``qartuli genia rokvit ganfenili~qartuli genia rokvit...
TRANSCRIPT
$26!)72*-!opfncfsj.eflfncfsj!3127!xfmjgamodis 1992 wlis ianvridan
gbtj!3!mbsjrpsfpmphjb!`!rpsfphsbgjb!`!tb{phbepfcb
saqarTvelos saqarTvelos
qoreografia qoreografia
saqarTvelos saqarTvelos
qoreografia qoreografia
cekva , , qarTulis~ cekva , , qarTulis~
SesaxebSesaxeb
`qarTuli genia rokviT ganfenili~`qarTuli genia rokviT ganfenili~
hw/!4
redaqtoris gverdi
gasrulda ese ambavi...
marTlacda
gasrulda morigi 2016 weli qris-
tes aqeT periodidan da kacobriobis
modgmis istoriaSi damkvidrebuli
maRalzneobrivi wesis mixedviT yove-
li mokvdavi adamiani, maT Soris erTi
rigiTi gazeTis redaqtoric, movalea
mkiTxvel sazogadoebas, mTels qveya-
nasa da, saerTod, yoveli keTili ne-
bis adamians guliTadad miulocos
axali wlis mobrZaneba, usurvos si-
keTe, sixaruli, siyvaruliT gulsav-
seoba da bedniereba.
mec, Tqveni mona-morCili, udi-
desi siamovnebiT verTgulob, mivdev
da vasruleb aRniSnul wess. amasTan
saerTo milocvis obieqtTa Soris yo-
velgvari mikerZoebisa da qvena grZ-
nobebis gareSe gamovyof CemTvis da
yvela CvenTaganisaTvis metad mniS-
vnelovan erovnuli qoreokulturu-
li memkvidreobis msaxurTa Taobebs,
Cveni kavSiris regionaluri struq-
turebis warmomadgenlebs, Rirseul
ojaxebs, Cvens Svilebs, mozard axal-
gazrdobas, momReral-mocekvaveebs,
maT aRmzrdel-pedagogebs, musikos-
akompaniatorebs da raRa Tqma unda,
mSobelTa, mzrunvelTa uzarmazar
warmomadgenlobas...
milocva milocvad, zeimi zeimad,
zeaweuli sazeimo toni sufrisTvis
salaRobod gadavinaxoT da, miuxeda-
vad sadResaswaulo ganwyobisa, Tun-
dac ramdenime wuTiT saqmiskenac mo-
vixedoT, anu imazec visaubroT, risi
gakeTeba SevZeliT, ris gakeTebas va-
pirebT da ra safrTxeebs, jerac ga-
dasalaxav barierebs gvimzadebs awmyo
Tu momavali.
me, rogorc erT rigiT mokvdavs,
yvelafer amisTanebze masStaburi
pasuxis gacema, cxadia, ar SemiZlia,
Tumca verc imas vaxerxeb didi vaJas
Segonebas ar gavyve:
2 gv›
საქართვეოს ქორეოგრაფთა კავშირი �ა გაზეთ საქართვეოს ქორეოგრაფთა კავშირი �ა გაზეთ
„საქართვეოს ქორეოგრაფიის“ სარე�აქციო კოეგია „საქართვეოს ქორეოგრაფიის“ სარე�აქციო კოეგია
გუითა�ა� გიოცავთ ახაი 2017 წის მობრძანებას.გუითა�ა� გიოცავთ ახაი 2017 წის მობრძანებას.
ხვავრიეი, მ შვი�ობიანი �ა ფეხბე�ნიერი ყოფიიყოს ხვავრიეი, მ შვი�ობიანი �ა ფეხბე�ნიერი ყოფიიყოს
ეს წეიწა�ი თითოეუი თქვენთაგანის, თქვენი ოჯახებისა ეს წეიწა�ი თითოეუი თქვენთაგანის, თქვენი ოჯახებისა
�ა ყვეა კეთიი ნების ა�ამიანისათვის.�ა ყვეა კეთიი ნების ა�ამიანისათვის.
სამ შობო გვიცოცხოს �ა გაგვიძიეროს უფამა!სამ შობო გვიცოცხოს �ა გაგვიძიეროს უფამა!
საქართვეოს ქორეოგრაფთა კავშირი �ა გაზეთ საქართვეოს ქორეოგრაფთა კავშირი �ა გაზეთ
„საქართვეოს ქორეოგრაფიის“ სარე�აქციო კოეგია „საქართვეოს ქორეოგრაფიის“ სარე�აქციო კოეგია
გუითა�ა� გიოცავთ ახაი 2017 წის მობრძანებას.გუითა�ა� გიოცავთ ახაი 2017 წის მობრძანებას.
ხვავრიეი, მ შვი�ობიანი �ა ფეხბე�ნიერი ყოფიიყოს ხვავრიეი, მ შვი�ობიანი �ა ფეხბე�ნიერი ყოფიიყოს
ეს წეიწა�ი თითოეუი თქვენთაგანის, თქვენი ოჯახებისა ეს წეიწა�ი თითოეუი თქვენთაგანის, თქვენი ოჯახებისა
�ა ყვეა კეთიი ნების ა�ამიანისათვის.�ა ყვეა კეთიი ნების ა�ამიანისათვის.
სამ შობო გვიცოცხოს �ა გაგვიძიეროს უფამა!სამ შობო გვიცოცხოს �ა გაგვიძიეროს უფამა!
sacekvao folkloris sacekvao folkloris
damuSavebis ZiriTadi damuSavebis ZiriTadi
principebiprincipebihw/7
varskvlavosani xelovanivarskvlavosani xelovani
avTandil TaTaraZis xsovnis saRamo
hw/!9
hw/!21
gamoCndeba gza, sanam uremi
gadabrundeba?!
bravo omar!
nacionaluri nacionaluri
samosis saxlisamosis saxli
aleko xidaSeli da ansambli ,,ohoi, nana~
საახალწლო ტრადიციები საახალწლო ტრადიციები საქართველოშისაქართველოში
qarTulad cekvis
Sesaxeb...
hw/!8 hw/!:
hw/!22
hw/!27hw/!23
hw/hw/!21!21
2$26!)72*-!opfncfsj.eflfncfsj-!3127saqarTvelos saqarTvelos
qoreografiaqoreografia
`eh, mec damRa-`eh, mec damRa-
la, damamxo mar-la, damamxo mar-
to fiqrma da to fiqrma da
grZnobama,grZnobama,
ara mogvca-ra lamazis si-ara mogvca-ra lamazis si-
tyvebiT amayobama.tyvebiT amayobama.
aRar ayefda arwivi, vefxvi aRar ayefda arwivi, vefxvi
ar ibrZvis totiTaar ibrZvis totiTa
erTxel saqmezec vifi-erTxel saqmezec vifi-
qroT, darbaiselno, modiTa~.qroT, darbaiselno, modiTa~.
(`qebaTa-qeba~)
Tanamedrove samyaroSi, re-
alurad arsebul qveynebs,
erebsa Tu eTnosebs, yvelas
Tav-Tavisi safiqrali amo-
Zravebs. did qveynebs sxva sa-
tkivari Tu `muclis gvrema~
stanjavT, patarebs kidev Ta-
vis gadarCenis problemebi
awuxebT. es monaxazi mxolod
garegnuli garsia saerTo sat-
kivarisa, romlis SigniT aTasi
Sre, danaleqi da elementi
fiqsirdeba, romelic Tavis
rigs elodeba, an kidev WeSma-
ritebis moments ucdis.
amgvar movlenaTa rigSi
calkeuli erebis, maT Soris
qarTveli xalxis mier Seqmni-
li kulturuli memkvidreoba,
romelic, iqneb bevradac ki
aRemateba Tundac e.w. didi
qveynebis xalxTa namoRvawevs,
magram sadamde SeinarCunebs
igi am simaRles sakiTxavi
swored es aris. msoflio po-
litikuri realobebi, globa-
lizaciis masStabebi da aTas-
nairi Teoriuli Tu saganma-
naTleblo-politologiuri
doqtrinebi cocxal sasunTq
sivrces ar utovebs eTnokul-
turul sivrces.
xom TiTqosda, erTi pata-
ra cxovrebiseuli segmenti _
qarTuli folkloruli cekva,
misi warsuli, dRevandeloba
da momavalia Tundac Cveni
saerTo gazeTis fiqris sagani.
es xom marTlac asea da, kacma
rom Tqvas, sxva globalur-
epoqalur Tu saxelmwifoe-
briv zemasStabur probleme-
bze fiqriT Tavi TiTqos arc
ki unda SeviwuxoT, magram,
rogorc erTi Cveneburi, eqs-
portze gagzavnili gazulu-
qebuli politikosi ityoda _
`nuras ukacravad!~. ukanaskne-
li aTwleulebis globaluri
masStabis msoflio-poli-
tikurma procesebma, bolos
ki 2016 wlis, albaT yvelaze
mniSvnelovanma movlenam,
Soreuli amerikis saprezi-
dento arCevnebis saxiT rom
warmoCinda, arc Cven dagv-
tova auforiaqebeli, radgan
sayovelTao Stormi, cunami
da ryevebi gamoiwvia. Tvalsa
da xels Sua fermkrTaldeba
samyaros arsebobis dRemde
kultivirebuli libertaria-
nul-demokratiuli, isedac
usaxo da ugvani modeli, ro-
melsac ager ukve TiTqmis
naxevari saukunis manZilze
gansakuTrebuli mondomebiT
nergavdnen mTels msoflioSi,
maT Soris saqarTveloSic da,
romelmac, ukve realobad gvi-
qcia sruliad gapirutyvebu-
li, urcxvi da saxewaSlili e.w.
`cnobadi saxeebis~ ufarToesi
galerea da maTi cxovrebis we-
sis propagandaze damaSvrali
televiziebis sakmaod farTe
speqtri, gasaocari masStabis
postkulturuli viTomxelo-
vnebis sivrce, degradirebuli
saswavlo-aRmzrdelobiTi sis-
tema, nihilizmiT Sepyrobili
Taobebis konveieri, narkoma-
niis arnaxuli ayvaveba da a.S.
_ viTom vaWarbebT? ara
mgonia!
yovelgvari trabaxisa Tu
yalbi Tavmdablobis gareSe
minda ganvacxado _ gazeT `sa-
qarTvelos qoreografiis~
sxvadasxva nomerSi gamoqvey-
nebul werilebSi vakeTeb-
diT prognozs, rom erovnul
qoreokulturas (saerTod
folklors) mTavari sirTu-
leebi jer kidev wina aqvs,
anu mas xval da zeg ufro da
ufro gauWirdeba-meTqi. ra-
tom? imitom, rom globaluri
da maxinji teqnokratiuli
yofis pirobebSi, postkul-
turul sivrceSi, tradiciul
RirebulebaTa sabazro ekono-
mikis principebze gadaxurda-
vebis procesSi zneobas, ero-
vnul faseulobebs, warsuli-
sadmi grZnoba-pativs aRarc
wona aqvs, aRarc dafaseba da
aRarc misi saWiroebis gancda
aqvs bevrTagan Zalian bevrs.
saxelisuflebo struqturebs
miT ufro!
me Sorsa var imgvari ilu-
ziisagan, rom megonos TiTqos
Cems nawerebs usaSvelod be-
vri mkiTxveli hyavdes, magram
aseTTa ricxvi qoreosivrceSi
Tundac 2-3 aTeulsac, rom
aWarbebdes, an kidev masze
naklebic ki iyos, swored maT
winaSe var valdebuli ganv-
marto _ ratom vfiqrob, rom
saqme arc Tu kargad midis.
amgvari pozicia aucilebels
xdis moviZioT sabuTebis da
argumentebis CamonaTvali,
romliTac zemoaRniSnuli
daskvnis gakeTeba-gamagreba
iqneboda SesaZlebeli.
vinmes SeuZlia pasuxi gas-
ces kiTxvaze ra kavSiri arse-
bobs sadReisod deklarire-
bul globalur-demokratiul
msoflio wesrigsa da `kom-
bles~ Soris?
mkiTxvels vTxov nu gaici-
nebs da Tu Rimilisagan an aR-
SfoTebisagan Tavs mainc ver
Seikavebs, gzadagza garkveuli
gaazrebebi aucileblad dauS-
vas.
ggoniaT SemTxveviTi iyo is
frazebi, romelic ganaTle-
bisa da mecnierebis ministrma
warmoTqva `kombles~ misamar-
TiT?
CaTvaleT, rom is, rac mi-
nistris bageTagan `kombles~
Sesaxeb iTqva, mTels folk-
lorul memkvidreobaze,
mTels Cvens saerTo isto-
riul mexsierebaze, `vefxis-
tyaosanze~, didgoris, xresi-
lisa Tu giorgi brwyinvales
mier `mTielTa Camowolis~
winaaRmdeg warmoebul brZo-
lebze da bevr, Zalian bevr
erovnuli TvalsazrisiT Ri-
rebul saqmeebzec vrceldeba.
vazviadebT? ara da ara!
ramdenime magaliTs mo-
viyvanT da Tavad gansajeT.
2016 weliwadi iuneskom rus-
Tavelis wlad gamoacxada.
Cvens xelisuflebas ki, viRa-
cis SiSiT Tu saameblad es mo-
vlena, saerTodac arc SeuniS-
navs (arada stalinis Tu bre-
Jnevis dros amCnevdnen!).
wregadasulma, zRvarga-
dasulma libertarianelebma
karga xnis win aixires _ saqar-
Tvelos istoriis saxelmZRva-
neloebidan amoviRoTo iseTi
frazebi, rogoricaa: `yizil-
baSebma aaoxres...~, `Turq-
seljukebma gaanadgures...~,
`aRa-mahmad xanis jarebma ga-
dawves...~ `TurqeTma miitaca
teritoriebi...~ da a.S. Tu
mainca da mainc aseTi frazebi
gindaT gamoiyenoT igi ruse-
Tis mimarT ixmareTo.
aseTi magaliTebis moyvana
usasrulod SeiZleba. axla
folklors miadgnen da mis
10-15 saukunovani istoriis
mqone variantebSi Sarli eb-
dos, elton jonis cxovrebis
filosofiis Tu hari poteris
ideologiis Cawnexvas apire-
ben. yvelaze saintereso is
aris, rom gulwrfelad hgo-
niaT dRevandeli msoflio-
saTvis damaxasiaTebeli si-
sastike, genderul balansTan
dakavSirebuli sruliad gau-
gebari moTxovnebi, erTsqe-
sianTa qorwinebis axirebebi,
aTasnairi fobiebi TiTqosda
`kombles~, `nacarqeqias~ da
sxva maTi msgavsi zRapar-Tq-
muleba-legendebis brali an
kidev keWnaoba-farikaobis
tradiciaTa ukufenis Sedegi
iyos.
Cvens potenciur mkiTxvels
SesaniSnavad moexseneba, rom
ukanaskneli periodis media-
sivrceSi ministrisa da `kom-
bles~ Tema aTasnairi gakil-
vis sagnad iqca, problemis
pedagogiur aspeqtebze amje-
rad arafers vityviT, radgan
igi safuZvlianad gaaanaliza
Cvenma pativcemulma kolegam
da megobarma zurab cucqi-
riZem (gaz. `literaturuli
saqarTvelo~, 9.12.2016). Cven
mxolod sakiTxis folklo-
rul aspeqtebs SevexebiT da
rogorc Cans, am mimarTule-
biT saubars sxva gagrZelebe-
bic mohyveba. saqme isaa, rom
ministrma, ubralod da pirda-
pir gaaxmovana Tema, romelic
gacilebiT ufro meti siRr-
miTaa warmoCenili dRevandel
libertarianul dasavlur
azrovnebaSi. misi arsi marti-
vad ase SeiZleba gamoixatos:
`zurgi vaqcioT, daviviwyoT
warsuli, raTa winsvla ufro
swrafi iyos~. vin icis ramdeni
e.w. toppolitikosis gamos-
vlaSi gaJRerebula azri, rom
mozardebis cnobierebidan
unda amovglijoT tradiciu-
li religiuri gaazrebebiT
da istoriuli faqtebiT `dam-
Zimebuli~ monakveTebi. ager
naxeTo, amboben isini, rogor
win wavida amerika (viTom tra-
diciebis moyvaruli iaponia
ukan-ukan midiodes!). es imitom
moxda, rom `amerika Tanabari
SesaZleblobebis qveyanaa~, aq
yvelas yvelafris ufleba aqvs
kanonis darRvevis gamoklebiT
da Sedegic saxezeao. evropa-
mac zustad igives gameoreba
moindoma da aikviata egali-
tarizmi, anu erTmaneTTan ga-
Tanabrebuli politikur-eko-
nomikuri Tu samarTlebrivi
qceva-moqmedebis potenciis
matarebeli adamianuri sazo-
gadoebis Camoyalibeba. aseTma
ganzraxvam TavisTavad moi-
Txova sakanonmdeblo bazis
arnaxuli viTomhumanizacia,
saxelmwifoTa sasazRvro WiS-
krebis moRiaveba, eTnosebisa
Tu erebis gaugonari aRre-
va. amas daerTo xelovnurad
organizebuli globaluri
Tu lokaluri konfliqtebi,
omebi, Setakebebi, mafiozuri
klanebis brZolebi da moxda
is, rac mosalodneli iyo.
erT dRes, ufro zustad di-
liT, gamoRviZebulma evropam
aRmoaCina, rom osvald Spen-
gleris mier naqadagevi idea
`evropis daisis~ Sesaxeb rea-
lobad qceula.
xSirad mifiqria, msoflios
TiTqmis umetesi qveynis poli-
tikuri elita an erTmaneTis
naTesavia, an erTi umaRlesi
saswavleblidanaa gamosuli an
erTi-meores ejibrebian aTas-
nairi sisulelis gamogoneba-
CadenaSi, oRond yvelafer amas
progresis interesebiT xsnian.
rogor davijero, rom Tundac
evropis wamyvan qveynebSi ar
arsebobs, ar muSaobs mZlavri
samecniero-analitikuri cen-
trebi, futurologiuri pro-
gnozirebis laboratoriebi,
romlebic utyuar analizebs
miawodebda wamyvan politiko-
sebs gadawyvetilebaTa miRe-
bis dros?
darwmunebuli var, amgvari
ram usaTuod iqneba, magram
Cveni ubedurebisa ar iyos,
aseTebs, rogorc Cans, arc iq
usmenen. jer kidev sul cota
xnis win, evropis wamyvan saxel-
mwifoTa liderebi, qalbaton
merkelis xelmZRvanelobiT,
sityvas ar daZravdnen sanam
`mulitikulturuli~ sazoga-
doebrivi mowyobis ideas ar
Seaqebdnen. sagulisxmoa, rom
swored am konceftualuri
saxelmwifoebrivi modelis
fetiSizaciis procesSi bevrma
saxelmwifom farTod gauRo
kari aRmosavleTidan sakuTari
surviliTa Tu iZulebiT da-
Zruli araqristianuli aRmsa-
reblobis xalxebs. aRniSnuli
qveynebis liderebs gulwrfe-
lad egonaT, rom gadmosaxle-
bulebs multikulturul
msoflmxedvelobriv sivrceSi
`moxarSavdnen~, magram sul
mokle xanSi aRmoCnda, rom
stumrebs aranairi survili ar
hqoniaT SeecvalaT cxovrebis,
yofisa da azrovnebis wesi.
bunebrivia, yvelafer imas,
rac am sivrceSi moxda da
xdeba Zalian seriozuli fi-
losofiur-fsiqologiuri,
socialuri Tu politikur-sa-
marTlebrivi aspeqtebi gaaCnia
da maTi danaxva-analizi ioli
saqme ar aris, Tumca, rogorc
zemoT vTqviT, visac amis ana-
lizi SeuZlia, maT mosmeniTac
aravin usmens. ise ki, kacma
rom Tqvas, ra didi kvleva-
Zieba da misnoba Wirdeba imis
gamocnobas, rom uaRresad
Zneli dasalagebeli iqneboda
saxelmwifoebrivi yofa iq, sa-
dac erTmaneTs xvdeba, Tanac
yoveldRiurobas asazrdoebs
XXI saukunisa da lamis Sua-
saukuneobrivi patriarqaluri
yofis ganmsazRvreli ideebi?
ai, problemis simwvave swo-
red aqaa da amadac gaaCnda
e.w. evroatlantikuri nihi-
lizmi istoriis, religiuri
moralis da, saerTod tradi-
ciuli zneobriobis mimarT. es
yvelaferi ki Cvenma evropaSi
sertifikatmiRebulma axal-
gazrdebma kargad gaiTavises,
zogi ram gazeTSi amokiTxu-
lic miamates, teleekranebzec
raRac-raRaceebi dainaxes da
axla araferi erovnuli aRar
moswonT.
amitomac airia monasteri.
vin erTsqesianTa qorwinebas
moiTxovs, vin narkomaniis le-
galizebis sakuTar gegmebs
gvTavazobs, vin saskolo Tu
umaRlesi ganaTlebis refor-
mirebis ocobeda Teoriebs
afrqvevs, vin kidev axal-axali
viTom yvelaze progresuli
partiebis Seqmnis ideebs qada-
gebs da a.S.
procesebi ise Sors wavida,
rom axlad arCeuli parla-
mentis pirvelsave sxdomaze
lamis erTmaneTi Caqoles. am
mxriv gansakuTrebiT opozi-
cia aqtiurobs. gaavebul-gaS-
magebuli daoben imis Taobaze,
ris gamoc lamis TiToeuli
maTgani cixeSi unda ijdes da
sasjels ixdides. gana am saxe
da zneobadakarguli xalxis,
saqveynod moyrantale Tu ku-
luarebSi maT ukan msxdomi
personebis damsaxureba ar
aris is faqti, rom ukanas-
kneli 25-30 weliwadi maincaa,
rac qveyanaSi mxolod ngre-
va-qaosis Jini mZvinvarebs. ra
gziT, ra saSualebiT unda ga-
dawydes socialuri proble-
mebi, gamyardes laris kursi
da amoisunTqos qveyanam maSin,
rodesac verc erT qalaqsa da
sofelSi sawarmo-dawesebu-
lebebi aRar funqcionirebs,
daiSala da gaiyida yvelafe-
ri. Tu sadme raime gamokrTa,
mas ukve ucxoeli patroni da
mewile hyavs. erTaderTi rac
CvenSi kidev keTdeba, esaa cen-
traluri gza-magistralebi,
Tumca kacma ar icis vin dgas
amis ukan da visTvisaa es yve-
laferi samomavlod gamiz-
nuli.
saqme iqamde mivida, rom
rogorc ukve iTqva saqirqilo
da gasakicxi gaxda erovnulo-
bis fenomeni, zogierTi sabo-
lood gamoTayvanebuli poli-
tikani ki iqamde mivida, rom
narkomaniis legalizebasa da
aRniSnul sfe-
roSi sruli
‹1 gv
3 gv›
3$26!)72*-!opfncfsj.eflfncfsj-!3127 saqarTvelos saqarTvelos
qoreografiaqoreografia
TavaSvebulobis
Teziss apiarebs.
SeiZleba darw-
munebiT iTqvas, rom swored
aseTTa rigidanaa yvela vinc
evroatlantikuri multikul-
turalizmis, egalitarizmis,
vizaliberalizaciis, ̀natos~-a
da misi institutebis xibli-
dan ver gamovida, verc vera-
fers miaRwia da axla saku-
Tar istorias, samSoblosa da
tradiciebs miadga. aseTTa
ricxvi, samwuxarod sakmaod
STambeWdavia. maTgan zogier-
Ti parlamentis tribunidan
gvmoZRvravs, zogi yovlad
ugvani e.w. arasamTavroboebis
piriT RaRadebs, zogi kidev,
rogorc mTavrobis oficia-
luri warmomadgeneli iZu-
lebulia (Tumca yovelTvis
ara!) yvelafers Tavisi saxeli
daarqvas.
mkiTxveli, albaT dameTan-
xmeba, rom xSiria SemTxveva,
rodesac adamiani Tavis marT-
lebis procesSi ufro Rrma
gaurkvevlobaSi Sedis. meo, _
brZana ganaTlebis ministrma
gazeT `kviris palitrisaTvis~
micemul interviuSi (28.XI _
4.XII.2016), _ iseT kombleze
vocnebob, romelic cxvris
dakargvis SemTxvevaSi kom-
bliT ki ar moagvarebs saqmes,
aramed mgels daelaparakeba _
daanebe am Cem cxvrebs Tavi da
Tu gSia, modi CemTan saxlSi
da gaWmevo. es aris 21-e sauku-
nis midgoma, `komble~ iqneba,
`nacarqeqia~ Tu `rwyili da
WianWvela~, ganviTareba auci-
lebeliao, _ brZanebs pativce-
muli ministri. es ukve Cixia,
radgan aq folkloris `waki-
Txvis~ wesi da misi Seqmnis is-
toriul-adamianuri logikis
niSan-wyalic ki aRar ikiTxeba.
rac Seexeba folkloruli
memkvidreobis `ganviTarebis~
ideas am mimarTulebiT ukve
esTetikur-kulturologiur
gaazrebaTa sawyisi etapic ki
waSlilia. miuxedavad yove-
live amisa, erTi azri mec ga-
miCnda _ ra iqneba, rom CvenSi
sakmaod fesvgadgmuli mom-
werlo-mopoeto gildiis we-
vrTagan, vinmem es Tema aita-
cos da Seqmnas axali ̀ komble~,
romelic `ubanSi~ daiCivlebs
da `Zmebs~ Soris gaarCevs mta-
cebeli mglis saqmes. iq rome-
lime koloriti kombles al-
baT etyvis: `raia, bijo, midi
da deebazre im mgels. iqneba
Sia da movides ager CvenTan,
salafavsac doudgamT da `wa-
malsac~ mivawodebT. aba, xom
ar `davwvavT~, simon! komblec
midis mgelTan da miaqvs ubnis
danabarebi. mgeli darcxve-
nilia, _ Sevcdi Zmao, sulma
wamZlia. bazari araa, Cemi
deda... eg ambebi aRar ganmeor-
deba da a.S. viTom cudi ideaa?
karze xom XXI saukune dgas,
gamowvevebic axalia, folk-
loric `gasaviTarebelia~. aba,
rad gvinda amdeni umaRles-
damTavrebuli, amdeni mwerali
da amdeni mkvlevari?
ise ki, kacma rom Tqvas,
samyaros sruli demokrati-
zaciis Tu liberalizaciis
idea TavisTavad, iqneb cudic
arc iyos! amis ganxorcieleba
ioli iqneboda Tu ki deda-
miwaze mudmivad erTi da igive
ukvdavi Taoba icxovrebda da
yoveli dRis gasvlis Semdeg
yvelaferi, rac guSin moxda,
cnobierebis velidan, ubra-
lod waiSleboda. mogexse-
nebaT es ganuxorcielebeli
ideaa da realurad adamiani
isaa, vinc guSin iyo Tundac
Tavisi winaprebis saxiT, sai-
danac mas koleqtiuri arac-
nobieric mosdevs. amiT ivseba
misi dRevandeloba cxovrebi-
seul movlenebTan kavSirSi da
gadadis saxvalio qmedebebSi.
