saymawvilo motxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/sakmacvilo...5 mkitxvelo! am wigns...

140
ramaz surmaniZe saymawvilo moTxrobebi baTumi 2016 qarTuli saymawvilo biblioTeka

Upload: others

Post on 11-Feb-2020

2 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

ramaz surmaniZe

s a y m aw vilo

moTxrobebi

baTumi

2016

qarTuli saymawvilo biblioTeka

Page 2: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

redaqtori akaki zoiZe, profesori

Page 3: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

3

redaqtorisgan

ramaz surmaniZes, xelxvavian mwerals, gangebam

mravalmxrivi moRvawis, Semoqmedis niWi uxvad daanaTla.

igi Tanabari ZaliT, nayofierad iRwvis, rogorc medikosi

da mecnieri, istorikosi da mwerali, Jurnalisti da

publicisti, mkvlevar-mematiane da mTargmneli, saxelmwifo

da sazogado moRvawe. man araerTi TvalmargalitiT

gaamdidra qarTuli mwerlobis saganZuri. aris oTxi

romanis da mravali moTxrobaTa krebulis avtori. oriode

wlis win man axalgazrda mkiTxvelebs mcire moculobis

istoriuli romani `zecasTan moubari~ miawoda. igi

qarTuli `saymawvilo biblioTekis~ rubrikiT gamovida.

amjerad mweralma Tavi mouyara saymawvilo moTxrobebs,

romelTa nawili avtobiografiulia da avtoris rTul

cxovrebaze gviambobs. am Janris mxatvruli literaturiT

ganebivrebulni ar varT, amitom wignis gamosvla, vfiqrobT,

drouli da misasalmebelia. miT ufro, rom dRes

axalgazrdobas yvelaze metad sWirdeba literaturasTan,

mxatvrul qmnilebebTan ziareba, rameTu maT gareSe sulis

wvrTna, misi Camoqna SeuZlebelia.

mweralma Tavis moTxrobebs daurTo cnobil sazogado

moRvaweTa, agreTve aranakleb cnobil ojaxis wevrTa

fotoebi, rac mxatvrul nawarmoebebs originalurobas

matebs da norC mkiTxvelebs karnaxobs, ar miaklon

Page 4: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

4

pativi da dafaseba Rirseul adamianebs, axloblebsa da

aRmzrdelebs.

krebulSi warmodgenili moTxrobebi didaqtikur-

aRmzrdelobiTi xasiaTisaa. isini gamoirCevian ubraloebiT,

siwrfeliT, azris sinaTliT, sicxadiTa da xatovnebiT.

amitomac advilad ipyrobs mkiTxvelis gulsa da gonebas.

yoveli maTgani uciloblad daafiqrebs mozards, guliT

ganacdevinebs mSobeli miwisa da adamianebis siyvaruls,

gaafaqizebs, gaakeTilSobilebs da gaaspetakebs mis suls,

sikeTis qmedebisaTvis ganawyobs mas.

Page 5: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

5

mkiTxvelo!

am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da

guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT.

igi ori uZvelesi qarTuli sityvisgan warmosdgeba _

yma da wuli. yma sulxan-saba orbelianis ganmartebiT

Wabuks, `eqvs wels zeiT 10 wlamde ymawulsa~ niSnavs.

masTan gaigivebulia yrma, moyme. sabasave sityvebiT,

`yrmai qalwulas uwoden~. amgvarad, ymawvili

ZvelTaganve, rogorc qalis, aseve vaJis sinonimia.

sityvebs, moyme-s, yrma-s xSirad da gansakuTrebulad

iyenebs didi SoTa rusTaveli. igive sityva saTaurad

gamotanilia genialur qarTul baladaSi `leqsi

vefxisa da moymisa~. qarTuli sityvis didostatma

iakob gogebaSvilma erT moTxrobas `ymawvilebi

WalaSi~ daarqva.

risTvis damWirda aseTi vrceli Sesavali?

msurs Tqveni yuradReba mivapyro erTad-erT

sityvaze, romelic miwyiv-dabadebidan ixmareba Cvens

mwerlobaSi da xalxur sityvierebaSi. samwuxarod

axla mas gamouCnda metoqe `Tineijeri~, romelsac

xSirad xmaroben yovelive ucxourze Tavgadakluli

adamianebi.

ucxo enis codnis winaaRmdegi rodi var. am erTi

magaliTiT me mxolod qarTuli enis, msoflioSi erT-

erTi uZvelesi metyvelebis siwmindisken movuwodeb

Cems Zvirfas mkiTxvels. vicodeT ucxo sityva,

magram igi mxolod im enaze saubrisas gamoviyenoT,

romelsac miekuTvneba.

ase, Cemo Zvirfaso ymawvilebo! visaubroT Cvens

mSobliur, umdidres da uZveles qarTul enaze, sufTad,

minarevebis gareSe. es Zalze saamayo da sasaxeloa.

Page 6: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

6

* * *

1933 wlis 10 maiss germaniis dedaqalaq berlinSi, avgust bebelis moedanze faSistebma dawves hainrix haines, ana zegersis, iohan bexeris wignebi mxolod imitom, isini ebraelebi iyvnen. yvelaferi RvTis nebaa da me im welsa da dRes davibade da ufalma wignebis siyvaruli damanaTla... axla samocdaaTi wignis avtori var. wera ymawvilobaSi daviwye. TiTqos raRac gamomdioda, magram ganmeorebiT wakiTxvisas aRar momewoneboda xolme, qaRalds davWmuWnidi da buxarSi SevuZaxebdi.

buxari, icocxleT, maSin yvelaferi iyo...diax, meore msoflio omis dros navTs ver

vSoulobdiT da Wraqic gvenatreboda, soflebSi saxlebi buxrebiT naTdeboda. cecxlisken zurgiT jorkoze dajdebodi, xelSi gadaSlil wigns daiWerdi da kiTxulobdi manam, sanam SeSas ali asdioda.

pirveli moTxroba, gadasagdebad rom damenana, studentobisas, Tbilisis sajaro biblioTekaSi

davwere . iq samecadinod xSirad davdiodi . skams fanjarasTan, gancalkevebul adgilas SevarCevdi. jer mTavars, marqsizm-leninizmis Teoriaze Temas movamzadebdi, C anTaSi Sevinaxavdi da viwyebdi meore saqmes. nawers xels vafarebdi, vinmes rom ar daenaxa...

boloxans Zvel qaRal-

debSi vnaxe moswavlis Tor-

metgverdiani , calxaziani avtori

Page 7: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

7

rveuli, igi fanqriT bolo xazamde Semivsia da

moTxrobac damimTavrebia. Tumca misi gamoCena

mesircxvileboda. ase nawvav-najafari nawarmoebi

mxolod 15 wlis Semdeg gamoqveynda, `oblis kveri

gvian, magram kargad gamocxvao~ _ ityvian. Turme

SeiZleba bedma iq gi povos, sadac ar elodebi.

Cemma moTxrobamac Zalze gvian monaxa mkiTxveli,

samagierod mesame sakavSiro premia daimsaxura, rac

maSin sakmaod did pativad iTvleboda.

mas Semdeg naxevari saukune gavida, weris xalisi

araTu ganelda, kidev ufro gamZafrda. mimiRes

jer JurnalistTa federaciis, Semdeg mweralTa

kavSiris wevrad. es CemTvis didi aRiareba iyo, Tumca

valdebulebac momemata _ ufro ukeTesi nawarmoebebi

unda mimewodebina mkiTxvelisTvis. ramdenad SevZeli

es, amaSi Tavad darwmundebiT, roca Cems moTxrobebs

waikiTxavT; mimaCnia, rom arcerTi Semoqmedi ise ar

hgavs Tavis qmnilebas, rogorc mwerali. zogi Cemi

moTxrobac avtobiografiulia da isini Cems sakmaod

mZime da rTul cxovrebasac gagacnobT.

Page 8: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

8

Tavisuflebis gza

cxenosnebma mkveTri mosaxvevi gaiares, swor gzaze

wamiT SeCerdnen, erTmaneTs raRac gadaulaparakes da

adgilidan mowydnen. bedaurebi SurduliviT gaiWrnen

da gzidan avardnil mtvris koriantelSi gaexvivnen.

axla mxolod floqvebis Soreuli Tqara-Tquri ismoda.

_ sanamde? _ daiZaxa mxedrebis gasagonad odnav

win gasulma.

_ Tamaris xidamde, vinc pirveli miaswrebs, burjTan

didi Txmela romaa, imas maTraxi Semohkras, _ gasZaxa

meorem.

biWebma erTxel kidev hkres dezebi, aRviri

bolomde miuSves, unagirebs gaekrnen da erTguli

pirutyvis siswrafes miendvnen.

ager xidis TaRic gamoCnda. mxedrebma uka-

nasknelad SeuZaxes cxenebs. aqamde win mimavali

kvlav ar Tmobs mewinaveobas, xidTanac pirveli miiWra,

TxmelasTan cxeni mosxletiT SeaCera, yalyze Seayena,

maTraxi moimarjva, magram xeli haerSi gaeyina...

Tanamgzavrebmac mkveTrad SeaCeres bedaurebi da

adgilze mtvris buRi daayenes.

Txmelis Ziras grZelulvaSa, TmaSeWaRaravebuli

kaci ijda. muxlze svanuri qudi edo.

biWebi unagirebze gaxevdnen. damxvdurma maT

mSvidad axeda, mis win pirtitvela 10-15 wlis mxedrebi

idgnen. aWarulad koxtad gamowyobilT Tavze

mosirmuli yabalaxebi SemoexviaT... cxenebze ise

eWiraT Tavi, TiTqos zed Sezrdilano. ucxo kacis

danaxvaze maT yurebi daecqvitaT da gaocebuli

Tvalebi misTvis mieSterebinaT. erTxans ase iyvnen,

mere CamoqveiTdnen da cxenebi gzis piras miuSves.

Page 9: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

9

_ gamarjobaT, batono, _ miesalma sqeli biWi. igi

maT Soris ufrosi unda yofiliyo.

_ gagimarjoT, ymawvilebo! _ uTxra mgzavrma da

adgilidan odnav wamoiwia, _ mgoni, xeli SegiSaleT

paeqrobaSi.

biWebma erTmaneTs Sexedes, gaiRimes da iqve morze

Camosxdnen.

_ ho, SevejibreT erTmaneTs, _ Tqva sqelma.

_ me gavimarjve, xom, biZia? _ ikiTxa yvelaze umcrosma.

igi aTiode wlisa iqneboda. man kacs jer mkvircxlad

Sexeda, Semdeg daimorcxva da Tvali moarida.

_ ho, Sen gaimarjve da... kinaRam maTraxic gadamkari.

ymawvilebs gaecinaT.

_ mec miyvars cxeniT jiriTi, _ ganagrZo mgzavrma,

_ ai, is taiWi Cemia, _ xeliT aCvena riyesTan paloze

fexiT mibmul cxenze, romelsac viRac kaci adgils

unacvlebda, _ megrulia, me Tavadac megreli

gaxlavarT, Tedo saxokia. Tqvens mxareSi vmogzaurob.

Tqven vis getyvian? _ aWarulad mouqcia mgzavrma.

_ Cven, ori _ qedeli Tofan-

beg ServaSiZis Svilebi varT. _

amas yadiri hqvia, _ pataraze

miuTiTa, _ me _ zaqro, es Cveni

biZaSvilia, Temuri.

Tedo biWebs rigrigobiT

akvirdeboda.

_ aba, marulaSi yadirs

gaumarjvia.

_ ho, _ erTxmad upasuxes

biWebma.

umcrosma amayad aswia Tavi,

saxe Seufaklda. Tedo sasokia

Page 10: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

10

_ mereda, ra jildos miiRebs gamarjvebuli

cxenosani? _ dainteresda mgzavri.

zaqrom xeli zurgisken waiRo da qamridan

feradydiani wigni amoiRo.

_ ai, amas, _ Tqva da wigni Zmas gadasca.

iakob gogebaSvilis `bunebis kari~ iyo.

mgzavrs saxe gaebadra... uneburad miwas Caacqerda.

`garegnulad xom saamo sayurebelni arian es

Tavisufalni Svilni aWaris mSvenieri bunebisa.

amaTi qarTulis smenas xom ara sjobia ra. qarTul

wignebsac rom SemouRwevia~, guliT esiamovna.

_ qarTuli wera-kiTxva sad SeiswavleT?

Zmebi ServaSiZeebi

Page 11: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

11

_ Cven. ori, baTumis saqalaqo saswavlebelSi

vswavlobdiT, _ Tqva Temurma, _ yadiri axla migvyavs

gimnaziis mosamzadebel ganyofilebaze.

_ rusuli Tu iciT? _ dainteresda Tedo.

_ rogor ara, _ rixianad wamoiZaxa Temurma, _

rusulis codna aucilebelia, Cven ruseTis xiStebma

gadagvarCina, aWarac ruseTma gamoixsna. yvelaferi:

swavla, wera, kiTxva rusuli gvaqvs, rogorc ruseTis

qveSevrdomebs.

aSkarad etyoboda, biWs viRacam daazepirebina es

frazebi.

_ Tqvenc ase fiqrobT? _ Tedo Temuris biZaSvils

miubrunda.

biWebma jer erTmaneTs Sexedes, Semdeg Temuri

SeaTvalieres, mere mosaubres gaubedavad gauswores

Tvali.

_ ho, Cvenc, _ TiTqmis erTxmad upasuxes.

Tedo erTxans Cafiqrda. `mazris ufrosis ojaxSi

izrdebian, sxvanairad ver mi pasuxebdnen~, _ kvlav

Temurs miubrunda:

_ kargi. iqneb marTlac gadagvarCina rusulma

xiStebma, iqneb aWarac ruseTma gamoixsna, Cvenc misi

qveSevrdomebi gavxdiT, magram xom ajobebda, Cveni

qarTuli saxelmwifo gvqonoda, misive qveSevrdomebi

vyofiliyaviT da Tavic dagvecva, rogorc Tavisufal

da damoukidebel qveyanas?

_ xelmwife-imperatoris gareSe Cven veras

gavxdebodiT, _ Tqva Temurma.

_ Cven Cveni xelmwife, qarTveli mefe rom

gvyoloda?

biWebma veraferi Tqves. yvela fiqrs mieca.

Page 12: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

12

_ iciT, ratom ar gvyavs Cveni mefe? _ ar

eSveboda Tedo, _ imitom, rom 1801 wels ruseTis

imperatorma qarTvelebs gviRalata, daarRvia

saqarTvelos samefosTan dadebuli xelSekruleba

_ giorgievskis traqtati, romelSic ewera... _ Tedo

gverdze gadaixara da xurjinidan gayviTlebuli

wigni amoiRo: _ ai, aq sweria, rom ruseTis mefe

valdebulebas kisrulobs samxedro daxmareba

gauwios saqarTvelos mtrebisgan dasacavad. ar

Caerios qarTveli mefeebis saSinao saqmeebSi.

samwuxarod, male es keTili piroba Tavadve daarRvia,

gaauqma qarTuli saxelmwifo, mefis memkvidreebi

ojaxebiT ruseTSi gadaasaxla da saqarTvelo

ruseTis guberniad gamoacxada. xelmwife-imperatori

aTavisuflebs qarTul provinciebs da daxmarebas

uwevs maT, rogorc sakuTar guberniebs da ara

mezobel qveynebs. asea es.

biWebs Tavi daexaraT. Tedom ifiqra, gadavaWarbeo,

da erTxans Tavadac gaCumda, Semdeg uxerxulobis

gasafantavad yadirs miubrunda:

_ Sen ratom arafers ityvi, patarav?

_ sityva didvanebisaa. roca viswavli, egebis mec

vityvi Cemsas, _ sxartad miugo ymawvilma.

* * *

amasobaSi Tedos mxlebelic gzaze amovida da

pirdapir xidisken gamoemarTa. Salis mokle Caqura,

naoWebiani da viwrototebiani Ziqva Sarvali, fexze

Wreli zanklebi da wuRa-mestebi ecva. welze

movercxlili qamari Semoertya, romelSic dambaCa

Page 13: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

13

hqonda gaCrili, gverdze bebuTi ekida, Tavze maRali

boxoxi exura.

mosvlisTanave yabalaxian biWebs gadaxeda da

`salam aleiqum~o, miesalma.

Tedos examuSa aseTi misalmeba, magram ar SeimCnia,

biWebis pasuxebs daeloda.

_ gadRegrZelos! _ upasuxes imaT.

`inus beriZe erT-erTi mowinave kacia zemo

aWaraSi, nuTu masac dauZvirda qarTulad salamis

micema? Tumca . . . SeiZleba ,

biWebi gamoscadao~, _ gaifiqra

Tedom da raki biWebis pasuxi

moewona, saubari sxva Temaze

gadaitana.

_ sanam aWaraSi gadmovidodi,

vin icis, ras ar meubnebodnen:

mTeli aWara firalebiTaa

savse, gzaSi ver gaivli, an

gagZarcvaven an mogklaveno.

inusma brtyeli qva miwaze

moaswora da Camojda.

_ Tqven, Tedo batono, male

darwmundebiT, rom es xmebi

gazviadebulia. imasac getyvian, aWareli gautaneliao.

nu daijerebT. guli aCveneT da TqvenTvis Tavs

gadadebs igi, magram Tu odnav orguloba SegamCnia, ar

SegarCens. me mgoni, es marto aWaris ki ara, saerTod

Cveni, mTieli qarTvelebis Cveulebaa, _ Tqva inusma.

_ swori xar, mec ase vfiqrob, Cemo inus... ise,

yaCaRebi xom imalebian am tye-RreSi?

_ rogor ara. erTi Tvis win cnobili mevlud

diasamiZe daiWires... verc ki ityvi, rom yaCaRia, es

iunus beriZe

Page 14: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

14

erTi ukeTilSobilesi pirovneba xelmwifis kanonebma

da usamarTlobam gariya. Raribs aras erCis. Tu vinmes

Raribebis zurgze atyavebuli qoneba gaaCnia, imas ar

daindobs...

_ mamaCemis monaTlulia, _ amayad Tqva yadirma da

Zmebs gadaxeda, xom araferi davaSaveo.

_ marTals ambobs yadiri? _ dainteresda Tedo,

biWs xeliT aniSna, modio da gverdiT moisva.

_ marTals ambobs, _ Tqva zaqrom da gaubedavad

daumata, _ misi Sepyrobac mamaCems daavales, magram

olqis ufross SeuTvala: mazris ufrosobas davtoveb,

Cems naTluls ki xels ar vaxlebo.

Tedos Tvalebi gaubrwyinda da inuss miubrunda.

_ esec Cveni mTielebis naTel-mironobis Seuvali

wes-Cveulebaa, Cemo inus. WeSmariti qarTveli

sxvanairad ar moiqceva.

zaqros simxneve moemata:

_ mamaCemi SvebulebaSi iyo, mis adgilze droebiT

gamogzavnes voskresenski da iman daatusaRa mevludi.

_ mevlud biZia cixidanac gaiqceva da im

voskresenskisac Sexvdeba viwro gzaSi, _ SurisZieba

gulubryvilod gamoxata aw ukve gaSinaurebulma

yadirma.

Tedom biWs mxarze xeli gadado da gulze miixuta.

_ Cemi mezobeli, ilias xilaZec, usamarTlobas

gaeqca, erTxans kentad firalobda, axla mevludis

jgufSi iyo, albaT, imasac es dRe elis, _ Tqva

inusma.

_ ras izam, inus-batono, jer aravis moswria, yaCaRs

da abrags bolomde gaetanos Tavi da mTavrobis

kanonebs Tu ukanonobas gaqceodes. samwuxarod,

axlac ase iqneba.

Page 15: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

15

_ netav, Tu gveRirseba iseTi mTavroba, kaci rom tyeSi ar gaiqces? _ inatra inusma.

_ magas ver getyvi, magram adamianebis cxovreba ukeTesi rom unda iyos, amaSi saeWvo araferia. gana marto TqvenTan, mTeli saqarTvelos mTis xalxi yeribad cxovrobs.

_ Zabuni miwa gvaqvs, Tedo-batono. sarCo cota modis, xalxi naxevrad mSieria, gadasaxadi, icocxleT! arc osmalo gvaklebda xels da arc rusis mTavroba.

Tedom biWebs gadaxeda, Tu gvismeneno. maTi gulisyuri xandazmulTa saubarze iyo mipyrobili.

_ sainteresoa, inus, xalxis ganwyobileba. rogor fiqrob, osmalos kanonebi ufro moswondaT Tu rusisa?

inusi Cafiqrda, mere odnav ironiulad gauRima:_ ra mogaxsenoT, batono, osmalom aWaras da

aWarlebs rac uyo, Tavad mogexsenebaT. samasi weli abeCavebdnen da sulian-xorcianad aRatakebdnen aqaurebs. marTlacda, gasaocaria, rogor ar aRigava miwis pirisagan es erTi muWa xalxi, rogorRa darCa maTi xseneba. tye mainc gvqonda. axla kaci gamogzavnes, nesliWi varo, tye saxelmwifosiao, Cveni nebarTvis gareSe xeli ar axloTo. xalxi aRSfoTda: Cveni mama-papis danatovars rogor ar gvanebebeno. idaves, iCxubes, magram araferi gamouvidaT. adgnen da muhajirad wavidnen.

_ ki, magram marto tye iyo muhajirobis mizezi?_ rogor gekadrebaT, Cemo batono, amas bevri

mizezi hqonda. jer iyo da, axalma mTavrobam xalxs gamoucxada, gind darCiT, gind wadiTo. mere dafiqrebac ar acala, gadasaxadebi Seawera, aqeT baJi, iqiT samxedro begarao: or-sam weliwadSi, rac Tavi kacebi iyvnen, Cveneburebi, visac xalxi endoboda, nuri-beg ximSiaSvili, marjan-aRa marSania, grigol gurieli,

Page 16: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

16

yvela `astavkaSi~ gauSva, axla Tofan-begsac aRar aCereben. xalxi amanac aaRelva. mere es tyis baJic Semovida, osmaleTidan CaSutebic Camovidnen, xalxi gaabriyves: meCeTebs daxuraven, qalebs gagibaxeben, jojoxeTi ar agcdebaTo, da am bnel xalxsac meti ra undoda, adgnen da cxra mTas iqiT gadabargdnen.

biWebi didkacebiviT Cafiqrebuliyvnen. yadirs molze fexebi moerTxa da TvalebSi Sescicinebda mosaubreebs.

* * *am oTaxSi Tufan-beg ServaSiZe Cveulebriv

ganmartoebiT isvenebda. axla, ratomRac, umcrosi biWic mouxmia.

yadiri TovliT SeWirxlul fanjarasTan mivida da mzera suroSemovlebul muxas hkida. xeze SaSvi SefrTxialda, WaxWaxis xmam oTaxSic SemoaRwia. biWma Tvali zendidis Sefiqlul tyeebs aayola, erTxans mTas miaSterda, Semdeg cqera mdinaris orive mxares gafantul qoxmaxebze gadmoitana. dabas raRac sevdiani burusi daswoloda. naRvels odnav fantavda akavreTa, romelic aqafebuliyo da ankara talRebs deda-mdinarisaken miagorebda.

xids gamoRma auareba xalxs wre Seekra. wres erTrigad Camdgari SaSxanagadakidebuli jariskacebi amagrebdnen. SuaSi saxrCobela iyo aRmarTuli.

yadirma mamas mouxeda. igi buxarTan iyo mimjdari, veeba beWebi orive keras swvdeboda da avardnil kocons faravda.

_ gamoiyvanes? _ moulodnelad ikiTxa begma,

fanjrisaken ar mibrunebula.

biWi fexis wverebze wamoiwia. xalxis uzarmazari

Page 17: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

17

Savi laqa Tovlian aremareSi kargad Canda.

_ ara, _ miugo mamas, Semdeg fanjara gamoaRo da

Tvali kvlav mimoavlo iqaurobas.

oTaxSi susxi SemoiWra, civ haers xalxis yayani

Semohyva.

_ daxure fanjara!

biWma fanjara swrafad moxura.

_ Cavide qveviT? _ hkiTxa da daJinebiT miacqerda.

mamas araferi uTqvams.

yadiri oTaxidan gavida da kibeebze Cairbina. begi

kvlav gaunZrevlad zis da

fiqrebs miscemia. gonebidan ver

mouSorebia samiode Tvis win

sikvdiliT dasjili naTluli,

mevlud diasamiZe, erT dros

misi xelqveiTi, SublnaTeli da

pirmcinari biWi, sasamarTlom

lamis gaamarTla. amis gamo

mTavarmarTebeli golicini

sigiJemde misula, sisxli

swyuroda im aramzadas da

kidec dalia. manamde aWaras

s a xr Cob ela arc e n a x a .

es meorea. dRes iliasas

CamoaxrCoben . `ara , aRar

vimsaxureb, gaval, gavSordebi

am kaciWamiebs~, _ gaifiqra

mazris ufrosma da beWze

xeli itaca, TiTqos samxreebs

iZrobso, aRarc ki axsovda,

rom saSinao xalaTi hqonda

moxuruli. Tufan-begi

Page 18: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

18

* * *yadiri maRali, boxoxiani kacis zurgs ukan idga,

amaze win ver gasuliyo da verc xedavda, win ra

xdeboda. xalxis jgufi amoZravda da biWi win mdgom

kacs zurgze miawva. kacma moixeda.

_ modi, biZiko, win dadeqi, _ igi odnav Sebrunda

da biWs adgili dauTmo. yadirma mas axeda. pirxmel,

Savwvera kacs cal xelSi fanqari eWira, meore

xelisgulze patara qaRaldebis Sekvra edo. igi

drodadro raRacas iwerda.

saxrCobela xalxis win, uxeSad gawyobil

ficarnagze iyo aRmarTuli. boZTan wiTelperangiani,

saxegarujuli, cxvirCaWyletili, Tavmeloti,

grZelulvaSa kaci idga. am siciveSi mklavebi

daekapiwebina.

biWma jalaTs Tvali moarida da gverdiT

mdgomi kacis xelebisken gaeqca mzera. igi qaRaldis

naWrebze Cqar-Cqara raRacas werda.

gamCenelo, genacvale

Sens nabrZaneb Sens nebaSi,

radgan vervin gagereva

am xalxis gaSenebaSi...

kacis daxrCobis kanoni

gamovida mTavrobaSi...

amasobaSi viRacam daiZaxa: `mohyavT~! xalxis mzera

xidgaRma gadavida. ori cxeni furgons moagorebda.

win da ukan SeiaraRebuli mxedrebi edgnen da

moacilebdnen. xidze rom Sedgnen, naTlad gamoCnda

furgonze RvedebiT dakruli kaci. orma mcvelma

Rvedebi axsna da xelSeborkili, fermkrTali kaci

Zirs gadmoiyvana. igi xidze gadmoatares.

