collectiemanagement in digitale tijden ... voor openbare bibliotheken
TRANSCRIPT
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 1
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Collectiemanagement in digitale Collectiemanagement in digitale tijden ...tijden ...
... voor openbare bibliotheken... voor openbare bibliothekenJan Van HeeJan Van Hee
www.maarifa.bewww.maarifa.be7 september 20107 september 2010
Swets infodagSwets infodagMechelenMechelen
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 2
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Disclaimer :Het hiernavolgende is een eigen mening,
geformuleerd aan de hand van eigen onderzoek. Iedereen wordt uitgenodigd om aan te vullen, te weerleggen of te
bevestigen.
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 3
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Inhoud
● Waarover gaat het ?
● Stelling : collectiemanagement wordt contentmanagement
● Stelling : het papieren boek verdwijnt dus verdwijnt de (lokale) collectie
● Stelling : Bibnet en de provincies doen veel en Google doet de rest ...(... dus de lokale bibliotheek wordt overbodig)
● OK, we beginnen er aan ...
● Besluit
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 4
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Digitale tijden in de bib : waarover gaat het ?
● E-boeken en e-tijdschriften
● Digitale naslag
● Multimedia
● Games – Serious
– Fundels
– Virtuele werelden
● Interactieve informatie van gebruikers (user generated content)
Kortom : de digitale beleving in de lokale samenleving
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 5
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Een historische benadering van het concept
● Klassieke bibliotheek (2000 BC)
● Digitale collecties (1970-)
● Hybride bibliotheek (1990-)
● Digitale bibliotheek (1995-)
● Virtuele bibliotheek (2000-)
● Bibliotheek2.0 (2005-)
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 6
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Waarom wordt digitale informatie steeds belangrijker : groei
“De beschikbare informatie verdubbeltom de 72 dagen.”
Guus Pijpers
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 7
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Waarom wordt digitale informatie steeds belangrijker : kostprijsB
ron : ww
w.deepspar.com
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 8
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Evoluties
● Integratie van collectie en catalogus (zgn. Full-text)
● Integratie van catalogi onderling
● Integratie van catalogus met andere applicaties– Verrijking
– Associatief zoeken (bijv. Aquabrowser)
● Gebruikersinformatie en -appreciatie (ratings)
● Steeds meer digitale mogelijkheid tot grasduinen– Covers
– Samenvatting
– Previews
– ...
● ...
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 9
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Evoluties (part.2)
● GSM, PDA, MP3, GPS, e-book, ... worden steeds meer geïntegreerd in één toestel. (cfr. Mobiel internet, i-pad, ...)
● Veel “boeken” worden gratis downloadbaar (door reclamegelden)
● Veel informatie wordt niet meer gratis aangeboden en wordt opgeslagen in afgesloten databestanden.
● Mensen gebruiken steeds meer sociale netwerken om met elkaar te communiceren en om informatie uit te wisselen.
● Zoekmachines kennen een nooit geziene staat van perfectie in het zoeken naar juiste informatie.
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 10
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Maar ...
● Tijdsversnelling in de IT-sector
● I-Tunes-model voor boeken
● Informatie-inflatie leidt tot informatiejungle
● Steeds hogere eisen flexibiliteit en kwaliteit
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 11
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Inhoud
● Waarover gaat het ?
● Stelling : collectiemanagement wordt contentmanagement
● Stelling : het papieren boek verdwijnt dus verdwijnt de (lokale) collectie
● Stelling : Bibnet en de provincies doen veel en Google doet de rest ...(... dus de lokale bibliotheek wordt overbodig)
● OK, we beginnen er aan ...
● Besluit
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 12
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Wat is een digitale collectie ?
● Verzameld en georganiseerd door en voor de specifieke noden van een bepaalde organisatie of gemeenschap <=> WWW
● Gegarandeerde toegang
● Menselijke tussenkomst (omstreden)
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 13
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Typologie van digitale collecties
1. Verworven digitale data (licenties !)
● Lokaal gestockeerd (verdwijnt)
● Toegang (bijv. Swets)
2. Lokaal digitaal geproduceerde data
3. Mash-ups
4. Lokaal gemaakte gateways (relatie met ontsluiting)
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 14
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
1. Verworven digitale data
● Commerciële aanbieders
– Databanken
– e-zines
– e-books
● Repositories
– (Consortia van) universiteiten of wetenschappelijke instituten
– Overheden
Een Digital Repository (digitale bewaarplaats) is een digitaal archief van publicaties.
Het bestaat uit opslagruimte om digitale en gedigitaliseerde informatie
op een zo duurzaam mogelijke manier op te slaan (server)
en software om deze bestanden toegankelijk te maken (database).