ki batono, ar gvinda Zalado-
ba, magram ra uyos kacobrio-
bam Suamdinarul miTologias
da mis gamomxatvel kulturas,
ras uSvrebiT egviptur pira-
midebs, homerosis eposs, Seqs-
pirs, rusTavels, tolstois,
dostoevskis... romeli erTi
CamovTvaloT? es uzarmazari
esTetikuri samyaro skolaSi
Tu umaRles saswavlebelSi
imitomaa Setanili, rom axal-
gazrdobam omi, brZola, Sxami
da samsala Seiyvaros? aba,
maswavlebeli, pedagogi, le-
qtori, ansamblis xelmZRva-
neli Tu lotbari risTvisaa
saWiro, Tu aqcenti sworad
ar dasva, Savsa da TeTrze ar
miuTiTa, silamazis aRqma ar
aswavla? aba TaobaTa memkvi-
dreobis logika sadRaa? amaze
saubari unda gviwevdes dRes
adamianebs?
faqtia da amas win veRaravin
aRudgeba _ sadReisod folk-
lori aRar iqmneba (anekdotebs
Tu ar CavTvliT!). Tanamedro-
ve epoqa ukve profesionalTa
saasparezo sivrcea. am mo-
vlenas ki Tavisi sirTuleebi
axlavs. dRes mozard Taobas-
Tan, erovnuli sacekvao kul-
turiT dainteresebul axal-
gazrdobasTan Rrma folklo-
ruli codniT, pedagogiur-
fsiqologiuri informaciiTa
da SemoqmedebiTi ideebiT da-
tvirTuli adamianebi unda mu-
Saobdnen. am rangis specialis-
tebi ki, rogorc wesi cidan
ar cviva. maT gamozrda, mom-
zadeba da swori dakvalianeba
esaWiroebaT. saqarTvelos qo-
reografTa kavSiri Tavis pra-
qtikul saqmianobaSi swored am
mimarTulebiTac gegmavs aqti-
vobis gaZlierebas. erTi aseTi
mimarTulebaa Cveni gazeTis
dRevandel nomerSi daanonse-
buli idea `qarTulad cekvis~
konkurs-festivalis Semoqme-
debiTi modelis Camoyalibebi-
sa misTvis tradiciuli saxis
micemis Taobaze.
imedi gvaqvs, axali idea
yvela qarTveli qoreografis
mxardaWeras moipovebs, amiT
Cven yvelani, erToblivi Za-
lisxmeviT xels SevuwyobT
axali etapis damkvidrebas
erovnuli qoreokulturuli
saqmianobis sferoSi.
kidev erTxel gilocavT
axali 2017 wlis mobrZanebas.
fexbednieri da xvavrieli yo-
filiyos es weliwadi. mSvido-
biani da sikeTiT savse dRee-
bi ar mogiSaloT TiToeul
TqvenTagans, Tqvens ojaxebs
da axloblebs, Cven Zvirfas
axalgzardobas!
samSoblo gvicocxlos da
gagviZlieros ufalma!
oleg alaviZe, profesori
‹2 gv
4 gv›
cekva ,,qarTulis~ Sesaxeb
xalxuri qoreografiuli
xelovnebis umdidres sagan-
ZurSi, romelic qarTveli
xalxis mravalsaukunovani
kulturuli ganviTarebis
Sedegad Seiqmna, cekva `qar-
Tuls~ erT-erTi gamorCeuli
adgili uWiravs. ufro metic,
SeiZleba Tamamad iTqvas, rom
es aris erovnuli sacekvao
xelovnebis, gansakuTrebuli
satrfialo qoreografiuli
lirikis WeSmariti gvirgvini,
romlis mxatvruli forma da
Sinaarsi Tavisi mTlianobis
meoxebiT srulfasovan war-
modgenas gviqmnis qarTveli
xalxis zneobriv saxeze, mis
raindul bunebasa da esTe-
tikur idealebze.
qoreografiuli xelovne-
bis mkvlevarTa Soris, ro-
gorc CvenSi, aseve qveynis
gareT, Znelad moipoveba spe-
cialisti, romelsac garkveu-
li Tvalsazrisi da Sexedule-
bebi ar hqondes gamoTqmuli
cekva qarTulis warmoSobis,
misi raobisa da xasiaTis Se-
saxeb. am mxriv aRsaniSnavia:
diubua de monperes, platon
ioselianis, grigol orbelia-
nis, rafiel erisTavis, akaki
wereTlis, riCard vilbrexa-
mis, grigol robaqiZis, lili
gvaramaZis, konstantine man-
jgalaZis, zaur laziSvilis,
uCa dvaliSvilis, besik sva-
niZis da sxvaTa mosazrebebi
Tu calkeuli Sexedulebebi.
aq CamoTvlili da maTTan er-
Tad sxva avtorebic uaRre-
sad maRal Sefasebas aZleven
cekva `qarTuls~, aRweren mis
formasa da Sinaarss, calk-
eul elementebsa Tu Sesru-
lebis maneris Taviseburebebs.
amasTanave sagulisxmoa, rom
zogi avtorTagani aRniSnul
cekvas moixseniebs `lekuris~
saxelwodebiT. samwuxarod,
cekva `qarTulisadmi~ amgvar-
ma midgomam garkveul dros
erTgvari tradiciis saxec ki
SeiZina da uamravi gaugebro-
bis saTaved iqca.
specialur samecniero li-
teraturaSi, praqtikos qo-
reografTa gamosvlebSi aR-
niSnuli sakiTxis irgvliv be-
vri iTqva da daiwera, magram
miuxedavad amisa, es sakiTxi
aqtualuria sadReisodac,
gansakuTrebiT qoreografiu-
li xelovnebis istorikosTa-
Tvis.
avTandil TaTaraZis sa-
marTliani SeniSvnisa ar iyos,
Tavis droze momxdarma am
gaugebrobam eWvis qveS daayena
cekva `qarTulis~ TviTmyofa-
dobis sakiTxi. rac aramarto
profesiuli movaleoba, ara-
med Sinagani sulieri moTxo-
vnilebac aris.
qarTuli xalxuri qoreo-
grafiuli xelovnebis bediT
dainteresebuli adamianebisa-
Tvis cnobili faqtia, rom XIX
s-is presis furclebze, gamo-
Cenil adamianTa gamonaTqva-
mebsa Tu mogonebebSi, aqedan
mokidebuli ki ufro gviani
xanis CanawerebSic, mimoqce-
vaSi Sevida sacekvao xelovne-
basTan dakavSirebuli termini
`lekuri~. umeteswilad igi
wyvilTa cekvis aRmniSvnel
sityvad damkvidrda da amis
gamo bunebrivad daukavSir-
da, CvenSi sadReisod kargad
cnobil qoreografiul Sede-
vrs `qarTuls~. sadReisod
dadgenilad iTvleba, rom
`qarTuls~ zogjer marto qa-
liSvilebi cekvavdnen, rasac
adasturebs XIX s-is litera-
turuli Canawerebi, mixeil
lermontovisa da grigol ga-
garinis Canaxatebi (`lekuri~,
`mocekvave qarTveli qalebi~).
arsebobs `qarTulis~ maso-
brivi variantebic (`salxino~,
`sadarbazo~, `davluri~), ma-
gram WeSmarit srulyofile-
bas da esTetikur simaRles
am cekvam swored qarTlsa da
kaxeTSi dadasturebul qal-
vaJis wyvilad cekvis variant-
Si miaRwia.
saTanado gamokvlevebiT
dadasturebulia, rom Taname-
drove `qarTulis~ sinonimad
gamoyenebuli termini `leku-
ri~ qarTuli presis furcle-
bze, wignebis, gamokvlevebis
gverdebze, aseve Cveulebriv
saubarSi fexs ikidebs XIX s-is
pirveli naxevridan.
udidesi qarTveli leqsiko-
grafi sulxan-saba orbeliani
cekvis aRmniSvnel aseT ter-
mins ar icnobs da Tavis `si-
tyvis kona~-Si, sityva `leku-
ri~ Seaqvs rogorc xmlis aR-
mniSvneli termini (`lekuri
_ xmali~), aseTia realuri
viTareba XVIII s-is CaTvliT.
Cvenamde moRweul uZveles
werilobiT wyaroebSi, romle-
bic aRniSnul sakiTxs exeba,
qarTuli cekvis saxelwodebe-
bis, an kidev sacekvao moZrao-
bebis aRmniSvnel terminTagan
SemorCenilia: sama, SuSpari,
Znoba, rokva, koWa, buqna, fe-
rxisa, ferxuli, mwobri da
sxva mravali, magram arc erTi
Zegli, arc erTi Canaweri Tu
zepiri wyaro XIX saukunemde
miniSnebiTac ki ar icnobs sa-
cekvao termin `lekurs~. igi,
rogorc ukve iTqva, mxolod
XIX saukuneSi Cndeba. es ga-
remoeba, bunebrivia, SemTxve-
viTi ar aris da amdenad lo-
gikurad Cndeba kiTxva: dRe-
vandeli cekva qarTuli Crdi-
lokavkasieli lekebis mieraa
Seqmnili da Semdeg iqidanaa
gadmotanili, Tu aq arsebul
xalxur, tradiciul sacekvao
nomers ewoda mogvianebiT
es saxeli? aRniSnuli kiTxva
karga xania seriozuli msje-
lobis sagania qarTul samec-
niero wreebSi, moZiebuli ma-
salebis analizi ki aCvenebs,
rom Tavad problema sakmaod
bevr gaugebrobasa da pirobi-
TobasTan aris dakavSirebu-
li. saqme is aris, rom mkvle-
var-mecnierTa wreebSi TviT
mTeli CrdiloeT kavkasiisa
da, bolos, ruseTis masStabi-
Tac garkveuli ar aris cekva
`lekuris~ lokalizaciis sa-
kiTxi missave samSoblo qveya-
nasTan _ daRestnis lekebis
kulturasTan mimarTebaSic
ki. specialuri literatu-
ruli analizi mowmobs, rom
`lekuri~ anu `lezginka~ XIX
s-is rusul eTnografiul da
istoriul CanawerebSi dainer-
ga, rogorc kavkasiis xalxebis
sacekvao xelovnebis aRmniS-
vneli zogadi termini. es ga-
remoeba mogvianebiT aisaxa
akademiur samecniero gamo-
cemebSic: magaliTad: `большая Советская энциклопедия gvamc-
nobs, rom... ~У народов кавказа (кабардинцев, чеченцев, аварцев и др. свои разновидности лезгинок... Ислолняется мужчинами село, а также в паре женщиной. Лезгинка танец – сoревнование, демонстри-рующей ловкость, виртуозность, неутамимость танцоров. Четкие движение ног (на пальцах, на ко-ленях, мелкие движения ступени) координируется с разными пори-вистыми движениями рук и кор-пуса. Сольную Лезгинку часто танцуют с кинджадами. ~
amrigad, naTelia, rom ter-
mini `lezginka~ kavkasiis xa-
lxTa cekvebis, ufro zustad
wyvilTa Cqartempiani cekve-
bis zogadi saxelwodebaa da
mas konkretuli warmoSobis
adgili arsebiTad ar gaaCnia.
aRniSnul garemoebas yura-
dReba miaqcia avTandil TaTa-
raZem, romlis
azriTac amgva-
4$26!)72*-!opfncfsj.eflfncfsj-!3127saqarTvelos saqarTvelos
qoreografiaqoreografia
ri pirobiTobis
da uzustobis
daSvebiT `... mi-
viReT imdeni lekuri (ufro
swored jer `lezginka~ da
Semdeg misi Targmani _ `leku-
ri~), ramdeni tomic saxlobda
kavkasiaSi, maT Soris `Авар-ская Лезгинка~ _ `avarielTa
lekuri~, `Наурская лезгинка~ _ `naurebis lekuri~, `Чеченская лезгинка~ _ `CeCnuri lekuri~,
`Черкеская лезгинка~ _ `Cer-
qezuli lekuri~, `Осетинская лезгинка~ _ `osuri lekuri~,
aseve `Грузинская лезгинка~ _ da
misi qarTuli Targmani `qar-
Tuli lekuri~ da sxva. TviT
lekebis cekvis sxvebisagan ga-
morCevis mizniT qarTvelebi
termin `lekTa lekursac~ ki
iyenebdnen, rac imaze miuTi-
Tebs, rom termini `lezginka~
(`lekuri~) uSualod lekTa
cekvebis kerZo saxelwodebad
ki ar aris miCneuli, aramed
yvela kavkasielis cekvis zo-
gadi mniSvnelobis terminia,
romelmac imis garkvevis mi-
zniT, Tu romel kavkasiel
xalxs an toms ekuTvnis esa
Tu is cekva, moiTxova zogad
terminTan erTad am xalxebis
(tomebis) saxelwodebis mi-
niSneba~. es faqti, vfiqrobT,
naTlad miuTiTebs erT gare-
moebaze. termini ̀ lezginka~ da
Sesabamisad `lekuric~, mTeli
seriuli CamonaTvali ar aris
profesiuli mocekvaveebis, an
Tundac xelovnebaTmcodneTa
da eTnografTa mier Seqmnili.
igi moyvarul mogzaurTa, an
kidev kavkasiis samxedro avan-
turebis monawile adamianebis
mier Serqmeuli saxeli unda
iyos da kargad gamoxatavs
rusul sinamdvileSi arsebu-
li realobis saxeldebis fsi-
qologiur moments. am termi-
nis damkvidrebis istoriac,
albaT, naTeli unda iyos.
unda iTqvas, rom ter-
min `lekuris~ Semosvlasa da
damkvidrebas nebsiT Tu une-
blieT xeli Seuwyo XIX s-is
qarTuli inteligenciis pozi-
ciamac, romelTac gansxvave-
biT profesional qoreograf-
moRvaweTagan ar gasCeniaT
ukmarisobisa da protestis
grZnoba, aRniSnuli cnebis ga-
moyenebasTan dakavSirebiT. es
albaT arcaa gasakvirveli im
saerTo rusofiluri kultu-
ruli tendenciebis gamo, ro-
melic saerTod axasiaTebda
XIX s-is qarTuli inteligen-
ciis garkveul nawils. naTqva-
mis sailustraciod davimow-
mebT lili gvaramaZis wignSi
`qarTuli xalxuri qoreo-
grafia~ moyvanil ramdenime
mosazrebas, romelic axlosaa
Cveni kvlevis TemasTan. gazeT
`kavkasiaSi~ 1847 wels gamo-
qveynebul werilSi rafiel
erisTavi werda: `qarTveli
qalebi, mowveulni mTeli ma-
zridan, cekvavdnen lekurs.
kaxeli qali turfaa, roca igi
lekurs cekvavs. rogor co-
cxlad, narnarad, nazi Rimi-
liT da Tavis msubuqi dakvriT
iwvevs igi Tavis amxanags. aseT
lekurs ver icekveben Tqveni
Tbiliselebi. aqaurebi ufro
axlos arian lekebTan, gad-
moiRes maTgan cekva, gaau-
mjobeses igi saucxood~. r.
erisTavis zemoTqmuls exmia-
neba qarTveli istorikosis p.
ioselianis azric: `simReriani
ferxulebi da lekuri-daRes-
tnis terfsiqoris cekva _
mTis Tavisuflebis SvilTa mC-
qefare cxovrebis simboloa~.
qarTvelTagan `lekuris~
codnasa da mis Sesrulebaze
saubroben grigol orbeliani,
n. baraTaSvilis megobari k.
mamaciSvili, kavkasiis mTavar-
marTebeli grafi voroncovi,
akaki wereTeli (`Cemi Tavga-
dasavali~), mogzauri riCard
vilbfrexami da sxva.
sagulisxmoa, rom aRniSnul
problemas Tavidanve sruliad
sxva TvaliT Sexedes profe-
sionalma mocekvaveebma da
qoreografebma. dokumentebi
adasturebs, rom qarTuli
qoreografiuli skolis fu-
Zemdebeli aleqsi aleqsiZe
(sonRulaSvili) Turme imTa-
viTve winaaRmdegi iyo termin
`lekuris~ xmarebisa da mis
nacvlad `qarTuls~ iyenebda.
igi Turme ase uxsnida Tavis
moswavleebs: ar aris swori,
rom Cvens cekvas, `lekurs~
vuwodebT da ai ratom: `...le-
kebs, rogorc mahmadis sarw-
munoebis ers, akrZaluli aqvT
istoriulad, rom qali vaJs
sCveneboda, ris gamoc cekvis
Seqmnac SeuZlebelia qalTan.
lekebSi da CeCnebSi ufro
rTulia cekva. cekvaven vaJebi,
romelsac hqvia daRistnuri~.
`daRistnuri~ cekvis sirTu-
leSi a. aleqsiZe, l. gvaramaZis
varaudiT vaJTa cekvebisaTvis
damaxasiaTebel teqnikuro-
bas gulisxmobs, rac sruliad
miuRebelia qal-vaJTa duetis
sinarnarisa da plastikuro-
bisTvis. a. aleqsiZis azriT,
yvelam icis, rom cekva `da-
vluri~ qarTulia `...amas amt-
kicebs sidarbaisle, sidinje,
misi Sinaarsi, isic viciT, rom
`davluris~ dasasruli `leku-
ria~, maSasadame, Tu Tavi Cve-
nia, boloc Cvenia, am cekvas
hqvia ̀ qarTuli~, rogorc ̀ qis-
turs~, `CeCnurs~, `moxevurs~
da sxvebs, ise am cekvasac hqvia
`qarTuli da ara `lekuri~.
amrigad, a. aleqsiZe xazgas-
miT miuTiTebs, rom Cveni cekva
`qarTulia~, igi sxva xalxebis
cekvebis msgavsad (`qisturi~,
`CeCnuri~ da a.S.) erovnulo-
bis niSniT gamodis da amitom
gansxvavebulia `lekurisa-
gan~. a. aleqsiZis mier zemoT
gamoTqmul mosazrebas mxars
sxva masalac umagrebs. sama-
galiTod moviyvanT qarTveli
mkvlevaris Teimuraz beriZis
wigns `mxatvari vano xojabe-
govi~. mis SesavalSi vkiTxu-
lobT: `wigni eZRvneba me-19
saukunis dasasrulisa da
me-20 saukunis dasawyisis qa-
laqis ukanaskneli mohikanis,
TviTnaswavli mxatvris _ vano
xojabegovis cxovrebasa da
Semoqmedebas.~
avtoris SefasebiT esaa mxa-
tvari _ `eTnografi~, romel-
mac fanqriT asaxa da ukvda-
vyo Zveli Tbilisis mkvidrTa
sayofacxovrebo scenebi (`yee-
noba~, `muStikrivi~, `qarTuli
Widaoba~, `mamlebis kinklao-
ba~, `yoCebis Widili~, cekva
`qarTuli~ da sxva) da tipaJe-
bi (`medudukeebi~, `meqelexe-
ni~, `yasabi~, `kinto~ da sxva~).
aqve dabeWdil suraTebs So-
ris erT-erTs gamovyofT, sa-
dac wyvilis _ qalisa da mama-
kacis cekvaa gadmocemuli da
eWvic aravis gvepareba, rom
esaa cekva `qarTuli~. qalis
xelebis mdgomareoba ikiTxeba
Semdegnairad: marcxena xeli
ganmklavSia, odnav idayvSi
moxrili, marjvena xeliT
qali cdilobs mamakacisgan
saxis dafarvas. qalis Tva-
lebi gamokveTilia, Tumca Za-
lian frTxili, magram aSkarad
cdilobs mamakaci misi mxedve-
lobis areSi moaqcios. qalis
moZraoba aSkarad dinamiuria,
mainc ikiTxeba, vaJis mimarT
frTxili da faqizi mzera.
mamakaci maRal ergcerebze
Semdgara, saidanac qarTveli
raindisTvis damaxasiaTebeli
SemarTeba da didi TavdaWeri-
loba, morideba ikiTxeba. Tavi
mTlianad qaliskenaa mimarTu-
li, riTac mis mimarT liriz-
misa da Tavdadebis gamoxatu-
lebas gadmoscems. xelebi me-2
poziciaSia anu marcxena xeli
idayvSi mkveTrad moxrilia,
xolo marjvena xeli gangaS-
lilia, rac mkafiod damaxa-
siaTebelia cekva `qarTulis-
Tvis~ da saerTod, eWvgare-
Sea, rom suraTi Seqmnilia im
mxatvris mier, romelic an
cekvavda TviTon, an kargad
icnobda cekvis xasiaTs, tra-
diciebs, istoriasa da saer-
Tod, kargad icnobda cekva
`qarTulis~ Semsruleblebs.
me, piradad, xSirad mo-
mismenia daviT javriSvilisa
da iliko suxiSvilisgan, ra
Tqma unda, cal-calke, rom
maT pirvelebma daayenes sa-
kiTxi saqarTvelos mecniere-
baTa akademiaSi, rom `lekurs~
Secvloda saxeli da mas cekva
`qarTuli~ darqmeoda.
aqve minda moviSvelio 1913
wlis 14 ianvars qalaq baTumSi
gamarTuli ̀ qarTuli saRamos~
sakoncerto programis afiSa.
aRniSnul afiSaze vkiTxulo-
bT, rom me-3 ganyofilebaSi
Sesruldeba cekva evropuli,
qarTuli-lekuri da sxva. aq
aSkarad ikiTxeba, rom ukve
meoce saukunis dasawyisSic
ki, icodnen, rom `lekuri~
pirvel rigSi qarTulia, ra-
zedac gvamcnoben koncertis
organizatorebi. mkafiod da
gasagebad, rogorc zemoTaa
aRniSnuli, miuTiTeben me-3
ganyofilebaSi sxva cekvebTan
erTad `qarTuli-lekuris~
Sesrulebas.
aRniSnuli faqti ar SeiZle-
ba, rom ar scodnodaT daviT
javriSvilsa da iliko suxiS-
vils, iseve, rogorc mxatvar
vano xojabegovis naxati cekva
`qarTuli~ da aqedan gamomdi-
nare unda vivaraudoT, rom
orTavem _ daviT javriSvilma
da iliko suxiSvilmac, amo-
saval wertilad gamoiyenes
Cvens mier moyvanili ori ma-
galiTi da maT, Tumca mogvia-
nebiT, magram mainc, mimarTes
mecnierebaTa akademias, raTa
cekva `qarTuls~ dabrunebo-
da Tavisi pirvandeli saxeli
`qarTuli~ da aramc da aramc
ar rqmeoda cekva `lekuri~,
rogorc yovlad miuRebeli
da gaumarTlebeli.
aqedan gamomdinare, Cven
daskvniTi saxiT vambobT, rom
misi saxeli iyo da rCeba yvela
qarTvelisaTvis misaRebi da
sanukvari _ cekva `qarTuli~.
amasTan dakavSirebiT bu-
nebrivad wamoiWra sakiTxi,
kerZod, termini `qarTuli~,
manamde arsebobda Tu swored
amgvari gaugebrobebis Tavidan
asacileblad Seiqmna swored
im dros, rodesac ucxoelma
`mogzaurebma~ termini `lez-
ginka-lekuri~ daamkvidres?
samwuxarod, Cven ar ga-
gvaCnia saTanado dokumen-
turi masala, rac saSuale-
bas mogvcemda gvemtkicebina,
rom saxelwodeba `qarTuli~
gasul saukuneebSi swored
im sacekvao kompoziciis
saxelwodeba iyo, rogorc es
sadReisodaa miRebuli da ga-
vrcelebuli. ufro savarau-
doa, es terminic gvian gaCe-
niliyo. amasTan dakavSirebiT
aRniSnul sakiTxze kompozi-
ciisaTvis saxelis mikuTvneba,
misTvis raRacis darqmeva,
xSirad sakmaod pirobiTi pro-
cesia. swored ase pirobiTad
Searqves rusma mogzaurebma,
Tu kavkasiur-samxedro-poli-
tikuri avanturis monawilee-
bma ̀ lezginka~ yvelaferi imas,
rac cekvis saxiT ixiles kavka-
siaSi. mogvianebiT es saxelwo-
deba saerTo gaxda umeteswi-
lad wyvilTa cekvebisaTvis,
sadac SejibrebiTi elemente-
bi iyo wina planze wamoweuli.
rogorc Cans, wyvilTa cekvis
gamo miekuTvna es saxeli ma-
Sindel qal-vaJTa sacekvao
kompozicias, romelsac Cven
dRes `qarTulis~ saxeliT vi-
cnobT. sxvaTa Soris TviT es
saxelwodebac iseTive zogadi
da konkretulobisagan da-
clilia, rogorc `lezginka~,
Tumca igi kargad gvixsnis
erT faqts: savaraudoa, rom
vinc am sacekvao nomrisaTvis
saxelwodeba `qarTuli~ Sear-
Cia da daamkvidra, fsiqolo-
giuri TvalsazrisiT swored
`lekuris~ saxelwodebisadmi
protestis grZnoba amoqme-
debda. igi kargad xedavda,
rom qal-vaJis qarTuli cekva
Tavisi arsiT, teqstobrivi
masaliT, lirikuli paTosiTa
da saTqmelis mizandasaxulo-
biT sruliad sxva iyo, vidre
`lekuri~ da amitom gansxva-
vebisaTvis rom xazi gaesva
da amave dros tradiciul
saxelwodebas dapirispirebo-
da, mas `qarTuli~ uwoda. mere
da mere is termini imdenad
damkvidrda adamianTa cxo-
vrebaSi, rom dRes `qarTulis~
xsenebaze, usaTuod qal-vaJis
wyvilisaTvis Seqmnili li-
rikul-satrfialo cekva gvax-
sendeba da mas warmovidgenT
kidec. esaa garkveuli tra-
diciis Sedegi, Torem aravin
kamaTobs imis Taobaze, rom
aseTive `qarTulia~ yvela is
saxasiaTo, sabrZolo, spor-
tuli, saritualo Tu sxva
saxis sacekvao kompoziciebi,
romelic Cveni qveynis sxva-
dasxva kuTxeSia fiqsirebul-
Semonaxuli da sruldeba
profesiuli da samoyvarulo,
aseve sabavSvo qoreografiu-
li ansamblebis mier.
unda iTqvas, rom saxelwo-
deba `qarTulis~ warmoSobas-
Tan dakavSirebuli zemoxsene-
buli fsiqologiuri reaqciis
Sinaarsi ufro damajerebeli
gaxdeba Tu gavixsenebT, rom
CvenSi dafiqsirebulia TviT
`lekuris~ qarTuli sityvieri
Zirebis axsnis tendenciac.
magaliTad, specialistTa
garkveulma jgufma scada
daesabuTebina, rom `leku-
ris~ warmoSobis mizezi lekTa
sacekvao folklori ki ar
aris, aramed xmali lekuri,
romelic wyvilTa cekvis ga-
nuyreli atributi iyo. meo-
reni fiqroben, rom iqneb am
cekvis SinaarsSi lekTa mier
qarTveli qalebis motacebis,
an ufro zogadad adamianTa
motacebis e.w. `lekianobis~
anareklia. kerZod xalxur
mTqmelTa naambobis mixedviT
`lekuri~ TiTqosda sinamdvi-
leSi `legluri~ unda iyos.
kompozitor grigol koke-
laZes Tavis naSromSi `zogi
ram qarTul cekvaze~ mohyavs
kompozitor grigol svaniZis
mier qarTlSi, sof. tezerSi
giorgi ioraSvilisagan Cawe-
rili cnoba, romlis mixedvi-
Tac, erT dros sofel tezer-
Si vinme levana (lego) cixis-
TaviSvils ucxovria. igi ucxo
mxridan mosuli
yofila da ise 5 gv›
‹3 gv
5$26!)72*-!opfncfsj.eflfncfsj-!3127 saqarTvelos saqarTvelos
qoreografiaqoreografia
kargad cekva-
vda, rom Turme,
mis pativsacemad
im cekvas, romelsac TviTon
asrulebda `leguri~ uwo-
des. mere sofelSi viRacas
uTqvams es cekva `leguri~ ki
ara lekuria, radgan swored
lekebi cekvaveno aseTnairad.
meore mTqmelis, dito ZimaS-
vilis mowmobiT ki, am cekvis
saxelwodeba Zvelad `sadar-
bazoc~ yofila, oRond sabo-
lood `sadarbazoc~ da `le-
guric~, ̀ lekurs~ Seucvlia da
is gavrcelebula. bunebrivia,
yvela am versias Teoriulad
arsebobis ufleba aqvs, ma-
gram, mainc vfiqrobT, rom: 1)
xmali, Tundac lekuri cekva
qarTulisaTvis sruliadac
ar aris is elementi, romelic
saxelis warmoSobis safuZve-
li SeiZleboda gamxdariyo; 2)
avT. TaTaraZis samarTliani
SeniSvniT, Tu lekianobis kva-
li, ufro zustad lekTa mier
qarTveli qalis gatacebis
ambavi rom edos `qarTuls~
safuZvlad, maSin ki marto
qal-vaJis cekvas daerqmeoda.
sinamdvileSi ki `lekurad~
iwodeboda cekva `qarTuli~,
aseve ori vaJisa da ori qalis
SesrulebiT da maTTan er-
Tad, kavkasiis xalxebis yvela
cekva; 3) verc `leguri~ ga-
modgeba cekvis saxelwodebis
warmomSob fuZe-sityvad, rad-
gan es termini sof. tezers
gareT arsad dasturdeba. mas
arc erTi Zveli wyaro, avto-
ri Tu mogzauri ar icnobs.
igi xelovnuri gamonagonia da
amdenad sicocxlisuunaroa.
da bolos, erTi arsebiTi
sakiTxic: batonma avTandil
TaTaraZem Tavis gamokvle-
vaSi gamoTqva varaudi, rom
SesaZlebelia `lekuris~ an
`qarTulis~ adrindeli Sesa-
tyvisi saxelwodeba `cekva~
yofiliyo, xolo raki cekva
`qarTulma~ uaRresad farTo
gavrcelebas miaRwia mTels
saqarTveloSi, igi Semdeg
cekvis zogad saxelwodebad
iqca e.i. termini `rokva~ ter-
min `cekviT~ Seicvala, cekva
`qarTuli~ ki dasaxelebis ga-
reSe darCa, ris Semdegac XIX
saukuneSi Crdilo kavkasii-
dan Semosuli terminis `gru-
zinskaia lezginkas~ Targmani,
`qarTuli lekuri~, Semdeg
ki `lekuri~ damkvidrda, ro-
gorc adrindeli cekvis, xolo
dRevandeli cekva `qarTu-
lis~ saxelwodeba~. amitomaa,
rom kavkasiel xalxebs Soris
mxolod qarTvelebi uwode-
ben sakuTar cekvas `lekurs~,
danarCeni xalxebi ki TavianT
cekvas sakuTar enaze arsebu-
li saxelwodebiT ixsenieben~.
pativcemuli mkvlevaris amgva-
ri daskvnisaTvis safuZveli
gaxda is faqti, rom sulxan-
saba orbeliani cekvebis aRm-
niSvnel zogad terminad `ro-
kvas~ miiCnevs. misi azriT, ro-
kvas miekuTvneba: sama, cekva da
misTanani, `rokva _ ars sama,
cekua, buqna, koWa, ferxuli,
rgaulaT wyoba da raodenica
ebanTa da fandurTa mier iqm-
nebian~. faqtia, rom `cekva~
rokvebis erT-erTi saxea.
didi leqsikografi miuTi-
Tebs, rom `cekva aris fexis
TiTebiT rokva~. aqedan ki ga-
modis, rom cekvad iwodeboda
fexis TiTebiT Sesrulebuli
rokva da ara sxva ram. avT.