Page 19: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

19

_ dorogu, dorogu! _ ayvirdnen saldaTebi, wre erT adgilas gaarRvies da badragi eSafotisken SemouSves.

xalxs erTi TeTrwvera kaci gamoeyo, mas anaforis msgavsi raRac grZeli da farTosaxeloebiani mosasxami ecva, Tavze TeTri, wiTelsapiriani qudi exura. is ganwirul kacs miuaxlovda.

_ yvelaferi moinanie, Svilo, _ uTxra man sikvdilmisjils, _ RmerTs madloba uTxari. esec Seni bediswera yofila.

iliasa odnav gons moego da xalxis gasagonad molas uTxra:

_ am Cvens aremareSi, Cems garda, sakuTari TvaliT sikvdili aravis unaxavs, efendi. amdeni xalxi ratom Sehyares. ratom mawvaleben?.. uTxari am Rorebs: sulerTia, aWarlebs ver daaSineben. dRes me momklaven, xval sxva gayaCaRdeba. ase iqneba, sanam qveyanaSi usamarTlobaa.

_ RmerTs ar Sescodo, codvebi moinanie, Svilo, _ gaimeora moxucma, _ Sen Seni saqme gawvalebs.

mundirebSi gamowyobil CinovnikTa jgufidan erTi gamovida da eSafotTan axlos dadga. man qaRaldi gaSala, TvalebTan miitana, da rixiT daiwyo; `kanonis saxeliT~ _ gamoacxada ganaCeni, risTvis, ra danaSaulis gamo miesaja ilias xilaZes CamoxrCoba.

Cinovniki gabrunda.jalaTi imwamsve swvda sudaras da iliasas Tavze

Camocma daupira.iliasa CaxmaxiviT SeimarTa, Sekruli xelebi

momuSta, ukan daswia da jalaTs cxvir-pirSi aZgera. wiTelperangiani wabarbacda da eSafotze moadina bragvani. saxec wiTlad SeeReba. eSafotTan `saldaTebi~ micvivdnen, sikvdilmisjils aqeT-iqiT Semoudgnen, sudara Camoacves da skamze Seayenes.

Page 20: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

20

jalaTi wamodga, nikapsa da tuCebze momdgari sisxlis mowmenda scada, ar gamouvida, urcxvad gadaafurTxa da saxemoTxvrili kvlav iliasas mieZala, Tavadac skamze abobRda da maryuJi Camoacva. Semdeg skamidan Camoxta, erTjer kidev axeda Toks da skams mZlavrad gahkra fexi. ganwiruli kaci haerSi gamoekida, ramdenjerme Setokda... xuTiode wuTs gagrZelda misi sxeulis krunCxva.

irgvliv samariseburma dumilma daisadgura, sadRac Sors, gulebis mxridan, ZaRlis tirili gaisma. vin icis, iqneb mevludis ezodan modioda pirutyvis es sulis SemZvreli ymuili.

yadiri acremlebuli Tvalebis damalvas lamobs, magram sad wavides, adgils ver poulobs. Tavi maRali kacisken miubrunebia. isic zed biWis TvalebTan awripinebs fanqars:

mJavanaZe geaxlebiama leqsis gamomTqmeli, aseT ambebze vdardob daimiza var tanze xmeli.

kacma qaRaldebi mokeca, fanqari Suaze moaqcia da zubunis jibeSi Caido.

naxevar saaTs xalxic da xelisuflebis warmomadgenlebic gaxevebulni idgnen da gayinuli T v al e b i T s a x r C o b el a s Sescqerodnen.

S e mdeg erTma ax m ax m a oficerma xmali iSiSvla, ori jariskaci CamoxrCobilis fexebTan gaCerda. oficerma

meleqse mJavanaZe

Page 21: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

21

erTi moqneviT Toki gadasWra. iliasas moCvaruli

sxeuli eSafotze daeca. cxedarTan eqimi mivida.

sikvdili daadastura, saldaTebma gvami iqve winaswar

gamzadebul ormoSi gadauSves.

xalxma amoigmina _ moTminebis nervi, aqamde

daWimuli, axla gawyda.

ormos jariskacebi Semoesivnen, niCbebi moimarjves

da saxeldaxelo samare miwiT amoavses.

* * *baTumis olqis gubernatori, polkovniki

driagini arcTu ise mxdali gaxldaT, `ZaRlis enaze~

molaparake lawirakebis bunts daefrTxo, magram,

yoveli SemTxvevisTvis, policmeisteri da gimnaziis

direqtori moixmo, savarZeli SesTavaza da pirdapir

saqmeze gadavida:

_ rogor, batono, stoianov, Tqveni mrevlic

amxedrda arsebuli wes-wyobilebis winaaRmdeg?

_ samwuxarod, amis niSnebi gamoCnda, Tqveno

aRmatebulebav, _ miugo odnav Semcbarma direqtorma.

_ aleqsandr ivanoviC, Tqven guSindeli Cinovniki

ar brZandebiT da kargad unda gesmodeT, rom aseTi

ambebi umizezod da vinmes Caurevlad ar iwyeba, _

gubernatorma direqtors Semparavad miapyro mzera.

_ swored asea, Tqveno aRmatebulebav, arsebobs

mizezebic... areulobis moTaveebic arian, _ Tqva

policmeisterma.

_ ai, swored amaze moveli Tqvengan amomwurav

cnobas, _ dainteresda gubernatori.

_ gimnazielebze, pirvel rigSi, gamxrwnelad

moqmedebs Cvens SenobasTan sruliad axlos cixis

Page 22: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

22

arseboba. rac satusaRos ezoSi xdeba, moswavleebi

xedaven, rogorc xelisgulze, patimrebisgan isini

swavloben protestis gamoxatvis uxeS formas.

tusaRTa gaseirnebis dros moswavleebs esmiT

borkilebis JRaruni. yovelive es aborotebs maT da

ganawyobs Cvens winaaRmdeg _ ganmarta stoianovma.

_ magram es ar unda iyos mTavari, _ ver

dakmayofilda driagini.

_ cxadia, Tqveno brwyinvalebav, _ stoianovma,

skami odnav win miswia da xma daidabla, TiTqosda,

vinme usmenda, _ rogorc Cans, gvyolia maswavleblebi,

romlebic gimnazielTa Soris aRviveben protestis

suliskveTebas.

_ ra Tqma unda, isini qarTvelebi arian, _

polkovnikma Tvali moWuta.

stoianovma pasuxi odnav Seayovna.

_ diax, Tqveno aRmatebulebav , am mxriv

gansakuTrebiT gamoirCevian soRoraSvilis qali,

mgelaZe da SaraSiZe, magram...

direqtori dadumda.

_ ris Tqma gsurT?

_ miTxres, mixail nikolaeviC, rom am borotebaSi

aqtiurobs qalaqis Tavis moadgile volski da

zogierTi oficeric ki.

_ oficeri? _ gaikvirva gubernatorma.

_ diax, Tqveno aRmatebulebav. gimnaziasTan

arsebul mzrunvelTa komitetis wevrad aurCeviaT

mixeilis cixe-simagris fexosanTa batalionis mesame

aseulis ufrosi, oficeri kldiaSvili, romelic

TiTqosda awynarebs moswavleebs da maT mSoblebs,

saqmiT ki mgoni, Tavadac aRelvebs maT. swored

man gamomigzavna komitetis ori wevri, maT mirCies

Page 23: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

23

ganaTlebis mzrunvelTan Semetana Txovna da sxvagan

gadavsuliyavi.

polkovnikma raRac Caiwera.

_ sxvebic xom ar arian?

_ samwuxarod, am borotebaSi rusebic aqtiuroben,

_ kvlav Caeria policmeisteri.

_ marTalia? _ direqtors Tvali miatexa driaginma.

_ marTalia, _ gaubedavad Tqva stoianovma.

_ gvarebs xom ar mogvaxsenebdiT? _ dainteresda

driagini.

stoianovs aSkarad yoymani daetyo.

_ rogor ara... diax...Tqveno aRmatebulebav. TiTqos

sabolood dadasturebuli ar unda iyos, magram... _

daibna igi.

_ eWvi mainc geqnebaT! _ gubernatoris xmas

gansakuTrebuli oficialuroba daetyo.

direqtori Secba, magram ukan dasaxevi gza aRar

hqonda.

_ diax, Tqveno brwyinvalebav, jerjerobiT

eWvmitanilebad iTvlebian maswavleblebi derJavini

da voicexovski.

_ derJavini da voicexovski! _ gaimeora

gubernatorma da mzera Sors gaeqca, TiTqos raRacas

igonebso. `saocaria, raze irjeba batoni derJavini,

CvenTan karg angariSzea, ramdenime adgilze muSaobis

ufleba miveciT, xelfass gvarianad Rebulobs, axla

imodena wignis dabeWdvis neba davrTeT, cenzori

winaaRmdegi iyo, piradad me vikisre misi meurveoba...

saocaria~, _ gaifiqra driaginma.

_ iqneb geSleba, batono direqtoro?

_ samwuxarod, es asea, Tqveno brwyinvalebav!

_ amas sabuTi sWirdeba, _ gubernatorma xmas

Page 24: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

24

auwia. stoianovma policmeisters gadaxeda. erTi

furceli amoiRo da gubernators win daudo, _ ai,

sabuTi.

mis win rusul enaze dabeWdili proklamacia ido.

_ centraluri fosta-telegrafis yuTidan

amoviReT, Tqveno brwyinvalebav, _ policmeisterma

magidaze konvertebi dado. maTze derJavinis da

voicexovskis misamarTebi ewera.

gubernatorma swrafad amoiRo furclebi,

romelzec ewera:

`Кавказский Союз Российской социал-демократической рабочей партии. К учащейся молодежи~...

furcels xels awerda `imereT-samegrelos

komiteti~.

driaginma ramdenjerme CaikiTxa furclebi.

skamidan wamodga, oTaxSi gaiar-gamoiara. bolos

stoianovTan SeCerda.

_ Tqven marTali yofilxarT, batono direqtoro.

sxvebzec xom ar gaqvT raime SemCneva?

_ sxvebi imperiisa da saxelmwifos erTgulni

arian.

_ swored maTi Zala unda davupirispiroT

meamboxeebs da maTi gavlenis qveS myof moswavleebs, _

odnav Seyovnda, _ derJavini, viocexovski! _ TavisTvis

gaimeora. _ amaT Sesaxeb Cven movilaparakebT, axla

Tavisufali brZandebiT.

stoianovi gubernators gamoeTxova.

policmeisteri masTan darCa.

Page 25: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

25

* * *mexuTe klasSi samarTlis maswavlebeli sokolovi

Semovida da wina rigSi mjdom gimnaziels jiqur mieWra.

_ ra gvari xar?_ ServaSiZe._ erovneba?_ qarTveli._ ar gcodnia! _ iyvira sokolovma._ qarTveli, _ gaimeora ServaSiZem._ kargad dafiqrdi, ServaSiZe! _ maswavlebelma

yadirs TiTi TvalebTan dautriala._ musulmani qarTveli, _ odnav Seaswora

moswavlem._ vinc Tavisi vinaoba ar icis, mas gimnaziaSi ra

esaqmeba... momeci xeli.biWma xeli gauwoda.sokolovma magididan saxazavi aiRo da

xelisgulebze msubuqad dahkra:_ Sen xar rusi... gaimeore CemTan erTad: `me var

rusi... rusi~..._ me var qarTveli, _ miaxala

gimnazielma da skamze daeSva. sokolovma saxazavi SemarTa da moswavles xelze mTeli ZaliT dahkra.

yadiri merxidan wamoxta

da gareT gavarda. mas sxvebic

miyvnen.

m al e m T el i oT a x i

dacarielda. moswavleebi

gaificnen. gimnazieli yadiri

Page 26: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

26

gimnaziaSi kazakebi moiyvanes. isini moswavle

`nacmenebs~ gansakuTrebuli sisastikiT epyrobodnen,

umizezod scemdnen, iWerdnen. daZabulobam kidev

ufro imata. moswavleebi farulad wiTeli razmebis

Camoyalibebas Seudgnen. saWiro iyo iaraRi. razmis

wevrebs TavianTi iaraRi da tyvia-wamali unda

hqonodaT.

meSvideklasel soso avalians saxlidan sqel

jvalos qsovilSi gamoxveuli mamis maWaxela

mohqonda. qalaqis SemosasvlelTan mas kazakebi

Sexvdnen.

_ SeCerdi! _ ubrZanes gimnaziels.

avalianma jer Tofis gadagdeba daapira, magram ver

SeZlo, Semdeg ifiqra, gaviqcevio. amasobaSi kazakebi

miuaxlovdnen.

_ ra gaqvs jvaloSi? _ SeekiTxnen moswavles.

_ Tofi, _ aRiara biWma.

_ sad migaqvs? _ ikiTxa kazakma, Sexveuli gamoarTva

da jvalo Semoacala.

_ mamam gamomatana, SesakeTebelia, _ axla icrua

avalianma.

_ ar isvris? _ cinikurad ikiTxa kazakma da Tofi

biWs miuSvira.

_ ar vici, _ angariSmiucemlad upasuxa man da ukan

daixia. kazakma Caxmaxi gamoswia, Tofma igriala da

gimnazieli wamsve gulaRma gadavarda.

mcirewlovani soso avalianis mkvleloba mTel

qalaqs elvis siswrafiT moedo. daiwyo saprotesto

mitingebi, razmebi masobrivad Seiqmna razmebi.

Sav terors maT saxalxo terori daupirispires.

gimnazielebma gadawyvites angariSi gaesworebinaT

kazakebisa da reaqcioneri maswavleblebisTvis.

Page 27: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

27

mizanSi amoiRes frangulis maswavlebeli, romelic

daxelovnebuli iyo bavSvebis dabezRebasa da abuCad

agdebaSi. igi joxiT scemes. erT-erT gakveTilze

RumelSi bombi Seugdes. igi afeTqda, magram saZulveli

maswavlebeli sikvdils gadaurCa.

qalaqSi xma gavarda: evropidan gemi `siriusi~

Camovida, iaraRi Camoitana da muSebs urigebeno, magram

am saqmis organizatori daiWires da baTumis cixeSi

Casveso.

gimnazielebma gadawyvites misi cixidan gamoxsna.

* * *cixis ezoSi patimrebi seirnobdnen. isini kargad

xedavdnen gimnaziis Senobis meore sarTulis

fanjrebs, saidanac xSirad ismoda patimrebis

misamarTiT naTqvami sityvebi. zogi sibraluls

gamoxatavda, zogic ilanZReboda. koSkuraze mdgomi

mcvelebi miCveulni iyvnen gimnazielTa xmaurs

da yuradRebas aRarc aqcevdnen maT. gimnaziis

fanjarasTan gamoCndnen TmaxuWuWa ulvaSaqoCrili

biWi da misi amxanagebi.

_ Cavardi, aramzadav?! _ daiZaxa erTma.

grZelulvaSa patimari Zirs daixara, TiTqos

miwidan raRac aiRo da fanjrisken isrola, Tan

ginebac miayola.

nasroli gimnaziis koridorSi gagorda.

_ Sen, ra, gagiJdi? _ SeuRrina patimars mcvelma.

_ ai, isini arian giJebi, _ xeliT aniSna man

gimnazielebze...

TmaxuWuWa fanjarasTan aRar idga. rogorc

ki moseirne patimrebma erTi wre Semoiares da

Page 28: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

28

grZelulvaSa moxerxebul adgilas mivida, patimris

win gimnaziis fanjridan nasroli raRac davarda. igi

patimarma SeumCnevlad aiRo, patara kenWs mWidrod

hqonda Semokruli gasanTluli qaRaldi.

sakanSi Sesulma qaRaldi gaxsna: `17 seqtemberi,

12 saaTi, voznesenskisa da smekalovis quCebis kuTxe.

mxedari~.

daTqmul dros gimnazielebma saSineli Rrianceli

atexes. melenti zaqariaZem mefis uzarmazar portrets

tyviebi dauSina, saSa TiroSvilma Tavgaxvretili

portreti Zirs Camoagdo. moswavleebma qudebze

moiglijes gvirgvinebi, romelzec nikoloz meore

iyo gamosaxuli da ezoSi gadayares. cixis mcvelebis

yuradRebam mTlianad gimnaziisken gadainacvla.

moswavleebs maT iaraRi mouReres.

patimari gausworda galavnis im adgils, sadac erTi

aguri iyo gamovardnili, elviseburad Sexta, galavans

gadaevlo da quCaSi daeca. gimnazielTa Rriancelma

imata, fanjridan iaraRis lulebic gamoCnda.

amasobaSi patimari cixis galavans gascda da

nuriis tbis napirTan buCqebSi gauCinarda. male erTma

gimnazielmac buCqebs miaSura.

nuriis tbis meore mxares, marines quCaze, or

erTnair CaquraSi gamowyobil da yabalaxaxveuls

erTmaneTisTvis xelebi gadaexviaT da udardeli

RiRiniT midiodnen. maT xeivani gaiares, marjvniv

gauxvies da loris-meliqovis quCis kuTxeSi

SenobasTan SeCerdnen, midamo mimoaTvalieres da

maRaziaSi Sevidnen. imwamsve Ria karebSi aSot

jeroianma gamoixeda, abra gadmokida, `dRes maRazia

ar muSaobs~ da kari saguldagulod Caketa.

stumrebma yabalaxebi moixades.

Page 29: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

29

WaRaraTmiani, wvermoSvebuli da grZelulvaSa

kacis win idga axalulvaSaqoCrili TxuTmetiode

wlis biWi.

kaci taxtze daeSva da biWs miaSterda.

_ Sen is... Tufan-begis...

_ diax, me var, batono Tedo.

saxokia taxtidan wamovarda da biWs gadaexvia.

_ rogor gazrdilxar, davaJkacebulxar. rogor

micani, ase gaburZgnul-gavelurebuli?

_ pirveli danaxvisTanave mivxvdi, vinc iyaviT,

erTxans aravis vuTxari, jer Tqveni `kenWi~ wavikiTxe,

Semdeg sando biWebs gavumxile da werili gadmovagde.

_ xval etapiT mgzavnidnen, _ Tedo gakvirvebul

aSot jeroians miubrunda, _ gimnazielebma xmauriT

aikles Senoba, srolis xmac gaisma. erTi moswavle

fanjridan gadmoxtomasac apirebda. zedamxedvelebs

CvenTvis aRar ecalaT da ai, mec galavanze gadmovxti...

_ cixis tansacmeli sadRaa? _ ikiTxa jeroianma.

_ tbaSi CavZireT, _ upasuxa Tedom, _ axla mTavaria,

aqedan gasuli ver micnon.

_ amasac moevleba, _ Tqva aSotma da ujridan

makrateli da samarTebeli gamoiRo.

oriode saaTis Semdeg axalwvergaparsuli

mokleulvaSa, TeTrfafaxiani, Tavadis tansacmelSi

gamowyobili kaci da Caquriani axalgazrda mixeilis

quCas miuyvebodnen.

isini rkinigzasTan erTmaneTs gamoeTxoven.

axalgazrdam liandagi gadakveTa da Sadrevnis quCas

gauyva, xanSiSesulma ki jer liandagze ganagrZo

gza, Semdeg sadguris baqanze gadavida da quTaisSi

mimaval meqorwileebs Seeria.

1990

Page 30: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

30

boroti kaci

mkerdsavse da TeZomoqneul qalebs funjis

jadoqarma lado gudiaSvilma xelSi Tofebi daaWerina,

aTas cxraas ocdacametSi zeTiT Sesrulebul tilos

ki `sasrole~ uwoda.

ara mgonia dedaCems moeswro am suraTis naxva, an

SemdgomSic odesme exila igi...

manamde arc Tofi aeRo xelSi...

`sasrole~

Page 31: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

31

arc gasrola icoda...ocdaeqvsi wlisas oTxi Svili hyavda, mexuTes

mucliT atarebda.magram, roca dasWirda, Tofic aiRo xelSi da

kidec gaisrola... borot kacs esrola.esrola borots, yvelafers cudi TvaliT rom

uyurebs, Suri axrCobs, orguli da kacTmoZulea. hoda, aseTma borotma kacebma mamaCemi amoiRes mizanSi, radganac misi saxeli dagorebul Tovlis gundas daemsgavsa, erTxel rom moswyda da zvaviviT gaiRo xmauri.

mSoblebi, bebia-babua da biZa-bicolebi erT weliwads saxadiT rom amoexoca, TviTon, eqvsi Tvis erTaderTi biWic ratom ar miyva maT, rom ojaxi gadaSenebuliyoo...

ratom gazarda mamidamo...ratom aRadgina gaZarcvul-gapartaxebuli ojaxio:ratom hyavs qmar-Svilis moyvaruli colio;saqarTvelos damoukideblobis gamocxadebis

pirveli dRidanve ratom miiRes saxalxo miliciaSio:ratom icis wera-kiTxvao;mis gogonebs ratom ar axuravT Cadri da

piraxdili ratom dadian skolaSio;kooperativSi kacma fuli rom gaflanga, danaSauli

ratom ar damalao;uazro da brma gamosvlebis dros ratom ar gahyva

erT muWa Tavgzaabneuli xalxis brbos, ratom Caiketa saxlSi da ar dadga xelisuflebis mtrebis mxarezeo;

ratom da ratom...

xedavT, ramdeni mizezi hqondaT borot kacebs

mezoblis SesaZuleblad?

Sxam-samsaliT gagudulni sul gadairivnen,

Page 32: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

32

mamaCemi komujredma partiis wevrobis kandidatad rom

miiRo, baTumSi rom gadaiyvanes da sapasuxismgeblo

Tanamdebobaze daniSnes.

axla dagvidga droo, ifiqres borotma kacebma

da Seudgnen gegmebis Sedgenas. jer ojaxSi

martoxelad darCenili qalis

da mcirewlovani Svilebis

daSineba scades.

dasvenebis dReebSi mama

saxlSi rom iyo, ojaxs

mSvidad eZina, magram rogorc

ki wavidoda, vai, im Rames da im

Zils! sawoli oTaxis kedelTan,

sadac bavSvebis logini iyo

gaSlili, SuaRameze atydeboda

fxaWuni da saSineli Rmuili,

adamians SiSisgan Wkuaze rom

SeSlis xolme. pirveli Rame

TeTrad gaTenda. sabednierod,

bavSvebs ar gauRviZiaT. meore saRamos mSvidad daiZines

im imediT, rom es saSineleba aRar ganmeordeboda,

magram Turme ufro uaresi mzaddeboda. axla kedlis

sxvadasxva mxares braxunic atyda, bavSvebi loginidan

wamoiSalnen da gafarToebuli TvalebiT Sescqerodnen

Tavad SeSinebul dedas, romelsac Wraqi aeRo xelSi,

bavSvebTan misuliyo da awynarebda.

amis Semdeg TiTqmis yovelRame modioda erTi

boroti kaci xan dawolis xans, xan SuaRameze, xan

kidev ganTiadisas.

morwmune mezoblebs RmerTisadmi SiSi kidev ufro

gauZlierdaT. es ambavi urwmuno ojaxis sajelad

miiCnies da xeli Caiqnies.

mama

Page 33: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

33

naTesavebi wuxdnen , miliciasTan erTad

ramdenjerme Causafrdnen kidec, magram meliasaviT

eSmaki, mglis muxlis da cxenis Tvalebis mqone

boroti kaci TiTqos winaswar grZnobda maxes _ im

dros saxls axlos aRar ekareboda. modioda, roca

saSiSroeba Sors iyo. ase gagrZelda TiTqmis eqvsi

Tve. Zilgatexili, daSinebuli da nervebdawyvetili

bavSvebi landebs daemsgavsnen.

adamiani yvelafers eCveva. raRai fizikurad ar

exeboda, TiTqos dedac mieCvia SiSs. mTvariT ganaTebul

Rames oTaxidan TviTon Causafrda borot kacs, iqneb

vicnoo. wablis Zelebs Soris naprali mtvrisa da

wvrili nafotebisagan gawminda, iqidan umzerda mis

mosvlas. imasac ar dauyovnebia, aivanze amobobRda da

kedlis napralTan gaCerda. saxes mTvarec unaTebda,

Tavi Savi yabalaxiT hqonda moxveuli, mxolod

Tvalebi uCanda: ori didi, WroRa, gamyinavi Tvali

mouaxlovda kedels. dedam ver icno, magram es Tvalebi

daamaxsovrda da Semdeg Svilebsac ise dauxata, rom

imaTac samudamod CarCaT mexsierebaSi.

dedam Tavisi Zma moixmo, isic movida, Tan datenili

`marTini~ moitana.

_ SiT imferi tyvia Cavde, gaRma yanaSi daTvsac

moklavs, _ uTxra dedas.

is Rame gaaTenes, magram boroti kaci ar gamoCnda.

biZaCemi wavida, Tofi das dautova.

meore Rames, rogorc ki kedelze fxaWuni atyda

da SemaZrwunebeli ymuili gaisma, dedam `marTins~

wamoavlo xeli, Sua oTaxSi gaCerda, Tofi moimarjva

da unda gaesrola im mxares, sadac varaudiT

momxduri eguleboda... xelebi ukankalebda da odnav

Seyovnda... RmerTs madloba, rom ar gaisrola. Turme

Page 34: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

34

xmaurze yvelaze umcrosi, oTxi wlis gogo loginidan

wamobobRebula, kunapet sibneleSi Tofis lulis

win mdgara, Semdeg loginze adgili rom moinacvla,

lulas wamoedo. maSin mixvda deda, ra saSinelebas

gadaurCa.

bavSvi loginSi Caawvina, sxvebic daawynara da

lula wablis Zels miabjina. Caxmaxi mozida, magram

Tofis griali ar gaugonia,

ukubiZgma iaraRianad Zirs

dasca . . . uknidan kidev

raRac mkvrivi sagani

moxvda. es raRaa? _ Turme

srolis adgilas wablis

ficridan uzarmazari

nafoti aglejila, mTeli

ZaliT mopirdapire kedels

moxvedria, areklila da

dedas dascemia.

bedi ar ginda? ukubiZgs

rom ar waeqcia, albaT

nafoti dedas saxeSi

moxvdeboda.

tyviam wablis Zeli gaxvrita da gafrinda. boroti

kaci odnav gverdze idga da gadarCa. amas ar eloda,

wamiT Seyovnda, Semdeg kedels mowyda, gadaxta da

gauCinarda.

am qveyanaSi albaT pirveli iyo SemTxveva, roca

Tofi bavSvis dabadebamde gaisroles, Tanac ara

iaraRis patronma, aramed momavalma dedam.

