ศลปะการประพนธ ในวรรณคดไทย

หวใจ หวใจใชกระดาษจะวาดรก หวใจใชรอยสกจะแกไข หวใจใชเถาวลยจะผกใจ หวใจใชดอกไมจะเบงบาน ฤๅหวใจคอกระดาษไววาดรก ฤๅหวใจคอรอยสกสลกหวาน ฤๅหวใจคอเถาวลยพนเกยวมาน ฤๅหวใจคอไมบานหวานมนตรา กะซะลอง

วรรณศลปเปนคณคาทางดานการประพนธ การใชถอยคาทาใหผอานเกดจนตภาพ และอารมณสรางบรรยากาศใหกลมกลนกบเนอเรองทาใหผอานเกดอารมณรวมไดเปนอยางด ไดแก การเลนเสยง การเลนคา การใชภาพพจน

ศลปะการประพนธ

การเลนเสยง

การเลนเสยง คอ การสรรคาใหมเสยงสมผสทงพยญชนะ สระ และวรรณยกต เปนพเศษกวาปกตเพอใหเกดทานองเสยงทนาฟง เพอการอวดฝมอของกว ม ๓ ชนดคอ

๑. การเลนเสยงสระ ๒. การเลนเสยงพยญชนะ ๓. การเลนเสยงวรรณยกต

นาสกแลเลศลา ใครปณ งามแงแทเทยงบญ เลองหลา คอของอสวยสน ทเรศ เพราเพรศพรงจรงเจา อาพนฝงหญงฯ (กาพยหอโคลงนราศธารโศก)

๑.การเลนเสยงพยญชนะ

๒.การเลนเสยงสระ

หนอกษตรยขตตยวงศทรงสดบ นอมคานบเลาแจงแถลงไข พระบดาหาบารงซงกรงไกร บญชาใหเทยวหาวชาการ จงดนดนเดนเนนปามาถงน พอเหนมอกขราอยหนาบาน รวาทานพฤฒาเปนอาจารย ขอประทานพากเพยรเรยนวชา (พระอภยมณ)

๓.การเลนเสยงวรรณยกต

คอ การใชคาไลระดบเสยง ๒ หรอ ๓ ระดบเปนชดไป เชน เจา-เจา -เจา คอย- คอย-คอย เปนตน

ตวอยาง

บวตมตมตมตม กลางตม สงสงทงทานลม ลมลม แมลงเมาเมาเมาฉม ซมซราบ รรรรมกม พาดไมไทรทอง

ดหนสรง งสดสหนสง หนงสดอย รปงทหนมท ดงขฟดฟ พรพร หนสรงง สดส งสหนหนส งอย หนรงงร รปถมท (กาพยหอโคลงประพาสธารทองแดง)

การเลนคา

การเลนคา คอ การสรรคามาเรยงรอยในคาประพนธ โดย พลกแพลงใหเกดความหมายพเศษและแปลกออกไปจากทใช กนอย เชน

๑. การเลนคาพอง ๒. การเลนคาซา ๓. การเลนคาเชงถาม

๑.การเลนคาพอง คอการนาคาพองมาใชคกนใหเกดความหมายทสมพนธกน เชน “เบญจวรรณจบวลยมาล เหมอนวนเจาวอนพใหตามกวาง (บทละครเรองรามเกยรต)

ถงบางซอชอบางนสจรต เหมอนซอจตทพตรงจานงสมร มตรจตขอใหมตรใจจร ใจสมรขอใหซอเหมอนชอนาง (นราศพระบาท)

คอการนาคาคาเดยวมาใชซาๆ ในทใกลๆกน เพอยาความหมายใหหนกแนนมากขน เชน

๒. การเลนคาซา

ทงตองนาอามฤกเมอดกเงยบ แสนยะเยยบเนอเยนเปนเหนบหนาว ทงหนาวลมหนาวพรมนาคางพราว ไหนจะหนาวซากผาศลาเยน โอหนาวอนพอขนอารมณได แตหนาวใจยากแคนนแสนเขญ ทงหนาวนอนไกลนชสดจะเยน ใครปะเปนเหมอนหนงขาจะวาจรง (นราศพระบาท)

