.w. ganxilvis

Sedegad SemuSavebul Semajamebel werilSi (ix. danarTi) ratom araferia Tqmuli gansaxilvel

sakiTxze da ratom xdeba aqcentireba da Sefaseba Tavad im miznobrivi programisa, romelic im

mimarTvaSi, maT rom gadaegzavnaT, arc iyo?!

batono ramaz, sakomisio ganxilva, romelzedac gansaxilveli Tematikis wardgena

kompiuteruli mecnierebaTa institutis srul profesors k. gelaSvils daevala1, metad

arakompetenturi da araobieqturi konteqstebiT warimarTa:

1. komisiis pirvel sxdomaze, romelic 26 ivniss (samSabaTs) unda Semdgariyo, me damevala

gansaxilveli Tematikis wardgena, risTvisac sami dRe vemzadebodi. 25 ivniss (orSabaTs), me

miTxres, rom es aRar iyo saWiro da rom komisiis pirveli sxdoma uCemod Catardeboda da rom

isini sakiTxTan dakavSirebiT jer Tavad Camoyalibdebodnen.

2. komisiis meore sxdoma Sedga 28 ivniss (xuTSabaTs), romelzedac k. gelaSvilma mec mimiwvia.

amasTan, samSabaT saRamos telefoniT miTxra, rom mravali SekiTxva dagrovda. Tanac, mTxova,

rom warmedgina 1. Sromebis sia; 2. programuli realizaciebi; 3. ACM klasifikatoriT

proeqtis Tematikis indeqsi. _ miuxedavad xazgasmisa, rom garda am sami punqtiT moTxovnili

1 k. gelaSvils 2003 wels ukve hqonda Sexeba zemoxsenebul miznobriv programasTan. maSin man, rogorc

imdroindeli fakultetis meTod-sabWos xelmZRvanelma, Tsu zogadi da gamoyenebiTi lingvistikis

kaTedris gamgis akad. T. gamyreliZis, i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis institutis direqtoris,

Tsu informatikis kaTedris gamgis, prof. d. gordezianis, Tsu kompiuterebis maT. uzrunvelyofis da

informatikuli teqnologiebis kaTedris gamgis, prof. h. melaZis, Tsu maTematikis dafuZnebisa da

meTodikis kaTedris gamgis, prof. T. TevzaZisa da Tsu proreqtoris, akad. a. xelaSvilis rekomendaciebis

safuZvelze mniSvnelovani mxardaWera gaukeTa zemoxsenebuli miznobrivi programis interesebis

gaTvaliswinebiT meTodsabWoze wardgenil saproeqto ganacxadebs sauniversiteto saswavlo kursebis

momzadebaze `Tanamedrove maTematikuri lingvistikis safuZvlebsa~ da `Tanamedrove kompiuteruli

lingvistikis safuZvlebSi~ (ix. TqvenTan reqtoris mier gadmogzavnili masala).

Page 159: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

158

masalebisa arafris wardgena ar mevaleboda, me komisias sakmaod vrceli masala warvudgine,

maT Soris miznobrivi proeqtis am etapobrivi qveproeqti, romelic erovnuli samecniero

fondis standartebis mixedviTaa Sedgenili. _ CemTvis moulodnelad maT im mizeziT, rom aseTi

vrceli masalis gacnobas Tavs ver gaarTmevdnen, Cemi es nabiji sakomisio procesis

obstruqciad Semifases da uari Tqves, araTu masalis miRebaze, aramed imazec ki, rom moesminaT

da imaSi mainc garkveuliyvnen, ra masalebi mqonda mitanili, da ra _ ara.

3. amgvarad, erTis mxriv is, rom maT Cems mier wardgenili proeqti ar daitoves da, meores

mxriv is, rom maTi Semajamebeli werilis meore abzacis ZiriTadi kritikuli Semadgenlebi

swored am maT mierve ar datovebuli proeqtis ar arsebobaa1, safuZvlian eWvs badebs maT

winaswarganzraxul araobieqtur damokidebulebaze esoden mniSvnelovani sakiTxisadmi

(mxedvelobaSi myavs k. gelaSvili da g. sirbilaZe, romlebmac, rogorc ukve aRvniSne,

gaafTrebuli winaaRmdegoba gawies Cems mier sakomisio ganxilvaze mitanili masalebis

datovebaze). _ arada, is, rom is programa/proeqti, romelsac komisia ori kvira ixilavda,

Turme am sakomisio ganxilvaze wardgenilic ki ar yofila, araseriozulad swored am

sakomisio ganxilvas warmoaCens. _ marTlac, daujerebelia, magram faqtia, rom es komisia ori

kvira im programas/proeqts ixilavda, romlis safuZvliani da amomwuravi ganxilvis saSualeba,

im ubralo mizezis gamo, rom gansaxilveli programa/proeqti sakomisio ganxilvaze wardgenili

ar iyo, cxadia maT arc eqnebodaT! _ arsebobs survilTa logika da gasagebia, rom maT am

SemTxvevaSi Cveni mravalwliani moZraobis gabaibureba surT. magram, arsebobs kidev azrTa

logika, romelic TiToeuls warmoaCens. _ Se kai kaco, Tu programa an proeqti, romlis

ganxilvac dagevalaT, warmodgenili ar iyo, imaTTan erTad, risi warmodgenac Tqven me

damavaleT, isic dagevalibinaT, rom es proeqtic warmomedgina?! _ rogorc ityvian komentari2

zedmetia!

4. gansakuTrebiT minda Sevexo im kiTxvars, romelic me meore sakomisio dRes (28 ivnisi,

xuTSabaTi) k. gelaSvilma gadmomca. _ gadmomca im mizniT, rom Cemgan am kiTxvaris mixedviT

komisias mieRo `kompetenturi daskvnis SemuSavebisTvis saWiro damatebiTi informacia~ am

kiTxvaris qvemoT moyvanili preambuluri nawilidan aSkarad dasturdeba, rom k. gelaSvils

Cemi 31 gverdiani statia (`saxelmwifo miznobrivi programis ,,kompiuteris sruli programul-

momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi” ukve miRweuli Sedegebisa da

1 miuxedavad imisa, rom am Semajamabeli werilis asls Tan vurTav momarTvas, mkiTxvelis interesebis

gaTvaliswinebiT aqve momyavs am werilis meore da mesame abzacebi citirebuli saxiT: `rogorc

cnobilia, nebismieri programis an proeqtis wardgena Semdgomi obieqturi daskvnis gakeTebis winapirobad

gulisxmobs mTeli rigi aucilebeli punqtebis mkafio aRweras proeqtis avtorebis mier, rac

amavdroulad warmoadgens pirvel tests dasaxuli miznebis miRwevis gzaze. aseTi ram am

programas/proeqts Tan ar axlavs, araa cnobili Tu mecnierebis dargebidan romel klasebs miakuTvneben

mas avtorebi (maTematikidan SesaZlebelia, magaliTad, ZENTRALBLATT-is klasifikatorze dayrdnoba,

informatikidan (computing) – ACM–is klasifikatorze, saWiroa enaTmecnierebaSi miRebul

klasifikatorTan Sejerebac). aseve ver vnaxeT iseTi mniSvnelovani punqtebi, rogorebicaa kvlevis

mosalodneli saSualedo da saboloo Sedegi etapebis miTiTebiT. proeqtSi unda yofiliyo agreTve

dagegmili adamianuri resursebis Sesabamisoba ganxorcielebis periodTan, mizanTan da amocanasTan.

warmodgenili informacia (ix. danarTebi), romlebic moicavs mimdinare kvleviTi procesebis safuZvelze

gamoqveynebuli masalis nusxasa da jgufis mier realizebuli programebis Cvenebas, ar iZleva sakiTxis

ganxilvis saSualebas~ 2 werilSi xazgasmuli profesorTa jgufidan (k. gelaSvili, g. sirbilaZe, m. xaCiZe, z. maCaiZe, o.

furTuxia, g. barelaZe, u. goginava) b-n u. goginavas am sakomisio Sexvedrebze piradad arc Sevxvedrivar,

b-n z. maCaiZes Cemi TandaswrebiT arcerTi uaryofiTi Sefaseba ar gamouTqvams arcerT gansaxilvel

sakiTxTan dakavSirebiT. ufro metic, ise moxda, rom man misi dakavebulobis gamo ver SeZlo daswreboda

Tsu miznobrivi programis erT-erTi TanaxelmZRvanelis g. CiCuas unikaluri programuli sistemis

warmatebul demonstrirebas, risTvisac mosvlisTanave sinanuli gamoTqva. rac Seexeba batonebs o.

furTuxiasa da g. barelaZes, rodesac Seityves, rom im Cems mier wardgenil masalebSi, romelic k.

gelaSvilma da g. sirbilaZem ar daitoves, proeqtic iyo, azri gamoTqves, rom informacia amis Taobaze

komisiis maorganizebeli jgufis wevrebisTvis migvewodebina. Tumca, Cveni erToblivi mcdeloba, rom es

jgufi agveSorebina Cemi azriT maTTvis samarcxvino Secdomisgan uSedegod dasrulda. _ maT ar isurves

arc am axali faqtobrivi monacemebis gaTvaliswineba da, Sesabamisad, arc sakomisio mosmenaTa Semdgomi

gagrZeleba!

Page 160: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

159

misaRwevi miznebis, anu qarTuli maTematikuri skolis maTematikuri lingvistikiT gafarToebis

gadaudebeli aucileblobis Sesaxeb”), romelic maTTan gadagzavnil masalebSi iyo CarTuli,

proeqtad CauTvlia. marTlac, rodesac is am preambulaSi ambobs, rom `qvemoT yvelgan,

proeqtidan amoRebuli citatebi moyvanilia daxrili SriftiT~, moyvanili aqvs citatebi, ara

proeqtidan, aramed am statiidan! _ isev da isev, komentari zedmetia1. _ gasakviri aRar unda

iyos, magram ordRiani mzadebis miuxedavad me arc am kiTxvaris mixedviT ar momeca

komisiisTvis `kompetenturi daskvnis SemuSavebisTvis saWiro damatebiTi informaciis~

miwodebis saSualeba. _ marTali giTxraT, gulic ar mwydeba, radgan am kiTxvaris wamkiTxveli

advilad mixvdeba, rom misi damwerisTvis es damatebiTi informaciac arasakmarisi iqneboda2!

batono ramaz, gTxovT, CemTan gasaubrebis gareSe, gansaxilvel sakiTxTan dakavSirebiT

fakultetis sabolo daskvna ar gamokveToT. amasTan, gTxovT, Tu Tqven saWirod CaTvliT,

fakultetis daskvnasTan erTad reqtors warudginoT is masalebic, romelic k. gelaSvilisa da

g. sirbilaZis mier arakeTilsindisierad organizebuli sakomisio ganxilvis Semadgenlebs

asaxavs (maT Soris es werilic). piradad me ukve vamzadeb k. gelaSvilis zemoxsenebuli

kiTxvaris srul kritikul mimoxilvas (am kiTxvaris asli mis nawilobriv kritikul

analizTan erTad ix. danarTis saxiT)

rac Seexeba maTi Semajamebeli werilis bolo abzacs, mogaxsenebT, rom iq Cveni (am SemTxvevaSi

proeqtis warmdgenebisa da i. vekuas sax. gmi-is direqtoratis) am mimarTulebiT warmoebuli

mravalwliani saqmianobis erT-erTi mizania asaxuli da, Sesabamisad, maTi es bolo abzaci Cveni

araerTgan gacxadebulis pirdapiri rimeikia3. _ sworedac rom am abzacSi aRniSnuli miznebiTa