TaTaraZe afiqsirebs, rom si-
tyva `cekva~ dResac kaxeTSi
qal-vaJis cekvas aRniSnavs. i.
zurabiSvilis SexedulebiT ki
igi cekvaSi gasmebis kombina-
ciis aRmniSvnelia. aWaraSi ga-
vrcelebuli gamoTqma `cekva
daukari~ niSnavs Wunirze qar-
Tulis melodiis aJRerebas.
Cvenis mxriv davamatebiT, rom
xalxSi gavrcelebul gamoTq-
ma `miucekva~, `micekveba~, `ga-
moicekva~ da sxva misTanani,
arsebiTad adgilze gasmebis
SesrulebiT partnioris ga-
mowvevas gulisxmobs. amgvari
faqtebi avT. TaTaraZes aZle-
vs iseTi varaudis gamoTqmis
saSualebas, romelzedac ze-
moT iyo saubari.
ver gamovricxavT, rom
`lekuris~ anu `qarTulis~
adrindeli saxelwodeba
`cekva~ yofiliyo. verc imas
gamovricxavT, rom igi Ta-
visi popularobis mizeziT
termin `rokvas~ Semcvlelic
gamxdariyo, magram saeWvoa, am
mizeziT cekva `qarTuli~ da-
saxelebis gareSe darCeniliyo
da amitom mas mogvianebiT
`lekuri~ moarges. daeWvebis
sababs is garemoeba qmnis, rom
Cven danamdvilebiT ar viciT
hqonda Tu ara dRevandel
`qarTuls~ Tavisi konkretu-
li saxelwodeba manamde, sanam
mas `lekuri~ Seerqmeoda. is
faqti, rom aseTi cekva pra-
qtikulad arsebobda, eWvs
ar iwvevs, radgan qal-vaJTa
wyvilis cekvebi saqarTvelos
sxvadasxva kuTxeSi jer kidev
warmarTobis xanis sacekvao
folkloridan dasturdeba.
arc is unda dagvaviwydes,
rom satrfialo tradiciebis
mqone qveyana, rogoric saqar-
Tveloa gamonaklisi, bunebri-
via, ver iqneba. rac Seexeba mis
saxelwodebas, Tu es ukanaskne-
li iyo `cekva~, rogorc amas
avT. TaTaraZe varaudobda,
xolo Semdeg raki aRniSnulma
terminma ufro farTo mniS-
vneloba SeiZina, saWiro gaxda
raRac axali saxelis mofiqre-
ba, maSin gana ufro logikuri
ar iqneboda, rom qal-vaJis
lirikuli cekvisaTvis `satr-
fialo~, `saqorwilo~, `paema-
ni~ an raRac misi msgavsi moZe-
bniliyo? `qarTuli~ imdenad
zogadi cnebaa, rom misi Semo-
tana da damkvidreba aSkarad
raRac didad Semawuxebeli ga-
remoebis ukusagdebad, raRac
Rrmad erovnulis xazgasas-
melad dasWirda am terminis
Semomtans. problema swored
is iyo, rom `lekuri~ wyvilTa
cekvebis aRmniSvnel cnebad
damkvidrda. radgan `cekva
fexis TiTebiT rokvaa~ (saba),
xolo `lekuric~ ZiriTadad
igive saxis moZraobebs Seicavs
swored maT Soris daisva to-
lobis niSani. rus mogzaurebs
uTuod sxva qarTuli cekvac
eqnebodaT nanaxi, magram maT
azrad ar mosvliaT `xoru-
mis~, `ferxulebis~ an sxva
maT msgavsTaTvis ewodebinaT
`lekuri~. bunebrivia, ara-
profesional mogzaurebsa da
publicistebs `fexis TiTebiT
rokviT~ Sesrulebuli qarTu-
li cekva `lekuris~ msgavsad,
masTan miaxloebulad moeCve-
naT da saxelic analogiuri
Searqves. amdenad `lezginka~
_ `qarTulTan~ mimaTebaSi
araprofesionalTa Tu ru-
sofilTa mogonili terminia.
swored mis sawinaaRmdegod
garedan Tavsmoxveuli agre-
siuli saxelwodebis ukugde-
bis Sinaganma aucileblobam
ubiZga qarTul sinamdviles
gamoeyenebina erovnuli Si-
naarsiT datvirTuli termini,
sacekvao moZraobaTa garkveu-
li kompleqsis aRsaniSnavad
da sxvaTagan gamosarCevad.
sxva SemTxvevaSi cekvis aRm-
niSvneli termini `qarTuli~
albaT saerTod ar gaCndebo-
da, iseve, rogorc Cveni musi-
kaluri folkloris patron
xalxs, ar gvaqvs konkretuli
simRera `qarTuli~, magram sa-
bednierod es aranair uxerxu-
lobas ar qmnis.
dasasruls, gvinda xazgas-
miT aRvniSnoT, rom Cven Sorsa
varT azrisagan, TiTqos `qar-
Tulis~ Sesaxeb yvelaferi
ukve naTqvamia. dro win midis,
mecnieruli azric viTardeba
da, albaT, momavalSi qarTuli
kulturis mkvlevarTa axali
Taoba kidev bevr saintereso
detals daafiqsirebs, axle-
burad gaiazrebs cekva `qar-
Tulis~ adgilsa da rols qar-
Tul folklorul Tu sasceno
qoreografiul xelovnebaSi.
cekva `qarTuli~qarTveli xalxis mier Seqm-
nili erovnuli qoreografiu-
li kultura oboli marga-
litebis is salaroa, romlis
mdidar ganZs dro da Jami ve-
rafers aklebs. Tanamedrove
qarTuli scenis moamageni
umeteswilad warmatebiT, zo-
gjer warumatebladac, xarja-
ven am uZvirfases saganZurs,
magram xalxuri tradiciis
mZlavri energiiT moqneuli
jadosnuri joxis meoxebiT
salaro, mainc, mudam savsea.
aq davanebul mdidar memkvi-
dreobaSi, marTlac rom obo-
li margalitis brwyinvalebiT
elvarebs cekva `qarTuli~.
mis Sesaxeb bevri dawerila,
bevric Tqmula, Tumca ara
bolomde da ara yvelaferi.
amaSi gasakvirveli araferia,
radgan xelovnebis WeSmariti
Sedevris Sesaxeb warmodgena-
Ta sityvieri gacxadeba vera-
sodes iqneba sruli da verc
Sedevris sidiades miswvdeba
bolomde.
SeiZleba Tamamad iTqvas,
rom cekva `qarTuli~ aris
erovnuli sacekvao xelo-
vnebis, gansakuTrebiT satr-
fialo qoreografiuli li-
rikis Semamkobeli gvirgvini,
romlis formisa da Sinaarsis
mTlianoba srulfasovan war-
modgenas gviqmnis qarTveli
xalxis zneobriv saxeze, mis
raindul bunebasa da esTe-
tikur idealebze.
cekvaSi aSkarad Cans qar-
Tveli qalis zneobrivi ke-
TilSobileba, kdemamosileba
da Tavisuflebis SegrZnebas-
Tan wilnayari, jansaRi ro-
mantizmiT aRtyinebuli qar-
Tveli kacis siamaye.
cekva xazs usvams, rom ada-
miani zneobrivi simaRlidan
unda uyurebdes da akontro-
lebdes sakuTar qmedebas,
gasaqani ar unda misces mo-
zRvavebul grZnobas, TavSeka-
vebiTa da mokrZalebiT unda
moipovos aRiareba, siyvaruli
da dafaseba.
marTals brZanebda batoni
avT. TaTaraZe _ `SeiZleba
Tamamad iTqvas, rom cekva
`qarTuli~ erT-erTi xalxuri
cekvaa, romelsac ar gaaCnia
kuTxurobis niSani~. igi zoga-
dqarTulia, zogaderovnulia,
imitom, rom TaobaTa mier
saukuneebis ganmavlobaSi iqm-
neboda sruliad qarTvelTa-
gan, TviTonac ixveweboda da
axalgazrdobis sulier samya-
rosac aerTianebda.
cekva `qarTuli~ ori um-
Tavresi nawilisagan Sedgeba.
pirveli nawili esaa e.w. `da-
vla~, romelsac mxolod vaJi
asrulebs. musikaluri Sesa-
vliT Seqmnili romantikuli
molodinis fonze qarTul
CacmulobaSi moxdenilad Cam-
jdari vaJi sacekvao moednis
marjvena mxridan Semodis, Ri-
milnarev amay mzeras moavlebs
scenas da qalTa wrisaken mo-
ridebuli mzeriT wres Semou-
vlis. igi rCeuls eZebs, ipovis
kidevac mas, narnari svliT
miuaxlovdeba, bolo oriod
nabijis moSorebiT odnav yo-
vns akeTebs, gasmas asrulebs
da cekvaSi mewyviled mipati-
Jebis niSnad qalis win Tavs
moidreks.
tradiciul erovnul sa-
mosSi gamowyobili qalic
Sinaganad mzadaa miwvevisa-
Tvis da gasafrenad gamzade-
buli TiTqos am niSans elo-
debao, srialiT iwyebs wris
Semovlas. gaxarebuli vaJi
ukan misdevs, marcxena mxares
amomdgari, odnav ukan mdgomi
da Tanac saocrad frTxili,
raTa uneblied ar Seexos qa-
lis tansacmels. cekva gaxur-
da, sasiyvarulo dueti Zalas
ikrebs, vaJi Tamamdeba. unda
win gaiWras da TvalebSi Caxe-
dos qals. damorcxvebuli
qali ukusvlas iwyebs da mi-
marTulebas icvlis, TiTqos
vaJis Tvalebidan da gadamRo-
bi moZraobidan Tavdaxsnis
gzisTvis Sesaferisi momen-
tis dadgomas ucdis. es droc
male dgeba _ qali marcxniv
brundeba da swrafi svliT
wris gavlas iwyebs. vaJic myi-
sierad brundeba marcxniv da
mihyveba mas. qali Rimilnare-
vi mzeriT gadaxedavs vaJs da
isev icvlis moZraobis mimar-
Tulebas, cdilobs gadaWras
sacekvao moednis centri da
mayurebels miuaxlovdes.
vaJi isev iRebs qalis gamowve-
vas, icvlis mimarTulebas da
mihyveba qals. axla es uka-
naskneli Cerdeba da iwyebs
ukusvlas, Tanac nel-nela
brundeba marcxniv. vaJic
Cerdeba, isic ukusvliT mo-
Zraobas iwyebs da odnav nela
brundeba marjvniv. amis mere
qal-vaJi saxiT erTmaneTisa-
ken mimarTulni aRmoCndebian
da aseTsave mdgomareobaSi
ukusvliT miemarTebian sce-
nis kuTxeebisaken. qali im ad-
gilamde midis, saidanac cekva
daiwyo da Cerdeba. vaJi gas-
mebis urTules kombinacias
asrulebs da nel-nela uaxlo-
vdeba qals, Semdeg marjvena
mxriT mobrundeba, gverdze
gasmas akeTebs, oriod nabi-
jiT ganze gadgeba da Tavis
daxvriT kvlav mouxmobs qals
sacekvaod. es ukanaskneli
gamowvevas iRebs da iwyebs
svlas vaJTan erTad. wris ga-
vlis Semdeg vaJi qals Sor-
deba, marcxniv brundeba da
jiqur gaswevs qalTan piris-
pir Sesaxvedrad. qali mixvde-
ba vaJis ganzraxvas da kvlav
sawyisi weritilisaken iwyebs
ukusvlas. vaJi odnav ukan
ixevs da Cerdeba. qali cekvas
agrZelebs, igi nel-nela
uaxlovdeba odnav ganawyene-
bul vaJs. vaJi gaxarebulia da
adgilze gasmas akeTebs, qali
moridebiT asrulebs marcxniv
bruns. Semdeg adgilze wres
Semoxazavs da ase miiwevs va-
Jisaken. vaJi terfula gasmas
akeTebs da Semxvedri moZrao-
biT uaxlovdeba qals. isini
Seiyrebian da pirispir mdgom-
ni SeTanxmebulad ixeven ukan.
Semdeg iwyeben wris Semovlas
da kvlav erTmaneTs uaxlo-
vdebian, Seyrisas marcxniv Se-
brundebian da sxvadasxva mi-
marTulebiT moZraoben.
amas mosdevs qalis uka-
naskneli cda mklavebidan
dausxltes vaJs. igi swrafad
Sebrundeba marcxniv da ener-
giulad miiwevs win, jer mar-
cxena, Semdeg marjvena mimar-
TulebiT, bolos ki moednis
siRrmes miaSurebs da mayu-
rebels uaxlovdeba. vaJic
energiulad mihyveba mas. es
ukve safinalo akordia. qal-
ma aRiara vaJis siCauqe, misi
gonebamaxviloba, simarde da
yovelive amiT moxibluli
nazad xris Tavs. usazRvrod
bednieri da amayi vaJic aseve
mowiwebiT daxris Tavs qalis
winaSe.
lirikuli grZnobebiT savse
poeturi novela mTavrdeba.
siyvarulma izeima, simardem,
kdemamosilebam da gonierebam
gaimarjva. WeSmaritma xelo-
vnebam saocrebiT aRsavse Ta-
visi saTqmeli Tqva.
rezo WaniSvili, profesori
‹4 gv
6$26!)72*-!opfncfsj.eflfncfsj-!3127saqarTvelos saqarTvelos
qoreografiaqoreografia
tradiciuli xalxuri
cekvis Seswavlis, Senaxvisa da
Tanamedrove qoreografiul
kulturaSi misi organuli
CarTvis problema kvlavac
inarCunebs maRal sazogadoe-
briv yuradRebas. aRniSnuli
sakiTxi aqtiurad ganixileba
profesiul wreebSic.
miuxedavad amisa, specia-
listebs jer kidev ar Seumu-
SavebiaT erTiani mosazreba
problemis gadasawyvetad.
samwuxarod, dRes xalxur
Semoqmedebas televizia da
sxva sainformacio saSuale-
bebi sakmaris yuradRebas ar
uTmoben. saqarTvelos folk-
loris saxelmwifo centrs am
problemis gamosasworeblad
gadadgmuli aqvs mniSvnelo-
vani nabijebi.
Tanamedrove adamianebis
mier kidev ufro fasdeba
folkloris waruSleli Ri-
rebuleba, radganac sulier
kulturas aqvs memkvidreobis
Segroveba-Tavmoyris xasiaTi.
Soreul warsulSi xalxis mier
Seqmnili nawarmoebi dRemde
ar kargavs Tavis mxatvrul
Rirebulebas da mniSvnelo-
bas. xalxis midrekileba WeSma-
riti xalxuri xelovnebisadmi
mwvavdeba harmoniisa da ubra-
loebis deficitiT, Tavisi in-
dividualobis standartebis
saukuneebSi Senaxvis swrafviT.
folklori eris mxatvrul-is-
toriuli mexsierebis naTeli
gamoxatulebaa, asaxavs xalxis
gamocdilebas socialuri eko-
logiis saWiro faqtoriT.
qoreografiuli xelo-
vnebisaTvis folklors aqvs
didi mniSvneloba, folklo-
ri gamomsaxveli saSualebe-
bis uSreti wyaroa, romelic
mudmivad kvebavs xelovanis
fantazias.
xalxis sacekvao xelovne-
bis simdidris gacnoba yovel-
Tvis warmoadgenda adamianis
esTetikuri aRzrdis efeq-
tur saSualebas, exmareboda
momavali Taobis patriotul
aRzrdas.
aRniSnuli garemoebebis ga-
TvaliswinebiT kidev erTxel
xazgasmiT unda iTqvas, rom
sacekvao folkloris simdi-
drisa da tradiciebis Senaxva-
SenarCuneba, aseve Tanamedro-
ve qoreografiul kulturaSi
maTi organuli CarTva war-
moadgens mniSvnelovan praq-
tikul da Teoriul amocanas
xalxuri cekvis mimarTule-
biT momuSave yvela qoreo-
grafisaTvis.
specialistebi qoreogra-
fiuli folkloruli tradi-
ciebis arsebobis or formas
gamoyofen:
* bunebrivi garemo;
* sasceno xelovneba.
bunebriv garemoSi folk-
loruli tradiciebis srul-
fasovani funqcionirebisa-
Tvis aucilebelia Sesabamisi
yofiTi garemos arseboba da
am sivrceSi adekvaturi mxa-
tvruli saqmianobis gaSla.
samwuxarod, XIX saukunis
dasawyisidan, intensiuri saxe
SeiZina Zveli sacekvao for-
mebis xalxis yofidan gasvlis
procesma, Seaviwrova axali
realoba, daiwyo entropiis
procesi. es yvelaferi ki
moxda sacekvao folkloris
saxovani wyobis sazogadoe-
bis mxatvrul cnobierebasTan
Seusabamobis mizeziT.
zogierT folklorist-
mkvlevarTa azriT, momdevno
XX saukunem, moitana Zireuli
cvlilebebi xalxis cxovrebis
wessa da azrovnebaSi, ramac
kidev ufro daaCqara es pro-
cesi. miuxedavad amisa, qo-
reografiuli folklori zo-
gierT geografiul arealSi
jer kidev cocxalia, magram
folkloruli tradiciebis
srulyofili reproduqcire-
bisa da funqcionirebisaTvis
bunebrivi pirobebi didwi-
lad ukve aRar arsebobs. ami-
tomac folklori dRes ukve
aRar aris xalxis esTetiuri
da Semoqmedebis moTxovnile-
bis farTod gavrcelebuli
forma.
cxovreba dRes folklo-
ruli sacekvao tradiciebis
Senaxva-gadarCenis sxva sasi-
cocxlo formebs gvkarnaxobs,
_ esaa sxvadasxva ansamblTa
sasceno xelovnebis praqtika.
maTi moRvaweobis produqti
ar aris folklori am sityvis
kanonikuri gagebiT, magram es
aris folkloruli tradi-
ciebis Senaxvis erT-erTi yve-
laze efeqturi gza.
am mimarTulebiT momuSave
ansamblebi pirobiTad SeiZ-
leba ase davyoT:
1. folklorul-eTnogra-
fiuli;
2. xalxuri-sasceno.
es mimarTulebebi Tavis
mxriv, pirobiTad, ramdenime
jgufad iyofa:
pirveli _ ansamblebi,
romlebic pirobiTad iwode-
bian eTnografiulebad, ro-
melTa monawileebi asruleben
im geografiuli adgilis av-
Tentikur folklors, sadac
TviTon cxovroben. aseTi an-
samblebis Semadgenloba, ro-
gorc wesi asakiania e.i. xnieri
xalxia. maT mier Sesrulebu-
li folkloruli nawarmoebi
ar eqvemdebareba damuSavebas,
mxolod msubuqad ukeTdeba
retuSireba, riTac adaptir-
deba axal pirobebTan, xor-
cieldeba interpretacia
dRevandeli mayureblisaTvis
(amoRebulia xangrZliobebi
da ganmeorebebi, gaTvaliswi-
nebulia scenis sivrce-Tavi-
sufali are).
mTian regionebSi folk-
loris bunebriv garemoSi,
funqcionirebis niSnebi ume-
tesad SenarCunebulia: cekvis
sinkretuli kavSiri simRe-
rasTan, saTamaSo qmedebasTan
da yofis atributikasTan.
cekvas aqvs gamoyenebiTi fu-
nqcia. maT mier demonstri-
rebul xalxuri Semoqmedebis
nawarmoebs, sayuradRebo is-
toriul-eTnografiuli mniS-
vneloba aqvs.
meore jgufi _ e.w. folk-
loruli ansamblebi, romle-
bic ewevian ama Tu im mxaris
folkloris rekonstruqcias,
cocxali tradiciis, an ar-
sebuli masalebis aRdgenas _
xelaxla Seqmnis gziT. aseTi
ansamblebis Semadgenloba
upiratesad axalgazrdulia.
xelmZRvaneli kvalificiuri
specialistia.
aseTi ansamblebis mier
folkloris rekonstruq-
cias SeiZleba ewodos avTen-
tikuri, miuxedavad imisa, rom
isini garkveuli saxiT axdenen
xalxuri Semoqmedebis struq-
turisa da poetikis modifi-
cirebas. maSinac ki, rodesac
monawileebi cdiloben mis
aRdgenas maqsimaluri sizus-
tiT, is aucileblad-gardau-
vlad transformirdeba, an im
pirobebSi gadava, romelic
aqamde ar iyo misTvis bune-
brivi da, Sesabamisad, xalxis
mier aRiqmeba sxva msoflmxed-
velobiT. monawileebi cdilo-
ben SeinarCunon meti xarisxi.
rac folklorul Sesrule-
bas ganasxvavebs tradiciuli
yofiTi garemos realobebi-
sagan. amaSia pirveli jgufis
ansamblebTan maTi msgavseba.
Tavisi saqmianobidan ga-
momdinare am ansamblebs mniS-
vnelovani wvlili SeaqvT
folkloruli tradiciebis
Senaxvis saqmeSi. gansakuTre-
biT faseulia is, rom es an-
samblebi eyrdnobian axalga-
zrdobas da maTi meSveobiT
rekonstruqcias ukeTeben ara
marto calkeul folklorul
nimuSebs, aramed TviT tradi-
ciebis Seqmnis meqanizmsac da
amgvarad uxangrZliveben si-
cocxles TviT tradiciebs.
mesame da meoTxe jgufSi er-
Tiandebian _ xalxuri sasceno
qoreografiis sferoSi momu-
Save TviTmoqmedi da profe-
siuli ansamblebi, romelTa
moRvaweoba agebulia folk-
loruli wyaroebis mxatvrul
damuSavebaze, mis ganviTare-
basa da stilizaciaze.
am situaciaSi mxatvruli
damuSavebisaTvis damaxasiaTe-
belia sacekvao folkloris
konkretuli nawarmoebis Zi-
riTadi saxis SenarCuneba, misi
aRiareba da scenis kanonebis
Sesabamisad gardaqmna. aq ga-
moiyeneba ara marto pirveli
sasceno retuSirebis xerxebi,
rogorc wina jgufebSi, ara-
med folkloruli nimuSebis
ufro Rrma saxecvlilebebi.
yofidan scenaze gadasvli-
sas bevri ram icvleba masSi:
1. ikargeba sadResaswaulo
atmosfero, SemTxveviToba,
romelic yovelTvis ibadeba,
rodesac xalxi ikribeba er-
Tad, datvirTuli samuSao
dRis Semdeg;
2. irRveva uSualo kavSiri
mayurebelTan _ xelovnebis
mwarmoebelTa da momxmare-
belTa Soris;
3. qreba improvizireba da
mocekvavisa da mayureblisa-
Tvis boZebuli Semoqmedebisa
da siaxlis SegrZnebis unari;
4. ikargeba simRerebTan, Sai-
rebTan, Teatralur TamaSeb-
Tan, sityvier reprizebTan da
dialogebTan qoreografiis
Serwymuloba;
5. Semsruleblis indivi-
dualurobidan gamomdinare,
yovel jerze nivelirdeba mo-
cekvavis gansakuTrebuli kav-
Siri musikosebTan...
dakargulis Taviseburi
,,kompensaciaa~, scenis moTxo-
vnebis Sesabamisad folklo-
ruli saxis konkretizacia,
romelic cekvis sasceno da-
muSavebis dros warmoiSoba.
aseT SemTxvevebSi gamoiyeneba
Semdegi xerxebi:
gamomsaxveli saSualebebis
gaZliereba (naxazis garTule-
ba, leqsikis teqnizacia, di-
namikis gaZliereba, saSemsru-
leblo manerisTvis didi eqs-
presiis micema);
* axali dramaturgiis Se-
muSaveba;
* sareJisoro xerxebis far-
Tod danergva, folkloris
momijnave sferoebis arapir-
dapiri wyaroebidan masale-
biT gamdidreba da a.S.