TiTqos yvelaferi miwynarda, fanjridan aTas

cxraas ocdacameti wlis aTi maisis ganTiadis Suqma

Semoscina. magram ra moxda? deda fexze veRar dgeba.

deda

Page 35: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

35

oTxive bavSvi gafarToebuli

TvalebiT Sescqerian xan

avbediT wablis Zels, xan kidev

iatakze idayviT dayrdnobil

dedas.

_ fati, wadi, nenei Camomiyvane,

avaT var, _ misustebuli xmiT

uTxra ufros gogos, Semdeg

idayvi gamoeSala da iatakze

gaerTxo.

fatim dedas TavqveS baliSi

Semoudo da gareT gavarda.

aTiode wuTSi neneic Semovida.

b a vSvebi wamocvivdnen ,

gamxnevdnen, TiTqos avadmyofi dedis gadasarCenad

bebia ki ara, qalRmerTi movlinebodes ojaxs. gogonebi

gareT gavidnen da TamaSiT gaerTnen. biWma axoridan

xarebi gamodena da yanaSi Caiyvana, aq guTnisdeda

mosuliyo da erqvanze saxniss amagrebda.

yana Suamde iqneboda moxnuli, roca Caketili

kar-fanjrebidan qalis yru kivili moisma. maSinve

karic gaiRo, aivanze nenei gamovida, xelebze wyali

gadaivlo.

_ biWia, biWi! _ gaisma fatis xma.

_ sole, gov, sircxvilia! _ daucacxana nenem.

guTnisdedam xeliT Tvalebi moiCrdila da

saxlisaken gaixeda.

_ gaaCere xarebi, davasvenoT! _ ubrZana mexres.

_ ratom? axla ar movasveneT? _ ikiTxa biWma, Tan

uRels moawva.

_ oqSi yaramanav, oqSi mTvariav!

xarebi gaCerdnen.

fati

Page 36: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

36

guTnisdedam jilRa miayuda da xnulTan Camojda,

raRacnairad uRimoda saxe.

_ mets aRar movxnavT!

_ ratom? _ biWi uRelze orive xeliT Camokidebuliyo

da qvemodan gancvifrebuli umzerda guTnisdedas.

_ moziare gagiCnda. Seni wili moxnulia, danarCeni

iman moxnas, _ uTxra biWs da eSmakurad Caicina.

* * *TiTqmis mTeli Tve aRar gamouvlia borot kacs.

viTom axalSobili Seicoda, Tu melogine?

`iqneb aRar movides~, _ fiqrobda deda, magram

imas sxva saqme ar hqonda, arc axalSobili Seicoda

da arc misi mSobeli. kvlav Cveulebisamebr amodioda

derefanSi, isev fxaWnida kedlebs da Cxaoda, rogorc

mSieri tura.

dedas meti aRar gausrolia.

mezobel sofelSi misi dai iyo gaTxovili, meuRle

hyavda naTesavis da megobris didi pativismcemeli,

vaJkacobaSi tols aravis udebda. erTi ucnauroba

sWirda _ Rame siaruli uyvarda, sibneleSi kargadac

xedavda da SesaniSnavi alRoc hqonda. stumrad

SuaRameze wavidoda da maspinZels ganTiadisas

miadgeboda xolme. kaci ifiqrebda raRac saCqaro

saqme aqvso, magram Semdeg gamoirkveoda, rom es

Cveulebrivi stumroba iyo.

im Rames qvislisken gamoemarTa, jer ar

gaTenebuliyo, ezoSi rom Semodga fexi, karebze

dakakunebas apirebda, magram gaaxsenda, viRac rom

dadioda RamRamobiT da gadaifiqra, qal-baRana mec

ar SevaSinoo. am dros ezoSi raRac Cqams mohkra

Page 37: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

37

yuri da karapanSi ayudebul morebSi aituza. saxls

landi uaxlovdeboda. igi morebs gausworda, aivnis

moajirs xeli moavlo da is iyo zeviT unda amxtariyo,

Casafrebulma moajirze gawvdil mklavze raRac

dahkra, Semdeg xeli waatana, gadaugrixa da muxlebze

daaCoqa. borotma kacma mTeli xmiT ibRavla. deda-

Svilebi loginidan wamoiSalnen.

_ mevludai var, gamodiT, momexmareT, SevkraT es

mudregi! _ gasZaxa diasaxliss stumarma.

kari gaiRo. rva wlis biWTan erTad gadareuli

deda karapanSi gamovida. borot kacs cxemlis

wkneliT xelebi ukan gaukres, majebze sul sisxli

adines, fexebic gauborkes da iqve, xmel fiCxebze

miagdes. igi Rmuoda da iklakneboda. amasobaSi

gaTenda. duqanTan xalxma moiyara Tavi. amovidnen,

xelfexSekruli Taxsiri waiyvanes da duqanSi Caketes.

deda SeSlils gavda. galesili daniT Se-

iaraRebuli Camovida duqanSi. yurebi moaWeriTo,

magram auxsnes, aseTi sasjeli kanonSi ar sweriao da

misi bedi samarTalma unda gadawyvitoso.

boroti kaci Savbnel ZalebTan yofila

dakavSirebuli da sasamarTlom patimroba miusaja.

erTxans cixeSi iyo. mezoblebi fiqrobdnen, iqneb iq

mainc iswavlos Wkuao, magram yorani ar gaTeTrda:

Wkuis magivrad qurdoba iswavla; sofelSi aRar darCa

gautexavi wisqvili, sabZeli, nalia da beReli. vera

da ver waaswres adgilze, amitom sofelSi arxeinad

dadioda.

ormocdaorSi patara soflidan Tormeti kaci

gaiwvies jarSi. siaSi boroti kacic iyo, magram

ar gamocxadda, tyes misca Tavi da qurdbacacoba

ganagrZo, sofelSi aRar Cndeboda.

Page 38: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

38

* * *gakveTilebis Semdeg bavSvebi skolis ezoSi

vTamaSobdiT, patara rezinis burTi mqonda, mTel

sofelSi igi erTaderTi iyo. moulodnelad mezoblis

biWma burTs xeli daavlo da saxlisken gaiqca.

gamovedevne, Tavisi yanisken garboda. abibinebul

siminds sami qali Toxnida. yanis bolos davewie,

burTi wavarTvi da cota TviTonac vaburTave. ukan

gaqcevas vapirebdi, davinaxe erTma Tavpiraxveulma

qalma Toxi daagdo da Cvensken Tavqve gamoiqca.

davicade, vifiqre dedamisia da Svili unda gakicxos-

meTqi, magram qali raRac ucnauri grZeli nabijebiT

Cemken morboda. SevSindi, magram adgilidan ver

daviZari. rogorc ki momiaxlovda, saxeze Sevxede da

WroRa, gamyinavi ori Tvali davinaxe. leCaqi piriT

eWira, rogorc ki Segineba damipira, leCaqi Camouvarda

da Savi aburZgnuli ulvaSebic gamouCnda. SiSisgan

kinaRam SeviSale, axla ki movbrundi da saxlisken

movkurcxle. veraferi gavige, maSin arc SemeZlo avisa

da kargis garCeva.

dedas movuyevi.

_ is argasaxarebeli iqneboda, _ miTxra dedam.

_ kaba ratom acvia, Svenis? _ vkiTxe me.

_ emaleba sofels, mTavrobas. magis meti romeli

kaci ikadrebs qalis miTelebSi gaxvevas.

* * *ocdaaTi weli gavida mas Semdeg. ramdenma

wyalma Caiara. dedaCems boroti kacebis dasmeniT

ocdaCvidmetSi qmari waarTves. omi daiwyo. auh, ra

Page 39: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

39

wvalebiT zrdida xuT Svils! amasobaSi ufrosi

biWi Seudga samsaxurs da jafa Seumsubuqa. omic

damTavrda. Semdeg mamac dabrunda. axali cxovreba

daviwyeT. yvela raRacas ewia. samocdaxuTi wlisa

deda gardaicvala. nerviulobiT gauCnda sisxlis

wnevao, Tqva eqimma. rva dRe grZeldeboda agonia.

am xnis manZilze ramdenjerme Semxvedria boroti

kaci. sanam bavSvi viyavi, sul mibRverda da maSinebda,

TiTqos mis Svils me wavarTvi burTi. misi danaSauli

daiviwyes da erT zRvispira raionSi mSvenieri

miwa miuzomes, iq saxlic aago, xandazmuls TiTqos

patiosnad unda ecxovra, magram...

* * *erT-erTi morigi amnistiis dros deputatebi

Sroma-gasworebis adgilze migviwvies patimrebis

vadaze adre gasaTavisufleblad, e. i. humanuri

kanonis aRsasruleblad. vin ar Semovida komisiis

oTaxSi, sxvadasxva Wkuis, miswrafebebis da azris

mqoneni, kacic da qalic, jeelic da moxucic.

ukanasknelad samocdaori wlis TmagaWaRaravebuli

mamakaci Semoiyva-nes. WuWyiani perangi da gaxunebuli,

erTgan muxlze gamoxeuli tilos Sarvali ecva, farTo

boloebi mimoRrecil maRalyelian fexsacmelebSi

Caetanebina da fexsacmelisve TasmebiT daemagrebina,

ar amovardeso.

saxeze Sevxede, ulvaSebi erTianad gaTeTreboda,

magram WroRa, gamyinavi Tvalebi TiTqmis ar

Secvliliyo, oRond axla maTSi muqaris nacvlad

sawyali kacis mudara momeCvena. TviTon ver micno.

_ qurdobisTvis xuTi weli aqvs misjili. Sromis

Page 40: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

40

savaldebulo vada ar aris gasuli, izolatorSi

yofnis dros darRvevebic hqonda, _ mogvaxsena

zedamxedvelma.

_ aman raRa unda daarRvios, _ Tqva erTma wevrma,

_ vfiqrob savaldebulo vadas ar unda davelodoT.

ra mniSvneloba aqvs ramdenime dRes am xnis kacisTvis,

Cemi azriT, unda gavaTavisufloT.

zustad naxevarma am azrs dauWira mxari. danarCeni

winaaRmdegia. xmebi gaiyo.

wuTiT uxerxuli dumili Camovarda.

yvelas Tvali da yuri mipyrobili aqvs, ras ityvis

Tavmjdomare.

_ vemxrobi pirvel winadadebas, _ xmadabla

Cavilaparake da moxucis vadaze adre gaTavisuflebis

sabuTs xeli movawere.

* * *mkiTxvels patiebas vTxov, rom ar vasaxeleb am

ambebis gmirTa saxelebs.

nu damemdurebian boroti kacis STamomavalni, Tu

mTavar gmirSi Tavisians Seicnoben. Wkviani madlobas

ityvis, mxolod am usaxelo moTxrobis daweriT rom

viZie Suri.

umjobesia axsovdeT: patara, kramitiT daxuruli

saxlis erT kedelze wablis Zels dResac aCnia Savi

naxvreti. iq boroti kacisken gasrolilma tyviam

gaiara.

Page 41: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

41

* * *ufro adre, aTas cxraas ocdacxraSi, lado

gudiaSvilma erT tiloze daxata Rawvebmongreuli

sami maxinji, col-qmari da bavSvi, yovel wuTs rom

mzad arian zurgSi dana Cascen adamians: am naxats

funjis didostatma `boroti ojaxi~ Searqva.

1981

`boroti ojaxi~

Page 42: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

42

cremli sixarulisa

(nawyveti romanidan `murRulis qva~)

komkavSiris raikomis pirveli mdivnis kabinetSi

biuros sxdoma mimdinareobda, axal wevrebs

Rebulobdnen. mdivani gvars ukarnaxebda, instruqtori

oTaxidan gadioda da gogo-biWebi TiTo-TiTod

Semohyavda. SekiTxvebsac pirveli mdivani iZleoda.

am dros is fexze wamodgeboda xolme. dabali tanis

axalgazrda kaci iyo, cali mxari raRacnairad

daSvebuli, Tavic odnav gverdze ise hqonda

gadagdebuli, ifiqrebdi, am kacs kisermrudoba aqvso.

tanze wiTeli tyavis mokle qurTuki ecva.

m isadgmel magidasTan biuros wevrebi

Semomsxdariyvnen. kedelTan ki erT rigad raikomis

sxva TanamSromlebi isxdnen. isini iSviaTad Tu

Caereodnen axalbedebTan saubarSi.

_ ciskariZe! _ TavauReblad Tqva mdivanma da

piradi saqme gadaSala.

instruqtorma kidev erTi biWi Semoiyvana.

biuros wevrebma skamebi aaxmaures da Semosulisken

mibrundnen. karebTan cametiode wlis biWi idga.

mozrdili kacis tansacmliT iyo Semosili; viRacis

naxmari pijaki paltos movaleobasac asrulebda, Sin

naqsovi Sarvali, Razlis windebi da mokopituli

qalamnebi erTianad dasveleboda.

mdivani wamodga, mxari Cveulebisamebr aiqnia da

biWs miaSterda. imanac gaubedavad gauswora didroni

Tvalebi. Semdeg setyvasaviT wamovida SekiTxvebi:

_ da-Zma ras akeTeben?

_ erTi Zma myavs, jemali noqaria.

_ Senze ufrosia?

Page 43: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

43

_ diax. TxuTmeti wlisam daiwyo muSaoba, axla ocisaa.

_ debi?_ o r i g a T x o v il i a ,

kolmeurneobaSi muSaoben , mesame skolis damlagebelia.

_ deda ar muSaobs? _ xma ufro aimaRla mdivanma, TiTqos biWis pirdapiri pasuxi ar moewona da surs rogorme gaaCumoso.

_ rogor ara, _ kvlav sxartad upasuxa biWma, _ artelSi muSaobda, windebsa da jempreebs qsovda...

_ mag arteli omis dros iyo, axla ras akeTebs?! _ daiquxa mdivanma.

biWs saxe Seufaklda, odnav dabneulobac daetyo. omis damTavrebidan ramdenime Tvea gasuli. deda qalaqSi saqmianobda, axla kolmeurneobis wevrad vin miiRebda. TviTonac xom fostalionad muSaobs. gakveTilebis damTavrebisTanave dReCagdebiT sofelSi moaqvs werilebi da Jurnal-gazeTebi. am azrma gonebaSi gauelva, magram ver gadawyvita, eTqva Tu ara. iqneb mdivani kidev ufro ayvirdeso. _ amasac fiqrobda da xma ver amoeRo.

_ ar muSaobs xom? _ niSnis mogebiT ikiTxa mdivanma da kvlav pirad saqmeSi Cargo Tavi.

bavSvi dadumda da Tvalebi auwylianda. mosaubres saxe moarida, gverdze gaixeda, mere Tavi daxara.

_ visia es bavSvi? _ kiTxa saorganizacio ganyofilebis gamgem zia TavarTqilaZem gverdiT mjdom instruqtors.

jemali

Page 44: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

44

_ durmiSxan ciskariZis umcrosi vaJia, _ gatexili

xmiT upasuxa man.

bavSvis gamokiTxva gagrZelda.

_ mama sad aris? _ odnav daidabla xma raionis

axalgazrdobis winamZRolma.

bavSvi kvlav dums, Tavs zeviT aRar swevs, etyoba,

Cumad tiris.

_ aris azri, ciskariZis miRebaze jerjerobiT Tavi

SevikavoT. _ brZanebasaviT gaisma pirveli mdivnis

daskvniTi sityva.

gamoucnobma siCumem daisadgura, yvela daZabulia,

magram am xmas aravin iRebs. biuros wevrebs Tavebi

CauqindriaT. TviT am `azris~ avtoric aravisgan

moelis Selaparakebas, magram ratomRac ayovnebs imis

Tqmas, rom winadadeba erTxmadaa miRebuli.

_ SekiTxva maqvs. _ xeli aswia saorganizacio

ganyofilebis gamgem, pirvel mdivans mzera esrola

da wamodga.

_ brZaneT.

_ ciskariZis miRebaze saerTod vikavebT Tavs Tu

droebiT, sakiTxis gadadebis mizezic mainteresebs. _

misi sityvebi moulodnel gasrolasaviT gaisma.

arc mdivani moeloda aseT pirdapirobas. man

almacerad axeda TavarTqilaZes. instruqtorTan misi

gadalaparakeba gonebaSi axla gadaamuSava, iqneb sxvebic

momcemen SekiTxvebso, _ gaifiqra da damswreT mimarTa:

_ biuros sxdoma xvalac gagrZeldeba, sakiTxic

sabolood xval gadavwyvitoT da SekiTxvebzec maSin

gagcemT pasuxs. xval, dilis 10 saaTamde ciskariZe

Tavisufalia. _ Tqva man. saxeze emCneoda, kmayofili

iyo, moulodnel SekiTxvebze aseve moulodneli da,

misi azriT, swori gadawyvetileba rom miiRo.

Page 45: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

45

uamrav SekiTxvebSi im saRamos mdivans erTi

mTavari SekiTxva daaviwyda: naxevrad svel, gaToSil

bavSvs, ianvris am saSinel susxsa da siciveSi Rame

sad unda gaeTia.

* * *`xalxis mtris~ cols, Svils, Zmas, mSoblebs yvela

gaurbis, rogorc keTrovans, quCaSi aRaravin esalmeba,

xels ar arTmevs, maTTan wveulebaze aRar midian,

arc saxlSi patiJeben. aseTi ambebi xSirad esmoda

ramins da sul imis fiqrSi iyo, dedasTan erTad rom

gadaasaxlon, ra unda iRonos: `gaveparebi milicias,

saxlSi Camoval da dedas aqedan gavugzavni amanaTebs,

werilebs. aba iq ra unda vakeTo, dedas zedmet bargad

xom ar gadaveqcevi?~

_ gai parebi da ras moigeb! _ CasZaxoda xma,

_ saxlSi Camoxval, bina daluquli dagxvdeba,

mezoblebTan, mSoblebis megobrebTan mixval, aravin

migiRebs, Ramesac ar gagaTevebineben. babuasTan waxval,

imasac daiWeren...

marTlac aseTi iyo bedi im dros gaubedurebuli

adamianebisa, vinc rvafexa urCxulis marwuxebSi

moeqca.

is Rame Seciebul-Sewuxebulma da romeliRac

aivanze TavSefarebulma biWma TeTrad gaaTena.

meore dRes biuros sxdomaze pirvelad ciskariZe

gamoiZaxes. saubari kvlav SekiTxvebiT daiwyes.

_ mama sad aris? _ gaimeora guSindeli SekiTxva

mdivanma.

_ krasnoiarskis mxaris qalaq norilskSi. _ iyo

pasuxi.

Page 46: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

46

_ werilebs Tu uzavniT?

_ diax.

_ amanaTebs?

_ amanaTebsac.

_ Sen ugzavni Tu dedaSeni?

_ amanaTebs deda ugzavnis.

mdivani erTxans qaRaldebs Cascqeris.

_ giyvars mamaSeni? _ moulodnelad miaxala

bavSvs.

biuros wevrebi adgilze amoZravdnen.

zia TavarTqilaZem ki skami mkveTrad da xmauriT

gaswia da nebac ar uTxovia, wamoiWra.

_ bolos da bolos, ra xdeba, amxanago mixeil?

_ raSia saqme? _ gaikvirva mdivanma.

_ me Tqven gekiTxebiT, marTlac raSia saqme? bavSvis

aseTi gaugonari wvaleba SeiZleba? _ mRelvarebas

ver faravda ganyofilebis gamge.

_ rogor, amxanago zia, SekiTxvebis ufleba ara

gvaqvs?

_ SekiTxvas aravin gikrZalavT, magram Tqvens

uflebebSi unda CaetioT. biuros mTeli Semadgenloba

ori dRea Tqveni da am gatanjuli bavSvis dialogs

vismenT. Cvens azrs ar gvekiTxebiT. guSindel

SekiTxvaze pasuxic ar mimiRia, ise gavagrZeleT

sxdoma. Tqven, erTi kaci, erTpirovnulad, rasac gsurT,

imas akeTebT, rac mTavaria, wesdebis darRvevis xarjze.

Tqven misgan gindaT gamoiyvanoT pavlik morozovi,

magram es biWi iseT ojaxSi daibada da gaizarda, ar

gamogivaT. Tqven gindaT cameti wlis bavSvma mSobel

mamas zurgi Seaqcios, werilebi da amanaTebi ar

gaugzavnos. es raa, sadauri zneoba da moralia? _ me,

amxanagebo! _ biuros mimarTa, _ moviTxov, dauyovnebliv

Page 47: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

47

miviRoT ciskariZe! _ grZnobebs

veRar iokebda TavarTqilaZe.

_ bavSvi daviTxovoTo, _

TvalebiT aniSna mixeilma

instruqtors, magram axla

ganaTlebis ganyofilebis gamge,

xanSiSesuli, saTvaleebiani kaci

wamodga, instruqtors xeliT

aniSna da dinjad daiwyo:

_ ara uSavs, bavSvi darCes,

Cven aq iseTs arafers unda

vambobdeT, rom komkavSirSi

misaReb axalgazrdasTan ar

iTqmeba. Tqven ki, amxanago

mdivano, ori dRea, marTlac mTeli yuradRebiT

gismenT da gulaxdilad unda giTxraT, rom

gaognebuli var. Tqven am bavSvisTvis arcerTi

SekiTxva, romelic moswavlis namdvil saxes

gamoaCenda, ar migiciaT.

_ gaigeT, amxanago daviT, _ xmas aumaRla mixeilma.

_ bavSvi mavneblis ojaxidanaa, sxvanairad ver

moviqceviT.

_ es sruliadac ar niSnavs, rom ar dainteresdeT,

rogoria akademiuri maCveneblebi , gacdenis

raodenoba, pionerul organizaciaSi da skolis

saerTo cxovrebaSi bavSvis monawileoba, Tundac

komkavSiris wesdebis codna. Tqven mTeli simZime

mamis pasuxismgeblobaze gadagaqvT, bavSvi ra

SuaSia? mamis arc damsaxureba da arc danaSauli

Svilze ar vrceldeba. aseTia umaRlesi partiuli

organoebis bolodroindeli gadawyvetilebebi da

Cven amis darRvevis ufleba ara gvaqvs. ciskariZe,

zia

Page 48: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

48

etyoba, bejiTi moswavlea, rac mTavaria, rogorc

gavige, soflis fostalionadac muSaobs, gonebac

uWris da gabedulebac sakmarisi aqvs. amas Tu

uars vetyviT, es imas niSnavs, rom is mokveTilia

Tanatolebisgan. es saSinelebaa. me mxars vuWer

amxanag TavarTqilaZis winadadebas. ciskariZe kargi

komkavSireli iqneba.

biuros oTxi wevri wamodga da am winadadebas

miemxro. mdivnebma Tavi Seikaves. winaaRmdegi iyo

pirveli mdivani da biuros erTi wevri.

ramin ciskariZe biuros oTaxidan acremlebuli

gamovida, magram es cremli sixarulisa iyo. amieridan

is Tavs sruluflebian da megobrebis Tanabar

moqalaqed Tvlida.

1954

Page 49: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

49

ormocdaerTi

biZaCemi Zvel armiaSi iyo namsaxuri. pirveli

msoflio omis damTavrebis Semdeg `samuslimano

saqarTvelos ganmaTavisuflebeli komitetis~ aqtiur

wevrebs miekedla da monawileobda arTvinsa da

axalcixeSi renegati begebis alagmvaSi. aWaraSi

sabWoTa xelisuflebis damyarebis Semdeg mamiseul

keras daubrunda, ojaxi Seqmna, eqvsi vaJis mama gaxda.

namojamagiral, nasaldaTar, naoficral, naomar

da bevri ambebis momswre biZaCems qoneba ar gaaCnda,

magram cxovrebam mravali ram aswavla. SesaniSnavad

flobda rusul da Turqul enebs, kargad icoda

wera-kiTxva da mSvenivrad erkveoda saxelmwifoTa

urTierTobebis sakiTxebSi. codniT Tavis gamoCena

ar uyvarda, magram Tu vinme axlobels moixelTebda,

iseT saubars gaubamda, mis mosmenas araferi sjobda.

Cveulebriv misi Tanamosaubre babuaCemi iyo. lamazi

qarTuliT mobaase biZaCemi drodadro SavSur-

imerxeul kilokavsac iSveliebda.

bavSvebs Zalian gviyvarda maTze yurisgdeba.

zogjer laparakSi daaTendebodaT kidec .

saerTaSoriso ambebis garCevisas biZaCemi xSirad

xmarobda sityva `kriziss~. roca patarebma am sityvis

mniSvneloba gavigeT da igi sursaTs davukavSireT,

cxovrebas ufro seriozuli TvaliT SevxedeT.

maxsovs, puris, igive mWadis `krizisis~ SiSiT,

wisqvilidan Cvens saxlamde ramdenjerme Caviare,

balaxebSi simindisa da xorblis marcvlebi davZebne

da muWiT saxlSi mivitane, diax, muWiT... Cemi gagebiT

amiT SeiZleboda Cvens ojaxs `krizisi~ Tavidan

aecilebina.

Page 50: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

50

ase fiqrobdnen Cemi Tanatoli biZaSvilebic. erT-

erTi maTgani, romelic maSin Svidiode wlisa Tu

iqneboda da cota ena uswrebda, erT dRes beqobze

gadadga da soflis centrSi msxdom glexebs

gadasZaxa:

_ mezoblebo, Wadis krizisi iqneba da sadme pawai

funCxic rom naxoT, saxlSi miitaneT! _ mgoni zustad

gaimeora biZaCemis naTqvami.

es iyo 1941 wlis 21 ivniss...

