1-1ภาษากบความคด

หนวยท 1

ภาษากบความคด

รองศาสตราจารยธดา โมสกรตน

ชอ รองศาสตราจารยธดาโมสกรตน

วฒ ค.บ.,กศ.ม.(ภาษาและวรรณคดไทย)มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

ต�าแหนง ขาราชการบ�านาญสาขาวชาศลปศาสตรมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

อาจารยประจ�าหลกสตรศลปศาสตรมหาบณฑต

สาขาการสอสารภาษาไทยเปนภาษาทสองมหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต

หนวยทเขยน หนวยท1

1-2 ทกษะภาษาไทย

แผนการสอนหนวยท 1

ภาษากบความคด

ตอนท1.1ความรเกยวกบภาษาและความคด

1.2กระบวนการคดของมนษย

1.3การพฒนาสมรรถภาพการคดกบการใชภาษา

แนวคด1. ความคดของมนษยสมพนธกบการสอสารดวยภาษา กระบวนการคดเกดจากการท�างานของ

สวนตางๆในสมองเชอมโยงขอมลทรบรผานประสาทสมผสบรณาการกบขอมลและประสบการณ

เดมเกดการเรยนรและถายทอดเปนภาษาในลกษณะเปนปฏกรยาลกโซ

2. กระบวนการคดของมนษยมล�าดบขนตอนตงแตการคดทวไปทใชในชวตประจ�าวนและการคด-

ระดบสงมลกษณะการคดหลายแบบกระบวนการคดทท�าใหมนษยมโอกาสเรยนรและมคณภาพ

ชวตทดคอการคดวเคราะหและการคดอยางมวจารณญาณ

3. สมองมระบบการท�างานทท�าใหมการถายทอดเปนภาษาและเปนพฒนาการทางสมองในแตละชวงวย

การสรางเงอนไขและปจจยจะสงเสรมความสามารถในการคดคนหาความหมาย (รบสาร) และ

การใชเหตผล(สงสาร)โดยฝกอยางสม�าเสมอและใชกระบวนการคดทเหมาะสม

วตถประสงคเมอศกษาหนวยท1จบแลวนสตสามารถ

1.อธบายความหมายลกษณะและความสมพนธของภาษาและความคดได

2. อธบายกระบวนการคดทสมพนธกบการสอสารได

3.อธบายหลกและแนวการพฒนาสมรรถภาพการคดได

กจกรรมการเรยน1.ท�าแบบประเมนผลตนเองกอนเรยนหนวยท1ในแบบฝกปฏบต

2.อานแผนการสอนประจ�าหนวยและประจ�าตอนในแบบฝกปฏบต

3.อานสาระส�าคญของหวเรองแตละหวเรองในแบบฝกปฏบต

4. อานแผนการสอนและศกษาเนอหาสาระของหวเรองแตละหวเรองในเอกสารการเรยน

1-3ภาษากบความคด

5. ท�ากจกรรมระหวางเรยนทก�าหนดไวทายหวเรอง และตรวจค�าตอบจากแนวตอบกจกรรมใน

แบบฝกปฏบต

6. ฟง-ดสอซดรอมประจ�าหนวย

7. ท�ากจกรรมการเรยนการสอนตามทมหาวทยาลยก�าหนด

8.ท�าแบบประเมนผลตนเองหลงเรยนหนวยท1ในแบบฝกปฏบต

สอการสอน1. เอกสารการเรยนหนวยท1

2.แบบฝกปฏบตหนวยท1

3. สอซดรอมประจ�าหนวย

การประเมนผล1.ประเมนผลตนเองกอนและหลงเรยน

2.ประเมนกจกรรมระหวางเรยน

3.การสอบไล

หลงจากอานแผนการสอนนแลว ใหท�าแบบประเมนผลตนเองกอนเรยน

ในแบบฝกปฏบต หนวยท 1

1-4 ทกษะภาษาไทย

ความน�า

ความคดกบภาษามความสมพนธกนมานานนบแสนปดงทกฤษณมรต(2529)กลาววาความคดเปน

ปจจยรวมของมนษยชาตทกชาต ทกฐานะ ทกอาชพ และสถานะ ความคดปรากฏตวเปนค�าพด ทาทาง สหนา

และการเคลอนไหวของรางกาย โดยทความคดเกดจากกจกรรมความรทสะสมไวในสมองเปนความทรงจ�า

ความคดจงเปนการท�างานของสมองเกดปฏกรยาของความจ�าทสะสมเปนความรและประสบการณความคดม

อทธพลเหนอชวตไมวาจะท�าอะไรกจะมความคดอยเบองหลงและความคดกอใหเกดอ�านาจทางดานจตใจและ

การกระท�าของมนษย

ดงนน การศกษาเรองของทกษะภาษาทน�าไปใชในการสอสารควรจะมความรพนฐานเกยวกบกลไก

การท�างานของสมองเพอจะไดเขาใจภมหลงและเงอนไขทท�าใหบคคลใชภาษาในลกษณะตางๆและมเปาหมาย

หรอเจตนาอยางไรในการสอสารระหวางกนนอกจากนยงมความรความเขาใจทจะพฒนาการคดเพอเสรมสราง

ความสามารถในการใชภาษาเพอการสอสารทสมฤทธผลตามตองการ

ในหนวยท1ภาษากบความคดน�าเสนอเนอหาโดยสงเขปเกยวกบภาษาและกลไกการท�างานของสมอง

ทมความสมพนธกบการใชภาษาเพอการสอสารดวยการสงเคราะหขอมลเกยวกบระบบการท�างานของสมอง

ลกษณะของภาษาและความสมพนธของความคดกบภาษา เพอเปนพนฐานความรและแนวการพฒนาทกษะ

การฟง (ด) พด อาน และเขยนในหนวยตอๆ ไป หากนกศกษาสนใจกลไกของสมองกบความคดใหลกซง

กสามารถศกษาเพมเตมไดจากหนงสอตางๆตามรายชอในบรรณานกรมทายหนวยน

1-5ภาษากบความคด

แผนการสอนตอนท 1.1

ความรเกยวกบภาษาและความคด

โปรดอานหวเรองแนวคดและวตถประสงคของตอนท1.1แลวจงศกษารายละเอยดตอไป

หวเรอง1.1.1ความรเกยวกบภาษา

1.1.2ความรเกยวกบความคด

1.1.3ความสมพนธของภาษากบความคด

แนวคด1. ภาษาเปนเครองมอทมนษยใชสอสารเพอรบรความหมายและเกดความเขาใจกน โดยใช

ถอยค�าภาษาทเปนเสยงพดและตวอกษรเปนภาษาลายลกษณนอกจากนยงสอความหมาย

ดวยกรยาทาทางวตถสงของและสงอนๆภาษาจงมความส�าคญในการด�าเนนชวตและยงม

บทบาทในการสรางวฒนธรรมทมการสบทอดและเปลยนแปลงเชนเดยวกบวฒนธรรม

ประเภทอนๆ

2. ความคดเกดจากระบบการท�างานของสมองสวนตางๆ โดยการรบสาร จดระบบสารและ

สงสาร แลวใชภาษาถายทอดความคดออกมาสมองของมนษยแบงเปนสวนๆแตละสวน

ท�างานเกยวกบความคดอารมณ และความรสก โดยการเชอมโยงของใยประสาทในเซลล

สมองแตละสวน เปนวงจรการท�างานทซบซอนทมการเชอมตอกนและมการเปลยนแปลง

เกดการคดในแบบตางๆ

3. ภาษามความสมพนธกบความคดเกดเปนกระบวนการสบเนองในลกษณะของปฏกรยาลกโซ

มการเชอมโยงขอมลและประสบการณใหมทรบผานประสาทสมผสและการรบรดวยจตใจ

กบประสบการณทสะสมในสวนของสมองความสมพนธของภาษากบความคดท�าใหเกดภาวะ

การจดจ�าการลมการจดประเภทการจดล�าดบของสงทรบรการคดนามธรรมและการนยาม

วตถประสงค เมอศกษาตอนท1.1จบแลวนสตสามารถ

1. อธบายลกษณะการใชภาษาในชวตประจ�าวนได

2. อธบายและยกตวอยางของการเปลยนแปลงของภาษาได

3. อธบายลกษณะและความส�าคญของกลไกการท�างานสมองในการคดได

4. อธบายและยกตวอยางความสมพนธของภาษากบความคดได

1-6 ทกษะภาษาไทย

เรองท 1.1.1

ความรเกยวกบภาษา

มนษยตดตอสอสารเพอบอกเลาเรองราวใหรบรและเขาใจกนโดยใชเสยงสญลกษณรหสหรอสญญาณ

ตางๆตามทก�าหนดความหมายทรบรรวมกนมนษยไดพฒนาภาษาขนมาใชในสงคมของตนจากภาษาตาม

ธรรมชาตและปรงแตงใหมความละเอยดประณตงดงาม สบทอดกนมาตามล�าดบเวลาของประวตศาสตร

นอกจากน มการเรยนรถอยค�าภาษาและก�าหนดเปนกฎเกณฑการใชภาษาในสงคมทมวฒนธรรมเดยวกน

ภาษาจงเปนสมบตของมนษยทใชอยเกอบตลอดเวลาเมอมความสมพนธเกยวของกบคนอนมนษยใชภาษา

ตงแตตนจนเขานอนแมในเวลานอนมนษยกยงฝนวาใชภาษาในกจกรรมหรอเหตการณตางๆอกดวย

1. ความหมายของภาษาภาษาเปนค�าทหมายถงถอยค�าทใชในการสอสารภาษาแรกทมนษยใชคอเสยงพดทมความหมายทได

ตกลงกน ตอมาเมอมการคดเครองหมายแทนเสยงพดและเขยนบนทกไวเปนลายลกษณอกษร กเรยกวา

ภาษาเขยนหรอภาษาลายลกษณ

มนษยใชภาษาพดและภาษาเขยนโดยใชถอยค�าทคดขนมาเปนภาษา และตกลงกนวาจะใหถอยค�านน

แทนสงใดสงหนงทเจตนาหรอตองการใหรบรและมความเขาใจตรงกนทงในเวลาทฟงพดอานและเขยน

2. ลกษณะของภาษาในชวตประจ�าวนบคคลใชภาษาทมงความส�าเรจในการสอความหมายเปนส�าคญคอกอใหเกดความเขาใจ

ตรงกนและรความหมายในเวลารวดเรว การใชภาษาจงตองแจมแจง กะทดรด ชดเจนบางคนอาจใชภาษาท

สละสลวยมศลปะและมความไพเราะทประทบใจ

ไมวาภาษาใดๆภาษามองคประกอบ 3 ประการ คอ เสยง (sound) แบบสราง (structure) และ

ความหมาย(meaning)ภาษาพดและภาษาเขยนกเหมอนกบสงอนๆคอมทงดและไมดเปนภาษาทมมาตรฐาน

และภาษาทต�ากวามาตรฐานการใชภาษาจะมลกษณะอยางไรกตามกมจดมงหมายเพอใหเขาใจตรงกนและ

สอสารกนตามกฎเกณฑของภาษาทสงคมของคนทใชภาษานนๆ ยดถอรวมกน ดงเชน ลกษณะและการใช

ภาษาไทยยอมแตกตางจากภาษาจนและภาษาองกฤษหรอภาษาอนๆเพราะมระบบกฎเกณฑของการใชถอยค�า

ภาษาทแตกตางกนแตลกษณะส�าคญของการใชภาษาคลายคลงกนคอใชภาษาคลองแคลวมศลปะภาษาและ

ใชใหเหมาะกบกาลเทศะและสงคมวฒนธรรมของชาตนนๆ

1-7ภาษากบความคด

ภาพท 1.1 ลายสอไทยสมยสโขทย (พ.ศ. 1826) และอกษรภาพของจนสมยโบราณจนถงปจจบน

ลกษณะของภาษาอาจแบงตามการใชถอยค�าและไมใชถอยค�า เรยกวาวจนภาษา และอวจนภาษา

วจนภาษาเปนภาษาถอยค�าทสอสารดวยเสยงทเปนระบบเสยงทใชในภาษาหนงๆซงไมมความหมายในอกภาษา

หนง รวมถงภาษาเขยนทสอความหมายเปนตวอกษร เครองหมาย รหสและสญลกษณตางๆดวย วจนภาษา

ของภาษาไทยประกอบดวยเสยงแท(สระ)เสยงแปร(พยญชนะ)และเสยงดนตร(วรรณยกต)และผสมผสาน

เสยงเหลานเปนพยางคค�ากลมค�าประโยคและขอความหรอเรองราว

อวจนภาษาคอภาษาทไมใชถอยค�าและสอความหมายใหปรากฏออกทางรางกาย เรยกวาภาษากาย

หรอภาษาทาทางและสอความหมายดวยตวอกษรทเปนถอยค�าสญลกษณการกระท�าวตถและสภาพแวดลอม

อวจนภาษาแบงไดเปน4ประเภทดงน

1. ภาษาสญลกษณ หมายถงอวจนภาษาทสอความหมายแทนลกษณะของสงใดสงหนงซงม

ความหมายแนนอนเปนทยอมรบกนทวไปเชนการชนวสองนว(นวชและนวกลาง)เปนสญลกษตวอกษรVมา

จากค�าวาVictoryแปลวาชยชนะใชสอความหมายของ“ส” นอกจากนมภาษาสญญาณอนๆเชนสญญาณธง

สญญาณจราจรสญญาณมอทใชในการกฬาอาทสญญาณมอของกรรมการตดสนการแขงขนฟตบอลภาษามอ

ของผพการทางห ภาษาภาพทเปนสญลกษณเฉพาะเจาะจง เชน ตราสญลกษณของบคคลและหนวยงาน

เครองหมายสนคาและบรการตางๆรวมทงธงประจ�าชาต

2. ภาษาการกระท�า หมายถงอวจนภาษาทเปนการกระท�าของบคคลแสดงออกดวยบคลกภาพและ

กรยาอาการทวงทาของบคคลทเปนธรรมชาตหรอตงใจกระท�ากไดอวจนภาษาประเภทนมความหมายทบงบอก

อารมณความรสกและวฒนธรรมของบคคลไดแกการแสดงออกทางสหนาการประสานสายตาการใชทาทาง

การเคลอนไหวมอศรษะ ไหลการยน เดนนงการสมผสและการใชน�าเสยงพดมชอเรยกหลายชอตางๆกน

ไดแกเนตรภาษาอาการภาษาสมผสภาษาและปรภาษา

3. ภาษาวตถและสภาพแวดลอมหมายถงอวจนภาษาทสอความหมายในตวเองชวยใหรและเขาใจ

สถานภาพความรสกนกคดและสงคมของบคคล ไดแก เวลา (กาลภาษา) สถานทตางๆ รวมทงลกษณะเปน

1-8 ทกษะภาษาไทย

ทางการ เครงขรม สนกสนานรนเรง เศราสลดฯลฯและชวงระยะหางระหวางผพด-ผฟง (เทศะ) ภาษาของ

สเสอผาเครองประดบ(วตถ)มชอเรยกอยางอนไดแกเทศภาษาและวตถภาษาตามล�าดบ

4. อวจนภาษาเขยนหมายถงลกษณะตางๆของตวอกษรทเขยนเชนลายมอเขยนหรอลายเซนเปน

ระเบยบเรยบรอยลายมอหวดขาดระเบยบสะอาดหรอสกปรกมการขดฆาลบเปนตน

การใชอวจนภาษาควบคกบวจนภาษามลกษณะของการใชแทนกน ซ�ากน แยงกน เสรมกนและเนนกน

โดยมจดมงหมายเพอเสรมใหเขาใจถอยค�าทพดหรอเขยนสอความหมายและเรองราวไดชดเจนและรวดเรว

ยงขน แตกตองระมดระวงไมแสดงออกอวจนภาษาและวจนภาษาทขดแยงกน เพอทกคนจะไดเขาใจไดชดเจน

ตรงกนและตรงตามเจตนาของผพดหรอผเขยน

3. ความส�าคญของภาษามนษยใชภาษาเปนเครองมอสอสารอยางมระบบตามวฒนธรรมการใชภาษา ในระดบพยางค ค�า

กลมค�าประโยควจนภาษาและอวจนภาษาภาษาจงเปนตวกลางน�าความคดหรอสงทตองการสอบอกไปสผอน

จงกลาววา “ภาษาพาสาร” มนษยไดใชภาษาพรอมๆกบการตดตอสอสารและการอยรวมกนเปนสงคมมนษย

ภาษาจงมความส�าคญตอสงคมมนษยตลอดมา

แมวาสงคมหนงๆมภาษาสอสารกนมนษยไดใชภาษาในการสงสมความคดการถายทอดความคด

ในสถานการณของการบอกกลาวการโตแยงการแสดงความคดเหนถกเถยงรวมทงการโนมนาวใจท�าใหบคคล

มความร ความคด เปนการเพมพนสตปญญาทยอมยงผลใหสงคมเจรญกาวหนาตามล�าดบนบตงแตยค

ดกด�าบรรพตวอยางเชนเมอมนษยคนพบประโยชนของไฟหรอความรอนน�ามาสการรจกใชไฟในการด�ารงชวต

มการถายทอดความรและการปฏบตตามจากค�าพดมการบนทกเปนลายลกษณอกษรความรไดพฒนาเพมพน

และมความซบซอนมากยงขน จากการบอกเลาไดกลายเปนวทยาการทขยายความรและการศกษาวจยจนถง

ปจจบน และคนในยคนไดรบประโยชนจากความรเรองของไฟทมจดเรมตนมานบหลายพนปไดอยางมากมาย

ตวอยางนแสดงใหเหนวาความสขสบายในชวตและสงคมไดเจรญกาวหนาจากปจจยสวนหนงทมความส�าคญ

กคอการใชภาษาเปนเครองมอสอสาร

ภาษาจงมความส�าคญตอชวตและสงคม ไดสรางสรรคความเจรญ โดยใชภาษาสอสารในสงคมม

การถายทอดเรองราวความรตางๆตามล�าดบจากอดตสยคสมยปจจบนภาษาไดสรางอารยธรรมวฒนธรรม

วทยาการ รวมทงความงามหรอสนทรยภาพใหแกมนษย และเปนมรดกทสบทอดมาโดยตลอดจนถงสมยใหม

ในปจจบน

4. วฒนธรรมภาษามนษยใชภาษาสอสารระหวางกนเปนจนเปนแบบแผนในวถชวตและปนวฒนธรรมการใชภาษาทมระบบ

ระเบยบของการใชภาษาทชดเจนดงเชนการใชภาษาใหถกตองและเหมาะสมกบกาลเทศะ โอกาสและบคคล

มการเรยนการสอนภาษาเพอการสอสารศกษากฎเกณฑของภาษาเพอสามารถใชภาษาไดถกตอง ท�าใหเกด

ความเขาใจไดตรงกน

1-9ภาษากบความคด

วฒนธรรมมลกษณะเปนเอกลกษณของสงคมมการเรยนร การสงสม และการสบทอด รวมทงม

การเปลยนแปลงภาษากมลกษณะเชนเดยวกบวฒนธรรมประเภทอนๆคอมระบบภาษามการสบทอดหรอ

เรยนรและการเปลยนแปลงไปตามสงคมวฒนธรรม

ภาษาไทยเปนระบบภาษาทประกอบดวยระบบเสยง ระบบค�า และวากยสมพนธ ก�าหนดเปนระบบ

ไวยากรณทท�าใหภาษาไทยเปนภาษาหนงทแยกจากภาษาอนกลาวคอภาษาไทยมลกษณะเปนภาษาค�าโดดม

ระบบภาษาทใชค�าเรยงกนเปนประโยคโดยตรง เปนระบบความสมพนธของค�าเพอสอความแตกตางจากภาษา

วภตปจจย อาท ภาษาบาล สนสกฤตลาตนฝรงเศสซงเรยงค�าในโยคโดยการเตมค�าหนาหรอเปลยนแปลง

ทายค�าเพอแสดงความหมายเฉพาะเจาะจงเชนcat–thecatบอกปจจบนอดตและอนาคตเชนeat,eating,

ate,eatent,willeat

ภาษาไทยมระบบภาษาไทยคอมระบบค�าทประกอบดวยพยางคค�ามลและค�าทสรางใหมไดแกค�าซ�า

ค�าซอนค�าประสม(ไมรวมการสรางค�าใหมทรบมาจากภาษาอนเชนค�าสมาสค�าแผลง)จ�าแนกเปนชนดของค�า

ซงท�าหนาทตางๆในประโยคไดแกค�านามค�าสรรพนามค�ากรยาค�าบพบทค�าสนธานและค�าอทานแลวน�า

ค�ามาเรยงรอยตามหลกหรอระบบวากยสมพนธเปนประโยคแบบตางๆ(อานรายละเอยดในหนวยท2)

