saxviti da gamoyenebiti xelovneba - mes.gov.ge v klasi... · 4. zveli egvipturi samkauli 6....

25
moswavlis saxelmZRvanelo saxviTi da gamoyenebiTi xelovneba

Upload: others

Post on 30-Aug-2019

20 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: saxviTi da gamoyenebiTi xelovneba - mes.gov.ge V klasi... · 4. Zveli egvipturi samkauli 6. samarxis kedlis mxatvroba 5. faraon tutanxamonis oqros niRabi 7. skami (tutanxamonis samarxidan)

moswavlis saxelmZRvanelo

saxviTi da gamoyenebiTixelovneba

Page 2: saxviTi da gamoyenebiTi xelovneba - mes.gov.ge V klasi... · 4. Zveli egvipturi samkauli 6. samarxis kedlis mxatvroba 5. faraon tutanxamonis oqros niRabi 7. skami (tutanxamonis samarxidan)
Page 3: saxviTi da gamoyenebiTi xelovneba - mes.gov.ge V klasi... · 4. Zveli egvipturi samkauli 6. samarxis kedlis mxatvroba 5. faraon tutanxamonis oqros niRabi 7. skami (tutanxamonis samarxidan)

jana (darejan) kaxianiTamar kiknaZe

qeTevan davlianiZe

grifminiWebulia saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier 2018 wels

Semecneba

Tbilisi2018

saxviTi da gamoyenebiTi xelovneba

xelovneba daSemoqmedeba

moswavlis saxelmZRvanelo

V klasi

Page 4: saxviTi da gamoyenebiTi xelovneba - mes.gov.ge V klasi... · 4. Zveli egvipturi samkauli 6. samarxis kedlis mxatvroba 5. faraon tutanxamonis oqros niRabi 7. skami (tutanxamonis samarxidan)

xelovneba da SemoqmedebamexuTe klasimoswavlis saxelmZRvanelosaxviT da gamoyenebiT xelovnebaSi

jana (darejan) kaxiani (jgufis xelmZRvaneli) – ilias saxelmwifo universitetis asocirebuli profesori, fsiqologiis da pedagogikis mecnierebaTa doqtori Tamar kiknaZe – bavSvTa fsiqologi, skola `XXI saukunis~ saswavlo programis xelmZRvaneli qeTevan davlianiZe _ mxatvari redaqtori _ TaTia mTvareliZe

dizaini da dakabadoneba _ manana maWavariani, zurab wereTeli

yvela ufleba daculia.am saxelmZRvanelos arc erTi nawili aranairi formiTa da saSualebiT, iqneba es eleqtronuli Tu meqanikuri, ar SeiZleba gamoyenebul iqnes gamomcemlis werilobiTi nebarTvis gareSe.saavtoro uflebebis darRveva isjeba kanoniT.

grifminiWebulia saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier 2018 wels

ISBN 978-9941-428-79-1

© j. kaxiani, T. kiknaZe, l. gorgaZe, m. CubiniSvili, 2018

© gamomcemloba `Semecneba~, 2018 q. Tbilisi, antonovskaias q., 9b telefoni: 995 32 260 23 15; 995 599 55 05 54

© gamomcemloba palitra L, 2018 q. Tbilisi, iosebiZis q., 49 telefoni: 995 32 238 38 71

meore gamocema, 2018

Page 5: saxviTi da gamoyenebiTi xelovneba - mes.gov.ge V klasi... · 4. Zveli egvipturi samkauli 6. samarxis kedlis mxatvroba 5. faraon tutanxamonis oqros niRabi 7. skami (tutanxamonis samarxidan)

saxelmZRvanelosgamoyenebis instruqcia

gakveTilisnomeri

gverdisnomeri

gverdisnomeri

saSinaodavaleba

gakveTilissaTauri

avtorissaxeli da

gvari.namuSevris

saxelwodeba

ilustraciateqsti

SekiTxvebinimuSi

muSaobis etapebi

daimaxsovre

Page 6: saxviTi da gamoyenebiTi xelovneba - mes.gov.ge V klasi... · 4. Zveli egvipturi samkauli 6. samarxis kedlis mxatvroba 5. faraon tutanxamonis oqros niRabi 7. skami (tutanxamonis samarxidan)

s a r C e v i

I Tavi. pirvelyofili adamianebis xelovneba

1-2. mRvimeebis mxatvroba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

II Tavi. Zveli egvipte

3. Zveli egvipte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184. piramidebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205. sarkofagebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226. reliefi da kedlis mxatvroba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247. qandakeba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268. tansacmeli da samkauli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289. damwerloba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3010. Tavisufali Tema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