* * *meore dRes sofelSi ori tyavispaltoiani

cxenosani amovida, saswrafod Sekribes soflelebi da

saSineli ambavi auwyes. Tan partiis, sabWoTa xalxisa

da armiis erTianobis didi rwmena da imedi gamoTqves,

rom usamarTlo mterze male gavimarjvebdiT.

moulodnelobisagan gaognebuli mezoblebi

saxlebSi rom wavid-wamovidnen, maSin gaaxsendaT

Cemi biZaSvilis guSindeli naTqvami, bevrma igi

winaswarmetyveladac monaTla.

_ germaniam ramdenjerac daapira ruseTis

aforiaqeba , imdenjer ferdebCalewili da

welebgadmoyrili gabrunda ukan, mag Roriswil

hitlers axla uaresi mouva, _ uTxra biZaCemma babuas,

Cvenc odnav Segvimcira omis dawyebiT gamowveuli

SiSi da Cagvinerga gamarjvebis rwmena.

_ netai iTalia vis mxareze darCeba? _ ikiTxa

babuam. viRacisgan gaegona, rom pirvelad italiaSi

ayvavda faSizmi.

biZaCemi, cota ar iyos, gaakvirva aseTma SekiTxvam.

saidan unda scodnoda berikacs italiis kavSiri

Page 51: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

51

am omSi. Semdeg ifiqra, albaT, sxva dros isev me

movuyevio.

_ musolini maTxovaria, dampali maTxovari,

hitlers SeuZvreba, SeiZleba pirveli msoflio omis

ambavi ganmeordes, axlac yvelam piri Sekra Cvens

winaaRmdeg. mara ver mogvigebs. ver mogvigebs imitom,

rom samarTali Cvens mxareze iqneba. ar gaxsovs,

maSinac ase iyo, Turqebs rom vebrZodiT, iaponiasac...

_ maxsovs, ravar ar maxsovs. iaponiis omis dros

baTumSi portis muSa viyavi...

cota xans Cafiqrda da ganagrZo:

_ portis muSa viyavi, omma calke SegvaSina da

bolSevikebisa da daSnakebis SuRlma _ calke. magaT

moawyves somex-TaTarTa Jleta. muSebi gadagvkides

da kinaRam davxoceT erTmaneTi. somxebi momesien,

gemidan gadagdebas mipirebdnen. Cveni ismail beriZe

momeSvela, Zlieri kaci iyo. mere uCumarai portSi

viRac axalgazrdebi movidnen, erTi somexi iyo, meore

_ qarTveli, somexma misianebi Searcxvina, qarTvelma

_ Cven da movrigdiT.

* * *omi omia da yvelasgan msxverpls moiTxovs,

Tavganwirvas, Tavdadebul Sromas. es bavSvebsac

kargad gvesmoda, magram ufro naTlad maSin davinaxeT,

roca Cveni soflis Tvrameti vaJkaci da sayvareli

domenti maswavlebelic jarSi gaiwvies. male gavigeT,

rom igi brZolaSi daiWra, magram hospitlidan kvlav

frontze wavida.

axalma maswavlebelma erT dRes gamogvicxada, rom

frontze gasagzavnad askilis Segrovebaa saWiroo.

Page 52: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

52

ramden tye-RreSi gvivlia bavSvebs, ramdeni askilis nayofi gvinaxavs, magram arasodes mogvikrefia da arc gvifiqria, Tu is rameSi gamodgeboda... da mainc maswavleblisTvis aravis ukiTxavs, risTvis iyo saWiro es ugemuri nayofi. maswavlebelma dagvavala, es imas niSnavda, rom ase iyo saWiro, vamayobdiT kidec, rom fronts, Cvens mamac meomrebs, jarSi wasul mezoblebs, domenti maswavlebels rameSi gamovadgebodiT.

_ askili unda davkrifoT, Cvens biWebs unda gavugzavnoT jarSi, _ vuTxari aivanze gadmomdgar bebias.

_ aq askils ra unda, _ gadmomZaxa bebiam, _ zeqedis gadaRma, Ternalis tyeSi unda gadaxvideTo, _ magram Cven ar davujereT da gza ganvagrZeT. megobrebi cota gamibrazdnen, rom aseT did saqmeSi Cemi bebia daxmarebis magivrad Zunwobda kidec. CaTvales, rom bebiaCems ar undoda mis maxlobel tyeSi Cveni Sesvla.

* * *ar meguleba bebia, romelsac SviliSvili ar

uyvardes da misTvis samzareulos Taroze, Zvel zandukSi, Tu winsafris jibeSi raRac saCuqari ar hqondes Senaxuli. aseTi iyo Cemi bebiac, Tavad yifianebis STamomavali, xelgaSlili, mosiyvarule, Wkviani, amasTanave sakmaod lamazi, amayi da mkacri, patiosnebis da zrdilobis mqadagebeli. RmerTic swamda, magram arasodes yofila fanatikosi. uswavleli iyo, magram kargad icoda ZvelqarTuli `dedabrulis~ wera-kiTxva . maxsovs, erTjer ganmartoebuls dinjad gamohyavda asoebi, yvela

maTgans raRacnair isrisebur daboloebas ukeTebda.

Page 53: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

53

Cven ukve skolis moswavleebi, wera-kiTxvis mcodneni,

Tavze davadeqiT da moulodnelobisagan SemkrTali

bebia siciliT avikeliT.

_ es raa bebia, yvela asos rqas da kuds rom ukeTeb,

dabmas xom ar upireb? _ vkiTxeT SviliSvilebma.

bebiam qaRaldebi kalTaSi Camala.

_ ra gaxixvinebT, Tqve gasawyvetlebo, me wignis

wera ar vici, es dedabrulia, _ gviTxra man.

Cven kidev ufro movumateT xarxars, gvegona

`dedabruli~ am nawers bebiaCvenis, dedabris gamo

Seerqva. maSin ra vicodiT, mogvianebiT gavigeT, am

naweris fasi. sabednierod, ramdenime aseTi qaRaldi

SemorCa Cvens ojaxs.

martoobisas bebiaCemma metad lamazi toniT icoda

`evri da mainZelos~ wamRerebac. mis mosmenas araferi

jobda. maSin mas bavSvuri

ancobiT vusmendi; axla rom

gavixseneb, warmomidgeba ara

marto Cemi sayvareli bebia,

aramed samasi wlis winandeli

Cemi winapari, romelic zustad

ase RiRinebda ZvelqarTul

simReras.

saxelmwifo saqmeebis

ra gaegeboda bebias, magram

cxovrebis Zalze mware

gamocdileba hqonda miRebuli.

jer iyo da misi pirveli

qmari mefis xelisuflebis

sawinaaRmdego agitaciisTvis

cnobil meleqse rejeb mJavanaZesTan erTad

`arakeTilsaimedoTa siaSi~ moxvda, Semdeg ki colisa

bebia

Page 54: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

54

da erTi wlis bavSvis Tvalwin sakuTar saxlSi

daxvrites Jandarmebma. bebiaCems axsovda mefis

xelisuflebis ukanaskneli gabrZoleba _ pirveli

msoflio omis Semdeg aWarlebs Ralati rom daswama

da mSvidobian mosaxleobas asaoxreblad kazakTa

aseulebi miusia.

es da bevri sxva ambavi, rac gamegona, movuyevi tyeSi

moxetiale Cems amxanagebs da bebiaCemze gamwyralebs,

cota ar iyos, movulbe guli.

mxolod erTi maTgani, romelsac metsaxelad

aqifas veZaxdiT, ver movaTviniere.

_ ai, isic bebiaSenma xom ar aaSena? _ aqifas Sqeris

buCqebidan Tavi gamoeyo da TiTi sofel oTolTis

maRlobisken gaeSvira, saidanac xelisguliviT moCanda

Tamaris cixis kedlebi.

_ is ara, magram baraTaulis wyalze rom xidia,

SiSisgan mamaSens cxenidan kinaRam rom gadmouvardi,

gaxsovs? is namdvilad misi papis didedis aSenebulia

mziTevis fuliT, _ Cems magivrad upasuxa meore

amxanagma.

aqifa kvlav miimala Sqeris buCqebSi. es ambavi

Tavadac kargad icoda.

Sebindebamde amxanagebTan erTad tyeSi vi-

borialeT, magram oriode kilogrami askilis meti ver

movagroveT. dabrunebisas bebiasTan SeviareT, saxlSi

ar dagvxvda, babuas SevCivleT Cveni gasaWiri. is iyo

wasvlas vapirebdiT, rom ezoSi bebiaCemi Semovida.

cal mxarze babuas moqsovili, naxatebiani kalaTi,

xolo zurgze mozrdili tomara ekida.

_ aha, Svilebo! es Tqveni askili, _ Zirs dadga

sisxlisferi nayofiT savse kalaTi da leCaqis

boloTi ofli moiwminda.

Page 55: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

55

Turme nu ityviT, roca kargad gaigo Cveni tyeSi

wasvlis mizezi, TviTonve wavida Ternalis tyeSi da

sakmaod xelxvavrieladac dabrunda.

meore dRes skolis gamgem sagangebod Sekriba

yvela maswavlebeli da moswavle. zogierTi

mSobelic da sajarod gamoacxada Cemi da sami

Tanaklaselis simamace. ra Tqma unda, Seaqo

bebiaCemi, romlis daxmarebiTac SevZeliT aseTi

qebis damsaxureba.

* * *

saqarTvelos miwas faSistebma fexi ver daadges,

amitom zogjer gaigonebT, aqao da Tqven ra giWirdaT,

omis cecxls Tqvens mxaremde ar mouRweviao. aq, kacma

rom Tqvas, marTlac ar ufreniaT `meserSmitebs~,

arc `vefxvebis~ gruxuni da yumbarebis afeTqebis

SemaZrwunebeli griali gagvigonia, magram omi yvela

moqalaqisTvis omi iyo mTeli misi saSinelebiT. gana

Cveni mxridan wargzavnilebi cota daeca brZolis

velze!

erT dRes faSistTa erTi svavi baTums

miuaxlovda. erTaderTi bombi qalaqis maxloblad

Camoagdo, xolo misi namsxvrevebi kaxabris

velze naTesavis saxlisken mimaval dedaCemTan

ise axlos daeca, rom igi waaqcia, albaT haeris

talRis dartymiT. xuTi Svilis deda maSin rom

daRupuliyo, Cvens ojaxSi jojoxeTi, namdvili omi

datrialdeboda. sabednierod, deda gadarCa da mTeli

oTxi wlis manZilze sruliad usasyidlod Svid

aTeul wyvilamde winda mouqsova jariskacebs. erTi

Page 56: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

56

amanaTisTvis sakmarisi windebi rom mogrovdeboda,

misamarTs Cveulebriv bavSvebi vawerdiT, mgoni

mxolod nawilis nomers, ar vicodiT adresatis

arc saxeli da arc gvari. ramdenime amanaTi

kavkasiis damcvelebs gavugzavneT da misamarTi

qarTulad TviTon dedas davawerineT. wera-kiTxvis

ucodinarobis salikvidacio skolaSi iswavla

anbani da Cveulebriv CvenTan erideboda wera, magram,

roca amanaTze iyo misamarTi dasaweri, ratomRac

daZaleba ar sWirdeboda, TviTonve Camojdeboda da

didis gulmodginebiT gamoyavda asoebi ise, rogorc

amas pirvelklaselebi akeTeben xolme.

ramdeni ram gvaklda omisdroindel moswavleebs:

wigni, rveuli, fanqari, carcze xom laparakic zedmeti

iyo, mas xSirad naxSiriT vcvlidiT. rveulis magivrad

sqel, muq qaRaldze dabeWdil gazeTebis Tavisufal

kideebs vaWridiT, patara wignakebad vkeravdiT da

imaSi vwerdiT ariTmetikis davalebebs, yvelafers

viTmendiT.

SimSilobis moTmena ki Zneli iyo. Cemi Zma rom ar

yofiliyo, albaT saSineli SimSili daisadgurebda

Cvens ojaxSi, TxuTmetiode wlis biWi SromaSi Caeba

da didis vai-vaglaxiT gvapurebda eqvssulian ojaxs.

roca stumars velodiT, dedaCemi did kecs miadgamda

buxarze, sxva dros ki erTi patara kecis mWadiT

gavdiodiT.

albaT, yvela bavSvis maxsovroba dediT iwyeba. me

dedaCemi maxsovs mgoni im asakidan, roca jer kidev

ori wlisac ar viyavi, deda avad gaxda, mamaCemi etliT

movida da saavadmyofoSi waiyvana. ramdeni vitire,

ratomRac megona, saavadmyofodan rom dabrundeboda,

Cemi deda aRar iqneboda.

Page 57: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

57

dedis siyvaruliT veravis gavakvirveb da arc

aravisgan gamikvirdeba, magram erTi ki cxadia, sanam

igi cocxalia, naklebad viciT misi dafaseba, Tumca

es adamianis bunebiTac aris gamowveuli, sanam deda

gvyavs, sul bavSvebad vTvliT Tavs, saxlSi Tu

samuSaoze, yvelgan mfarveli dedis imedi gvaqvs...

sanam gyavs deda, naklebad gawuxebs piradi mSobliuri

movaleoba da sakuTari Svilebis siyvarulic, kvlav

Tvli, rom Sen bavSvi xar da Seni mSoblebi Seni

Svilebis mSoblebic arian.

...germaniaSi turistuli mogzaurobisas varSavaSi

gavCerdiT. erTi Cemi Tanamgzavri qali moulodnelad

vagonidan baqanze Caxta da Tormetiode wlis biWuna

gulSi Caikra. vagonis fanjrebi daxuruli iyo da

ar gvesmoda ras eubneboda, magram vxedavdiT rogor

daukocna saxe, Tvalebi, bavSvi vinme axlobeli an

naTesavi gvegona.

_ vin iyo is bavSvi? _ erTxmad SevekiTxeT vagonSi

dabrunebul eqims.

_ ar vici, arc mikiTxavs vin iyo, _ gviTxra bavSvis

alersiT gulSejerebulma Tanamgzavrma.

Cven saxtad davrCiT.

_ Cems biWs hgavda da gulma ar momiTmina, _

Cailaparaka Tavisi saqcieliT odnav darcxvenilma.

diax, dedas gulma aRar mouTmina da vagonidan

angariSmiucemlad mosxlta, oriode dRis win

datovebuli Svilis sanacvlod ucxo bavSvze moioxa

guli.

_ TviTonac ar vici rogor aRmovCndi baqanzeo, _

ambobda igi.

maSin am ambavma zogierT CvenganSi Rimili

gamoiwvia. im dros arc ki davfiqrebulvar, rom saxlSi

Page 58: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

58

erTi wlis pirmSo davtove. ojaxis, Svilebis mimarT,

albaT, wlebis manZilze ase naxevrad udardeli

viyavi. mgoni imitom, rom deda myavda...

axla deda aRar myavs da Cemi udardelobac

moCvenebasaviT gaqra... yovel wuTs fiqri mWvalavs

ojaxze, Svilebze.

namdvili ambavi: Wabuks erTaderTi Tirkmeli

hqonda, sneba iqac SeiWra. undomadmyofs eqimebma

sabediswero diagnozi dausves. . . katastrofa

gardauvalia, erTaderTi imedia Tu...

saoperacioSi WabuWis deda gamocxadda da

moiTxova misi Tirkmeli gadaenergaT SvilisTvis.

Wabuki gadarCa.

Cexoslovakiel bavSvebTan q. ustinadlabem. 1961 w.

Page 59: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

59

meore namdvili ambavi: onavarma biWunam sabargo

avtomanqanas saburavs qveS Seyenebuli qva gamoacala.

avtomanqana daqanda da bavSvi kiduriT kedels miakra.

maxloblad myofi gamwarebuli deda beWebiT Seudga

da... oTxtonian rkinas Zvra uyo. bavSvi gadarCa.

Signeuldaburduli deda rom kvdeboda, TvalebiT

kvlav Tavis Svils eZebda, xom araferi stkivao.

CemTvis Cemi dedac amasve Caidenda da saerTod,

yvela deda ase moiqceoda.

* * *soflis SuagulSi, mindorze xalxmravali kreba

Catarda, momxsenebelma, sasoflo sabWos Tavmjdomarem

xalxs gaacno sabWoTa sainformacio biuros cnoba,

rom Cvenma jarebma 1943 wlis agvistoSi gaaTavisufles

qalaqebi _ orioli da belgorodi, agreTve, kalininis

olqis ramdenime qalaqi da sofeli, faSistebi dRiTi

dRe ukan ixeven da Sors aRar aris is dRe, roca maT

TavianT bunagSi gaanadgurebeno.

kreba jer damTavrebuli ar iyo, Tormetiode wlis

fexSiSvela biWi adgilidan mowyda da Saragzisken

gaiqca, ToToSas wyarosTan, maxlobel saxlTan

gaCerda da gadasZaxa:

_ mamida, mamida, gamoixede!

karebi gaiRo da aivanze kafandara qali gamovida.

_ ra ambavia, Svilo, xom mSvidobaa! _ ikiTxa

SeSinebulma.

biWma aRar daacala, sxapasxupiT miayara:

_ Cvenebma is qalaqi gaaTavisufles, sadac Seni

nuri ibrZoda, axla berlinamde misdevs mters, albaT,

male mogaxareb mis Camosvlas, veravin damaswrebs,

Page 60: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

60

xom ici, fostalioni var.. . _

bolo sityvebi amayad Tqva da

mkvircxlad ukan gamobrunda.

_ Seni Wirime, Svilo, Seni, Sens

pirs Saqari, Seni cxovreba sul

sixarulSi da siamtkbilobaSi

gaatare, _ daadevna locva

gaxarebulma qalma , Semdeg

orive xeli aRapyro, daiCoqa da

SehRaRada:

_ RmerTo! keTilad damibrune

Cemi erTaderTi Svili , nu

wamarTmev, misxali dro macocxle masTan erTad da

mere me momkali!

* * *

sofelSi ar iyo satelefono kavSiri, radio,

SuqSeniRbvis yvela wesi qalaqis msgavsad aqac

mkacrad iyo daculi. es saqme soflis komunistebs da

aqtivs hqondaT davalebuli. RamiT TuTunis moweva

sakmarisi iyo, rom wamsve, TiTqos miwidan amoZvrao,

karabiniT SeiaraRebuli, sofelSive SerCeuli

gamanadgurebuli batalionis wevri gaCndeboda.

erTaderTi kavSiri qveyanasTan gazeTebiTa da

werilebiT iyo damyarebuli. baTumidan dRegamoSvebiT

mosul fostas soflis fostalionebi Tem-sabWos

centrSi daxvdebodnen da imave dRes sofelSi

amohqondaT.

im dRes Cveni nacnobi fostalioni biWic gaxldaT

sabWos centrSi. sigrZeze gakecil gazeTebSi werili

mamida

Page 61: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

61

fostalioni

Cado, dasta iRliaSi amoiCara

da soflisaken gamoswia .

gzaze Seisvena da werilebis

m i s a m arTeb i g ada i k iTxa .

samkuTxa baraTs mamidamisis

misamarTi ewera. gamomgzavni

nuri ar iyo, sxva gvari ewera.

sxva dros werilis gaxsnas

rogor ikadrebda, magram cudi

winaTgrZnobis cdunebas veRar

gauZlo da baraTi gaxsna.

`Zvirfaso... (mamidas saxeli

da mamis saxeli) N nawilis

meTaurTa da mebrZolTa

Semadgenloba iziarebs Tqvens Rrma mwuxarebas

da gacnobebT, rom Tqveni Svili... sabrZolo ficis

erTguli, gmirulad daeca socialisturi samSoblos

dacvisaTvis brZolaSi 1943 wls 13 dekembers,

kalininis olqis qalaq nevelis maxloblad. uRrmesi

mxedruli madloba gmiris aRzrdisTvis... gisurvebT

sulis simtkices da janmrTelobas, gviguleT Tqvens

gverdiT... samaradiso dideba brZolaSi dacemul

gmirebs!

mebrZolTa da meTaurTa saxeliT, kapitani...~

ori didi kurcxali mowyda `miwis xidTan~ qvaze

Camomjdari fostalionis Tvalebs.

_ mivutano werili... _ qviTins amoayolebda sityvebs,

_ ah, rogor SeiZleba, avadmyofia, mokvdeba mamida... me

rom Sevpirdi nuris Camosvlas gimaxarobleb-meTqi?

ra vqna? davkargo es baraTi, gadavagdo wyalSi? ara,

ar SeiZleba. dedas SevekiTxebi, mgonia ase ajobebs,

magram ara, dedac codvaa, aranakleb uyvarda nuri...

Page 62: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

62

iqneb tyuilia, meTauri Secda,

aba, ratom arafers wers sad

daasaflaves. Sevinaxav baraTs,

iqneb mZimed daiWra da meore

baraTi movides, an TviTon

moiweros rame.

aseTi mtanjveli fiqrebi

utrialebda fostalions .

TviTonac ar gaugia rogor

Sevida ezoSi. Sebindebuli

iyo, baraTi saxlis maxloblad

yoreSi saguldagulod Seinaxa,

qva miafara...

dRemde aravis uxlia xeli qvisTvis, romelic

amdeni xania inaxavs mware saidumlos.

* * *

ToToSas wyarosTan axlac, ocdarva wlis Semdeg

vinme ucnobi Tu Camojdeba, maxlobeli saxlis aivanze

xelebis cecebiT gamova oTxmoc wels gadacilebuli

kafandara dedaberi da Sinaurebs gadasZaxebs:

_ Tu RmerTi gwamT, hkiTxeT, iqneba Cemi nuris

ambavi icis.

_ vkiTxeT dideda, araferi icis, _ albaT,

meaTasejer Rebulobs pasuxs da elodeba axali

stumris mosvlas.

TiTqmis sami aTeuli welia, devs yoreSi avis

mauwyebeli samkuTxa baraTi... dedam ki araferi icis.

elodos Svils. am imediT metxans icocxlebs...

1971

nuri

Page 63: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

63

baTumeli da bavarieli

vuZRvni omgadaxdil poets,

baton mamia (mamud)* varSaniZes

germanelebma oTxive kuTxidan Semouties

da tanksawinaaRmdego batareis oceuli mTavar

qvedanayofs mowyvites, xuTmetiode jariskaci

darCa yabardos velze. axla isRa darCenodaT, rom

axlomaxlo sangrebisTvis SeefarebinaT Tavi.

germanelTa aseuli gaafTrebiT moiwevda win. isini

sul axlos iyvnen da sadacaa daiwyeboda uTanaworo

xelCarTuli brZola. am dros jer TviTmfrinavis

wivili gaisma, Semdeg ki gamayruebeli afeTqeba da

aqauroba nakuwebad iqca...

adamianebis aso-aso daglejili nawilebi

beltebTan da qvaRorRTan erTad haerSi aityorcna...

Tumca ra, es rom ara, moieriSe fexosani fricebi

amoJuJavdnen blindaJebSi CayuJul jariskacebs.

moulodnelma gamayruebelma baTqma mamuds smena

daakargvina, xel-fexi aamoZrava, xom ar daviWerio.

beWebi Seaqana da miwis beltebi gadaiferTxa, xeliT

muzarads miwvda, Sublze odnav aiwia da iqaurobas

Tvali mimoavlo. TanamebrZoli wels qvemoT Canda.

zeda tans blindaJis kuTxe faravda. mamudma fexi

gaiwvdina da amxanags gakra. TiTqos bewvze ekidao,

isic adgilidan moirRva da sangarSi gaiSxlarTa.

SaSxana xelebiT CaebRuja. gverdze miwis didi belti

egdo, etyoba Tavze daeca. yuridan sisxli moJonavda,

* poetis pirvandeli saxeli mamudi iyo. am saxeliT gamovida 1946 wels misi `mebrZolis simRerebi.~

Page 64: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

64

Tvalebi Ria hqonda, TiTqos tuCebi odnav aamoZrava...

magram...

`marto davrCi!~ _ gaifiqra mamudma da uceb

Camobnelda, egona davbrmavdio. magram ara, Tvalze

talaxi CamoRvria. saxelo moisva, ,

Tvalebi moxuWa da kvlav gaaxila.

xedavs, yvelafers xedavs. ara, ar

daRamebula, arc dabrmavebula.

yurebi ubJuis , aRaraferi

esmis , dayruvda? muxlebze

CaiCoqa da TanamebrZolisken

gadaixara, maTara moimarjva

da saxeze wyali apkura. biWi

ar Setokebula. moxrili fexi

gauswora, SaSxana moaSora da

xelebic daukrifa. Tvalebi vera

da ver daaxuWvina. quds miwvda

da Tvalebze daafara.

martoa, sruliad marto, magram TiTqos pirvelma

eldam gadaiara, axla mxolod TavisTavze unda

ifiqros.

wamodga, sangris pirze moyril goroxebs Soris

gaiWvrita. iqiT, oci-

od nabijze, blindaJi mkveTrad uxvevs da amis

paralelurad grZeldeba. mtris jariskacebma iqamde

moaRwies, magram maTi WaWaneba aRar aris. etyoba

dabombvam arc imaT daayena kargi dRe.

uceb iqac goroxebs Soris raRac amoZravda.

mamudi Caimala. odnav gverdze gaiwia da axla iqidan

amoiWvrita, aRaraferi Cans, sicocxlis niSanwyali

aRaraa. es saerTo saflavi marTlac samariseburma

siCumem moicva.

mamudi

Page 65: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

65

nuTu oceulidan aravin gadarCa? daixara da

gverdze gacocda. blindaJi orive mxares miwiT

gadavsebulia. albaT, megobrebic aqve Caimarxnen.

daTvaliereba SeuZlebelia, zemoT amosvlac saSiSia.

leitenant sinauriZis brZaneba gaaxsenda:

_ win da ukan mteria, cocxlad gadarCenilebma

adgilidan fexi ar moicvaloT. fxizlad iyaviT. aqeT

daelodeT maSvel Zalas. tyved Cavardnac sikvdils

niSnavs.

`axla mTavaria vifxizlo, Torem srolas

damaswreben.~ _ gaifiqra da Zvel adgilze mixoxda.

blindaJidan mxolod mziT gabrwyinebuli

ialbuzi Cans, kavkasionis orTaviani giganti. sxvas

verafers xedavs.