Sesatyvis mxatvrul damu-
Savebas ganicdis cekvis mu-
sikac: met-naklebad xalxuri
melodia harmonizebuli,
oranJirebulia, axali into-
naciebiT ivseba da a.S.
folkloris damuSavebis
erT-erT yvelaze rTul me-
Tods xalxuri cakvis sti-
lizeba warmoadgens. aseTi
nimuSi, rogorc wesi, folk-
loruli wyaroebis motivebze
Seqmnili saavtoro nawarmoe-
bia. es meTodi gulisxmobs
qoreografis mier folklo-
ruli tradiciebis mTeli si-
mdidris SesaniSnavad codnas,
sagnis kvlevis _ stilizaciis
arsSi wvdomas, mis umcires
atomebad-Sreebad dayofis xe-
rxebis codnas. bevri cekvebia
aseTi, sxvadasxva qoreogra-
febis mier dadgmuli qarTul
xalxur sasceno qoreografia-
Si, sadac amosaval wertilad
aRebulia ara avTentikurobis
niSani, aramed SemkreblobiTi
saxe. aq sayuradReboa Semdegi
xerxebis gamoyeneba:
1. xalxuri cekvis sinTezi
leqsikis sxva (klasikuri, yo-
fiTi, sportuli cekva, Tavi-
sufali plastika da a.S.) for-
mebTan;
2. poeturi pirobiTobis xe-
rxebis (metafora, simbolo,
alegoria) gamoyeneba;
3. cekvis simfoniuroba
ganzogadebuli saxeebiT, kon-
trastulobiT, ZiriTadi da
gverdiTi Temebis simfoniuri
ganviTarebiT.
ansamblebis mexuTe jgufs,
romelic iyenebs folklors
Tavis Semoqmedebis amosaval
wertilad, warmoadgens Tea-
traluri-sabaleto dasi.
folkloristebs Soris ga-
vrcelebulia mosazreba, rom
folklori unda imyofebodes
xelSeuxebel mdgomareobaSi
da nebismieri misi axali war-
monaqmni miuRebelia.
praqtika gvaCvenebs, rom
tradicia aRorZindeba iq,
sadac esmiT is ara rogorc
warsulis ganmeorebad, ara-
med rogorc ganviTarebad,
gamdidrebad da axali azriT
Sevsebad. aqedan gamomdinare,
Cven SegviZlia tradiciul
formebs mivceT sxvagvari
arsebobis saSualeba da Se-
vinaxoT isini rogorc ero-
vnuli _ nacionaluri kul-
turis elementi. CavrToT
isini Tanamedrove mxatvrul
kulturaSi, vaqcioT mimdi-
nare plastikuri azrovnebis
organul nawilad. es yvela-
feri xalxuri cekvis rogorc
erovnuli simdidris Senaxvis
mTavari amocanaa. saqme folk-
loris ara idealizaciasa da
absoluturobaSi, yofaSi mis
eTnografiul rekonstru-
qciaSi ki ar aris, aramed
folkloruli tradiciebis
Tanamedrove mxatvrul Semo-
qmedebaSi gadatana, misi area-
lis gafarToveba da gaRrma-
vebaa, es unda iyos sasceno
xelovnebaSi qoreografebisa
da folkloris Tayvanismce-
melTa moRvaweobis ZiriTadi
ganmsazRvreli orientiri.
qoreografma pirvel rig-
Si yuradReba unda miaqcios
tradiciebsa da novatorobis
mimarTebas, romelic uzrun-
velyofs formebis mudmiv di-
namiurobas da maT maradiul
ganaxlebas. sacekvao folk-
loris Sinagani potenciuri
energiis Seufasebloba, axal
formebTan misi sinTezirebis
done, scenaze erTi da igive
xerxebisa da ferebis ganmeo-
reba (imisac ki rac xalxis ku-
Tvnilebaa), iwvevs gayinva-Se-
Cerebas da ganmeorebiTobas.
STanTqavs mayureblidan gad-
mosul, garemomcveli sinamd-
vilis impulsebs, energias.
sacekvao folk-
lori yovel-
sacekvao folkloris damuSavebis ZiriTadi principebisacekvao folkloris damuSavebis ZiriTadi principebi
7 gv›
7$26!)72*-!opfncfsj.eflfncfsj-!3127 saqarTvelos saqarTvelos
qoreografiaqoreografia
Tvis axlad rCeba
da mas sxvadasxva
cvlilebis po-
tenciali gaaCnia.
marTebulia gavixsenoT xa-
lxuri qoreografiis metris
igor moiseevis sityvebi: ,,sa-
cekvao folklors unda gavu-
frTxildeT imitom, rom es
mravali Taobis, mTeli eris
SemoqmedebiTi memkvidreobaa,
magram roca saubaria saTuT
damokidebulebaze, me su-
lac ar maqvs mxedvelobaSi
sacekvao folkloris deta-
luri fiqsireba, TiToeuli
figuris protokolireba.
cekvisadmi aseTi damokidebu-
lebebiT miviRebT mxolod ga-
regan naxazs da absoluturad
SeuZlebeli gaxdeba xalxis
Sinagan cxovrebaSi Cawvdoma.
cxovreba xom ar gayinula:
cxovrebaSi yvelaferi icvle-
ba da maT Soris plastikac~.
didi maestros es miTiTeba
udavod angariSgasawevia, Tu-
mca sapirispiro magaliTebis
moyvanac SeiZleba. kerZod,
samwuxarod, sasceno _ xalxu-
ri qoreografiis praqtikaSi
Zalian xSirad aSkarad Cndeba
tradiciebidan mowyvetisa
da maTi daviwyebis didi sa-
SiSroeba.
xSirad sasceno nawarmoebis
pirvelwyaros warmoadgens
ara folkloruli originali,
aramed baletmaisteris mier
Seqmnili dadgma, scenaze vr-
celdeba ,,meoradi~ da ,,me-
sameuli~ sacekvao formebi,
sadac dakargulia TviTmyo-
fadoba da folkloruli pir-
velwyaros originaloba.
folkloris mxatvruli
transformaciis xerxebis Ca-
moyalibebuli stereotipi,
damuSavebidan stilizaciamde,
dramaturgiuli svlebis, kom-
poziciuri wyobebis, naxaze-
bis, leqsikisa da triukebis
araerTgzis ganmeoreba erTma-
neTis msgavss xdis ara marto
erTi xalxis cekvas, aramed
sxvadasxva erovnebis xalxTa
cekvebsac.
qoreografi axali da mis-
Tvis saWiro informaciis
mudmiv ZiebaSi unda iyos. am
mxriv kargi saSualebaa eleq-
tronuli katalogis gamoye-
neba.
xalxuri cekvis festivale-
bisa da konkursebis analizis
mixedviT, specialistebi aR-
niSnaven, rom qoreografebi
naklebad iyeneben fiqsire-
bul pirvelwyaroebs. dRes
sruliad daumuSavebelia
XIX saukunis bolosa da XX
saukunis dasawyisis qalaquri
yofiTi cekvis Sreebi, romel-
Tac scenuri interpretaciis
ganxorcielebis didi SesaZ-
leblobebi aqvT.
Tanamedrove sasceno cekve-
bis analizi aCvenebs, rom
SezRudulia scenaze gamoye-
nebuli gamomsaxveli saSuale-
bebis palitra. amasTan erTad
naTelia isic, rom ZiriTadi
problema SemsruleblobaSia
_ naklebad gvxvdeba solo im-
provizaciuli cekva. dakar-
gulia uamravi individualu-
ri saSemsruleblo stili.
naklebad gamoiyeneba zogi
xalxuri cekvisaTvis damaxa-
siaTebeli polifonia da
poliritmia. rogorc wesi,
scenaze ZiriTadad wesrigis,
sisworis, unisonurobis de-
monstrireba Cans.
dRes Tanamedrove qoreo-
grafiisa da misi xerxebis
gavleniT, xalxuri sasceno
cekva nel-nela mdidrdeba
axali ferebiT, romelic ar
ewinaaRmdegeba folklorul
tradiciebs. amjerad move-
ridebiT Tanamedrove qoreo-
grafiis ama Tu im stilis war-
moSobis istoriis Rrmad gan-
xilvas, SevniSnavT mxolod,
rom bevri mimarTuleba war-
moiSoboda, rogorc akademiu-
ri cekvis, klasikuri baletis
sapirwone da alternativa.
maTi Semqmnelebi gamodiodnen
tanis bunebrivi mdgomareobi-
dan, yofiTi plastikidan, or-
ganulobidan da ara pozebis
dadgmulobidan.
zogierTi ansamblis Semoq-
medebiTi moRvaweobis analizi
gvaCvenebs, rom qoreografis
fantaziis amosaval wertils
namdvili folklori ki ara,
ukve viRacis mier folklo-
ris safuZvelze SeTxzuli
sasceno nawarmoebi warmoad-
gens. ris gamoc, baletmais-
terisaTvis folkloruli
pirvelwyaro ucnobi rCeba.
pirvelis fundamentze meore
Txzulebis Seqmna, meore amo-
savali wertili xdeba mesamis,
meoTxis da a.S. Seqmnis dros.
bunebrivia, rom mza sasceno
nawarmoebze dayrdnobisas
baletmaisteri metwilad
imeorebs sxvis Canafiqrs da
gadawyvetebs. amiT igi kidev
ufro Sordeba isedac ucnob
folklorul pirvelwyaros.
qoreografi, romelic
iwyebs xalxur cekvaze muSao-
bas im ganzraxviT, rom Tavis
koleqtivs rogorme moargos
profesiuli ansamblis ro-
melime nomeri, saerTod did
riskze midis, is ver ipovis
masSi avTentikuri folklo-
ris elementebs.
nomris gamartiveba da
dayvana sust Semsruleblamde,
xSirad aclis mas arss, rCeba
mxolod `SiSveli damuSave-
bis~ sqema. folklorul tra-
diciebTan mimarTebaSi aseTi
gza yalbia, vinaidan mas is
srul dakargvamde mihyavs.
folkloruli nimuSi, ro-
gorc namdvili xelovnebis
yovelgvari nawarmoebi, Ta-
visi struqturis mxriv mra-
valSriania, is moicavs rig
SesaZleblobebs sxvadasxva
wakiTxvisa da traqtatebisa-
Tvis. swored es ganapirobebs
mis sicocxlisunarianobas
mravali wlis ganmavlobaSi
da esTetikuri siamovnebis mi-
Rebis SesaZleblobas. amitom
sxvadasxva baletmaisterTa
qoreografiuli interpre-
taciebi ar unda ganmeordes
meores mier.
fiqsirebuli folkloru-
li pirvelwyaros arsebobis
SemTxvevaSi qoreografebs ar
unda SeeSindeT misgan Sors
gasvla da folkloruli ele-
mentebis saestrado-sasceno
formebTan sinTezireba.
Tu moyvarulTa ansamblebi
iwyeben dadgmebis sesxebas
profesional Tanamemamule-
Tagan, irRveva memkvidreo-
biTi nakadis uwyvetoba da iS-
leba tradiciebTan kavSiri.
igor moiseevi werda, rom
folkloruli cekvis Seswa-
vla da Semdeg argamoiyeneba
scenaze, mas drois uSedegod
kargvad miaCnia. misi azriT
Tanamedrove xalxur-sasceno
qoreografias SeuZlia SeiZi-
nos da Seinaxos Tavisi saxe
mxolod sacekvao folklorze
fundamenturi dayrdnobiT.
uCa dvaliSvili,profesori
‹6 gv
Cvens xalxs, Cvens qveyanas,
problemebi yovelTvis Tavze
sayreli hqonda da aqvs. rome-
li erTi CamovTvaloT, me Sen
getyvi, xalxze mzrunveli xe-
lisufali gvyolodes odesme
an axla gvyavdes. Tqvenc ar
momikvdeT, CvenTvis da qvey-
nisTvis vis scalia, mTavaria
maT qonebas, maT ojaxebs, maT
axloblebs ar daakldes ara-
feri, TviTon moirgon Coxa-
saviT xalxica da qveyanac.
xalxsa da qveyanas ra? meti
sadardebeli ara aqvT Cven
ra mogviva, Tundac mdinarem,
tbam an zRvam dagvaxrCos ise,
rogorc bankis valebma. sa-
qarTveloSi yoveli mexuTe
Tu ara meSvide ipoTekaria
da myvlefav bankirTa lukmad
arian qceulni, amerikaniza-
cia, gaTurqeba vfiqrob ar
agvcdeba, meti raRa ubedure-
ba unda dagvemarTos, xelisu-
falT vekiTxebi vin mixedavs
xalxs, qveyanas, gaubedure-
bul, daqceul, specialurad
gaCanagebul soflis meur-
neobas, ekonomikas, ganaTle-
bas, kulturas, avTentikur
xalxur Semoqmedebas. ras gavs
ganaTlebis done, ras uSvre-
biT am sacodav pedagogebs,
ra gamocdomania agitydaT,
vis cdiT, maT, vinc uzarma-
zari armia Taobebisa aRuzar-
des samSoblos? unarebiT da
aTasi gaugebrobebiT urevT
tvins drouli da saSualo
asakis pedagogebs. sasaciloa
yovelive es, satirali rom ar
iyos. erTaderTi kaci vis mi-
marTac sazogadoeba madlie-
rebas gamoxatavs gaxlavT jan-
mrTelobis ministri batoni
daviT sergienko. danarCenebi
ras akeTebT? vekiTxebi ganaT-
lebis da mecnierebis yofil
da axlandel ministrebs, ra
dagiSavaT qarTulma xalxur-
ma cekvam, simReram, rom ga-
moapanRureT qoreografebi
da lotbarebi skolebidan?
maT xom saxelmwifo kuTvnil
xelfass uxdida da isinic ke-
Tilsindisierad asrulebdnen
TavianT movaleobebs. ratom
unda iyos qoreografi, lot-
bari, musikos-akompaniatori
mSoblis jibeze miCerebuli,
rodis eqnebaT maT saSualeba
rom kuTvnili kapikebi auna-
zRaurdeT? ra pasuxs gagv-
cems kulturis ministri, ise
rogorc ganaTlebis ministri,
ratom ar afinansebT sabavSvo
qoreografias, ratom ar gaqvT
oficialuri qoreografiuli
ganyofilebebi Tqvendami da-
qvemdebarebul saministroeb-
Si? ratom ar atarebT semi-
narebs, treningebs, erTkvi-
rians, orkvirians, erTTvians?
es yovelive iyo da arsebobda.
dargebs, romelsac ar gaaCnia
masobrioba, is dargebi mkvdar
dargebad iTvleba. namdvilad
mosawonia axlandeli spor-
tis ministris, baton tariel
xeCikaSvilis da sxvadasxva
sportuli federaciebis xel-
mZRvanelTa erToblivi Za-
lisxmeva, raTa erTad yofniT,
gverdSi dgomiT akeTon saSvi-
liSvilo saqme, raTa sportis
saxeobebi gaxdes masobrivi,
rac garkveuli drois Semdeg
mogvcems Sedegs. sabavSvo qo-
reografiaSi ki ra xdeba? me
aravis saqmeSi ar verevi da
arc aravisze maqvs garTule-
ba, magram miTxariT, ra qnan im
adamianebma, vinc mTeli Tavi-
si Segnebuli cxovreba miuZR-
vnes qarTul qoreografia-
Si moRvaweobas, muSaobdnen
klubebSi, skolebSi, kultu-
ris saxlebSi, qoreografiul
studiebSi, romlebic ganaxe-
vrebulia mTeli saqarTvelos
masStabiT. nebismier dargs Tu
avtoritets da imijs Sevu-
laxavT, ar davafinansebT da
wavarTmevT materialur-teq-
nikur bazebs, yvela is dargi
dasustdeba da Semdeg sru-
liad gaqreba. Tu ar iqneba ma-
sobrioba, ar iqneba Sedegi, ar
iqnebian talantebi. amas sWir-
deba saxelmwifoebrivi mzru-
nveloba da saxelisuflebo
neba. Cemis azriT ganaTlebisa
da kulturis saministroebma
unda gamonaxon materialur-
teqnikuri da rac mTavaria,
finansuri saSualebebi. maT
amis saSualeba gaaCniaT, ro-
gorc saxelmwifo biujeti-
dan, aseve spec. saxsrebidan,
rac saSualebas miscems sko-
lebs, baga-baRebs, kulturis
saxlebs, folkloris cen-
trebs saxelfaso ganakveTiT
uzrunvelyon qoreografebi,
lotbarebi, musikos-akompa-
niatorebi, rac gamoaTavisu-
flebs isedac siduxWireSi
myof Cvens mosaxleobas zed-
meti xarjebisagan, xolo ma-
sobrioba rogor Sedegebs iZ-
leva, es damtkicebulia mTels
msoflioSi. sagangaSo zarebi
unda davarisxoT da yvela
saSualeba unda gamonaxos
saxelmwifom, raTa soflidan,
raionebidan, axalgazrdebisa
da specialistebis migracia
Sewydes. xelSewyobiT, dain-
teresebiT, dafinansebiT da
materialur-teqnikuri baze-
bis mopovebiT. amis saSualeba
saqarTvelos biujets gaaCnia.
arada batonebo, Tqveni anu
xelisufalis dainteresebiT,
TanadgomiT uamravi problema
moixsneba, Tu iqneba samuSao
adgilebi arcerTi WkuaTmyo-
feli ar miatovebs sakuTar
keras. Tu eqnebaT normaluri
ganaTlebis miRebis saSualeba
sxvadasxva seqciebsa da wreeb-
Si Svilebisa da SviliSvilebis
tarebis saSualeba, da es sa-
Sualeba saxelmwifom unda ga-
monaxos. es sakiTxebi misafu-
CeCebeli da gverdze gadasa-
debi namdvilad ar aris. mas
siRrmiseulad da gamowvlil-
viT unda Seswavla da aucile-
blad mixvdebiT misi dadebi-
Tad gadawyvetis aucileblo-
baSi. iqneb daZraT yinuli da
arCevnebis Semdeg arCeulma
ganaTlebisa da kulturis mi-
nistrebma yurad iRoT Cveni
Txovna da ifiqroT sabavSvo
qoreografiis xelSewyobaze.
rogor da ranairad am saki-
Txebis naTelis mofenaSi yve-
la gverdiT dagidgebiT ga-
nurCevlad rangisa, wodebisa
da asakisa. vitovebT imeds,
Cveni Txovna-survilebi ar
darCeba ,,xmad mRaRadeblisa
udabnosa Sina~.
iuri toraZe, Tavmjdomaris moadgile,
qoreografi, saqarTvelos
qoreografiis amagdari
gamoCndeba gza, sanam uremi gadabrundeba?!
8$26!)72*-!opfncfsj.eflfncfsj-!3127saqarTvelos saqarTvelos
qoreografiaqoreografia
qarTul sabavSvo da axal-
gazrdul qoreografiaSi uka-
naskneli 50-60 wlis manZilze
ara erTi Rirseuli adamiani,
qoreograf-pedagogi da aR-
mzrdel-maswavlebeli (am si-
tyvebis saukeTeso gagebiT)
moRvaweobda da dResac war-
matebiT saqmianobs.
maT mTeli epoqa Seqmnes
qoreopedagogikaSi, aRzardes
niWier-SemsrulebelTa Tao-
bebi da damdgmel-qoreogra-
febi.
aseTi RirsebiTa Tu maRali
pirovnuli TvisebebiT Sem-
kul moRvaweebs sadReisod
mniSvnelovani cxovrebiseuli
etapi udgaT. yvela maTgani
ukve siWarmagis asaksaa mi-
Rweuli da Sesabamisad, saiu-
bileo samkalsac imkis. aseT
gamoCenil msaxiob-mocekva-
veTa da qoreografTa Soris
erT-erT mowinave poziciaze
dgas qarTul qoreokultura-
Si kargad cnobili pirovneba,
mravali RirsebiTa da saxel-
mwifo jildoTi dafasebuli
adamiani aleqsandre (robert)
daraxveliZe.
mimdinare 2016 wels, baton
aleqsandres dabadebidan 85
weli Seusrulda. igi gasuli
saukunis 40-iani wlebidan xan
msaxiob-mocekvavis, xan ki-
dev damdgmel qoreografis
rangSi emsaxureba misTvis
saficrad qceul erovnul
kulturas. ubralo Camo-
Tvlac ki gaWirdeba batoni
aleqsandres mier Camoyali-
bebuli ansamblebis siisa,
aseve uaRresad Znelia ganisa-
zRvros ricxobrivi odenoba
mis mier dadgmuli cekvebisa.
arc is faqtia umniSvnelo,
rom batoni aleqsandre Tvi-
Tonvea avtori mTeli rigi
sabavSvo cekvebisa, romlebic
araerTxel daidga sxvadasxva
sakoncerto darbazebis sce-
naze.
batoni aleqsandre, rogorc
maZiebeli da bunebiT Semoqme-
di kaci avtoria araerTi leq-
sisa, sxartulisa da maxvil-
gonivruli gamonaTqvamisa,
romelic friad sainteresos
xdis mis gverdiT yofnas Tun-
dac yofiT garemoSi, ojaxur
Tu samegobro wreSi.
aleqsandre daraxveliZis
Semoqmedeba, damsaxureba da
Rvawli SeumCneveli ar darCe-
nia arc qveynis xelisuflebas
da arc im maspinZel Semoq-
medebiT organizaciebs, ro-
melTa miwveviTac Rirseulma
Semoqmedma TiTqmis naxevari
msoflio Semoiara.
droni mefobeno, uTqvams
brZens! marTalicaa, droTa,
weliwadis, TveTa da dReTa
msvlelobas veravin gaaCe-
rebs. dae, idinos samyarom
Tavis gziT, Cven ki mokvdave-
bma, yoveldRiuri sazrunavis
Rirseulad aRmsareblebma,
vcadoT ar dagvaviwydes, ar
gamogveparos, an kidev ar wa-
vuyuradoT im saqmes, romelic
CvenTvis gangebas dauvale-
bia da romelsac Rirseulad
aRasruleben batoni aleqsan-
dre daraxveliZis tol-fardi
pirovnebebi.
saqarTvelos qoreograf-
Ta kavSiris xelmZRvaneloba,
gamgeoba, kolegebi, mxardam-
Werni da aRzrdilebi guliTa-
dad ulocaven baton aleqsan-
dre daraxveliZes dabadebis
85-e wlisTavs, usurveben ja-
nis simrTeles, did adamianur
bednierebas da SemoqmedebiT-
pedagogiur warmatebebs.
Tanamedrove qarTul qo-
reografiaSi ganviTarebis
saintereso etapi dgas. iqmne-
ba ansamblebi, asparezze gamo-
dis qoreografTa axal-axali
Taobebi, tardeba saintereso
RonisZiebebi Tu Sexvedrebi,
rasac Tavisi wonadi wvlili
Seaqvs mozardi Taobis zneo-
briv-esTetikuri da fizikuri
aRzrdis saxelmwifoebrivad
mniSvnelovan saqmeSi.
gansakuTrebuli aRniSvnis
Rirsia is garemoeba, rom axal-
gazrdobasTan, mozardebTan
aqtiur SemoqmedebiT da saaR-
mzrdelo saqmianobas eweva
qoreografTa ufrosi Taoba,
romelTa codna-gamocdileba
da avtoriteti gadamwyvet
rols asrulebs ara marto
mozardebis, aramed TviT qo-
reografTa Taobebis aRzrda-
Camoyalibebis saqmeSi.
Cvenda sabednierod, qar-
Tuli realoba, misi calk-
euli regioni, mdidaria ase-
Ti adamianebiT. swored maTi
damsaxurebaa, is faqti, rom
miuxedavad urbanuli garemos
moZalebisa, romelic Tvise-
brivad axal realobas amkvi-
drebs da nel-nela gvaSorebs
winaparTa mier datovebul
kulturul memkvidreobasTan,
mis masazrdoebel fesvebTan,
mozardi Taoba ar kargavs
folkloruli xelovnebis
siyvarulsa da pativiscemas.
aseTi warmatebuli adamia-
nebis, pedagog-aRmzrdelebis
rigSi dgas qalaq WiaTuraSi
moRvawe xelovani, qoreogra-
fi da RirsebiT gamorCeuli
pirovneba batoni rezo Wio-
kaZe.
mimdinare wels, am uaRre-
sad saintereso da kolori-
tul pirovnebas dabadebidan
eqvsi aTeuli weli Seusrul-
da. xSirad gaigoneb, es xom
siWarmagis, dabrZenebuli
yofis asakia da, Sesabamisad,
mTavari saqmeebi jer kidev
winaao. marTalicaa! axalga-
zrdoba didi da ulevi si-
mdidrea, cxovrebis grZel
Saraze gamosul axalgazrdas
eCveneba, rom dro nela ga-
dis, amitom saCqaro araferia,
Tumca gaivlis cota xani da
dakvirvebuli kaci umal igrZ-
nobs, rom Turme ufro metis
gakeTeba SeiZleboda da rom
dros gafrTxileba unda.
kargia, rom baton rezos
arc ukan moxedvis eSinia da
samomavlod gasakeTebelsac
jansaRi TvaliT, fxizeli go-
nebiTa da energiiT uyurebs.
mokled, erTi Tvalis gada-
vlebiT CavxedoT mis biogra-
fias.
rezo WiokaZe daibada 1956
wels WiaTuraSi. saSualo sko-
laSi swavlis paralelurad
Cairicxa metalurgTa kul-
turis sasaxlesTan arsebul
axladgaxsnil qarTuli xa-
lxuri cekvis studiaSi.
pedagogebic gamocdili da
ukve saxeliani hyavda: lali
CxeiZe, akaki cercvaZe, gela
kapanaZe, iuri endelaZe. sko-
lis rvawledis damTavrebis
Semdeg misaRebi gamocdebi
Caabara Tbilisis sergo zaqa-
riaZis saxelobis kultsagan-
manaTleblo saswavlebelSi
qoreografiul ganyofileba-
ze, sadac leqciebs ukiTxavd-
nen gamoCenili mecnier-mkvle-
varebi da qoreografebi: jano
bagrationi, anton CixlaZe,
lili gvaramaZe da sxvebi...
swavlis paralelurad
cekvavda saxelmwifo qoreo-
grafiul ansamblSi, romelic
axla ,,erisionis~ saxels ata-
rebs da kulturis saminis-
tros ansambl ,,aragvelebSi~,
romelsac gamoCenili qoreo-
grafi zaur asaTiani xelmZR-
vanelobda.
1975 wels rezo WiokaZe
mSobliur qalaqs daubrun-
da da muSaoba daiwyo meta-
lurgTa kulturis sasaxleSi
qoreograf-pedagogad. para-
lelurad dainiSna kulturis
sasaxlis samxatvro xelmZR-
vanelad; sxvadasxva wlebSi
gaxldaT soflebis _ pere-
visisa da wirqvalis kultu-
ris saxlebis direqtoric.
datvirTuli samuSao reJimis
miuxedavad, baton rezos ar
miutovebia sacekvao kariera.
saxelovan ansamblebTan er-
Tad moiara msoflios mrava-
li qveyana, aris sakavSiro da
respublikuri festivalebis
mravalgzis laureati, miniWe-
buli aqvs ,,cekva aWarulis
ubadlo Semsruleblis~ ti-
tuli.