III Tavi. Zveli saberZneTi

11. Zveli saberZneTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3812. arqiteqtura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4013. qandakeba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4214. keramika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4415. olimpiuri TamaSebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4616. Teatri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4817. Cacmuloba da varcxniloba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5018. literatura, damwerloba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5119-20. msoflios Svidi saocreba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

IV Tavi. Zveli romi21. Zveli romi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5822. arqiteqtura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6023. qandakeba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6224-25. freska, mozaika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6426. Cacmuloba, varcxniloba, samkauli . . . . . . . . . . . . . . 6627. garToba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6828. Zveli romis memkvidreoba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70

Page 7: saxviTi da gamoyenebiTi xelovneba - mes.gov.ge V klasi... · 4. Zveli egvipturi samkauli 6. samarxis kedlis mxatvroba 5. faraon tutanxamonis oqros niRabi 7. skami (tutanxamonis samarxidan)

V Tavi. gotikuri xelovneba

29. gotika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7630. arqiteqtura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7831. qandakeba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8032. vitraJi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8233-34. Cacmuloba. raindebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84

VI Tavi. renesansi

35. renesansi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9036. mxatvroba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9237. qandakeba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9438. arqiteqtura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9639. portreti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9840. leonardo da vinCi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10041. miqelanjelo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10242. rafael santi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10443. ticiani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10644. muzeumebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .108

VII Tavi. saqarTvelos kulturuli memkvidreoba

45. saqarTvelo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11446. oqromWedloba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11647. arqiteqtura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11848. monumenturi ferwera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12049. damwerloba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .122danarTi a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .124danarTi b . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .128

Page 8: saxviTi da gamoyenebiTi xelovneba - mes.gov.ge V klasi... · 4. Zveli egvipturi samkauli 6. samarxis kedlis mxatvroba 5. faraon tutanxamonis oqros niRabi 7. skami (tutanxamonis samarxidan)
Page 9: saxviTi da gamoyenebiTi xelovneba - mes.gov.ge V klasi... · 4. Zveli egvipturi samkauli 6. samarxis kedlis mxatvroba 5. faraon tutanxamonis oqros niRabi 7. skami (tutanxamonis samarxidan)

Sesavali

wlidan wlamde Sen ufro mets swavlob da igeb xelovnebis

Sesaxeb. mniSvnelovania, icode xatva, Zerwva, konstruireba,

sxva dasxva masalisa da teqnikis gamoyeneba namuSevarSi.

aseve mniSvnelovania, gaecno xelovnebis sxvadasxva dargsa

da Janrs, gaigo, Tu rogori iyo sxvadasxva droisa da epoqis

xelovneba, misi Taviseburebebi da damaxasiaTebeli niSnebi. sax-

elmZRvanelo dagexmareba, gaigo, Tu rogor moxatavda pirve-

lyofili adamiani Tavis sacxovrebels, mRvimes, rogor samarx-

ebs aSenebdnen Zveli egviptelebi, gaecnobi Zveli berZnebisa da

romaelebis xelovnebasa da kulturas, gotikuri periodis taZ-

rebs da aRorZinebis epoqis bumberaz xelovanTa Semoqmedebas.

geqneba SesaZlebloba, gaecno amave periodis saqarTvelos

xelovnebisa da kulturis ganviTarebis gzas.

sxvadasxva epoqis xelovnebisa da kulturis nimuSebis gac-

nobiT, didi xelovanebis Semoqmedebis SeswavliT ki mogecema

saSualeba, dainaxo da aRiqva samyaros mravalferovneba da si-

lamaze _ gaxde ufro ganaTlebuli, saintereso da mravalmxri-

vi adamiani!

rac ufro mets iswavli, miT met sainteresos gaigeb.

gisurveb warmatebas!