Tavi odnav wamowia da cali Tvali kvlav

mtris adgilsamyofels moavlo. yvelgan siCumes

dausadgurebia. araferi ismis, arc mtrisa da arc

TanamebrZolebisa. marjvniv beltebis grovebs Soris

muStisodena mwvane moli SeniSna. Tvalsawierze

es xelisgulisodena adgili gadarCenila. molze

enZelas dauxria Tavi. Tvali veRar moaSora

gazafxulis simSvenieres. esaa erTaderTi cocxali

arseba, gverdiT rom gadarCenila, erTad-erTi mowme

imisa, rac aqamde iyo da rac SesaZloa kidev moxdes.

qvemexebis gruxuns, daWrilTa kvnesa-godebas,

daxocil adamianTa cqeras raRacnairad SeCveuli

suli naRvelma moicva da sevdianad amRerda.

`iqneb male miwaSi Cemi sulic Cadneba,

da Cems rigSi SaSxaniT sxva Wabuki Cadgeba.

mimwuxrisa wuTebi ra mware da amoa,

albaT es enZelebi xval Cems gulzec amova.~

Page 66: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

66

`sifxizle, sifxizle~! _ kvlav Caesmis meTauris

brZaneba. Tu marTlac marto davrCi, rogorme unda

davaRwio Tavi am jojoxeTs, Tu ara da cocxlad

mainc ar Cavbardebi. avtomats xeli uSva da anazdad

welze moivlo xeli, naganSi sami tyvia kidev maqvs.

yvavils wamiT mzera moaSora da Tvali iqiT gaeqca,

sadac weRan goroxebi amoZravda. SekrTa. germaneli

jariskaci blindaJidan welszemoT gadmowolila,

muzaradi iqve davardnila.

SaSxana moimarjva da germanelis Tavi samizneze

dasva.

_ amosvla scada da mokvda? ara, amas ar gaakeTebda,

sikvdilis win verc SeZlebda. iqneb uZilobam sZlia

da Cemsken cqeraSi gaiTanga.

kvlav Caimala blindaJSi, cotas vaclio, ramdenime

wuTis Semdeg mzera kvlav gaaZvrina goroxebs Soris,

kargad daakvirda. cocxali iyo, gverdze mwoliares

mkerdi aud-Camoudioda.

etyoba mtris mxaresac es erTi gadarCenila. ambis

wamRebic aRar eyolebaT. `unda movkla, Cemi biWebis

sisxli aviRo~.

`mZinares vesrolo? _ es ra vaJkacobaa, iqneb

cocxlad Cavigdo xelSi. ara, unda vacalo, mzad unda

viyo, rogorc ki mofxizldeba SevuZaxo da...~

adre tanksawinaaRmdego batareaSi iyo memizned.

vin icis, mis mier damiznebul saSinel iaraRs ramdeni

mteri mouspia.

magram...

magram ase pirispir mters pirvelad xedavs, Tanac

ase axlos, cxviriswin. mamudi Tvals veRar aSorebs,

fxizlobs, ar damaswroso. Tanac gonebaSi gauelva:

iqneb amas Cveni arc aravin mouklavs. fui eSmaks!

Page 67: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

67

ras ar ifiqrebs kaci. mteri mteria. aq omia, Cemo

Zmao, aq aravin arCevs vin vis klavs. mteri unda

gaanadguro, rac SeiZleba meti, raze gaklavs Tavs?

Sen xom ar esxmi, xom arafers arTmev. is modis SenTan,

gklavs, gZarcvavs, ager ar dagbombes, mTeli oceuli

ar gaginadgures. angelozi biWi giwevs usulod

sangarSi. diax, mteria igi, unda gaanadguro. TiTi

Caxmaxs gamosdo.

`vin dagvbomba?~ _ axla es azri aekviata. Tu

mteri iyo, germanelebs raRas erCoda, Tu Cveni iyo...

saocaria. iqneb marTlac Cveni iyo, dapirispirebulni

Zalze axlos viyaviT, veRar gaarCia da mtris aseuls

Cveni oceulic miayola. vin icis, omi aseTsa da

ufro did Secdomebsac gauZlebs, bolos yvelafers

Camowers.

imas kvlav sZinavs, erTxelac ar Serxeula,

mamudi ki fxizlobs. TiTqos smena daubrunda, magram

daRlilobac igrZno, wyurvilic, SimSils kidev

moiTmens. unda ifxizlos, magram rogor? fiqrebSi ar

CaeZinos... raRaciT unda gafantos Zili.

ubis jibeSi Caiyo xeli. patara lentiviT baraTi

amoiRo, saTuTad mikecil-mokecili.

`rogor mainteresebs, rom Semxvde, neta Tu micnob?

me ki aucileblad. ana.~axla siyvarulis sevdam

TiTqos moafxizla:

`o, rogor minda isev gnaxo, Sen win vfeTqavde,magram vaiTu ver dagibrundi...damloce, Cemo, genacvale, RvTis madli damde,nu damiviwyeb, Tu ki, ana, ver dagibrundi~.

gulSi gaivlo, ar dauweria, anda rogor dawerda,

am talaxiT, nestiT da cxedrebiT savse blindaJSi.

Page 68: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

68

adamiani an Wkuidan Seiryeva, anda raRac unda akeTos,

ifiqros mainc, Tundac leqsad.

zogjer sangrebSic werda.

komisari etyoda xolme: `biWo, sul rom wer da

wer, SenTvis arc SiSia, arc SimSilia, arc sicive?~

_ Cemo batono, esaa Cemi faric, siTboc da sakvebic,

sxvas aras gTxovT... bolos da bolos, Tu davecemi, es

wigni xom darCeba Cems ojaxsa da megobrebs.

poezia didi iaraRia, ar moadunebs adamians,

sul SemarTuli hyavs, kacTmoyvareobas karnaxobs,

igi Taviseburi sneulebacaa, Tu dagemarTa, veRar

ganikurnebi. iqneb am poeturma `sneulebam~ SeaCera,

Caxmaxs rom xeli ar gamoswia... vin icis.

daRlilobam, uZilobam da daZabulobam Tavisi

gaitana. veRarc ki igrZno, ise dadga raRac burani...

viTom sadRac kidev Camovarda erTi yumbara,

mamudi fexze wamodga, amovida sangridan da vels

gadaxeda. saidanRac saSineli afeTqebiT gzaabneuli

iremi gamovarda da tyisken gaiqrola, mamudi daedevna

qorbudas. is-is iyo tyes Seafarebda Tavs... am dros

Tofic gavarda, iremi yvavilebiT gadayviTlebul

mdeloze waiqca, iqauroba yayaCoebad iqca.

daWril cxovels satanis xarxariT mieWra

danamomarjvebuli germaneli. mamudma avtomatis jeri

Seaxvedra aylayuda frics da iqve gaagora...

SekrTa, gamoeRviZa da angariSmiucemlad

wamoimarTa. Tvalebi moifSvnita, mzera blindaJis

meore mxares gaeqca da ras xedavs...

germaneli mTeli taniT wamomarTula da avtomats

umiznebs. mamudi moulodnelobisgan gaxevda.

CaZinebisas Tofi gverdiT darCenia. naganis

amoRebas veRar moaswrebs. nuTu damTavrda yvlaferi?

Page 69: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

69

moSuRarni Tvalebis isrebiT xvretdnen erTmaneTs.

ramdenime wams gagrZelda es wameba.

mamudi gons moego.

_ mesrole, faSisto, raRas elodebi? _ ratomRac

qarTulad Sehyvira.

germanelma, albaT, mxolod erTi sityva gaigo.

igi ar ganZreula, TiTqos araferi gaugonia. kvlav

samizneze yavda mowinaaRmdege.

uceb iaraRs cali xeli moaSora, jibidan TeTri

cxvirsaxoci amoiRo da lulaze gadakida.

mamudi mixvda es rasac niSnavda. goneba daZaba:

`Cemi cxvirsaxoci wiTelia~ _ gaifiqra. xeli

gulisjibisken gaeqca, patara bloknoti amoiRo,

gaSala, TeTri fuclebi gamoaCina da zeaswia.

germanelma iaraRi dauSva, sangars moSorda da

ramdenime nabiji win gadmodga.

mamudsac aRar dauyovnebia, xelebiT sangris

kideebs daeyrdno, amoxta da metoqisken gaemarTa.

axla talaxSi amosvril or mebrZols ori nabiji-

Ra aSorebs.

_ ratom ar mesrole? _ TvalebiT SeekiTxa.

axla germanelma yvelaferi gaigo.

_ Ich bin Kein Fashist, ich bin bawarisher Gichter Helmut Schaefer!

mamudma mxolod erTi sityva gaigo. mTlianad ki

naTqvami iyo:

_ me faSisti ki ara, bavarieli poeti, helmut

Seferi var.

...poeziam erovneba ar icis. igi kacTmoyvareTa

saqmianobaa.

1976

Page 70: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

70

civwyaro

odesRac ase erqva adgils Cemi qalaqis gareubanSi.

maRali aswlovani xeebiTa da buCqnar-bardnaliT

dafaruli borcvis ferdobze wyaro mosCqefda, civi

da sulis damatkbobeli. Ees saxelic amitom daarqves,

Tumca imasac ambobdnen, am uRran tyeSi avi sulebi

dadiano da uJmuris Seyris SiSiT qalaqis mcxovrebni

eridebodnen aq mosvlas, bavSvebsac uSlidnen am

wylis dalevas da aqa-iq amoTxrili Wis wyliT

iklavdnen wyurvils.

akrZaluli xili kargiao, maSinac ityodnen, Turme

bavSvebi akrZalul wyalsac etanebodnen. buCqebSi

Zvroma-brodialic arTobdaT da drodadro es patara

uRaRi tyec gamxiaruldeboda xolme.

borcvis aRmosavleTiT patara mdinare skurkuba

morakrakebda. patarao, vambobT, Torem wvimebis dros

es nakaduli ise adiddeboda, napiridan yvelafers

moxvetavda, zRvisaken miaqanebda da adamianebisaTvis

gauvali da saSiSi xdeboda.

* * *erTjerac patara qalaqis patara binadarT

civwyarosTan SemoaRamdaT. is-is iyo saxlebisaken

hqnes piri, magram...

...rogorc amboben, sasaflaos Tavisi angelosi

hyavs, dumilis angelosi. civwyarosac hyavda igi.

bavSvebis Tvalwin angelosma frTebi gaSala da

mTels Tvalsawierze yvelaferi mis qveS moaqcia. ca

ganrisxda, gapirquSda. igi muq zewarsaviT gadaiWima,

dedamiwas Tavze Camoawva da bind-bundSi gaxvia. es

Page 71: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

71

ki raRac cuds moaswavebda. marTlac iseTi TqeSi

wamovida, sul Camoabnela yvelaferi. biWebi qvemoT

gzisaken daeSvnen, magram mdinare napirebidan

gadmosuliyo, gzebic daetbora da axali Senakadebi

gaeCina.

ymawvilebi CixSi moeqcnen: win wyali, ukan

Cabnelebul-CaukuneTebuli civwyaros tye. Mmainc

tye arCies, cota zemoT airbines da did uTxovars

Seeyudrnen.

axlaRa gaaxsendaT, saxlSi bebia-babuebi da

mSoblebi rom CasCiCinebdnen: am tyeSi nu waxvalT,

anda Tu amas ar daiSliT, nu daiRamebT, Torem iq tyis

avsulebi dagiWeren da saxlSi aRar gamogiSvebeno.

stiqiiT damfrTxali balRebi erTxans xmas

ar iRebdnen, Semdeg TiTqos mieCvivnen delgmas da

alaparakdnen:

_ bebiam Tqva, SeRamebulze wylis sulebi gamodian

da dagiWereno, neta marTalia? _ Tqva erTma.

_ marTalia. babuam Tqva, isini did kacebs, ufro-re

mTvralebs erCiano, _ daumata meorem.

_ hoda, Cven arc didebi da arc mTvralebi varT,

riRasi geSiniaT, _ Tqva mesamem, romelic yvelaze

metad damfrTxaliyo, sveli sxeuli uTrToda da

sakuTari sityvebiT imxnevebda Tavs.

RmerTma Seibrala ymawvilebi. TandaTan Rrublebi

SeTxelda, erTgan caze didi fanjara gaCnda, jer

varskvlavebi, Semdeg mTvare gamoWiatda. Ramis mnaTobi

amayad miapobda nislis TavTxels da mis xlarTebSi

micuravda.

amasobaSi wvimamac gadaiRo, biWebi uTxovars

moSordnen da bilikisaken oriod nabiji gadadges,

magram mewinave meyseulad SeCerda. . . bilikze

Page 72: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

72

TmagaCeCili, TeTrad morTuli qali idga da buCqebs

Soris patara gasasvlels mTlianad avsebda.

_ es ferieli Sorena araa? _ ikiTxa winmavalma.

_ Sorenas am TavsxmaSi aq ra unda? _ Tqva

akankalebulma biWma da ukan gaqceva daapira.

_ es naRdad avsulia, _ daaskvna mesamem.

_ geCvenebaT, es adamiani Tavisi gziT modis, _ Tqva

guladma da win gaiwia.

sxvebic miyvnen, magram viwro bilikze qals gverdi

ver auqcies, saiTac gadauxvevdnen, iq Cadgeboda da

biWebs gzas ugmanavda.

didxans gagrZelda es gaiwie-gamiSvi. biWebs tanze

Zafi ar hqondaT mSrali, axla araqaTic gamoecalaT,

SiSma da daRlilobam Tavisi hqna, fexze Zlivs idgnen.

bedad RrublebSi mTvarem imZlavra, iqauroba ganaTda

da moulodnelad gamoCenili es mSvenieri arseba,

aseve moulodnelad mitrialda da gaqra.

saxlebSi Zlivs milaslasdnen, akankalebuli da

SeSinebulni. Turme im saSinel Rames mTeli ubani

fexze idga, eZebdnen yvelgan, magram civwyarosken

wasvla aravis ufiqria, _ bavSvebma ician, uJmuriani

adgili romaa da iq ar wavidodneno.

tanze gamoucvales, gaaTbes da loginSi Caawvines,

SeSinebulisac gamoalocvines, magram `uJmurma~

Tavisi gaitana . bavSvebi loginad Cavardnen,

sxvadasxva seni SeeyaraT, Tumca afxazi enesi-

mkurnalis zrunvam Tavisi gaitana da erT TveSi

yvela fexze dadga.

Page 73: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

73

* * *didma da pataram bolomde dResac ar uwyis, am

wvimian, Waobian, ciebian adgilas vin da ratom gaaSena

qalaqi baTumi. Turme uZveles droSi, qariSxlisgan

usafrTxo yureSi gemebis Semosvla gaxSirda. isini aq

Ruzas CauSvebdnen da gamodarebamde zogjer TveobiT

idgnen. gemis ekipaJs da mgzavrebs moSivdebodaT da

napirze gadmodiodnen. aq maT adgilobrivi meTevzeebi

xvdebodaT. gemisa Tu mgzavrebis sanaxavad qalaqidan

da axlomaxlo soflebidan uamravi cnobismoyvare

adamianic modioda. stumrebis pirveli saTxovari

sanovage da wyali iyo. isini amisaTvis yvelafers

imetebdnen: tansacmels, fexsacmels, qsovilebs,

meTuluxCeebi

Page 74: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

74

samkaulebs, da ra Tqma unda, fulsac. patara qalaqSi

ase gaCnda navmisadgomi, sadac gemebi usafrTxod

idgnen, aqve ki mcire bazar-fardulebi gaimarTa da

vaWroba gaCaRda. zogma aq patara facxebic aiSena da

Cveulebriv cxovrebas Seudga. ase gaCnda axali qalaqi.

gamoCndnen pirveli meTuluxCeebi, romlebic

zurgze akidebul WurWlebs Wis wyliT avsebdnen,

sanapirosken miaqanebdnen da `civi wyali, souq-

su, xolodn-vada~ _ iZaxodnen. wyals jer bazris

muStrebma mousinjes gemo, Semdeg mezRvaurebma. Wis

wyals wyaros wyali ajobebso, uTqvamT stumrebs,

fassac mogimatebTo da...

wylis gamyidvelebi arc dafiqrdnen, arc avsulisa

da alis SeSinebiaT, gza-biliki ekalbardebisgan

gawmindes da axla civwyaroTi amaragebdnen gemis

mgzavrebs.

civwyarom mTels qalaqSi da mis stumrebSi male

gaiTqva saxeli.

* * *boRazis axlomaxlo mcxovrebTa ricxvma imata.

Tamaris cixe-rabaTidan qalaqis Suagulma yuresaken

gadmoinacvla. aages axali saxlebi, facxa-sadgomebi,

gaCaRda aReb-micemoba. xalxma salocav-sayudarebic

aiSena. TandaTan azric moduRda, rom am adgils kargi

momavali eloda.

kargi yofilao, gavrcelda xma da patara

navsadguri da qalaqi qarTveli feodalebis xelidan

xelSi gadadioda. jer samcxis aTabagebi, Semdeg

gurielebi, Semdeg kvlav aTabagebi flobdnen.

Page 75: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

75

vin icis, maT xelSi rogor warimarTeboda

navsayudelisa da qalaqis bedi, aq moTareSe

dampyroblebi rom ar gamoCeniliyvnen. mogvianebiT

vaxuSti ityvis: `zRvis SesarTavze da Woroxis

CrdiloT kidurzed ars baTomi, mcire qalaqi da cixe

kargi, aw upyravT osmalTa,~ Tumca mas sxva rjulzed

moqceuli qarTveli feodalebi TavdgiriZeni,

ServaSiZeni, abaSiZeni, beJaniZeni, ximSiaSvilni

marTaven. ras izamdnen, Zala aRmarTs xnavda, magram

Tu am qalaqSi qarTuli suli sabolood ar Cakvda,

es swored maTi garjis nayofia.

amasobaSi dadga dro, roca baTumSi ufro da ufro

meti ucxoeli modis. saidan ar naxavdiT aq mogzaursa

da bunebis moyvaruls: italiidan, safrangeTidan,

germaniidan, ruseTidan, inglisidan, dasakargavidan.

_ baTumi ufro sofels waagavs, vidre qalaqs

Tavisi oriaTasi mcxovrebiT, _ ityvis orasi wlis

win frangi adrian diupre.

_ baTumi patara sofelia, romelic meTevzeTa da

kontrabandistTa TavSesafariao, _ ambobs italieli

malmuzi.

_ baTumis qalaqi asiode ubedur saxls da qoxs

hqvia, zogi maTgani dabwnili SetkeCili facxaa, zogi

ficrulia, oriode Senoba qvaTkirisac iqnebao, _ 1859

wels Cawera Tavis mogzaurobis STabeWdilebebSi

qarTvelma, qalaqmSeneblobis didma mcodnem niko

nikolaZem.

`ubedur saxlebSi, qoxsa da dabwnil facxebSi~

adamianebi cxovrobdnen, romlebsac hqondaT yvela

aucilebeli adamianuri moTxovnileba, pirvel rigSi

maT wyali sWirdebodaT, rameTu daWaobebul qalaqSi

Webis mowyoba yvelgan ar xerxdeboda.

Page 76: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

76

osmalo xelisuflebma bevri ifiqres, ra gzas

dasdgomodnen da Tvali civwyaros daadges. male

sxva, ramdenime wyaroc mTis Ziris auzSi moaqcies da

Tixis milebiT qalaqis sacxovrebel ubnebSi miiyvanes,

civwyaros ki souq-su uwodes.

amasobaSi momxdurTa gankiTxvis Jami dadga.

dampyrobTa armiaSi saxadi gaCnda, oci Tu ocdaaTi

aTasi kaci marto am seniT daiRupa, danarCens

mociqulad tyvia daudga...

qalaqi sasaflaoebiT daifara , carieli

adgilic ki aRar darCa. devriS-faSa iZulebuli

gaxda, daRupulTaTvis saerTo samare eZebna. vin

iyo gamkiTxavi, eTqva, sasmel wyalTan saflavebi

ar unda movawyoTo, faSam ki swored es adgili

SearCia. civwyaros mTeli borcvi osmalo askerTa

gansasveneblad iqca. wylis avi sulebis nacvlad,

axla xalxs mkvdari sulebic aSinebda.

sasaflaos adgili qalaqis ucxoTagan

gaTavisuflebis Semdegac saZebari gaxda. axal

xelisuflebas sxva gza arc hqonda, osmalTagan

SerCeuli borcvi moiwona da civwyaro, igive souq-

su, baTumelTa mudmiv gansasveneblad, wminda adgilad

iqca da ise gadaivso, rom ggonia nacnobi kaci

quCaSi Semxvdebao da, SenTvis moulodnelad, is iq

aRmarTuli memorialidan Semogxedavs. aqve mrevlma

Tavisi salocav-saydaric aaSena.

civwyaro axla uzarmazari Ria muzeumia, sadac

asocdaaTi wlis manZilze aTeulaTasobiT baTumeli

miebara, aq naxavT qristianebs (upiratesad), muslimanebs,

kaTolikebs, somex-grigorianebs, iudevelebs,

protestantebs. esaa religiaTa urTierTpativiscemis,

Semwynareblobisa da kacTmoyvarobis iSviaTi

Page 77: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

77

magaliTi. esaa adgili, sadac sxvadasxva rwmenis

miuxedavad, yvelani erTad, `bolos Seyarnes miwaman~...

aqauri epitafiebi marto dabadeba-gardacvalebas

rodi gvauwyeben, TiToeuli saflavi Zvirfasi

biografia da qveynis patara istoriaa, qva-lodze

dawerili istoria.

* * *me am adgilebis axlo-maxlo gavizarde. im

onavar bavSvebTan erTad mec bevri Tavgadasavali

gadamxdenia. sul mindoda gamego, ratom erqva souq-

su, mimegno, sad gamodioda qalaqisTvis esoden

sanukvari civwyaro, magram qvis akldamebiT dafarul

ferdobebze ver vnaxulobdi. erTma xandazmulma

eklesiis mimdebare terasebTan mimiyvana, buCqebi

gadawi-gadmowia, saflavis kedelzec Semaxeda da

wylis naJuri maCvena. ai, aq unda yofiliyo mTavari

wyaros erT-erTi gamosavalio, miTxra.

* * *im dResac aq videqiT. Cveni megobris, cnobili

eqimis zurab wulaZis gardacvalebis wlisTavze

SevikribeniT. TviT es saflavic Tavisi SinaarsiT

patara muzeumia. aq zurabis garda ganisveneben misi

mama kowia wulaZe, menSevikuri partiis cnobili wevri

da misi meuRle, bolSeviki mariam megreliSvili.

saocaria, ara? ori danasisxlad gadakidebuli

dajgufebis wevri , TavianTi radikalurad

gansxvavebuli mrwamsis miuxedavad, aTeuli weli

erTad cxovrobdnen, rogorc ityvian, erT baliSze

Page 78: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

78

eZinaT da aqac, bunebrivia, erTi mSobliuri miwa-sabani

axuravT.

paraklisis gadaxdis win mama Tevdores velodebiT.

buCqebs Soris Tvali gameqca. qvaze rusuli warwera

gamoCnda. saflavis zRurblze Sevdeqi, foTlebi

gadavwie da ras vxedav, Cems win sakmaod maRali, Tavze

varskvlaviani obeliskia aRmarTuli. am adgilebSi

ramdeni mixetialia da es arasodes minaxavs. mTavari

isaa, rom axla aq vnaxe saukunis win daRupulTa sia...

umjobesia am ambebis TviTmxilvel daviT

kldiaSvils movusminoT: `uecrad xmaurobam

SesamCnevad imata. eleqtronis gadasaxvevidan adesis

quCaze gamoCnda axlad gamowveuli gundi... mis

danaxvaze muSebma Seqmnes yvirili... erTi Tvalis

daxamxamebaSi yvelaferi airia... eZgernen marjvniv

ficris Robes. setyvasaviT efineba ficrebis

namtvrevebi, miwis kolboxebi, wvrili kenWebi.. .

pirdapir jojoxeTi Seiqmna. ra moxda? ram gamoiwvia

es? aravin icis.

uecrad gavarda revolveri. erTi... ori... sami... kidev

erTi da gavarda Tofi; uecrad arc savaldebulo

signali da igriala zalpma...

sazareli kivili, wivili!.. airia yvelaferi! garbian,

dacarielda aqauroba. quCa mofenilia daWrilebiT,

momakvdavebiT. sisxlSi gdian devi axalgazrdebi,

zogi uZravad, zogi sikvdils ebrZvis; gulSemzaravi

kvnesa daWrilebisa...

moiyvanes etlebi da drogebi mkvdar-daWrilebis

wasaRebad. sisxliT moTxvril adgilebs ayridnen

miwas; etlebis borblebiT izileboda es adgilebi

da sazareli ram sanaxavi iyo es gasisxlianebuli

miwis comebi.~

Page 79: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

79

im dros daRupulTa vinaobaze didi mwerali

arafers wers. arc sxva wyaroebSi Semxvedria maTi

saxel-gvari da ager, Cems win, aRmarTula uzarmazari

da utyuari `dokumenti,~ romelic gvauwyebs:

Здесь похоронены рабочие революционеры, расстрелянные царскими палачами у пересильных казарм 9 марта 1902 г. во время грандиозной демонстрации батумских рабочих.

maT Soris arian: ambrosi baxtaZe, markoz pertia,

andro SaniZe, simon SaniZe, mixeil yufaraZe, SublaZe

(saxeli ucnobia), abram muradovi, aleqsi Cxetia, pavle

iordanidi, skanderi (gvari ucnobia), andro sulava,

erasti sixaruliZe, eqvTime kopaleiSvili; meTxuTmete

daRupulis gvari ver dadgindao, gvauwyebs memoriali.

1902 wels daRupulTa memoriali

Page 80: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

80

CemTvis es aRmoCena iyo. madloba RmerTs, rom aq

momiyvana. am fiqrebSi viyavi da locvis xma Semomesma.

davtove Cemi safari da wulaZeTa saflavs mivaSure.

iq mama Tevdore parakliss ixdida. avuxseni

viTareba, patieba vTxove, sxva saqmiT rom viyavi

dakavebuli, magram Tavad gamamxneva: Senc aranakleb

samadlo saqmeze yofilxaro.

eleqtronis gadasaxvevs axla cxra martis

quCa hqvia. ar agerioT, es saxeli cxraasorSi

daRupulTa pativsacemad daarqves. gamoxda xani da

ormocdaTeqvsmetis cxra marts TbilisSi, Cemi Taobis

Tvalwin kvlav dadga sisxlis gubeebi. maSin mravali

iverieli daiRupa... maTTvis unda migvego pativi da

cxra martis quCas meorejerac cxra martis quCa

davarqviT.