***ขอแตกตางของ การเลนคาพอง และการเลนคาซา คอ การเลนคาพอง จะตองเปนคาทนามาเลนในความหมายทแตกตางกน การเลนคาซา จะตองเปนคาทนามาเลนในความหมายทเหมอนกน

๓. การเลนคาเชงถาม (การใชคาถามเชงวาทศลป) คอ การใชคาถามทไมตองการคาตอบ เพอเนนใหขอความนาสนใจ และใหผฟงตดตาม เชน

ปมะโรงชอนาคราช สายสดสวาทคลาศไกลตา เรงคดอนจจา โอนองรกจกเปนไฉน ฯ (กาพยหอโคลงนราศธารโศก)

การใชภาพพจน

คอการใชถอยคาเพอสรางจนตภาพ แกผอานโดยการเรยบเรยงถอยคาดวยวธการตางๆ เพอใหเกดภาพขนในใจของผอานและผฟง

๑. อปมาโวหาร ๕. บคคลวต ๒. อปลกษณ ๖. สทพจน ๓. อตพจน ๗. สญลกษณ ๔. โวหารปรพากย

นกเรยนทประพฤตตนไมดจะทาใหเสยภาพพจนของโรงเรยน นกเรยนทประพฤตตนไมดจะทาใหเสยภาพลกษณของโรงเรยน

๑. อปมา คอ การเปรยบเทยบวาสงหนงเหมอนกบสงหนงโดยใชคาเชอมทมความหมายวา “เหมอน” เชน เสมอน เหมอนดง ดจ เปรยบ ประหนง ละมาย เสมอ ปาน เพยง ราว เทยบ เทยม ฯลฯ

พศฟนรนเรยบเรยบ เปนระเบยบเปรยบแสงนล พาทพไดยน ลนกระดางชางเจรจาฯ (กาพยหอโคลงนราศธารโศก)

๒. อปลกษณ คอ การเปรยบเทยบสงหนงเปนอกสงหนง คาทใชเปรยบเทยบไดแกคาวา “เปน” “คอ” ตวอยางเชน

อนเทวญนนคอมจจราช จะหมายมาดเอาชวตรศยา แลวเสแสรงแกลงทาบบนาตา อนจจาใจหายเจยวสายใจ (พระอภยมณ)

- หนาบานเปนจานเชง - พระธดาคอดวงจนทร พระโอรสคอพระอาทตย

๓. อธพจน หรอ อตพจน คอ การกลาวเกนจรง เชน - รอนจนตบจะแตกอยแลว - หวจนไสแทบขาด - ถงมวยดนสนฟามหาสมทร ไมสนสดความรกสมครสมาน - เรยมรานาเนตรถวม ถงพรหม

๔. โวหารปรพากย คอ การใชคาตรงกนขามมาประกอบเปนขอความเขาดวยกน เชน จากความชวสความดทเปนสข จากรอนรกเรารบเปนสบศานต เมอสความเปนพระชนะมาร เพอวยวารสสนตตราบนรนดร

๕. บคคลวต, บคลาธษฐาน คอ การสมมตสงทไมใชมนษยใหมอารมณ ความรสก หรอกรยาเหมอนมนษย เชน - แลวดอกไมกยมรบกบตะวน - ทะเลไมเคยหลบใหล

- ฝากสายฝนไปกระซบสงคนรกฉนท

๖. สทพจน คอ การใชคาเลยนเสยงธรรมชาต เชน

บดเดยวดงหงงเหงงวงเวงแวว สะดงแลวเหลยวแลชะแงหา เหนโยคขรงพงออกมา ประคองพาขนไปจนบนบรรพต (พระอภยมณ) บางขนบนขนสงคนลงขางลาง เสยงโฉงฉางชามแตกกระแทกขน จนคนบนสปคบรบไมทน หมอขาวขนตกแจกกระจายราย (นราศพระบาท)

๗. สญลกษณ คอ การใชสงหนงแทนอกสงหนงเพอใหเกดภาพทางความหมายทชดเจน เชน

- สขาว แทนความบรสทธ - สดา แทนความชวราย - กา เปนสญลกษณของคนชนตา - หงส เปนสญลกษณของคนชนสง - ดอกฟา เปนสญลกษณของนางชนผสงศกด - ดอกหญา เปนสญลกษณของหญงตาศกด