Page 10: saxviTi da gamoyenebiTi xelovneba - mes.gov.ge V klasi... · 4. Zveli egvipturi samkauli 6. samarxis kedlis mxatvroba 5. faraon tutanxamonis oqros niRabi 7. skami (tutanxamonis samarxidan)
Page 11: saxviTi da gamoyenebiTi xelovneba - mes.gov.ge V klasi... · 4. Zveli egvipturi samkauli 6. samarxis kedlis mxatvroba 5. faraon tutanxamonis oqros niRabi 7. skami (tutanxamonis samarxidan)

pirvelyofili adamianebisxelovneba

Page 12: saxviTi da gamoyenebiTi xelovneba - mes.gov.ge V klasi... · 4. Zveli egvipturi samkauli 6. samarxis kedlis mxatvroba 5. faraon tutanxamonis oqros niRabi 7. skami (tutanxamonis samarxidan)

altamiris mRvimis mxatvroba

Page 13: saxviTi da gamoyenebiTi xelovneba - mes.gov.ge V klasi... · 4. Zveli egvipturi samkauli 6. samarxis kedlis mxatvroba 5. faraon tutanxamonis oqros niRabi 7. skami (tutanxamonis samarxidan)

pirvelyofili adamianebisxelovneba

1-2.mRvimeebismxatvroba

Page 14: saxviTi da gamoyenebiTi xelovneba - mes.gov.ge V klasi... · 4. Zveli egvipturi samkauli 6. samarxis kedlis mxatvroba 5. faraon tutanxamonis oqros niRabi 7. skami (tutanxamonis samarxidan)

3. tasilin-ajerisplatos mxatvroba

1.

2.

4.

sul raRac 100 wlis win iTvleboda, rom msoflios xelovnebis uZve-lesi kera egvipte iyo. mogvianebiT, dedamiwis sxvadasxva kuTxeSi arqeo-logebma aRmoaCines uZvelesi adamianebis namosaxlarebi, gamoqvabulebi, sadac arqeologebma miakvlies qvisa da Zvlis iaraRebs, romlebzec sx-vadasxva naxati da maT Soris adamianis figurebi iyo gamosaxuli. es nax-atebi xelovnebis pirvel nimuSebs warmoadgenen.

yvelaze mniSvnelovani mainc gamoqvabulebis kedlebze Sesrulebu-li naxatebia, romlebzec cxovelebi da nadirobis scenebia gamosaxuli. gasaocaria oci aTasi wlis winandeli mxatvrebis ostatoba, romlebic didi sizu stiT gadmoscemdnen cxovelis sxeulis siluets, proporcias, moZra obas.

12

mRvimeebis mxatvroba1-2

1, 2, 7. altamiris mRvimis mxatvroba

Page 15: saxviTi da gamoyenebiTi xelovneba - mes.gov.ge V klasi... · 4. Zveli egvipturi samkauli 6. samarxis kedlis mxatvroba 5. faraon tutanxamonis oqros niRabi 7. skami (tutanxamonis samarxidan)

8.

4. 5, 6, 8. laskos qvabulis mxatvroba

gamoqvabulebSi aRmoCenil naxatebs mecnierebma mRvimuri mxatvroba uwodes. mRvimuri mxatvrobis nimuSebi naxSiriTaa Sesrulebuli. zogi-erTi maTgani ki gacocxlebulia saRebavebis feradovani laqebiT.

pirvelyofili adamianis mxatvroba gva r wmunebs imaSi, rom xelovnebi-sadmi si y va ruli gaCnda uxsovari droidan da Tan sdevs adamians arsebo-bis yvela etapze.

5.

7.

6.

13

davalebaSeqmeni namuSevari `pirvelyofili adamiani~.

• aRwere mRvimuri mxatvrobis nimuSebi.

• romeli cxovelebia gamosaxuli?

• ra ferebia gamoyenebuli?

• ramdenad realurad, bunebrivadaa cxovelebi gamosaxuli?

• ra STabeWdileba moaxdina Senze am mxatvrobam?