_ mgzavro! wamiT SeCerdi ori cxra martis erT

quCaze. simarTlisTvis mebrZolTa sisxli gaixsene...

jalaTebi orivejer movidnen qveynidan, romelsac

`borotebis imperia~ hqvia.

ufalma gvakmaros ori cxra marti.

31 ivlisi, 2007 w.

Page 81: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

81

sinanuli

_ raa, bero magi, SeSas axmob?

_ wiflis qereWia, _ TavauReblad upasuxa babuam

da patara aqandazi fardagze gafenil wiTel qerqebSi

uxalisod auria.

_ raT ginda wiflis qereWi? _ ar eSveboda mosuli,

romelic is-is iyo cxenidan CamoqveiTebuliyo.

nacrisferi ulayi Robeze mieba, maTraxs xan

xelSi aTamaSebda, xan kidev gaprialebul Ceqmebze

itkacunebda.

_ raT minda da baRnebs unda vaWamo, _ cerad

amoxeda mosuls moxucma da aqandazi kidev

ramdenjerme nerviulad gauria nafotebSi, _ aqamde

simindis xvitebs vurevdi... baRnebi kinaRam davxoce.

_ baRnebs ras aWmev, ra Cemi saqmea, vals dabruneba

unda; mec myavs baRnebi, _ Tqva mosulma da maTraxi ise

daatriala, gegoneboda sadacaa berikacs gadahkravso.

_ marto Cemi baRnebi rom myavdes, vin Civis, ager

Tvrameti badiSic sarCenia, gogvebis Svilebi... Senc ase

Tu gagiWirdeboda ra vicodi, Tvara ar visesxebdi...

ki batono, vals male dagibruneb, _ nawyvet-nawyvet

pasuxobda babua, amayi kacis zurgSi WianWvelebi

amoZravdnen. gulSi fiqrobda `am oxers saxlSi sami

wlis mosavali daugrovda, matlebi uWamen da ase

ratom maxrCobso~.

mevale maTraxis tkacuniT cxenebisken gabrunda.

babuam Tavi xelebSi Cargo da fiqrebs mieca: `am

mamaZaRlis naTqvamze yurebi ise amibJuvda, viTam

axla gamovedi samWedlodan. Tavmoyvare kaci gvariT

sisxlamRrevlTan sasesxeblad ar mividoda. mag

unifxurs omis dawyebamde salams aravin aZlevda. am

Page 82: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

82

gaWirvebis dros raRac mamaZaRlobiT da gaiZverobiT

yvelas gvajoba. wesieri yofiliyo, mis tolebTan

erTad jarSi wavidoda, magi araa kai kaci... fuh, ram

mimiyvana magasTan~, _ Tavis Tavs kicxavda babua da

mdgomareobidan gamosavals eZebda.

* * *bebias saferxelSi mwolare kacebis xmamaRalma

laparakma gamaRviZa. sabani saxidan odnav Camoviwie

da cali TvaliT gamoviWyite: pirdapir babua ijda,

Tavze TeTri yabalaxi exura, TeTri maRalyeliani

zubuni da Savi Ziqva Coxa-Sali ecva.zurgiT ufrosi

biZa ijda, mere umcrosi biZa da bicolebic Semovidnen,

moSorebiT taxtze naxevradzurgSeqceviT bebia ijda.

_ samoc wels gadavaxti da Rvinis gemo ar

vici. Rvinis WurWelze xelic ar mimikarebia, _

morwmune babua raRac uCveulo, wamRerebuli toniT

elaparakeboda Sinaurebs, _ ucfaT Rvinis wveTi rom

damcemoda, tansacmels im adgilze amovWridi. ase

ijeboda mamaCemi, ase akeTebdnen Cveni Zvelebi, axla am

sibereSi arayi gamovxade da gasayidad mimaq. RmerTi

mapatiebs?

es aRsarebas ufro hgavda.

_ me wevRef da codvac me momekiTxeba.am xnis kaci

SuaRamixan amxela WvirTiT had mixval? _ usayvedura

biZaCemma.

_ ho, weiRos marTla, ase jobia, _ CurCuliT

daeTanxmnen qalebi.

_ ara! _ mtkiced Tqva babuam, _ am WvirTis wamRebi

didxans ver gaatans. me Cemi cxovreba movWame, yvelai

Tqven gzaze dagayeneT.

Page 83: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

83

biZaCems miubrunda:

_ Sen Svilebs mouare, Tu codvaa, isic Cem kiserze

iyos, jandabas Cemi Tavi.

babua taxtze Camojda da uecrad zurgze

moigdo avbediTi `otkiT~ savse gorica. saxelurebi

beWebze ise moirgo, etyoboda am tvirTs aRaravis

daanebebda.

_ qvedai saxli male daamTavreT, Zmebi ganawildiT,

qveda saxlSi, Tu ginda Sen wadi, biWo... _ miubrunda

umcros vaJs, _ gogvebi yvela dasaxlkarebuli arian,

hama... Tu rame qonebaze Tvali daiWiron, rZlebma ar

awyeninoT...dedabers romel biWTanac unda, imasTan

darCes. xels ar SegiSliT, _ daamTavra saTqmeli

berikacma.

es ukve anderZi iyo.

babuas saxlSi cocxlad dabrunebis imedi aRar

hqonda...

mainc midioda, sxva gza ar iyo, magram...

arayic gayida, mevalec

gaistumra, fuli vaJiSvilebis

da gaTxovili qaliSvilebis

ojaxebsac dauriga simindis

sayidlad. gamoxda xani: erTi

weli, ori, TxuTmeti da babua,

rom ityvian, kaJiviT iyo.

viRacam uTxra, _ arayi

wamaliao da imdenad Seecvala

rwmena, rom xandaxan, kuWi rom

atkivdeboda, marilis kenWs

ki ar wuwnida, WiqaSi sadRac

gadamalul spirts Caasxamda

da gadahkravda.babua

Page 84: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

84

erTaderTi, risic eSinoda, imqveyniuri cxovreba

iyo.

_ tyvilai geSinoda `otkis~ gayidvis, xom xedav

araferi mogivida, _ xandaxan xumrobiT etyodnen

SviliSvilebi.

_ eh, jer vin icis im dunias ra iqneba, _ upasuxebda

babua.

* * *babuam wera-kiTxva ar icoda; roca vinme qarTul

wigns kiTxulobda, saxeze ar Sexedavda, TiTqos

rcxvenoda, gverdze mibrundeboda, magram guldasmiT

usmenda. gamxdari saxe am dros ecvleboda mosmeniliT

gancdili siamovnebiT, zizRiT Tu mwuxarebiT,

xandaxan eSmakurad sqel ulvaSebSic Caicinebda, amas

misi TvalebiT Tu mixvdebodiT.

Soridan esiyvaruleboda babua wigns. gvian gaigo

misi fasi da usityvod nanobda.

erTxel wignis maRaziasTan safexurze Camomjdar

babuas movkari Tvali. CaeTvlima daRlils. Semecoda,

ar gavaRviZe, mis gverdiT Camovjeqi da davelode. am

dros maRazias ketavdnen. vRacam signalizacia CarTo

da zaris gniasi atyda. babuas gamoeRviZa.

_ ra ambavia? _ ikiTxa SemkrTalma, mere mec

daminaxa, gauxarda.

_ maRazias ketaven, babua, _ vuTxari.

_ daketvisTvis amxela firzahi ra saWiroa, _ Tqva

babuam, wamodga, maRaziaSi SeiWvrita, da CemTvis ar

Seuxedia ise, TavisTvis Cailaparaka:

_ wignebis duqans daklitva raT unda, movides

visac surs, awios da waikiTxos, wigni istavlos... ar

Page 85: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

85

jobia? _ gaRimebulma Semomxeda, ganuSorebeli joxi

simindis qunCalisgan moqsovili kalaTis saxelurSi

gauyara. mxarze Semoido da quCas gavuyeviT.

mivyvebodi Cems oTxmoc wels miRweul papas da

vfiqrobdi: `wignebiT ganebivrebuli kaci amas ver

ityoda, es wera-kiTxvas danatrebuli adamianis

survilia~.

maSin, vinmes CemTvis rom ekiTxa, babua ras fiqrobso,

vetyodi: `natrobs, netav naklebisa viyo, qunCalis

kalaTSi wignebi mewyos da skolaSi mivdiodeo~.

vin icis, iqneb marTlac ase iyo.

* * *

TiTqmis samoci weli icxovres erTad dedaCemis

mSoblebma da erTjerac aravin Seswrebia maT

saubars. erTmaneTis survils uxmod asrulebdnen.

SviliSvilebs ki ara, deda ityoda, Cven, Svilebsac, ar

gvinaxavs maTi saubario. saocaria, ara? arada cal-

calke sxvebTan orive Zalze gulziari da moyvasi

iyo. bebia _ SedarebiT TavdaWerili da amayi, babua ki

_ usazRvrod mkvircxli da xumara.

bebia saWmels rom daudgamda, babua mis gasagonad

mrgval sufrasTan mimiwvevda.

_ moi Wo, pirvelad Sen SeWame, dedabers saWmelSi

Tagvis wamali ar qondes Cayrili.

me, viTom, ver gavige ras gulisxmobda, misganve

naswavls vupasuxebdi:

_ saWmeli pirvelad didisaa, wyali_ pawasi.

babuas xumrobaze bebia mouxedavda da uxmod

dascinebda, TiTqos eubneboda: `ra ukbilod masxrob

Page 86: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

86

beroo~, _ Semdeg amayad Tavaweuli mobrundeboda da

Tavis Sinaur saqmeebs gaagrZelebda.

_ dedabers rom ar elaparakebi, amdeni baRvebi

rafer geyola? _ exumra babuas erTxel Tanatoli.

_ei, gidi, nuriav, Sen ar ici ra wvaleba gadamxda...

Svidi baRvi myavs da Svidivejer dedabers TokviT

vabamdi seqvze, _ xumrobiT upasuxa babuam.

* * *

deduleTi Cemive sofelSi mqonda da sanaxevrod

bebia-babuasTan viyavi.

... raimes gavafuWebdi, bebiasTan Sevafarebdi Tavs.

... kargs Tu movimoqmedebdi, imasac pirvelad bebias

mivaxarebdi.

... Tu rame mixaroda, isic bebias unda gaego.

dedam patara qudi miyida, muqi lurji, winafriani,

gverdebze aseTive feris Rilebi ekera.sirbiliT

avedi bebiasTan. saxlSi Sesvlisas movixade da ukan

davmale, rogorc ki daminaxa, maSinve davixure. bebiam

erTi almacerad Semxeda.

_ sad naxe es CeTnikis qudi?_ mkiTxa.

_ dedam miyida.

movida, momxada, gadaxotril Tavze xeli momisva,

Semdeg isev damaxura.

_ mSvidobaSi da kaibiWobaSi!

gaTamamebuli oTaxidan karapanSi gavvardi. babuas

cxemlis satare culSi gaeyara da zemodan kverkvetos

urtyamda. satare jiutobda, ar gadioda bolomde,

babua brazobda da igineboda. Semdeg ukan gamoReba

daapira, magram esec gaZnelda, babua gadairia.

Page 87: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

87

_ babua! _ mec am dros

wavadeqi Tavze, Tan xeliT

vaniSne qudi rom mexura.

babuam amomxeda , quds

miaSterda.

_ raa, biWo,mai!_ xelsawyos

xeli uSva, momvarda, qudi

momaZro da yanaSi gadauZaxa.

Tvali gavayole , rogor

mifrinavda Cemi qudi, rogor

CaeSva simindis yanaSi, saxe

kedlisken mivabrune, mklavebSi

Cavrge da Cumad avtirdi.

babuam ganagrZo muSaoba da

buzRuni, xuT-eqvsjer kidev dahkra, Semdeg SeCerda.

mklavebqveS cali TvaliT gamoviWvrite. babua

momCereboda. me isev vflikvinebdi. wamodga, kverkveto

kedelTan miagdo da karapnidan gavida.

cota xnis Semdeg mobrunda.

_ weiRe mai gebra saxlSi. Tavze daxuruli ar

daginaxo!

movixede. Cemi qudi dazgaze ido. kedels movSordi,

quds xeli davavle da saxlisken movkurcxle.

dedas movuyevi rac moxda, mizezic gavige.

Turme rus mefes, xalxis moTviniereba rom

undoda, soflebSi saldaTebs Semogzavnida. isini

sastikad epyrobodnen xalxs, aSinebdnen, saxlebs

swvavdnen, mcxovreblebs Seuracxyofas ayenebdnen.

cxraas ToTxmetSi aWarlebs Ralati rom daswames,

maSinac soflebs kazakebi Sesevian, yvelas Turme

winafriani qudi exura. maSin igi mefis gerbiTac

iyo damSvenebuli, amitom erqva gerba, rac sofelSi

`gebriani~ biWi

Page 88: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

88

`gebrad~ aqcies. xalxma SeiZula igi, misi daxurva

codvad iTvleboda, magram drom Tavisi gaitana:

aseTi qudebi ise Semovida modaSi, rom yvelas _

morwmuneebsac ki _ exuraT, oRond micvalebulis

ziarebisas piruku ixuravdnen. babuas Tvalic

TandaTan mieCvia da aRar ukvirda, roca SviliSvilebi

winafriani qudebiT xvdebodnen.

* * *babuas avadmyofoba sofelSi gavige, mis sicocxleSi

es pirveli uguneboba iyo. saxlSi avakiTxe. farTo

taxtze iwva, peplebiani sabani exura, muTaqa da ori

baliSi SemoedoT TavqveS. oTaxSi rom Sevedi, Cemken

gamoixeda da gamiRima, araferi uTqvams. ulvaSebze

da wverze gaSlili xeli Camoisva. SviliSvilebTan

gaRimebuli Sexvedra icoda. ocdaaTni viyaviT da

yvelas gvegona, ufro metad babua me miRimiso.

TavTan dedaCemi ejda. man adgili damiTmo

da taxtze Camovjeqi, babuas xeli movkide, maja

gavusinje, Semdeg gulze yuri davade, cota

gadavabrun-gadmovabrune da sunTqva movismine.

eqimis xeli da yuri babuas pirvelad Seexo.

saxeze Rimili ar moSorebia. uxaroda, diax, eqimi

SviliSvili uxaroda _ me ase vfiqrobdi. es sxvaTa

Soris. safiqrali ufro didi iyo. babuas dReebi ki

ara, saaTebi, wuTebi hqonda daTvlili. ar SevimCnie,

guldaRvremili skamze gadmovjeqi. Tvals ver

vaSorebdi peplebian sabnispirs, romelic male

sudarad gadaiqceoda.

bebia sawols miuaxlovda, xelebi sabnis qveS

Seacura, rom avadmyofisTvis TeTreuli gamoecvala.

Page 89: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

89

_ eqimo! _ babuam me mommarTa da erTxans SeCerda,

TiTqos raRacas igonebso, _ moi, Wo, momxede, dedaberma

aferi momWras.

cxovrebaSi, albaT aTasi momakvdavi minaxavs, magram

aRsasrulis CrdilqveS xmamaRla pirvelad gamecina.

Semrcxva, Tumca vicodi, babuas ar ewyineboda.

amis Semdeg sul raRac sami saaTi icocxla.

Rimili SerCa saxeze. am jansaRi RimiliT da xumrobis

grZnobiT icocxla oTxmoci weli.

diax, Zalze mkacri, momTxovni, sakuTari rwmenis

erTguli da uaRresad keTili babua myavda.

kacTmoyvareoba SesaZloa adamianTa modgmis

Cveulebriv Tvisebad miviCnioT. Tumca babua yvela

suldgmulis mimarT iCenda zrunvas, maTi mfarveli

iyo.

saxlis gverdiT didi msxali idga. xeze uZvelesi

jiSis yurZeni iyo modebuli. Zalze tkbil nayofs

isxamda. gvian rTvlobas bavSvebi SeveseodiT xolme

msxlis totebs, magram kenweroebs ver vwvdebodiT da

yvelaze gemrieli mtevnebi daukrefavi rCeboda.

babuas SeeZlo maTi Camokrefa, magram arasodes

ucdia. _ iyos, Cveni wili xom mivirTviT, danarCeni

Citebs davutovoT, madliao. _ gviTxra erTxel.

babua TebervalSi gardaicvala, roca Cvens msxals

erTi foTolic ar SerCenoda, yurZnis nasaxic aRar

Canda...

...dakrZalvis dRes am xeze imdeni Citi Semosxda,

totebic ki aRar Canda. keTili kaci madlierma

frinvelebmac gamoigloves.

1958

Page 90: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

90

sxvebs unaTebde

karebze Zlierma kakunma gamomaRviZa. Suqi avanTe

da saaTs davxede. dilis oTxi saaTi iyo. avdeqi, kari

gavaRe. Cems win mTlad sveli da gaToSili kaci

idga. oTaxSi movipatiJe. cecxli gavaCaRe. sanam svel

muxlebs eleqtroRumelTan iSrobda da me naCqarevad

tanze vicvamdi, mosvlis mizezic gamovkiTxe.

axalbeda eqimma, avadmyofebTan rom mogixmoben,

Tadarigi unda daiWiro, viTom ise, sxvaTaSoris,

patrons avadmyofis ambavi gamokiTxo: rodis gaxda

avad, Tavdapirvelad ra awuxebda, ra niSnebi SeamCnies,

TviT avadmyofi ras uCivis...

_ ar vici, eqimo, _ ambobs stumari, _ avadmyofebi me

TviTon arc minaxavs. SuaRamixan gamaRviZes, bavSvebi

cudad ariano, sicxe awuxebTo. sofelSi erTi bavSvi

daixarja kidec.

meti veraferi gavige. Cemma gamcilebelma TiTqmis

araferi icoda, isedac Zalze sityvaZunwi gamodga.

asec vkiTxe, isec vkiTxe, magram veraferi movuxerxe.

`sicxe aqvT da kvdebian. saSinelma tarosma did-

patara loginSi Cayara~, _ ukve meramdenejer

imeorebda igi.

`sanam msxverpli ar mohyva, eqimi ar SeuwuxebiaT~,

_ vfiqrob CemTvis. albaT, daavadebis gamoCenidan

sakmao droc gavida. ra unda iyos: influenca da misi

garTulebebi, filtvebis anTeba, an meningiti?.. iqneba

raime sxva infeqciac aris~.

_ eh, Cemo keTilo, amodena gza gamoiare da ar

ici, raze migyavar, daerekaT mainc, iq ferSali hyavT,

patara qaRalds moiwerda, ase rogor gamogiSves!-

vsayvedurob, Tumca vici, es kaci arafer SuaSia.

Page 91: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

91

_ miTxres bavSvebis eqimi amoiyvaneo da mec wamovedi, _ wyena daetyo stumars, _ darekva ar SeiZleboda, Sua gzaze didi Svavi CamoSlila, sul dauwyvetia mavTulebi. swored SvavTan mosuli manqana dabrunda ukan da imas gamovyevi.

ra gaewyoba. Cems eqvsTvian saeqimo gamocdilebas unda vendo. jibis afTiaqs, romelic yovelTvis Tan damqonda da Cemive xeliT gadaweril receptebis cnobars xeli davavle, jibeSi Caviwyve da swrafad gareT gamovediT.

wiTeljvriani Zveli `vilisi~ gvelodeboda. Cemi Tanamgzavri ukan, me ki mZRolTan movTavsdi. igi enawyliani da mxiaruli kacia. ucnauri saxeli _ xaTa hqvia. sul raRac rva dRea, rac soflidan raionul saavadmyofoSi gadmomiyvanes da jerjerobiT, vinc momewona, es kacia. aq Camosulma misgan miviRe pirveli rCeva-darigeba... eqimobaSic ki. pirdapir Tqma uyvars. saavadmyofos Senoba da gzebi ar gvivarga. xSirad wamalzec gviWirs, produqtzedac. eqimebi ar gvyofnis. yvelanair avadmyofTan dagiZaxeben. biWi xar da Tqvi, me bavSvTa eqimi var da sxva avadmyofs ver vumkurnalebo. aq Sinagani eqimic unda iyo da dastaqaric., meanic... dagiZaxes, unda waxvide, soflis xalxi Zalze momTmeni da naklebad momTxovnia. Sen rac ici, isic daakmayofilebs. avadmyofTan wasvla ar daizaro, gasinje, sanugeSo sityva uTxari, sawolTan bevri ifiqre da mkurnalobis yvelaze ufro swori gza airCie. ar aris saWiro zedmeti fusfusi, mravalsityvaoba. sneuls mieci is wamali, romlis sargeblo-baSi darwmunebuli xar. amiT isic kmayofili geyoleba. Tu morCa, madloba, saxeli da dideba ar mogakldeba. Tu araferi eSveleba, Sen ar

gagamtyuneben, ityvian, cda ar daukliao.

Page 92: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

92

ar ifiqroT, rac axla

vTqvi, me momivida azrad.

es yvelaferi xaTam

miambo. Tavad oci wlis

mZRolia, mexuTe welia

saavadmyofos manqanaze

muSaobs da bevri ram icis.

Cven ki erTad mesamejer

mivdivarT avadmyofTan

da am ori Sexvedrisas

imdeni ram miTxra, rac

adre ar gamigonia arc

saxlSi, arc institutSi,

arc samuSaoze.

saintereso kacia Cveni

xaTa, ai ukve erTi saaTia

mivdivarT da xmas ar iRebs. mec Cemi mawuxebs da

saubris gunebaze ara var. vin aris avad, ra sWirs, riT

unda daviwyo mkurnaloba? _ ver viSoreb am kiTxvebs.

manqana cud gzaze gavida, jaxraka uremiviT

gadadis ormoebze da mTidan dagorebul qvebze. Cems

mxlebels CasZinebia. xaTa kvlav dums, Cemsken arc

ixedeba. vici misi xasiaTi. pirveli TviTon arasodes

daiwyebs saubars, me melodeba. erTi SekiTxva da,

maSinve alaparakdeba, TiTqos winaswar icis, ras

SeekiTxebi.

_ xaTa vin dagarqva? _ vkiTxe ratomRac da mxarze

xeli davkari.

_ ra, ar mogwons?

_ gana imitom gekiTxebi, rom cudi saxelia,

ubralod... ise... cota ucnaurad JRers, _ vambob me.

xaTam Caicina.

saswrafo gamoZaxeba

Page 93: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

93

_ didostats mklavi raze moWres, xom gaxsovs,

ratom kargi agigiao. hoda, mec ramdenime kaci vixseni

xaTabalisgan da imaTac samagiero imiT gadamixades, rom

xaTa Semarqves. ukve aRarc maxsovs, murTazi rom mqvia.

_ mainc ra aage aseTi, sakuTari saxeli rom

wagarTves? _ vexumre.

murTazma minis sawmendebi cota xniT CarTo da

isev gamorTo. axla SevamCnie, rom wvrilad Tovda.

xaTa alaparakda:

_ SuaRamisas qirurgi mimyavda gamoZaxebaze.

vxedav, Sua gzaze raRac agdia. manqana gavaCere,

gadmovedi, vnaxe, bavSvis qudia. ai, iseTi, mezRvaurebi

rom ixuraven, lentiani. gverdze gavixede, xis

foTlebi eyara. xevSi gadavixede da jibis farani

gadavanaTe. etyoba, raRac mZime dagorebuliyo, zogi

xe waeqcia, zogic gadaetexa, erTgan muxaze dajaxebis

kvalic moCanda. qvemodan mdinaris xmaurSi adamianis

yru xmebi ismoda. qirurgi da me xelebiT erTmaneTs

gadavebiT da mdinaris napiramde CavgordiT. Sens

mters, Cven rom iq vnaxeT. avtomanqana gulaRma

egdo. mdinaris piras xalxi ireoda, sami miwaze iwva

gasisxlianebuli. gadarCenilebi angariSmiucemlad

aqeT-iqiT awydebodnen da ar icodnen, ra eqnaT.

qirurgma daSavebulebi gasinja da neba darTo, zeviT

agveyvana. Turme manqanaSi ocamde pioneric yofila,

raionSi koncertze Casulan da ukan brundebodnen.

mosaxvevSi mZRolma igrZno, rom manqana veRar

daiyolia da swrafi gadawyvetileba miiRo, did muxas

Seajaxa. manqana wuTiT Sedga. Soferis daZaxilze

maswavleblebma yvela bavSvi Zirs gadmoyares, magram

TviTon veRar moaswres: _ manqanam TandaTan dakarga

wonasworoba, dagorda da maswavleblebic gaiyolia.

Page 94: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

94

mdinaris meore mxares gavedi, maxloblad

mcxovrebni gavaRviZe. male mTeli sofeli CvenTan iyo.

saxeldaxelo owinarebiT, mklavis simsxo TokebiT da

Cemi manqaniT avtomobili gzaze avitaneT, pirvelive

saxlis karapanSi SevagoreT da im Ramesve SevakeTeT.

diliT mosul avtoinspeqtors davusabuTeT, rom

avaria gauTvaliswinebeli mizeziT moxda. samuxruWe

mili gaskda, mZRolma manqana ver daimorCila,

moxerxebulad did muxas Seajaxa da, rac mTavaria,

bavSvebi gadaarCina. mxolod pedagogebi darCnen

ZaraSi da msubuqad daziandnen.

mZRoli da avtomeurneobis direqtori daajarimes.

marTvis ufleba ar CamourTmeviaT.

_ did xaTas gadamarCineo, _ ramdenjerme miTxra

xalxSi dazianebuli manqanis mZRolma da es saxelic

damanaTla.

murTazi amas rom miyveboda, gamaxsenda msgavsi

SemTxveva, romelic Cvens qalaqSi moxda. gareubnidan

vbrundebodi, erT-erT mosaxvevTan waqceuli,

saxegasisxlianebuli kaci SevniSne, mas xeli

aewia da Svelas iTxovda. gzidan gadaviyvane da

mezobels saswrafo daxmarebis gamoZaxeba vTxove.

wiTeljvriani manqanis mosvlamde eqvsiode wuTi

gavida. amasobaSi aTze metma msubuqma avtomanqanam

Cagviqrol-Camogviqrola. cxadia, yvelam kargad

dainaxa gasisxlianebuli kaci, magram arc erTs ar

mosvlia azrad, gaCerebuliyo da, Tu ar daexmareboda,

ambavi mainc gaego.

adareb am or ambavs erTmaneTs... mixaria, rom

Cvens sofelSi `kaci kaciTa~ cxovrobs. dideba Sen,

qarTulo sofelo, Cveni kacurkacobisa da sindis-

namusis sazomo!