1 anu, gamgebi gaigebs, Tumca ki ar aris advilad gasagebi: aq SesaZlo variantebSia situacia

gansaxilveli: varianti 1: miuxedavad imisa, rom k. gelaSvili aris Tsu sruli profesori, fizika-

maTematikis mecnierebaTa doqtori, igi arsebiTad moikoWlebs zogadi unarebis verbaluri nawiliT

gaTvaliswinebul sagamocdo moTxovnebSi. kerZod, igi ver akmayofilebs teqstis analizebis elementalur

moTxovnebs, marTlac, igi ver gaerkva imaSi, rom `saxelmwifo miznobrivi programis ,,kompiuteris

sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi” ukve miRweuli

Sedegebisa da misaRwevi miznebis, anu qarTuli maTematikuri skolis maTematikuri lingvistikiT

gafarToebis gadaudebeli aucileblobis Sesaxeb” aris ara proeqti, aramed problematuri xasiaTis

naSromi proeqtze. _ es ra Tqma unda ar SeiZleba Sefasdes meqanikur Secdomad, es komisiis wevrebis

SecdomaSi Semyvani fundamenturi gadacdomaa! _ im komisiis wevrisTvis, romelic am kiTxvars gaecno,

gasagebi gaxda, rom Cven sakomisio wardgenaze proeqti wardgenili gvaqvs, rac gamomdinare iqidan, rom

proeqti wardgenili ar iyo, komisiis wevrebis SecdomaSi Semyvani tyuilia. _ Tumca, im SemTxvevaSi, Tu

is marTlac ase seriozulad moikoWlebs teqstis analizebis unarebSi, maSin, bunebrivia, Cven misi am

qcevis tyuilad Sefasebis uflebas misi es samwuxaro mdgomareoba gvarTmevs. _ sxvaTaSoris misi

kiTxvaris ZiriTadi Sinaarsuli nawili eWvs imis Taobaze, rom is teqstis analizebis unarebSi marTlac

moikoWlebs, mniSvnelovnad amZafrebs. varianti 2: k. gelaSvili sakiTxis TiTqmis orkviriani sakomisio

ganxilvis periodSi sargeblobs imiT, rom igi am ganxilvis ZiriTadi wamyvania da winaswarSedgenili

gegmis Sesabamisad Segnebulad cdilobs komisiis rigiTi wevrebis SecdomaSi Seyvanas. _ anu, qmnis

iluzias imisa, rom proeqti warmodgenilia da amas akeTebs im mizniT, rom bolo Semajamebel werilSi

xazi gaesvas imas, rom Cven proeqtis wardgenis sayovelTaod miRebul wesebsac ki ar vicnobT, rac, maTi

gegmiT, seriozuli komprometacia iqneboda am miznobrivi programis, misi warmdgeni jgufisa da im

specialistebisac, romlebic wlebis ganamavlobaSi am arakompetenturad Sedgenil ganacxads mxars

uWerdnen. _ am varauds isic adasturebs, rom maT, erTis mxriv, Seqmnes zemonaxsenebi kiTxvari, romlis

preambuluri nawili amgvari sakomisio urTierTobebisTvis sanimuSodac ki gamodgeba, meores mxriv ki,

dokumenti imis Taobaze, rom maT me am kiTxvaris mixedviT dagegmili moxsenebis gakeTebis saSualeba ar

momces, ramdenadac me vici, sakomisio ganxilvis saangariSo masalebSi ar CaurTavT! 2 rogor unda gaarkvio is kaci saqmis viTarebaSi, romelic nacvlad proeqtiT moxazuli miznis

ganxorcielebisa leg-is, anu logika–ena–gamomTvlelis, anu am axlad formirebuli samecniero

mimarTulebis `qarTuli versiis awyobas~ gvTavazobs?! 3 mkiTxvelis interesebidan gamomdinare vakeTeb am bolo abzacis citirebas mcire komentariT: `amave

dros qarTuli enis yovelmxrivi kvlevis aucileblobidan gamomdinare mizanSewonilad migvaCnia, rom

Page 161: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

160

da mizezebiT aris ganpirobebuli mimarTvaSi xsenebuli laboratoriis formirebis aucilebeli

saWiroeba, radgan, rogorc cnobilia, Tanamedrove maTematikuri _ logikur-lingvisturi

TvalsazrisebiT qarTuli ena TiTqmis Seuswavlelia. amasTan, batono ramaz, Tqven iciT, rom

amave mizezebiT iyo ganpirobebuli isic, rom Tsu maTematikis institutSi jer sabakalavro

saswavlo kursi dafuZnda, mere ki maTematikuri lingvistikis samagistro moduli. am

simZafreebiTve iyo ganpirobebuli sauniversiteto konkursis Semdeg Tqvens mier gakeTebuli

SemoTavazeba bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri lingvistikis mimarTulebiT

sauniversiteto kursis wardgenaze. amiTve iyo ganpirobebuli reqtorisadmi gakeTebuli im

studentebis mimarTva, romelTac reformamde arCeuli maTematikuri da bunebrivi enebis

logikis specialobiT swavlis gagrZelebis yovelgvari saSualeba waerTvaT. amaveze iyo saubari

studentebis am mimarTviT inicirebuli Tsu maTematikis institutis 9 ianvris samecniero

sabWos sxdomaze, sadac Tsu srulma profesorma batonma daviT gordezianma kidev erTxel

gausva xazi sakiTxis gansakuTrebul mniSvnelobebs da problemis yovlismomcvel optimalur

gadamwyvet gzad Tsu_Si gamoyenebiTi maTematikis institutis dafuZneba dasaxa, sadac es

Tematika sxva Tanamdev da aseve mniSvnelovan TemebTan erTad erT-erT miznobriv xazad

ganisazRvreboda. amasTan, mis gamosvlaSi xazi gaesva sakiTxis drouli gadawyvetis

aucileblobasac, raTa Tsu maTematikis institutis studentebis im pirvel jgufs mTlianad

ar dakargvodaT saSualeba maTi am qveynisTvis mniSvnelovani saswavlo interesis farglebSi

swavlis gagrZelebisa. _ ase rom, aseT pirobebSi (mxedvelobaSi maqvs is, rom es masalebi ori

kviris ganmavlobaSi maT win edoT da Seiswavlidnen!), me ver Seveguebi ukve wlebis

ganmavlobaSi araerTxel gaJRerebuli Cveneuli damokidebulebebis `rimeikirebasa~ da maT iseT

warmoCenas, TiTqos es WeSmariteba maTi am orkviriani daZabuli muSaobis Sedegi iyos!

pativiscemiT, k. fxakaZe.

05. 07. 2007.

minaweri: batono ramaz, radgan moxda ise, rom komisiam ase saeWvo da arakompetentur

viTarebaSi gaasrula am mniSvnelovani sakiTxis orkviriani ganxilva da radgan, ganxilvis

organizatorebis araerTgzisi mcdelobebis Sedegad maT moaxerxes is, rom maTTan wardgenil

masalebSi Tsu miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul–momsaxureobiTi moqceva

bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ ararsebobis pirobebSi komisias es arwardgenili proeqti

gaaxilines, gTxovT momcemT saSualeba TqveniT gafarToebuli igive komisiis pirobebSi

proeqtis srulyofili warmodgenisa.

amasTan, winaswarve mogaxsenebT, rom am erTwliani proeqtiT igegmeba:

1. qarTuli enis logikuri gramatikis safuZvlebis SemuSaveba, anu qarTuli enis

birTvuli nawilis formalurad ganviTarebad maTematikur Teoriad gadaazreba;

qarTuli enis kvleva xdebodes kompleqsurad da koordinirebulad. dublirebaTa Tavidan acilebisa da

maqsimaluri efeqtis miRwevis mizniT saWiroa daiZebnos forma, romelic SeaTanxmebs qveynis masStabiT am

mimarTulebiT moqmedi jgufebis aqtivobas~ _ es abzaci gamomdinare misi ZiriTadi Sinaarsidan CvenTvis

absoluturad misaRebia, Tumca aseTi komisiis keTilsindisierad ganwyobili da SecdomaSi ar Seyvanili

wevri imave abzacs Semdegnairad warmoadgenda: `amave dros Cven veTanxmebiT sakiTxis iniciatorebs da

qarTuli enis yovelmxrivi kvlevis aucileblobidan gamomdinare mizanSewonilad miviCnevT, rom qarTuli

enis kvleva xdebodes kompleqsurad da koordinirebulad. amasTan, sakiTxis iniciatorebs, veTanxmebiT

imaSic, rom dublirebaTa Tavidan acilebisa da maqsimaluri efeqtis miRwevis mizniT saWiroa daiZebnos

forma, romelic SeaTanxmebs qveynis masStabiT am mimarTulebiT moqmedi jgufebis aqtivobas~ _ maT,

(mxedvelobaSi myavs g. sirbilaZe da k. gelaSvili), romlebic Cven enTuziastebs gviwodeben (ix.

kiTxvaris 6 SekiTxva), me ver mivcem imis uflebas, rom sauniversiteto, da ara mxolod sauniversiteto

sazogadoeba gaabaiburon!

Page 162: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

161

2. qarTuli enis logikuri gramatikis safuZvlebis gadamuSaveba formirebis procesSi

myofi Tanamedrove saganmanaTleblo sistemis mimdinare da perspeqtiuli interesebis

gaTvaliswinebiT;

3. kompiuterTan bunebrivenobrivi inteleqtualuri urTierTobis marealizebeli pirveli

qarTuli eqsperimentuli programuli sistemis konstruireba. kerZod, igegmeba iseTi

eqsperimentuli da araeqsperimentuli sistemebis konstruireba, rogorebicaa:

3.1. winaswari swavlebisa da TviTswavlis principebiT agebuli qarTuli

metyvelebis amomcnobi eqsperimentuli kompiuteruli sistema;

3.2 qarTuli enis morfologiuri sinTezatoris, analizatorisa da marTlmweris

konstruireba;

3.3. qarTuli enis II safexuris eqsperimentuli sintaqsuri sinTezatoris,

analizatorisa da marTlmweris konstruireba;

3.4. xmiT da teqstiT mocemuli logikuri amocanebis amomxsneli da logikuri

daskvnebis mawarmoebeli da makoreqtirebeli II safexuris qarTuli

eqsperimentuli programuli sistemis konstruireba;

3.5. maTematikuri enis Sualedurobis principiT xmidan-xmaze da teqstidan-

teqstze avtomaturad mTargmneli eqsperimentuli qarTul-inglisuri da

qarTul-germanuli sistemebis konstruireba;

3.6. kompiuterTan Tavisufali bunebrivenobrivi (zepiri da weriTi)

inteleqtualuri urTierTobis marealizebeli pirveli qarTuli eqsperimentuli

programuli sistemis konstruireba.”