2013 wels, kulturis sa-
ministros gankargulebiT
WiaTuraSi dainiSna qarTuli
kulturisa da folkloris
ganviTarebis koordinatorad
sazogadoebriv sawyisebze.
batonma rezom, 18 wlis man-
Zilze, mravali axalgazrda
aziara cekvis siyvaruls, ro-
melTa Sorisac araerTi dRes
ukve cnobili qoreografia.
rezo WiokaZe Cveuli pro-
fesionalizmiT, SemarTebiTa
da pasuxismgeblobiT agrZe-
lebs saqmianobas da kvlavac
erTgulad dgas qarTuli qo-
reografiuli xelovnebis gan-
viTarebis sadarajoze.
gazeT ,,saqarTvelos qo-
reografiis~ redaqcia, saqar-
Tvelos qoreografTa kavSiri
da kolegebi guliTadad vu-
locavT baton rezo WiokaZes
dabadebis Rirseul saiubileo
me-60 wels, vusurvebT did
adamianur bednierebas, janmr-
Tel sicocxles, gamarjvebeb-
sa da axal-axal SemoqmedebiT
warmatebebs.
ama wlis 4 ivniss, mSobliur
qalaq senakSi, akaki xoravas
saxelobis saxelmwifo dra-
matuli Teatris win gaixsna
saqarTvelos damsaxurebu-
li artistis, `suxiSvilebis~
legendaruli ansamblis saxe-
lovani solistis Salva (jamu)
garuCavas saxelobiTi vars-
kvlavi.
saqarTvelos xalxuri cek-
vis saxelmwifo akademiuri an-
sambli sul axali daarsebuli
iyo, rodesac jamu garuCava iq
mocekvave-msaxiobad Cairicxa
(1949 w.) da ansamblTan erTad
triumfiT Semoiara msoflios
mravali qveyana. maT warmate-
bebze werdnen msoflio presis
furclebze, xotbas asxamdnen
qarTvel mocekvaveTa osta-
tobas.
1959 wels, amerikis Seer-
Tebul StatebSi gaimarTa
festivali, romelSic monawi-
leobdnen sabWoTa kavSirSi
Semavali qveynebi. saqarTve-
los `suxiSvilebis~ ansambli
warmoadgenda. los-anJelesSi
gamarTuli koncertis meore
dRes, `los-anJeles-taimsma~
pirvel gverdze gamoaqveyna
cal cerze Semdgari TeTr-
Coxosani jamu garuCavas su-
raTi warweriT: `es erTi mo-
cekvave vaJi aRemateba mTel
rusul festivals~.
jamu garuCava, baton omar
mxeiZesTan erTad WeSmari-
tad iTvleba `suxiSvilebis~
legendaruli ansamblis co-
cxal Semoqmed mematianed.
baton jamus damTavrebuli
aqvs Tbilisis iv. javaxiSvilis
saxelobis saxelmwifo univer-
sitetis istoriis fakulteti.
sxvadasxva dros muSaobda sa-
qarTvelos kinomatografiis
saxelmwifo komitetis sammar-
Tvelos ufrosis moadgiled,
kinoTeatrebis _ `spartakisa~
da `gazafxulis~ direqtorad,
kinoTeatr `rusTavelis~ di-
reqtoris moadgiled.
1961 wels mieniWa saqarTve-
los damsaxurebuli artistis
wodeba; 1990 wels dajildo-
vda Rirsebis ordeniT, misi
saxelobisaa senakis bavSvTa
qoreografiuli ansambli `ku-
Cxi bedineri~; baton jamus
damsaxurebulad mieniWa sapa-
tio senakelis wodeba.
jamu garuCava aramarto
ubadlo xelovani, aramed Se-
saniSnavi qarTuli ojaxis Ta-
vkacia.
saqarTvelos qoreografTa
kavSiris, gazeT `saqarTvelos
qoreografiis~ redaqciis,
veteran qoreografTa fon-
disa da xelovnebis WeSmarit
TayvanismcemelTa saxeliT
vulocavT mxcovan mocekva-
ves personaluri varskvlavis
gaxsnas, vusurvebT didxans
sicocxles, janmrTelobas da
naTeli dReebis simravles.
varskvlavosani xelovanivarskvlavosani xelovani
aleqsandre daraxveliZe - 85
rezo WiokaZe - 60
9$26!)72*-!opfncfsj.eflfncfsj-!3127 saqarTvelos saqarTvelos
qoreografiaqoreografia
Cemo mamuka! im lamaz da bednier dRes, roca
Seni ansamblis `fesvebis~ solo koncerti
vnaxe, Zalian gavixare da Jruanteli da Svebis
gemrieli cremlebic ar momklebia... madloba
Cemo kolegav!
imdRevandeli Cemi janmrTlobis gauarese-
bis gamo darbazidan scenaze ver amovedi da
ver mogiloceT Tqven, bavSvebsa da maT mSo-
blebs aseTi warmateba da, amitom, gadavwyvite
am patara weriliT mogeferoT yvelas.
Tqvenma solo koncertma erTxel kidev
warmoaCina Cveni mravalsaukunovani qveyana -
rogorc erTiani, mtkice, jiSiTa da niWiT ga-
morCeuli, umSvenieresi, patara, magram - didi
saqarTvelo.
vijeqi darbazSi, vuyurebdi koncerts da
TavSi erTmaneTs cvlidnen frazebi: `kidevac
daizrdebian algeTs lekvebi mglisani~, `deda
naxe, mama naxe~, `kokasa Sigan raca sdgas~,
`lekvi lomisa sworia~, ̀ vardze vardi amodis~,
`is urCevnia mamulsa~, `vaJkacsa guli rkinisa~
da... ra vici, mTlad moviare fiqrebSi poeziis
samyaro.
madloba minda movaxseno Sens yvela mo-
cekvaves, madloba maT mSoblebsa da axlo-
blebs, qomagebs, vinc gverdSi gidgas am Zneli
da urTulesi saqmis warmatebiT warmoCenaSi.
im saRamos, koncertis dasrulebis Semdeg,
qarTuli qoreografiis saukeTeso saxeebma sa-
jarod dagafases da mogiloces es didi war-
mateba. axla mec minda giTxra: Seni Taobidan
5-6 qoreografs mainc gamovyofdi, romlebic
Cemgan simpaTias imsaxureben da romelTac,
axla Segnebulad ar davasaxeleb, magram Senze
ki maqvs gansakuTrebuli azri da sxvas albaT
guli ar daswydeba, Tuki am werilidan mogax-
seneb: Sen gansakuTrebuli xar Seni ganaTle-
biT, inteleqtiT da kacobiT.
win Cemo umcroso megobaro! `sanTel-sakme-
veli Tavis gzas ar dakargavso!~
axla es patara leqsic minda mogiZRvna, ro-
melic eqspromtad davwere Tqveni solo kon-
certis msvlelobisas.
fesvebifesvebi
qoreograf mamuka cercvaZes
dro gagrZeldeba, kaci kacs Secvlis,dro gagrZeldeba, kaci kacs Secvlis,
kvlavac ifrenen caSi marTveni,kvlavac ifrenen caSi marTveni,
Cven ver wagvSlian, CvenTan ars RmerTi,Cven ver wagvSlian, CvenTan ars RmerTi,
samSoblosaTvis vcocxlobT qarTvelni!samSoblosaTvis vcocxlobT qarTvelni!
Senma bavSvebma gvauwyes cekviT,Senma bavSvebma gvauwyes cekviT,
rom ar gamxmara fesvi imerTa,rom ar gamxmara fesvi imerTa,
Cveni Taobis erTmuStad SekvriTCveni Taobis erTmuStad SekvriT
rom saqarTvelo aRorZindeba!rom saqarTvelo aRorZindeba!
rezo beraZe – raWveli
ansambl `iverielebis~
samxatvro xelmZRvaneli,
saq. qoreografTa kavSiris
mrCevelTa sabWos wevri
qarTuli folkloruli
kultura, sascenod saCvene-
beli sacekvao Tu sasimRero
xelovneba, Tavis momxibvle-
lobas, esTetikur simaRlesa
da masStabebs dakargavda,
naconaluri atributikis,
Cacmulobisa da garegnulad
gamomxatveli niSan-
samkaulebis gareSe.
bednierebaa, rom
qarTvelma xalxma,
SemoqmedebiTi saq-
mianobiT dakavebul-
ma inteligenciis
saukeTeso nawilma,
udidesi Sroma-mo-
wadinebis fasad Sei-
narCuna erovnuli
nacionaluri kos-
tumi da misi Semqm-
neli specialiste-
bis araerTi Taoba.
sasiamovnoa, rom
aseTi tipis specia-
listebis gaerTia-
nebiT, maTi amqruli erTobiT,
kvlavac grZeldeba tradicii-
sadmi pativiscema-erTgulebis
gamomxatveli saqmianoba.
swored amis gamoxatulebaa
is faqti, rom cota xnis win,
TbilisSi, daviT aRmaSeneblis
95-Si dafuZnda „nacionaluri
samosis saxli“, baCana Wantu-
rias xelmZRvanelobiT.
darwmunebulni varT, rom
axladCamoyalibebuli dawe-
sebuleba warmatebiT iTa-
namSromlebs qveynis masS-
tabiT moqmed folklorul
koleqtivebTan da daexmareba
maT qarTuli folkloruli
kulturis wardgenis saqmeSi.
ansambli ,,fesvebi“nacionaluri samosis saxlinacionaluri samosis saxli
qarTuli cekvis saxeli da
dideba waruxocel-mouSleli
simaRlea. igi erTis mxriv,
eris mentalur wyobas, mis
istoriul mexsierebas, xolo
meores mxriv, calkeul, uaR-
resad gamoCenil pirovnebaTa
fenomenalur mignebebs, gamo-
cdilebasa da miRwevebs eyrd-
noba.
,,fenomeni~ Zveli berZnuli
enidan Semosul-damkvidre-
buli cneba-terminia da imaze
mianiSnebs, rac realur yofas
(noumens) moevlineba, rogorc
araCveulebrivi, rogorc iS-
viaTi da yvelasagan gamor-
Ceuli.
qarTul sacekvao
xelovnebaSi amgvari
fenomenis rols asru-
lebda da asrulebs
gamoCenili mocekva-
ve-xelovani, uamravi
wodeba-regaliebis
mflobeli, RirsebiTa
da SemoqmedebiTi Se-
marTebiT dajildoe-
buli pirovneba fri-
don sulaberiZe.
xuT aTeul weliwa-
dze metia batoni fri-
doni siyvaruliT, mondome-
biT da udidesi erTgulebiT
emsaxureba qarTul sacekvao
kulturas. am xnis manZilze,
man mTeli skola Seqmna da rac
gansakuTrebiT mniSvnelova-
nia, iseTi sasimaRlo niSnule-
bi moxaza sacekvao-saSemsru-
leblo xelovnebaSi, romlis
daZlevas, gameorebas Tu ga-
daWarbebas, SeiZleba Taobebis
mowadinebac ar eyos.
fridon sulaberiZis, ro-
gorc xelovanis, rogorc qo-
reografis mudmivi fiqrisa
da wuxilis sagans tradicia,
stilisa da formis mTliano-
ba, Cveuli sacekvao kultu-
ris aRdgena-ganviTareba, av-
Tentikurobis sasimaRlo niS-
nulebis dacva warmoadgens.
igi ara marto wuxs da ara
marto fiqrobs aRniSnul sa-
kiTxebze, aramed realuradac
axorcielebs Canafiqrs Tavis
yoveldRiur praqtikul saq-
mianobaSi. swored amis Sedegia
is didi warmatebebi, romelic
misi xelmZRvanelobiT moR-
vawe ansambl ,,rusTavs~ aqvs
mopovebuli.
gazeT ,,saqarTvelos qoreo-
grafiis~ redaqcia guliTa-
dad ulocavs baton fridons
sasceno da qoreografiul-
pedagogiuri saqmianobis 75-e
wlisTavs, usurvebs janmrTe-
lobas, sikeTes, sixarulsa da
axal-axal SemoqmedebiT war-
matebebs.
fridon sulaberiZis fenomenifridon sulaberiZis fenomeni
gazeT ,,saqarTvelos qoreografiis~ redaqcia,
gazeTis gamocemis saqmeSi Setanili garkveuli
wvlilisTvis, madlobas uxdis qoreografiul
ansambl ,,ohoi nanas~ xelmZRvanels aleqsandre
xidaSels, ansambl ,,aisis~ xelmZRvanels inga ta-
baRuas, ansambl ,,stefanwmindas~ xelmZRvanels
guram buCukurs, ansambl ,,erTsulovnebas~ xel-
mZRvanelebs daviT belTaZesa da vasil zambaxi-
Zes; ansambl ,,imedis~ xelmZRvanels gela xur-
ciZes; ansambl ,,didgoris~ xelmZRvanels mari
JRents; ansambl ,,ubisis~ xelmZRvanels eliso
lursmanaSvils, ansambl ,,kolxas~ xelmZRvanels
kaxa Citaias, ansambl `taZris~ xelmZRvanels goCa
gabaSvilsa da ansambl `faris~ xelmZRvanels
laSa msxviliZes. gazeTi `saqarTvelos qoreo-
grafia~ winaswar ulocavs maT damdeg Soba-axal
wels da usurvebs winsvlas da warmatebebs.
qarTuli sacekvao xelovne-
ba mraval gamoCenil da Rirse-
biT dajildoebul pirovnebas
icnobs. maT mxrebze Taobebis
mier Seqmnili gamocdileba
da axalgazrdobis aRzrdis
sferoSi gaweuli saqmianobis
tvirTi, aseve siaxleTa dam-
kvidrebis mdidari gamocdi-
lebaa dayrdnobili.
aseT pirovnebebs Soris
aris zaur papiaSvili, rome-
lic TiTqmis oTx aTeul wel-
ze metia emsaxureba erovnul
sacekvao kulturas. zaur
papiaSvili wlebis manZilze
`suxiSvilebis~ saxelovani
ansamblis solisti iyo. amis
Semdeg, kerZod 1991 wlidan,
TviTonve qmnis saqarTvelos
erovnuli gvardiis ansambl
„mamuls“ da dRemde sakuTar
aRsazrdelebTan erTad er-
Tgulad emsaxureba misTvis
sayvarel saqmes. zaur papiaS-
vils, rogorc mocekvavesa da
qoreografs lamis naxevari
msoflio aqvs Semovlili. igi
warmatebiT gamodioda sxva-
dasxva qveynis pirvelxarisxo-
van scenebze, aZlevda maste-
rklasebs da zrdida maRali
SemoqmedebiTi aqtivobiT ga-
morCeul mocekvaveTa Tu qo-
reografTa Taobebs. mis mier
aRzrdili msaxiob-mocekva-
veebi dRemde warmatebiT ga-
modian qveynis masStabiT mo-
qmed ansamblebSi, anda warma-
tebuli qoreografebi arian
saqarTvelosa da CrdiloeT
kavkasiis respublikebis ukve
saxelmoxveWil koleqtivebSi.
baton zaurs Tavisi Semo-
qmedebiTi saqmianobisaTvis,
saswavlo-pedagogiur da saaR-
mzrdelo muSaobaSi miRweuli
warmatebebisaTvis, aseve qo-
reografiuli xelovnebis gan-
viTarebaSi Setanili wvlili-
saTvis miRebuli aqvs uamravi
saxelmwifoebrivi jildo da
qoreografTa kavSiris mier
dawesebuli wodebebi, orde-
nebi da medlebi.
aRniSnuli procesis da-
magvirgvinebeli RonisZieba
iqneba mimdinare wlis bolo-
saTvis, q. TbilisSi, samRere-
Tis quCaze mdebare skverSi
qarTvel qoreografTa didi
ojaxis mier, erovnuli sa-
cekvao kulturis sadideblad
da zaur papiaSvilis damsaxu-
rebis aRsaniSnavad simboluri
monumentis gaxsnisadmi miZR-
vnili ceremoniali.
gazeT „saqarTvelos qo-
reografiis“ redaqcia ulo-
cavs baton zaurs dabadebi-
dan 65-e wlisTavs, usurvebs
janmrTelobas da axal-axal
SemoqmedebiT warmatebebs.
zaur (cacqura) papiaSvili - 65
madloba
10$26!)72*-!opfncfsj.eflfncfsj-!3127saqarTvelos saqarTvelos
qoreografiaqoreografia
ama wlis 13 oqtombers, sa-
mebis didi sakaTedro taZris
sakonferencio darbazSi, sa-
qarTvelos qoreografTa ka-
vSiris organizebiT Catarda
gamoCenili qoreografis,
qoreologis, xelovnebis
damsaxurebuli moRvawisa da
didi pedagogis avTandil Ta-
TaraZis xsovnis saRamo.
saRamos eswrebodnen bato-
ni avTandilis STamomavlebi,
kolegebi, saxelmwifo ansam-
blebis Zveli da axali Tao-
bis mocekvaveebi, studentebi
da misi udidesi niWis Tayva-
nismcemlebi...
saRamoze bevri Tbili da
lamazi sityva iTqva. damswre
sazogadoebas sityviT mimar-
Ta saqarTvelos qoreograf-
Ta kavSiris Tavmjdomarem,
profesorma rezo WaniSvil-
ma, romelmac gansakuTrebu-
lad aRniSna am SesaniSnavi
pirovnebis Rvawli qarTuli
qoreografiuli xelovnebis
ganviTarebis saqmeSi.
avTandil TaTaraZe Tbi-
lad gaixsenes misma uaxloes-
ma megobrebma da namowafa-
rebma: saukunis mocekvavem
da ansambl ,,rusTavis~ samxa-
tvro xelmZRvanelma fridon
sulaberiZem, saqarTvelos
saxalxo artistma da legen-
darulma mocekvavem omar
mxeiZem, filologma da xe-
lovnebis istoriis mkvle-
varma rusudan failoZem, ro-
melmac wigni miuZRvna baton
avTandils. saq. SoTa rus-
Tavelis Teatrisa da kinos
saxelmwifo universitetis
qoreografiuli kaTedris
gamgem, profesorma uCa dva-
liSvilma..
xsovnis saRamo SesaniS-
navad Sesrulebuli saga-
loblebiT friad gaalamaza
qarTuli folkloris moswa-
vleTa sasaxlis vaJTa an-
samblma ,,erqvanma~, romlis
xelmZRvaneli kaxaber Sa-
qiSvili gaxlavT. saboloo
jamSi, didi xelovanisadmi
miZRvnilma saRamom, sainte-
reso SemoqmedebiT viTare-
baSi Caiara.
avTandil TaTaraZis xsovnis saRamo
29 oqtombers, qarTuli
qoreografiis erovnuli cen-
tris organizebiT, q. vanis
levan gersamias saxelobis
kulturis sasaxleSi Catar-
da respublikuri festivali
,,qarTuli cekvis zeimi qvemo
imereTSi~, romelic mieZRvna
erovnuli qoreografiuli
kulturis didi ojaxis we-
vris, saxalxo moRvawisa da
damsaxurebuli xelovanis
grilion tuRuSis xsovnas.
RonisZiebis dasawyisSi, q.
vanis centrSi gaimarTa gran-
diozuli aRlumi.
gansakuTrebiT aRsaniSnavia
is faqti, rom ornawiliani,
kargad organizebuli sakon-
certo programis garda, swo-
red erovnuli centris or-
ganizebiT, zemoT aRniSnuli
sasaxlis fasadze gaixsna ba-
toni grilionis memorialuri
dafa. gaxsnis ceremonials
eswrebodnen da damswre sa-
zogadoebas miesalmnen warmo-
madgenlebi qarTuli qoreo-
grafiis erovnuli centridan
da saqarTvelos qoreografTa
kavSiridan, aseve - cnobili
sazogado moRvaweni: saqar-
Tvelos saxalxo artisti,
saukunis mocekvave omar mxei-
Ze; pedagogikis mecnierebaTa
doqtori, profesori oleg
alaviZe; SoTa rusTavelis
Teatrisa da kinos saxelm-
wifo universitetis qoreo-
grafiuli mimarTulebis li-
deri, folkloris erovnuli
premiis laureati, profesori
uCa dvaliSvili, vanis muni-
cipalitetis kulturis sam-
saxuris warmomadgenlebi da
batoni grilionis ojaxis we-
vrebi...
orive RonisZieba marTlac
rom didi warmatebiT Catar-
da, rac, upirveles yovlisa,
erovnuli centris mTeli Se-
madgenlobisa da misi mxar-
damWeri organizaciebis didi
Sromis Sedegia.
qarTuli qoreografiis
erovnuli centri madlobas
uxdis q. vanis municipalite-
tis kulturis samsaxurisa da
kulturis saxlis TanamSro-
melTa mTel Semadgenlobas
TanadgomisTvis. erovnuli
centri imedovnebs, rom aseTi
tipis RonisZiebebis Catareba
tradiciad iqceva, rac namd-
vilad Seuwyobs xels qarTuli
qoreografiuli xelovnebisa
da gamoCenil xelovanTa kidev
ufro warmoCena-dafasebis sa-
qmes.
ama wlis 29 seqtembers, q.
TbilisSi, saqarTvelos qo-
reografTa kavSirisa da
qarTuli qoreografiis ero-
vnuli centris organizebiT
gaixsna, saqarTvelos saxa-
lxo artistis, `suxiSvilebis~
legendaruli ansamblis saxe-
lovani mocekvavis qalbaton
guliko sixaruliZis memoria-
luri dafa.
RonisZiebas eswrebodnen
zemoT aRniSnuli organiza-
ciebis warmomadgenlebi, qal-
batoni gulikos ojaxis we-
vrebi da uaxloesi megobrebi,
cnobili sazogado moRvaweebi
da ansambl ,,suxiSvilebis~
oqros Taobis mocekvaveebi.
damswre sazogadoebas mie-
salmnen saq. qoreografTa ka-
vSiris Tavmjdomare rezo Wa-
niSvili, ,,saukunis mocekvave~
fridon sulaberiZe, legen-
daruli omar mxeiZe, cnobili
mocekvaveebi, ,,suxiSvilebis~
yofili solistebi, Tengiz
uTmeliZe da givi sixaruli-
Ze...
RonisZiebam maRal Semoqme-
debiT atmosferoSi Caiara.
20 noembers, Tbilisis did
sakoncerto darbazSi gaimar-
Ta saukunis mocekvavis, sa-
qarTvelos saxalxo artistis,
erovnuli premiis laureatis,
`qarTuli kulturisa~ da
`saqarTvelos qoreografiis
raindis~, CoxosanTa sazoga-
doebis uxucesTa sabWos Rir-
seuli wevris, saqarTvelos
qoreografTa kavSiris sapa-
tio Tavmjdomaris, Tbilisisa
da baTumis sapatio moqalaqis
omar mxeiZisadmi miZRvnili
ukve tradiciadqceuli kon-
certi, romlis organizato-
rebi iyvnen q. Tbilisis meria
da saqarTvelos qoreografTa
kavSiri, xolo mxardamWerebi
ki folkloruli festiva-
lebis evropuli asociacia
- EAFF, gazeTi `saqarTvelos
qoreografia~, saqarTvelos
veteran qoreografTa fondi,
qarTuli qoreografiis ero-
vnuli centri da saqarTvelos
maswavlebelTa kvalifikaciis
amaRlebisa da profesiuli
ganviTarebis instituti.
RonisZiebaSi monawileobd-
nen dedaqalaqidan da qvey-
nis sxvadasxva regionebidan
Camosuli sabavSvo da axal-
gazrduli qoreografiuli
koleqtivebi, maT Soris omar
mxeiZis saxelobis studiebTan
arsebuli ukve garkveuli dam-
saxurebis mqone ansamblebi.
organyofilebiani Ronis-
Zieba marTlac rom maRal do-
neze Catarda. dasasruls sa-
qarTvelos qoreografTa kav-
Siris gamgeobis iniciativiT,
qoreografiuli xelovnebis
ganviTarebis saqmeSi Setanili
didi wvlilisa da sacekvao xe-
lovnebis sferoSi xangrZlivi
praqtikuli da Teoriuli
moRvaweobisaTvis gamoCenili
qoreografebi dajildovdnen
`saqarTvelos qoreografiis
brwyinvalebisa~ da `saqar-
Tvelos qoreografiis amagda-
ris ordenebiT~, xolo monawi-
le ansamblebi - omar mxeiZis
gamosaxulebiani specialuri
prizebiTa da diplomebiT.
grilion tuRuSis xsovnas guliko sixaruliZe
bravo omar!bravo omar!
11$26!)72*-!opfncfsj.eflfncfsj-!3127 saqarTvelos saqarTvelos
qoreografiaqoreografia
- Cemi warsuli rom xelaxla
iwyebodes, arafers Sevcvlidi.
amis safuZveli Cemi Seulaxavi
biografiaa, magram tkivilic
bevri mqonda - mouSuSebelia
mamaCemis lavrenti xidaSelis
naadrevi wasvla amqveynidan.
deda - ariza minaZe ojaxis
burjia, metad keTili da Tbi-
li adamiani. meuRle rusudan
faRava yovelmxriv samagali-
To pirovnebaa. RmerTma ma-
Cuqa sami tyupi vaJi - luka,
nika da saba. ase daiwyo CemTan
saubari aleko xidaSelma, ro-
melzec am sagazeTo werilis
dawera gadavwyvite.
igi qobuleTis raionis
sofel buknarSi aRizarda.
mezoblebi, Tanasoflele-
bi yovelTvis kargi TvaliT
uyurebdnen, eferebodnen am
daudgromel, mizandasaxul
axalgazrdas. amgvarma buneba-
xasiaTma sworedac gansazRvra
misi cxovrebis kredo.
ager ukve 22 welia, aleko
xidaSeli mouRlelad emsaxu-
reba qarTul cekvas, uRala-
tod da daumadleblad ake-
Tebs saqmes. axalisebs axalga-
zrdebs.
misi pirveli qoreografi
cnobili xelovani rezo zoi-
Zea, romelmac mTeli Tavi-
si cxovreba qarTul cekvas
moaxmara. cekvavda sxvadasxva
prestiJul ansamblSi.
marTlac, Tvaldasatane-
beli mocekvave iyo. aWaris
saxelmwifo ansamblSic iwve-
vdnen. baTumis saqalaqo an-
sambl `salaRoboSi~ gamoir-
Ceoda Cinebuli artistizmiT.
sadadgmo-qoreografiul Se-
moqmedebaSic Rirseulad iR-
vawa. bunebrivia, aseTi xelo-
vanisgan bevri ram iswavla da
Seisisxlxorca.
1990 wels aleko xidaSeli
baTumis kulturul-sagan-
manaTleblo saswavlebelSi
Cairicxa. mondomebiT eufle-
boda qarTul cekvebs. imxanad
misi maswavleblebi iyvnen el-
guja mamalaZe da am werilis
avtoric.
axalgazrda, niWieri moswa-
vle STambeWdavad gamodioda
sapasuxismgeblo koncer-
tebze. cekvavda sxvaTagan
gansxvavebuli stiliT. yo-
velTvis eZebda imas, rac Za-
lian uxdeboda da Svenoda. me-
tad ixdenda `gandaganis~ saxa-
siaTo solo-nawilebs, svanur
`Sinavorgilis~, `mTiulurs~.
gasakviri ar unda iyos,
rom saxelmwifo gamocdaze
mxned, uSiSrad warsdga. misi
sadiplomo naSromi - `xorumi~
udavod pasuxobda saerTo
moTxovnebs, risTvisac daim-
saxura maRali Sefaseba. saga-
mocdo komisiis mowoneba.