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 15
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Niet-academische repositories in Vlaanderen
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 16
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
2. Lokaal digitaal geproduceerde data
● Digitalisering
– Scanning● Case : Google Library project (universiteit Gent)
● Digitaal archief
– Aandachtspunt : Vluchtige data ● Bijv. : websites
– Tip : e-David (http://www.edavid.be/)
● Eigen repository
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 17
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
• 1 + 1 = iets anders• “A mashup combines two or more other applications creating another application that can help you better perform different activities”
• Bekendste voorbeeld : Google-maps
• Ook bibliotheek mash-ups
3. Bestaande informatie herwerken : Mashup's
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 18
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Inhoud
● Waarover gaat het ?
● Stelling : collectiemanagement wordt contentmanagement
● Stelling : het papieren boek verdwijnt dus verdwijnt de (lokale) collectie
● Stelling : Bibnet en de provincies doen veel en Google doet de rest ...(... dus de lokale bibliotheek wordt overbodig)
● OK, we beginnen er aan ...
● Besluit
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 19
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Of we het nu willen of niet ...
... het e-book komt er aan !(en zal blijven)
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 20
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Onderbouwing van de stelling
● Aanbod :– Titels en readers stijgen spectaculair
– Is spotgoedkoop voor de uitgever, dus grote winstmarge
● Vraag :– Meeste jongeren zijn reeds jaren “digital natives” en vinden lezen van een scherm normaal
● Technologie :– Ergonomie is enorm verbeterd (bijv. e-ink)
– Integratie (bijv. : in smartphone)
– ...
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 21
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Wat betekent dit voor de plaatselijke collecties ?
● Aandeel papieren bronnen zal snel verminderen, maar zal nog lang een rol blijven spelen
● Aandeel fysieke digitale bronnen zal de komende jaren quasi verdwijnen
● Aandeel gehoste digitale bronnen zal het leeuwenaandeel vormen van de collecties.
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 22
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Aandeel bronnen in de collectie
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 23
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 24
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 25
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Verkoop e-books
http://wespeakdigitalmedia.com/
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 26
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Klik om titel toe te voegen
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 27
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Het aanbod
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 28
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Voordelen van e-books voor de bib
● Verrijken van de catalogus met :
– Samenvatting
– Bladerfunctie
– Full-text indexeren
– Integratiemogelijkheden
● Dienstverlening op afstand
● Marketing : digitale zichtbaarheid
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 29
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
E-book en bibliotheek : praktisch
Digitale uitleendienst :
● Case : Eerste versie in OB Almere
● Voorlopige evaluatie:
– De bibliotheek koopt licentie voor uitleendienst per werk
– ‘Strenge’ DRM (digitale rechten):
● Alleen leesbaar met speciale software
● Enkel langzaam bladeren. Scrollen onmogelijk
● Afdrukken beperkt
● Niet op alle readers te gebruiken
Bron : www.bibnet.be
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 30
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Inhoud
● Waarover gaat het ?
● Stelling : collectiemanagement wordt contentmanagement
● Stelling : het papieren boek verdwijnt dus verdwijnt de (lokale) collectie
● Stelling : Bibnet en de provincies doen veel en Google doet de rest ...(... dus de lokale bibliotheek wordt overbodig)
● OK, we beginnen er aan ...
● Besluit
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 31
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Initiatieven Bibnet en provincies
● Bibliotheekportalen
● Bib-fm
● E-bookplatform
● Databanken
● Fundels
● ...
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 32
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Rol en functie van de lokale bibliotheek
Kunnen we de huidige rol en functie van de bibliotheken handhaven in het nieuwe (digitale) landschap:
● Kunnen bibliotheken gidsen blijven, o.a. door geïntegreerde ontsluiting ?
● Zelf beslissen over collecties ?
● Gratis basisdienstverlening realiseren ?
● Toegang garanderen op langere termijn ?
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 33
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Klik om titel toe te voegen
De gemiddelde lokale bibliotheek is organisatorisch te klein (middelen en competenties) om deze uitdagingen aan te gaan, dus :
● Netwerkvorming
● Aankoopconsortia
● Samenwerkingsverbanden
● Fusies
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 34
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Unique Selling Proposition van de (lokale) Bibliotheek
● expertiseexpertise van de medewerkers
● kritisch vermogen tot analyse en selectie
● lokale relevantie van de werken
● kwaliteitscontrole en kwaliteitsgarantie
● neutraliteit en vrijheid t.o.v. commerciële, religieuze, politieke of andere belangen
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 35
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Veranderende rol : verwachtingen van de dienstverlening
● vraaggericht: de inrichting van dienstverlening wordt bepaald door de behoeften van de omgeving en de gebruikers/klanten;
● geïntegreerd: de focus komt te liggen op vraagpatronen van gebruikers/klanten;
● proactief: dienstverlening wordt niet meer alleen door de gebruiker/klant geïnitieerd, maar kan ook proactief aangeboden worden;
● multichanneling: diensten worden via meerdere kanalen aangeboden;
● maatwerk: diensten worden op individuele wijze aangeboden;
● globaal en generalistisch: een logische samenhang en combinatie van diensten;
● actieve klantparticipatie: klanten worden actief betrokken bij (de inrichting van) het dienstverleningsproces.