(citatis dasasruli)

am mimarTviT aSkarad dasturdeba, rom Cveni jgufi mzad aris proeqtis Ria, detaluri

da kompetenturi ganxilvisTvis. ufro metic, batono dekano, aseT ganxilvas Cven

aucileblobadac ki miviCnevT, radgan problema, romelsac Cveni jgufi SeeWida, Tavisi

mniSvnelobebiT upirveles saxelmwifoebriv interesTa SreSia.

amasTan, batono dekano, aqve vakeTeb Cemi Tqvendami gakeTebuli saseminaro ganacxadis

(2007 wlis 22 maisi) TiTqmis srul citirebas. igi aq ganxilul sakiTxebs mWidrod

ukavSirdeba:

(citatis dasawyisi)

`ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis

zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis

samecniero seminaris kolegiis xelmZRvanels,

profesor ramaz boWoriSvils

zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis samecniero seminaris kolegias mivmarTav

TxovniT seminarze dasaSvebad ganixilos moxseneba: qarTuli enis maTematikuri Teoriis

sasafuZvlo sakiTxebisa da qarTuli maTematikuri lingvisturi skolis gadaudebeli

formirebis aucileblobis Sesaxeb. (momxsenebeli i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis

institutTan arsebuli `logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufis~, Tsu `logika, ena,

gamomTvleli~ seminarisa da Tsu saxelmwifo-miznobrivi programis `kompiuteris sruli

programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi” xelmZRvaneli,

samecniero-saganmanaTleblo Jurnalis _ `qarTuli ena da logika~ _ mTavari redaqtori, Tsu

mkvlevari, f.m.m.k., k. fxakaZe.)

saseminaro moxsenebis anotacia:

Tsu saxelmwifo-miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva

bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ kvleviTi interesebis gaTvaliswinebiT `logikisa da enis

Page 163: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

162

gaerTianebul qarTul jgufSi~ qarTuli enis maTematikuri Teoriis SemuSavebis mizniT

warmoebuli kvlevebis ZiriTadi Sedegi isaa, rom ukve SemuSavebulia qarTuli enis

maTematikuri Teoriis, anu, rogorc Cven mas vuwodebT, qarTuli enis logikuri gramatikis

sasafuZvlo sakiTxebis ZiriTadi nawili.

qarTuli enis maTematikuri Teoriis, anu qarTuli enis logikuri gramatikis

SemuSavebis mizniT warmoebuli kvlevebis ukve miRweuli Sedegebis Sesaxeb:

1. zogadmaTematikuri enobrivi midgomebis safuZvelze SemuSavda qarTuli enis pirdapiri

formalur-logikuri aRweris sruliad axali meTodi. ganisazRvra winare zmnuri semantikuri

erTeulis, logikuri brunebisa da lingvisturi mimarTebis fundamenturi cnebebi da

alfabeturad gaiwera qarTuli weriTi, zepiri da azriTiUenebis birTvuli nawilis simravluri

modeli. amasTan, gadawyvetilia martivi TxrobiTi winadadebebis maTematikur enaze avtomaturi

Targmnis, anu, rac igivea, qarTul azriT enaze algoriTmuli dayvanis problema. garda amisa,

zogadindoevropuli midgomebisagan gansxvavebiT dasabuTda, rom qarTul enaSi martivi

msjelobis Semadgenel nawilebad aristoteleseuli subieqtis, kopolasa da predikatis

nacvlad ganxilul unda iqnes am msjelobis amgebi lingvisturi predikati da is samsjelo

saxelebi, romlebzedac am predikatiT Setyobineba gvewodeba. am kvlevebis Sedegad dasabuTda

qarTuli da frege-fxakaZiseuli formalurad ganviTarebadi maTematikuri enebis zogadi

erTtipobrioba. amave kvlevebiT dasabuTda, rom qarTuli enis reformalizebis, anu qarTuli

enis sruli maTematikuri dafuZnebis problema TiTqmis mTeli moculobiT daiyvaneba

azrobrivad nagulisxmevi da weriTi da zepiri metyvelebisas gamotovebuli frCxilebis

aRdgenis problemaze. _ aRniSnulni umniSvnelovanesi msoflmxedvelobiTi da teqnologiuri

datvirTvebis mqone Sedegebia. dasanania, rom am samecniero sferoSi qarTveli specialistebis

ar arseboba arTulebs am Sedegebis siRrmiseuli mniSvnelobebisa da datvirTvebis gagebasa da

Sefasebas. xazgasasmelia isic, rom am Sedegebis siRrmiseul gaazrebasa da eqspertizebas verc

am dargis ucxoeli eqspertebi ver axerxeben, raSic maT xels uSlis qarTuli enisTvis

damaxasiaTebeli da maTTvis miuwvdomeli bunebrivi Taviseburebebi.

2. warmoebulma kvlevebma gviCvena, rom qarTul enaSi arakvantoruli saxeluri fraziT

mogvecema an am fraziT gaazrebadi simravle, an am simravleze gansazRvruli cvladi, an amave

simravleze gansazRvruli konstanta da rom qarTul enaSi saxeluri kvantoruli frazebi

xasiaTdebian saoperacio arakvantoruli saxeluri frazebiT azrovnebaSi mocemul am an

cvladur, an konstantur saxelur frazebze operirebiT. amasTan, es operireba Sedegad iZleva

amgvarad warmoebuli kvantoruli saxeluri fraziT gaazrebad simravleze gansazRvrul an

universalur, an egzistencialur kvantorul saxels. garda amisa, qarTul enaSi erTmaneTisagan

ganirCa -tipisa da -tipis martivi, Sesabamisad rTuli, kvantoruli sityvebi. amasTan,

saxeluri kvantoruli sityva gaigeba martiv, Sesabamisad rTul, kvantorul sityvad imisda

mixedviT, igi inarCunebs, Tu gardaqmnis saoperacio saxeluri fraziT azrobrivad mocemul

simravles. _ amiT safuZvlebi Caeyara qarTuli enis e.w. kvantoruli sityvebis maTematikur

Teorias. xazgasmiT aRvniSnav, rom klasikuri enaTmecnieruli kvlevebisas am rTuli logikuri

bunebis mqone sityvebs arasworad aklasificirebdnen da maT rig SemTxvevebSi nacvalsaxelebad,

rig SemTxvevebSi ki uarmyofel nawilakebad iazrebdnen. amiT aris ganpirobebuli is, rom

qarTul enaSi DsaerTo SeTanxmebebis saxiT dRemde ar aris normirebuli maTi kvantoruli

enobriv-logikuri funqcionireba, rac, bunebrivia, arsebiTad uSlis xels saqarTveloSi

kritikuli azrovnebisa da zogadi msjelobiTi unarebis ganviTarebaze orientirebuli

tradiciuli dasavluri saganmanaTleblo sistemis warmatebul danergvas.

3. dasabuTda, rom qarTuli enis martivi winadadebebi aragaazrebadia t, f WeSmarituli

mniSvnelobebis, = (tolobis) oradgiliani predikatis, , , , logikuri kavSirebis, cvladisa

da konstantis Zireuli cnebebis, (arsebobisa), (zogadobis), (amorCevis), (_/_)(Casmis)

kvantoruli niSnebis, , , , simravluri operaciebisa da sasafuZvlo xasiaTis

maTematikuri, albaTuri, geometriuli da fizikuri konceptebis gareSe. _ qarTuli enisTvis es

sruliad axali xedvebi exmianeba da erTgvarad azustebs kidec enisa da azrovnebis

filosofiis farglebSi im ukve gamokveTil Tvalsazrisebs, romlebic swavlisTvis aucilebeli

Page 164: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

163

enobrivi da raodenobrivi msjelobiTi unar-Cvevebis ganviTarebaze orientirebuli saswavlo

strategiebis msoflmxedvelobiT safuZvlebSia.

4. qarTuli enis safuZvelze maTematikurad gadaazrda sityvis cneba. am midgomebiT daiZebna

qarTul enaSi bunebrivad arsebuli da aqamde ucnobi sintaqsuri kavSirebi da maTematikuri

formulebis saxiT aRiwera isini. am Sedegebis safuZvelze qarTul enaSi formaluri

TvalsazrisebiT gadaazrda winadadebis sakiTxi. dadginda brunvis niSnebis maTematikuri

funqciebi. amasTan, gairkva, rom qarTul enaSi zedsarTav saxelebs mxolod sami brunviTi

forma aqvT da rom zedsarTavi saxelebis sxvadasxva morfologiuri brunviTi formebi

Semamoklebeli sityvebia. qarTul azriT enaSi daiZebna arsebiTi da zedsarTavi saxelebis

enobriv-maTematikuri Sesatyvisebi. maTematikuri TvalsazrisebiT gadaazrda uRlebis

lingvisturi kategoria. dadginda qarTul da indoevropul uRlebebs Soris arsebuli

principuli gansxvavebebi. ricxviTi TvalsazrisebiT amomwuravad daklasificirda qarTuli

zmnis sxvadasxva uRlebiTi formebi. gamoiyo v-var tipis piris niSani da ganisazRvra piris

niSnebis maTematikuri funqciebi. maTematikuri TvalsazrisebiT gadaazrda gvaris kategoria.

ganisazRvra integraluri gagebis zmnuri sityvebisa da integratorebis cneba da damtkicda,

rom integratorebi Semamoklebeli simboloebia, xolo integraluri gagebis zmnuri sityvebi ki

- Semamoklebeli formebi. winaswari saxiT moixaza qarTuli enis droiTi wesrigis

maTematikuri Teoriis sasafuZvlo sakiTxebi, SemuSavda qarTuli enis logikis, qarTul enaSi

enobriv-logikuri gantolebebisa da bunebrivi gamoyvanebis maTematikuri Teoriis sasafuZvlo

sakiTxebi. prof. S. fxakaZiseuli aRniSvnaTa TeoriiT gansazRvruli midgomebis safuZvelze

moixaza qarTuli enis sruli semantikuri kvlevis sruliad axali programa, romelic

sasafuZvlod eyrdnoba enobrivi niSnis Cems mierve SemuSavebul axal xedvas. _ es Sedegebi

sasafuZvlo mniSvnelobisaa qarTuli enis sruli maTematikuri Teoriis SemuSavebis mizanTa

WrilSi. _ naTelia, rom qarTuli enis sruli maTematikuri Teoriis ararsebobis pirobebSi

Tavisuflad urTierTobadi da azrovnebiTi da mTargmnelobiTi unarebiT srulyofilad

aRWurvili qarTuli manqanis konstruireba sruliad araperspeqtiulia. naTelia isic, rom

amgvari manqanis verkonstruirebis SemTxvevaSi, axlo momavalSi, saSualeba imisa, rom qarTuli

eniT vawarmooT saswavlo, samecniero, sazogadoebrivi da saxelmwifoebrivi procesebi, aRar

gveqneba.

amgvarad, qarTuli maTematikuri lingvisturi skolis gadaudebeli formirebis aucileblobis

ganmapirobebeli ZiriTadi mizezi zemoaRniSnulTan erTad maTematikuri TvalsazrisebiT

qarTuli enis TiTqmis sruli Seuswavlelobaa. amasTan, cxadia, rom versad sxvagan, Tu ara

saqarTveloSi, da veravin sxva, Tu ara qarTuli enis bunebrivad mcodne specialistebisa, ver

SeZlebs qarTuli enis sruli maTematikuri Teoriis SemuSavebas.

arada, aseTi Teoriis arsebobas iTxovs rogorc kritikuli azrovnebisa da swavlisTvis

aucilebeli enobrivi da raodenobrivi msjelobiTi unar-Cvevebis ganviTarebaze orientirebuli

saganmanaTleblo sistema, ise qarTuli enis srulmasStabiani teqnologizebis epoqaluri

amocana. _ gasaTvaliswinebelia isic, rom dasavleTSi bunebrivi enebis sruli maTematikuri da

manqanuri dafuZnebis miznobrivi procesebi ukve wlebia mimdinareobs da rom Cven am

TvalsazrisebiT sul cota ormocdaaTwliani CamorCenis qveS mainc vimyofebiT, rac kidev

erTxel adasturebs aq sawarmoebeli adgilobrivi procesebis forsirebis aucileblobas.

`logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufis~, Tsu

`logika, ena, gamomTvleli~ seminarisa da Tsu saxelmwifo-miznobrivi

programis `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv

qarTul enobriv garemoSi” xelmZRvaneli, samecniero-saganmanaTleblo Jurnalis

_ `qarTuli ena da logika~ _ mTavari redaqtori, Tsu mkvlevari, f.m.m.k.,

qarTuli enis uflebebis damcveli /k. fxakaZe/

minaweri: is ZiriTadi, rasac boloniis procesi, rogorc gamaerTianebeli ideologia,

sasafuZvlod eyrdnoba, aris nacionalur universitetebSi nacionaluri mniSvnelobebis mqone

Page 165: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

164

saswavlo procesebis mxardaWera, rac saerTo evropul moTxovnebTan erTad am process

srulyofil xasiaTs sZens. _ anu, boloniis procesi direqtiulad gvisazRvravs ra saerTo

evropul saganmanaTleblo moTxovnebs, aseve direqtiulia imaSi, rom nacionalurma

universitetebma maqsimalurad gaakeTon aqcentireba araunificirebadi, anu mxolod

adgilobrivi, anu `viwro~ nacionaluri interesebis dakmayofilebaze. amdenad, is, rom

sauniversiteto reformam uari Tqva 2004-2006 wlebSi qarTulenobrivi azrovnebis sruli

maTematikuri da manqanuri dafuZnebis miznobrivi interesebis gaTvaliswinebiT universitetSi

ukve mimdinare saswavlo procesebze, iyo ignorireba rogorc saxelmwifoebrivad dasabuTebuli

erovnuli interesebisa, ise im interesebisa, rasac bolonia evropul universitetebs

usazRvravs. _ sruliad naTelia, rom versad sxvagan, Tu ara saqarTveloSi, da veravin sxva,

Tu ara qarTuli enis bunebrivad mcodne specialistebisa, ver SeZlebs qarTuli enis sruli

maTematikuri Teoriis SemuSavebas da rom es sakiTxi sworedac rom im araunificirebad

adgilobriv interesTa SreSia, romlebzedac yuradRebaTa aqcentirebas boloniis qartia

pirdapir mogviwodebs. amasTan, ukve meore semestria universitetSi mouwesrigebelia arCeviTi

kursebis sistema. amiT boloniis procesis kidev erTi ZiriTadi moTxovna imis Taobaze, rom

sauniversiteto swavleba studentis arCevanze iyos orientirebuli, Tavidan bolomde

ignorirdeba! _ ra axsna aqvs imas, rom reformamdel universitetSi ufro farTod iyo

warmodgenili arCeviTi kursebis sistema da ufro metad kmayofildeboda studentis

Tavisufali arCevani, vidre es axla xdeba! _ anu, ra gamarTleba aqvs imas, rom Tsu

maTematikis institutis studentebis moTxovna, rom maT waekiTxoT reformamde maT mierve

arCeuli maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri lingvistikis saswavlo

kursebi dRemde ar kmayofildeba?! _ miTumetes, rom maTi am moTxovnis marTebulobasa da

miznobriobas institutis 2007 wlis 9 ianvris samecniero sabWom srulad dauWira mxari! _

an kidev, riT gavamarTloT is, rom Tsu maTematikis institutis III_IV kursis studentebs

arCeviTad wodebuli kursebi yovelgvari arCeviTobis gareSe _ savaldebulo reJimSi

ekiTxebaT?! _ es xom am studentebis saswavlo uflebebis darRvevaa!? _ es xom universitetis

mxridan im pasuxismgeblobaTa uxeSi ignorirebaa, romelic boloniis procesSi CarTulobis

saWiroebidan gamomdinare TviTonve daikisra?!

me vSiSob, rom zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis studentebs TavianTi

saswavlo uflebebis ganxorcielebis saSualeba arc momavali semestridan miecemaT, radgan is

finansuri bade, riTac universiteti boloniis procesiT gansazRvruli moTxovnebis

dakmayofilebas cdilobs, rogorc Cans ar iZleva am moTxovnebis srulad dakmayofilebis

saSualebas. amis gamoa, rom Cven nacvlad evropul-boloniuri sauniversiteto sistemisa

miviReT arasworad gaTvlili sabiujeto `optimizaciiT~ gawerili qarTul-boloniuri

sauniversiteto sistema. _ Tu arada, ra vuwodeT da riT avxsnaT is, rom studentebs

sauniversiteto arCeviTi kursebis aRebaze, amgvari kursebis ararsebobis gamo, an saerTod uars

eubnebian, an maT nacvlad sxva fakultetisa, Tu institutis Cveulebriv kursebs sTavazoben?!

– anu, riT SeiZleba gamarTldes, rom skolas saswavlo ganaweriT gakveTilebi hqondes

dagegmili da Tanac am skolas am gakveTilebis Casatareblad arc maswavleblebi hyavdes da arc

aseTi maswavleblebis mosawvevad saWiro saxelfaso fondi gaaCndes?! _ sanam universiteti

reformis gaangariSebaSi daSvebuli Secdomebis Sesaxeb Riad ar ganacxadebs, verc Secdomebi

gaswordeba da verc reforma CaiTvleba warmatebulad, radgan Secdomisagan ki aravinaa

dazRveuli, magram simarTlis Tqma TiToeulis movaleobaa!

zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis samecniero seminaris kolegiis Rrmad

pativcemulno wevrebo! _ Tqven SegiZliaT Cems mier warmodgenili sakiTxi saseminaro mosmenaze

ar dauSvaT, da isic SegiZliaT, rom dauSvaT. Tqven SegiZliaT isic, rom sakiTxi gaaWianuroT

da amiT Tavi aaridoT pirdapir pasuxebs pirdapir dayenebul kiTxvebze. Tumca, Tqven isic

SegiZliaT, gulTan miitanoT qarTuli enis samomavlo bed-iRbali da arsebiTad gamoasworoT im

sauniversiteto konkursiT daSvebuli is Secdomebi, romlebzec zemoT ukve iyo saubari. _ es

imitom, rom im sauniversiteto konkursiT, romlis drosac es Secdomebi iqna daSvebuli,

sakiTxTa gadawyvetis pasuxismgebloba Tqven dagekisraT!

Page 166: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

165

mjera, rom kolegia uars ar ityvis winamdebare moxsenebis saseminaro ganxilvisgan,

miTumetes, rom fakultetze ukve warmodgenilia `logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli

jgufis~, `qarTuli enis, logikisa da gamomTvlelis axalgazrduli jgufisa~ da arn. Ciqobavas

enaTmecnierebis institutis erToblivi mimarTva `maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa

da maTematikuri lingvistikis~ samagistro programis formirebis sakiTxis gadaudebeli

gadawyvetis aucileblobis Taobaze, rasTanac Cemi saseminaro moxsenebis Tematika pirdapir

kavSirSia.

batono ramaz, zemoxazgasmul sakiTxTan dakavSirebiT me araerTxel misaubria TqvenTan da is,

rom reformamdeli maTematikis institutis 2006 wlis samagistro programaSi ukve iyo

CarTuli maTematikuri lingvistikis moduli, CemTvis am sakiTxisadmi Tqveni dadebiTi

damokidebulebis dadastureba iyo. igives adasturebs isic, rom reformis Semdgom Tsu

maTematikis institutma Tqvenive SemoTavazebiT Cems mier warmodgenili maTematikuri

lingvistikis kursi 2006-2007 saswavlo wlis I semestris erT-erT sauniversiteto kursad

waradgina (Tumca, rogorc ukve aRiniSna, sauniversiteto kursebis sistemis mouwesrigeblobis

gamo, amas Sedegi ar mohyolia!). miuxedavad amisa, anu miuxedavad Cemi Tqvendami pativiscemiTi

damokidebulebisa, gamomdinare sakiTxTa maRali simZafridan da iqidan, rom demokratiul

urTierTobaTa evropuli gamocdileba Cinovnikur, anu werilobiT urTierTobebs emyareba,

gTxovT, saseminaro mosmenaze sakiTxis ar daSvebis SemTxvevaSi mipasuxoT werilobiT, Tu

ratom ar CaiTvala igi saseminaro ganxilvis Rirsad.

pativiscemiT, k. fxakaZe.

2007, 22 maisi.

qarTul enas ufleba aqvs iyos kulturis matarebel enaTa rigSi. Cven gvaqvs amis

uzrunvelyofis pasuxismgebloba. _ sruliad naTelia, rom qarTuli maTematikuri lingvisturi

skolis gadaudebeli formirebis mizniT zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetze

bolo wlebSi aqtiurad mimdinare sauniversiteto procesebis Semdgomi Seferxebis SemTxvevaSi

qarTuli enis kulturuli funqciebis SenarCunebis sakiTxis kiTxvis niSnis qveS dayenebis

pasuxismgebloba fakultetis dRevandel mmarTvelobas daekisreba.~

(citatis dasasruli)

saqme isaa, rom rodesac k. gelaSvilis kiTxvaris preambulidan me Sevityve, rom Tqven

mas miznobrivi programis ganxilva daavaleT, gamaxsenda Cemi es zemoT citirebuli

ganacxadi, ramac bunebrivad gaaCina varaudi imisa, rom Tqven cdilobT am komisiis

xeliT airidoT Tavidan proeqtis is saseminaro ganxilva, romelsac me, gamomdinare

sakiTxTa gansakuTrebuli mniSvnelobebidan, aucileblobad miviCnev. _ amasTan, gaCnda

eWvi imis Taobazec, rom is simarTle, romelic me am saseminaro ganacxadze gakeTebuli

minaweriT vTqvi, iqca im mizezad, ris gamoc gadawyda Cemi da im umniSvnelovanesi

miznobrivi programis komprometireba, romelsac me vxelmZRvanelob! _ batono dekano,

me mainc mgonia, rom es eWvi, mxolod eWvia da meti araferi da rom me momecema

fakultetis samecniero sabWoze zemocitirebuli moxsenebis gakeTebis saSualeba! _

imisda mixedviT fakultetis sabWoze Sedgeba Tu ara Ria, obieqturi, kompetenturi da

detaluri saubari zemoaRniSnul sakiTxebze, gadawydeba is, Tu ra aris Tqveni pasuxi

am naSromis am Tavis saTaurad Cems mier gamotanil TviTcxad kiTxvaze!

Page 167: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

166

4. ra RonisZiebebi unda gatardes universitetSi imisTvis, rom

qarTuli ena mis winaSe mdgar safrTxeebs avaSoroT

batono dekano! _ mogexsenebaT, rom reqtorisadmi gakeTebuli mimarTviT Cven

viTxovdiT qarTuli enis maTematikuri Teoriis, qarTuli maTematikuri lingvisturi

skolis gadaudebeli formirebisa da Tsu saxelmwifo-miznobrivi programiT

`kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv

garemoSi~ ukve mimdinare umniSvnelovanesi kvleviTi procesebis Semdgomi aucilebeli

gaRrmavebis mizniT ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetSi

(i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis institutSi) `bunebrivi enebis logikisa da

Tanamedrove maTematikuri lingvistikis~ saswavlo-samecniero laboratoriis

Camoyalibebis sakiTxis saboloo gadawyvetas.

amasTan, SegaxsenebT imasac, rom 2007 wlis maisis TveSi Cven (arn. Ciqobavas

enaTmecnierebis instituti, i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis institutis

logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufi, qarTuli enis, logikisa da

gamomTvlelis axalgazrduli jgufi) mogmarTeT TxovniT, winmswreb reJimSi dadebiTad

gadawyvetis mizniT gagexilaT zust da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetze

`maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri lingvistikis~ samagistro

programis Camoyalibebis sakiTxi.

gasagebia, rom es sakiTxebi mWidrod ukavSirdebian erTmaneTs. amdenad, am axali

detalis gaTvaliswinebiT kidev erTxel minda Sevexo im sakomisio ganxilvis

Semajamebeli werilis bolo ori abzaciT gamoTqmuli mosazrebebis erT nawils. am

mizniT aqve gavakeTeb jer am Semajamebeli werilis am abzacebis nawilobriv citirebas,

xolo Semdeg arn. Ciqobavas enaTmecnierebis institutis, i. vekuas sax. gamoyenebiTi

maTematikis institutis logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufisa da

qarTuli enis, logikisa da gamomTvlelis axalgazrduli jgufis zemoxsenebuli

mimarTvis srul citirebas:

(citatis dasawyisi)

`proeqtis aqtualoba da sxva parametrebi, ZiriTadad unda Sefasdes qarTuli enis

mkvlevarebis mier da maTTan SeTanxmebiT unda moxdes kvlevis Semdgomi mimarTulebis da

ganviTarebis tendenciebis gansazRvra.

amave dros qarTuli enis yovelmxrivi kvlevis aucileblobidan gamomdinare,

mizanSewonilad migvaCnia, rom qarTuli enis kvleva xdebodes kompleqsurad da

koordinirebulad. dublirebaTa Tavidan acilebisa da maqsimaluri efeqtis miRwevis mizniT

saWiroa gamoiZebnos forma, romelic SeaTanxmebs qveynis masStabiT am mimarTulebiT moqmedi

jgufebis aqtivobas.~

(citatis dasasruli)

(citatis dasawyisi)

ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis

zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis dekans,

baton ramaz boWoriSvils

gTxovT, winmswreb reJimSi, rogorc es xdeba xolme sazogadod, ganixiloT da dadebiTad

gadawyvitoT sabunebismetyvelo fakultetze `maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da

maTematikuri lingvistikis~ samagistro programis Camoyalibebis sakiTxi.