...SemarTebiT, sruliad da-
moukideblad daiwyo Semoqme-
debiTi saqmianoba. Caqvis pir-
vel skolaSi Seudga mindobil
saqmes. maSin am saswavlo dawe-
sebulebas xelmZRvanelobda
gamocdili pirovneba guram
nakaSiZe... misive daxmarebiT
SearCia tanadi, saxieri gogo-
biWebi, romlebsac cekvis dau-
flebisTvis xelsayreli gare-
mo Seuqmna. rva TveSi moswa-
vleTa mSoblebs, pedagogiur
koleqtivs, kolegebs aCvena
Tavisi naSrom-najafi, moawyo
Sidasaskolo koncerti. sakon-
certo saRamos eswreboda
gamoCenili qarTveli poeti
zurab gorgilaZe. manve urCia
qoreografsa da direqcias,
rom skolis ansamblisaTvis
`ohoi, nana~ daerqmiaT.
sayovelTaodaa cnobili,
rom cekva `ohoi, nana~ xixa-
Ziridan modis da Taobidan
Taobas gadaecema. ar ikargeba,
ibadeba misi axal-axali saxa-
siaTo-iumoristuli garda-
saxvani. igi aucileblad unda
ganviTardes. rogorc aleko
xidaSeli miiCnevs, es cekva-
TamaSoba axleburad unda ga-
momzeurdes.
SeuZlebelia, ar daveTan-
xmoT niWmomadlebul qoreo-
grafs, aleko xidaSels, rom
`ohoi, nana~, romelic tra-
diciulad umusikod, SeZaxi-
lebis (`ohoi, nana~) fonze
sruldeba, aucileblad ipo-
vis axal sicocxles, xorcs
Seisxams xalxuri musikiTac.
Tundac im mSvenieri hangebiT,
Tavis droze edem surmaniZem
(`qoCaxela~) rom Camoarakraka
Wibonze... miznis misaRwevad
saSualebebi yovelTvis moiZe-
bneba. qarTvel qoreografebs,
aWaris sacekvao xelovnebis
mesveurebs gvevaleba axlebu-
rad, mignebulad warmovaCinoT
qarTuli cekvis tradiciuli
saxe. SevmatoT mas gamom-
saxveli komponentebi. metad,
sayuradReboa aleko xidaSe-
lis dakvirvebani, mignebebi,
profesionaluri intuicia.
igi dananebiT ambobs, rom yve-
lasaTvis sanatrel gandagans
zogierTebi uxeSad SeuCndnen,
gamostaces Tavisi uberebeli
simSvene. gulwrfelad vuer-
Tdebi mis mosazrebebs. miT
ufro, rom aseve fiqrobda
cekvis korife, didi enver xa-
baZe, romlis Sesaxeb madliani
leqsi Camoqsova sofel bukna-
ris mkvidrma, cnobilma poet-
ma jemal qaTamaZem:
visac Seni `gandagana~ an
`xorumi~ unaxavs,
vinc ar unda iyos igi,
cekvis gaxdis unaxavs,
Sen am cekviT vis Rimili,
vis cremlebi adine,
amitomac saqarTvelos
guli moinadire.
marTlac asea. xalxis gu-
lis monadireba mxolod gan-
sakuTrebuli niWiT, dauRala-
vi SromiT, namdvili qarTuli
suliskveTebiTaa SesaZlebe-
li.
aleko xidaSelma bolo xa-
nebSi saukeTeso `xorum-ganda-
ganis~ kompozicia daamuSava,
iseTi, yvelas suls rom ea-
meba, guls rom gaasxivosnebs.
azriani gamomsaxvelobiT te-
vad cekvas `aWaruli siuita~
uwoda. scenaze gamoafina sru-
liad cincxali sacekvao Zvir-
faseulobani. miseul `aWarul
siuitas~ fexze mdgomi xalxi
mquxare taSs ukravda. saerTo
aRtacebas aWaris ganaTlebis,
kulturisa da sportis sami-
nistro da didi olimpiadis
Jiuric SeuerTda (Jiuris Ta-
vmjdomare naTia sirabiZe, sapa-
tio wevri omar mxeiZe; Jiuris
Tavmjdomareebi: rezo WaniSvi-
li, zaur laziSvili; wevrebi:
gogi CaCava, geno WeliZe, merab
doliZe, madona TevzaZe).
diax, Caqvis pirveli sajaro
skolis mocekvaveebma xelo-
vnebis moyvarulebs aCvenes,
Tu ra SeuZlia namdvil niWie-
rebas, dauokebel Sromasa da
garjas. yovelive es maZieblo-
bis, nayofieri Semoqmedebis
motanilia, rasac unda davar-
qvaT aRiareba.
aRsaniSnavia, rom aleko xi-
daSeli TandaTan, SesamCnevad
iRrmavebda, aviTarebda Tavis
SesaZleblobebs. amgvari mid-
gomebiT araerT warmatebas
miaRwia. misma `ohoi, nanam~
zemoT xsenebul olimpiadaze
orjer moipova `gran-pri~.
analogiuri gamarjvebebi Cve-
ni da Cveni qveynis gareTac
moipova. saamisod xatovnad
dadga osuri `simdi~, `raWuli
siuita~, afxazuri `SaraTini~,
`mTiuluri~, `ferxuli-far-
ca~ da sxva.
mizandasaxulma qoreo-
grafma foTis kolxur-lazu-
ri cekvebis safestivalo kon-
kurszec imarjva - Seudarebe-
li SesrulebiT, iliko suxiS-
vilisa da jano bagrationis
saxelobis prizebs daeufla.
prizebi `ohoi, nanas~ qoreo-
grafs aleko xidaSels da
skolis direqtors tariel
qaTamaZes gadasca saxelovanma
fridon sulaberiZem.
vfiqrobT, rom bevris mTq-
melia saqarTvelos qoreo-
grafTa kavSiris Tavmjdoma-
ris, profesor rezo WaniSvi-
lis naazrevi: ̀ ansambli ̀ ohoi,
nana~ ar aris marto Caqvis an
baTumis mSveneba. misi scenuri
Zalisxmeva Tamamad wvdeba de-
daqalaqur aRiarebasac~.
aleko xidaSeli metad war-
matebuli Semoqmedia. SemTxve-
viTi araa, rom qoreografTa
kavSirma daajildova saqar-
Tvelos qoreografiis brwyin-
valebis ordeniT. xolo ̀ ohoi,
nanas~ mieniWa `bavSvTa sanimu-
So saxalxo ansamblis~ wodeba.
`ohoi, nanas~ miRwevebSi
mniSvnelovania Caqvis pirveli
sajaro skolis direqtoris
tariel qaTamaZis wvlili. igi
yovelmxriv uwyobs xels an-
samblis winsvlas. saqarTve-
los qoreografTa kavSirma
batoni tarieli daajildova
saqarTvelos qoreografiis
amagdaris ordeniT.
...naTqvamia, ra aris kacis
cxovreba, Tu ara saqme ke-
Tili. `saqme keTilisTvis~,
qarTuli cekvisa da momavali
TaobisaTvis iRvwis aleko xi-
daSeli. mas kargad gaegeba,
rom adamiani, miT ufro xe-
lovani, unda gaixarjos, Rir-
seulad gaxarjuli sicocxle,
dRegrZeli sicocxlea.
zaur laziSvili,saqarTvelos qoreografTa
kavSiris Tavmjdomaris
moadgile, Rirsebis ordenis
kavaleri, saqarTvelos
qoreografiis raindi
aleko xidaSeli da ansambli ,,ohoi, nana~yovelTvis eZebda imas , rac sxvebisgan ganasxvavebdayovelTvis eZebda imas , rac sxvebisgan ganasxvavebda
28-29-30 oqtombers, saqar-
Tvelos qoreografTa kavSiris
organizebiT Catarda folklo-
ris tradiciuli saerTaSoriso
sabavSvo da axalgazrduli
festivali ,,Semodgomis rit-
mebi - 2016~.
festivalis farglebSi masS-
taburi RonisZiebebi gaimarTa
mcxeTaSi, yvarelsa da TelavSi.
dagegmil koncertebSi monawi-
leobdnen rogorc saqarTve-
los masStabiT moqmedi saba-
vSvo, mozardTa da axalgazr-
duli qoreografiuli koleq-
tivebi, aseve sazRvargareTis
qveynebidan CamobrZanebuli
qoreografiuli ansamblebi.
kargad organizebuli sakon-
certo programisa da sauke-
Teso gamomsvlelebis garda,
gansakuTrebiT aRsaniSnavi iyo
grandiozuli aRlumi q. mcxe-
TaSi.
monawile ansamblebsa da mis
wevrebs gadaecaT fasiani pri-
zebi da specialuri diplo-
mebi.
festivalis monawileebma
mcxeTidan qalaq yvarelSi,
yvarlis tbasTan gadainacvles.
daskvniTi, grandiozuli Ro-
nisZieba gaimarTa qalaq Tela-
vSi. saboloo jamSi festivali
Catarda maRal doneze - sa-
zeimo da amavdroulad saqmian
viTarebaSi. festivalis orga-
nizatorebi imedovneben, rom
aseTi tipis RonisZiebebi kidev
ufro Seuwyoben xels qarTuli
qoreografiuli xelovnebis
ganviTarebis saqmes.
`Semodgomis ritmebi – 2016~`Semodgomis ritmebi – 2016~
12$26!)72*-!opfncfsj.eflfncfsj-!3127saqarTvelos saqarTvelos
qoreografiaqoreografia
qarTulad cekvis Sesaxeb...
saqarTvelos qoreografTa kavSiri, 2016 wlis martis TveSi, Cveni saer-saqarTvelos qoreografTa kavSiri, 2016 wlis martis TveSi, Cveni saer-
To profesiuli yrilobis mier miRebuli da samoqmedo programad qceuli To profesiuli yrilobis mier miRebuli da samoqmedo programad qceuli
,,erovnuli qoreografiuli kulturis strategiis~ farglebSi, Tbilisis re-,,erovnuli qoreografiuli kulturis strategiis~ farglebSi, Tbilisis re-
gionaluri (saqalaqo) organizaciis (xelmZRvaneli kaxaber markoiSvili) ini-gionaluri (saqalaqo) organizaciis (xelmZRvaneli kaxaber markoiSvili) ini-
ciativiT ambiciur proeqts iwyebs. proeqtis devizia ,,vicekvoT qarTulad~.ciativiT ambiciur proeqts iwyebs. proeqtis devizia ,,vicekvoT qarTulad~.
rogorc profesionalebs, kargad gvesmis, rom Cvens saerTo saqmeSi Ziri-rogorc profesionalebs, kargad gvesmis, rom Cvens saerTo saqmeSi Ziri-
Tadi da umTavresi, sazogadod, cekvaa. aqedan gamomdinare mzada varT mivi-Tadi da umTavresi, sazogadod, cekvaa. aqedan gamomdinare mzada varT mivi-
RoT xelovnebis am dargis nebismieri interpretaciuli modeli da saTanadod RoT xelovnebis am dargis nebismieri interpretaciuli modeli da saTanadod
davafasoT misi esTetikuri, kulturologiur-RirebulebiTi Tu pedagogiur-davafasoT misi esTetikuri, kulturologiur-RirebulebiTi Tu pedagogiur-
saaRmzrdelo mxareebi. miuxedavad amisa, rodesac vxedavT, rom epoqis mier saaRmzrdelo mxareebi. miuxedavad amisa, rodesac vxedavT, rom epoqis mier
motanili realobebi, ybadaRebuli globalur-libertarianuli azrovnebis motanili realobebi, ybadaRebuli globalur-libertarianuli azrovnebis
wesi, Tu postmodernuli gaazrebebi, siaxleebisadmi gauazrebeli ltolvis wesi, Tu postmodernuli gaazrebebi, siaxleebisadmi gauazrebeli ltolvis
ukontrolo miswrafebebi aSkarad utevs da arad agdebs erovnulobiT ga-ukontrolo miswrafebebi aSkarad utevs da arad agdebs erovnulobiT ga-
morCeul faseulobebs, iZulebulni varT gansakuTrebuli aqcenti swored morCeul faseulobebs, iZulebulni varT gansakuTrebuli aqcenti swored
tradiciul folklorul memkvidreobaze, ,,qarTulad cekvis~ mimarTulebaze tradiciul folklorul memkvidreobaze, ,,qarTulad cekvis~ mimarTulebaze
gavakeToT.gavakeToT.
Cvens mier aRniSnuli mimarTulebiT moniSnul gza-savalsa da dagegmil Cvens mier aRniSnuli mimarTulebiT moniSnul gza-savalsa da dagegmil
qmedebebs ramdenime ZiriTadi aspeqti eqneba. es aris: sakiTxis mecnierul-qmedebebs ramdenime ZiriTadi aspeqti eqneba. es aris: sakiTxis mecnierul-
Teoriuli gaazrebis amocanebi da, raRa Tqma unda, praqtikuli saxis sas-Teoriuli gaazrebis amocanebi da, raRa Tqma unda, praqtikuli saxis sas-
ceno-sakoncerto aqtivobebi, romelTa analizis saerTo Sedegebi Semdeg ceno-sakoncerto aqtivobebi, romelTa analizis saerTo Sedegebi Semdeg
saTanado asaxvas hpovebs saswavlo, sarepeticio da pedagogiur-saaRmzrdelo saTanado asaxvas hpovebs saswavlo, sarepeticio da pedagogiur-saaRmzrdelo
muSaobaSi.muSaobaSi.
mimdinare etapze Cven ukve vdgamT garkveul praqtikul nabijebs. kerZod, mimdinare etapze Cven ukve vdgamT garkveul praqtikul nabijebs. kerZod,
gazeTis winamdebare nomerSi vbeWdavT ,,qarTulad cekvis~ Teoriuli as-gazeTis winamdebare nomerSi vbeWdavT ,,qarTulad cekvis~ Teoriuli as-
peqtebisadmi miZRvnil publikacias, xolo dekembris bolosaTvis vgegmavT peqtebisadmi miZRvnil publikacias, xolo dekembris bolosaTvis vgegmavT
ordRian qoreografiul festivals (sabavSvo da axalgazrduli ansamblebis ordRian qoreografiul festivals (sabavSvo da axalgazrduli ansamblebis
monawileobiT), romelic iqneba erTgvari winaswari miznobrivi daTvalie-monawileobiT), romelic iqneba erTgvari winaswari miznobrivi daTvalie-
reba yovelive imisa, Tu ra realuri saresurso baza arsebobs saimisod, rom reba yovelive imisa, Tu ra realuri saresurso baza arsebobs saimisod, rom
momavalSi es yvelaferi farTo masStabis sakonkurso aqtivobad Camoyalib-momavalSi es yvelaferi farTo masStabis sakonkurso aqtivobad Camoyalib-
des.des.
bunebrivia, gazeTis momdevno nomrebSi kvlav gagrZeldeba Teoriuli ma-bunebrivia, gazeTis momdevno nomrebSi kvlav gagrZeldeba Teoriuli ma-
salebis gamoqveyneba da mowinave mignebebisa Tu gamocdilebis moZieba-salebis gamoqveyneba da mowinave mignebebisa Tu gamocdilebis moZieba-
ganzogadeba.ganzogadeba.
ase rom, win didi saqmeebia. maTi mogvareba ki yvelam erTad unda ase rom, win didi saqmeebia. maTi mogvareba ki yvelam erTad unda
viTaoT. did erovnul saqmes Sesabamisi erovnuli energia da SemarTeba viTaoT. did erovnul saqmes Sesabamisi erovnuli energia da SemarTeba
esaWiroeba. es yvelaferi ki Cvens kolega qoreografebs arasodes akldaT.esaWiroeba. es yvelaferi ki Cvens kolega qoreografebs arasodes akldaT.
gazeTis redaqcia, kavSiris xelmZRvanelobasTan erTad imeds gamoTqvams, gazeTis redaqcia, kavSiris xelmZRvanelobasTan erTad imeds gamoTqvams,
rom arsebuli tradicia kvlavac Rirseulad gagrZeldeba.rom arsebuli tradicia kvlavac Rirseulad gagrZeldeba.
problema, romlis Sesaxe-
bac winamdebare werilSi gvin-
da visaubroT, CvenSi arasodes
gamxdara sagangebo Teoriul-
mecnieruli ganxilvis sagani,
TumcaRa mis Sesaxeb msje-
loben calkeul Sexvedrebis
dros, araformalur viTare-
basa Tu publikaciebSi.
saqme, mocemul SemTxve-
vaSi, exeba qarTuli sacekvao
folkloris ragvarobis da
misTvis damaxasiaTebel sa-
Semsruleblo stilur Tavi-
seburebebs, rac, bunebrivia,
mudam iqcevda da kvlavac iq-
cevs specialistTa yuradRe-
bas. gansakuTrebuli simwvave
aRniSnul sakiTxs SesZina cno-
bilma qarTvelma mweralma gr.
robaqiZem, romelmac rokviT
ganfenili erovnulobis ni-
San-maxasiaTeblebisadmi miZR-
vnil Tavis genialur werilSi,
erTi aseTi debulebac gamo-
Tqva: `qarTul cekvas qarTve-
lis msgavsad veravin icekvebs,
rassa ar eyofa~-o. da Semdeg:
`qarTuli baleti aris baleti
`jiSis~, baleti `rasis~...
mxatvruli sityvis miste-
riasa da esTetikuri warmo-
saxvis siRrmiseul Sreebs na-
ziarevi Semoqmedis es, erTis
SexedviT, sakmaod ucnauri
gamonaTqvami, saqarTveloSi
friad popularulia. mas xSi-
rad imeoreben qoreografiu-
li kulturis sferoSi dasa-
qmebuli adamianebi da maTTan
erTad axlebic. amasTan, Ti-
Tqmis arasodes xdeba moxmo-
bil frazaSi nagulisxmevi Si-
naarsis cnobieri ganxilva.
marTlacda razea aq sauba-
ri? viTom namdvilad arsebobs
`qarTulad~ cekvis iseTi xel-
Sesaxebi niSnebi, romelic mas
sxvaTagan gamoarCevs, mxolod
mis ̀ qarTulobaze~ miuTiTebs,
Tu didi mwerlis es fraza
mxolod poeturi metaforaa
da meti araferi?
darwmunebuli var, eg-
zaltirebul msjelobasa da
daskvna-Sefasebebs daCveuli
adamianebi, romelTac wesad
ar aqvT sakuTari naTqvamis
sabuTianobaze fiqri, umal
SesZaxeben – ra Tqma unda
arsebobso, xolo mecnieru-
li argumentaciebis moyva-
ruli mkiTxveli Tavs, albaT,
iWvneulad gadaaqnevs, radgan
aprioruladve icis _ amgvari
debulebis dasabuTeba arc
mTlad ioli saqmea.
miuxedavad aRniSnulisa,
imdenad momxibvleli da mim-
zidvelia gr. robaqiZis mier
Camoyalibebuli Tvalsazrisi,
imdenad seriozuli saazro-
vno sivrceebisaken gvibiZgebs
igi, rom Cndeba dauokebeli
cduneba vcadoT, gaverkveT
ra xelCasaWidi Teoriuli
sabuTebiT SeiZleba gamagr-
des didi mwerlis alRo da
migneba. SemoqmedebiTi azro-
vnebis istoriuli praqtika
xom karga xania gvaswavlis _
genialuri TvaliTa da intui-
ciiT gamorCeuli adamiane-
bis xilva-Sefasebebi, zogjer
marTlac gazviadebul-hiper-
bolizebulia, magram aramc
da aramc usafuZvlo da uar-
sayofeli.
amTaviTve unda iTqvas, rom
Cvenamde moRweuli qarTuli
sacekvao folkloruli xe-
lovnebis ZiriTadi damaxasia-
Tebeli Taviseburebebi, ro-
melTa konkretuli gamovlena
upirvelesad saSemsruleblo
stilis niuansebSi xdeba, mT-
lianad da savsebiT exmaureba
xalxis koleqtiuri mexsiere-
bis siRrmiseul Sreebs. ami-
tomac igi mxolod zogadqar-
Tul kulturul konteqstSi
SeiZleba iqnes ganxiluli. es
ki imas niSnavs, rom xalxuri
sacekvao xelovneba ar unda
movwyvitoT eTnofsiqolo-
giur Zirebs, erovnuli xa-
siaTis formirebis filoge-
nezur-ontogenezur mimarTe-
bebs. es, cxadia, metismetad
didi Temaa da, Sesabamisad,
sxva sivrcesa Tu resursebs
moiTxovs. amis droc dadgeba,
amjerad ki mxolod sakiTxis
dasmiTa da zogadi daskvnebiT
unda SemovifargloT. kul-
turis istoriis mkvlevarTa
Soris bevria iseTi, vinc mii-
Cnevs, rom kacobriobis, Cveni
TvalTaxedvisaTvis misawvdo-
mi sivrce, ukanaskneli xuTi
aTaswleulis manZilze yalib-
deboda gafantul lokalur
civilizaciaTa (zogad qar-
Tuli realoba swored erTi
imaTTagania) saxiT. maT Soris,
cxadia, garkveuli kontaqtebi
arsebobda, rac urTierTSe-
Rwevasa da urTierTgamdidre-
basac uzrunvelyofda, magram
umTavresi mainc is Sida viTa-
reba iyo, romelic TiToeuli
kulturis arealSi sufevda
da rac saboloo jamSi, mis-
save konkretul, sxvisagan ga-
morCeul saxes ayalibebda.
cnobili germaneli filo-
sofosi karl iaspersi fi-
qrobda, rom civilizaciaTa
lokaluri tipebi, Caketili
saxiT umTavresad Zv.w. aR-is
VIII s-mde viTardeboda. amis
mere, kerZod VIII-II s-s So-
ris dgeba e.w. istoriis `cen-
triseuli~ (centraluri) dro,
romlis Semdegac kacobriobas
universaluri, erTiani ganvi-
Tarebis SesaZlebloba mieca.
iaspersis azriT, kacobriobis
ganviTareba TiToeuli lo-
kaluri civilizaciis SigniT
arqauli kulturiT iwyeba.
mkiTxveli uTuod dagveTanx-
meba, rom cnobili mkvlevaris
amgvar daskvnaSi gansakuTre-
buli, TiTqos, araferia.
marTlacda, ra aris axali
imaSi, rom vaRiaroT _ yoveli
kultura Tu kulturul-is-
toriuli ganviTarebis pro-
cesi saerTod, swored rom
uZvelesi anu arqauli plas-
tidan iwyeba? iaspersis mixed-
viT sakiTxis mTeli siRrme
imaSia, rom arqauli etapi
umniSvnelovanesi aRmoCnda
ara mxolod istoriul-qro-
nologiuri, aramed, swored,
Sinaarsobrivi TvalsazrisiT.
am etapze moxda kulturis
tipis formireba, misi umTa-
vresi niuansebis ara marto
Camoyalibeba, aramed eTnikur
maxasiaTeblad qceva da ukve
yovel momdevno safexurze
nebismieri kulturis tipis
Sefaseba, misi Taviseburebebis
Secnoba, mxolod im realiebis
gaTvaliswinebiTaa SesaZle-
beli, romelic swored ganvi-
Tarebis arqauli etapisaTvis
iyo damaxasiaTebeli. eWvgare-
Sea, rom uZvelesi etapidanve
moyolebuli kulturis tipi
Tavis namdvil saxes mxolod
im SemTxvevaSi inarCunebs Tu
mas maradiulad mosdevs Ta-
visi `arqe~, `pirvelsawyisi~,
gnebavT `pirvelsafuZveli~,
anu is umTavresi, rac man
sawyis etapzeve SeiZina da
mxolod misTvis iyo damaxa-
siaTebeli. Tu es debuleba,
zogadad, sworia, maSin bune-
brivia, daisvas kiTxva: icvlis
Tu ara Tavis namdvil saxes
kulturuli pirvelsawyisi
saukuneebis ganmavlobaSi
Tundac sxva kulturebis pir-
velsawyisebTan Sexvedrisas?
istoriuli gamocdilebis
analizi sakmaris safuZvels
iZleva saimisod, rom aRniS-
nul kiTxvas dadebiTad vu-
pasuxoT. cxadia, icvlis, igi
mdidrdeba, zogjer piriqiT
_ Raribdeba kidevac, riTac
saboloo jamSi transforma-
cias ganicdis da amiT axali
tipis kulturis Camoyalibe-
bas uwyobs xels. miuxedavad
amisa, pirvelsawyisebi, anu
kulturis `arqe~, xalxis ko-
leqtiur mexsierebaSi, raRac
Seucnobeli meqanizmis wyalo-
biT mainc ileqeba, riTac ara
marto Tavs inaxavs, aramed
momdevno Taobebis sakuTre-
bac xdeba. mxolod im SemTxve-
vaSi Tu kulturis ragvarobis
ganmsazRvreli `arqe~ anu misi
gulisguli imdenad Seicvala
da gadasxvaferda, rom saku-
Tar sawyisTan damakavSirebe-
li ZiriTadi niSnebi dakarga,
maSin kulturis tipic gamoi-
cvleba, igi, ubralod, sxvad
iqceva. Znelad dasajerebelia,
rom TviT aseT SemTxvevaSic
ki eTnikuri mexsierebis mata-
rebeli `arqetipuli matrica~
da misi Sesatyvisi azrovnebis
wesi mTlianad qrebodes da
ikargebodes. ufro logikuri
iqneboda gvefiqra, rom aseT
dros, es ukanaskneli, rogorc
daviwyebuli, rogorc gande-
vnili fenomeni, erTgvarad,
mTvlemare mdgomareobaSi ga-
dadis aracnobieris sferoSi
da misi gaaqtiureba mxolod
maSin SeiZleba moxdes Tu ki
saamisod aucilebeli saWiro
pirobebi Seiqmneba.
kulturis `arqe~, razedac
iaspersi saubrobda, yvelaze
sruliad da ukeT Tavs iCens
wes-CveulebebSi, miTebSi,
legendebSi, tradiciebSi,
cekva-TamaSebSi, simRerebSi
da, saerTod, folklorSi. es
debuleba, vfiqrobT, sruliad
naTeli da gasagebia, magram
sakmaod Znelia pasuxi gaeces
kiTxvas _ rogor, ra gziT ga-
dadis kulturis `arqe~, misi
pirvelsawyisi yovel kon-
kretul momdevno adamianze,
Taobidan TaobaSi, anu ra fa-
qtorebi apirobeben qceva-mo-
qmedebis im models, romelze-
dac gr. robaqiZe saubrobda?
am kiTxvaze pasuxis gasacemad
Cven aucileblad dagvWirdeba
mivmarToT zigmund froidis
fsiqoanalizis meTodsa da
karl gustav iungis anali-
zuri fsiqologiis erT mniS-
vnelovan mignebas, romelsac
`koleqtiuri aracnobieris~
fenomeni hqvia.
zigmund froidi miiCnevda,
rom adamianis fsiqika da, Se-
sabamisad, adamianur qceva-
moqmedebaTa mTeli speqtri
ar amoiwureba cnobierebiT.
ufro metic, es ukanaskneli
fsiqikis, rogorc aisbergis
mxolod mcire, Tanac zeda,
xiluli nawilia. fsiqikis da-
narCeni moculoba CaZirulia
aracnobieris siRrmeebSi. aq
Tavmoyrilia da inaxeba wina-
parTa gamocdilebaSi dagro-
vili memkvidreoba, cxovrebis
calkeul etapze miRebuli
STabeWdilebebi, codnebi, da-
viwyebuli ambebi, cnobiere-
bidan gandevnili usiamovno
gancdebi Tu
sxva maTi msga- 13 gv›
pativcemulo kolegebo!