Page 16: saxviTi da gamoyenebiTi xelovneba - mes.gov.ge V klasi... · 4. Zveli egvipturi samkauli 6. samarxis kedlis mxatvroba 5. faraon tutanxamonis oqros niRabi 7. skami (tutanxamonis samarxidan)
Page 17: saxviTi da gamoyenebiTi xelovneba - mes.gov.ge V klasi... · 4. Zveli egvipturi samkauli 6. samarxis kedlis mxatvroba 5. faraon tutanxamonis oqros niRabi 7. skami (tutanxamonis samarxidan)

Zveli egvipte

Page 18: saxviTi da gamoyenebiTi xelovneba - mes.gov.ge V klasi... · 4. Zveli egvipturi samkauli 6. samarxis kedlis mxatvroba 5. faraon tutanxamonis oqros niRabi 7. skami (tutanxamonis samarxidan)

kedlis mxatvroba

Page 19: saxviTi da gamoyenebiTi xelovneba - mes.gov.ge V klasi... · 4. Zveli egvipturi samkauli 6. samarxis kedlis mxatvroba 5. faraon tutanxamonis oqros niRabi 7. skami (tutanxamonis samarxidan)

Zveli egvipte

3. Zveliegvipte4. piramidebi5. sarkofagebi6. reliefidakedlis mxatvroba7. qandakeba8. tansacmelida samkauli9. damwerloba10.TavisufaliTema

Page 20: saxviTi da gamoyenebiTi xelovneba - mes.gov.ge V klasi... · 4. Zveli egvipturi samkauli 6. samarxis kedlis mxatvroba 5. faraon tutanxamonis oqros niRabi 7. skami (tutanxamonis samarxidan)

1. gizis didi piramida da sfinqsi

2. Zveliegvipturidamwerlobis nimuSi 3. Zveliegvipturi fila (reliefi)

Zveli msoflios erT-erTi yvelaze saintereso da mniSvnelovani civi-lizacia Seqmnes Zvelma egviptelebma. termini civilizacia umTavresad gamoiyeneba im xalxebis mimarT, romlebmac miaRwies ganviTarebis garkveul dones _ daaarses qalaqebi, Seqmnes kanonebi, damwerloba, kalendari da kulturis mniSvnelovani nimuSebi.

Zveli egvipte mdebareobda afrikis CrdiloeTSi, mdinare nilosis nay-ofier napirebze. Tavis qveyanas Zveli egviptelebi kemets uwodebdnen, rac Sav miwas niSnavs.

egviptis saxelmwifo daaxloebiT 5000 wlis win gaCnda. mas marTavdnen mefeebi _ faraonebi.

18

Zveli egvipte3

daimaxsovre!piramida _ faraonis

akldama ZvelegvipteSi.

Page 21: saxviTi da gamoyenebiTi xelovneba - mes.gov.ge V klasi... · 4. Zveli egvipturi samkauli 6. samarxis kedlis mxatvroba 5. faraon tutanxamonis oqros niRabi 7. skami (tutanxamonis samarxidan)

Zveli egviptis kultura imdenad mniSvnelovania, rom Seiqmna special-uri mecniereba _ egviptologia, romelic swavlobs Zveli egviptis isto-riasa da kulturas.

4. Zveli egvipturi samkauli

6. samarxis kedlis mxatvroba

5. faraon tutanxamonis oqros niRabi

7. skami (tutanxamonis samarxidan)

19

daimaxsovre!arqeologia _ mecniereba,romelic Zveli xalxebis

kulturas da yofa-cxovrebasswavlobs SemonaxulinivTebis _ Zeglebis

mixedviT.

• daakvirdi Zveliegvipturi xelovnebis nimuSebs, aRwere isini.

• xelovnebis romel dargs miakuTvneb maT?

• isaubre STabeWdilebebze.

davalebadaxate zRapruli qalaqis quCa.

Page 22: saxviTi da gamoyenebiTi xelovneba - mes.gov.ge V klasi... · 4. Zveli egvipturi samkauli 6. samarxis kedlis mxatvroba 5. faraon tutanxamonis oqros niRabi 7. skami (tutanxamonis samarxidan)

1. gizis didi piramidebi

Zveli egviptis xsenebaze pirvelad ra gaxsendebaT? albaT, piramidebi. swored piramidebi gadaiqca egviptis simbolod. maT faraonebis samudamo gansasveneblad agebdnen. amiT faraonebi cdilobdnen sakuTari saxelis ukvdavyofas.

piramidebs aSenebdnen uzarmazari qvis lodebisgan, TiToeuli maTgani 2,5 tonas iwonida.

egvipteSi 30-ze meti piramidaa, romelTagan yvelaze cnobilia gizis piramidebi, sadac sami faraoni da maTi colebia dakrZaluli. maT Soris yvelaze didia xeofsis piramida. igi agebulia 2 milionze meti lodisgan da misi simaRle 146 metria.

piramidebs Soris uZve-lesia joseris piramida. is safexurovani piramidis saxeliTaa cnobili. sxva piramodebis msgavsad isic Tlili qviTaa nagebi.