Page 168: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

167

aseTi samagistro programis arseboba aucilebelia qarTuli maTematikuri lingvisturi skolis

gadaudebeli formirebis, qarTuli enis maTematikuri Teoriis SemuSavebis, Tsu miznobrivi

programiT `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv

garemoSi~ gansazRvruli amocanebis gadaWrisa da kritikul azrovnebaze orientirebuli

dasavluri saswavlo sistemis warmatebuli danergvis umniSvnelovanes mizanTa WrilSi.

amasTan, sruliad naTelia, rom bunebrivi enebis srulmasStabiani teqnologizebis, anu

bunebrivenobrivi inteleqtualuri manqanebis konstruirebis mizniT dRes msoflioSi sul

ufro intensiurad mimdinare samecniero, samecniero-teqnologiuri da teqnologiuri

procesebis fonze aseT samagistro programaze uaris Tqma qarTuli enis samomavlo

aradakninebul arsebobaze uaris Tqmas niSnavs.

garda amisa, naTelia isic, rom sakiTxis aseTi winmswrebi principuli gadawyveta am sakiTxiT

dakavebul jgufs (Tsu `logikisa da enis gaerTianebuli jgufi~, i. vekuas sax. gamoyenebiTi

maTematikis instituti, arn. Ciqobavas sax. enaTmecnierebis instituti, Tsu humanitaruli

fakulteti) saSualebas miscems Semdgomi saswavlo wlisTvis studentebs adgilobrivi

pirobebisa da am sferoSi dRes arsebuli saerTaSoriso moTxovnebis gaTvaliswinebiT

SesTavazos samagistro programiT gansazRvruli saswavlo xazis maqsimalurad optimaluri

ganaweri. _ imis xazgasma, rom axali samecniero mimarTulebis dafuZneba yovelTvis

gansakuTrebuli da specifikuri sirTuleebiT xasiaTdeba, zedmetad migvaCnia.

arn. Ciqobavas enaTmecnierebis institutis

direqtoris movaleobis Semsrulebeli /l. ezugbaia/

arn. Ciqobavas enaTmecnierebis institutis

direqtoris moadgilis movaleobis Semsrulebeli /m. manjgalaZe/

`logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufisa~

da Tsu miznobrivi programis ``kompiuteris sruli

programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul

enobriv garemoSi~ TanaxelmZRvaneli /k. gabunia/

`logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufisa~

da Tsu miznobrivi programis ``kompiuteris sruli

programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul

enobriv garemoSi~ TanaxelmZRvaneli /g. CiCua/

`logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufisa~

da Tsu miznobrivi programis ``kompiuteris sruli

programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul

enobriv garemoSi~ xelmZRvaneli /k. fxakaZe/

araformaluri studenturi organizaciis

`qarTuli enis, logikisa da gamomTvlelis

axalgazrduli jgufis”

1. mmarTveli sabWos Tavmjdomare /s. masxaraSvili/

2. mmarTveli sabWos mdivani /n. labaZe/

3 mmarTveli sabWos wevri /l. abzianiZe/

4. mmarTveli sabWos wevri /n. vaxania/

Page 169: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

168

5. mmarTveli sabWos wevri /n. fxakaZe/

6. mmarTveli sabWos wevri /b. CiqviniZe/

(citatis dasasruli)

amgvarad, gasagebi xdeba, rom Cveni `proeqtis aqtualoba da sxva parametrebi” da

`kvlevis Semdgomi mimarTulebis da ganviTarebis tendenciebi~ ara marto ucxo ar aris

`qarTuli enis mkvlevarebisTvis~, aramed sworedac rom `maTTan SeTanxmebiT~ igegmeba

programis `Semdgomi mimarTulebis da ganviTarebis tendenciebis~ xorcSesxma.

komisia rom yuradRebiT gascnoboda masTan Tqvens mier gadagzavnil im masalebs, sadac

garda zemocitirebulisa analogiuri Sinaarsis sxva mravali dokumentic aris, maSin is

nacvlad imisa, rom eTqva `proeqtis aqtualoba da sxva parametrebi, ZiriTadad unda

Sefasdes qarTuli enis mkvlevarebis mier da maTTan SeTanxmebiT unda moxdes kvlevis

Semdgomi mimarTulebis da ganviTarebis tendenciebis gansazRvra~, ityoda imas, rom

`proeqtis parametrebis aqtualoba dasturdeba qarTuli enis mkvlevarebis mier da

maTTan SeTanxmebiT xdeba kvlevis Semdgomi mimarTulebis da ganviTarebis tendenciebis

xorcSesxma~.

rac Seexeba imas, rom `qarTuli enis kvleva xdebodes kompleqsurad da

koordinirebulad” da imas, rom `dublirebaTa Tavidan acilebisa da maqsimaluri

efeqtis miRwevis mizniT saWiroa gamoiZebnos forma, romelic SeaTanxmebs qveynis

masStabiT am mimarTulebiT moqmedi jgufebis aqtivobas~, aris is, rasac ukve didi

xania vambobT da vakeTebT kidec. Tqven unda icodeT, rom `logikisa da enis

gaerTianebuli qarTuli jgufi” `dublirebaTa Tavidan acilebisa da maqsimaluri

efeqtis miRwevis mizniT~ manamde damoukideblad moqmedi ori adgilobrivi jgufis

gaerTianebiT Camoyalibda.

nebismieri gaerTianeba xdeba ara formebis moZiebis safuZvelze, rac ra Tqma unda

yovelTvis mniSvnelovania, aramed gamaerTianebeli miznis arsebobis SemTxvevaSi! _

CvenTvis es gamaerTianebeli mizani advili mosaZebni iyo da, Tavis droze, am miznad

qarTuli enis kulturuli funqciebis SenarCuneba da, Sesabamisad, qarTuli enis

samomavlo aradakninebuli arsebobis uzrunvelyofa davsaxeT. amasTan, dRes

globalurad mimdinare bunebrivenobrivi teqnologiuri procesebis fonze qarTuli

enis srulmasStabiani teqnologizeba erT-erT xelSeuxebel prioritetul

mimarTulebad ganvsazRvreT.

sruliad naTelia, rom teqnologizebul enebTan konkurenciaSi araadekvaturad

teqnologizebuli qarTuli ena kulturuli kraxisTvisaa ganwiruli!

swored es da am miznebiT `qarTuli enis yovelmxrivi kvlevis aucileblobiT~ iyo

ganpirobebuli Cveni zemocitirebuli momarTva, romliTac, rogorc ukve aRvniSne,

gTxoveT, winmswreb reJimSi, rogorc es xdeba xolme axali samecniero mimarTulebis

formirebis saxelmwifoebrivad dasabuTebuli saWiroebis SemTxvevaSi, gagexilaT da

dadebiTad gadagewyvitaT `maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri

lingvistikis~ samagistro programis Camoyalibebis sakiTxi.

amave sakiTxs exeba agreTve Cemi #27 werili (28.05.07), romelic qvemoT momyavs

mcired koreqtirebuli da srulad citirebuli saxiT.

Page 170: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

169

(citatis dasawyisi)

ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis

zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis dekans,

profesor ramaz boWoriSvils

batono ramaz, im momarTvaSi, romliTac `gTxovT, winmswreb reJimSi, rogorc es xdeba xolme

sazogadod, ganixiloT da dadebiTad gadawyvitoT zust da sabunebismetyvelo mecnierebaTa

fakultetze `maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri lingvistikis~

samagistro programis Camoyalibebis sakiTxi”, aRvniSnavT imasac, rom `sakiTxis aseTi

winmswrebi principuli gadawyveta am sakiTxiT dakavebul jgufs (Tsu `logikisa da enis

gaerTianebuli jgufi~, i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis instituti, arn. Ciqobavas sax.

enaTmecnierebis instituti, Tsu humanitaruli fakulteti) saSualebas miscems Semdgomi

saswavlo wlisTvis studentebs adgilobrivi pirobebisa da am sferoSi dRes arsebuli

saerTaSoriso moTxovnebis gaTvaliswinebiT SesTavazos samagistro programiT gansazRvruli

saswavlo xazis maqsimalurad optimaluri ganaweri~.

imave momarTvaSi xazi esmeba imasac, rom `aseTi samagistro programis arseboba aucilebelia

qarTuli maTematikuri lingvisturi skolis gadaudebeli formirebis, qarTuli enis

maTematikuri Teoriis SemuSavebis, Tsu miznobrivi programiT `kompiuteris sruli programul-

momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ gansazRvruli amocanebis gadaWrisa

da kritikul azrovnebaze orientirebuli dasavluri saswavlo sistemis warmatebuli

danergvis umniSvnelovanes mizanTa WrilSi~.

amgvarad, momarTviT, romelsac danarTis saxiT kvlavac Tan vurTav winamdebares, Cven viTxovT

sakiTxis gadawyvetas ara ukve warmodgenili samagistro programis ganxilvis safuZvelze, rac,

bunebrivia, asec unda iyos im samagistro programebisTvis, romlebic tradiciuli da

saqarTveloSi ukve arsebuli samecniero mimarTulebaTa farglebSia, aramed, gamomdinare im

sirTuleebidan, riTac sazogadod xasiaTdeba axali samecniero mimarTulebis dafuZneba, Cven

gTxovT, rom fakultetis samecniero sabWom miiRos winmswrebi principuli dadebiTi

gadawyvetileba aseTi samagistro programis formirebis Taobaze, rac fakultetis mxridan

Sesabamisi saxelmwifoebrivi zrunvisa da damokidebulebis dadastureba iqneba im

saxelmwifoebrivad umniSvnelovanesi sakiTxebisadmi, razec ukve araerTxel gvqonda saubari.

aq ori gzaa: an unda iTqvas, rom bunebrivenobrivi inteleqtualuri manqanebisa da bunebrivi

enebis srulmasStabiani teqnologizebis dRes ukve globalurad mimdinare procesebis

miuxedavad aranairi safrTxe qarTul enas ar emuqreba da rom, Sesabamisad, arc aranairi

aucilebloba qarTuli enis sruli maTematikuri da manqanuri dafuZnebis da qarTuli

maTematikuri lingvisturi skolis formirebis ar arsebobs, anda unda vimoqmedoT qarTuli

enis winaSe mdgari am rezonansuli mniSvnelobebis mqone safrTxeebis gaTvaliswinebiT da im

jgufs, romelmac bolo wlebis ganmavlobaSi SeZlo am erovnuli da saxelmwifoebrivi

mniSvnelobis sakiTxis aqtualizeba, maqsimalurad unda davuWiroT mxari qarTuli enis

maTematikuri Teoriis SemuSavebisa da qarTuli maTematikuri lingvisturi skolis formirebis

mizniT mis mier ukve warmoebuli procesebis Semdgom miznobriv ganviTarebaSi.

naTelia, rom sakiTxi, romlis garSemoc amjerad vurTierTobT, arakerZo, araprivatuli

xasiaTisaa da rom aq Cven ar unda viyoT mTxovnelebi! _ da Tu am sakiTxis amgvari

fundamenturi mniSvnelobebis miuxedavad fakultetis samecniero sabWo misdami Semxvedri

mxardamWeriTi iniciativiTa da TanapasuxismgeblobiTi damokidebulebiT ar ganisazRvreba, maSin,

bunebrivia, daismis kiTxva, Tu ratom?! _ am momarTvas Tan vurTav 2006 wlis sauniversiteto

konkursis Cems #85 ganacxadze 2006 wlis 7 agvistos Cems mierve gakeTebul im saapelacio

ganacxads, romliTac me universitetis reqtors mivmarTe da romelic miuxedavad imisa, rom

gansaxilvelad zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultets gadaegzavna, dRemde

werilobiTi pasuxis gareSea.