ลกษณะทางไวยากรณเปนกฎเกณฑของการใชภาษาภาษาไทยมเอกลกษณของไวยากรณทแตกตาง

จากภาษาอนๆ เปนลกษณะพเศษของภาษาไทยทจ�าเปนตองศกษาเพอจะใชภาษาไทยสอสารไดอยางม

ประสทธภาพนอกจากนภาษาไทยเปนวฒนธรรมทมลกษณะเชนเดยวกบภาษาอนๆคอมลกษณะเปนธรรมชาต

ของภาษาหรอเปนภาษาสงคม เปนภาษาทใชเฉพาะกลมเฉพาะกลมเฉพาะวงการและมการเปลยนแปลงไปตาม

ผใชภาษาในชวงเวลาหนงๆ

การใชภาษาสงคมสบเนองมาจากมนษยใชภาษาสอสารกน เปนเหตใหมสงคมเกดขน คนในสงคมได

เชอมโยงสมพนธดวยกนโดยใชภาษาสอสารสบทอดความคดความรวฒนธรรมและแบบแผนการด�าเนนชวต

ตางๆภาษาจงเปนปจจยหนงทท�าใหสงคมเจรญรงเรองมการเรยนรวทยาการตางๆและใชภาษาถายทอดทง

ความรความรสกสนทรยะ เชนการใชภาษาวรรณคด (ภาษากว)สออารมณความคดลกซงและความงามใน

จตใจของมนษย

เนองจากสงคมมความซบซอนมกลมคนทแบงเปนกลมเลกกลมนอยหลายลกษณะ และใชภาษาทม

ลกษณะเปนของตวเองบางกลมทมความสมพนธกนกจะใชภาษาทเหมอนกนและบางกลมใชภาษาตางจาก

กลมอนมากแตสงคมใหญหรอประเทศก�าหนดใหใชภาษาททกคนในประเทศใชสอสารกนไดเรยกวา ภาษากลาง

ภาษาราชการ และภาษามาตรฐานสวนการใชภาษาของกลมคนกลมยอยๆกเปนภาษาถนในภมภาคตางๆและ

ภาษาเฉพาะกลมเชนภาษาเฉพาะกลมวยรน(ภาษาสแลง)ภาษาเฉพาะวงการหรออาชพ(ภาษาเทคนค)เปนตน

ภาษายงมการเปลยนแปลงซงเปนกฎเกณฑธรรมชาตของสรรพสงทมการเปลยนแปลงเชนกน

การเปลยนแปลงของภาษาไมมกฎเกณฑตายตว แตจะเปลยนไปตามกาลสมย ลกษณะของสงคม

ความนยมและความเจรญของวทยาการตางๆซงมอทธพลตอชวตและการใชภาษาสอสารระหวางกนทงในสงคม

วฒนธรรมเดยวกนและทแตกตางออกไปลกษณะการเปลยนแปลงของภาษาเกดจากการใชภาษาสอสารกน

ไมไดเพราะสภาพแวดลอมเปลยนหรอสนสภาพไปจงเลกใชถอยค�าภาษาเขยนนนๆแตยงบนทกไวในหนงสอ

หรอปรากฏอยในส�านวนค�าพงเพยซงคนรนหลงไมเขาใจหรอไมรทมาของถอยค�านนๆ นอกจากนนภาษาม

1-10 ทกษะภาษาไทย

การเปลยนแปลงในลกษณะของการกลายความหมายหรอถอยค�า รวมทงการเปลยนแปลงแบบมถอยค�าใหม

โดยรบภาษามาจากชาตอนๆมทงการคดค�าใหมขนมาใชแทนภาษาตางประเทศทเรยกวา การบญญตศพท และ

การรบมาใชโดยตรงเรยกวา การทบศพท

การเปลยนแปลงของภาษาไทยมการเปลยนแปลงทงเสยงความหมายของค�าและรปแบบของประโยค

ตามหลกภาษาศาสตรถอวาเปนเรองธรรมชาตของภาษา แตถาคนไทยใชภาษาโดยไมค�านงถงขอก�าหนดทาง

ไวยากรณไทยวา ควรจะใชภาษาไทยใหถกตอง เพอรกษาระเบยบของภาษาไทย หากเปลยนแปลงภาษาเรว

เกนไป อาจท�าใหภาษาไทยเกดวบต เพราะการสอสารผดพลาดและภาษาไทยเสยลกษณะพเศษของภาษาไป

ซงท�าใหภาษายากจนลง

ตวอยางเชนการใชถอยค�าทมเสยงเปลยนไปอาทไมออกเสยงควบกล�า ร ล วมเสยงปร ฟร เพมขน

เสยงพยญชนะสระวรรณยกตเปลยนไปตามเสยงภาษาตางประเทศเชน เสยง ช, ส การใชค�าบพบททซงอน

บอยมากในต�าแหนงไมเหมาะสมท�าใหก�ากวมสบสนงายการสบค�าขยายเชน งายทจะท�าใหส�าเรจ ทถกตองคอ

“ส�าเรจงาย” การใชค�าผดเชนการจราจรคบคง ควรใชวาการจราจรแนนหนาเปนตน

กจกรรม 1.1.1

1. ภาษาคออะไร มความส�าคญตอมนษยอยางไร ใหสรปโดยสงเขป

2. อวจนภาษาคออะไร ใชสอความหมายอยางไร

3. อานศลาจารกสมยสโขทย บนทกค�าศพทภาษาโบราณทคนปจจบนไมไดใช พรอมกบคนหา

ความหมายหรอค�าแปลค�าศพทโบราณทคดเลอกมา (ไมนอยกวา 10 ค�า)

4. รวบรวมค�าศพทสมยใหม อาจเปนค�าศพทวชาการ ศพทสแลงของวยรน ศพทเฉพาะกลม

อาชพ เชน นกการตลาด นกการเมอง นกโฆษณา ฯลฯ อยางนอย 10 ค�า แลวน�ามาอภปรายวาม

การเปลยนแปลงของภาษาหรอไม อยางไร แสดงความคดเหนเชงเสนอแนะวา ควรจะท�าอยางไรไมให

ภาษาไทยวบต

(ใหเขยนตอบกจกรรมในแบบฝกปฏบต และตรวจคำาตอบจากแนวตอบกจกรรม)

1-11ภาษากบความคด

เรองท 1.1.2

ความรเกยวกบความคด

มนษยมความแตกตางจากสตวคอมนษยมความคดความคดนเกดจากกระบวนการท�างานของสมอง

โดยการรบรผานประสาทสมผสไดแกตาหจมกลนกายและจตใจเปนขอมลทางชวภาพกายภาพและจตใจ

ทปอนเขาสสมอง มนษยมความสามารถในการคดไดอยางซบซอนและคดอยตลอดเวลา มนษยมอสระใน

การคด เปนการคดทสะสมจากอดตและการคาดคะเนคดถงอนาคต ในขณะทใชความคดมนษยจะเปลยน

ความคดเปนภาษาและสอสารตอกน

1. ธรรมชาตของสมองสมองเปนอวยวะส�าคญทบงบอกการมชวตสมองท�างานตลอดชวตของมนษยและความคดจะเกดขน

ในขณะทสมองท�างานทงในภาวะทรตวและภาวะทไมรตวหรอภาวะทพนจากการส�านกร อาท ขณะนอนหลบ

สมองจะประมวลขอมลทเกยวกบสงทรบรทแลวบนทกเปนความทรงจ�า เซลลสมองจะเปลยนแปลงทางชวภาพ

เชอมโยงกบความทรงจ�ามนษยจงคดตลอดเวลาทงตงใจและไมตงใจจะรตวหรอไมรตวกตามจงกลาวไดวา

การคดคอการรบรสงตางๆ เขามาแลวสรางความสมพนธกบความรและประสบการณตามแบบแผนของการเรยนร

ของสงคมนนๆ และแสดงความคดออกมาดวยการกระท�าในรปแบบตางๆ การคดของมนษยจงเกดจาก

การท�างานของสมองทรวดเรวและเทยงตรงตามการรบรจากสงทผานประสาทสมผส

เมอบคคลรบรสงตางๆแลวสมองจะเปรยบเทยบความเหมอนและความตางมการจ�าแนกจดกลม

จดจ�าและสรางความสมพนธของสงทรบรเกดการรบรและจดจ�าลกษณะหรอคณสมบตของสงทรบเขามาสมอง

จะรบรบางสงบางอยางโดยพฒนาความคดจากรปธรรมเปนนามธรรมคดเปนเหตผลและมการล�าดบความคด

อยางตอเนอง แบบแผนการเรยนรทเกดจากความคดโดยการท�างานของกลไกสมองดงกลาวท�าใหมการสราง

ความสมพนธระหวางขอมลในลกษณะเปนกระบวนการและระบบการสรางเครอขายมจดเชอมตอกนกบความร

และประสบการณเดมเปนกระบวนการคดใหมทมขนตอนและเกดขนในลกษณะเปนวงจรทมนคงและรวดเรว

2. การท�างานของสมองในเวลาทมนษยรบรสงตางๆสมองจะท�างานโดยจดเปนระบบสารและการสงสารดวยภาษาเปนกลไก

การท�างานของสมองทประกอบดวยสมองชนนอก (Cortex) สมองสวนอยาก (Limbic system) และเซลล

ประสาท(neuons)

2.1 สมองชนนอก

สมองชนนอกเปนศนยรวมการท�างานของสมอง และเปนสวนเกยวกบความจ�า ภาษา และความคด

เชงนามธรรมมค�าศพทเรยกวา“สมองสวนคด” หรอคอเทกซ(Cortex)

1-12 ทกษะภาษาไทย

SomatosensoryCortexศนยรบการสมผส

MoterCortexศนยควบคมและประสานกลามเนอ

PremotorCortexศนยประสานกลามเนอ

VisualAssociationAreasสวนเชอมโยงขอมลภาพ

VisualCortexศนยรบภาพ

AuditoryCortexศนยการไดยน

PrefrontalCortexศนยการเรยนรพฤตกรรมทางสงคมความเปนเหตเปนผลและการเขาใจสงตางๆ

ภาพท 1.2 สมองชนนอก (Cortex) ทมา: Katz, LawrenC.&Rubin,Manning. (2550).สมองฟต ความคดปง (Keep Your Brain Allive).อาร ชยเสถยร,ผแปล.

พมพครงท2.กรงเทพมหานคร:บรษทบพลสพบลชชงจ�ากด.หนา13.

สมองสวนนอกยงแบงเปน2 ซกคอซกซาย เปนสมองสวนทมความสามารถในการเขาใจภาษาและ

การพด รวมทงการท�างานของรางกายซกขวา (เปนคนทถนดมอขวา) และซกขวา เปนสมองสวนทเกยวกบ

ความสามารถในการคดตามล�าดบคดละเอยดคดวเคราะหและการจ�าแนกเปนสวนๆความสามารถในการคด

ของสมองซกซายและซกขวามความแตกตางกนดงตารางตอไปน

สมองซกซาย สมองซกขวา

การรบรทละสง

การเหนเปนสวนยอย

การวเคราะห

การใชเหตผล

การใชภาษา(พดอานเขยน)

ทกษะคณตศาสตร

การรบรไดหลายสงพรอมกน

การเหนภาพรวมหรอองครวม

การสงเคราะห

การจนตนาการ

การใชภาษาทาทาง

ทกษะศลปะดนตร

จากตารางขางตนบคคลทมสมรรถภาพการคดในสมองซกซายมกจะจดจ�าเกงทองหนงสอเกงสามารถ

ฟงหรอจดจ�าค�าบรรยายเปนตนสวนสมองซกขวาเกยวของกบจนตนาการความสามารถทางดนตรความเขาใจ

เสยงอนทไมใชเสยงพดและความสามารถเชงมตสมพนธสมองซกซายจะควบคมการท�างานซกขวา เปนภาพรวม

หรอองครวมหรอการคดออกมาเปนภาพหรอแผนภาพ

1-13ภาษากบความคด

แมวาสมองแตละซกจะท�างานตามความถนดของตนเองแตสมองจะท�างานเชอมตอกนทงหมดและ

ท�างานทบซอนกน (overlap) ซงท�าใหการเชอมโยงความคดของสมองดขน ดงทมการจดกจกรรมสงเสรม

การเรยนรของเดกใหรจกใชเหตผลภาษาและคณตศาสตรสามารถใชจนตนาการดนตรศลปะและมตสมพนธ

ผสอนจงผสมผสานกจกรรมทใหผเรยนไดใชสมองทงซกซายและซกขวาความคดตามกลาวคอผเรยนไดทง

ความรกบความเพลดเพลน

สมองสวนคดแตละซกยงแบงเปน4สวนคอสวนหนาสวนบนสวนขางและสวนหลง

สวนหนา (Frontal Lobe) คอ เปลอกสมองทอยดานหนาของศรษะท�าหนาทในสวนของการคด

วเคราะหการวางแผนการตดสนใจการแกปญหาและการสงผานขอมลดานการเคลอนไหว

สวนบน หรอสวนกระหมอม (Parietal Lobe) คอ เปลอกสมองสวนทอยถดจากสวนหนาไปทาง

ดานหลง ท�าหนาทเกยวกบการสมผสความรสก การจดระเบยบการประมวลผลขอมลดานทศทางและมต

การท�างานประสานกนของตากบมอ

สวนขาง (Temporal Lobe) คอ เปลอกสมองสวนทอยถดจากสวนหนาและสวนบนลงมาใกลกบ

บรเวณขมบท�าหนาทเกยวกบการไดยนและความจ�า

สวนหลง (Occipital Lobe) คอ เปลอกสมองทอยคอนไปทางดานหลง อยทสวนฐานของกะโหลก

ศรษะหรอทายทอยท�าหนาทเกยวกบการมองเหนการจ�าและการแปลความหมายของสงทเหน

สมองสวนคดแตละสวนจะท�างานสอดประสานกนในการรบร การประมวลผล (หรอแปลความหมาย)

แลวสงขอมลพรอมๆกนผานไปยงสมองสวนอนๆอกระบบหนงซงหางออกไป

สรปไดวา การท�างานของสมองสวนนอกหรอสมองสวนคดมกลไกและระบบการท�างานของสมอง

สวนตางๆทซบซอนและเชอมโยงเปนกระบวนการทผสมผสานกน เรยกวาปญญาภายนอกหรอความฉลาด

ทางสตปญญา เรยกค�ายอวา ไอคว (IQ-IntelligenceQuotient)

2.2 สมองสวนอยาก

สมองสวนอยากอยใตสมองสวนนอกท�างานเปนระบบทเกยวของกบอารมณความรสกโดยเชอมโยง

กบการรบรและการเรยนรของสมองสวนอนๆประกอบดวย ฮปโปแคมปส (Hippocampus)และอมกดาลา

(Amygdala)

1-14 ทกษะภาษาไทย

CerebralCortexเกยวของกบการรบรประสาทสมผสการคดแบบเปนเหตเปนผล ตลอดจนการจดเกบและฟนความจ�า

Hippocampusท�าหนาทหลกในการจดเกบและฟนความจ�ารวมทงสรางคลงภาพในสมอง

Cerebellumท�าหนาทประสานกลามเนอกายภาพ

Amygdalaศนยควบคมอารมณ

CorpusCallosumสะพานเชอมเนอเยอประสาทของสมองซกซายและขวา

Thalamusขอมลทสมองไดรบผานประสาทสมผสจะไดรบการจดประเภทในหองเลกๆ ทเรยกวาธาลามสและขอมลทไดรบการแยกประเภทจะเดนทางไปยงศนยรบขอมลประเภทนนๆทอยบรเวณเปลอกสมองชนนอก

OlfactoryBulbsกระเปาะรบร เรองกลน ขอมลจากกระเปาะน จะถกสงตรงไปยงศนยรวมการท�างานคอเทกซศนยควบคมอารมณและศนยความจ�า

ภาพท 1.3 สมองสวนอยาก (Limbic System) ทมา:Katz, LawrenC.&Rubin,Manning. (2550). สมองฟต ความคดปง. (Keep Your Brain Alive). อาร ชยเสถยร,ผแปล.

พมพครงท2.กรงเทพมหานคร:บรษทบพลสพบลชชงจ�ากด.หนา14.

ฮปโปแคมปส ท�าหนาทเกยวกบการสรางและการสงสมความจ�ารวมทงกระบวนการเรยนรทซ�าซอน

อมกดาลา เปนสวนทเกยวของกบการตอบสนองทางอารมณทซบซอน เชนความกลวความกาวราว

เปนตน

สมองสวนอยากแตละสวนจะไดรบการกระตนจากสงเราทเหมาะสมและสภาพแวดลอมทดจะสงเสรม

การคดและการเรยนรใหมศกยภาพยงขนเปนกระบวนการท�างานของสมองสวนอยากทเรยกวาปญญาภายใน

หรอความฉลาดทางอารมณเรยกค�ายอวาอคว(EQ-EmotionaQuotient)

2.3 เซลลประสาท ในสมองของมนษยมเซลลประสาทจ�านวนถงแสนลานเซลล เซลลประสาทม

องคประกอบคอมตวเซลล และนวเคลยสแตละเซลลประสาทจะมแขนงใยประสาทยนออกมาจากตวเซลล

เรยกวา แอกซอน (axon) ซงยนยาวออกจากเซลลเพยงเสนเดยว สวนเดนไดรต (dendnite) เปนแขนงสนๆ

แตกแขนงยนออกจากตวเซลลเชนเดยวกบเซลลทวไป

แอกซอนเปนใยประสาททท�าหนาทน�าสญญาณประสาทจากตวเซลลเดนทางไปยงเซลลเปาหมายสวน

เดนไดรตจะเพมพนทผวเซลลท�าหนาทรบสญญาจากเซลลอนผานทางจดเชอมตอ(synapse)และน�าสญญาณ

เขาสตวเซลลผานไปแอกซอน

1-15ภาษากบความคด

เดนไดรต

แอกซอน

ภาพท 1.4 ใยประสาทแอกซอนและเดนไดรต ทมา:http://pao-mv.exteen.com

ใยประสาทจะท�างานเชอมโยงกนระหวางเซลลเปนวงจรทสลบซบซอนในสมองดงนนการทมนษยจะ

คดหรอท�าสงใดๆนนคอการเชอมโยงกนของใยประสาทระหวางเซลลซงเปนการคดหรอการเรยนรทเกดขนเปน

ปกต เมอม “การเชอมตอ” (connection) ระหวางเซลลประสาท การเชอมโยงนเกดจากการกระตนจาก

สงเราและสภาพแวดลอมทท�าใหใยประสาทงอกและเชอมโยงกนอยางไรกตามวงจรการเชอมโยงยงเกยวของ

กบภาวะเคมภายในรางกายมนษย เชน สารเคมทหลงออกมาในภาวะทมความเครยดท�าใหการเชอมโยงของ

ใยประสาทเดนไดรตไมสมบรณทางตรงกนขามเมอมความราเรงสนกสนาน ใยประสาทจะเชอมโยงไดดท�าให

การคดปลอดโปรงและมประสทธภาพซงเชอมโยงไปสการใชภาษาทกระจางชดเจน

สรปไดวาความคดของมนษยเปนกระบวนการเรยนรทเกดจากการเปลยนแปลงภายในสมองสมอง

สวนตางๆท�าหนาทรบขอมลและกลไกภายในท�างานในลกษณะของการเชอมโยงของใยประสาทตางๆเปนวงจร

ทซบซอนและเปนระบบหรอเปนแบบแผนทเกดขนอยางชดเจน ชวยใหเขาใจไดวา การท�างานของสมองสวน

ตางๆมระบบแบบแผนความคดเกดขนตลอดเวลาจากสงทงายไปสทยากสงทไมเขาใจกเขาใจสงทยากกกลาย

เปนงายและสงทไมช�านาญกเปนความช�านาญ

กจกรรม 1.1.2

1. หากมนษยไมมสมอง จะเกดอะไรขน ใหคาดคะเนและเขยนตอบสนๆ

2 ระบบการท�างานของสมองประกอบดวยอะไรบาง และสมองแตละสวนมบทบาทส�าคญใน

การคดอยางไร

(ใหเขยนตอบกจกรรมในแบบฝกปฏบต และตรวจคำาตอบจากแนวตอบกจกรรม)

1-16 ทกษะภาษาไทย

เรองท 1.1.3

ความสมพนธของภาษากบความคด

การคดของมนษยมกระบวนการทเกดขนภายในสมองเรมตนจากการรบรสงตางๆผานประสาทสมผส

คอหจมกและสมผสรวมทงการรบรภายในหรอจตใจแลวระบบการท�างานของสมองจะเชอมโยงสงทรบรใหม

นกบความรและประสบการณเดมทจดจ�าสะสมในสมอง เกดเปนความรใหมทเปนมโนภาพในสมอง เปนกระบวนการ

ทเกดขนสบเนอง อาท เมอเกดความสงสย ประหลาดใจ สนใจ และอยากรอยากเหน สมองจะพฒนาเปน

กระบวนการคดเพอแสวงหาค�าตอบโดยเลอกใชถอยค�าภาษาและเรยบเรยงถายทอดความคดเปนภาษาเพอให

ผอนเขาใจความคดทตรงกนจงกลาววามนษยใชภาษาและความคดควบคกนโดยตลอดเปนความสมพนธของ

ภาษากบการคดมผรบางคนไดกลาววาการคดนนแทจรงคอการสอสารกบตนเอง นนเอง

1. การจดจ�าและการลมเสนใยประสาทเดนไดรตเปนเสมอนแขนขาของสมองทเชอมโยงกบเซลลประสาทในสมองสวนตาง ๆ