13$26!)72*-!opfncfsj.eflfncfsj-!3127 saqarTvelos saqarTvelos
qoreografiaqoreografia
vsi movlenebi.
isini TiTqosda
ar Canan, ar ga-
nicdebian, magram sinamdvi-
leSi Tavs mainc ar gvanebeben
da Tavis Wkuaze gvatareben.
aracnobieri fenomenebi Tavs
iCens sizmrebSi, calkeul mo-
qmedebebSi, wamocdenil fra-
zebSi, sityvebSi, gauazrebel,
intuitur survilebSi da, rac
gansakuTrebiT sainteresoa,
SemoqmedebiT aRtyinebaSi,
mxatvrul mignebebSi, aRma-
frenaSi, emociur-esTetikur
gancdebSi.
froidis moswavle, xolo
Semdgom misive oponenti karl
gustav iungic miiCnevda, rom
fsiqika marTlac aris cno-
bieric da aracnobieric.
ukanaskneli bevrad metia da
mniSvnelobiTac aWarbebs pir-
vels.
aracnobieri, Tavis mxriv,
orgvaria _ piradi, pirovnu-
li da koleqtiuri. pirovnu-
li aracnobieri konkretuli
individis cxovrebiseuli
istoriiT, misi gamocdile-
biT monagari sakuTrebaa. igi
pirovnebis biografiis Rer-
Zia, romelSic ganivTebulia
pirovnuli moTxovnilebebi,
kompleqsebi, fobiebi... arac-
nobieris es tipi cnobierebis
Tanamdevia da mis zeda Sres
warmoadgens. aq Tavmoyrilia
is azrebi, romelic ubralod
dagvaviwyda. aqvea elementa-
ruli adamianuri survile-
bi, mtkivneuli gancdebi da
a.S. rac Seexeba koleqtiur
aracnobiers, igi pirovnul-
Tan SedarebiT bevrad ufro
rTuli, siRrmiseuli da Se-
sabamisad, saintereso movle-
naa. es ukanaskneli saTaves
kacobriobis, eris, eTnosis
uZvelesi mexsierebidan iRebs
da saukuneebis manZilze plas-
tebad lagdeba fsiqikis siRr-
miseul SreebSi. igi ar ukav-
Sirdeba adamianis pirad cxo-
vrebas, radgan Tandayolilia.
yvelaze saintereso ki isaa,
rom koleqtiuri aracnobieri
kulturuli warmoSobis fe-
nomenia, igi kacobriobis gari-
JraJze koleqtiur fsiqikur
gamocdilebaSi Camoyalibda
da winaparTa es gamocdileba
tvinis struqturebSi e.w. `ko-
leqtiuri arqetipebis~ saxiT
aRibeWda. amieridan igi Tao-
bidan Taobas ara kulturis,
aramed biologiuri gziT ga-
daecema.
koleqtiuri aracnobieris
umTavresi saSeni masala, ro-
gorc vxedavT, aris arqetipi,
igive pirvelsawyisi, Zveli
kvali iungis mixedviT es aris
`...Cveni winaprebis goneba, xe-
rxi, romliTac isini fiqrobd-
nen da grZnobdnen, saSualeba,
romliTac isini wvdebod-
nen cxovrebisa da samyaros,
RmerTebs _ adamianebs~. kole-
qtiuri `arqetipuli matrica~
samudamod ileqeba cnobiere-
baSi da misi saSualebiT ada-
miani isevea mijaWvuli wina-
parTa sulierebas, rogorc
Cveni sxeulis agebuleba ZuZu-
mwovarTa saerTo anatomiur
struqturebs. swored amis
gamo arqetipuli cnobierebis
warmomqmneli matrica saxes
aZlevs adamianTa azrovnebis
tips, SemoqmedebiT fantazias,
qcevis modelebs, zne-Cveule-
baTa xasiaTs da a.S.
iungis azriT pirovneba, Za-
lian martivi movlena iqnebo-
da Tu ki misi arseba mxolod
individualuri aracnobieriT
iqneboda Semofargluli. zo-
gadadamianuri niSnis matare-
bel universaliad igi amito-
mac ganixileba, rom masSi usa-
Tuod aris zepirovnuli, uni-
versalur-sakacobrio plasti,
anu koleqtiuri aracnobieri
adamianis aracnobieri fsiqika
cnobierebis ubralo `dana-
mati~ an `sanagve yuTi~ ro-
dia. mas Tavisi avtonomiuri
fsiqikuri sistema aqvs, ri-
Tac cnobierebas calmxrivi
gadaxrebisagan icavs, aqvs
Tavisi, simboloebiT gajere-
buli Sinaarsi da win uswrebs
cnobier procesebs.
`arqetipi~ iungis mixedviT
aris forma Sinaarsis gareSe.
es imaSi vlindeba, rom arqe-
tipuli matrica organizebas
ukeTebs fsiqikur procesebs,
mimarTavs mas garkveuli gziT,
msgavsad mdinaris mSrali ka-
lapotisa, romelic mxolod
konfiguraciaa da mdinared im
SemTxvevaSi iqceva, rodesac
didi wvimis movardnis mere
wyliT aivseba. arqetipmac
swored mdinaris kalapotiviT
unda momarTos individis qce-
va-moqmedeba, oRond rogori
SinaarsiT daitvirTeba igi
yovel konkretul jerze, es
ukve mocemuli epoqis, drois,
socialuri gamocdilebis,
codnis Sesatyvis situaciazea
damokidebuli. amrigad, arqe-
tipi gansazRvravs mimarTebis
saerTo formas, romelSic
unda Caidos gancda-reaqcie-
bis garkveuli tipi. es ukanas-
kneli ki yvela xalxs mxolod
misTvis niSandoblivi formiT
uyalibdeba saukuneebis man-
Zilze. magaliTad, imis gamo
rom adamianTa yovel Taobas
aucileblad yavs deda, ukle-
bliv yvela axalSobils, im-
TaviTve, Tan dahyveba dedis
aRqmis, misi gancdis an kidev
dediseul alersze reagire-
bis midrekileba. es Tvisebebi
arc mere ikargeba, oRond yve-
la xalxs dedisadmi pativis-
cemis raRac iseTi niuansebi
gamorCevs, romelic mxolod
misTvisaa niSandoblivi da
amdenad, sxvas ar axasiaTebs.
is, rac aq dedis fenomenTan
damokidebulebaSi iTqva, Ta-
vis gamovlenas mimarTebis
sxva obieqtebSic poulobs da
ase yalibdeba xasiaTis eTno-
suri tipi mTeli Tavisi mra-
valferovnebiT.
Tu yovelive zemoaRniS-
nuls garkveulwilad Seva-
jamebT, vnaxavT, rom froidi
aracnobiers calkeuli ada-
mian-individis fsiqikis ele-
mentad miiCnevda. iungi ki
misgan gansxvavebiT saubrobs
ori tipis aracnobierze. erTi
maTgani individualur-perso-
naluria, meore ki koleqtiu-
ri. personaluri aracnobieri
individualuri gamocdilebis
safuZvelzea gamomuSavebuli.
masSi is elementebi Sedis,
romelic cnobierebaSi iyo,
magram daikarga maTi gande-
vnisa Tu daTrgunvis gamo.
amis garda aracnobieri sxva
formiTac gvxvdeba. kerZod
esaa ara piradi gamocdilebiT
mopovebuli, aramed adamianis
tvinis biologiur substratSi
memkvidreobis gziT Cadebuli
gamocdileba. maT Sorisaa sim-
boloebi, gancdebi da asocia-
ciebi, romelic saukuneebis
win gamomuSavda istoriuli
tradiciebis wiaRSi da `ko-
leqtiur aracnobierad~ iqca.
arqetipebi, rogorc wesi swo-
red `koleqtiur aracnobier-
Sia~ Senaxul-gadarCenili. es
ukanaskneli iungis mixedviT
miTologiuri saxeebis cen-
tria da qmnis koleqtiuri
ideebis dafarul Sinaarss.
gansakuTrebiT saintereso aq
is garemoebaa, rom `arqetipe-
bi koleqtiuri aracnobieris~
sferoSi damuSavebis Semdeg
individualur aracnobierSi
swored biologiuri gziT ga-
dadis, rogorc warsulis mo-
gonebebi, rogorc erTgvari
`kompleqsebi~, romelic mar-
Talia mTvlemare mdgomareo-
baSi imyofeba, magram rogorc
ki Sesabamis energetikul
muxts SeiZens (Cvens SemTxve-
vaSi ganwyobis Sesabamisi si-
tuacia, lxini, scena, musika-
luri ritmi da a.S.), imwamsve
gaangrevs cnobierebis zRu-
des da garkveuli tipis moq-
medebebad iSleba.
aRniSnul sakiTxebze msje-
lobisas iungi ixsenebs cno-
bili germaneli mwerlisa da
dramaturgis g. hauptmanis si-
tyvebs _ `poezia sityvebis sa-
SualebiT aRviZebs pirvelyo-
fili samyaros eqos~ da amaze
dayrdnobiT igi svams kiTxvas:
`romeli pirvelsaxe unda
igulisxmebodes xelovnebis
safuZvelSi?“ kiTxvis pasuxi
ki aseTia. mxatvruli qmnileba
amodis ara poetis (xelova-
nis) piradi aracnobieridan,
aramed aracnobieri miTolo-
giis sferodan da esaa swored
`koleqtiuri aracnobieri~,
romelic Cvens tvins Cvengan
damoukideblad mosdevs Tan.
iungis azriT ar arsebobs
TanSobili ideebi, magram ar-
sebobs maTi gaCenis TanSobi-
li SesaZleblobebi. isini ga-
vlenas axdenen nebismier fan-
taziaze. siZnele imaSia, rom
am SesaZleblobaTa danaxva
da aRwera ar xerxdeba, Tumca
maTi daxasiaTeba mainc Sesa-
Zlebelia, oRond mas Semdeg,
rodesac isini gamovlinde-
ba konkretuli mxatvruli
formiT. ufro zustad, ukve
dasrulebuli nawarmoebis
gacnobis Semdeg Cven SesaZle-
bloba gveZleva aRvadginoT
pirvelyofili saxis uZvele-
si originali. es pirvelsaxe,
anu arqetipi, iungis mixedviT
aris miTologiuri figura
(procesis, adamianis, demo-
nis...), romelic aiZulebs da
warmoSobs imave tipobriv gan-
cdebs, romelic Cvens Soreul
winaprebs ganucdiaT. am dros
xdeba arqetipuri situaciis
aRmoceneba, romelic Searxevs
CvenSi manamde arsebul ra-
Rac uxilav sims da aaJRerebs
mas iseTnairadve, rogorc es
winaprebs ukeTebiaT, im wina-
prebs, romlebic mijaWvuli
iyvnen konkretul miwas, kon-
kretul garemos, konkretuli
adamianebis xsovnas da sxv.
arqetipis zemoqmedebis Zala
bevrad ufro Zlieria, vidre
individualuri xma, swored
amis gamo, bunebriv situacia-
Si igi usaTuod aRmocendeba
da warmoSobs ideebs, rome-
lic gvakavSirebs warsulTan,
gvinarCunebs uwyvetobas, mT-
lianobas, fesvis SegrZnebas,
gvicavs awmyos calmxrivi ze-
moqmedebisagan.
aRniSnul sakiTxebze Teo-
riulma msjelobam SeiZleba
Zalian Sors wagviyvanos. es
rom ar moxdes, amitom sjobs,
uSualod mivubrundeT xelo-
vnebaSi, upirveles yovlisa
ki sacekvao xelovnebaSi da
mis sascenod saCveneblad
gankuTvnil variantebSi ar-
qetipuli cnobierebiT gansa-
zRvruli niSnebis qoreogra-
fiul-reJisoruli gaazrebis
sakiTxebs.
zemoT ukve aRiniSna, rom
koleqtiur aracnobierSi Ca-
moyalibebuli `arqetipuli
matricebi~ saukuneebis ganma-
vlobaSi adamianis cnobiere-
bis struqturul elemente-
bad iqca da isini biologiuri
gziT gadaecema yovel momde-
vno Taobas. aqedan ki gamodis,
rom yoveli momdevno adamiani
manamde arsebulTa, upirve-
les yovlisa ki garkveuli,
eTnikuri erTeulis, Tavis
uSores da uaxloes winaparTa
erTgvar krebiT models war-
moadgens. aseTi krebiToba
yvelgan da yovelTvis iCens
Tavs, gansakuTrebuli ZaliT
ki igi swored xelovnebaSi
vlindeba. `xelovani _ kole-
qtiuri adamiania~ _ miiCnevs
iungi. rogorc Cans, swored
es garemoeba unda iyos imis
mizezi, rom konkretuli eT-
nosis, erovnebis, rasis warmo-
madgenlebSi damokidebul eb-
is, mimarTebebis, Rirebulebi-
Ti orientaciebis daaxloebiT
erTnairi formebi aRmocende-
ba da yalibdeba. es yvelaferi
ki Tavs iCens xelovnebis kon-
kretul nimuSebSi, xelovanis
saqmianobaSi, misdami mimarTe-
bis sazogadoebriv xasiaTSi.
Tu es yvelaferi marTlac
asea, maSin gasagebi da misaRe-
bi xdeba. qarTveli Semsrule-
blis mier `qarTulad~ cevis
gr. robaqiZiseuli Sefaseba
rassobriobasTan misi mimar-
Tebis konteqstSi. `daqadnad
nu CamomarTmevT, _ werda gr.
robaqiZe, _ vTqvaT: Cemwin ga-
mouSves sarokavad `qarTuli-
sa~ ori CemTvis ucnobi mro-
kavi, miTxres mxolod: erTi
imaTSi qarTvelia... pirvel
gaelvebaSive gamovicnob, ro-
melia qarTveli~.
bunebrivia, Cven Sorsa varT
im azrisagan, rom vamtkicoT
TiTqosda cekvis xasiaTi, an
sascenod misi gaazrebis sti-
luri nairgvaroba mxolod da
mxolod arqetipuli identi-
fikaciis problemas warmoad-
gendes. cxadia ara, radgan
xelovneba sazogadod rTuli
movlenaa da masSi genetikuri,
siRrmiseuli Sreebidan wamo-
suli informaciebis gverdiT
Zalumad xmianobs epoqis so-
cialuri konteqsti, drois
mier motanili realobebi,
sxva kulturebSi gaxmiane-
buli ideebi, esTetikur-mso-
flmxedvelobrivi poziciebi
da sxva maTi msgavsi, romelic
axal midgomebs, axal xedvebsa
da pasuxismgeblobas warmo-
Sobs.
yovelive amis gaTvaliswi-
nebiT sakmao sisavsiT ikveTeba
qoreografis, rogorc cekvis
reJisoris problemac. mas xom
Zalian kargad unda esmodes
siRrme Tu sirTule im saki-
Txebisa, romelic missave sa-
moqmedo sivrceSi iyris Tavs.
garda amisa, qoreografs Ta-
visufali arCevanis saSuale-
bac aqvs. mas SeuZlia gaiTva-
liswinos an ar gaiTvaliswi-
nos problemis siRrmiseuli
aspeqtebi da cekvis dadgmis
dros im cnobieri mosazrebe-
biT ixelmZRvanelos, romelic
mas, rogorc individs gaaCnia.
magaliTad, qoreografs
SeuZlia, arqetipis im saerTo
formaSi, romelic, vTqvaT,
qalis an mamakacis Sesaxeb ar-
sebobs ama Tu im xalxSi, cod-
na-gamocdilebis simwiris an
kidev msoflmxedvelobrivi
axirebebis gamo forma-Sinaar-
sis iseTi momentebi Cados,
romelic ucxoa konkretuli
eTnosis tradiciisaTvis. aseT
SemTxvevaSi, rogorc wesi,
vRebulobT mxatvrul pro-
duqts, romelic Tavisi sa-
Semsruleblo parametrebiT
TiTqosda urigo ar aris, ma-
gram usaxuria, radgan mowyve-
tilia fesvebs, siRrmiseul
Sreebs da mxolod dRevandel
realobaSi arsebobs uwarsu-
lod da umomavlod. am tipis
xelovneba, rogorc wesi, mas-
kulturaa da mas perspeqtiva
ar aqvs.
dasasruls, albaT upriani
iqneboda gamogveyo da Camo-
gveTvala is konkretuli, ar-
qetipuli safuZvlidan momdi-
nare niSan-maxasiaTeblebi,
romliTac daRdasmulia qar-
Tuli sacekvao xelovneba da
romelic gr. robaqiZiseul
WvretaSi rassobriobis indi-
katorebad aRiqmeba. aseTebad,
upirveles yovlisa, unda mi-
viCnioT:
a) warmodgena qalis Se-
saxeb. igi `didi dedas~ arqe-
tipidan wamosuli poetur-
m et aforuli
simbolo-xatia. 14 gv›
‹12 gv
14$26!)72*-!opfncfsj.eflfncfsj-!3127saqarTvelos saqarTvelos
qoreografiaqoreografia
qali sicocxlis
sawyisia, sinazis
gansaxierebaa ,
trfoba-siyvarulis pativis-
cemis obieqti, ojaxuri keris
Semnaxveli, mudam SemarTuli
da dedobrivi valis uSurve-
lad aRmsrulebelia. qarTul
sacekvao folklorSi, uiS-
viaTesi gamonaklisis garda
(es is SemTxvevebia, rodesac
garkveuli saweso Tu reli-
giuri mosazrebis gamo qali
cekvaSi ar monawileobs) qali
_ deda, qali _ satrfo war-
modgenilia mxolod dadebiT
konteqstSi. dauSvebelia da
verc versad SexvdebiT uxams
siSiSvles, zedmet erotiulo-
bas, wregadasul aqtivobas...
yvelgan xazgasmulia Rirsebis
grZnobasTan Sezavebuli su-
liereba, saTnoeba, idumali
sikekluce, amaRlebuli grZ-
nobebi, kdemamosileba, Ta-
vdaWeriloba da misTanani.
amgvar warmodgenaTa kvi-
tensencias, misi gamovline-
bis yvelaze maRal rangobriv
maCvenebels xatavs cekva `qar-
Tuli~ da misi ganumeorebeli
mxatvrul-saxeobrivi samyaro.
amave rangisaa, agreTve `fa-
rikaobaSi~ atexili saomari
grigalis, qalis xelidan man-
dilis CagdebiT SeCerebuli
`mSvenieri wamis~ esTetika.
`qalTa kadri dasSi _ wers gr.
robaqiZe, _ TiToeuli kenari,
javari, sinaziT tvifruli,
mwyavraSic,rokva-gogmani,
gogman-sriali, sriali-corva,
corva-curvili, gedis cur-
vili, yvelgan erTad: gedebi,
TeTri gedebi. xan frontalu-
rad gamwkrivebulni haero-
vnebiT, xan maraod gaSlilni,
romelic ares cisartyelad
efineba. ra gogoebia! dailo-
cos Tqveni dedeuli!~
b) warmodgena mamakacis Se-
saxeb. es ukanaskneli qarTul
qoreofolklorSi `Zleva-
mosilis~ arqetips efuZneba.
kaci mamaa, sicocxlis Semoq-
media, gmiria, Zlieria, ojaxis
Tavia, marCenalia, `mtris
gambrunebeli~ da `mamulze
TvaldaWerilia~ (g. leoniZe),
RmerT-kacia, WirTa momT-
meni, cxensa zeda da mxedro-
basa Sina kadnieria, mkvircxl-
mswraflia, salaSqroT, Sin
axovania, amayi, laRi, saxelis
maZiebelia, saunjeTa ara mmes-
veli, gonieri, swavlis moyva-
re, mZlavrTagan aramorCilia,
RmerTisa da mefis erTgulia
(vaxuSti batoniSvili), qalis
pativismcemelia. es Tvisebebi
gamokveTilad Cans samxedro-
patriotul cekvebSi, fe-
rxulebSi, Sejibris xasiaTis
mqone soloebSi, satrfialo
poetur sacekvao nomrebSi...
isev gr. robaqiZiseul xilvas
unda mivmarTo: `axla vaJebi:
TiToeul yofis Suagulidan
gamosxmuli, kvrivi, nakvTie-
ri, yovel nakveTSi mzis Wavli
xalasi. asxepili viT askili,
daxvewili, Smagi, xandaxan
Slegi, Zalayrili, acecxle-
buli... xltoma, avardna, mo-
vardna, Sevardna, xedvaSi
Tvalciani Sevardnisa, rokva:
ritmuli denis elvari, cqafi
wamaxul ferxTa. warmousaxa-
vi, iTqmis: zebunebrivi, amave
dros mTeli taniT TiTqos
uZravi. TiTqos, radgan lxe-
niT avsili. ise rom amas erTi
cvaric ar daeces (mTavari
stili rokvaSi) moSvilduli
yoveli sasxleti _ ra biWe-
bia! dailocos Cveni mamuli!~
g) warmodgenebi mamakacisa
da qalis urTierTobis Se-
saxeb: urTierTpativiscemaze,
ndoma-ndobasa da aRiareba-mi-
zidvaze agebuli urTierToba,
raindoba da sinaze, vaJkacuri
sawyisis, feTqebadi tempera-
mentis impulsuroba da misi
damabalansebeli qaluri simS-
vide-sinaze, momentaluri gar-
dasaxva, maRali, mexTatexis
registridan satrfialo li-
rikaSi myisieri gadasvlis tra-
dicia. SoriT trfoba-alva,
qalisadmi garkveuli distan-
ciis SenarCunebis aucileblo-
ba, siyvaruli, imedi, rwmena da
molodini, `sagmiro saqmeTa
Cveneba“, jansaRi optimizmi,
msubuqi iumori da silaRe.
es yvelaferi erTad da
calk-calke naCvenebia, Cawnu-
lia da gamsWvalavs yvela im
qarTul cekvas, sadac qal-
vaJTa wyvilebi, jgufebi mo-
nawileoben, erTmaneTs eji-
brebian, erTurTs elodebian,
erTmaneTis gverdiT yofnis
gamo laRoben da xaroben. isev
da isev cakva `qarTuli~ rad
Rirs: qalTan axlos misvla
dauSvebelia, cekvisas Coxis
kalTac ki ar ixsneba (rac imas
niSnavs, rom vaJs ufleba ar
aqvs Seasrulos mkveTri da
uxeSi moZraoba, mobruneba,
sakuTari wadilisamebr Secva-
los svlis mimarTuleba Tu
taqtis grZlioba da a.S.). ama-
vdroulad yuradRebis area-
lidan ar unda gauSvas qalis
arc erTi moZraoba, yvela-
ferSi unda Candes, rom sce-
naze raindi dgas da moZrao-
bebs, Jestikulacias qalis
yuradRebis misaqcevad asru-
lebs. Tavis mxriv qalis roli
Tu qceva-moqmedebebic mi-
zanmimarTuli da gaTvlilia.
igi Rirsebis grZnobis sruli
gancdiT moZraobs, odnav Se-
samCnev kekluc saTamaSo-ga-
momwvev, ufro zustad yura-
dRebamisaqcev Jestikulacias
mimarTavs. amiT misi trfobiT
gulanTebul rainds mosvene-
ba-modunebis saSualebas ar
aZlevs. erTgvar gamocdasac
uwyobs da Tavsac iwonebs...
d) warmodgenebi ciur mna-
TobTa, keris angelozis
mfarvel RvTaebaTa, qristian
wmindanTa, winaparTa saxelo-
vani saqmeebis, sakuTari qvey-
nis istoriuli warsulisadmi,
pativisgebis, gardacvlilTa
dafasebis, sicocxlis movle-
nebi mamulisaTvis sabrZolve-
lad uwyveti samzadisis grZ-
nobis gamomuSavebis aucile-
blobis Sesaxeb.
aRniSnuli plasti uwyvet
zolad gasdevs qarTul qo-
reofolklors _ miTopoe-
turi saxismetyvelebiT aR-
beWdil cekvebs, religiur-
saweso misteriebs, sportuli
Sinaarsis mqone koWa-fundru-
kebs, muSaiTobas, qalaqur be-
rikaoba yeenobas da a.S.
swored amis Sedegia qar-
Tuli xasiaTisaTvis niSan-
doblivi `maradi mxedroba~,
`mxedrobasa Sina kadniereba~,
`cecxlSi gamomcxvari pu-
ris~ (p. ioseliani) xmianoba,
xaliburi foladis simtki-
ce-silbile, didbunebovneba,
stumarTmoyvareoba, siuxvis
dauridebeli gacema `saun-
jeTa ara mmesvel~-oba, uRa-
latoba, ojaxis moyvareoba,
miwismoyvareoba, sxvisi sixa-
ruliT gaxareba, saweso zneTa
bavSvobidanve swavla (`cota
iyo xuTi wlisa, aswavlidnen
gmirTa zneTa~ (`Sahnavaziani~),
musikoba-memRereoba, qorwil-
Zeobis Tu dakrZalvis wesTa
Teatralur saxilvelamde
ayvana (glovis mgosnoba) da
sxva mravali.
qarTuli cekvisaTvis damaxa-
siaTebeli stiluri niuansebi-
dan gansakuTrebiT aRsaniSna-
via: improvizaciuli azrovne-
bis maRali done, karnavalu-
roba, TamaSebrivi kulturis
siWarbe, poeturoba, sasceno
gardasaxvisaTvis aucilebeli
saxismetyvelebis uxvi arse-
nali da qoreografiuli bele-
tristikis nakleboba.
qarTul cekvaSi (gan-
sakuTrebiT mis sasceno va-
riantebSi) TiToeuli Semsru-
lebeli fizikuri da sulieri
daWimulobis zRvarze mu-
Saobs, mas ufleba ar aqvs
modundes, moeSvas, naxevari
guliT imuSaobs da amiT di-
sonansi Seitanos scenaze war-
modgenili maRali registris
saxilvel-saxiobis saerTo
mdinarebaSi.
darwmunebuli varT amgvar
niSan-maxasiaTebelTa Camo-
Tvla kidev mravlad SeiZleba
da es unda gakeTdes kide-
vac. amasTan umTavresi mainc
imis aRniSvnaa, rom rodesac
zemoTCamoTvlil sacekvao
leqsikas Tu misi gamoxatvis
formebs qoreografi sakuTar
interpretacias ukeTebs da am
dros mizanmimarTulad gadis
arqetipiT nakarnaxevi veqto-
ris CarCoebidan, igi nebsiT
Tu uneblied angrevs kultu-
ris eTnikuri tipis CarCoebs
da arev-dareva Seaqvs mis Si-
naarsSi. magaliTad, CvenSi am
bolo dros wesad qceul qa-
lis funqciis aratradiciul
gagebas, romelic cekvaSi mis
zedmetad gaaqtiurebaSi da
sacekvao moZraobebiT mama-
kacTan gajibrebaSi gamoixa-
ta, pirdapirproporciulad
mosdevs an kidev piriqiT win
uswrebs SexedulebaTa siste-
mis gadafaseba. qalTa xorumi,
svanur cerze qalTa cekva,
mecxvare qalis cnebis dam-
kvidrebas, `scenaze uiaraRo
Coxosnis Semoyvanas~ da sxva
amgvars, rasac TavisTavad
didi Sinaarsobrivi sazrisi
ar aqvs, aucileblad mosdevs
kacis funqciis daqveiTeba da
mis Sesaxeb arsebul Sexedule-
baTa ukana planze gadasvla,
rac aratradiciuli da arati-
piuria Cveni istoriuli mex-
sierebisaTvis. swored amitom
aRiqvams aseT cekvas mtkivneu-
lad dabrZenebuli mayurebe-
li, ufro Semwynareblurad ki
e.w. Tineijeri. es dasafiqre-
beli movlenaa da nebismier
qoreografiul koleqtivs Tu
sakuTriv qoreografs did pa-
suxismgeblobas akisrebs aR-
niSnul konteqstSi.
