informatievaardigheden: wat? waarom? wanneer? hoe? albert k. boekhorst antwerpen 16 september 2010

Informatievaardigheden: Wat? Waarom? Wanneer? Hoe?

Albert K. Boekhorst

Antwerpen 16 september 2010

Activiteiten

1991 Opdracht RABIN Workshops Masterclass UVA IFLA Information Literacy Section UNESCO

TTT Workshops Expert Group Meeting on Media and Information

Literacy Indicators ENSIL


Wat?

Mensen hebben kennis nodig om te overleven, zich te ontspannen, taken te verrichten, beslissingen te nemen en problemen op te lossen. …

Kennis Over zichzelf Hun fysieke omgeving Hun sociale omgeving


Informatiebronnen

Observatie : objecten en processen Conversatie : personen Consultatie : documentaire informatie

Zowel reëel als virtueel


objecten

mensendocumentaire informatie

Reëel

virtueel

E G O

‘Natural Selection’

Diegenen die beter dan anderen in staat zijn hun informatiebehoeften op een effectieve en efficiënte wijze te bevredigen zijn beter in staat om te overleven en zich te ontwikkelen dan … those with less advantageous traits ...

"...it is not the strongest of the species that survive, nor the most intelligent, but the one most responsive to change..."

Naar Charles Darwin

Dus informatievaardig zijn


Information literacy

1974: Paul Zurkowski intoduceert de term “people trained in the application of information resources

to their work can be called information literates. They have learned techniques and skills for utilizing the wide range of information tools as well as primary sources in molding information-solutions to their problems.“

1989: American Library Association “Information literacy is a set of abilities requiring individuals

to recognize when information is needed and have the ability to locate, evaluate, and use effectively the needed information”


Daarna

2003 Prague Declaration Informatiemaatschappij

2005 Alexandria Proclamation Informatiemaatschappij en Leven Lang Leren

WSIS Forum 2010 (World Summit on the Information Society)

UNESCO (IFAP)


Иифорормацииая

грамотнотостьInformatievaardigheden

AlfabetizacióInformacional

Information Literacy

Literacia da Informação

desarroloDe Habilidades

Informativas

Maitrise del’informationLetramento

Informacional

Llythrennedd Gwybodaeth

مهارات المعلومات


Standards

ACRL (www.loowi.org) ANZILL (http://www.anziil.org/index.htm) SCONUL

(http://www.sconul.ac.uk/groups/information_literacy/seven_pillars.html )

BIG6 (www.big6.com ) Suc 6

(http://www.ivmi.nl/info/infovaardigheden/suc6_stappen_naar_infovaardigheid )


Aspecten

1. Signaleren van informatiebehoefte2. Het vertalen van de informatiebehoefte in een

informatievraag3. Het kunnen identificeren van geschikte

informatiebronnen4. Het kunnen hanteren van de benodigde technologie5. Het kunnen verwerken van de benodigde informatie 6. Voortdurende evaluatie bij elke stap in het proces


Informatiezoekproces


beseffen informatiebehoefte

formuleren informatievraag

kennis informatiebronnen

kennis van ict

selecteren verwerken vastleggen verspreiden

K K’

E1 E2 E3 E4

E5

1 2 3 4 5

1 E1 = evaluatiemoment= kennisproduct

Harris & Hodges (1995)

Adult literacy Advanced literacy Basic literacy Biliteracy Community literacy Computer literacy Critical literacy Cultural literacy Emergent literacy Family literacy

Functional literacy Informational literacy Marginal literacy Media literacy Minimal literacy Restricted literacy Survival literacy Visual literacy Workplace literacy



Christine Bruce 1997

Seven Faces of Information Literacy in Higher Education Category one: the information technology conception Category two: the information sources conception Category three: the information process conception Category four: the information control conception Category five: the knowledge construction conception Category six: the knowledge extension conception Category seven: the wisdom conception


NCREL (2002)

Basic literacy Scientific literacy Technological literacy Visual literacy Information literacy Cultural literacy


Soorten benaderingen

Het ICT-concept: Informatievaardigheden hebben betrekking op het in staat zijn ICT te gebruiken om informatie te verwerven en te verspreiden

Het informatiebronnenconcept: Informatievaardigheden hebben betrekking op het in staat zijn zelfstandig of met behulp van een intermediair informatie in informatiebronnen te vinden en te gebruiken

Het informatieprocesconcept: Informatievaardigheden hebben betrekking op een proces dat te maken heeft met het verwerven, controleren, bewerken en gebruiken van informatie om kennis te verwerven of uit te breiden

Mediawijsheid

Mediawijsheid staat voor ‘het geheel van kennis, vaardigheden en mentaliteit waarmee burgers zich bewust, kritisch en actief kunnen bewegen in een complexe, veranderlijke en fundamenteel gemedialiseerde wereld’

Het gaat er om dat we in staat zijn om oude (televisie, radio, pers) en nieuwe media (internettoepassingen, sms) te gebruiken en dat we een gezonde mentaliteit ten opzichte van deze media hebben, waarbij we ons bewust zijn van de mogelijkheden en van de context van informatie.

De vaardigheden met betrekking tot nieuwe media kunnen worden ingedeeld in ict-vaardigheden, informatievaardigheden en veilig mediagebruik.