นอกจากเปนระบบการท�างานของการคดแลวยงเกยวของกบการจดจ�าซงสมพนธกบสมองชนนอกกบสวนของ

ฮปโปแคมปสหรอทเรยกวา ศนยความจ�า

เมอมนษยรบรสงตางๆผานประสาทสมผสฮปโปแคมปสจะท�าหนาทเชอมโยงหรอสรางปฏสมพนธกบ

ขอมลทหลงไหลเขาสสมองอยางตอเนองตลอดเวลา เพอหลกเลยงปญหาขอมลลนสมอง ฮปโปแคมปสจะ

กลนกรองขอมลทรบมาจากสมองชนนอก กลาวคอมนษยจะเลอกรบเฉพาะบางสงทส�าคญและทงขอมลท

ไมส�าคญ เปนภาวะของการจดจ�าการละทงหรอการลมและเงอนไขหรอสาเหตส�าคญกคออารมณความรสก

และการเทยบกบประสบการณเดมทมอยในสมอง

การบนทกความจ�าของสมองแบงเปน1)ความจ�าระยะสน(Short–termmemory)เปนความทรงจ�า

ระยะหนง ชวงสนๆ อาจเปนนาทหรอชวโมง ถาสมองไมไดสนใจขอมลเรองนนแลวกจะคอยๆ ถกลมไป

2)ความทรงจ�าระยะยาว (Long–termmemory) เปนความทรงจ�าทถกเกบไวในสมองยาวนานหรอเปน

ความทรงจ�าถาวรโดยสงเคราะหหรอยอยความทรงจ�าสนรวมกบการเกบขอมลชนดเดยวกนเพมเตมเขามาใน

ชวชวตของมนษยจงมความทรงจ�าทสะสมไวเรอยๆ ซงระบไมไดวา สมองมนษยสามารถจดจ�าเรองราวตางๆ

มากมายไดอยางไร

การจดจ�าและการลมของมนษยยงมภาวะตามทฤษฎววฒนาการทกลาววา อวยวะสวนใดไมไดใช

อวยวะสวนนนจะคอยๆ ตายไป ดงนนหากขอมลทรบรแลวเชอมโยงและเกบสะสมในศนยความจ�าหรอสมอง

สวนของฮปโปแคมปส ความรเหลานกลายเปนสงไมจ�าเปน ไมไดน�ามาใชประโยชนตอไป เชน ความรวชา

คณตศาสตร เรขาคณตภาษาตางประเทศฯลฯ เปนขอมลทไมมความหมายกบชวตปจจบน กจะถกตดทงไป

และเกดภาวการณการลมจดจ�าไมไดแตถาหากสมองไดรบการกระตนในสวนทเคยมความรและประสบการณ

มาแลว กสามารถระลกไดและยอนความทรงจ�ากลบมาได เชน ไดรจกบคคลทมลกษณะเสยงเปนเอกลกษณ

1-17ภาษากบความคด

มโอกาสไดพดคยและมทรรศนะตรงกนการไดพบกนเชนนมการเชอมโยงความคดจากการรบขอมลผานประสาท

สมผสและสงขอมลไปสสมองสมองสวนตางๆเชอมโยงใยประสาทและเกบขอมลไวในฮปโปแคมปสตอมาเมอ

ไดกลบมาพบบคคลนอกกจะยอนร�าลกถงความทรงจ�าเรองราวและเหตการณทไดเคยพบปะกนในทางตรงกน

ขามถาบคคลนนไมมจดเดนอยางไรกจะละทงขอมลและลมเรองราวหรอเหตการณทไดการพบปะกบบคคลน

ดงนนกระบวนการคดของสมองสวนส�าคญๆจงมภาวะของการเลอกรบขอมลเพอจดจ�าและการขจด

ขอมล (เปนการลม) และท�าใหเขาใจไดวา กระบวนการท�างานของสมองสมพนธกบภาษา ในขณะทรบรขอมล

กระบวนการท�างานของสมองจะเปลยนการคดเปนภาษาเกอบทกครง และใชถอยค�าภาษาสอสารความคดใน

ขณะนนหรอในเวลาตอมา จงกลาวไดวา ความคดมความสมพนธกบภาษาในลกษณะเปนปฏกรยาลกโซ

ดงแผนภมดงน

ความคด

ภาษา

แสดงความคดกบภาษาทกระจางชด

แสดงความคดกบภาษาทไมกระจางชด

ความคด

ภาษา

ภาพท 1.5 ความสมพนธระหวางความคดกบการใชภาษาในลกษณะเปนปฏกรยาลกโซ

2. การจดประเภทและการจดล�าดบของสงทรบรในชวตมนษยยอมมประสบการณไดพบเหนและรบรสงตางๆมากมายกลไกการท�างานของสมองสวน

ตางๆ กจะจดสงทมลกษณะรวมกนเปนพวกเดยวกน เปนการล�าดบความคดในลกษณะของการคดสงเคราะห

โดยรวมกลมสงทรบรใหเปนประเภทเดยวกนอาจจะจดกลมตามความคดของตวเองหรอจดกลมตามเกณฑท

ก�าหนดรบรรวมกนในสงคมกได

1-18 ทกษะภาษาไทย

ตวอยางเมอมประสบการณในเหตการณใดเหตการณหนงดงเชนวยรนคนหนงชวยเหลอสนขจรจด

ทถกรถชนผพบเหนเหตการณนจะมกระบวนการคดเชอมโยงกบความรและประสบการณทไดรบการสงสอน

อบรมในเรองของคณธรรมความเมตตาจงล�าดบเรองราวทพบเหนพรอมๆ กบมความคดและความรสกชนชม

วยรนคนน โดยจดประเภทวยรนไวในกลมคนดมเมตตา จากนนกจะเลาเหตการณทพบเหนใหครอบครว ให

เพอนฟงส�าหรบบางคนอาจมแรงบนดาลใจน�าเรองราวดงกลาวมาเขยนเปนเรองสนหรอแตงเปนค�าประพนธกได

การจดประเภทของสงตางๆทอยในสภาพแวดลอมมตวอยางของการคดอยางเปนระบบดงกลาวโดย

พจารณาและอางถงสรรพสงทอยรอบตวมนษยก�าหนดเปนเกณฑและจดเปนประเภทตามการคด เพอสะดวก

ในการใชภาษาสอสารดงทภาษาไทยมถอยค�าบอกประเภทของสงตางๆ เปนจ�านวนมาก เปนกระบวนการคด

การล�าดบความคด และการจดประเภท เชนกลม กอน ขนาดจ�านวน ฐานะพวกแผนก เหลาฝาย ระดบ

ตระกล ฯลฯ จะเหนไดวา เปนการใชภาษาจ�าแนกประเภทโดยอาศยเกณฑเดยวกน อาท การจ�าแนกนสต

มเกณฑแบงประเภทไดหลายเกณฑ เชน เพศอาย ภมล�าเนาความสามารถสวนตว ฯลฯ เมอกลาวถงผเรยน

ของสถาบนแหงน กตองระบใหชดเจนวาแบงตามเกณฑใดแบงเปนประเภทใหญหรอประเภทยอย เพอไมให

เกดความสบสนหรอเปนปญหาการสอสาร

เมอจดกลมประเภทของสงทรบรแลวกระบวนการคดกจะล�าดบความคดโดยเรยงล�าดบความสมพนธ

เปนเรองราวหรอสงเคราะหเปนแผนผง ซงแสดงถงการแบงประเภททมลกษณะรวมกน โดยใชล�าดบตวเลข

(ตวอกษร)หรอแผนภมดงตวอยาง

1......................................................................................................................................

1.1..........................................................................................................................

1.2..........................................................................................................................

1.2.1..............................................................................................................

1.2.2..............................................................................................................

1.3..........................................................................................................................

1.4..........................................................................................................................

1.4.1..............................................................................................................

1.4.2..............................................................................................................

2......................................................................................................................................

ภาพท 1.6 แผนภมแสดงการแบงประเภทโดยใชตวเลข

1-19ภาษากบความคด

ภาพท 1.7 แผนภมแสดงการแบงประเภทโดยใชแผนภมจากบนลงลาง

ภาพท 1.8 แผนภมแสดงการแบงประเภทโดยใชแผนภมจากซายไปขวา

3. ภาษากบการคดนามธรรม สรรพสงในโลกปรากฏลกษณะทเปนจรงทมมตขนาดรปรางฯลฯทสมผสไดสมองจะรบรขอมลเปน

รปธรรมตามทตามองเหน แลวบนทกคณสมบตหรอลกษณะภายนอก เปนถอยค�าภาษาทมความหมายเขาใจ

ตรงกน ในขณะเดยวกบกระบวนการท�างานของสมองไดเชอมโยงกบลกษณะเฉพาะทมองไมเหนแตสามารถ

ก�าหนดรบรดวยจตใจหรอความคดนกและถายทอดเปนภาษาทมความหมายแสดงระดบนามธรรม

ภาษาทถายทอดความคดระดบนามธรรมมนามธรรมระดบสงและนามธรรมระดบต�า ขนอยกบ

ความคดทละเอยดลกซงแตกตางกนไปตวอยางค�าวาผลมะมวง เปนภาษาระดบรปธรรมทสมองรบขอมลวา

เปนผลไมชนดหนงมลกษณะและรปทรงตามชนดของมะมวงเชนมะมวงเขยวเสวยมลกษณะขนาดรปรางส

กลนทแตกตางจากมะมวงแรดเปนตนนอกจากการรบรขอมล“มะมวง” เชงรปธรรมแลวบางคนรบรขอมลท

แฝงหรอซอนอย ผสมผสานกบความรและประสบการณทเคยรบรขอมลวามะมวงเปนสนคาสงออกทน�ารายได

1-20 ทกษะภาษาไทย

ใหเกษตรกร เปนกระบวนการคดทมความซบซอน และคดละเอยดมากกวารปธรรม เปนนามธรรมระดบต�า

คอผลตผลถาคดเปนนามธรรมในระดบสงโดยใชวธการคดเชงวเคราะหและประเมนคณคาในดานเศรษฐกจ

กใชภาษาแสดงการคดนามธรรมระดบสงขนเปนค�าวา ความมงคงเปนตน

ตวอยาง การใชภาษาแสดงระดบรปธรรมและนามธรรมของค�าวาสนข

การใชภาษา ค�าอธบาย

ระดบนามธรรม

สง ความด เปนค�าระดบนามธรรมสงไมเหลอลกษณะรปรางของสนขเลย

ความกตญญ เปนค�าระดบนามธรรมทหางไกลจากลกษณะของสนข

ผมความกตญญ เปนค�าระดบนามธรรม ทละทงลกษณะบางอยางของ “เพอนยาก”

และเพมลกษณะทพงประสงคบางอยาง

เพอนยาก เปนค�าระดบนามธรรมโดยน�าลกษณะบางอยางของมนษยเขามาปะปน

และละเวนลกษณะบางอยางของสนขออกไปหลายประการ

หมาทนารก เปนค�าระดบรปธรรม แตเพงรปรางลกษณะของสนขตามความ

พงพอใจหรอความประทบใจ

ต�า ไอตบ เปนค�าระดบรปธรรม ตามลกษณะของสนข ใชภาษาเรยกชอตาม

รปธรรมและอาการทรบรผานประสาทสมผส

ทมา: สวนตยมาภย และธดา โมสกรตน. (2550). หนวยท 2 ความคดกบภาษา.ประมวลชดวชาภาษาไทยเพอการสอสาร. นนทบร:

ส�านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.หนา157.

กจกรรม 1.1.3

อานขาวในหนงสอพมพ เขยนบนทกการอานดงน

1. เปนเรองราวหรอประสบการณแบบใด เชน เปนเรองราวทเคยรหรอเคยมประสบการณ

ดวยตวเองมากอนแลว หรอเปนเรองราวทไมเคยพบเหนมากอน

2. เรองราวนนไดกระตนใหคดถงสงใดในแวบแรกทอาน

3. พดหรอเขยนถายทอดเรองราวทบนทกจากการอานดวยภาษาของตนเอง

4. น�าบนทกการอานมาสนทนาแลกเปลยนประสบการณรวมกนวา การรบรขาว กระบวน

การคด และการใชภาษา มความสมพนธในลกษณะของปฏกรยาลกโซหรอไม อยางไร

(ใหเขยนตอบกจกรรมในแบบฝกปฏบต และตรวจคำาตอบจากแนวตอบกจกรรม)

1-21ภาษากบความคด

แผนการสอนตอนท 1.2

กระบวนการคดของมนษย

โปรดอานหวเรองแนวคดและวตถประสงคของตอนท1.2แลวจงศกษารายละเอยดตอไป

หวเรอง1.2.1ลกษณะและประเภทของการคด

1.2.2การคดวเคราะห

1.2.3การคดอยางมวจารณญาณ

แนวคด

1. อปสรรคการคดของมนษยมหลายประการทมผลกระทบตอการสอสารและการพฒนา

คณภาพชวต จงตองขจดสาเหตและฝกฝนการคดอยางมประสทธภาพทงการคดพนฐาน

ทวไปและการคดระดบสง ไดแกการคดฝนการคดใครครวญการคดแกปญหาและการคด

สรางสรรค

2. การคดวเคราะหเปนกระบวนการคดทเกดจากการรบสาร แลวแยกแยะขอเทจจรงและ

ขอคดเหนโดยจดขอมลเปนภาษาหรอแผนภาพการคดวเคราะหเปนพนฐานของการคด

ระดบสงไดแกการแกปญหาการตดสนใจการคดอยางมวจารณญาณและการคดสรางสรรค

3. การคดอยางมวจารณญาณทมความส�าคญในชวตประจ�าวน เปนกระบวนการคดขนสงทใช

การคดวเคราะห การคดไตรตรอง และการประเมนสารในดานความนาเชอถอความ-

สมเหตสมผลและการตดสนคณคาในแงมมตางๆอยางมเหตผลและพจารณาคณคาและ

ประโยชนเปนส�าคญ

วตถประสงค เมอศกษาตอนท1.2จบแลวนสตสามารถ

1.อธบายอปสรรคของการคดการแกไขและยกตวอยางตามทก�าหนดใหได

2.อธบายการคดแบบตางๆและยกตวอยางทก�าหนดใหได

3.บอกความหมายของการคดวเคราะหและการคดอยางมวจารณญาณได

4. ระบกระบวนการคดวเคราะหและการคดอยางมวจารณญาณได

5. เขยนแผนภาพความคดตามทก�าหนดใหได

1-22 ทกษะภาษาไทย

เรองท 1.2.1

ลกษณะและประเภทของการคด

ความคดเปนกจกรรมปญญาหรอเปนไอคว (IQ: IntelligenceQuotient) ของมนษยทเกดจาก

การรบรซงมอทธพลตอการกระท�าและปฏกรยาของมนษยเปนกระบวนการคดทท�าใหมนษยเขาใจสรรพสงใน

โลก รจกด�าเนนชวตมความรสก จตส�านกและจนตนาการซงแตละคนจะแตกตางกนไปมนษยจะใชภาษา

ถายทอดความคดและรบรโดยการแปลความหมายของสงตางๆตามประสบการณ เชอมโยงกบเขาใจความ-

ตองการรวมทงการก�าหนดวตถประสงคและเปาหมายในชวตความคดของมนษยจงเปนกจกรรมทางกายภาพ

ทเกยวของกบจตส�านกเฉพาะตนแตมนษยไมสามารถคดไดตามล�าพงคดไดอยางปลอดโปรงและคดไดส�าเรจ

ตลอดเวลาเพราะมนษยอยในสงคมและไดรบอทธพลจากสงคมทมเงอนไขและมการคาดหวงตางๆกนการคด

ของมนษยจงมอปสรรคจากสาเหตหลายประการซงตองแกไขและเรยนรลกษณะของการคดแบบตางๆเพอให

มความฉลาดทางปญญาทน�ามาใชประโยชนไดตลอดไป

1. อปสรรคของการคด กระบวนการคดอาจมอปสรรคท�าใหคดไมออกงนงงสบสนฯลฯจากสาเหต7ประการดงน

1.1 สภาพแวดลอม

มนษยด�ารงชวตอยในสภาพแวดลอมทเปนกายภาพและทมบคคลทแวดลอมสภาพแวดลอมทาง

กายภาพเชนสถานทแสงเสยงอณหภมฯลฯหากสถานทเปนทพลกพลานมเสยงดงออองรบกวนแสงสลว

ขมกขมว อากาศรอนหรอหนาวจดกเปนสภาพแวดลอมทไมเอออ�านวยแกการคดถาหากบคคลแวดลอมทง

คนในครอบครวทไมสงเสรมการคดรวมทงการรบกวนหรอบคคลอนมอทธพลในการชกจงใจใหหนเหไปสนใจ

เรองอนๆกท�าใหเสยสมาธและเปนอปสรรคแกการคดถาอยในสภาพแวดลอมทด สงบเงยบกชวยสงเสรม

การคดไดดในบางครงบางเวลาเมออยตามล�าพงอาจคดไมออกแตเมอไดพดคยไดปรกษากบบคคลทแวดลอม

กท�าใหมความคดขนมาไดและคดไดโดยตลอดเชนกน

1.2 สขภาพทางกายและจตใจ

โดยทวไปจะเขาใจวาสมองท�าหนาทคดจงเนนการดแลรางกายเพยงอยางเดยวแตการคดยงอาศยจตใจ

ซงเปนสวนประกอบของการคดภาวะทางจตใจจงสมพนธกบรางกายอปสรรคของการคดจงไมไดเกดจากรางกาย

ทไมแขงแรงทท�าใหสมองท�าหนาทหยอนสมรรถภาพเพยงอยางเดยวถาหากสขภาพจตบกพรองกไมเอออ�านวย

ใหคดไดเชนกน เชน เมอเจบปวยกอาจจะไมสามารถคดไดเลยหรอเมอมความวตกกงวลหวาดระแวงหรอ

มความเครยด กเปนชวงเวลาทสมองไมสามารถคดไดอยางมประสทธภาพ ดงนนสมรรถภาพของการคดจะ

เกดขนไดเมอบคคลมสขภาพรางกายและจตใจทดควบคกน

1-23ภาษากบความคด

1.3 ประสบการณ

กระบวนการท�างานของสมองจะเชอมโยงขอมลหรอสงทรบรใหมมาผสมผสานกบขอมลเดมหรอสงท

เคยมประสบการณมากอนแลว ดงเชน ผทจบการศกษาและเพงท�างานกยอมขาดประสบการณ ไมสามารถ

คดวางแผนหรอท�าโครงการเพอแกปญหาของหนวยงานได คดไมรอบคอบท�าใหการท�างานผดพลาดได ดงนน

การมประสบการณตรงและเพยงพอจะชวยใหเขาใจปญหาและใชการคดแกปญหาไดตรงสภาพความเปนจรง

เปนประโยชนในการพฒนาชวตและสงคมเปนอยางมาก

1.4 อคต

อคตคอความล�าเอยงท�าใหคดไปตามอารมณของความพงพอใจ(ฉนทาคต)ตามความโกรธ(โทสาคต)