20

4 piramidebi

2. joseris piramida

Page 23: saxviTi da gamoyenebiTi xelovneba - mes.gov.ge V klasi... · 4. Zveli egvipturi samkauli 6. samarxis kedlis mxatvroba 5. faraon tutanxamonis oqros niRabi 7. skami (tutanxamonis samarxidan)

5. dedofal hatSefsutis taZari (dair-el-bahri, egvipte)

3.

4.

3, 4. sfinqsi

6. hatSefsutis qandakebebi

xeofsis piramidasTan TiTqos mis dasacavad dgas uzarmazari qandakeba _ sfinqsi. mas adamianis Tavi da lomis sxeuli aqvs da erTiani kldisganaa gamo-kveTili.

es taZaric Zveli arqiteqturis nimuSia. igi kldeSia gamokveTili.

21

• ra STabeWdilebas tovebs Senze kldeSi gamokveTili ta Za ri? xom ar ici rame msgavsi arqiteqturuli nimuSis Sesaxeb?

• rogor fiqrob, ratom aSenebdnen egviptelebi uzarmazar piramidebs?

• Seni azriT, ras gamoxatavda es fantastikuri arseba _ sfinqsi?

davalebayuradRebiT daakvirdi sfinqsis qandakebas

da Seecade, daxato igi.

Page 24: saxviTi da gamoyenebiTi xelovneba - mes.gov.ge V klasi... · 4. Zveli egvipturi samkauli 6. samarxis kedlis mxatvroba 5. faraon tutanxamonis oqros niRabi 7. skami (tutanxamonis samarxidan)

3. anubisi 4. mumificireba (kedlis mxatvroba)

1, 2. muzeumebSi daculi mumiebi

1.

2.

Zvel egviptelebs sjerodaT, rom sikvdilis Semdeg adamianis suli mxo lod kargad Senaxul sxeulSi dabrundeba, amitom cdilobdnen, sxeuli ucvlelad SeenaxaT. aqedan warmoiSva azri, gardacvlili adamianis sxeulis sagangebod damuSavebis, mumificireba _ mumiad qcevis Sesaxeb. specialuri xsnarebiT da surnelovani zeTebiT gaJRenTili saxvevebiTa da tilos naWrebiT gardacvlilis sxeuls mWidrod axvevdnen. saxvevebs Soris Zvirfas qvebs ayolebdnen. am wesiT damuSavebulma mumiebma gauZles saukuneebs. arqeologebi dResac pouloben maT arqeologiuri gaTxrebisas.

mumificirebas 70 dRe sWirdeboda da es imdenad rTuli da mniS-vnelovani procesi iyo, rom mas specialurad ganswavluli adamiani atarebda, romelsac Tavze turisTava mumificirebis RmerTis – anubi-sis niRabi exura.

22

5 sarkofagebi

daimaxsovre!sarkofagi _ qvis an

xis samarxi.

Page 25: saxviTi da gamoyenebiTi xelovneba - mes.gov.ge V klasi... · 4. Zveli egvipturi samkauli 6. samarxis kedlis mxatvroba 5. faraon tutanxamonis oqros niRabi 7. skami (tutanxamonis samarxidan)

9. muSaobis etapebi

daarbile Tixa da mieci mogrZo forma.

miRebuli forma miamsgavse sarkofags.

moxate sarkofagi.

5.

8.5_8. sarkofagebi

6. 7.

egviptelebi mumiebs aTavsebdnen sagangebod damzadebul kuboebSi _ sarkofagebSi. sarkofagi adamianis sxeulis formas imeorebda. mis saxur-avze amoWrili iyo saxis nakvTebi da xelebi. sarkofagebi mdidrulad iyo morTuli, moxatuli, inkrustirebuli Zvirfasi qvebiT.

23

daimaxsovre!inkrustacia _ gamosaxuleba

an ornamenti, romelic keTdeba sagnis zedapirze Camagrebuli sxvadasxva masalis firfitebiT.

• ratom amzadebdnen mumiebs?

• yvelas SeeZlo mumiis damzadeba?

• rogor iyo morTuli sarkofagebi?

davalebadaxate mumificirebis RmerTi _ anubisi.