SeiZleboda zogierT iseT
sxva maxasiaTebelzec migveTi-
Tebina, romelic Tanamedrove
qarTul qoreografiul xelo-
vnebaSi ukve xelSesaxeb saxes
iZens da Tavis mxriv kul-
turis tipis civilizaciad
qcevis gardauval, magram im
avismomaswavebel tendenciaze
miuTiTebs, romlis Sesaxebac
sakmaod xatovnad da naTlad
miuTiTa jer kidev osvald
Spenglerma Tavis cnobil
`evropis daisSi~. globali-
zaciisa da liberalur fa-
seulobaTa masobrivi gavr-
celebis epoqaSi kulturis
civilizaciad qcevis etapi
sul sxva masStabis gamowve-
vebs warmoSobs, magram es ukve
sxva saubris Temaa da amaze
sxva dros...
oleg alaviZe,profesori
‹13 gv
mraval axal wels!mraval axal wels!
vazebian gzas,vazebian gzas,
mtevnebian vels,mtevnebian vels,
mraval axal wels,mraval axal wels,
mraval axal wels!mraval axal wels!
mSvidoba da mzemSvidoba da mze
Tqvens marjvena xelsTqvens marjvena xels
unaTebdes rTvelsunaTebdes rTvels
mraval axal wels!mraval axal wels!
maS, mSvenier casmaS, mSvenier cas
da qveyanas vrcelsda qveyanas vrcels
vusurvebdi kvlavvusurvebdi kvlav
mraval axal wels!mraval axal wels!
es welic gaqraes welic gaqraes welic gaqraes welic gaqra, ukvalod gaqra, ukvalod gaqra
da ara mxolod CemTvis - yvelasTvis.da ara mxolod CemTvis - yvelasTvis.
mec unda guli mwydebodes, magrammec unda guli mwydebodes, magram
molodiniT var savse yelamdis.molodiniT var savse yelamdis.
da mixaria, rom gaqra isic, da mixaria, rom gaqra isic,
rogorc gadaRlil xsovnaSi Wori,rogorc gadaRlil xsovnaSi Wori,
anda varskvlavi rom qreba dRisiT,anda varskvlavi rom qreba dRisiT,
gadayvarebul qaliviT Sori.gadayvarebul qaliviT Sori.
garemoculi TovliT da qariT,garemoculi TovliT da qariT,
Tavis bunagSi cxovrobs qalaqi,Tavis bunagSi cxovrobs qalaqi,
ixureba da iReba kari,ixureba da iReba kari,
safexurebze xmeba talasafexurebze xmeba talaxi.xi.
weli ki gaqra, viT wvimis wveTi,weli ki gaqra, viT wvimis wveTi,
rogorc uTvalav landebSi landi,rogorc uTvalav landebSi landi,
rogorc RrublebSi mwvervalis wveri,rogorc RrublebSi mwvervalis wveri,
rogorc gaqurdul taZridan xati.rogorc gaqurdul taZridan xati.
ketaven kafes, gamodis kino,ketaven kafes, gamodis kino,
gaCerebebze grovdeba xalxigaCerebebze grovdeba xalxi
da uneburad fiqrobs da cdilobsda uneburad fiqrobs da cdilobs
damalos mkacri nakvTebi saxis.damalos mkacri nakvTebi saxis.
quCebSi daZrwis Tovli da qari,quCebSi daZrwis Tovli da qari,
daRlili yalbi cremliT da ficiT,daRlili yalbi cremliT da ficiT,
da yvela Cqarobs, rom beber mTvaresda yvela Cqarobs, rom beber mTvares
miujaxunos karebi cxvirwin.miujaxunos karebi cxvirwin.
imedisa da ocnebis msgavsi imedisa da ocnebis msgavsi
fanjrebze bzinavs naZvis totebifanjrebze bzinavs naZvis totebi
da saaxalwlo vnebebiT savse,da saaxalwlo vnebebiT savse,
kideT erTi wliT giaxlovdebi.kideT erTi wliT giaxlovdebi.
15$26!)72*-!opfncfsj.eflfncfsj-!3127 saqarTvelos saqarTvelos
qoreografiaqoreografia
gilocav!gilocav!gilocav!gilocav!
gilocav!gilocav!
axal wels gilocav.axal wels gilocav.
Sen - Sen -
visac samSoblo giyvars...visac samSoblo giyvars...
gela xar!gela xar!
Tina xar!Tina xar!
SoTa xar! SoTa xar!
cira xar! cira xar!
es sulerTia - es sulerTia -
vin xar.vin xar.
axali welia...axali welia...
Tovlic gvesalmeba...Tovlic gvesalmeba...
Tovlic gvesalmeba cidan...Tovlic gvesalmeba cidan...
- cremlebi?!- cremlebi?!
- cremlebze - bodiSi!- cremlebze - bodiSi!
- Rimili?!- Rimili?!
- Rimili -- Rimili -
ramdenic ginda...ramdenic ginda...
bavSvebo!bavSvebo!
TqvensaviTTqvensaviT
mec viyav moswavle...mec viyav moswavle...
me dResac ar vswavlob gana?!me dResac ar vswavlob gana?!
amitom erTmaneTs,amitom erTmaneTs,
amitom erTmaneTsamitom erTmaneTs
vusurvoT xuTebze swavla...vusurvoT xuTebze swavla...
giyvardes samSoblo,giyvardes samSoblo,
simarTle gviyvardes,simarTle gviyvardes,
gviyvardes, gviyvardes,
gviyvardes wigni...gviyvardes wigni...
rac unda isurvo,rac unda isurvo,
rac unda inatro, -rac unda inatro, -
esaa yvelaze didi. esaa yvelaze didi.
noe Jordanias saflavis epitafia noe Jordanias saflavis epitafialevili – parizi – safrangeTilevili – parizi – safrangeTi
saqarTveloSi dabrunebas vinc ar eloda,saqarTveloSi dabrunebas vinc ar eloda,
miwa mihqonda, miwa tkbili, miwa maradi...miwa mihqonda, miwa tkbili, miwa maradi...
Sen muWa-muWa gagitanes saqarTvelodan,Sen muWa-muWa gagitanes saqarTvelodan,
qarTulo miwav, da amitomac dapataravdi!qarTulo miwav, da amitomac dapataravdi!
var saqarTvelos beddamwvari Wirisufali,var saqarTvelos beddamwvari Wirisufali,
qveynis naTeli momavaliT msurs gavixaro,qveynis naTeli momavaliT msurs gavixaro,
Tu saqarTvelo ar menaxos Tavisufali,Tu saqarTvelo ar menaxos Tavisufali,
de mtvrad qceuli me menaxos mTeli de mtvrad qceuli me menaxos mTeli
samyaro!...samyaro!...
simon bereJiani (TayaiSvili)simon bereJiani (TayaiSvili)
bevrma Tqvenganma isto-
riisa da geografiis gakveTi-
lebidan usaTuod icis, rom
saqarTvelo evropisa da aziis
kontinentebis gadakveTaze
arsebuli regionis _ kavkasiis
SuagulSi mdebareobs.
CrdiloeTis mxridan mas
kavkasionis qedi esazRvreba,
xolo samxreTidan da aRmosa-
vleTidan saqarTvelos mezo-
blebi arian TurqeTi, azer-
baijani da somxeTi. dasavleT
nawilSi ki sazRvris rols Savi
zRva asrulebs.
saqarTvelos mTels teri-
toriaze gvxvdeba dablobebi,
zegani, mTiswineTi, cad azi-
duli mTebi, velebi, mdinaree-
bi, xevebi, gorakebi, kldovani
masivebi da a.S. es imas niSnavs,
rom saqarTvelos buneba mra-
valferovania, rac Tavisebur
gavlenas axdenda da dResac
axdens aq mcxovrebi xalxebis
xasiaTze, maT azrovnebaze,
religiur Sexedulebebze, si-
mRerebsa da cekvebze.
saqarTvelos teritoria-
ze cocxali arseba-adamiani
daaxloebiT 2 milionze meti
xnis win gaCnda. amas adastu-
rebs, Tundac, dRevandeli
dmanisis teritoriaze mec-
nierTa mier mikvleuli adamia-
nis naSTebi, romelic 1.7 mln.
wlis winandelia. igi uZvelesi
gamodga mTels evraziis kon-
tinentze napovn analogiur
masalebs Soris.
mas Semdeg bevri ram Sei-
cvala da bevrma wyalmac
Caiara. saukuneebis manZilze
mTeli saqarTvelos terito-
ria nel-nela Seivso xalxiT,
mere Camoyalibda tomobrivi
gaerTianebebi, warmoiSva pir-
veli saxelmwifo erTeulebi
da bolos ki erTiani qarTuli
saxelmwifo. igi dasaxlebuli
iyo erTian fuZeze aRmoce-
nebuli monaTesave xalxebiT,
romelTa metyvelebaSi, wes-
CveulebebSi, religiur war-
modgenebSi, cekva-simReris
nimuSebSi bevri ram saerTo da
bevric gansxvavebuli niSnebi
gamoikveTa.
Zvelad adamianebi ugzoo-
bisa Tu uamindobis gamo ise
swrafad ver gadaadgildebod-
nen, rogorc es dRes xdeba.
amitom calkeul dasaxlebeb-
Si, sofelsa Tu qalaqSi, xalxs
aqtiuri kavSiri Tavis uSualo
mezobel, monaTesave xalxTan
hqonda. es kavSirebi xSirad
erTi xevis mdinaris gayolebis,
mTis kalTebis ori mxaris, ba-
ris dasasrulis iqiT aRar vr-
celdeboda. aseTi situaciis
gamo erTian fuZeze aRmoce-
nebuli qveyana _ saqarTvelo,
TavisTavad daiyo kuTxeebad,
sadroSoebad, saTavadoebad,
samefo-samTavroebad, bolos
ki raionebad, regionebad da
dRes municipalitetebad.
miuxedavad amgvari dayo-
fisa, xalxebs Soris kavSiri
ar Sewyvetila, radgan yvelas
esaWiroeboda savaWro gzebi,
mimosvla, erTmaneTTan sasi-
cocxlod aucilebeli nivTe-
bis gacvla-mopoveba, sursaTis
momarageba da rac mTavaria,
Semoseul mtrebTan brZolaSi
Tanadgoma.
iyo SemTxvevebi, rodesac
samefo dinastiis ZalisxmeviT
xalxebi erT saxelmwifo er-
Teulad ikvreboda, iyo iseTi
SemTxvevebic, rodesac samefo
mTlianobas romelime urCi
feodalis mowadinebiT raRac
nawili gamoeyofoda.
amas mosdevda Sejaxebebi,
brZolebi, samSvidobo molapa-
rakebebi da yvelaferi kvlav
Tavis Zvel kalapots ubrun-
deboda.
saqarTvelos istoriul te-
ritoriaze mcxovrebi xalxe-
bis, maT Soris erTi saerTo
winapridan wamosuli xalxis
naTesaoba da sulieri erToba
upirveles yovlisa xelovne-
bis nimuSebSi Cans.
monaTesave xalxis musika-
luri hangebi, zRapar-legen-
debi, sacekvao moZraobebi,
cxovrebis wesi da sxva amgvari
erTmaneTis msgavsia formiT,
SinaarsiT, Sesrulebis sti-
liTa da xasiaTiT. naTqvamis
WeSmaritebaSi iolad davrw-
mundebiT Tu gavaanalizebT,
Tundac Cvenamde moRweul
cekvebs.
saqarTvelos yvela kuTxe-
Si Zalian uyvarT sabrZolo,
monadiruli Tu religiuri
Sinaarsis ferxulebi. TviT
Cvens mezobel xalxebsac ki,
visi bedic Cvensas Zalian hga-
vda, azrad ar mosvliaT sar-
Tulebiani ferxulebis aseTi
farTo arCevanis Seqmna.
gansakuTrebulia qarTul
cekvebSi qalisadmi damokide-
bulebis sakiTxi. iSviaTi gamo-
naklisis garda, qali TiTqmis
yvela cekvaSi monawileobs
(sarTulebiani ferxuli am
mxriv swored gamonaklisia).
Tumca versad ipovi zedmet
siTamames, upativcemulobas,
uxamsobasa da TviT elementa-
rul uyuradRebobasac ki.
erTmaneTs Zalian hgavs,
agreTve saqarTvelos sxva-
dasxva kuTxeSi Seqmnili xa-
lxur zRapar-legendebze
dafuZnebuli cekvebi.
Zalian didi msgavsebaa qa-
laqur folklorSi, wyvilTa
da solo cekvebSi. bunebrivia,
aseve erTmaneTs hgavs fari-
kaoba-keWnaobani, SromiTi Si-
naarsis mqone da mxedrul-sa-
mamaco cekvebi.
TiTqmis erTnairia saqar-
Tvelos sxvadasxva kuTxis mo-
cekvave-msaxiobTa Cacmuloba,
aRkazmuloba, cekvebis musi-
kaluri Tanxleba-gaformeba,
cekvis mimdinareobis tempi,
ritmuli saTvalavi da a.S. es
yvelaferi, bevr sxva niuans-
Tan erTad metyvelebs, rom
istoriulad kaspiisa da Sav
zRvas Sua, anu rogorc mema-
tiane ambobs ,,nikofsiidan da-
rubandamde da ovseTiT ara-
gawamde~ cxovrobs erTiani
saerTo winapris STamomavali
qarTveli da qarTvelT mo-
naTesave xalxi. sasiamovnoa,
rom aRniSnuli debuleba das-
turdeba folkloruli xelo-
vnebis nimuSebiT, musikaluri
hangebiTa da cekvebiT.
es yvelaferi erTad aRe-
buli, Cveni kanonieri siamayis
safuZvelia da amitomac, mo-
valeni varT saTuTad movepy-
roT dRemde mosul folklo-
rul memkvidreobas.
saqarTvelos istoriuli kuTxeebi
saukuneebis ganmavlobaSi
uZvelesi qarTuli saxelmwi-
fo gaerTianebebi kolxeTi da
iberia nel-nela daiSala cal-
keul nawilebad. maTi gamaer-
Tianebeli qarTuli saxelmwi-
fo ki jer kidev ar arsebobda.
amitomac, Cveni qveynis teri-
toriaze mcxovrebi monaTesa-
ve xalxebi, imis mixedviT Tu
vin sad iyo gansaxlebuli, ro-
gorc wina TemaSi iTqva, ayali-
beben sakuTari mmarTvelobis
mqone istoriul kuTxeebs.
marTalia, es kuTxeebi
erTmaneTisagan gamoyofilia
mTebiT, qedebiT, xevebiTa da
mdinareebiT, Tumc isini ka-
vSir-urTierTobebs, salapa-
rako enas, tradiciebsa da re-
ligiur warmodgenebs mainc ar
kargaven da amiT erTianobasac
inarCuneben.
saqarTvelos kuTxeebis
nawili dasavleT saqarTve-
loSi mdebareobda, nawilic
aRmosavleTSi, xolo sxva da-
narCeni _ samxreT da samxreT-
dasavleT saqarTveloSi.
aRmosavleT saqarTveloSi
Camoyalibda Semdegi istoriu-
li kuTxeebi:
_ Sida qarTli; qvemo qarT-
li; kaxeTi;
_ mTiuleTi;
_ fSavi;
_ xevsureTi; xevi.
dasavleT saqarTveloSi
mdebareobda:
_ imereTi;
_ guria;
_ samegrelo;
_ afxazeTi;
_ leCxumi;
_ raWa;
_ aWara;
_ svaneTi.
aqve unda iTqvas, rom aWa-
ris istoriuli teritoriebis
didi nawili samxreT-dasavle-
TiTaa ganlagebuli da aqedan
kravs Cveni qveynis mTliano-
bas. unda gvaxsovdes isic, rom
istoriuli Znelbedobis gamo,
aWaris mxaris sakmaod didi
nawili dReisaTvis TurqeTis
teritoriazea darCenili. ase-
Tive bedi ergo aRmosavleT
saqarTvelos yvelaze Soreul
aziur nawils _ istoriul
saingilos, romelic azerbai-
janis sakuTrebad iqca.
axla droa samxreT saqar-
Tvelos kuTxeebic gavixsenoT.
esenia: samcxe da javaxeTi.
Cven aq saqarTvelos isto-
riuli kuTxeebi imitom Camo-
vTvaleT, rom gveTqva: sauku-
neebis manZilze, TiToeul
kuTxeSi, Zalian saintereso
da mravalferovani xelovne-
ba, maT Soris cekva-simRere-
bic Seiqmna. maTze dakvirveba
naTlad aCvenebs Tu ramdenad
mWidro iyo kavSir-urTierTo-
bebi monaTesave xalxebs So-
ris.
saqarTvelos kuTxeebSi Se-
qmnili cekvebi da simRerebi
dResac sruldeba scenaze da
msmenel-mayurebels did sia-
movnebasac aniWebs.
saqarTvelo, qarTvelebi da qarTvelTa mier Seqmnili cekvebisaqarTvelo, qarTvelebi da qarTvelTa mier Seqmnili cekvebi
sabavSvo gverdi
16$26!)72*-!opfncfsj.eflfncfsj-!3127saqarTvelos saqarTvelos
qoreografiaqoreografia
redaqtori:
oleg alaviZe
pasuxismgebeli mdivani:
manana uSikiSvili
Tanadamfinansebeli _
qarTuli qoreografiis
erovnuli centri:
zaza mJavanaZe
mis: Tbilisi, c. dadianis q.#26
tel.: 599 90 75 65
- saqarTvelos qoreografia;
www.qor.ge
saredaqcio sabWo:
rezo balanCivaZe
rezo WaniSvili,
iuri toraZe,
Tengiz uTmeliZe,
uCa dvaliSvili,
zaur laziSvili,
murman gamisonia.
saavtoro uflebebi daculia, masalebis
gada beWdva redaqciasTan SeuTanxmeblad
dauSvebelia, avtorTa azri SesaZloa ar
emTxveodes redaqciisas. avtorebi Tavad ageben
pasuxs faqtebis, cifrebisa Tu citatebis
sizusteze. masalebs xuT nabeWd Tabaxze
mets nu SemogvTavazebT. Semosuli masalebi
avtorebs ukan ar ubrundebaT.
saqarTvelos saqarTvelos qoreografiaqoreografia
ISSN 2346-8041
საახალწლო ტრადიციები საქართველოშისაახალწლო ტრადიციები საქართველოში
axali weli axali sicocxlis, bu-
nebis ZalTa simboluri gamoRviZebis,
xvavrieli cxovrebisa da imedebis mo-
brZanebis maniSnebeli fenomenia. ada-
mianebs, mas Semdeg rac welTaRricxva
da dro-Jamis kalendriT aRricxvis
tradicia daamkvidres, imedi gauCndaT
da es Cveuleba dRemde ar miviwyebiaT,
rom axali wlis mobrZanebis Semdeg
„Zvels“, ukve momxdars, gansakuTrebu-
lad arasasiamovno ambebs daiviwyebd-
nen, warsulSi datovebdnen da misgan
samudamod gaTavisufldebodnen. swo-
red amis gamoa, rom saaxalwlod yve-
la erTnairad cdilobs dro ojaxSi,
samegobro-sanaTesao da samezoblo
wreSi, yvelaze saukeTeso znis, gune-
ba-ganwyobisa da nebis mqone adamianTa
garemocvaSi gaataros.
adamianebs Zveladac sjerodaT da
axlac swamT, rom yovel ojaxs saaxa-
lwlod „kargi fexis“ mqone Rirseul-
ma adamianma unda „ukvlios“, misken
savali gza-bilikebi gakvalos, lo-
cva-kurTxeva iwinaswarmetyvelos da
damxvdurni kargi bediT Tu survile-
biT damuxtos. „kargi fexis“ Sesaxeb
saxalxo warmodgena CvenSi imdenad
fesvgamdgaria, rom nebismier dros,
ucxo ojaxSi, iq pirvelad moxvedrili
dResac aucileblad warmoTqvams: „ke-
Tili iyos Cemi fexi Tqvens ojaxSio“.
esec erTgvari „mekvleoba“ da mis Se-
saxeb arsebuli warmodgena-tradiciis
gamoxatulebaa.
axali wlis dResaswau-
li Tavisi arsiT yvelaze
masobrivi, metic sayo-
velTaoa. igi yvela ojax-
Si, yovelgvar Sekrebasa
da gaerTianebaSi aRi-
niSneba. yoveli adamia-
ni cdilobs, Tu ki amis
fizikuri SesaZlebloba
arsebobs, 12 saaTisTvis
sakuTar WerqveS Sexvdes
axali wlis mobrZane-
bas, dailocos, sxvebic
dalocos da isurvos,
rom cxovreba ukeTesi
da ukeTesi gamxdariyos,
mSvidobas SfoTi daejabnos, qorwi-
lebi momravldes da Rirsebas, zneo-
briobas, sikeTis keTebas meti gasaqani
hqondes.
amis Semdeg an kidev meore da momde-
vno dReebSi, iwyeba samezoblo, sana-
Tesao, samegobro wreebSi mimosvla,
erTmaneTisaTvis sakuTari keTili
survilebis gadacemisa Tu milocva-
migebebis mizniT. aRniSnuli Cveva, ro-
gorc wesi, TiTqmis sayovelTaoa da
mas yvela xalxi erTgulad misdevs.
amasTan aris rigi Cveulebebisa, rome-
lic mxolod mocemul eTnoss, calk-
eul kuTxesa Tu jgufebs axasiaTebs.
Zvelad saqarTveloSi saaxalwlo
zeimi sxvadasxva dros aRiniSneboda.
iyo periodi, rodesac axali wlis
aTvla agvistodan, mere ki seqtem-
bridan, ufro mogvianebiT martidan
iwyeboda. gavida dro, icvleboda
dro-Jamis moTxovnebi da evropuli
sivrcidan Semosuli wesebis gavleniT,
axali wlis pirvel dRed CvenSic pir-
veli ianvari damkvidrda. aRsaniSnavia
is faqti, rom kalendrisa da aRmsare-
blobis wesis nairgvarobis gamo saqar-
Tvelos masStabiT (sxva qveynebs rom
droebiT Tavi davaneboT) dRemde ar
moSlila Zveli da axali stiliT am
dResaswaulis aRniSvnis tradicia.
saqarTveloSi, sxva qveynebisa Tu
xalxebis wes-CveulebaTa Camoyali-
bebis meqanizmze seriozul gavlenas
axdenda bunebriv-geografiuli gare-
mo, aq arsebuli konkretuli cxovre-
bis wesi, meurneobis tipi da winaparTa
mier naanderZevi tradiciebi. mTis
regionebSi (TuSeTi, fSav-xevsureTi,
svaneTi, mTis raWa...) anu im kuTxeebSi,
sadac meurneobis wamyvan tips mecxo-
veleoba warmoadgenda, axali wlis mo-
brZaneba garkveulwilad gansxvavebu-
lad xdeboda, vidre baris mevenaxeoba,
memarcvleoba-mexileobiT dakavebul
dasaxlebul soflebSi. es bunebrivi-
caa, radgan gansxvavebuli iyo, marTa-
lia monaTesave, magram sxvadasxva mi-
Topoetur samyaros dauflebuli ada-
mianebis azrovnebis wesi. miuxedavad
amisa, bevri ram mainc saerTo iyo da
es kargad Cans saaxalwlo samzadisis
an kidev misi aRniSvnis wesebSi.
axali wlis aRniSvnis
aucilebeli atributebi
Zvel saqarTveloSi iyo
sagangebo samzadisi, ga-
morCeulad gemrieli
tradiciuli kerZe-
bis momzadeba, ojaxis
ufrosis mier sagange-
bod momzadebuli xon-
CiT dilis sinaTlis
SemosvlisTanave mTeli
ezos, sadgom-samzadis,
beRel-marnis, qox-bo-
selis da sxva msgavsi
nagebobebis Semovla, ve-
nax-zvrisaTvis Tvalis
gadavleba, jalabobisa-
Tvis nugbaris miwode-
ba-milocva, mere mekvlis mobrZaneba,
misTvis pativiT daxvedra da saTana-
do locva-kurTxevis miReba, cecxlis
danTeba da keris garsSemovla, CiCi-
lak-naZvis xis morTva-mofereba, sa-
Cuqrebis gacema-miReba, Rvinis zomie-
rad xmeva, aray-ludis dagemovneba,
ukve momzadebuli nairgvari kerZebis
mirTmeva, regionis, mSobliuri kuTxi-
sa Tu soflis tradiciisaTvis damaxa-
siaTebeli sufrianoba, Tofis srola
da amiT Zveli tkivilebis, Zveli usia-
movno gancdebis gaZeveba, tkbileulis
dagemovneba, simRera, leqsi, cekva da
sxva TamaSobani.
Cveni qveynis sxvadasxva kuTxeSi
bevri am tradiciebidan jer kidev
SemorCenil-Semonaxulia, Tumca maT
SinaarsSi sadReisod farTod SeiWra
Tanamedrove yofa da epoqis gamomxa-
tveli atributika. xalxic TandaTan
icvleba, tele da radio gadacemebma,
presis masalebma saxe ucvala soflis
yofas. farTo masStabebs iZens urbanu-
li da saqalaqo cxovrebis wesisaTvis
damaxasiaTebeli Cvevebi. gansakuTre-
biT cudia movlenaTa imgvari ganviTa-
reba, rodesac warmoudgeneli masSta-
biT carieldeba soflebi, paralelu-
rad ivseba qalaqebi, xolo mosaxleo-
bis udidesi nawili ucxo qveynebis
gzas gaudga. es yvelaferi, bunebrivia,
uaryofiTad moqmedebs tradiciebze,
saxalxo zeimebze, folkloruli mem-
kvidreobis SenarCunebis saqmeze.
imedi viqonioT, rom axali 2017
wlis mobrZanebiT, bevri ram ukeTeso-
bisaken Seicvleba, saqarTvelos mTasa
da bars Zveli sicocxle daubrunde-
ba, kvlavac gagrZeldeba mekvleoba,
stumar-maspinZloba, gaizrdeba xvavi,
baraqa da aRdgeba is xalasi ganwyobi-
leba, romelic odiTganve Tan axlda
axali wlis mobrZanebas.
axali weli axal gegmebs,
imedebsa da molodins ukav-
Sirdeba. Sesabamisad, yvela
cdilobs, rom axal wels yve-
laferi saukeTeso da dade-
biTi daibedos. astrologebis
prognoziT, es weli warmatebis
momtani iqneba da sazogadoebis
saaxalwlo ganwyobas namdvilad
gaamarTlebs. Tumca, adamianebs,
romlebic mSromelebi ar arian,
TviTmoTxovna da TviTkriti-
ka ar gaaCniaT, realurad ver
gaumarTlebT. es im adamianebis
welia, vinc 2017 wlamde muxl-
Cauxrelad Sromobda da isini,
swored axla miiReben am Sromis
Sedegs.
zogadad mamali socialuri
tipaJia. mas martooba ar uyvars.
amitom, sasurvelia, axal wels
ojaxis wevrebTan da axlo mego-
brebTan Tu SevxvdebiT, foier-
verkebisa da xmauriani musikis
fonze.
sufra sasurvelia wiTel da
narinjisfer ferebSi gavawyoT.
mivceT Cvens fantazias farTo
gasaqani da garemo maqsimalurad
brWyviala gavxadoT. sasurvelia
bevri aqsesuaris gamoyeneba da,
rac mTavaria, wiTeli feri! kar-
gi iqneba Tu naZvis xes movrTavT
wiTeli da narinjisferi saTama-
SoebiT da Tavze mamlis figuras
movaTavsebT.
es yvelaferi, rasakvirvelia,
kargi ganwyobisaTvis!
gilocavT axal, 2017 wels! es
weli bednieri da warmatebuli
yofiliyos TiToeuli Cvenganisa
da sruliad saqarTvelosTvis!
rogor SevxvdeT cecxlovani mamlis wels!rogor SevxvdeT cecxlovani mamlis wels!