ความเขลาหรอความหลงผด (โมหาคต)และความหวาดกลว (ภยาคต)บคคลทมความคดอคตมกจะยดมน

ในตวเอง เปนความหลงตนเอง ไมมเหตผลและไมค�านงถงผลดผลเสยท�าใหคดไมรอบคอบและใชความคด

ของตนเองเปนใหญดงนนจงควรขจดความคดอคตสวนตวและมความคดเหนทเปนกลาง โดยยดประโยชน

ซงจะไมกระทบหรอท�าความเสยหายทงแกตนเองและผอนเปนส�าคญ

1.5 ประสบการณการคด

มนษยมกระบวนการคดอยตลอดเวลา ทงในเวลาทร สกตวและในยามหลบ จงกลาวไดวามนษย

มประสบการณการคดตลอดชวตแตถามประสบการณการคดทลมเหลวในเรองใดกตามบคคลนนอาจจะทอใจ

ไมกลาคดอกตอไป เพราะเปนประสบการณการคดทฝงใจวาถาคดแลวกอาจจะลมเหลวอกทงๆ ทการคด

แตละครงมเหตปจจยและเงอนไขตางๆทไมไดเปนอปสรรคตอการคดในครงกอนๆหรอเกดขนทกครงเสมอไป

จงควรคดอยางรอบคอบและมองการณไกล รจกคดวเคราะหและหาเหตผลทมน�าหนกนาเชอถอมาสนบสนน

การคดของตนกจะท�าใหการคดมผลส�าเรจตามเปาหมายและไดรบการยอมรบตามทตองการ

1.6 การเสรมก�าลงใจ

โดยธรรมชาตมนษยตองการการยอมรบจากบคคลอนๆโดยเฉพาะคนในครอบครวเมอมเหตการณ

ทตองตดสนใจมการวพากษวจารณหรอโตแยง:ซงอาจจะกระทบตอบคคลอนและยงเปนการแสดงความคดท

ตนเองไมไดรบประโยชนโดยตรงหรอไมมคณคาตอตน กจะเกดภาวะไมยอมคด นงเฉย ไมสนใจบางครง

เมอแสดงความคดเหนกไมไดรบการยอมรบ ถกต�าหน ดถกเหยยดหยาม กท�าใหหมดก�าลงใจ รจกทอแทไม

ยอมคดอกตอไปดงนน จงตองเสรมก�าลงใจและกระตนใหคด โดยเฉพาะความคดของเดกและเยาวชน โดย

สนบสนนยอมรบ และแสดงความชนชมความคด กจะสงเสรมใหเขารคณคาของการคดและจะพยายามใช

ความคดอยางสรางสรรคตอไป

1.7 ความซ�าซากจ�าเจและความเรงรดในการคด

ในการด�าเนนชวตและการท�างาน มภาวะทบคคลถกก�าหนดใหคดในวงแคบและคดแตเรองทซ�าซาก

จ�าเจอยเสมอ ท�าใหเกดความเบอหนาย ไมขวนขวายทจะคดตอไป นอกจากนอาจจะถกบบบงคบดวยเวลา

กระชนชดทตองคดใหไดภายในเวลาทจ�ากดอยในภาวะทบบคนใหตองคดเกดความเครยดความออนลาและ

รสกเบอหนายลวนเปนอปสรรคตอการคด ในทางตรงกนขามหากใหโอกาสคดอยางอสระและมเวลาคดอยาง

เพยงพอโดยเฉพาะสถานการณททาทายใหคดจะกระตนใหเกดความคดสรางสรรคหรอมความคดแปลกใหม

ทแตกตางออกไปกได

1-24 ทกษะภาษาไทย

จะเหนไดวาภาวะแวดลอมและระบบการคดของบคคล ตางกมอทธพลตอกระบวนการคด หากเปน

อปสรรคกควรแกไขเพอใหสามารถคดไดตางๆนานา เปนความคดทสรางสรรคและมคณคาเปนอยางยงตอ

มนษย

2. ลกษณะของการคด การคดทถายทอดดวยภาษา ประกอบดวยขอมล เรองราวทเกยวกบตวเองจากการรบรจากสงคม

สงแวดลอมซงเปนความรหรอวทยาการตางๆสะทอนใหเหนอทธพลทมตอการคดของมนษยไดแกความเชอ

คานยม และอดมคต และท�าใหการแสดงความคดแบงประเภทตามลกษณะของการคดไดหลายแบบหลาย

ลกษณะดงน

2.1 อทธพลของความเชอ คานยม และอดมการณ

เมอไดรบขอมลจากภายนอกแลวมนษยกจะน�ามาก�าหนดเปนแบบแผนการด�าเนนชวตและสงตางๆท

มนษยสรางสรรคขนโดยใชภาษาสอสารจากความคดซงมอทธพลจากความเชอคานยมและอดมการณ

อทธพลของความเชอสบเนองมาจากการสงสอนอบรมหรอการเหนแบบอยางเปนประสบการณ

ทมอทธพลตอการคด 2ทางคอ 1)การใชความคดไปตามแนวของความเชอ หรอ 2)การใชความคดปฏเสธ

ความเชอของผอนทแตกตางไปจากความเชอของตนในบางโอกาสเมอไดรบอทธพลจากความเชอใหมกอาจจะ

มความคดทขดแยงและปฏเสธความเชอนน บางโอกาสกลมลางความเชอเดมหรอย�าความเชอเดมใหเชอถอ

มากขนรวมทงมการครอบง�าความคดจนหลงเชอไดงายโดยไมมเหตผลกได

อทธพลของคานยมท�าใหมนษยมความรสกวาสงใดสงหนงมคณคาหรอเปนประโยชนแกตนยง

กวาสงอนเปนทงคานยมสวนตวคานยมเฉพาะกลมหรอคานยมสงคมคานยมเหลานมอทธพลท�าใหคดไปตาม

คานยมนนวาสงใดสงหนงดกวา หรอเหนอกวาอกสงหนงเสมอ จะเหนไดชดเจนในชวตประจ�าวน เมอบคคล

ท�าสงใดสงหนงตามคานยมอาทการแตงตวการหลงใหลคลงไคลดาราการบชาเงนวาคอพระเจา

อทธพลของอดมการณ เปนอทธพลซงชกน�าไปสการกระท�า อดมคตคอความเชออนสงสดท

มนษยยดถอและใชความพยายามทจะบรรลถงใหจงไดไดแกอดมการณทางการเมองเศรษฐกจและคณธรรม

ตวอยางเชนผทมอดมการณทางการเมองแบบประชาธปไตยกยอมจะสอสารและกระท�าการตางๆทแสดงถง

ความเชอมนในการมสทธเสรภาพและความเสมอภาคผทมอดมการณในหลกของเศรษฐกจแบบพอเพยงกจะ

ด�ารงชวตแบบพออยพอกนอกทงพยายามเผยแพรความรและคณประโยชนของเศรษฐกจแบบพอเพยงสวน

ผทมอดมการณในคณธรรมทางศาสนากจะมงมนเผยแพรค�าสอนและปกปองคณธรรมทเปนอดมการณของ

ศาสนาใหมนคงและไดรบการยอมรบจากสงคมอยางกวางขวางตอไป

2.2 ระดบการคด

การคดของมนษยมลกษณะการคดแบงได3ระดบดงน

1) การคดระดบพนฐาน เปนพนฐานการคดโดยทวไป ไมวาจะไดรบขอมลหรอเนอหาประเภทใด

กตามมนษยกจะมลกษณะการคดทมคณสมบตดงน

การคดคลอง คอการคดทเกดขนอยางรวดเรวและกลาทจะคด

การคดหลากหลาย คอการคดไดหลายลกษณะหลายรปแบบหลายประเภท

1-25ภาษากบความคด

การคดละเอยดลออ คอ การคดหลายแงมม เพอใหไดขอมลทท�าใหคดไดอยาง

รอบคอบมากขน

การคดอยางชดเจน คอ การคดอยางเขาใจ สามารถอธบายดวยค�าพดของตนขยาย

ความหมายของสงทรบรได

2) การคดระดบกลาง มลกษณะการคดดงน

การคดกวาง คอการคดไดหลายดานหลายแงหลายมม

การคดลกซง คอ การคดใหเขาใจถงทมาหรอสาเหต และความสมพนธของ

ขอมลทมความซบซอนหรอสงผลกระทบตอสงใดสงหนงรวมถงการคดถงคณคาและความหมายทแทจรงของ

สงนน

การคดอยางมเหตผล คอ การคดโดยใชหลกเหตผลทงทเปนเหตผลนรนย (คดจาก

ภาพรวมไปหารายละเอยดและตวอยาง)และอปนย(คดรายละเอยดจากตวอยางแลวสรปเปนแนวคดใหญหรอ

ภาพรวม)

3) การคดระดบสง เปนการคดทมขนตอนและคดซบซอนผานการคดกลนกรองมาอยางด ม

ความส�าคญและจ�าเปนในสถานการณทตองตดสนใจหรอเลอกทจะท�าหรอไมท�าอะไรตอไปไดแกการคดอยาง

มวจารณญาณและการคดรเรมสรางสรรค

การคดของมนษยทง3ระดบนจะมทศทางในการคดซงน�าไปสเปาหมาย2ทศทางคอการคดทมงส

ความวฒนะหรอทเรยกวาความคดเชงบวก และการคดทมงไปสความหายนะหรอความคดเชงลบ ทศทางใน

การคดของมนษยในทางวฒนะ เชน การคดทจะชวยเหลอผอน การคดหาทางประนประนอมกนการคดวธท

ท�าใหคนในสงคมรวมมอกน การคดปองกนอบตเหตหรอภยนตรายตางๆ การคดยกยองสรรเสรญคนดของ

สงคมเปนตนสวนการคดในทางหายนะเชนการคดอจฉารษยาเมอคนอนเจรญกาวหนาคดหาอบายท�าใหเกด

ความแตกแยกคดหาวธท�าลายชอเสยงเกยรตคณของคนอน เปนตน ทศทางการคดในทางทดเปนการคดท

ประกอบดวยคณธรรมควบคกบการคดเสมอจะท�าใหมความสขทงในเวลาหลบและเวลาตนแมวาความคดนน

จะไมบรรลผลกตามผทคดดยอมบงเกดความสขแลวคนอนๆ ยอมสรรเสรญหากวาการคดนนมความผดพลาด

กมกจะไดรบอภยและเหนอกเหนใจจากบคคลอนๆเสมอ

3. ประเภทของการคด การคดของมนษยคดไดหลายลกษณะ สามารถแบงประเภทของการคดอนมประโยชนตอการพฒนา

การคดและทกษะการใชภาษาได4ประเภทดงน

3.1 การคดฝน

การคดฝนเปนการคดในภาวะทรสกตว แตกตางจากการคดฟงซานซงเปนภาวะทไมสามารถควบคม

จตใจของตวเองได การคดฝนชวยใหผคดมความสขหรอความเพลดเพลนหากมกระบวนการคดทตอเนอง

และมวธการคนหาความจรงทยงสงสยโดยการศกษาคนหาวธการทเหมาะสมเพอตอบสนองความคดฝนของตน

กจะน�าไปสการสรางสรรคสงใหมเกดขนกไดเชนการคดฝนจะบนไดอยางนกมกระบวนการคดตอเนองประกอบ

กบการศกษาคนควาและการทดลองเกดการประดษฐสรางเครองบนเปนตน

1-26 ทกษะภาษาไทย

3.2 การคดใครครวญ

การคดใครครวญเปนการคดทมจดมงหมายในการคดแนชด และมขอมลหรอเนอหาการคดอยใน

ขอบเขตจ�ากดพอสมควร มกใชในชวตประจ�าวนและในการประกอบกจการงานอยเสมอ แมในเวลาพกผอน

หยอนใจหรอท�างานอดเรกตางๆลวนตองใชความคดใครครวญดงเชนเมอจะรบประทานอาหารกคดใครครวญ

วาจะเลอกรบประทานอาหารอะไรทมรสชาตอรอยนารบประทานและยงมประโยชนตอสขภาพคมคากบเงนท

ใชจายไปเปนตน

การคดใครครวญทมประสทธภาพจะตองอาศยความรหรอตองมขอมลทจ�าเปนส�าหรบการคดดวยจาก

ตวอยางขางตนผใชการคดใครครวญมความรเรองลกษณะอาหารทอรอยมขอมลดานโภชนาการและราคาอาหาร

มาแลวบางจากประสบการณหรอไดอานขอมลเกยวกบอาหารบางครงไดรบค�าแนะน�าจากผอนเพมเตมกเปน

ขอมลทชวยการคดใครครวญไดรอบคอบและบรรลผลตามความตองการไดเปนอยางด

3.3 การคดแกปญหา

มนษยยอมจะประสบกบปญหาตางๆทงทเปนปญหาสวนตวปญหาของคนอนและปญหาของสงคม

ถารจกคดแกปญหากจะกลาทจะเผชญกบปญหาและสามารถคดหาวธแกไขปญหาใหลลวงหรอบรรเทาลงไปได

บางและปญหากจะไมลกลามใหญโตหรอรนแรงจนน�าความเสยหายมาสตนเองและสงคมได

ตวอยางเชนเยาวชนมปญหาการเรยนภาษาตางประเทศถาเปนปญหาสวนตวเยาวชนกจะคดแกปญหา

โดยฝกฝนการใชภาษาตางประเทศทเหมาะสมกบตนเองเชนดภาพยนตรตางประเทศฝกหดฟงและเลยนแบบ

การพดหรอฝกอานหนงสอภาษาตางประเทศทตพมพเรองทน�ามาสรางภาพยนตรหากเปนปญหาของกลม เชน

นกเรยนทเรยนวชาภาษาตางประเทศครกจะคดแกปญหาโดยรวมกนวางแผนการสอนและการใชสอการสอนท

กระตนใหนกเรยนพฒนาทกษะภาษาตางประเทศส�าหรบปญหาของสงคมซงเปนปญหาระดบนโยบายรฐบาล

จะประชมระดมสมองจากผเกยวของทกระดบเพอก�าหนดเปนยทธศาสตรในการจดการศกษา และหาวธ

พฒนาการเรยนการสอนภาษาตางประเทศหรอมอบหมายเปนนโยบายใหหนวยงานทรบผดชอบจดท�าโครงการ

และแผนการพฒนาตอไป

3.4 การคดสรางสรรค

การคดสรางสรรคเปนกระบวนการคดแปลกใหมแตกตางจากการคดธรรมดา เปนการคดหลากหลาย

ไมซ�ากบความคดทมอยทวไปและสามารถน�าไปใชประโยชนตอไปได ดงทมนษยมความสามารถคดคนและ

สรางสรรคสงของเครองใชตางๆมากมายซงอ�านวยความสะดวกสบายในการด�าเนนชวตของมนษยตลอดมา

ลวนแสดงถงผลของการคดอยางสรางสรรคอยางชดเจน

กระบวนการคดสรางสรรคอาจตองใชเวลาสนหรอยาวนาน ขนอยกบความยากงายและความซบซอน

การคดสรางสรรคมขนตอนการคด4 ระยะประกอบดวย1)ระยะเตรยมตว เปนขนตอนแรกทคดใครครวญ

เพอสรางเงอนไขหรอเกณฑใหมขนมาแตยงหาค�าตอบไมได2)ระยะพกตวเปนชวงเวลาททอดระยะใหความ-

ตองการทจะสรางสรรคสงบนงในสมอง3) ระยะตนตว เปนระยะทเกดความคดวาบขนในสมองเปนผลมาจาก

การพกตวโดยจะคดไดอยางปลอดโปรงเหนลทางทจะสรางสรรคงานและ4)ระยะลงตว เปนระยะทปรงแตง

ความคดหรอท�างานสรางสรรคใหเสรจสมบรณ

1-27ภาษากบความคด

ตวอยางเชน การสรางสรรควรรณกรรม นกเขยนนวนยายจะมขนตอนการคดเนอหาและการผลต

ผลงานโดยก�าหนดแกนเรอง(plot)แลวหาขอมลเรองราวและพกความคดไวอาจใชเวลาสนหรอยาวนานกได

จนเกดความคดวาบขนมาเปนโครงเรอง และการด�าเนนเรองตามแกนเรองทคดไว แลวลงมอเขยนเรยบเรยง

เปนนวนยายมการตรวจทานปรงแตงใหสมบรณและตพมพเผยแพรเปนผลงานทเกดจากความคดสรางสรรค

ของนกเขยนทมคณคาตอผอานและสงคม

กจกรรม 1.2.1

1. ส�ารวจอปสรรคการคดทเกดขนในการศกษาวชาน หรอในการท�ากจกรรมตางๆ ระบปญหา

ตามล�าดบความส�าคญและแสดงความคดเหนวาจะแกไขปญหาดงกลาวไดอยางไร

2. พจารณาก�าหนดเปาหมายในการเรยนหรอเปาหมายของชวตในอนาคต หรอเปาหมายอนๆ

ระบเปาหมายใหชดเจน และพจารณาเลอกใชกระบวนการคดในระดบทแตกตางกน บนทกรายละเอยด

และสงเกตการคดในแตละระดบวาแตกตางกนอยางไร ดงน

- เปนการคดระดบใด จดเปนประเภทใด ระบชอและลกษณะของการคดใหชดเจน

- การมเปาหมายในการคด เปนความคดทไดรบอทธพลจากสงใด

- ถาจะใหบรรลผลส�าเรจ ควรจะใชการคดประเภทใด ใหอธบายโดยสงเขป

(ใหเขยนตอบกจกรรมในแบบฝกปฏบต และตรวจคำาตอบจากแนวตอบกจกรรม)

เรองท 1.2.2

การคดวเคราะห

การคดวเคราะหเปนกระบวนการคดโดยการจ�าแนกแยกแยะองคประกอบตางๆ ของขอมล เรองราว

เหตการณหรอวตถสงของและหาความสมพนธของขอมลทรบสารเพอคนหาสภาพความเปนจรงหรอลกษณะ

ส�าคญๆของสงทคดวเคราะห

1. ความรเกยวกบการคดวเคราะห ในกระบวนการสอสารทรบ-สงสารและมปฏกรยาตอบสนองดวยวธการตางๆนอกจากผรบสารจะ

เขาใจเรองราวแลวยงมกลไกของการคดวเคราะห เพอเขาใจรายละเอยดของสารและผสงสารเพมเตมอกดวย

ผรบสารจะจดระบบขอมลโดยการจ�าแนกสวนประกอบทเปนขอเทจจรงและขอคดเหน

1-28 ทกษะภาษาไทย

ขอเทจจรงคอความจรงทอยในโลกทางกายภาพสามารถพสจนตรวจสอบไดวาถกตองหรอไมถกตอง

ถาถกตองกเปนจรง หากไมถกตองกเปนเทจ เชน ดวงอาทตยขนทางทศตะวนออกประเทศไทยแบงเปน 4

ภมภาคเปนตน

ขอคดเหน คอความรสกความเชอหรอแนวคดของบคคลเปนสงทพสจนไดยากหรอไมอยในวสยท

จะตรวจสอบความถกตองท�าไดเพยงพจารณาวานายอมรบไดหรอสมเหตสมผลเทานนขอคดเหนของสารม

หลายลกษณะ ไดแก ขอคดเหนเชงประเมนคา ขอคดเหนเชงแนะน�า ขอคดเหนเชงตงขอสงเกตขอคดเหนเชง

ตดสนใจและขอคดเหนแสดงอารมณ

เมอรบสารตางๆแลวนอกจากจะเขาใจเรองราวทรบมาผทมปญญาหรอมโอกาสฝกฝนการคดขนสงก

มกจะใชการคดวเคราะหวาเรองใดเปนขอเทจจรง และเรองใดเปนความคดเหน การคดวเคราะหมความส�าคญ

ในการรบรขอมลตางๆในปจจบนโดยเฉพาะสารประเภทโฆษณาประชาสมพนธตองใชกระบวนการคดวเคราะห

เสมอๆจงจะรเทาทนสารและเขาใจเจตนาในการสงสารท�าใหไมหลงเชอคลอยตามสารและวธการชกจงใจไปได

งายๆ

2. ภาษากบการคดวเคราะห เมอรจกรบสารและสงสารดวยการด/สงเกตฟงอานสารประเภทตางๆบคคลจะคดจ�าแนกเปรยบเทยบ

ขอมลตางๆทงในดานขอเทจจรงและขอคดเหนทเปนเหต-ผลจดเดน-จดดอยหลกการความส�าคญของขอมล

แลวมปฏกรยาตอบสนองทไดวเคราะหแลวดวยการเขยนวาดแสดงหรอปฏบตดงตารางตอไปน

การรบสาร การคดวเคราะห การสงสาร

ด/สงเกต

-----------------

ฟง

อาน

-สถานการณ

-เหตการณ

-เรองราว

-บทกลอน

-บทสนทนา

-ภาพ

-แผนภาพ

ฯลฯ

บอก/อธบาย

-----------------

เขยนบรรยาย

----------------

วาดภาพ/แผนภาพ

----------------

แสดง/ปฏบต

จะเหนไดวาการคดวเคราะหเกดขนเมอรบสารแลวกระบวนการคดจะท�าใหมปฏกรยาตอบสนองโดย

แสดงออกหรอสงสารดวยการใชภาษาแสดงขอมลทเปนเหตผลการอธบายขยายความหรอการกระท�าอนๆท

แสดงถงการคดวเคราะห เปนความสมพนธของการคดวเคราะหกบการใชภาษาทเปนปฏกรยาลกโซไดอยาง

ชดเจน

1-29ภาษากบความคด

ตวอยางของการฝกการใชความคดวเคราะห

1)วเคราะหวตถประสงคหรอเจตนาของผพด/ผเขยนวา มงเสนอขอเทจจรงหรอขอคดเหน ส�าหรบ

ขอเทจจรงนนผพด/ผเขยนประสบมาดวยตนเองหรอรบถายทอดมาจากผใดมเอกสารหรอหลกฐานอางอง

อยางไร สวนทเปนขอคดเหนเปนการใหค�าแนะน�า หรอเพอประเมนคา ใหตดสนใจ ใหขอสงเกตหรอแสดง

อารมณอาจจะวเคราะหในแงวาผพด/ผเขยนมจดมงหมายในการสงสารเฉพาะเจาะจงอยางไร

2)วเคราะหความสมพนธของเรองราว/เหตการณวา มความสมพนธกนหรอเชอมโยงกน เปนเหต

เปนผลกนอยางไร

3)วเคราะหสาระส�าคญของเรองวาคออะไร มสารอนๆ เพมเตมโดยซอนในสารนนมอะไรบาง

สรปออกมาไดกประเดน

ตวอยางการใชการคดวเคราะหขางตน อาจจะแสดงผลของการคดวเคราะหออกเปนแผนภาพ (map-

ping) ซงมชอเรยกแตกตางกน เชน แผนผง แผนภม ผงมโนมต (conceptmapping) แผนภาพความคด

(mindmapping) เปนตน ซงลวนเปนผลของความเขาใจแลวคดวเคราะหออกมาเปนสวนประกอบยอยหรอ

แนวคดยอยทจ�าแนกไดจากแนวคดหลกแนวคดรองโดยสงเคราะหสรางเปนภาพใหมหรอเปนโครงสรางตาม

แตจะคดสรางสรรคและจนตนาการ อยางมเหตผล และใชทกษะศลปะ สรางสรรคเปนแผนภาพทสวยงาม

อาจมสสนทดงดดความสนใจเชนวเคราะหและแสดงออกเปนแผนผงแสดงความสมพนธเชอมโยงของแนวคด

เปนภาพตนไมภาพกางปลาภาพวงจรฯลฯ

ตวอยางการคดวเคราะหโดยใชแผนภาพแบบตางๆ

1)แผนผงแสดงความสมพนธของความคดหลกความคดรองและความคดยอย

ความคดหลก

สตว

ความคดรอง ความคดรอง ความคดรอง

ความคดยอย ความคดยอย ความคดยอย

สตวครงบกครงน�า สตวบก สตวน�า

สตวกนพช สตวกนเนอ สตวเลยงลกดวยนม

สนข แมว

สตวปก สตวเลยง สตวใชงาน

1-30 ทกษะภาษาไทย

2)แผนภาพแสดงความสมพนธแบบล�าดบเหตการณ

กจกรรมการพฒนาการคดโดยใชค�าถาม

การวางแผนการใชค�าถาม

การเตรยมค�าถาม

การใชค�าถาม

การประเมนผล

3)แผนภาพวงจรแสดงความสมพนธของเหตการณ

ตายเกด

เตบโต สบพนธ

วงจรชวตมนษย

1-31ภาษากบความคด

3. การคดวเคราะหกบการคดระดบสง การคดวเคราะหเปนการคดทเชอมโยงกบการคดระดบสง ไดแก การคดแกปญหา การตดสนใจ

การคดอยางมวจารณญาณและการคดสรางสรรค เปนกระบวนการคดทอาจกลาวไดวา การคดวเคราะหเปน

พนฐานของการคดระดบสงดงแผนภมตอไปน

การคดอยางมวจารณญาณ

การคดสรางสรรค

การแกปญหา การคดวเคราะห การตดสนใจ

ทมา:ส�านกวชาการและมาตรฐานการศกษา. (2549). แนวทางการจดการเรยนรเพอพฒนาทกษะการคดวเคราะห. พมพครงท 2.