Samengevat

Het begrip ‘Informatievaardig zijn’ is een parapluiebegrip Het is een dynamisch concept Informatievaardig zijn is een competentie: allereerst een kwestie

van houding, dan van kennis en vervolgens van vaardigheden: Houding: een kritische houding tov:

Wat doe ik? Waarvoor doe ik het? Waarmee doe ik het?

Kennis: kennis over: de organisatie en kwaliteit van informatiebronnen en -kanalen het verwerven van toegang

Vaardigheden: in staat zijn de benodigde technieken en gereedschappen te hanteren

Maakt Leven Lang Leren mogelijk


Waarom?



Informatiseringproces

Technologisering toenemende technische beheersing van

natuurkrachten Differentiëring

toenemende maatschappelijke verscheidenheid

Globalisering Uitbreiding van de afhankelijkheidsnetwerken

Effecten

Exponentiële groei van de hoeveelheid informatie, informatiedragers en –kanalen

Groei van het aantal gereedschappen en technieken om met informatie te werken

Veranderingen in communicatiepatronen door nieuw gereedschap 24 uur online / 7 dagen per week Plaats onafhankelijk

Gegevens niet meer zelf meedragen


Achterstand

Complexer worden van omgeving leidt ertoe dat meer vaardigheden moeten worden aangeleerd om informatie te selecteren en te verwerven, anders volgt relatieve achterstand


Informatie Arm - Rijk


persoonrijk

arm

om

gevin

g

rijkarm

A = Informatie Rijk persoon in Informatie Rijke omgeving

A

C = Informatie Rijke persoon in Informatie Arme omgeving

C

D = Informatie Arme persoon in Informatie Rijke omgeving

D

B = Informatie Arm persoon in Informatie Arme omgeving

B

A’C’

Wanneer?

Leren in het socialisatieproces: ‘Al doende’ Formele onderwijs Informeel



Waar in het onderwijs?

Als aparte ‘module’ Geïntegreerd in overige onderwijs ‘Leermiddelen’ In de bibliotheek Overige infrastructuur

Leerlijn en leermomenten


Primair onderwijs

Voortgezet onderwijs

Hoger onderwijs

Leven Lang Leren

curr

icul

um

tijd

Antwerpen 16 september 27©akb 27

Hoe?

bewustbekwaam

bewustonbekwaam

onbewustbekwaam

stap 1

stap 3

onbewustonbekwaam

stap 2

Bewustwording

Beleid

Formuleer beleid: Missie Visie Strategie

Definieer ‘stakeholders’ Leg ‘Informatievaardighedenbeleid’ vast:

Beschrijf de huidige situatie Beschrijf de gewenste situatie Stel het veranderingsproces vast



Tool: ALA normen


Matrix

Normen Actoren Prioriteiten

Vakken

AspectenX XX XXX

Formuleren

vraag


Planning lineair / iterative

conceptual

reality

present future

desiredsituation

presentsituation

presentsituation

transitionprocess

newsituation

newsituation

idealsituation

Aanbevelingen

Er moet expliciete aandacht komen in ALLE fasen van het onderwijs voor het verwerven van informatievaardigheden

Daarmee dient een begin te worden gemaakt in het basisonderwijs

In elke opvolgende scholingsfase wordt hierop voortgebouwd en uitgebreid met de voor dat specifieke vak en voor die levensfase relevante bronnen en toepassingen Dus een doorlopende leerlijn

Voor iedere onderwijsfase moeten competenties geformuleerd worden


In elk vak/module aandacht voor: Informatieproblemen: waar houdt het vak zich meer bezig

welke informatieproblemen zijn voor dat vak relevant Informatievragen: op welke wijze vindt de vraagstelling op dit

gebied plaats en in welke vorm moeten deze worden geformuleerd Informatiebronnen: welke specifieke informatiebronnen zijn

relevant voor het vak. Selecteren: welke van de gevonden bronnen zijn relevant Verwerken: welke specifieke communicatietraditie ten aanzien van

presentatie, vastleggen en verspreiden kent het vak. ICT: welke specifieke vaardigheden zijn nodig om bronnen en

applicaties te kunnen gebruiken Evaluatie: leidt elke stap inderdaad tot het verkrijgen van de

gewenste informatie en bevredigt de gevonden informatie de informatiebehoefte.


+

Aspecten van informatievaardigheden dienen op een zodanige wijze gegeven te worden dat ze aansluiten bij de belevingswereld van de persoon en dus diens behoefte op dat moment.


Informatievaardig worden:

Wat? : Dynamic Container Concept Waarom : Informatiseringsproces Wanneer: Doorlopende leerlijn

Leven Lang Leren Hoe? : Geïntegreerd in alle vakken

: Samenwerking docenten & bibliotheek

: ‘Tools’


Nuttig…..

IFLA http://www.ifla.org/en/information-literacy

www.infolitglobal.info ENSIL www.ensil.eu www.loowi.org http://www.infovaardig.nl/


Jezelf toetsen?

Op http://www.crepuq.qc.ca/documents/bibl/formation/studies_Ang.pdf vind je het rapport ‘Information Literacy: Study of Incoming First-Year Undergraduates in Quebec’. Het bevat een verantwoording van het onderzoek, met de vragen en de antwoorden.


Reacties

[email protected] albertkb.nl


informatievaardigheden: wat? waarom? wanneer? hoe? albert k. boekhorst antwerpen 16 september 2010

Documents

faces of information

needed information antwerpen

het proces antwerpen

information literates

infovaardigheid antwerpen

te verrichten

informatiezoekproces

boekhorst antwerpen