Page 95: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

95

_ am kacs xom xedav, _ CaZinebul Tanamgzavrze

vuTiTeb, _ avadmyofis arc axlobelia da arc

naTesavi, ubralod, mezobelia, aseT qaraSotSi ocdaaT

kilometramde gza fexiT gamoiara da albaT, mzad iyo,

ufro metic gaevlo.

_ aba, ra unda qnas, _ xaTas srulebiTac ar

gahkvirvebia, _ mezobeli Tu naTesavi ras hqvia,

kacs uWirs, xeli unda Seuwyo. ra ici, xval Sen ra

mogiva. amaze gamaxsenda, mec mqonda aseTi SemTxveva,

_ murTazma Semomxeda da Sematyo, rom amis moyola

aRar iyo saWiro. me Cems gasaWirze vfiqrobdi, magram

ixtibari ar gaitexa, _ Semdeg mogiyvebio, _ Tqva da

gaCumda.

cota kidev gaviareT da gzaze veSapiviT gawolil

qvaRorRian zvavs mivadeqiT, `vilisi~ gaCerda. xaTa

gadmoxta manqanidan.

_ samwuxarod, am xaTabalisgan ver gixsniT, _

gviTxra.

Cvenc uxmod gadmovediT manqanidan, mZRols

gamovemSvidobeT da qva-RorRs avuyeviT.

* * *_ vicode mainc, ra sWirT im bavSvebs, _ megona,

gavifiqre, Turme xmamaRla miTqvams.

_ mezoblis bavSvi yelWirvebiT mokvdao, ase

Tqves, axla gamaxsenda, eqimo, _ meubneba win mimavali

megzuri.

`esec Sen! yelWirveba xunagi ar aris? difteriti~,

_ gamielva TavSi. `ase eTqva droze am mamacxonebuls.

sasulis mils mainc wamoviRebdi. ra unda vqna axla?~

_ gavifiqre da Tanac gavbrazdi, magram gamaxsenda,

Page 96: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

96

rom iq ferSali melodeboda. saxeldaxelo milic SeiZleba Caidgas, Tu saWiro darCeba.

`xunagi!~ _ miwivis yurSi da Cemdauneburad jibidan cnobars viReb. Zalze mokled Camiweria mkurnalobis wesebi. axla, am striqonebs rom vwer, vfiqrob, im cnobars ajobebda mixeil bulgakovis moTxroba `foladis yeli~ mqonoda. ra dawvrilebiT aris aRwerili es daavadeba, operaciis teqnika, avadmyofis mSoblebisa da TviT eqimis gancdebi...

* * *rogorc ki saxlis meore sarTulze Sevdgi fexi,

oTaxidan stvenis msgavsi sunTqva momesma. bavSvis xveleba finias yefas hgavda. karebTan Semogebebuli ferSali sxva oTaxisken mepatiJeboda, TiTqmis darwmunebuli viyavi, difteriasTan gvqonda saqme, magram ar vCqarobdi, guldasmiT gasinjva iyo saWiro. oTaxi TandaTan mezoblebiT gaivso, magram ferSlis garda yvela daviTxove.

xis taxtze gaSlil loginSi oTxiode wlis loyebfunCula, qerakululebiani baia iwva. didron TvalebSi eqimis danaxvis Tu daxrCobis SiSi davinaxe. wiTeli tuCebi sicxisgan daxeTqoda. xSiri da susti majiscema Zvlivs davTvale, kani gamkrTalebuliyo da nazi sxeuli fanjris Suqze sanTliT Camosxmuls hgavda. sunTqvis dros mkerdi ise izniqeboda, TiTqos es-esaa Catydebao. bavSvi uZravad iwva, didroni Tvalebi rom daxuWos, ifiqreb aRsasruli ukve movidao. amisTvis mxolod wuTebia saWiro. vRelavdi, fiqrisTvis dro aRar mrCeboda.

yelSi Caxedvis meSinia, vici, rasac vnaxav.

dro ar iTmens. Cais kovzi movimarjve da bavSvs

Page 97: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

97

saxe fanjrisken mivabrunebine. windis Cxiri Tu

gatardeba yelSi, igi TeTri nadebiTaa amovsebuli.

bavSvi davawvine. ferSali TvalebSi Semcqeris.

mzera gavuswore da axla SevniSne misi daRlili,

albaT, ramdenime dRis uZilo Tvalebi. usityvod

mimixvda saTqmels da miTxra is, rac ase maSinebda

_ traqeotomi ara maqvso, Tan xelSi moswavlis

kalmistars atrialebda, raRacis Tqma surda, magram

ver bedavda. kalmistars erT boloze fanqari, meoreze

kalami hqonda Camocmuli. mivxvdi rasac fiqrobda.

kalmistari gamovarTvi, fanqari da kalami movaSore

da sinaTleze gavxede.

_ ivargebs? _ mkiTxa ferSalma.

_ gafxike, Suaze gadaWeri, spirtiT garecxe da

skalpelTan erTad gamoxarSe, _ vuTxari.

operacia kargad Catarda. aq namdvilad gamomadga

studentobis dros qirurgiul kabinetSi sanitrad da

ferSlad muSaobis gamocdileba.

oci wuTis Semdeg baias stvena aRar ismoda.

drodadro Tu daaxvelebda, magram igi yefas ukve aRar

hgavda. amaze ityvian, sulze miuswreso. `foladis

yeli~ unda gagvekeTebina da Tunuqisa ki gamogvivida,

magram Rirda ki fiqri? bavSvi jerjerobiT gadarCa,

mkurnaloba ki aucilebad unda gagrZeldes

saavadmyofoSi.

odnav davmSviddiT. TanaSemwem meore oTaxSi

gamiyvana da axla momiyva:

_ pirveli avadmyofi aqve, mezoblad cxovrobda,

masTan erTi kviris win mimiyvanes, magram davagvianeT,

aRarc Sratis gakeTebam uSvela. sul raRac aT wuTSi

bavSvi galurjda da uhaerobiT daixrCo. mivxvdi,

raSic iyo saqme da sxva bavSvebisagan ganvacalkeve,

Page 98: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

98

gavukeTe Srati, magram, rogorc xedavT, Sedegi arc Tu

ise kargia.

meore oTaxSi ufro patara, samiode wlis pacienti

dagvxvda. yelidan nadebi gamqraliyo, bavSvi SedarebiT

Tavisuflad, magram xSirad da zereled sunTqavda,

sisxlis wneva dacemuliyo, gulis mwvervalze Suili

movismine, es imas niSnavda, rom senma erT kviraze

metia, rac Seipyro patara...

_ ra gqvia Sen? _ alersianad vekiTxebi.

Selurjebuli tuCebi odnav Seirxa.

_ nia, _ mesmis susti CurCuli.

aSkaraa, rom nias mZime garTuleba elis _

miokarditi. saWiroa aqtiuri mkurnaloba, saxlSi amis

saSualeba ar aris. aseT pirobebSi bavSvis datoveba

Zalian saSiSia. erTaderTi imedi sasneuloSi

gadayvanaa, Tumca am manZilze, aseT amindSi esec

sariskoa, magram saxlSi datovebac ar SeiZleba, _

vambob da yeli miSreba, laparaki miWirs.

bavSvis deda jorkoze zis, idayvebiT muxlebs

eyrdnoba, saxe orive xeliT daufaravs da Cumad tiris.

Cems zurgs ukan mama dgas, igi xmas ar iRebs, magram

vgrZnob, rac xdeba mis gulSi. moulodnelad misken

mivtrialdi, avxede, Tvalidan msxvili kurcxlebi

Camougorda. albaT Sercxva, cremli TiTiT moiwminda,

brge tanic TiTqos gamarTa.

_ Cvens mezobels rac mouvida, isic gveyofa, eqimo.

Tu saWiroa, axlave wavideT, _ ambobs Taya, _ aba,

movemzadoT, _ miubrunda cols. _ manam eqims saWmeli

miarTviT.

xeli davibaneT, cota davnayrdiT da saxlidan

gamovediT.

Page 99: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

99

* * *

Tayam avadmyofebis gadayvanis saocari xerxi

moifiqra. bavSvebi kargad CafuTna da xurjinSi aqeT-

iqiT Casva, xurjinis sarqvelebis daxurvasac apirebda.

_ bavSvebs haeri ar moakldeT, _ gavafrTxile.

Tayam xelSi didi qolga daiWira, bavSvebi Tovls

rom ar Seewuxebina.

me da Taya unda wavideT. bavSvebis dedas cota

mogvianebiT Camoiyvanen mezoblebi. TiTqos cam piri

gaxsnao, xelis gulisodena fantelebi wamovida.

_ Tu ase gagrZelda, ramdenime saaTSi gza Caiketeba,

fexiT siaruli gaWirdeba, _ ukanmouxedavad meubneba

Taya.

_ viCqaroT!

_ xom ar giWirs TovlSi siaruli?

_ me sofleli var, aseT TovlSi fexSiSvelasac

mivlia da mTidan cigiT SeSac Camomitania, _ veubnebi.

Taya win midis, gzas miikvlevs, Tovli TiTqmis

muxlamde swvdeba. TandaTan uCqarebs nabijs. Tova

matulobs, sofels gavcdiT. Taya odnav damSorda.

irgvliv yvelaferi TeTria, muqad mxolod Tayas brge

tani da miraTis xevSi, dabla, sadRac gadasakargavSi

wvrili, gveliviT daklaknili mdinare Cans.

drodadro nabijs vaCqareb, Tayas vuaxlovdebi,

qolgis qveS xurjinSi CayuJul bavSvebs Cavxedav;

baias CaeZina, nias tuCebi ufro lurji meCveneba.

mSobels verafers veubnebi, arc TviTon mekiTxeba,

SeuCereblad miabijebs.

gzis piras veeberTela naZvi dgas, totebi TovliT

daxunZlula da miwamde daSvebula. totebqveS miwa

mSralia. Taya SeCerda, erTi totidan Tovli Camobertya

Page 100: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

100

da xis Ziras xurjini frTxilad dado. CamovjeqiT.

saocari siTbo vigrZeni, TiTqos gareT Tovli ki ara,

papanaqeba sicxe iyos. baias kvlav sZinavs, sunTqva

xrials hgavs. nias wavxede, Tvalebi moululavs, magram

ar sZinavs. xeli davizile, gaviTbe da yels qvemoT

Cavacure. xelis Sexebaze bavSvi SekrTa, magram ar

utiria. guliscema kidev ufro aCqarebula, farulad

vRelav, ar minda Tayam gamigos. `nuTu saavadmyofomde

ver CaviyvanT?~ _ sazareli fiqri mipyrobs. jibidan

sterilur Sprics viReb, bavSvi xurjinidan amomyavs,

tanze ufro moxerxebul adgils veZeb ineqciisTvis.

beWs qvemoT sxeuls vaSiSvleb da mxarze kardiamini

Semyavs. Nnia odnav SekrTa da wamoikvnesa.

_ gadarCeba, eqimo? _ veRar Seikava Tavi Tayam.

_ rogor giTxra, cota davagvianeT, magram

yvelaferi unda viRonoT da velodoT. mosalodnelia

bednierebac da faTerakic. cudze vifiqroT, rom

moulodneli ar iyos, vai-viSi saqmes ver uSvelis, _

vambob da Cemi sityvebis TviTon ar mjera.

Tayas mSoblis winaTgrZnoba karnaxobs, rom saqme

cudadaa. aseTi sityvebiT misi gamxneveba advili

araa. sjobs sxva Temaze visaubroT, iqneb odnav mainc

daiviwyos mosalodneli ubedureba.

naZvs totebi irgvliv qolgasaviT aqvs

Camofarebuli. erTgan, sadac Tayam CamoferTxa, toti

aweulia da bunebrivi fanjaraa warmoqmnili. aqedan

SegiZlia casac axedo da mdinaris gaRma soflebic

dainaxo. wamiT maviwydeba yvelaferi da bunebis

silamaze mi pyrobs. cidan milioni fanteli modis

da uCumrad ecema Zirs. irgvliv damaTrobeli siCumea,

xeebi TovliT dayursulan. marTlac, ra lamazia

aq zamTari, Tbili, uqaro, wynari. survili mipyrobs,

Page 101: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

101

ase, xis Ziras vijde, bunebas yurs vugdebde da

vocnebobde. gaRma sofelia, saxlebidan kvamli amodis,

ise ver gaigeb cxovrebis niSan-wyals, yvelaferi

gadaTeTrebulia. Amas me vxedav albaT, Tayas patarebis

xixini esmis mxolod. misi erTaderTi safiqrali esaa.

cota unda gavunelo dardi, misi fiqri sxva saganze

gadavitano.

gamaxsenda, sadRac gaRma erTi vakis saxeli

TamarTan aris dakavSirebuli. isic vici, Taya

istorias rom aswavlis saSualo skolaSi.

_ ai, im adgilis saxeli Tu gaxsovs, Taya? _

vakisken gaviSvire xeli.

Tayam jer me Semomxeda, mere vakes gadaavlo

Tvali, isev Cemsken mobrunda. mgoni gumaniT xvdeboda

Cems gulisTqmas. mwaredac ar gaRimebia. Oodnav loya

auTrTolda.

_ am adgilas, _ dinjad daiwyo, _ Zvelad tbac

yofila. celis tbas eZaxdnen, Turme. amboben, Tamar

dedofali zamTrobiT sxvagan iyo, zafxulobiT ki aq

Camodiodao. raWis erisTavebma, kaxaberiZeebma, RalatiT

ori Zma Wyondideli rom daxoces, Tamari im dros

aq yofila, xuTive Zma kaxaberiZeebi aq Camouyvania,

gausamarTlebia da kavianis cixeSi Causvams, Semdeg

ki saberZneTSi gauZevebia. Ees mamaCems misma as wels

gadacilebulma babuam uambo. amaSi davrwmundi, roca

`qarTlis cxovreba~ wavikiTxe da iq vnaxe Tamaris

`Walasa dgoma~. axla am vakes TamarWala hqvia.

Tayas mSvidma saubarma ganmacvifra, TviTonac

igrZno, rom kvlav siamovnebiT movusmendi, magram baias

xvelam Segvaxsena, rom dro ar iTmenda.

didi dava damWirda, erTi bavSvi CemTvis gadmoeca.

rogorc iqna daviyolie, ufro msubuqi da patara

Page 102: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

102

nia Semxvda. Tayam pijaki gaixada, SefuTnul nias

SemovaxvieT, Tavic davufareT da avikide. Umale

zurgze vigrZeni, raRac zeadamianuri siTbo, bavSvis

siTbo. Taya kvlav win midis, axla ufro msubuqad

miabijebs.

Tova ar wydeba, odnav kidec qris. rac ufro qvemoT

veSvebiT, qari Zlierdeba, samagierod, Tovlis simaRle

mcirdeba. xeebidan Tovli cviva, amitom Taya cdilobs

xis qveS ar gaiaros. wyaros mivadeqiT. wyali gzaze

dafeniliyo da Tovli veRar imagrebda Tavs, dneboda.

amden xans TovlSi navals, miwaze ramdenime nabijis

gadadgma raRac memsubuqa. CamovjeqiT, wyaro Tbili

meCvena, amjerad bavSvebi zurgidan ar Camogvisvams,

baias gadavxede, `Tunuqis yeli~kvlav usiamovnod,

magram zomierad da riTmulad xrotinebda. nias

mxolod cxviri da tuCebi uCans, molurjo tuCebi.

vakvirdebi, xSirad zereled sunTqavs. vgrZnob Cems

umweobas, albaT saxezec memCneva wuxili. axla

Tayasac vecodebi, albaT.

_ esec Cemi bediswera iqneba, _ naRvlianad

Cailaparaka, _ ici, eqimo, _ gaagrZela mcire dumilis

Semdeg dabali xmiT, _ aq aTasze meti bavSvi da

qali daiRupa erT dRes. Turme am xeviT umogzauria

mongolT xanis moqiSpe noins _ Tegudars. igi jer

xans SeebrZola, magram damarcxda da jinalis

mTas Seexizna. mdevari wamoewia. Tegudari ukuiqca,

magram ubedureba amiT ar damTavrebula. am xeobaSi

ltolvili Tegudaris laSqari da maTi ojaxi

dedabudianad zvavma mdinareSi CaCumqra.

Tayas m adloba vuTxari , m i vxvdi C e ms

dasamSvideblad rom gaixsena es Zveli ambavi.

wamovdeqi, Tvali xevs gavayole da gavifiqre: `hei Sen,

Page 103: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

103

miraTis xevo, ramden mtersa da moyvares uvlia Sens

kalTebze, ramdeni ambis momswre xar!~

qari Zlierdeba. vatyob xelebi meToSeba, axlaRa

gamaxsenda, rom xelTaTmanebi damviwyebia; marcxena

xeli paltos jibeSi Cavide, marjveniT ki nia miWiravs.

gzas vagrZelebT, Tovli sagrZnoblad SeTxelda,

magram susxiani qari saxeSi gvcems. nia zurgs miTbobs.

albaT mec vaTbob mis cicqna sxeuls. marjvena xeli

meyineba. igi nias fexze maqvs SemoWdobili. bavSvs

Razlis maRalyeliani winda acvia, xeli windis qveS

Cavacure, nia SekrTa civi xelis mikarebaze, uxmod

bodiSs vuxdi da veferebi. fafuki fexi cxelia, male

xelic gaTba, axla me veRar vgrZnob fexis sicxeles,

albaT niasac aRar awuxebs xelis sicive.

gzas gavyurebT, cotac da `veSaps~ mivadgebiT.

gzas kidev momatebia talaxisa da RorRis mdinare.

gagviZnelda, magram rogorc iqna, gadavediT, welamde

talaxSi amosvrilni. gavivakeT, gzaze Tovli TiTqmis

aRar aris, Sveba vigrZeniT, magram Cemi tvirTi

raRac memZima. nias mivuxede, tuCebi mokumuli da

gamkrTalebulia. SevCerdi, gamaxsenda, xeli Razlis

windis qveS rom mqonda. elda meca, Tbil xelSi nias

fafuki, magram gayinuli civi fexi meWira.

* * *`erTxel dabadebuli erTxel mokvdebiso~, _

uTqvamT brZenkacebs. `eqimi imdenjer kvdeba, ramdeni

avadmyofic moukvdebao~, _ esec xom gagigoniaT.

diax, im dRes CemSi erTi uxilavi ZarRvi gawyda da

sicocxle Semimcira. aki eqimebi sxvebze aTi wliT

naklebs cocxloben, magram Tuki es profesia airCie,

Page 104: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

104

sakuTari sicocxlis fasad sxvebs gauxangrZlive

sicocxle; `daiwvi, raTa sxvebs unaTebde~, _ Tqva van-

tiulpma.

* * *megobarma vaJis qorwilSi dampatiJa, roca yvela

stumari miusxda sufras, maspinZelma didi yanwi aiRo,

yvela maTgans madloba gadauxada mobrZanebisa da

ojaxis bednierebaSi monawileobisTvis da Tamadad

damasaxela.

amas ar movelodi. Tamadoba, isic qorwilSi,

saxumaro saqme araa, magram uaris Tqma aRar

SeiZleba. wamovdeqi, megobars madloba gadavuxade

da axalgabednierebulebs mivuaxlovdi. dedofalma

Tvali gamiswora. guli Semiqanda.

_ Sen is baia xar?

pasuxis nacvlad man TeTri, qaTqaTa kabis maRali

sayelo odnav Camoiwia, lamaz yelze patara nawiburi

aCnda. Tavi uxerxulad vigrZeni: `ai Turme ratom

amirCies Tamadad~, _ gavifiqre.

_ nefem icis? _ gaxumreba movaxerxe.

_ vici _ damidastura nefemac da orivem iseTi

bednieri TvalebiT Semomxedes, rom uxerxuloba gaqra.

wyvils veambore da miCneuli adgilisken gavemarTe.

1972

Page 105: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

105

Sexvedra

_ uh, ra Tbilia wyali! _ zRvaSi fexebis CayofisTanave wamoiZaxa tansrulma moxucma, romelsac galifes boloebi muxlebamde aekeca, Ceqmebi da xalaTi ki iqve xreSze daelagebina.

_ Sen mai nikolozis dros genaxa, ra Tbili iyo, _ upasuxa donkixotiviT tanxmelma da grZelulvaSa berikacma. mis danaoWebul saxes melasaviT eSmaki da celqi Tvalebi Tavisebur cxovelmyofelobas mateben. amas welzeviT ukve gaexada yvelaferi, axla koWebTan nifxvis zonrebs ixsnida da Tan eSmakurad iRimeboda.

_ rogor, Zamiko, zRvac Seicvala? _ qveda yba CamouSva mosaubrem.

_ marto zRva ki ara, miwac, wyalic, simindic, puric, _ ar cxreboda gamxdari moxuci, _ ar gaxsovs puri ranairi iyo, rogori suni hqonda?

_ aba, kaco, _ daemowma megobari._ ki Seicvala, biZiebo, puri da mWadi. sworia.

maSin rom modioda, axla ori imdeni modis. aba rafer gindaT, mWamelebi samjer meti gvyavs, _ Seexmiana Suaxnis kaci, romelsac Savi sabanao kostiumi ecva, xreSze gawoliliyo da tani mzisTvis miecxunebina. erT dros mxarze sviringi hqonia, Semdeg kani amouWria, magram `ramini~ mainc ikiTxeba.

_ Sen puris gemo miTxari, biZiko, rava, iseTive gemrielia axla?

_ kia, biZia, ki. axla bevri gvaqvs, sxva saWmelic gvaqvs da ase imitom gveCveneba. aba erTi maSindulad mogSivdes da naxav ra gemrieli gaxdeba es Seni ugemuri puri, _ Tqva raminma da Tavi gverdze miabruna.

Page 106: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

106

_ axla ras ityvi, _ miubrunda tansruli moxuci megobars, romelsac nifxavi wvrili wvivebidan muxlebamde aewia da axla zeviT, barZayebisken eqaCeboda.

_ apa, pa, pa, pa, magas veravin damajerebs. kai, batono, gemo SeiZleba igivea, mara suns ra vuyoT, ager miRma maRaziaSi, sul axali, cxel-cxeli puri rom moaqvT da suni ar gcems, raSia saqme? _ ar cxreboda moxuci.

ramini mTeli taniT gadmobrunda, axla mzes gul-muceli miuSvira, orive xeli idayvebSi moxara da Tvalebi moiCrdila.

erTxans samive dumda.mere raminma mklavebi xreSze daawyo da moxucebs

gadmoxeda._ aba sunic Seicvala, biZia? _ ikiTxa da TiTqos

TavisTvis laparakobso gaagrZela, _ momismineT da mag puris sunze mogiyvebiT.

* * *

mama rom gadaasaxles, xuTi Svili, erTimeoreze

patarebi dedis, wera-kiTxvis mcired mcodne qalis

amara darCa. isic, rogorc ityvian, welze fexs

idgamda da cdilobda SvilebisTvis lukma gaeCina.

pirvel xanebSi Zalian gauZnelda, magram, roca

ufrosi gogo-biWi wamoezarda, isini dedas mxarSi

amoudgnen da cota Seimsubuqa cxovreba. mezobel-

naTesavebic exmarebodnen. Raribad cxovrobda,

magram kmayofili iyo. ufrosma biWma samsaxuri

daiwyo. uceb stumari rom mosvloda, rogorc

ityvian, qali xels ar moiWamda, Svilebic patiosnad

Page 107: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

107

izrdebodnen, iseT swor gzas aswavlida, siberemde

rom gahyolodaT.

cxovrebis, sicocxlis SiSi dedas mainc

ar ganelebia, icoda, rom sakmarisi iyo erTi

cxovrebiseuli biZgi da yvelaferi daingreoda _

aseTi rwmena hqonda ratomRac. bedma esec gamoacdevina,

omi gaCaRda, axla yvelas uWirda, daxmarebis imedi

aRaravisgan iyo da sxvisi bawriT WaSi aRar

Caisvleboda. ra gaewyoboda, sakuTari simindi da

lobio, rZe da kartofili unda ikmaron mTeli weli.

diax, samassamocdaxuT dReze unda ganawildes mTeli

mosavali, Semdeg yoveldRiuri ulufa eqvsad unda

daiyos da is meeqvsedi unda iyofinon dedamac da

Svilebmac. meeqvsedi nawili ki iciT ra iyo? sami

lukma mWadi, an erTi cali kartofili, an erTi naWeri

moxarSuli xapi, an xuTi-eqvsi kovzispiri maragiani

fxali.

deda eqvsad ise daanawilebda ulufas, sasworiT

SeiaraRebul afTiaqarsac SeSurdeboda. aba romeli

Svili SeiZleba moiZulo,

yvelaze umcrosi mainc metad

ebraleboda da sxvebisgan

farulad Tavisi ulufidan

cotas imas daumatebda ,

bavSvebs es arasodes dau-

naxavT, magram gumaniT xvde-

bodnen da zogjer TviTonac

uwiladebdnen pataras TiTo

lukmas.

erT dRes saocari ambavi

moxda, umcrosi da eTeri avad

gaxda. iseTi cxeleba hqonda, eTeri

Page 108: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

108

rom gonebac daebinda. hoda, am dros da-Zmebisgan

SeumCnevlad, patara biWi avadmyof dasTan Separula

da mWadis cicqna natexi mis TavTan daudvia, TviTon

mTeli dRe mSieri darCenila.