กรงเทพมหานคร:ส�านกงานคณะกรรมการศกษาขนพนฐานกระทรวงศกษาธการ.หนา6.

จะเหนไดวา การคดวเคราะหเปนความสามารถในการคดทเปนพนฐานของการคดระดบสง ม

กระบวนการคดทสมพนธกบการใชภาษาทงทเปนพฤตกรรมของการรบสารและการสงสารดงตารางดงน

การคดระดบสง การคดวเคราะห

1.การแกปญหา ท�าความเขาใจปญหาหาความสมพนธขอมลเพอแกปญหา เปรยบเทยบ

ทางเลอกลงมอแกปญหาตรวจสอบผลการด�าเนนงาน

2.การตดสนใจ หาเหตผลจ�าแนกขอมล เปรยบเทยบทางเลอกเพอการตดสนใจอยางม

เหตผล

3.การคดอยางมวจารณญาณ จ�าแนกแยกแยะ จดระบบขอมลอยางมเหตผล เปรยบเทยบขอมลเพอ

การตดสนใจอยางมเหตผล

4.การคดสรางสรรค เชอมโยงความสมพนธขอมล จดระบบขอมลเปรยบเทยบขอมลใหมกบ

ขอมลเดม ผสมผสานน�าไปสการสรางผลงานทสรางสรรคโดยพฒนา

จากของเดมหรอสรางขนใหม

ทมา: ส�านกวชาการและมาตรฐานการศกษา. (2549). แนวทางการจดการเรยนรเพอพฒนาทกษะการคดวเคราะห. พมพครงท 2.

กรงเทพมหานคร:ส�านกงานคณะกรรมการศกษาขนพนฐานกระทรวงศกษาธการ.หนา5.

1-32 ทกษะภาษาไทย

จากตารางจะเหนไดวาการคดวเคราะหมความสมพนธกบการคดระดบสงหลายประเภทเปนกระบวนการ

คดทมขนตอนจากความเขาใจขอมลหรอสารทเปนปญหามการคดแยกแยะสาเหตของปญหาและหาความ-

สมพนธกบการคดคาดคะเนถงผลกระทบของปญหาและคดไตรตรองหรอใครครวญวามทางเลอกหรอวธ

แกปญหาอยางไรแลวจงตดสนใจตามเหตผลทไดแยกแยะและเปรยบเทยบทงขอด-ขอเสยอยางรอบคอบแลว

จากนนจงคดประเมนและการคดอยางมวจารณญาณสวนการคดวเคราะหทสมพนธกบการคดสรางสรรค

ในล�าดบทสเปนการคดทชวยในการคดสรางสรรคสงใหมทไมซ�ากบความคดเดมดงนนกระบวนการคดวเคราะห

จงเปนขนตอนส�าคญของการคดทน�าไปสกระบวนคดขนสงแบบอนๆทควรฝกฝนตามล�าดบขนตอนตอไป

กจกรรม 1.2.2

1. การคดวเคราะหมกระบวนการการคดอยางไร ใหสรปโดยสงเขป

2. ฟงหรออานบทความทนาสนใจ แลวคดวเคราะหและสรปประเดนวา บทความนใหขอเทจจรง

อะไร และใหขอคดเหนอะไร

3. ท�าแผนภาพความคดหลก ความคดรอง และความคดยอยของบทความตามขอ 2 ออกแบบ

และระบายสแผนภาพใหสวยงาม และมศลปะ

(ใหเขยนตอบกจกรรมในแบบฝกปฏบต และตรวจคำาตอบจากแนวตอบกจกรรม)

เรองท 1.2.3

การคดอยางมวจารณญาณ

มนษยรบรเรองราวตางๆมากมาย เปนขอมลทตองใชความสามารถในการคดระดบตางๆ โดยเฉพาะ

การคดอยางมวจารณญาณซงเปนการคดขนสงทมบทบาทส�าคญและมประโยชนตอการสอสารในชวตประจ�าวน

และการท�ากจกรรมกบบคคลอนๆ

1. ลกษณะของการคดอยางมวจารณญาณ การคดอยางมวจารณญาณเปนการคดพจารณาไตรตรองอยางมเหตผลเพอมงเนนการตดสนวาสงใด

ควรเชอหรอสงใดควรท�าลกษณะของการคดอยางมวจารณญาณมขนตอนดงน

1)พจารณาสารทไดรบอยางละเอยดทงเนอหาและการใชภาษาเพอสรปประเดนใหชดเจนวาม

สาระเกยวกบอะไรมการระบความหมายและเรองราวอยางไร

1-33ภาษากบความคด

2)พจารณาความนาเชอถอของแหลงขอมล วเคราะหขอมลวานาเชอถอหรอไม อยางไร เปน

ขอเทจจรงหรอเปนขอคดเหนทสมเหตสมผลหรอไม

3)ตงค�าถามตางๆ เพอหาค�าตอบในขนสดทาย เปนการคดไตรตรองโดยตงค�าถาม ถาม-ตอบ

ใหไดหลายแงมมเชนค�าถามเปรยบเทยบค�าถามวธการตรวจสอบและการคนหาขอมลเพมเตมฯลฯจะท�าให

ไดค�าตอบทเปนทางเลอกในแงมมทถกตอง

4)ตดสนคณคา เปนขนตอนการพจารณาทางเลอกหลงจากการตงค�าถามแลวซงจะไดขอมล

เพยงพอทจะเปรยบเทยบผลด-ผลเสยกอนตดสนใจเลอก

5)สนนษฐานหรอคาดคะเนผลทจะเกดขน เมอตรวจสอบวเคราะหขอมลแลวเปรยบเทยบโดย

ตงค�าถามเพอหาค�าตอบและตดสนใจแลว กจะคาดการณ คาดคะเนหรอสนนษฐาน (ตงสมมตฐาน) ไดวาจะ

เกดสงใดมผลดหรอผลเสยอยางไร

6)ตดสนใจเปนขนการคดทจะเลอกทางเลอกทดทสดหลงจากคดไตรตรองอยางรอบคอบและ

ตามทคาดการณถงผลทจะเกดขนแลว

การคดอยางมวจารณญาณแตละขนตอนมความสมพนธเกยวของกบสารและผสงสารเปนอยางมากจง

ไมไดจ�ากดขอบเขตของการคดเฉพาะบคคลแตจะเกยวของกบผอนดงนนเมอจะใชการคดอยางมวจารณญาณ

จงตองรจกมปฏสมพนธทดและแสดงออกในลกษณะทดเชนการแลกเปลยนความคดและขอมลทเปนทางเลอก

การยอมรบความคดและปฏบตตามขอเสนอแนะของผอนเปนตน

2. ขนตอนการรบสารอยางมวจารณญาณ ในชวตประจ�าวนมสารทฟงด และอานทตองใชความคดอยางมวจารณญาณเปนจ�านวนมากจงควร

มแนวการรบสารอยางมวจารณญาณตามล�าดบขนตอนดงน

1)ท�าความเขาใจสารอยางถถวนมสมาธตงใจรบสารจบใจความหรอสาระส�าคญของสารไดถกตอง

และครบถวน

2)ละอคตในการรบสารเชนชอบ-ไมชอบไมสนใจไมเชอไมชอบสารทฟงดอานเปนตนการมอคต

จะท�าใหไมตงใจรบสารหากมความชนชอบเปนพเศษกจะท�าใหละเลยไมไดสงเกตขอบกพรองอนๆท�าใหการคด

ผดพลาดได

3) จบประเดนส�าคญทเปนประเดนหลกของสารทผพด ผแสดง หรอผเขยนตองการสอสาร ควร

จดบนทกไวไมควรบนทกละเอยดทกค�าพดหรอทกถอยค�าแตบนทกเฉพาะสาระส�าคญเทานน

4)คดวเคราะห จ�าแนกประเดนส�าคญวา สวนใดเปนขอเทจจรงทเปนความร สวนใดเปนขอคดเหน

หากไมเขาใจสารทฟงดหรออานเพราะมความรไมเพยงพอหรอขาดความรกควรแสวงหาความรเพมเตมจาก

แหลงความรตางๆหรอจากการสอบถามจากผรคนอนๆ

5)พจารณาไตรตรองประเดนส�าคญแตละสวนอยางละเอยดรอบคอบทกแงมมแลวสรปใหไดวาสาร

ทฟงดหรออานมคณคา-ประโยชนอยางใดมขอด-ขอเสยอยางใดควรเชอหรอควรปฏบตตามหรอไมอยางไร

6) น�าความรความคดทฟงด อานหลงจากไดคดพจารณาไตรตรองอยางมวจารณญาณแลวไปใช

ประโยชนและใหเกดผลดตอชวตและการท�ากจกรรมตางๆตอไป

1-34 ทกษะภาษาไทย

ขนตอนของการใชการคดอยางมวจารณญาณในสถานการณของการสอสารดวยการใชภาษาฟงดและอาน

ดงกลาวมขนตอนทละเอยดซบซอน แตในสถานการณจรง ระบบการท�างานของสมองทเปนกระบวนการคด

อยางมวจารณญาณ แตละขนตอนจะเกดขนพรอมๆ กน หากไดฝกฝนตามขนตอนดงกลาวขางตนแตละ

ขนๆ อยางสม�าเสมอ กจะเกดทกษะความช�านาญ เมอฟง ด และอานสารในโอกาสตางๆ กจะสามารถใช

กระบวนการคดอยางมวจารณญาณไดตามธรรมชาตและไมรสกไดวามความซบซอนยงยากแตประการใด

3. การใชความคดอยางมวจารณญาณรบสารโนมนาวใจ ในปจจบนมสารประเภทโนมนาวใจการประชาสมพนธและการโฆษณาสนคาตางๆมากมายอาจกลาว

ไดวา เปนยคบรโภคนยมทมการตลาดทตองการโนมนาวใจผบรโภคดวยกลวธทดงดดใจตางๆการคดอยางม

วจารณญาณจงมความส�าคญเปนอยางมาก ท�าใหร เทาทนขอมลขาวสารและไมตกเปน “เหยอ” ของ

การโฆษณาชวนเชอ จงควรฝกฝนการใชการคดอยางมวจารณญาณในสถานการณทถกโนมนาวใจ มล�าดบ

ขนตอนดงน

1)ก�าหนดหรอวางเปาหมายในการคดอยางชดเจนเชนตองการรบสารโนมนาวใจเปนความรหรอเพอ

ใชประโยชนอยางไร

2)ประมวลหรอรวบรวมขอมล และวเคราะหขอมลในดานขอเทจจรง ขอคดเหนตางๆทเกยวกบ

ประเดนทคดโดยคดอยางรอบคอบในลกษณะของการคดกวางคดลกหรอคดไกล

3)จ�าแนกแยกแยะขอมลเปนหมวดหมและเลอกขอมลทเหมาะสมกบเปาหมายทวางไวมาใช

4)ประเมนขอมลทน�ามาใชตามเปาหมายในดานความถกตองความพอดและความนาเชอถอ

5)พจารณาขอมลทจะใชตามหลกเหต-ผล เพอแสวงหาทางเลอก อาจจะใชกลวธการตงค�าถามและ

คนหาค�าตอบในแงมมตางๆ

6) เลอกทางเลอกหรอขอมลทเหมาะสมโดยพจารณา/คาดการณถงผลทจะเกดตามมา

7)ชงน�าหนกของทางเลอกหรอขอมลทเลอกโดยค�านงถงผลได-ผลเสยคณ-โทษทจะเกดขนในระยะ

สนและระยะยาว

8)ไตรตรองคดทบทวนกลบไปกลบมาอยางรอบคอบ

9)ประเมนทางเลอกและลงความเหนเกยวกบประเดนทคด

วธการคดดงกลาวมหลายขนตอนแตจะท�าใหรบสารประเภทโนมนาวใจไดอยางถกตองเหมาะสมและ

ไดรบประโยชนเตมทไมดวนคดหรอท�าสงตางๆอยางผลผลามจนขาดความรอบคอบซงอาจจะสรางความเสยหาย

แกตนและสงคมได ดงนนจ�าเปนทจะตองฝกฝนตนเองและเสรมสรางกระบวนการคดอยางมวจารณญาณ

ใหเกดขนแลวน�ามาใชในชวตทตองรบรขอมลขาวสารทชวนเชอและมอยางมากมายในยคโลกไรพรมแดน

1-35ภาษากบความคด

กจกรรม 1.2.3

ใหอานขอความทก�าหนดใหในแบบฝกปฏบต2ขอความแลวระบวาเปนสารประเภทใด(อาจจะ

เขยนแผนภาพเพอชวยวเคราะหเนอหา)และอธบายวาควรใชการคดอยางมวจารณญาณอยางไร

(ใหเขยนตอบกจกรรมในแบบฝกปฏบต และตรวจคำาตอบจากแนวตอบกจกรรม)

1-36 ทกษะภาษาไทย

แผนการสอนตอนท 1.3

การพฒนาสมรรถภาพการคดกบการใชภาษา

โปรดอานหวเรองแนวคดและวตถประสงคของตอนท1.3แลวจงศกษารายละเอยดตอไป

หวเรอง1.3.1ความรเกยวกบธรรมชาตของสมองกบการพฒนาการคด

1.3.2การพฒนาการคดระดบสง

1.3.3การพฒนาการคดกบการใชภาษาแสดงเหตผลและการนยาม

แนวคด1. สมองเปนอวยวะสวนส�าคญในการคดและการเรยนรของมนษย ควบคกบความสามารถใน

การใชภาษา การเขาใจธรรมชาตของระบบการท�างานของสมองจะท�าใหมนษยสามารถ

พฒนาการคดและการเรยนรไดโดยไมมขดจ�ากด และมทกษะภาษาควบคกนไปดวยตาม

ลกษณะเฉพาะของแตละบคคล

2. การพฒนาการคดระดบสงสงเสรมใหรบสารไดถกตอง โดยการเสรมสรางคณสมบตและ

ลกษณะนสยทดในการสอสาร และใชกระบวนการคดวเคราะหวจารณ การคดอยางม

วจารณญาณและการคดสรางสรรค

3. การพฒนาการคดระดบสงในกระบวนการสอสาร มกใชในสถานการณทเกดปญหาหรอ

มความขดแยงกน โดยใชภาษาแสดงเหตผลและการนยาม ซงท�าใหเขาใจรวมกนและม

การยอมรบซงกนและกน

วตถประสงค เมอศกษาตอนท1.3จบแลวนสตสามารถ

1.อธบายลกษณะธรรมชาตของสมองในการคดและการเรยนรได

2.อธบายการพฒนาการคดและยกตวอยางตามทระบประเภทของการคดใหได

3.อธบายลกษณะของการใชภาษาในการแสดงเหตผลและการนยามได

4.ยกตวอยางการใชภาษาแสดงเหตผลและการนยามได

1-37ภาษากบความคด

เรองท 1.3.1

ความรเกยวกบธรรมชาตของสมองกบการพฒนาการคด

การคดของมนษยเปนปรากฏการณตามธรรมชาตของกระบวนการท�างานรวมกนของสมองสวนคด

ทแบงเปนสองซกกบเซลลประสาทการพฒนาการคดจงตองเขาใจธรรมชาตของระบบสมองและสรางโอกาสใน

การคดและการเรยนรของมนษยเพอพฒนาใหเกดสตปญญา ในปจจบนวงการศกษาไดศกษาระบบการท�างาน

ของสมองสงเคราะหและบรณาการกบความรดานจตวทยาการเรยนรจตวทยาพฒนาการตามวยของมนษยใน

แตละชวงวย*เพอจดการศกษาทเหมาะสมซงน�ามาใชเปนแนวทางการพฒนาความสามารถในการใชภาษาเพอ

การสอสารไดอกทางหนงดวย

นายแพทยยงยทธ วงศภรมยศานต (2550) ไดอธบายความรเกยวกบธรรมชาตของสมองในการคด

และการเรยนร ซงเปนแนวคดในการสรางโอกาสของการเรยนร โดยเชอมโยงขอมลความรทมอยมากมายกบ

การท�างานของสมอง และเปดโอกาสใหมการพฒนาความสามารถของการคด เปนการเรยนรทสอดคลองกบ

การท�างานตามธรรมชาตของสมองทเรยกวาBrain–basedLearning

การพฒนาความสามารถในการคดและการเรยนร เพอเปนแนวทางการพฒนาความสามารถในการใช

ภาษาเพอการสอสารควรมพนฐานความรและความเขาใจธรรมชาตของสมองดงค�าอธบายตอไปน

ธรรมชาตการเรยนรของสมอง

1) สมองเรยนรจากการมปฏสมพนธกบสงแวดลอม

สงทเรยนรนนจะตองปรากฏตอสมองทามกลางสงแวดลอมมนอยและคณสมบตตางๆทมนจะปรากฏ

ออกมากคอการรบรหรอการรบสมผสจากสงนนๆผานสมผสทง5เขามาสระบบการท�างานของสมอง

ความส�าเรจเบองตนอาจประกนไดจากการไดเรยนรการสมผสหรอมชวตอยจรงกบสงทเรยนรนน

2) สมองหาความหมายของสงทเรยนร (The Brain searches for meaning)

สมองเรยนรสงตางๆโดยการหาความหมายหรอความสมพนธของสงทเรยนรกบสงอนๆสมองปฏเสธ

ทจะใหความสนใจกบสงทไมมความหมายตอบไมไดวาท�าไม(สมอง)ฉนตองเรยนรสงนน

สงทส�าคญอนดบตนๆคอท�าใหสงทจะเรยนรมความหมายตอผเรยน

3) สมองเรยนรโดยการสรางความสมพนธในแบบแผนการเรยนร (patterning)

สมองคนหาความหมายโดยการคนหาแบบแผนในสงทรบรเขามา ความหมายของสงตางๆ ไดจาก

การสรางความสมพนธระหวางการสมผสตางๆของสงตางๆทผานเขามาสระบบการท�างานของสมองความเหมอน

และความตางของสมผสจะถกเปรยบเทยบจ�าแนกจดกลมจดจ�าการสรางความสมพนธของแบบตางๆทปรากฏ

เขามาท�าใหแยกแยะสงหนงออกจากสงอนๆ ได เกดเปนความรจกถงคณสมบตของสงนน โดยวธน นามธรรม

*ศกษาเพมเตมเกยวกบพฒนาการของสมองในชวงวยตางๆและปจจยทสงเสรมพฒนาการการคดและการเรยนของสมองใน

ภาคผนวกหนวยท1หนา1-58-1-61

1-38 ทกษะภาษาไทย

จะถกพฒนาขนจากรปธรรมระบบตรรกะหรอการใชเหตผลเปนพฒนาการทซบซอนขนของแบบแผนการเรยนร

โดยเฉพาะแบบแผนการเรยนรทมล�าดบและความตอเนอง(patternofsequences)