Page 171: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

170

P.S. batono ramaz, b-n. g. quTelia, romelic sakiTxTan dakavSirebiT telefoniT Semexmiana,

CamekiTxa, mqonda Tu ara Tavad samagistro programa warmodgenili da rom misTvis gadacemul

masalebSi igi eZebda am programas, Tumca ki ver naxa. _ im momarTvis Sinaarsidan gamomdinare,

romelic wesiT Tqven misTvis unda gadagecaT, mas is samagistro programa, romlis formirebis

pasuximgeblobasac sakiTxis winmswrebi dadebiTi gadawyvetis SemTxvevaSi momarTvis

warmomdgenebi viRebT, ar unda eZebna! _ gTxovT, b-n g. quTelias gadasceT 2006 wlis

sauniversiteto konkursis Cemi #85 ganacxadi iq arsebuli masalebiTurT. am ganacxadSi

imdroindeli maTematikis institutis samagistro programis farglebSi arsebuli

`maTematikuri lingvistikis~ modulis programul ganawerTan erTad igi naxavs agreTve Cems

naSroms saTauriT `zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis maTematikis

institutSi `maTematikuri lingvistikis~ swavlebis koncefcia~ (sarCevi: 1. saqarTveloSi

`maTematikuri lingvistikis~ specialobis formirebis aucileblobis ganmapirobebeli miznebisa

da mizezebis Sesaxeb. 2. ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis

zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis maTematikis institutSi `maTematikuri

lingvistikis~ specialobiT swavlebis organizebis Sesaxeb: 2.1. `maTematikuri lingvistikis~

specialobiT sauniversiteto sabakalavro swavlebis organizebis Sesaxeb. 2.2. `maTematikuri

lingvistikis~ specialobiT sauniversiteto samagistro swavlebis organizebis Sesaxeb. 2.3.

`maTematikuri lingvistikis~ specialobiT sauniversiteto sadoqtoro swavlebis organizebis

Sesaxeb), romelic mcired gadamuSavebuli saxiT Ria gamoqveynebisaTvis mzaddeba. amasTan, #85

ganacxadSi aris samecniero-saganmanaTleblo Jurnali `qarTuli ena da logika~ (#1 da #2),

ZiriTadi da damxmare saxelmZRvaneloebi Tanamedrove maTematikur enaTmecnierebaSi `damatebiTi

sakiTxavi kursi Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi~ (gamocemis redaqtori k. fxakaZe),

sauniversiteto saxelmZRvanelo studentebisaTvis `maTematikuri meTodebi enaTmecnierebaSi _

maTematikuri da bunebrivi enebis zogadi logikuri safuZvlebi” (avtorebi b. parti, a.

miuleni, r. uolSi, mTargmnel-redaqtorebi: k. fxakaZe, l. lekiaSvili, mTargmnelebi: e.

soselia, m. ivaniSvili). _ es masalebi b-n. g. quTelias saSualebas miscems ufro Rrmad

gaerkves sakiTxis arsSi. _ garda amisa, winamdebares Tan vurTav, im sauniversiteto da

safakulteto arCeviT kursebs, romlebic mimdinare semestrisTvis Tsu maTematikis institutis

iniciativiT warmovadgine da romlebic miuxedavad am kursebze arsebuli saswavlo

moTxovnebisa, iseve rogorc pirvel semestrSi Tqvens mier wardgenili Cemi sauniversiteto

arCeviTi kursi, saswavlo sivrcis miRma darCa.

`logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufis~, Tsu

`logika, ena, gamomTvleli~ seminarisa da Tsu saxelmwifo-miznobrivi

programis `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv

qarTul enobriv garemoSi” xelmZRvaneli, samecniero-saganmanaTleblo Jurnalis

_ `qarTuli ena da logika~ _ mTavari redaqtori, Tsu mkvlevari, f.m.m.k.,

qarTuli enis uflebebis damcveli /k. fxakaZe/

(citatis dasasruli)

is, rom batonma reqtorma 7379/02 weriliT dayenebuli sakiTxis, anu `bunebrivi enebis

logikisa da Tanamedrove maTematikuri lingvistikis~ saswavlo-samecniero

laboratoriis Camoyalibebis sakiTxis gadawyvetis pasuxismgebloba zust da

sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultets daakisra, imas niSnavs, rom universitetis

farglebSi rigi sakiTxebis gadawyvetis kompetencia fakultets gadaecema da ekisreba

kidec. Tumca, igive imasac niSnavs, rom batoni reqtori am werilis #895 danarTiT

wardgenil da am umniSvnelovanes sakiTxTa gaswvriv sauniversiteto reformis Semdgom

ukve mravlad dagrovil pasuxgaucemel mimarTvebze1 pasuxis gacemis pasuxismgeblobasac

fakultets akisrebs.

1 garda zemocitirebulebisa maTgan umetesoba, Tumca arayvela, am naSromSia citirebuli.

Page 172: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

171

amasTan, rogorc ukve aRvniSne, radgan nebismieri gaerTianeba xdeba ara formebis

moZiebis safuZvelze, rac ra Tqma unda yovelTvis mniSvnelovania, aramed

gamaerTianebeli miznis arsebobis SemTxvevaSi, sruliad naTelia, rom am naSromis am

daskvniT TavSi dayenebul kiTxvaze am etapobriv amomwurav pasuxs Semdegi ori gzidan

gasakeTebeli is sauniversiteto arCevani mogvcems, romelic jer kidev fakultetis

samecniero sabWos kompetenciis farglebSia: pirveli gza: fakulteti ambobs, rom

bunebrivenobrivi inteleqtualuri manqanebis konstruirebisa da bunebrivi enebis

srulmasStabiani teqnologizebis ukve globalurad mimdinare procesebis miuxedavad

aranairi safrTxe qarTul enas ar emuqreba da rom, Sesabamisad, qarTuli

inteleqtualuri manqanis konstruirebisa da qarTuli enis srulmasStabiani

teqnologizebis mizniT qarTuli maTematikuri lingvisturi skolis formirebis

aranairi aucilebloba ar arsebobs; anda, meore gza: universiteti bunebrivenobrivi

inteleqtualuri manqanebisa da bunebrivi enebis srulmasStabiani teqnologizebis dRes

globalurad mimdinare procesebis gaTvaliswinebiT adasturebs qarTuli enis winaSe

arsebuli safrTxeebis realobas da, iseve, rogorc es iyo reformamde, reformirebuli

universitetic miznobriv pirobebSi ayenebs qarTuli enisa da qarTulenobrivi

azrovnebis maTematikuri Teoriis SemuSavebisa da qarTuli maTematikuri lingvisturi

skolis formirebis mizniT universitetSive dawyebul moZraobas, riTac igi qarTuli

enis kulturuli funqciebiT SenarCunebisTvis warmoebuli am mniSvnelovani moZraobis

Tanamonawile da Tanapasuxismgebeli xdeba!

garda amisa, batono dekano, rodesac vfiqrob Tu kidev ra aris aucilebeli imisTvis,

rom qarTuli ena mis winaSe mdgar safrTxeebs avaSoroT, CemTvis, anu misTvis,

romelmac TanamoazreebTan erTad erTxel ukve SeZlo saqarTveloSi bunebrivi enebis

logikisa da Tanamedrove maTematikuri lingvistikis dafuZneba, CemTvis, anu misTvis,

romelmac samecniero procesebisTvis marTlacda umZimesi wlebis miuxedavad ukve

SeZlo qarTuli enisa da azrovnebis maTematikuri Teoriis sasafuZvlo sakiTxebis

SemuSaveba, gasagebi xdeba, rom aucilebelia universitetSi dominirebdes sakiTxTa

Sesabamisi sauniversiteto kompetenciebi da erovnuli miznebiT gajerebuli

saxelmwifoebrivi azrovneba. anu, aucilebelia is, rom universitetis maRali rangis

TanamSromlebi yuradRebiT gaecnon maTTan gansaxilvelad wardgenil masalebs,

gulisyuriT moekidon aplikantis argumentebs, ar gaeqcnen mZafrad dayenebul sakiTxTa

simZafreebs da gansxvavebuli mosazrebebis SemTxvevaSi ar moeridon am maTi

gansxvavebuli mosazrebis werilobiT argumentacias! _ yvela sxva SemTxvevaSi `cisferi

mTebi~, anu iseTi daujerebeli ambebi, rac am naSromis saTaurSive avsaxe, arc qarTuli

enis uflebebis dasacavad aq mimoxilul sauniversiteto sakiTxs moSordeba, da arc

sxva sauniversiteto sakiTxebs!

19 agvisto, 2007 weli.

qarTuli enis uflebebis damcveli

k. fxakaZe

qvemoT, yovelgvari damatebiTi komentarebis gareSe, vaqveyneb a/w 29 noembers

ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis zusti da

Page 173: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

172

sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis dekanisadmi da a/w 24 dekembers

ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis reqtorisadmi

gakeTebul mimarTvebs da Cemi individualuri samecniero sakvlevi Temis mokle

erTwlian angariSs:

ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis

zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis dekans,

profesor ramaz boWoriSvils

batono dekano! _ vTvli, rom fakultetis samecniero sabWo valdebulia gaukeTos Sefaseba im

sakomisio ganxilvas, romelic Tqveni davalebiT Sedga da sadac ivane javaxiSvilis saxelobis

Tbilisis saxelmwifo universitetSi (i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis institutSi)

`bunebrivi enebis logikisa da Tanamedrove maTematikuri lingvistikis~ saswavlo-samecniero

laboratoriis Camoyalibebis sakiTxis ganxilvis nacvlad ise ganixiles da ise moamzades

Semajamebeli daskvna miznobriv programaze `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi

moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~, rom Tavad es umniSvnelovanesi da mravalmxriv

mxardaWerili programa arc unaxavT! – me ara mgonia fakultets imis ufleba hqondes, rom

Tvali dauxuWos Tavisi wamyvani sruli profesorebis aseT upasuxismgeblo qcevebs! _ vis

gaugia miznobrivi iqneba es Tu raime sxva saxis programis ganxilva Tavad am gansaxilveli

programis unaxavad?! – gTxovT mipasuxoT werilobiT.

batono dekano, Cemi oficialuri Txovnis Sesabamisad Tqven ar aCqardiT da ar aiReT

uapelacio safuZvlad am uprecedento sakomisio ganxilvis Semajamebeli dokumenti, romelic,

unda iTqvas, rom ar aris calsaxad uaryofiTi. _ me vTvli, rom es Tqveni mxridan swori

qceva iyo! _ magram, Tu sakiTxTa specifikebis (mxedvelobaSi maqvs maTematikuri lingvistikisa

da bunebrivi enebis logikis qarTveli specialistebis faqtobrivi ar arseboba da

zemoaRniSnuli TvalsazrisebiT qarTuli enisa da azrovnebis TiTqmis sruli Seuswavleloba)

da Cemi zemoxsenebuli oficialuri Txovnis Sesabamisad ar gaukeTebT organizebas sakiTxis Ria

ganxilvas fakultetis sabWos gafarToebul sxdomaze, rac, bunebrivia, Seqmnil viTarebaSi

sruliad marTebuli moTxovnaa, maSin me iZulebuli viqnebi davaskvna, rom Tqven moqmedebT ara

saxelmwifoebrivi da erovnuli interesebiT, aramed viwro dargobrivi xasiaTis dakveTebiT,

rac CemTvis iseve mtkivneuli iqneba, rogorc is, rom aseTebi aRmoCndnen k. gelaSvili da g.

sirbilaZe. – batono dekano, Tu Tqven ar gaqvT dagegmili sakiTxis damatebiTi ganxilva, maSin

nuRar daayovnebT da upasuxeT batoni reqtorisagan TqvenTan ivnisis TveSi Semosul mimarTvas!

qarTuli enis uflebebis damcveli,

Tsu mkvlevari /k. fxakaZe/

29. 10. 07.