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 36
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Klik om titel toe te voegen
“In deze tijden van 'High-tech' is er steeds meer nood aan 'High-touch'”
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 37
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Inhoud
● Waarover gaat het ?
● Stelling : collectiemanagement wordt contentmanagement
● Stelling : het papieren boek verdwijnt dus verdwijnt de (lokale) collectie
● Stelling : Bibnet en de provincies doen veel en Google doet de rest ...(... dus de lokale bibliotheek wordt overbodig)
● OK, we beginnen er aan ...
● Besluit
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 38
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
OK, we beginnen er aan ...
Als je vindt dat ...
... je eigen lokale bib een rol te spelen heeft in de lokale digitale beleving
... dan moet je ook anticiperen op wat gaat komen (of wat er reeds is) en een eigen visie daaromtrent formuleren.
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 39
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Stappenplan
Lokalevisie
Uitvoeren
Collectieplan
Bibliotheekconcept
VisieBibnet
Partners :Bibnet
Andere bibliothekenAanbieders
Wat willen we bereiken met onze bibliotheek ?
Waarom is deze bibliotheek nodig ?
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 40
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Intellectuele eigendom
● Auteursrecht en copyright (©)
●Open Access●Creative Commons● “Copyleft” en open content
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 41
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Vele wensen, schaarse middelen : keuzes maken !
● Wat we zelf doen, doen we ...
– Make or buy-decission ● Back-office uitbesteden
● Taken centraliseren (samenwerken)
– Delegeren
– Profiteren van bestaande diensten (bijv. Google, Amazon.com, …)
– Goede partners zoeken
– ...
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 42
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Competenties
● De bibliotheekmedewerker is
– Geen caissière, routinetaken worden zoveel mogelijk geautomatiseerd
– Geen wandelende encyclopedie, maar een informatieprofessional
– Geen mensenschuwe back-officer, maar sociale bemiddelaar tussen informatie en klant
– Geen passieve aanbieder, maar levert pro-actief maatwerk af
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 43
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Een selectie
● Ik zorg ervoor dat ik op de hoogte blijf van de informatiecultuur van onze gebruikers en probeer die kennis te ‘vertalen’ naar bibliotheekdiensten.
● Ik werk actief mee aan de vooruitgang van mijn bibliotheek.
● Ik gooi oude werkwijzen overboord als er betere zijn, ook al leken die oude werkwijzen ooit fantastisch.
● Ik ben niet bang voor Google of verwante diensten. Ik profiteer ervan voor onze gebruikers en bied tegelijkertijd hoogwaardige bibliotheekdiensten aan die gebruikers nodig hebben.
(bron : WOW! Wouter on the web)
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 44
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Leerweg medewerkers
Gewennen
Creatie van meerwaarde
Gebruik
Vermijden
Passief
Actief
Bewustzijn vergroten :● Missionarissen● Niet dwingen● Learning by doingcfr. : “23 dingen”
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 45
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Zorg voor een goede zichtbaarheid op website, intranet en extranet.
– Zorg dat de bibliotheek mee opgenomen is in de workflow van gemeentelijke diensten
• Bijv. : integratie in de Desktopsearch, centraal beheer van documenten, ...
– Creëer vraag door zichtbaarheid en vindbaarheid in meerdere omgevingen
• Bureaublad, browservenster, toolbar, startpagina's
Het is maar de bibliotheek ...
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 46
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
En wij, als kleine bibliotheek ? Mogelijkheden :
● Zorg voor lokale meerwaarde (kijk niet enkel naar Bibnet). Begin bijv. een gemeentelijk “repository”
● Beheer de digitale abonnementen, ook van andere gemeentelijke diensten.
● Ga naar de gebruikers toe (wacht niet af). Ook nieuwe potentiële doelgroepen. Betrek ze bij het collectiemanagement.
● Zorg voor een (echte) menselijke intermediair tussen digitale content en gebruiker .
● De bibliotheek zorgt voor een pluriforme democratische en kwaliteitsvolle toegang tot de digitale bronnen.
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 47
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Besluit :
● Collectiemanagement in digitale tijden is minder een verhaal over bronnen en technologie (die zijn per definitie tijdelijk), dan wel :
– Een goede visie (en doelstellingen) hebben
– Partners zoeken
– Competenties ontwikkelen
De rest volgt quasi automatisch hieruit.
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 48
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Een voorbeeld(ige) partner :
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 49
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Besluit
Als de geesten klaar zijn, is de helft van werk achter de rug.
Nog vragen ?