การสรางความสมพนธในแบบแผนการเรยนร คอการสรางเครอขายจดเชอมตอของใยประสาท การ-

เขาใจจงหวะเวลาทจะน�าเสนอสงทเรยนรใหแกสมองเปนขนตอนจะชวยใหการพฒนาวงจรการเรยนรนเปนไป

อยางรวดเรวและมนคงการจดกระบวนการใหเกดการเรยนรคอการถายทอดความเขาใจในเรองนออกมาเปน

กระบวนการเรยนการสอน

4) สมองเรยนรพรอมกนทกระบบ การเรยนรเปนแบบองครวม

กอนสมองอาจแบงออกเปนซกซายขวา และแบงออกเปนหลายสวน ตามความเฉพาะเจาะจงใน

การประมวลผลบางเรองทแตกตางกน แตการรบรและการเรยนรเกดขนจากการประสานเชอมโยงขอมลทรบร

เขามาพรอมกนทกสวนและโดยลกษณะน สงทถกรบรหรอเรยนรจะกอรปขนมาในลกษณะทสมพนธกบสงอน

สวนยอยจะถกรบรอยในโครงสรางขององคาพยพใหญ และการด�ารงอยของสงใดสงหนงกคอคณสมบตยอย

ของสงนนรวมกน

การเรยนรภาษาเปนตวอยางของการเรยนแบบองครวมการเลยนเสยงได หรอรความหมายของเสยง

หรอสญลกษณแตละตวและจบมาเรยงกน ไมไดกอใหเกดความเขาใจในภาษาการรเรองราวหรอบรบททงหมด

ในภาษาคอพนฐานส�าคญทท�าใหสามารถใชภาษาได

5) อารมณเปนสวนประกอบและมบทบาทสงยงตอการขบเคลอนการเรยนร

การสรางความสมพนธในแบบแผนการเรยนรหรอการท�าความรจกกบสงตางๆอาจเบยงเบนไปและ

ท�าใหสงหนงดแตกตางจากทมนเปน เมอเปรยบเทยบระหวางขณะอารมณทแตกตางกนสงตางๆเปนอยอยางท

สมองคดวามนเปนถาสงทมนเปนจรงๆตางจากทสมองคดวามนเปนมากเรยกวามอคตในการมองมากนอกจากน

อารมณยงชน�าวา บางสงนาสนใจกวาบางสง ความนาสนใจหรอชอบกคอมความส�าคญหรอความหมาย

ตอผเรยนมากกวาการเรยนรถกกระตนโดยความหมายทเกยวพนกบความรสกหรออารมณ

อารมณจะถกใชเปนทางผานไปสการเรยนรการเรยนรทยกระดบขนสงมากแลวจะตองรจกและจดการ

กบอารมณไดตามสมควร

6) ความส�าเรจของเดกเปนเงอนไขทางบวกของการเรยนร สวนความลมเหลวเปนทางลบ

กระบวนการเรยนรตองหลอเลยงความรสก/อารมณทเกดขนในการเรยนรไวในทางบวกความส�าเรจท

เกดขนเปนขนตอนจากงายไปสซบซอนท�าใหเกดความทาทายทจะเรยนรมากขนในขนตอไปความทาทายจะเกดขน

ถารวาความส�าเรจยงมทางเปนไปได และจะชวยพาการเรยนรกาวขามความลมเหลวทเกดขน ซงไมอาจ

หลกเลยงไดในบางครงบางคราว

7) การเรยนรเกดขนตอทกสง ทงกบสงทสนใจและสงทผานการรบรไปโดยไมตงใจ

แมสงทถกใหความสนใจจะกระตนการเรยนรใหเกดขนอยางมประสทธภาพมากกวา แตทกสงทผาน

เขามาในประสาทสมผสรบรจะถกเรยนรความถของการรบรของสงตางๆจะน�าพานยส�าคญของสงนน

การโฆษณา การจงใจสรางภาพกอใหเกดนยส�าคญเทยมขนมา สงทมนยส�าคญท�าใหการเรยนรม

ความซบซอนมากขน และท�าใหการสรางความสมพนธในแบบแผนการเรยนรท�าไดยากและอาจสรางความรท

เทาเทยมขนตามการจงใจทโฆษณานน

1-39ภาษากบความคด

8) สมองท�างาน และการเรยนรเกดขนทงในภาวะรตวและภาวะทพนไปจากความส�านกร

ภาวะทไมรตว เชนการหลบ เปนเพยงการพกกจกรรมบางอยางของรางกาย แตการท�างานของสมอง

ยงด�าเนนอยตลอดเวลาสมองมการประมวลผลบางอยางเกยวกบความทรงจ�าในขณะหลบการเปลยนแปลง

ทางชววทยาของเซลลสมองเกดขนตลอดเวลาไมวาจะตงใจหรอไมตงใจจะรตวหรอไมรตวกตาม

9) สมองเรยนรโดยใชระบบจดจ�าเพอชวยในการคด

การท�างานของสมองคอการตดตอกบภายนอกคอการรบรและการตอบสนอง และการประมวลผล

ภายในคอการคดและการจ�า การคดคอสมองคนหาความหมายโดยการคนหาแบบแผนในสงทรบรเขามา คอ

การเรยนรโดยการสรางความสมพนธในแบบแผนการเรยนร (patterning)สวนการจ�ามไวเพอรองรบการคดซง

เปนกระบวนการระหวางการรบรและการตอบสนอง

ระหวางการเรยนร สมองจะคดประเมนความส�าคญของการรบรใหมทเกดขนทกขณะเวลาทผานไป

สมองมระบบความจ�าทใชงานระหวางการคดจ�ากด เปนระบบความจ�าชวคราวเชนเดยวกบหนวยความจ�าใน

คอมพวเตอร สมองจะเรยกใชขอมลทจ�าไวในระบบความจ�าระยะยาวซงเกบไวในสวนตางๆของสมองความจ�า

จงจ�าเปนตอการเรยนรและการคดไดเรวเกยวพนกบความรความจ�าทมอยเดมการเรยนรสงใหมอาศยความรเดม

สรางความสมพนธใหมและจดจ�าการเรยนรใหมนนไวในระบบความจ�าระยะยาว

10) การเรยนรของสมองอาศยการเปลยนแปลงทางชววทยาและเปนการพฒนาตอเนองตอยอด

ความรความเขาใจความจ�าความช�านาญ เปนปรากฏการณเชงพฤตกรรมทสะทอนการเปลยนแปลง

ภายในคอวงจรเชอมตอเครอขายเซลลทเกดขนภายในสมอง การเปลยนแปลงทเกดขนภายในนตองใชเวลา

การเปลยนแปลงทซบซอนเกดขนบนการเปลยนแปลงชนตนทเรมมากอนการเปลยนแปลงทางชววทยานยงม

จงหวะชวงเวลาของการเปลยนแปลง การเปลยนแปลงบางอยางไมมผลสะทอนออกมาใหเหนในทนท และ

การเปลยนแปลงบางอยางไมสามารถเกดขนได เพราะเงอนไขหรอความเจรญเตบโตทางชววทยาของระบบเซลล

สมองยงไมเอออ�านวย

11) สมองเรยนรไดไมมขดจ�ากด

เซลลในสมองมหนงแสนลานเซลลแตละเซลลตดตอเชอมโยงกบเซลลอนไดหนงหมนเซลลการตดตอ

เชอมโยงกนของเซลลคอวงจรตวแทนของการเรยนรทเกดขน รปแบบของการตดตอเชอมโยงกนทเปนไดจาก

การค�านวณมมากเกนประมาณหมายความวามการเรยนรทเปนไปไดอกมหาศาลในชวงชวตของมนษยนนม

เซลลสมองทยงไมไดถกใชงานอกจ�านวนมาก

12) สมองแตละคนมลกษณะเฉพาะหนงเดยว

....

ขอความขางตนอธบายความรเกยวกบธรรมชาตของสมองทซบซอนและมความส�าคญตอกระบวนการคด

ทท�าใหมนษยเกดการเรยนร กลาวโดยสรปคอสมองของมนษยแตละคนมลกษณะเฉพาะทแตกตางกนสมอง

ท�างานตลอดเวลาทมชวตและการท�างานของสมองท�าใหเกดการเรยนรสงตางๆโดยไมมขดจ�ากดตามเงอนไข

การท�างานของสมองทางกายภาพอารมณ และจตใจการท�างานของสมองเกดการเรยนรสงใหมๆดวยการม

ทศนคตทด ขจดอคตออกไป นอกจากนการมปฏสมพนธกบสภาพแวดลอมท�าใหเกดการเรยนรไดด โดย

การจดประสบการณการเรยนรทมความหมายและการเรยนรแบบองครวม ใชแบบแผนการเรยนรทจะท�าให

ผเรยนมประสบการณตรงหรอไดสมผสดวยตนเองโดยใชการคดวเคราะหเปรยบเทยบและพฒนาการคดจาก

1-40 ทกษะภาษาไทย

รปธรรมเปนนามธรรม มล�าดบการคดทท�าใหเรยนรไดอยางตอเนองจากงายไปสความซบซอน และควรใหผล

ยอนกลบในทางบวกกลาวคอ ใหประสบความส�าเรจในการเรยนร และทาทายใหคดและเหนความส�าคญของ

สงทเรยนร เพอใหผเรยนสนใจเรยนรโดยไมมขดจ�ากดและพฒนาการคดและการเรยนรสงตางๆตลอดชวต

ไมจ�ากดเวลาและโอกาส

กจกรรม 1.3.1

ใหเขยนแผนภาพ เรอง ความรเกยวกบธรรมชาตของสมองกบการพฒนาการคด แสดงแนวคด

หลก แนวคดรอง แนวคดยอย และความสมพนธของเนอหาทแสดงถงความส�าคญทบคคลจะตองเขาใจ

ธรรมชาตชองสมอง เพอเปนแนวคดในการพฒนาทกษะภาษาไทยตอไป

(ใหเขยนตอบกจกรรมในแบบฝกปฏบต และตรวจคำาตอบจากแนวตอบกจกรรม)

เรองท 1.3.2

การพฒนาการคดระดบสง

แมวามนษยจะมทกษะการคดและไดเรยนรสงตางๆ ตามพฒนาการของสมองในแตละชวงวยแลว

มนษยยงตองฝกฝนการคดอยางสม�าเสมอเพอพฒนาการการท�างานของสมองอยางตอเนองไมเกดภาวะ“สมอง

ฝอ” และยงใชทงการคดทวไปและการคดระดบสงในชวตประจ�าวน

เมอบคคลไดรบขอมลใหมจากการสงเกตการส�ารวจการตงค�าถามการเกบรวบรวมขอมลฯลฯซง

เปนปฏกรยาตอบสนองตอสารแลวสมองจะท�างานโดยใชกระบวนการคดในระดบความจ�าความเขาใจการน�า

ไปใช และการวเคราะห แตส�าหรบผเรยนในระดบสงจ�าเปนตองใชทกษะการคดทวไปเหลานเปนพนฐาน

การพฒนาทกษะการคดระดบสงไดแกการคดวเคราะหเพอการวจารณการคดอยางมวจารณญาณและการคด

สรางสรรคเพอพฒนาคณภาพชวตทสมบรณแบบตอไป

1. แนวคดในการพฒนาความสามารถของการคดระดบสง โดยทการคดเปนเครองมอทเชอมโยงใหเกดการเรยนร เปนความสามารถทางปญญาทมความส�าคญตอ

การศกษาหากบคคลมความสามารถในการคดกจะชวยเพมพนใหมความรอบรและมวสยทศนซงชวยใหประสบ

ความส�าเรจในชวตไดและยงชวยใหมความคดทน�ามาใชเปนเครองมอคลคลายสถานการณและแกไขปญหาตางๆ

ไดดงนน ในระบบการศกษาแตละระดบจงมการจดการศกษาซงมเปาหมายเพอใหผเรยนมความรความสามารถ

ทจะด�ารงชวตในสงคมไดอยางมความสขการจดการศกษาจงก�าหนดใหมกจกรรมการเรยนรทฝกฝนและพฒนา

1-41ภาษากบความคด

ใหมทกษะการคดทเชอมโยงกบประสบการณ โดยใชการคดวเคราะหและการตความ เพอสรางองคความรใหม

ผเรยนจะไดมประสบการณและมความรทน�าไปใชพฒนาคณภาพชวตและการศกษาตลอดชวตกลาวอกนยหนง

คอการใหความส�าคญกบ“การคดเปน” ควบคกบการเรยนรวชาการนนเอง

การคดเปนมนยของการใหความส�าคญกบการจดประสบการณการเรยนรเพอใหผเรยนมโอกาสฝกฝน

และพฒนาการคดระดบสงซงเปนวธการคดทกระท�าควบคกบการใชทกษะภาษาเรมจากการเสรมสรางคณสมบต

และลกษณะนสยทเปนปจจยภายในของบคคลและเปนเงอนไขหรอปจจยภายนอกในการท�างานของสมองโดย

ฝกฝนการคดระดบสงในสถานการณทจดขนเพอเปดโอกาสใหเรยนรไดฝกฝนและพฒนาการคดดวยตนเอง

ตอไป

2. การเสรมสรางคณสมบตและลกษณะนสยกบการพฒนาการคด การเสรมสรางคณสมบตและลกษณะนสยทดมบคลกลกษณะของการเปนผคดเปนชวยใหมความสามารถ

ในการคดระดบสง เมอรบสารตางๆ นอกจากจะรบรความหมาย มความเขาใจตรงตามเจตนาของผสงสาร

(ผพดผเขยน)แลวยงน�าไปใชพฒนาคณภาพชวตและเปนผมความคดบวกทเปนพลงในการด�าเนนชวตตอไป

อกดวย

คณสมบตและลกษณะนสยทเอออ�านวยใหสามารถคดในระดบสง ม 8 ประการ แสดงออกเปน

พฤตกรรมหรอลกษณะของบคคลดงตารางตอไปน

ลกษณะนสย พฤตกรรมหรอลกษณะทบงช

1.ใจกวางและเปนธรรม - มใจเปนกลางมความยตธรรมรบรรบฟงความรสกและความคดเหน

ของผอนมโลกทศนกวางไกลรบและไตรตรองขอมลอยางรอบคอบ

มเหตผล รบรขอมลตรงตามความเปนจรง ไมล�าเอยงหรอมอคตม

การตดสนทถกทางไมผดพลาด

2.มสมาธด - มสภาพความมนคงของจตทแนวแนไมฟงซานแยกแยะขอมลตางๆ

ทปรากฏไดวาเปนจรงหรอเปนสงปรงแตง เขาใจเหตการณอยาง

ถกตองตามความจรง

3.ชางวเคราะหและผสมผสาน - รจกมองสงตางๆ ไดหลายแงหลายมม วเคราะหรายละเอยดของ

สงตางๆไดและรจกผสมผสานขอมลใหมขนไดหลายรปแบบ

4.มความพรอมในการท�างานของ

สมองด

- มความสามารถเชอมโยง รบปรบเปลยนความรเดมใหเชอมตอกบ

ประสบการณหรอสงเราใหมทรบไดอยางรวดเรว

5.มความกระตอรอรนใฝร - ตนตว อยากรอยากเหน อยากคดอยากท�าในสงทแปลกๆ ใหมๆ

ชางสงสย และพรอมทจะคดคนหาค�าตอบของสงนนๆ กลาเสยง

กลาทดลองบนพนฐานของความมเหตผลและถกทาง

1-42 ทกษะภาษาไทย

ลกษณะนสย พฤตกรรมหรอลกษณะทบงช

6.ขยนตอสและอดทน - ไมยอมแพตอโชคชะตามใจสมความพยายามและตงใจทจะแกปญหา

สามารถทนตอสภาวะทคลมเครอและซบซอนไดไมหาทางออกแบบ

ผดๆ

7.มนใจในตนเอง - มพฤตกรรมทแสดงออกถงความเปนตวของตวเองสามารถตดสนใจ

อยางถกตองและเฉยบขาด มความมนคงทางอารมณ มมโนทศน

เกยวกบตวเองตรงตามความเปนจรง

8.มความนารกนาคบ - มความออนนอมถอมตน ไมกาวราว เขาใจจตใจของคนอน ม

อารมณขนมความจรงใจเปนทปรกษาทดเคารพกฎระเบยบมวนย

เปนสมาชกทดของสงคม

ทมา:อางถงในกรมวชาการกองวจยทางการศกษา.การสงเคราะหรปแบบการพฒนาศกยภาพของเดกไทยดานทกษะการคด.หนา209-

210.

คณสมบตและลกษณะนสยดงกลาวเปนปจจยทชวยใหมความสามารถในการคดระดบสงทมคณภาพ

สงเสรมการเรยนรภาษาและใชประโยชนในการท�ากจกรรมการเรยนรตางๆไดมากขนชวยใหบรรลผลส�าเรจได

ตามตองการเปนแนวคดทสนบสนนความเชอวาบคคลทมคณสมบตและลกษณะนสยดเปนผทมบคลกภาพท

พรอมจะพฒนาความคดและทกษะการใชภาษาไดเปนอยางดเชนกน

3. ตวอยางสถานการณการพฒนาการคดระดบสงกบทกษะการใชภาษา การคดระดบสงเปนทกษะการคดทมความสมพนธกบความสามารถในใชภาษาในลกษณะเปนปฏกรยา

ลกโซมประโยชนตอการเรยนรในระดบอดมศกษาและการท�างานในหวขอนจะยกตวอยางการพฒนาการคดท

สมพนธกบการใชภาษาดงททศนาแขมมณและคณะ(2540).ไดอธบายในหนงสอสงเคราะหรปแบบการพฒนา

ศกยภาพของเดกไทยดานทกษะการคด เพอเปนแนวทางการพฒนาการคดดวยตวเองในโอกาสตอๆไปดงน

ตาราง (ตอ)

1-43ภาษากบความคด

3.1 สถานการณการพฒนาการคดวเคราะหวจารณ

(การรบสาร)

เกดภาวะความสงสย

รบรปญหาเปนปญหาเกดความสงสย

ลงเลขดแยงยงยากใจ

เกดความอยากรค�าตอบ

ตระหนกในปญหาเหนวาเปนเรองส�าคญ

นาสนใจ

แสวงหาค�าตอบ

โดยการคนหาคนควาไตถาม

คนหาแหลงขอมลใชขอมลวเคราะหโดย

• การก�าหนดปญหา

• การคาดคะเนค�าตอบ

• การรวบรวมขอมล

• การวเคราะหขอมล

• การสรปผลการวเคราะหขอมล

ทดสอบค�าตอบ

สรปค�าตอบ

สรปวาสถานการณทมการสอสารเมอรบสารแลวกใชความสามารถในการคดโดยค�านงถงสาระเนอหา

ทรบสารแลวน�ามาใชพฒนาสมอง เปนกจกรรมหรอประสบการณทนาสนใจ กระตนใหเกดความสนใจใครร

อาจจะคดเปนค�าถามหรอเปนปญหาทขดแยงซงยงคดหาค�าตอบไมไดจงแสวงหาขอมลเพมเตม(จากการฟง/

การอาน)ทเปนค�าตอบเปนวธแกไขปญหาทศกษาคนควาเพมเตมและสรางเปนความคดใหมทมทางเลอกหลายทาง

แลวเลอกทางเลอกทเหมาะสมมเหตผลนาเชอถอไดมาเปนค�าตอบเพอใชภาษาสงสารดวยการพดหรอการเขยน

1-44 ทกษะภาษาไทย

3.2 สถานการณการพฒนาการคดอยางมวจารณญาณ

(การรบสาร)

ระบหรอท�าความเขาใจ

ประเดนปญหาหรอขอโตแยง

รวบรวมขอมลทเกยวของจากแหลงตางๆ

แหลงทมาของขอมลมความนาเชอถอหรอไม

ขอมลมความพอเพยงหรอไม

ใช

ใช

หยด

ไมใช

ไมใช

ระบลกษณะขอมล

ตงสมมตฐาน

ลงขอสรป

ขอสรปมความสมเหตสมผลหรอ

สรปไดวา การพฒนาการคดอยางมวจารณญาณเกดขนเมอมการรบสาร และมพนฐานการคดท

ตอยอดจากการคดวเคราะห โดยใชทกษะภาษาแสดงผลของการคดทเพมจากการคดวเคราะหและประเมนคา

ไดแกการคดคาดคะเน(การตงสมมตฐาน)และการตดสนใจ(การลงขอสรป)

1-45ภาษากบความคด

3.3 สถานการณการพฒนาการคดสรางสรรค

เมอรบสารกขยายขอบเขตความคดนอก-

ระบบออกจากความคดหรอความเชอเดม

เปนความคดแปลกใหมทไมเคยมมากอน

ก�าหนดเปาหมายในการคด

•แกปญหา

•สรางสรรคสงใหม(ประดษฐสงใหม)

•ตองการรใหชดเจนถกตองสมเหต

สมผล

(ตอยอดความรเดมเปนความรใหม)