P.S. batono dekano, Rrmad pativcemulo sabWos wevrebo! - gamoyenebiTi maTematikis institutis

direqtoris mxridan gakeTebuli SemoTavazebis miuxedavad me uari vTqvi monawileoba mimeRo

logikisa da daprogramirebis laboratoriis xelmZRvanelis Tanamdebobaze gamocxadebul

konkursSi, radgan Cemi mizani aris ara sazogadod romelime sauniversiteto laboratoriis

xelmZRvaneloba, aramed universitetSi maTematikuri lingvistikisa da bunebriv enebis logikis

mimarTulebiT reformiT blokirebuli saswavlo procesebis aRdgena, ris aucileblobasac

qarTuli enis winaSe mdgari safrTxeebi ganapirobeben! – imedi maqvs, rom fakultetis

samecniero sabWo ar Seegueba qarTuli enis samomavlo bed-iRbalisadmi iseT udier

damokidebulebebs, rogoric zemoxsenebuli sakomisio ganxilvisas warmoCinda.

Page 174: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

173

ivane javaxiSvilis saxelobis

Tbilisis saxelmwifo universitetis reqtors,

profesor giorgi xubuas

batono reqtoro,

TxovniT, rom qarTuli enis maTematikuri Teoriis SemuSavebis, qarTuli maTematikuri

lingvisturi skolis gadaudebeli formirebisa da Tsu saxelmwifo-miznobrivi programiT

`kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~

ukve mimdinare umniSvnelovanesi kvleviTi procesebis Semdgomi aucilebeli gaRrmavebis mizniT

sabolod gadagewyvitaT ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetSi (i.

vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis institutSi) `bunebrivi enebis logikisa da Tanamedrove

maTematikuri lingvistikis~ saswavlo-samecniero laboratoriis Camoyalibebis sakiTxi, me Tqven

mogmarTeT a/w 22 ivniss 7379/02 weriliT, romlis asls Tan vurTav winamdebares. _ sakiTxi

dRemde gadauwyvetelia, arada ukve iwureba mimdinare weli da universiteti 2008 wlis

biujetis formirebis procesSia!

batono reqtoro, im SemTxvevaSi, Tu 2008 wlis sauniversiteto biujetSi ar iqneba

gaTvaliswinebuli zemoxsenebuli laboratoriis formirebisTvis aucilebeli Tanxebi, me Cemi

moqalaqeobrivi pasuxismgeblobebidan gamomdinare valdebuli viqnebi brali davdo

universitetis dRevandel xelmZRvanelobas umniSvnelovanesi samecniero Tematikis jer

blokirebaSi, mere ki mis srul anulirebaSi! _ SegaxsenebT, rom sakiTxi gansakuTrebuli

saxelmwifoebrivi RirebulebebiT itvirTeba da igi dRes msoflioSi bunebrivenobrivi

inteleqtualuri kompiuteruli sistemebis konstruirebis globalurad mimdinare procesebis

fonze pirdapirobiT ukavSirdeba qarTuli enis kulturuli funqciebiT SenarCunebis

umniSvnelovanes erovnul mizans.

pativiscemiT,

qarTuli enis uflebebis damcveli,

Tsu mkvlevari /k. fxakaZe/

P.S. batono reqtoro, am momarTvas Tan vurTav vrcel samecniero-saganmanaTleblo xasiaTis

problematur naSroms vrceli saTauriT `cisferi mTebi anu, imis Sesaxeb, Tu rogor ganixiles

miznobrivi programa, am miznobrivi programis unaxavad! anu, kvlav qarTuli enis uflebebis

dasacavad~ da am sakiTxTan dakavSirebiT zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis

dekanisadmi a/w 29 oqtombers gakeTebul Cem bolo mimarTvas.

2007 wlis 24 dekemberi.

Tsu saxelmwifo miznobrivi programis _

`kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva

bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ xelmZRvanelis, Tsu mkvlevaris

konstantine fxakaZis erTwliani individualuri samecniero sakvlevi Tema

qarTuli enis logikisa da logikuri gramatikis safuZvlebi

samecniero sakvlevi Temis mokle erTwliani angariSi:

a) gamoqveynda:

1. (TanaavtorebiT), qarTuli enis bunebrivi logikis sasafuZvlo sakiTxebi, arn.

Ciqobavas saxelobis enaTmecnierebis institutis V respublikuri konferencia

,,bunebriv enaTa damuSaveba”, konferenciis masalebi, 2007;

Page 175: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

174

2. (TanaavtorebiT), Tsu miznobrivi programa `kompiuteris sruli programul-

momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ da qarTuli enisa

da metyvelebis maTematikuri da manqanuri dafuZnebis amocanebis Sesaxeb, Tsu

gmi, mesame respublikuri saseminaro kvireuli `logika, ena, gamomTvleli~,

saseminaro kvireulis moxsenebebi, 2007;

3. saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-

momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ ukve miRweuli

Sedegebisa da misaRwevi miznebis, anu qarTuli maTematikuri skolis

maTematikuri lingvistikiT gafarToebis aucileblobis Sesaxeb, Tsu gmi, mesame

respublikuri saseminaro kvireuli `logika, ena, gamomTvleli~, saseminaro

kvireulis moxsenebebi, 2007;

4. (TanaavtoriT), qarTuli enis, qarTuli enis logikisa da maTematikuri

logikis integrirebuli swavlebis Sesaxeb, Tsu gmi, mesame respublikuri

saseminaro kvireuli `logika, ena, gamomTvleli~, saseminaro kvireulis

moxsenebebi, 2007;

5. (TanaavtorobiT), kompiuteri qarTuli teqstebis wakiTxvas SeZlebs, arn.

Ciqobavas saxelobis enaTmecnierebis institutis V respublikuri konferencia

,,bunebriv enaTa damuSaveba”, konferenciis masalebi, 2007;

6. zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis maTematikis

institutSi maTematikuri lingvistikis swavlebis koncefcia, s-s Jurnali

`qarTuli ena da logika~, (#3-#6), `universali~, 2006-2007;

7. `cisferi mTebi~, anu imis Sesaxeb, Tu rogor ganixiles miznobrivi programa,

am miznobrivi programis unaxavad! _ anu, kvlav qarTuli enis uflebebis

dasacavad, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, (#3-,#6, nawili I),

`universali~, 2006 -2007;

8 bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri lingvistikis reformiT

blokirebuli sauniversiteto swavlebaTa aRdgenis aucileblobis Sesaxeb, s-s

Jurnali `qarTuli ena da logika~, (#3-#6), `universali~, 2006-2007;

9. (TanaavtorebiT), Tbilisis saxelmwifo universitetis saxelmwifo miznobrivi

programis - `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv

qarTul enobriv garemoSi~ – sagranto qveprograma `qarTuli enis logikuri

gramatikis safuZvlebi da misi meTodologiuri da teqnologiuri gamoyenebani~,

s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, (#3-#6), `universali~, 2006-2007;

10. (TanaavtorebiT), qarTuli enis maTematikuri Teoriis SemuSavebisa da

qarTuli maTematikuri lingvisturi skolis gadaudebeli formirebis

aucileblobis Sesaxeb _ moxseneba wakiTxuli saqarTvelos ganaTlebisa da

mecnierebis saministros samecniero konferenciaze `qarTuli saliteraturo enis

sakiTxebi”, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, (#3-#6), `universali~

2006-2007;

11. r. hauseri, gamoTvliTi enaTmecnierebis safuZvlebi _ gramatikuli Teoriebi,

(mTargmnel-redaqtori k. fxakaZe, mTargmnelebi: l. abzianiZe, n. vaxania, s.

masxaraSvili, n. fxakaZe, b. CiqviniZe), ZiriTadi da damxmare saxelmZRvaneloebi

Tanamedrove maTematikur enaTmecnierebaSi, samecniero-saganmanaTleblo Jurnalis

_ `qarTuli ena da logika~ _ y-w damateba, `universali~, #2, 2007;

b) gadacemulia gamosaqveyneblad;

12. (TanaavtorebiT), pirveli erTiani erovnuli gamocdebis zogadi unarebis

testebis verbaluri nawilis arasruli kritikuli analizi, s-s Jurnalis _

`qarTuli ena da logika~ _ yovelwliuri damateba `qarTuli enis logika da

zogadi unarebi~, `universali~ 2006 #1 - 2007 #2;

Page 176: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

175

13. 2006 wlis zogadi unarebis damxmare masalaTa krebulis 29-e gverdebze

ganxiluli logikuri amocanis amoxsnis kritikuli analizi, s-s Jurnalis _

`qarTuli ena da logika~ _ yovelwliuri damateba `qarTuli enis logika da

zogadi unarebi~, `universali~ 2006 #1 – 2007 #2;

14. 2006 wlis zogadi unarebis damxmare masalaTa krebulis 22-e gverdze

ganxiluli logikuri amocanis amoxsnis kritikuli analizi, s-s Jurnalis _

`qarTuli ena da logika~ _ y-w damateba `qarTuli enis logika da zogadi

unarebi~, redaqtori k. fxakaZe, gamomcemloba `universali~ 2006 #1 - 2007 #2;

15. 2006 wlis zogadi unarebis damxmare masalaTa krebulis 23-e da 24-e

gverdebze ganxiluli logikuri amocanis amoxsnis kritikuli analizi, s-s

Jurnalis _ `qarTuli ena da logika~ _ y-w damateba `qarTuli enis logika da

zogadi unarebi~, `universali~ 2006 #1 - 2007 #2;

16. `gamomdinareobs~ Tu `gamomdinareobs aucileblad~, s-s Jurnalis _

`qarTuli ena da logika~ _ y-w damateba `qarTuli enis logika da zogadi

unarebi~, `universali~ 2006 #1 - 2007 #2;

17. rogor aris gagebuli sityva ~zogierTi~ 2006 wlis zogadi unarebis

damxmare masalaTa krebulis 22-e da 23-24-e gverdebze ganxilul logikur

amocanebSi da rogor gaigeba igi bunebriv qarTulenobriv azrovnebaSi, s-s

Jurnalis _ `qarTuli ena da logika~ _ y-w damateba `qarTuli enis logika da

zogadi unarebi~, `universali~ 2006 #1 - 2007 #2;

18. zogadi SeniSvnebi da mosazrebebi zogadi unarebis sagamocdo logikuri

amocanebis Sualeduri SekiTxvebis Sesaxeb, s-s Jurnalis _ `qarTuli ena da

logika~ _ yovelwliuri damateba `qarTuli enis logika da zogadi unarebi~,

redaqtori k. fxakaZe, gamomcemloba `universalis~ 2006 #1 - 2007 #2;

g) ibeWdeba:

20. qarTuli enis logikis sasafuZvlo sakTxebi;

21. SaniZiseuli droiTi Tvalsazrisebis kritika da qarTuli enis droiTi

logikis safuZvlebi;

22. kritikuli da aramxolod kritikuli mosazrebebi erTiani erovnuli

gamocdebis zogadi unarebis analogiebis blokiT SemoTavazebul savarjiSoebze;

23. 2007 wlis erTiani erovnuli gamocdebis zogadi unarebis I testis I

teqstis detaluri kritikuli analizi;

24. logikuri amocanebisa da savarjiSoebis krebuli damxmare masalebiTurT;

25. qarTuli enis logikuri gramatikis safuZvlebi;

26. qarTuli enisa da azrovnebis maTematikuri Teoriis sasafuZvlo sakiTxebi.

konferenciebSi monawileoba:

1. arn. Ciqobavas saxelobis enaTmecnierebis institutis V respublikuri

konferencia ,,bunebriv enaTa damuSaveba”;

2. saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros samecniero konferencia

`qarTuli saliteraturo enis sakiTxebi (axlandeli mdgomareoba, istoria,

perspeqtivebi)~;

3. mesame respublikuri saseminaro kvireuli `logika, ena, gamomTvleli~;

studenturi konferenciebi:

1. maTematikis institutis studentur konferenciaze Tematikis farglebSi

gakeTda 6 moxseneba;

2. studentur konferenciaze `enaTmecniereba da misi mimarTulebani~ Tematikis

farglebSi gakeTda 1 moxseneba

Page 177: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

176

momzadda:

a) logikis, enisa da gamomTvlelis samagistro kursi;

b) logikisa da enis samagistro kursi;

g) qarTuli enisa da azrovnebis maTematikuri da manqanuri dafuZnebis

samagistro kursi;

b) maTematikuri lingvistikis safakulteto arCeviTi kursi;

g) maTematikuri da bunebrivi enebis zogadi logikuri safuZvlebis da qarTuli

enis logikis sauniversiteto arCeviTi kursi.

saangariSo periodSi didi Zalisxmeva iqna mimarTuli qarTuli maTematikuri

lingvisturi skolis gadaudebeli formirebis ukve dasabuTebuli aucileblobis kvlav

dasabuTebis mimarTulebiT. am mizniT gakeTda moxsenebebi:

1. arn. Ciqobavas sax. enaTmecnierebis institutis samecniero seminarze;

2. a. razmaZis sax. maTematikis institutis maTematikuri logikis ganyofilebis

samecniero seminarze;

3. mesame respublikur saseminaro kvireulze `logika, ena, gamomTvleli~;

4. ganaTlebisa da mecnierebis saministros samecniero konferenciaze `qarTuli

saliteraturo enis sakiTxebi”;

5. saqarTvelos maTematikosTa kavSiris Ria seminarze;

6. i. vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis institutis seminarze.

Tsu mkvlevari k. fxakaZe

28. 12. 2007

Page 178: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

177

`qarTuli enis, logikisa da gamomTvlelis axalgazrduli

jgufis~ miznebis, amocanebisa da am etapobrivi samoqmedo

gegmis mokle saprogramo ganaweri

`logikisa da enis gaerTianebul qarTul jgufTan~ arsebuli `qarTuli enis, logikisa

da gamomTvlelis axalgazrduli jgufis~ ZiriTadi miznebi da amocanebi ivane

javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis miznobrivi programis

`kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv

garemoSi~ saxelmwifoebrivi mniSvnelobebis mqone miznebisa da amocanebis Sesabamisad

isazRvreba.

jgufi kargad icnobs maTematikuri logikis, maTematikuri lingvistikisa da xelovnuri

inteleqtis problematikis farglebSi bunebrivenobrivi inteleqtualuri manqanebis

konstruirebisTvis mimdinare samecniero, samecniero-teqnologiuri da teqnologiuri

procesebis istorias, aq dRes arsebul viTarebasa da samomavlo perspeqtivebs. aqedan

gamomdinare: jgufi iziarebs da mxars uWers ganaTlebisa da mecnierebis saministroSi

zemoaRniSnuli programisadmi im ukve gamokveTil Tvalsazriss, rom `proeqtiT

moxazuli mimarTulebiT kvlevebis arganviTarebis SemTxvevaSi qarTul enas

dekulturizaciis saSiSroeba emuqreba~. amasTan, dRes msoflioSi inteleqtualuri

manqanebis konstruirebis sul ufro mzardi tempebiT mimdinare procesebisa da am

sferoSi Cveni mravalwliani CamorCenebis gaTvaliswinebiT zemoaRniSnuli kvlevebis

gafarToebas qarTuli enis srulmasStabiani teqnologizebis miznebamde da am miznebis

mimarTulebiT sawarmoebeli erTiani qarTuli moZraobis saxelmwifoebriv organizebas

`qarTuli enis, logikisa da gamomTvlelis axalgazrduli jgufi~ gadaudebel

aucileblobad miiCnevs.

CvenTvis sruliad naTelia, rom qarTulenobrivi inteleqtualuri manqanis, anu qarTul

weriT da zepir enebSi Tavisuflad urTierTobadi da azrovnebiTi da mTargmnelobiTi

unarebiT srulyofilad aRWurvili manqanis konstruireba spontanuri, anu

saxelmwifoebrivad araorganizebuli _ araoptimalurad da aramiznobrivad mimdinare

procesebiT sruliad araperspeqtiulia. arada, naTelia isic, rom aseTi manqanis ver

konstruirebis SemTxvevaSi, axlo momavalSi, qarTuli ena saswavlo, samecniero,

sazogadoebrivi da saxelmwifoebrivi TvalsazrisebiT funqcia dakargul enaTa rigSi

moeqceva.

`qarTuli enis, logikisa da gamomTvlelis axalgazrduli jgufis~ ZiriTadi mizani

sakiTxebisadmi zemogaSuqebuli damokidebulebebiT aris ganpirobebuli da igi srul

TanmTxvevaSia `logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufis~ ZiriTad mizanTan.

kerZod, `qarTuli enis, logikisa da gamomTvlelis axalgazrduli jgufis~ mizani

aris bunebrivenobrivi inteleqtualuri manqanebis samomavlod ukve dagegmil epoqaSi

qarTuli enis kulturuli funqciebis SenarCuneba da sxva teqnologizebul enaTa

Soris qarTuli enis Tanaswori, anu aradakninebuli arsebobis uzrunvelyofa.

amasTan, `qarTuli enis, logikisa da gamomTvlelis axalgazrduli jgufi~ miiCnevs,

rom qarTuli inteleqtualuri manqanis konstruireba aucileblobis wesiT iTxovs

qarTuli maTematikuri lingvisturi skolis gadaudebel formirebasa da qarTuli

weriTi, zepiri da azriTi enebis maTematikuri Teoriebis SemuSavebis mizniT

Page 179: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

178

saqarTveloSi ukve dawyebuli procesebis ara blokirebas, aramed, piriqiT, am

procesebis Semdgom saxelmwifoebrivad organizebul _ miznobriv gaRrmavebasa da

gafarToebas.

amdenad, 2006 wlis reformiT Tsu sabunebismetyvelo fakultetze maTematikuri da

bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri lingvistikis mimarTulebiT ukve

dafuZnebuli swavlebebis blokireba da, Sesabamisad, sabunebismetyvelo fakultetis am

umniSvnelovanesi kulturuli datvirTvebis mqone samecniero mimarTulebebis gareSe

datoveba iyo sauniversiteto konkursis is SecdomiTi gadawyvetileba, risi

gadaudebeli gamosworebac `qarTuli enis, logikisa da gamomTvlelis axalgazrduli

jgufis~ am etapobriv miznebSia.

jgufs imedi aqvs, rom universitetis reqtori, universitetis akademiuri sabWo da

sabunebismetyvelo fakultetis samecniero sabWo mxars dauWers fakultetis

maTematikis institutSi bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri lingvistikis

mimarTulebiT aucileblad sawarmoebel swavlebaTa aRdgenasa da maT Semdgom miznobriv

gaRrmavebas. miT ufro, rom institutis 2007 wlis 9 ianvris samecniero sabWom

zogadad ganixila ra es sakiTxi calsaxad dauWira mxari qarTuli maTematikuri

lingvisturi skolis gadaudebeli formirebis aucileblobas. miuxedavad amisa, jgufi,

gamomdinare mizanTa gansakuTrebuli mniSvnelobebidan, ver aZlevs Tavs uflebas iyos

procesTa mxolod pasiuri monawile.

`qarTuli enis, logikisa da gamomTvlelis axalgazrduli jgufis~

pirveletapobrivi samoqmedo gegmebis mokle programuli ganaweri: 1. studenturi da aramarto studenturi sazogadoebis informireba dRes msoflioSi

maTematikuri logikis, Tanamedrove maTematikuri lingvistikisa da xelovnuri

inteleqtis amocanis farglebSi bunebrivenobrivi inteleqtualuri manqanebis

konstruirebis mizniT mimdinare im kvlevebis Sesaxeb, romelTa gauTvaliswinebloba

qarTul enasa da qarTulenobriv sazogadoebas sruli dekulturizaciiT emuqreba.

2. studenturi da aramarto studenturi sazogadoebis informireba Tsu miznobrivi

programis `kompiuteris sruli programul momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul

enobrivi garemoSi~ farglebSi qarTuli weriTi, zepiri da azriTi enebis sruli

maTematikuri Teoriis SemuSavebis da qarTulenobrivi inteleqtualuri manqanis

konstruirebis umniSvnelovanesi kulturuli datvirTvebis mqone miznebis Sesaxeb.

3. qarTuli enis da qarTuli enis logikisa da qarTuli metyvelebis sruli

maTematikuri Teoriebis SemuSavebis da qarTuli maTematikuri lingvisturi skolis

gadaudebeli formirebis miznebis ukve gamokveTili gansakuTrebuli zogadqarTuli

kulturuli mniSvnelobebidan gamomdinare Tsu sabunebismetyvelo fakultetze

`maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri lingvistikis~ samagistro

programis Camoyalibebis aucileblobis dasabuTeba.

4. Tavisuflad urTierTobadi da srulyofili azrovnebiTi da mTargmnelobiTi

unarebiT aRWurvili qarTuli kompiuteruli sistemis konstruirebis ukve

dasabuTebuli zogadqarTuli kulturuli mniSvnelobebidan gamomdinare ivane

javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetSi `qarTuli enis, logikisa

da gamomTvlelis~ specialuri saxelmwifo institutis Camoyalibebis aucileblobis

dasabuTeba.

kidev erTxel SevniSnavT, rom qarTuli enis sruli maTematikuri da manqanuri

dafuZnebis umniSvnelovanesi miznebis ver ganxorcielebis, anu qarTuli

Page 180: qarTuli ena da logika - geoanbani.com javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti qarTuli ena da logika

179

inteleqtualuri manqanis ver konstruirebis SemTxvevaSi, cxadia, rom momavali Taobebi

TandaTan ufro iSviaTad isargebleben qarTuli eniT, radgan im inteleqtualur

manqanebTan, romelTanac maT yoveldRiuri mWidro da intensiuri urTierTobebi eqnebaT,

isini qarTulad ver gaisaubreben. Sesabamisad, aseTi manqanebis ukve kars momdgar

epoqaSi qarTuli sazogadoebis didi nawili iZulebuli iqneba am manqanebTan

saurTierTobod isargeblon ara qarTuliT, aramed sxva romelime araqarTuli eniT. es,

cxadia, bevrad ufro mZime dartyma iqneba qarTuli sazogadoebis enobriv mTlianobaze

da qarTveli eris kulturul TviTmyofadobaze, vidre es iyo XVIII-XX saukuneebis

ZiriTadad mxolod politikuri mizezebiT ganpirobebuli gareenobrivi kulturuli

eqspansiebi, radgan am SemTxvevaSi qarTuli enis sxva eniT Canacvleba ganpirobebuli

iqneba ara sazogadoebis erTi nawilis araswori kulturuli da politikuri

orientirebiT, aramed im obieqturad arsebuli mizeziT, rasac Cven mokled, da

vfiqrobT gasagebadac, qarTuli enisa da azrovnebis teqnologizebuli anbanis

ararsebobas vuwodebT. _ CvenTvis srulad naTelia, rom Tu ver SevZlebT qarTuli

enisa da azrovnebis srulmasStabian teqnologizebas, maSin swori kulturuli

orientaciis SemTxvevaSic ki, aranairi arCevani imisa, rom qarTulenobrivi

sazogadoebis saxiT ganviTardeT, ar gveqneba!

2007 weli, 14 aprili.

`qarTuli enis, logikisa da gamomTvlelis axalgazrduli jgufi~ _

_ s. masxaraSvili, n. labaZe, l. abzianiZe, n. vaxania. n. fxakaZe. b. CiqviniZe