รวบรวมขอมลความรทกษะการสงเกต

ขอมลทเชอถอไดมากพอ

สรางทางเลอกทเปนไปได

ประเมนและสรางสรรค

ตามทางเลอกทเลอกไว

ใชกระบวนการกลม

ระดมสมอง

รบฟงความคด

ความรสกของคนอน

(ใชทกษะฟง-พด-อาน-

เขยนรวมกน) เลอกทางเลอกทเหมาะสม

ชงน�าหนกขอมลพจารณาขอดขอดอย

ผลกระท�าโดยคดอยางละเอยดรอบคอบ

ถกตองตรงเปาหมาย

• ใชจนตนาการ

• คดใหมในแงบวก

• คดแนวใหมทใชไดจรง

• มความเหมาะสม

• มอสระในการคด

(คดนอกกรอบ)

สรปไดวา กระบวนการคดสรางสรรค ใชความสามารถของการคดวเคราะหและการคดอยางม

วจารณญาณเมอรบสารโดยมเปาหมายหรอผลของการคดคอการสรางสรรคสงใหมการประดษฐสงใหมและ

ถายทอดหรอแสดงผลจากความคดดวยการใชทกษะภาษาแบบตางๆ

1-46 ทกษะภาษาไทย

กจกรรม 1.3.2

ทบทวนประสบการณทท�าใหใชกระบวนการคดดงน 1) การคดวเคราะหวจารณ 2) การคดอยาง

มวจารณญาณ 3) การคดสรางสรรค เลอกมา 1 สถานการณ แลวบนทกวามความสมพนธกบทกษะการ

ใชภาษาอยางไร ผลของการคดและการใชภาษาเปนอยางไร

(ใหเขยนตอบกจกรรมในแบบฝกปฏบต และตรวจคำาตอบจากแนวตอบกจกรรม)

เรองท 1.3.3

การพฒนาการคดกบการใชภาษาแสดงเหตผลและการนยาม

กฤษณมรต (2529) กลาววา “ความคดสรางสรรคสงมหศจรรยมากมาย แตความคดท�าใหเกดการ-

ท�าลายลางมโหฬาร” และ “ความคดไมเคยอสระ เพราะมนมรากฐานอยทความร” เปนค�ากลาวทใหขอคดวา

มนษยไดรบอทธพลจากการรบรสงตางๆเปนความรและประสบการณของบคคลทสะสมไวในความคดและน�า

มาใชไดทงทเปนคณและเปนโทษจงตองระวงความคดของตนเองดงนนจงตองเขาใจกระบวนการคดของมนษย

ทสอสารเปนภาษาและการกระท�าโดยการใชภาษาแสดงเหตผลและการนยามดงจะอธบายตอไปน

1. ภาษากบการแสดงเหตผล*การสอสารความคด (สงสาร) ดวยภาษาและการสรางสรรคสงประดษฐทมหศจรรยดงเชน เครอง

คอมพวเตอร ระบบโทรคมนาคมหนยนต เครองจกรกลฯลฯลวนเปนผลจากการคด โดยเฉพาะเทคโนโลย

ทมบทบาทในยคขอมลขาวสารคอเครองคอมพวเตอรมกลไกการรบ-สงสารและระบบการท�างานทซบซอนและ

มความสามารถเรยนรและสอสารไดเชนเดยวกบมนษยมความสามารถท�าสงซ�าๆ ไดอยางรวดเรวและถกตอง

เทยงตรงตามเงอนไขของค�าสง(โปรแกรม)ทปอนขอมลเขาไปในระบบคอมพวเตอรจงยอมรบวาคอมพวเตอร

เปนเครองจกรกลทางปญญาทมความสามารถในการรบ-สงสารในสถานการณทก�าหนดและกระท�าไดอยาง

รวดเรวยงกวามนษย

* สวนตยมาภย และธดา โมสกรตน. (2550). หนวยท 2ความคดกบภาษา.ประมวลสาระชดวชาภาษาไทยเพอการสอสาร.

หนวยท1-7.นนทบร:ส�านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชหนา75-85.

1-47ภาษากบความคด

เมอเปรยบเทยบระบบการท�างานของคอมพวเตอรกบการสอสารของมนษย จะพบวามนษยม

ประสบการณเฉพาะแตละบคคล เปนปญญาของมนษยทมความรและประสบการณทมขอบเขตจ�ากดไมครบ

ถวนสมบรณ แตกตางจากปญญาของคอมพวเตอร และยงมความรทอาจเกดความขดแยงและเปนปญหาของ

ความสมพนธทมตอกนไดความแตกตางเชนนพบวาเปนขอดทมนษยรจกใชเหตผลเปนสมรรถนะดานการคด

และการใชภาษาทเปนเรองเฉพาะของมนษยทคอมพวเตอรไมมความสามารถเทยบเทาได

ดงนนจงกลาวไดวา มนษยสามารถใชภาษาแสดงเหตผล เปนการสอสารเพอโนมนาวใจใหเกดการ

ยอมรบความคดเหนของตวเองดงทปรชาชางขวญยน(2545)ใหความหมายวา“การใชเหตผลแปลวาการใช

ความคดทออกมาจากสมองบางทเรยกวาการใชความคด”

การใชภาษาแสดงเหตผลเปนการใชประโยคแบบตางๆสอความคดทเปนขอเทจจรงมรายละเอยด

ทขยายไดอยางสมเหตสมผลแตถาขาดทกษะการใชภาษากจะไมสามารถสอสารความคดไดหากใชเหตผล

ผดพลาดก�ากวมกจะไมไดรบการยอมรบและความเชอถอจากผอน

การแสดงเหตผลโดยใชภาษาสอสาร มโครงสรางประกอบดวยสวนทเปนตวเหตผล กบสวนทเปน

ขอสรปเปนประโยคทมค�าสนธานเชอมโยงความเปนเหตเปนผลดงตารางตอไปน

เหตผล ขอสรป

1.จากประสบการณในการเดนทางโดยรถไฟหลาย

ครงไมปรากฏวามอบตเหตมแตความสะดวกสบาย

แมจะเคยไดยนขาวอบตเหตทางรถไฟบางแต

โอกาสทจะเกดอบตเหตเชนนนกนอย

ดงนน การเดนทางโดยรถไฟปลอดภยและสะดวก

สบายทสด

2. พนยกรรมระบไวชดเจนใหพรรณพนจเปนผรบ

มรดกแตผเดยวพนยกรรมไมไดระบไววาใหบตร

คนอนๆมสทธในกองมรดก

สรปวา พรรณพนจตองเปนผไดรบมรดกแตผเดยว

บตรทถกตองตามกฎหมายคนอนไมมสทธในกองมรดก

เลย

3. เพราะวาเรามขอมลเกยวกบเรองนไมพอ เราจงไมอาจสนนษฐานไดวาฝายใดถกฝายใดผดถาเรา

สนนษฐานลงไปเราอาจถกต�าหนวาท�าไปโดยอยตธรรม

หรอท�าไปดวยอคต

4.ผมไดชแจงแกกรรมการทกแงทกมมแลวดวย

ความสตย

ก.แลวแต ทานจะตดสนอยางไรกสดแตดลยพนจของ

ทาน

ข.ดงนนผมเชอวาผมหมดหนาทแลว

5.เมอผมไดพจารณาโดยรอบคอบแลวเหนวาเขา

เปนคนมประโยชนตอทางราชการ...(มรายละเอยด

ตางๆหลายประการสนบสนน)

เพราะฉะนน ผมไดยบยงใบลาออกของขาราชการผน

ไว

1-48 ทกษะภาษาไทย

ตวอยางในตารางขางตนเปนการใชภาษาแสดงเหตผลทยอมรบและเชอถอได เพราะเปนเหตผลจาก

ประสบการณและขอเทจจรงทสนบสนนใหขอสรปสอความหมายไดสมเหตสมผลเชอถอและยอมรบไดสามารถ

สอความหมายทเขาใจตรงกน

วธการใชภาษาแสดงเหตผลมลกษณะโครงสรางของประโยคดงน

1) การใชคำาสนธานเปนค�าเชอมแสดงความสมพนธระหวางเหตผลกบขอสรปดงตวอยาง

เหตผล จง ขอสรป

ตวอยาง ขาพเจาไดพยายามท�าหนาทอยางดทสดแลว ขาพเจาจงไมวตกวาขาพเจาจะถกต�าหน

ไมวาจะทางใดกตาม

เหตผล ดงนน ขอสรป

ตวอยาง ทกคนชวยท�าคนละไมคนละมอดวยความเตมใจดงนนการทใครๆ เคยสบประมาท

พวกไววาไมสามคคกนจงไมมมลความจรงแตอยางใดเลย

เหตผล เพราะฉะนน ขอสรป

ตวอยาง ฝนตกหนกมากจนเกนไป เพราะฉะนน เราจงงดการเดนทางไปพกแรมไวกอน

เพราะวา เหตผล เพราะฉะนน ขอสรป

ตวอยาง เพราะวาทกคนตางพากนเฉยเมย เพราะฉะนน ฉนจงจ�าใจตองท�าทงๆทยงปวยอย

เชนน

ขอสรป เพราะ เหตผล

ตวอยาง งานเสรจทนเวลา เพราะ ทกคนชวยกนท�าทงในเวลาและนอกเวลา

1-49ภาษากบความคด

2) การใชกลมคำา

นอกจากค�าสนธานแลว ในการแสดงความสมพนธระหวางเหตผลกบขอสรป อาจใชกลมค�าท

บงชถงเหตผลหรอขอสรปโดยตรงดวยกไดดงตวอยาง

เหตผล ขอสรป

1.โดยเหตททกคนกไมมใครรเรองนจรงอยางดกได

แตเพยงคาดคะเนเอาเทานน

2.แตกอนมาคนไทยไมนยมวางแผนครอบครวทงน

คงเปนดวยเหตส�าคญคอ

3.มผสมครเขาสอบแขงขนจ�านวนมากดวยเหต

ดงกลาว

เราจงยงไมอาจหาขอยตไดวาสาเหตทแทจรงของเรองน

คออะไร

ความฝดเคองในการด�ารงชพเปนสงทไมรจกกนมากอน

โอกาสทเราจะเขาท�างานไดคงมนอยมาก

3) การใชบรบท

การเรยบเรยงขอความแสดงเหตผลนนบางครงผสงสารไมใชค�าสนธานหรอกลมค�าทแสดง

ความสมพนธระหวางเหตผลและขอสรปแตผรบสารกสามารถรบรไดจากบรบทดงตวอยาง

เหตผล ขอสรป

ทานทงหลายลวนแตเปนผมประสบการณกนมากๆ

แลวทงสน

ขาพเจาขอแนะน�าวาทานจงใชวจารณญาณของทานให

เตมทเถด

4) การแสดงเหตผลหรอขอสรปเปนขอๆ

การแสดงเหตผลหรอขอสรปสามารถใชวธการแยกเหตผลหรอขอสรปทมหลายประการดวยกน

โดยอาจแสดงใหเหนชดเจนเปนขอๆกสอความหมายไดแจมแจงเชนกน

ตวอยางท 1 แสดงเหตผลหลายขอ มขอสรปเดยวกน

มหาวทยาลยเปดโอกาสใหนสตไดเลอกเรยนวชาตางๆหลายสาขาดวยกนทงนดวยเหตผลทส�าคญ

3ประการคอ

1.มหาวทยาลยมอาจารยทมความสามารถพอจะสอนวชาตางๆใหครบถวนทกสาขาทเปดลงทะเบยนได

2.ประเทศชาตก�าลงตองการบคลากรทมความรความสามารถในสาขาวชาตางๆจ�านวนมาก

3.จากการส�ารวจปรากฏวานสตมความตองการเรยนวชาในสาขาวชาตางๆอยางหลากหลาย

1-50 ทกษะภาษาไทย

ตวอยางท 2 แสดงขอสรปหลายขอจากเหตผลเดยวกน

การสรบกนทในอาณาบรเวณใกลเขตแดนของประเทศไทยอยางยดเยอเปนเวลานานเปนเหตผลส�าคญ

ทท�าใหทางราชการตองด�าเนนมาตรการหลายดานคอ

1.เตรยมก�าลงทหารและอาวธยทธปจจยไวใหพรอมเพอปองกนมใหกองก�าลงตางชาตลวงล�าเขามาใน

พระราชอาณาเขต

2.เตรยมการอพยพราษฎรทมภมล�าเนาอยในเขตชายแดนเพราะอาจเกดอนตรายไดเมอมการปะทะกน

3.ท�าการชแจงใหนานาประเทศทราบขอมลทถกตองเกยวกบสถานการณบรเวณชายแดนตามทเปน

จรง

การใชภาษาแสดงเหตผลดงกลาวตองระมดระวงในเรองความแจมแจงชดเจนไมกอใหเกดความ

ก�ากวมอนท�าใหผรบสารตความไปไดหลายทางในขณะเดยวกนกตองระมดระวงในเรองการล�าดบความเพอให

ผรบสารเขาใจไดโดยงายโดยใชภาษาทก�าหนดรไดวาตอนใดเปนเหตผลตอนใดเปนขอสรปสงส�าคญทสดกคอ

ไมใชภาษาสอสารแบบไมจบกระแสความคดอยางสมบรณ ปลอยใหหวงของความคดคางอย ท�าใหผรบสาร

คดไปตางๆนานาเอาเองขอผดพลาดในประเดนนมกจะเกดขนเมอผสงสารประมวลเหตผลไวยดยาวจนเกนไป

จนกระทงละเลยไมเสนอสวนทเปนขอสรปท�าใหสารขาดความสมบรณ ไมสามารถสอความหมายแกผอนได

ชดเจนตามทตองการ

2. ภาษากบการนยาม* การนยามเปนการใชภาษาแสดงเหตผลอกลกษณะหนงทมจดมงหมายเพอบอกความหมายใหเขาใจ

ตรงกน โดยใชค�าอธบายสนๆ ในลกษณะของการสรปความคดทมเหตผล เปนขอความทเปนจรง หรอม

ความหมายตามสถานการณและเหมาะกบความรของผรบสาร

การใชภาษาในการนยามมการใชค�าและขอความทบอกแนวความคดวา สงทนยามมลกษณะส�าคญ

อยางไร อาจจะนยามโดยการบอกลกษณะรวมหรอลกษณะตางกนนยามโดยใหความหมายทเหมอนกนหรอ

รวมกนกไดหลกการใชภาษาในการนยามมดงน

2.1 ก�าหนดประเภทกวางๆ ของค�าทนยาม

การนยามวธนใชภาษาบอกลกษณะโดยรวมตอจากนนกบอกลกษณะยอยทค�านนแตกตางจากสงอน

ทอยในประเภทเดยวกนเชน

*สวนตยมาภยและธดาโมสกรตน.(2550).หนวยท2ความคดกบภาษา.ประมวลสาระชดวชาภาษาไทยเพอการสอสาร. หนวยท

1-7.นนทบร:ส�านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชหนา97-99.

1-51ภาษากบความคด

ค�าวาชายโสดหมายถงผชายทมอายบรรลนตภาวะแลวและยงไมไดแตงงาน

จะเหนไดวาในการนยามค�าวา ชายโสด ดงกลาวมานผนยามไดก�าหนดประเภทกวางๆ ไววา ผชายท

อายบรรลนตภาวะแลวและไดบอกลกษณะยอยวายงไมแตงงานทงนเพอจะไดแสดงความแตกตางจากผชาย

อนๆทบรรลนตภาวะแลว

ค�าวา เครองราชอสรยาภรณ หมายถงเครองประดบเกยรตยศซงพระมหากษตรยทรงพระกรณา

โปรดเกลาพระราชทานแกผกระท�าความดความชอบโดยค�าแนะน�าขอพระราชทานของรฐบาล

ตวอยางนจะเหนไดวาประเภทกวางๆทก�าหนดไวคอ เครองประดบเกยรตยศและลกษณะยอยทช

ความแตกตางๆ จากเครองประดบเกยรตยศกคอ ตองเปนสงซงพระมหากษตรยทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ

พระราชทานโดยค�าแนะน�าของรฐบาล

2.2 ระบรายชอของสงทไดนยามลงไป

วธนเปนวธนยามทเขาใจไดชดเจนและใชไดส�าหรบสงทมจ�านวนจ�ากดซงจะตองสามารถบงชได

ครบถวนเชน

ค�าวาวทยาศาสตรหมายถงวศวกรรมเภสชกรรมการแพทยเกษตรกรรม

ค�าวาเอเชยอาคเนยหมายถงพมาฟลปปนสไทยมาเลเซยอนโดนเซยเวยดนามเขมรและลาว

นอกจากนยงมวธการนยามดวยวธการตางๆดงน

1) นยามโดยอาศยผทรงคณวฒ เปนวธทใชการนยามตามทผทรงคณวฒไดนยามไวในหนงสอ

บทความเอกสารทางวชาการพจนานกรมหรอสารานกรมกไดตวอยาง

พลตรพระเจาวรวงศเธอกรมหมนนราธปพงศประพนธ ไดเคยทรงนยามค�าวา “หลกมลฐานแหง

ประชาธปไตย” ไววา “อ�านาจอธปไตยมาจากปวงชนซงเลอกผแทนมาท�าหนาทนตบญญตคอออกกฎหมายและ

ควบคมการบรหารของรฐบาลรวมทงเสนอเอารฐบาลออกกได”

เจาพระยาพระเสดจสเรนทราธบดไดนยามค�าวา“ผด” วาหมายถงบคคลผทประพฤตดประพฤตชอบ

ทงทางกายกรรมวจกรรมและมโนกรรม”

1-52 ทกษะภาษาไทย

2) นยามโดยอาศยทมาของศพท วธนใชในการนยามได ถาทมาของศพทเออใหนยามไดตรงตามท

ตองการเชน

ค�าวา“อนมต” ทมาของศพทคออนแปลวาตามมตคอเหนพองหรอเหนชอบค�าอนมตจงนยามได

วาหมายถงเหนชอบตามทเสนอมา

ค�าวา “ประชมเขม” ค�าประชม เปนทเขาใจอยแลววาหมายถงมาอยรวมกนเพอพจารณาเรองใดเรอง

หนงเขมหมายถงไมออนไมจางแตหนกแนนเชนสเขมหมายถงสทไมออนเขมแขงหมายถงไมออนแอหรอ

หนกแนนค�าวาประชมเขมจงอาจนยามไดวาการมาอยรวมกนเพอพจารณาเรองใดเรองหนงอยางหนกแนนจรงจง

3) นยามโดยการสาธกหรอยกตวอยาง ในบางกรณวธงายๆ ในการนยามค�าบางค�าใหแจมชด ใชวธ

ยกตวอยางประกอบเชน

“ความมไหวพรบหมายถงคณสมบตประจ�าตวมนษยในท�านองเดยวกบคณสมบตของบคคลในเรอง

ตอไปน...(และกเลาเรองนนและชใหเหนถงลกษณะทแสดงไหวพรบของคนคนนน)

การนยามค�าวา ปาฏหารย ผนยามอาจนยามโดยยกตวอยางประกอบหนงหรอสองตวอยางหรอ

มากกวานนเพอชใหเหนวาตวอยางนนมพฤตกรรมทแสดงใหเหนถงสงทเรยกวาปาฏหารยตามทผนยามตองการ

ตวอยางเชนในการนยามค�าวาอานสาสนยปาฏหารยผนยามอาจนยามวาดงน

ค�า “อานสาสนยปาฏหารย” ในทน ขาพเจาหมายถงความมหศจรรยของบคคล ดงเชนในกรณท

พระพทธเจาสามารถเทศนาสงสอนองคลมาลซงเปนผโหดราย ใหกลบกลายเปนผทเลอมใสในธรรมของสมเดจ

พระสมมาสมพทธเจาไดดวยค�าพดสนๆวา“เราหยดแลวแตทานสยงไมหยด” เปนตน

4) นยามโดยอาศยการเปรยบเทยบ ในบางครงอาจน�าเอาค�าใหมทจะนยามนนเปรยบเทยบกบค�า

อนๆทคนเคยเปนอยางดแลว เชนค�าวาสงคม ผนยามไดพยายามเทยบค�าค�านกบ ระบบ โดยเทยบใหเหน

ขอแตกตางกนเมอคนเคยกบค�าวาทนนยมมาเปนอยางดกอนแลวกจะสามารถนยามความหมายของค�าวาระบบ

สงคมนยมไดตามความประสงคของผนยามค�านตวอยาง

1-53ภาษากบความคด

ขาพเจาใครจะแสดงใหเหนถงความแตกตางระหวางระบบนายทนกบระบบสงคมนยมระบบนายทน

นนดงททานทราบอยดแลววามลกษณะส�าคญ3ประการคอประการทหนงระบบนายทนมงหวงทจะแสวงหา

ก�าไรประการทสองระบบนายทนสงเสรมการแขงขนระหวางหนวยกจการประเภทเดยวกนประการทสามกจการ

ของระบบนายทนอยในความควบคมของบคคลทเปนนายทนสวนสงคมนยมนนประการแรกแทนทจะประกอบ

กจการเพอหวงผลก�าไรแตมงหวงจะจดบรการทดแทนใหดขนประการทสองแทนทจะสงเสรมการแขงขนระหวาง

หนวยกจการ กจะสงเสรมการรวมมอกน และประการทสาม แทนทจะอยในควบคมของนายทน แตอยใน

ความควบคมของรฐถอวาประชาชนเปนเจาของรวมกน

5) นยามโดยใชวธปฏเสธเสยกอนแลวจงบงชค�านยามดวยวธใดวธหนงตามทกลาวมาขางตน

การนยามดวยวธนจะพบเหนอยเสมอเชน

ค�า เสรภาพมไดหมายถงการทบคคลจะท�าอะไรตางๆ ไดตามอ�าเภอใจของตนมไดหมายถงการท

บคคลทกคนไมตองเคารพย�าเกรงซงกนและกนมไดหมายถงการทใครใครพดพดใครใครท�าท�าหรอใครใคร

เรยนเรยนแตหมายถงการมโอกาสทจะคดกระท�าและแสดงออกไดตามความประสงคของตนภายในขอบเขต

อนสมควรคอไมขดตอความเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของบคคลในสงคมหรอไมลวงเกนสทธของบคคลอน

ผดมไดหมายถงแตเฉพาะผทร�ารวยเงนทองมชาตตระกลสงมเกยรตหรอมชอเสยงในสงคมเทานน

เงนทองทรพยสน ชาตตระกล รวมทงเกยรตยศชอเสยงมไดเปนเครองชถงความเปนผด แตผดหมายถงผท

ประพฤตดตางหาก

การใชภาษาแสดงเหตผลและการนยาม เปนเครองแสดงถงพฒนาการคดทไดฝกฝนการคดอยางเปน

ระบบ และใชเพอการสอสารใหเขาใจตรงกนและยอมรบแนวคดทเปนขอเทจจรง รวมทงขอคดเหนหรอ

ความรสกทเปนเหตเปนผลและใหเขาใจดวยวธบอกลกษณะสงตางๆดวยการใชภาษานยาม เปนผลสรปจาก

การคดทไดผานการพจารณาไตรตรองและวเคระหสาระส�าคญ สงเคราะหเปนความเขาใจแลวจงสอสารใหรบร

และเขาใจตรงกน

1-54 ทกษะภาษาไทย

กจกรรม 1.3.3

1. การใชภาษาแสดงเหตผลและการนยาม คออะไร ใหสรปความหมาย และการน�ามาใชใน

การสอสารอยางไร สรปโดยสงเขป

2. ใหหาตวอยางการใชภาษาแสดงเหตผลและการนยามเพมเตม อยางละ 1 ตวอยาง โดยศกษา

จากหนงสอตางๆ บทความ สารคด ฯลฯ แลวใชภาษาพดหรอเขยนของตนเอง 1) แสดงเหตผลสนบสนน

หรอโตแยง และ 2) นยามใหม

(ใหเขยนตอบกจกรรมในแบบฝกปฏบต และตรวจคำาตอบจากแนวตอบกจกรรม)

1-55ภาษากบความคด

บรรณานกรม

กฤษณมรต. (2529). ขายของความคด (The Network of Thought).พยบแดด,ผแปล.กรงเทพมหานคร:ถ�าแกน

จนทร.

กรมวชาการกองวจยทางการศกษา.(2542).การสงเคราะหรปแบบการพฒนาศกยภาพของเดกไทยดานทกษะการคด.

กรงเทพมหานคร:กระทรวงศกษาธการ.

ทศนา แขมมณและคณะ. (2544). วทยาการดานการคด. กรงเทพมหานคร: สถาบนพฒนาคณภาพวชาการ เดอะ-

มาสเตอรกรปมเนจเมนจ.

นววรรณพนธเมธา. (2538). หนวยท 2 หลกการใชภาษาในการสอสาร. เอกสารการสอนชดวชาการใชภาษาไทย.

หนวยท1-8(ฉบบปรบปรง).นนทบร:ส�านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

นตยากาญจนะวรรณ.(2546).หนวยท4ภาษาเพอการสอสารในชวตประจ�าวน. เอกสารการสอนชดวชาภาษาเพอการ

สอสาร.หนวยท1-7(ฉบบปรบปรง).นนทบร:ส�านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

ประพจนอศววรฬหการ. (2550).หนวยท7ภาษาในวถชวตและสงคมไทย.ประมวลสาระชดวชาไทยศกษา.หนวยท

1-7(ฉบบปรบปรง).นนทบร:ส�านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

ยงยทธวงศภรมยศาสนต.(2550).ความลบของสมองในการพฒนาความรคคณธรรม.เอกสารประกอบในการสมมนา

เรองชวยลกรกปลกพรสวรรคกระตนสมองสความส�าเรจในวยเรยนวนท20กรกฎาคม2550โดยนานมบคส

15ปบนเสนทางพฒนาเยาวชนไทยณศนยการประชมแหงชาตสรกตต.

ราชบณฑตยสถาน.(2546).พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานพ.ศ.2542.พมพครงท9.กรงเทพมหานคร:นานมบคส

พบลเคชนจ�ากด.

วพธ โสภวงศ. (2557). หนวยท 5 การรบสารอยางมวจารณญาณ. ประมวลสาระชดวชาภาษาไทยเพอการศกษา .

หนวยท1-7.(ฉบบปรบปรง).นนทบร:ส�านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

สมวงศแปลงประสบโชค.(2544).การใหเหตผล. พมพครงท4.กรงเทพมหานคร:นานมบคสพบลเคชนจ�ากด.

สวนตยมาภย.(2546).หนวยท1ความรขนพนฐานเกยวกบภาษาเพอการสอสาร.เอกสารการสอนชดวชาภาษาเพอการ

สอสาร.หนวยท1-7(ฉบบปรบปรง).นนทบร:ส�านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

สวนต ยมาภย. และธดา โมสกรตน. (2550). หนวยท 1 การสอสารดวยภาษา.ประมวลสาระชดวชาภาษาไทยเพอ

การสอสาร. หนวยท1-7(ฉบบปรบปรง).นนทบร:ส�านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

.(2550). หนวยท 2 ความคดกบภาษา. ประมวลสาระชดวชาภาษาไทยเพอการสอสาร.หนวยท 1-7 (ฉบบ

ปรบปรง).นนทบร:ส�านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

ส�านกวชาการและมาตรฐานการศกษา.(2549). เอกสารแนวทางการด�าเนนงานปฏรปการเรยนการสอนตามเจตนารมณ

กระทรวงศกษาธการ” 25 ป แหงการปฏรปการเรยนการสอน“แนวทางการจดการเรยนรเพอพฒนาทกษะการ

คดวเคราะห” พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร: ส�านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน กระทรวง

ศกษาธการ.

สรชยวงศสาธตศาสตร.(2546).หนวยท2จตวทยาการใชภาษาเพอการสอสาร. เอกสารการสอนชดวชาภาษาเพอการ

สอสาร. หนวยท1-7(ฉบบปรบปรง).นนทบร:ส�านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

อารพนธมณ.(2540).ความคดสรางสรรคกบการเรยนร. กรงเทพมหานคร:ตนออแกรมม.

1-56 ทกษะภาษาไทย

อรณ หอมเศรษฐ. (2546). หนวยท 3 อวจนภาษา. เอกสารการสอนชดวชาภาษาเพอการสอสาร. หนวยท 1-7

(ฉบบปรบปรง).นนทบร:ส�านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

Katz,LawrenC.&Rubin,Manning.(2550). สมองฟต ความคดปง (Keep Your Brain Alive).พมพครงท2.

อารชยเสถยร,ผแปล.กรงเทพมหานคร:บรษทบพลสพบลชชงจ�ากด.

1-57ภาษากบความคด

ภาคผนวก

1-58 ทกษะภาษาไทย

ภาคผนวก

นอกจากการพฒนาการคดควบคกบทกษะการใชภาษาแลว ผเรยนควรมความรและความเขาใจเกยวกบ

พฒนาการคดในแตละชวงวย* เพอจดประสบการณทสงเสรมการพฒนาทกษะภาษาใหเหมาะสมกบบคคลทม

ความแตกตางกนและใชเปนปจจยสงเสรมพฒนาการการท�างานของสมองดงมสาระโดยสงเขปดงน

1. พฒนาการของสมองในชวงวยตางๆ มนษยมพฒนาการของสมองในแตละชวงเวลาและในแตละชวงวยตงแตอยในครรภมารดาเมอเตบโตขนกม

การเปลยนแปลงในระดบโครงสรางของสมองนนคอมการสรางเซลลสมองและการจดระเบยบของใยประสาท เปน

พฒนาการของระบบการท�างานภายในสมองทมอยางตอเนอง จนมอายประมาณ 25 ป ตอจากนสมองกจะชะลอ

การเปลยนแปลงและจะเสอมถอยไปในวยสงอาย

พฒนาการของสมองมนษยในแตละชวงวยแบงไดดงน

1.1 ชวงเปนตวออนในครรภมารดา

เมอปฏสนธในครรภมอาย 3-6 เดอนพฒนาการทางรางกายของทารกจะมการสรางเซลลสมองสงสดและม

จ�านวนมากมายมากกวาในชวงวยเดก แตในชวงทายของการตงครรภ (กอนคลอด) เซลลสมองทไมจ�าเปนจะถกลด

จ�านวนลงและมจ�านวนเทาทจะเปนพนฐานในการด�าเนนชวตเมอคลอดออกมาจากครรภมารดาแลว

1.2 ชวงทารก-12 ป

เมอคลอดเปนทารกจนถงอายได12ปชวงวยนสมองของเดกทารกจะมการเตบโตทางกายภาพมเซลลสมอง

เพมปรมาณมากขนอยางมากมายสมองของเดกในวยนจงมขนาดใหญเมอเทยบกบขนาดของรางกายสมองมขนาดใหญ

ถง90-95%ของวยผใหญการเพมขนาดของสมองเชนนแสดงใหเหนวามการสรางใยประสาทมากมายและเชอมโยงกน

ระหวางเซลลสมองสวนตางๆสลบกนไปใยประสาทมการจดระเบยบสวนทไมใชจะหายไปสวนทใชบอยๆใยประสาท

จะหนาตวขนชวยใหการสงกระแสการเชอมโยงของประสาทมประสทธภาพยงขนในชวงวยนยงมการจดระเบยบสมอง

สวนคดทละสวนจากสมองสวนหลง(สมองสวนความอยาก)มาสมองสวนหนา(สมองสวนคด)

1.3 ชวงวยเดก 6-12 ป

เซลลสมองและใยประสาททเชอมโยงจะเจรญเตบโตถงจดสงสดเดกหญงมเซลลสมองและใยประสาทเตบโต

เตมทเมออาย11ปสวนเดกชายเมออาย12ป

ลกษณะของการเจรญเตบโตของสมองทมจ�านวนมากมายมหาศาลจะเกดขนในบรเวณสมองสวนหนาสด ม

การพฒนาทงขนาดของสมองและสตปญญาตอเนองตอไปจนถงอาย20-25ป

1.4 ชวงวยหนมสาว

พฒนาการการคดและการเรยนรในชวงวยนมความตอเนองและสะสมมาจากวยเดกจนเปนวยรนและจนถง

อาย 20-25ป เปนชวงของการพฒนาการคดและการเรยนรตามเงอนไขของสงแวดลอม อทธพลของพนธกรรมและ

ฮอรโมนเพศซงลวนมบทบาทตอการเรยนรของมนษยมาตลอดชวต

*เรยบเรยงจากเอกสารประกอบการบรรยายหวขอความลบของสมองในการพฒนาความรคคณธรรมในการสมมนาเรองชวย

ปลกรกปลกพรสวรรคจดโดยบรษทนานมบคสเมอวนท20กรกฎาคม2550ณหอประชมแหงชาตสรกต

1-59ภาษากบความคด

ในชวงทเปนวยรนสมองของวยรนมการจดระเบยบของใยประสาททเกดขนในสมองใหเชอมโยงระหวางเซลล

สมองเมอผนวกกบเงอนไขจากปจจยภายนอกทสงเสรมพฒนาการทงทางรางกายและจตใจอาทการเลยงดอาหารและ

สภาพแวดลอม จงท�าใหวยรนมพฒนาการของสมองสวนหนาหรอสมองสวนคดทไดสะสมตอเนองในวยตอๆมา เมอ

เปนผใหญกจะมพฒนาการของสมองทมความสามารถในการคดและมวฒภาวะเหมาะสมกบวย

อยางไรกตามในชวงของการเปนวยรนมการเปลยนแปลงของสมองดวยอทธพลของฮอรโมนเพศดงนนจาก

การสรางใยประสาทจ�านวนมากมายในวยเดกชวงตนมผลท�าใหประสาทสงการเกดการสบสนจงพบวาวยรนสวนหนงม

พฤตกรรมทคนทวไปมองวามปญหาเชนความตองการทางเพศการแสวงหาความตนเตนการแสดงออกอยางกาวราว

รนแรงเปนตนภาวะทเปนปญหาของวยรนดงกลาวจะลดลงเมอสมองสวนคดหรอสวนหนาไดจดระเบยบของเซลลสมอง

และการเชอมโยงของใยประสาทมความสมบรณ

สรปไดวาสมองของมนษยมการเปลยนแปลงในระดบโครงสรางในสมองมพฒนาตอเนองและสะสมเปน

พฒนาการดานการคดและการเรยนรไปจนถงอาย 20-25ป นอกจากนจะเหนไดวาการเปลยนแปลงดงกลาวจะเกดขน

เฉพาะบรเวณสมองสวนหนาและเปนกลไกของการท�างานของสมองในชวงอาย25ปแรกพฒนาการส�าคญทสดคอ

การจดระเบยบของใยประสาททเกดขนในสมองสวนคดทละสวนหรอจากสมองสวนหลงมาสมองสวนหนาในแตละวย

และจะลดนอยลงสมพนธกบประสทธภาพของการคดทลดลงในขณะทอายเพมขนจนถงในชวงวยชรา

2. ปจจยทสงเสรมพฒนาการของสมอง การเจรญเตบโตของสมองเปนพฒนาการในแตละชวงวยเปนธรรมชาตทางชวภาพทมผลตอการคดและโอกาส

ในการเรยนรของแตละบคคลพฒนาการของสมองจะสมบรณและมการเจรญงอกงามไดมากนอยอยางไรขนอยกบปจจย

ภายนอกทมผลตอสมองประกอบดวยเหตปจจยตางๆดงน

2.1 พนธกรรม

พนธกรรมเปนลกษณะทถายทอดจากพอแมและบรรพบรษ เปนการถายทอดยนส (gens) จากพอแม มผล

ตอการสรางเซลลสมองการท�างานเชอมโยงของเซลลสมองระหวางสมองแตละสวน และการพฒนาสมองตามล�าดบ

ขนตอนซงเปนกลไกตามธรรมชาตในการท�างานของสมอง

2.2 อาหาร

สารอาหารทบรโภคมความส�าคญตอการบ�ารงเลยงสมองและซอมแซมเซลลสมองจงควรรบประทานอาหาร

ประเภทโปรตนทดเชนปลาไขแดงตบถวเหลองโยเกรตผกใบเขยวพชตระกลถวเชนถวแดงถวด�าเมลดทานตะวน

แครอทมะเขอเทศผกโขมอาหารประเภทคารโบไฮเดรตมขาวกลองถวลกเดอยและผลไมเชนกลวยสมสตรอเบอร

บลเบอรมะเขอเทศเปนตน

การดมน�าอยางเพยงพอกชวยใหสมองท�างานไดเหมาะสมสมองตองการน�าวนละ 8-12 แกว โดยเฉพาะ

การดมน�าเปลาทมอณหภมปกตของอณหภมหอง จะชวยใหเกดความสมดลของพลงงานในสมองหากขาดน�าจะท�าให

สมองเฉอยชาและไมสามารถเรยนรและคดไดอยางสมบรณ

2.3 ความรกเอาใจใส

การเลยงดและการปฏบตตอกนดวยความรกใครและการดแลเอาใจใสอยางด ท�าใหเกดความอบอน ความ

สบายใจและความรสกปลอดภยเปนบรรยากาศทสงเสรมการคดและการเรยนรไดเปนอยางด

1-60 ทกษะภาษาไทย

ความรกและการเอาใจใสตอกนมผลตออารมณและพฤตกรรมของบคคล สงเสรมภาวะอารมณทมความสข

เบกบานและแจมใสสงเสรมการคดเชงบวกหากบคคลมเสรภาพทางความคดมเหตผลและทศนคตทด นอกจาก

สงเสรมการคดแลว ยงท�าใหมความกระตอรอรนและมความใฝร สงเสรมใหเปนตวของตวเองมความสามารถใน

การคดตดสนใจไดดวยตนเองมความรบผดชอบและสามารถคดวางแผนมจตนาการและประดษฐคดคนสงตางๆ

2.4 ดนตรและศลปะ

ดนตรและศลปะเปนสอทชวยใหสมองสวนจดจ�ามประสทธภาพ ท�าใหจ�าขอมลไดงายและยงสงเสรม

การคดสรางสรรคทมคณคา ตวอยางของดนตรและศลปะทสงเสรมการคด เชน การเลนละคร การฟงเพลง การ-

แตงเพลง และการเคลอนไหวโดยใชจงหวะและทวงท�านองของดนตร เปนตน กจกรรมเหลานชวยใหสมองซกซาย

และซกขวาท�างานเชอมโยงกนเกดความสมดล

2.5 ความทาทายและผลกระทบ

การเผชญหนากบประสบการณใหมทไมคนเคย แตทาทายและมผลตอกระบวนการคดดงทศาสตราจารย

ลอเรนซซแคทซ(LawrenceC.Katz)และแมนนงรบน(ManningRubin)(2550)ไดอธบายหลกการและวธการ

พฒนาการคดหรอการท�างานของสมองใหกระฉบกระเฉงมความจ�าดขน โดยแนะน�าใหเปลยนรปแบบกจวตรประจ�าวน

แบบเดมมาเปนประสบการณแปลกใหมทไมจ�าเจ เนนการท�ากจกรรมททาทายและสงเสรมหรอกระตนการท�างานของ

สมองเปนกลวธ“การออกก�าลงสมอง” หรอนวโรบค(Neorobic)โดยการเผชญกบเหตการณหรอสงแปลกใหมทเปน

สงเราหรอทาทายและกระตนการท�างานของเซลลประสาท เพอใหใยประสาทเจรญเตบโตและเชอมโยงกนอยางม

ประสทธภาพดงค�ากลาวทวา“พฤตกรรมซ�าๆท�าใหสมองฝอสมองโหวหวสงแปลกใหมการเตมความแปลกใหมใหกบ

สมองเปนคนละเรองกบการเพมปรมาณกจกรรม”

มนษยมสญชาตญาณของการแสวงหาสงแปลกใหมมนษยจงตอบสนองกจกรรมใหมๆหรอขอมลใหมๆท

แตกตางจากสงทสมองไดคาดการณไวดงนนเมอเผชญกบความทาทายดวยสงเราใหมสมองจะถกกระตนใหตนตว

สมองสวนตางๆจะท�างานโดยการเชอมโยงของใยประสาท เซลลสมองกจะแขงแรงมการคดเปนระบบและตอเนอง ใน

ทางตรงขามการมประสบการณเดมๆท�าพฤตกรรมซ�าๆจนเปนกจวตรประจ�าวนสมองไมไดรบการกระตนหรอมสงเรา

ใหคดกท�าใหบคคลนนมแนวโนมหรอมโอกาสเปนโรค“สมองฝอ” ได

1-61ภาษากบความคด

พฒนาการของการคดจงเกดขนเมอเผชญกบสงใหมขอมลใหมความรใหมและประสบการณใหมททาทายม

ผลกระทบตอการเปลยนแปลงของสมองไดพฒนาการคดดงภาพตวอยางแนวตงของสมองดงตอไปน

สมองสวนหนา/สวนคด

(AnteriorCortex)

สมองสวนหลง/สวนอยาก

(Cerebellum)

สมองสวนหนา/สวนคด

(TemporalandFrontal)

เมอเผชญสงตางๆครงแรก กจวตรประจ�าวน เมอเผชญสงใหม

ภาพท 1.9 การเปลยนแปลงโครงสรางภายในสมองของมนษยทมา: LawranceC.Katz&ManningRubin. (2550). สมองพตความคดปง. (KeepYourBrainAlive). อาร ชยเสถยรผแปล.

พมพครงท2.กรงเทพมหานคร:บรษทบพลสพบลชชงจ�ากด.หนา27.

จากภาพท1.9แสดงใหเหนวาในชวงท3เมอสมองรบรสงใหมขอมลใหมหรอประสบการณใหมสมองแตละ

สวนจะท�างานเชอมโยงโดยใยประสาท เมอเปรยบเทยบกบชวงท 2 สมองแตละสวนไมมการเปลยนแปลง และ

เปลยนแปลงนอยมากดงนนในวงการศกษาปจจบนจงเนนความส�าคญของการจดประสบการณการเรยนรโดยพฒนาการ

ของสมองในดานการคด(IQ)และอารมณ(EQ)ควบคกบการเรยนรวชาการตางๆอยางสมดล