* * *`zogi Wiri margebelia~. am Wirma axalgazrdebi

erTmaneTisTvis Tavdadebul, gamtan da kacTmoyvare adamianebad daayena. es Wiri vinc gamoscada da bolomde gauZlo, imisgan mxolod kargs unda elode. Tumca, yvelaferi SeiZleba moxdes, magram im SimSilis daviwyeba erTob Znelia.

puric cxveboda, gana ara. sasoflo sabWos centrSi iyo erTaderTi furne, iq acxobdnen da talonebiT urigebdnen muSa-mosamsaxureebs, visac miwis nakveTi ar gaaCnda. umcrosi biWi Camosula aq, raionidan motanili fostis wasaRebad. fostas Seagvianda da biWebic, iqve, ezoSi lazRandarobdnen.

fexze arc erTs ar ecva da advilad SeniSnavda

adamiani, yvelas terfis zurgi daxeTqili rom hqonda,

tanze Semoxeul-dakerebuli Sarvlebi da perangebi

ecvaT, amden bavSvSi erTsac ver naxavdiT tansrulsa

da msuqans, yvela zomaze metad gamxdari, mzisgan

Serujuli, magram raRacnairad fermixdili iyo.

uceb saidanRac saocrad saamo puris suni

movarda. bavSvebi adgilze gaqvavdnen, TiTqosda, axla

gaaxsendaT SimSili. Sewyda Jriamuli da... jer erTi

bavSvi walaslasda, mas male meore mihyva, meores

_ mesame da oriod wuTSi aq mxolod fostalioni

biWi idga. igi umal Secvliliyo da aCrdils

damsgavseboda. saSineli daRliloba da Tavis

Page 109: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

109

tkivili igrZno, mucelSi TiTqos raRac Cawyda, gulma

bagabugi dauwyo. suli exuTeboda, tanSic SeaJrJola,

Tavbru daesxa da Tvalebi milula. kidev kargi, rom

didxans ar gagrZelda es tanjva, rogorRac Zala

moeca, welSi gaimarTa da angariSmiucemlad isic

bavSvebisken wavida.

* * *maRaziaSi uCveulo fusfusi da moZraobaa.

gareT gamosulebs xelSi SuagaWrili, an mTeli, an

kidev ori cali axlad gamomcxvari puri eWiraT.

biWebi maRaziaSi Sesulan da erT kedelTan

damwkrivebulan. patara fostalioni martodmarto

gareT karebTan atuzula. igi ufro metad iqcevs

xalxis yuradRebas.

_ Sen visi xar, biZiko, _ Sua xnis maRali kaci

welSi moixara da biWs xmadabla SeekiTxa. biWma

mamis saxeli uTxra.

kaci wamiT biWs daakvirda, Semdeg maRaziaSi Sevida, xalxSi gaeria.

imis aRwera SeuZlebeli iyo, SimSiliT rogor iyvnen gaTangulni kedelze miyrdnobili biWebi. puris naWriT xelSi vinme daxls rom moscildeboda da karebisken wavidoda, maTi farTo Tvalebi ise SeTanxmebulad acilebdnen mas, TiTqos saintereso sportuli Sejibreba mimdinareobs da burTs adevneben Tvalso.

amasobaSi is maRali kacic moSorda daxls, xelSi Tavsaxuriani kalaTi eWira, igi gareT gamovida, pirdapir fostalionTan gaCerda da kalaTidan erTi puri amoiRo.

Page 110: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

110

_ ai, es waiRe saxlSi, biZiko, _ uTxra biWs da cxeli puri miawoda.

bavSvs saxe wamouwiTlda, kedels mTeli taniT kidev ufro miekra, mklavebi zurgs ukan damala, TiTqos eSinoda xelSi ZaliT ar CaeCaraT sulisSemZvreli surnelis mqone es miwis madli. uaris Tqma daapira, magram piric ise gauSra, ena veRar moabruna.

_ aiRe, biZiko, _ gaumeora RvTisnierma kacma da puri ufro axlos miutana.

biWs mzera purisken gaeqca da SeniSna, rom kacs saCvenebeli TiTis wveri moWrili hqonda.

_ ar minda, biZia, _ Zlivs gasagonad Tqva da ZRvens Tvalebi moarida.

kacma kalaTi Zirs dadga da bavSvs Tavze daado xeli.

_ waiRe biZiko, me sxva ara var, _ kvlav uTxra da axla mklavze mokida xeli.

_ ar minda, biZia, ara, _ ailewa biWi, mklavi xelidan gamostaca, tuCebi auTrTolda, Tvalebi auwylianda

da uxmod atirda.

kacma puri kalaTis saxuravze dado da iqve qvaze

Camojda. bavSvs Tvals veRar aSorebda. isic TiTqos

kedelze milursmuliao, adgilidan ver iZroda, Tavi

daexara da saxe aRar uCanda, mklaviT Tvalebic

daefara da saxelomocveTil perangs cremlebiT

asvelebda.

`Seni codva imas, vinc umamod dagtova. samarTali

Tu arsebobs, RmerTma puric unda anatros da Svilic,

aseT dReSi rom Cagviyara bavSvebi. SimSiliT rogor

arian daosebuli, landebs damsgavsebulan, magram

rogor aqvT Zval-rbilSi gamjdari siamaye da

Tavmoyvareoba,~ _ fiqrobda keTili kaci.

Page 111: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

111

wamodga da kvlav biWTan mivida, Tavisi gvar-saxeli uTxra. mklavi gverdze gaawevina da puri iRliaSi amoudo. bavSvic aRar gasZalianebia.

biWebi saxlisken brundebodnen. xuTTagan mxolod erTs eWira xelSi puri. Sua gzaze igi gaCerda, erT Tanmxlebs jayva gamoarTva, puri Suaze gadaWra, naxevari zurgCanTaSi gazeTebTan Cado, naxevari oTx nawilad daWra da biWebs dauriga. da iciT ra moxda? SimSiliT ZalagamoleulTagan purze arc erTs piri ar daukarebia. zogma jibeSi Caitena, zogma Sqeris foTlebSi Seaxvia da Sin waiRo.

* * *fostalioni saxlSi Sevida, zurgCanTa moixsna,

iqidan puri amoiRo da Taroze Semodo. dedam narcxiT savse qvabi jaWvidan CamoiRo, Zirs dadga da Tvali Taros hkida.

_ raa, biWo, magi! _ hkiTxa Svils.

baTumel bavSvebTan. 1966 w.

Page 112: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

112

_ puria, deda...

_ vxedav rom puria, vin mogca, sad gqonda taloni,

fuli, axlave ukan waiRe, _ gauwyra biWs.

_ ara deda, me erTma kacma...

_ rao, _ gadairia qali, _ maTxovroba daiwye?

axlave daubrune!

_ deda, mismine, _ amSvidebda biWi, _ mamaSenis

Zmobili varo, _ kacis gvari dausaxela.

qals xelebi Camoucvivda, jorkoze Camojda da

amoioxra.

_ mainc ar unda wamogeRo, Svilo, yvelas Tavisi

sarCeni hyavs. Tumca Seni ra bralia, _ Tqva da saqme

gaagrZela.

* * *moxucebs Tavi CaeqindraT. raminma paeqroba

mogebulad CaTvala da gverdze gadabrunda. gamxdar

moxucs Tavi maRla aewia. saxe eSmakurad aRar

uRimoda. gamoxedvac TiTqos ufro mSvidi da sevdiani

hqonda.

_ geTanxmebi, biZiko, _ daarRvia dumili man, _ rac

Tqvi, yvelaferi sworia, magram maSin uazoto puri da

mWadi gvqonda. amaSi mainc xom var marTali, _ Tqva

da gaiRima.

gverdiT mjdom moxucs Tavze xeli Semoudgams.

fiqrebSi CaZirula. raminma gadmoxeda. axlaRa

SeniSna, rom moxucs saCvenebeli TiTis bolo falangi

mokveTili hqonda. is mamamisis Zmobili da misi Zveli

nacnobi yofila.

1987

Page 113: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

113

morali

saavadmyofos SesasvlelTan mZRolma Savi `volga~

Toxarik cxeniviT miagdo. manqanidan sami, zorba

mamakaci gadmovida. erTerTi maTgani sarkmelTan

mivida, rafaze torebi daTviviT daawyo da moriges

rixianad gadasZaxa:

_ gagviRe kari!

sarkmelSi moxuci kacis saxe gamoCnda.

_ ra drois karis gaRebaa, Svilo, Tormeti

sruldeba, _ upasuxa stumars.

_ avadmyofma TerTmeti da Tormeti ar icis,

gagviRe kari, bavSvs vnaxavT da wavalT, _ xmas aumaRla

kacma da avadmyofis gvari dausaxela.

_ ver gagiSvebT, _ kvlav mSvidad upasuxa moxucma,

_ avadmyofebs sZinavT, Tqven mesxiSvilis naxva gsurT,

im palataSi ki oTxi sxva avadmyofia.

_ fuli rom mogce, xom gagviSveb! _ miaxala

moriges meore kacma.

_ rao, rao? _ SekrTa moxuci da sarkmels odnav

moSorda, TeTri xalaTis qveS, pijakze jildoebis

niSnebi gamouCnda, _ ra mkadreT, biWebo! _ xma

auTrTolda moxucs da Tvalebi auwylianda.

_ ra gkadre da rac saWiroa. _ ukan ar ixevda

daTvistoreba, _ aha, aiRe da gagviSvi avadmyofTan! _

Tumniani sarkmelSi Seagdo.

moxuci moceliliviT CaeSva skamze, erTxans xma ar

amouRia, Semdeg gons moego, Tumnians daswvda, zizRiT

Sexeda, mere akankalebul xelSi momuWa da sarkmelSi

moisrola, saxelurs miswvda, sarkmeli moxura da

Caketa.

Page 114: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

114

gareT zorba biWebis xorxoci ismoda. isini ar

Sordebodnen saavadmyofos Sesasvlels. morigem

Tavze orive xeli Semoikra da fiqrebs mieca.

`Sexedav, kacebs gvanan, nuTu ar esmiT, rom yvela

dawesebulebas Tavisi wesi da kanoni aqvs. fuliT

SeiZleba kanonic iyido? fulis xaTriT oTxi mZinare

bavSvi daafrTxo? rogor gamibedes ucnob kacs aseTi

Seuracxyofa. nuTu amisaTvis vibrZodi am avbediT

oTx wels, amas unda vimkide? magram iqneb vinme

marTlac arRvevs wesebs fulisTvis. ase rom ar iyos,

am xnis kacs amas ver gamibedavdnen~.

yvelaferi miwynarda. moxucs egona weRandeli

mnaxvelebi wavidneno, magram isini kvlav alaparakdnen.

_ ra fexze varT dRes gamosuli?

_ Sav fexze. _ mokled mouWra amfsonma. _ jer iyo

da ufrosma axlosac ar gagvikara.

_ aba kaco, kabinetSi rom miveReT, SeiZleba cota

mogverjulebina.

_ ris kabineti, ra kabineti, ager CaCanaki

moxucisTvis ver mogivlia, _ gacxarda mesame, _

avadmyofTan rom SevsuliyaviT, cols vetyodiT or

sityvas.

uecrad saavadmyofos ezoSi sirenis xma gaisma,

amas TeTrxalaTiani TanamSromlebis fusfusi

da CoCqoli mohyva. aseTi ram aq Cveulebrivia, da

moxucmac dinjad gaaRo WiSkari, aTiode wuTSi igive

sirenis xma quCidan moisma. avtomanqana axla ezoSi

Semovida, magram TeTrxalaTianTa facifucma kidev

ufro imata.

moulodnelad adgilobrivi radio axrialda

da mikrofonSi gaisma diqtoris xma: `yuradReba,

yuradReba! mZime avadmyofis, oTxi wlis mesxiSvilis

Page 115: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

115

sicocxle safrTxeSia, saswrafod saWiroa meoTxe

jgufis sisxli. donorobis msurvels vTxovT

gamocxaddes mimReb ganyofilebaSi. vimeoreb...~ da

diqtorma ramdenjerme gamoacxada is, rac Cveulebriv

yvela wesier kacs aRuZravs adamianis gadarCenaSi

monawileobis survils.

moxucma sarkmeli gamoaRo da Tvali ezos

mimoavlo. weRandeli stumrebi guldasmiT ismendnen

adgilobrivi radios gancxadebas. Semdeg darajma

karic gaaRo, zRurblze gadaabija da dainaxa

TiTo-TiTod rogor Selagdnen mklavmsxvili da

beWebganieri vaJkacebi Sav `volgaSi~, Zrava CarTes

da saburavebis RrWialiT iqaurobas swrafad

gaecalnen.

diqtori kvlav da kvlav uxmobda donors,

magram jerjerobiT msurveli ar Canda. `ai Turme

rogori Wirisuflebi yofilan, gegoneba, parxals

gadaabrunebeno da rogor dedlurad gai parnen,

amaTgan ra unda gewyinos.~ _ gaifiqra morigem da

karebi unda moexura, magram maRali, WaRaraulvaSa

kaci miuaxlovda da Sesvla iTxova.

_ meoTxe jgufis sisxli maqvs, gTxovT amiRoT. _

mimarTa iqve mdgom medicinis das.

_ mobrZandiT, batono, _ xeli mokida gogonam, _

ai, am oTaxSi SemobrZandiT, _ miuTiTa im karebze,

romelsac `sisxlis gadasxmis ganyofileba~ ewera.

Page 116: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

116

* * *

meore dRes, dilis xuTwuTian Sekrebaze morige eqimi damswreT moaxsenebs:

_ morigeobis dasawyisSi Cavibare 60 avadmyofi, amaTgan erTi, oTxi wlis mesxiSvili mZimed iyo. Ramis TerTmet saaTze mdgomareoba mkveTrad gauaresda, avadmyofs ganuviTarda mwvave anemiis aSkara niSnebi. aucilebeli iyo Tbili meoTxe jgufis sisxli. TanamSromlebs Soris aseTi aravis aRmoaCnda. SemTxveviT ezoSi myofma xaraZem mogvca orasi grami.

_ xaraZes ra hqvia? _ swrafad Seawyvetina sityva mTavarma eqimma.

morige eqimma Jurnali gadaSala da furcels Tvali moavlo.

_ aleqsandre. _ iyo pasuxi.mTavari eqimi wamodga. saxe gaufiTrda da kvlav

savarZelSi CaeSva._ es ra giqniaT, aleqsandre xaraZes sisxli rogor

auReT, imas xom sisxlis wneva dabali aqvs. aseTi Secdoma rogor mogividaT, rogor?!

morige eqims xma Cauwyda._ Cven Cveulebrivi anamnezi SevkribeT, batono

vaxtang, ramdenjerme gavumeore daesaxelebina gadatanili an amJamad arsebuli daavadebebi, yvelaferze uaryofiTi pasuxi mogvca, sruliad janmrTeli varo.

_ mere sakmarisia, wneva ar unda gagezomaT? _ ver dawynarda mTavari eqimi.

uxerxulma siCumem daisadgura._ es iseTi kacia, batono, ar SeiZleba ar endo, _

cota xans iyuCa morigem, _ bevri mofiqrebis droc ar

iyo, bavSvi gveRupeboda, _ imarTla Tavi.

Page 117: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

117

_ axla rogor aris bavSvi? _ odnav dacxra

vaxtangi.

_ sisxlis gadasxmisTanave mdgomareoba mkveTrad

Seicvala. bavSvs mTeli Rame eZina, diliT asauzmes,

axla ki loginSi saTamaSoebic moiTxova.

telefonis zari gaisma.

_ gismenT! rao, rodis? axlave movdivar.

_ yurmili dado da swrafad wamodga.

_ batono akaki, _ mimarTa ganyofilebis gamges,

_ wavedi, reanimaciis ganyofilebaSi aleqsandre

xaraZe moiyvanes, _ Tqva da Cqari nabijebiT karebisken

gaemarTa.

1987

Page 118: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

118

naxtomi tibaSze

biWma orfexa godori zurgidan moixsna, Zirs

Camodga, Tivis bululTan miaCoCa da gadmoapirqvava.

cota suli moiTqva, Tivis fantelebi fexiT miswi-

moswia da godorTan mijda.

_ nanuCa, au, nanuCa! _ zemodan gaisma gogonas xma.

biWs bululebi efareboda. sanam upasuxebda, gogom

xmas moumata.

_ nanuCa, sada xar, biWo!

_ aqa var, saqine, ra iyo, ra gakivlebs.

nanuCa wamodga da aivans axeda. moajirze gogo

ise ancad gadmokidebuliyo, ifiqrebdi, sadacaa

gadmovardebao.

_ dedam Tqva, Tivas Tavi daaneboso. niazi da sirma

baTumSi wasulan, gaRma gavides da amaRam bavSvTan

darCeso.

_ mere amden balaxs saxlSi vin amozidavs, niaz-

biZasTan Sen wadi, me amas mivxedav, _ urCia nanuCam.

_ dedam rac giTxra, is gaakeTe! _ brZanebasaviT

esrola saqinem, moajirs moSorda da saxlSi Sevarda.

nanuCa kvlav Camojda da aremares gaxeda. mzis

mewamuli sfero zRvis sarkisebr zedapirze ijda da

napirisken cecxlis isrebs gzavnida. biWi wamodga,

godori bululTan miagdo da qvemoT daeSva.

aq mdinare tibaSia, morakrake nakaduli.

miuaxlovda Tu ara, adgilidan mosxlta da wyals

naxtomiT zemodan gadaevlo, mere wuTiT ukan moixeda,

TiTqos TvalebiT zomavda ramodenaze gadavxtio. es

naxtomi pirveli ar iyo, biWma aRmarTi Seirbina da

lazuri saxlis ezos WiSkari SeaRo.

Page 119: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

119

* * *

guSindeli daRlilobisgan Rrmad CaZinebuli nanuCa karis Wrialma gamoaRviZa. loginSi wamojda, cota gaizmora, Ziqva SarvalSi orive fexi erTdroulad gauyara da sxartad wamodga. Ria karebSi sirma da niazi gamoCdnen, baTumidan dabrunebuliyvnen. imaT egonaT biWs sZinavso da frTxilobdnen. amasobaSi nanuCam fexsacmelic Caicva da axla perangis Rilebs ikravda.

_ wavedi bicola! _ Tqva da ise swrafad gavarda, raimes kiTxvac ver moaswres.

_ biWo, xevsi mainc geWama, _ miaZaxa sirmam, magram nanuCa am dros forToxlis baRs Cacilebuli iyo.

siCqaris gamo biWma veRar SeniSna, tibaSi cxvirwin rom iyo. SeCerda, ramdenime nabijiT ukan daixia da garbenisTvis moemzada. is-is iyo miwas mowyda, magram viRacis mZlavrma xelma adgilze gaaqvava.

_ Куда ты бежишь _ SeekiTxa ucnobi.nanuCam misi xeli mkveTri moZraobiT moiSora

da axeda. samxedro mosamsaxure iyo. Tavze momwvano, winafriani qudi exura. TeTri gimnastura ecva, saxeloze patara, mogrZo mwvane feris xaverdis naWeri hqonda mikerebuli. welze brtyeli qamari ertya, romelzec marjvniv naganis bude ekida, lurj galifes muxlebqvemoT kriala Savi Ceqmebi faravda.

nanuCa mdinarisken gaiwia, magram iaraRasxmulma kacma axla mklavi moigdo xelT da ukan moqaCa.

_ Туда нельзя, _ uTxra gakvirvebisa da SiSisagan gaognebul ymawvils.

nanuCas sityvebis mniSvneloba ar esmoda, erTxans ifiqra, mdinareze gadaxtomas miSliso, magram mixvda,

rom iqiT saerTod ar uSvebdnen.

Page 120: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

120

_ me saxlSi minda wavide, _ amis TqmaRa moaxerxa,

scada xeli gaeTavisuflebina, magram igi ucnob Zias

ise eWira, TiTqos marwuxebSi moeqcao. _ Возврашайся обратно! _ axla ufro mkacrad uTxra

samxedrom, xeli uSva da biWs mTeli taniT win

gadaudga, TiTqos ymawvils sakuTar saxlze Tvalis

Sevlebis uflebac aRar hqonda.

_ ra gindaT Cemgan, biZia. me gaRma vcxovrob, Cems

saxlSi mivdivar, Cem dedasTan, _ biWis xmaSi Sewuxebac

da mudarac igrZnoboda.

_ Нет, нельзя, _ civad uTxra kacma. orive beWze xeli

mokida da zurgisken miabruna, _ Вон туда иди! xeliT

niazis saxlze aniSna.

nanuCas Tvalebi auwylianda da fexebis TreviT

biZamisis saxlisaken mimaval gzas auyva.

biWi samzadeSi Sevida da usityvod buxarTan

mijda.

niazs tanze gamoecvala, axla kedelze dakidul

kalendars furclavda. raRac waikiTxa, mere erTi

furceli moxia da buxarSi isrola. furceli

afrialda da nanuCas fexebTan daeca. biWma aiRo:

1937 wlis 15 Tebervali _ msxvili asoebiT ewera.

* * *kaci tkeCiT moqsovil savarZelSi zis, aivnis

moajirze xeli mouvlia da savarZels akvaniviT

arwevs.

qvemodan mueZinis gabmuli ezani gaisma. igi

morwmuneebs SuadRis locvaze mouxmobda. kaci

moajirs moeWida, odnav wamoiwia da minareTs gadaxeda.

mrgval aivanze, minareTs qamariviT rom ertya welze,

Page 121: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

121

uwin mueZinic gamodioda. axla sadRac magnitofonis

lenti brunavs da aremaresac misi xma edeba. kacma

Tvali qvemoT Caayola. zRvis piras mindorSi,

mdinaris orive mxares, axlad aSenebuli saxlebis win,

gaRma-gamoRmidan jer TiTo-orola kaci movida, mere

sxvadasxva ferisa da markis msubuqi manqanebi gaCerda,

cota xanSi avtobusis mTeli kolona Semovida da

iqauroba xalxiT gaivso.

_ joni! _ Svils gasZaxa kacma ise, rom xalxis

jgufebisTvis Tvali ar mouSorebia.

aivanze ociode wlis axalgazrda gamovida.

_ dabla CamiyvaneT! _ uTxra mamam.

_ dabla? _ gaikvirva axalgazrdam.

_ ho, dabla! _ isev gaimeora kacma.

biWma jer mama SeaTvaliera, mere qvemoT gadaixeda,

mzera kvlav mamisken mimarTa. ormoc welze meti

gavida, omi rom damTavrda da qvemoT ki ara, ezoSic

iSviaTad gadioda. raxania yavarjnebi gadayara,

proTezebi gaikeTa, magram siaruli ver SeZlo, imis

WraWunsac vera da ver SeeCvia.

ramdenjer gadadgams fexs, imdenjer Tavidan

axsendeba yumbarebis griali da isev astkivdeba

dakarguli fexebi.

_ tanze gamomicvaleT! _ uTxra Svils.

biWma deda Semoiyvana, axali kostiumi da

fexsacmeli Caacves da ezoSi gaiyvanes. Semdeg

mezoblis biWebma savarZlianad xelSi aitaces da

qvemoT daeSvnen.

Page 122: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

122

* * *

tibaSze farTo xidi augiaT, gaRma-gamoRma

xalxis teva aRaraa, xeebzec ki asulan. qalaqidan

mosuli Jurnalistebi mesazRvreTa saTvalTvalo

koSkidan imzirebodnen. iqidan xelisguliviT moCans

yvelaferi.

xidis aqeTa mxares mwvanequdiani samxedroebi

Camwkrivebulan.

biWebma mesazRvre oficris win SeaCeres savarZeli,

naomarma kacma civad axeda Tavze wamomdgar

leitenants da TvalebiT SeekiTxa, axla ras metyvio.

_ Пожалуйста, проходите, _ mokrZalebiT Tqva samxedrom

da dasaxmareblad savarZels xeli moavlo.

mwkrivi gaiSala, xalxis jgufic gaiw-gamoiwia.

biWebma am Sexvedris uCveulo monawile moajirTan

dasves.

am dros mis win, sul oTxiode metris daSorebiT,

Sua xidze lenti gaabes da mikrofoni dadges. male

am adgils orive mxridan darbaiseli mamakacebi

miuaxlovdnen . eseni ori qveynis umaRlesi

xelisuflebis warmomadgenlebi arian. maT jer

lenti gaWres, Semdeg mikrofonSi rigrigobiT gaisma

misasalmebeli sityvebi da imis aRiareba, Tu ra didi

mniSvneloba aqvs xidis gaxsnas.

orive mxridan taSi gaisma.

TiTqos amas elodnen, gaRma-gamoRmelebi

adgilidan zRvasaviT daiZrnen, xalxi airia.

Jurnalistebma erTmaneTs raRac gadaulaparakes,

koSkis kibeebi swrafad Cairbines da xalxis

aboboqrebul jgufs SeuerTdnen. Semdeg TandaTanobiT

gaikvlies gza da xids miuaxlovdnen.

Page 123: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

123

raRac auwereli ram xdeboda: qali da kaci, didi

Tu patara erTmaneTs exveva, zogi aRfrTovanebulia,

zogi tiris, zogic Cumad icremleba.

_ riT gamoi, Wo! _ ekiTxeba erTi damxvduri

Tavisians.

is jer dafiqrda da gaubedavad upasuxa:

_ isini arabaiT wamovden, me cidan Camovedi.

mosaubre miuxvda, es xumroba rom ar iyo da

gadaexvia.

_ haeroplaniT davjeqiT, _ daazusta stumarma.

yvelam naxa Tavisiani da Sexvedris pirveli

gancdebic TiTqos erTgvarad dacxra.

_ nanuCaa! _ gaisma am dros... gaRma sarfidan

Savkabiani qali morboda. igi xidTan moiWra da

savarZelSi mjdom Zmas gadaexvia.

_ aqa var, saqine, ra gakivlebs, gogo, _ aqviTinda kaci

da wyliani TvalebiT miaSterda TmagaWaRaravebul

das.

_ Sen gegona ver gxedavdi? iqac gxedavdi aivanze,

biWebma es Seni skami rom wamoiRes, mec gamoviqeci.

_ amas Tu moveswrebodi aRar megona.

_ xom xedav, moveswariT, mara raRai... _ saqines mzera

Sors gaeqca, erTxans iyuCa, _ Cvenebsac moswrebodaT

ai dRe, ra iqneboda, Tvalebi uZebniden Sens Tavs...

1988 wlis 31 agvisto idga...

1989

Page 124: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

124

cici

bavSvobaSi mSiSara viyavi da amas Tavisi axsna

hqonda. oTxi wlis asakSi mama `xalxis mtrad~

Seracxes da daapatimres. mas Semdeg mTeli dro

ojaxma SiSsa da cimbirSi gadasaxlebis molodinSi

gaatara. didi ambebis (romlis bevri araferi

gamegeboda) SiSi bavSvis SegrZnebaSi albaT patara

SiSebSic gadaizarda. deda sul CamCiCinebda:

_ biWi xar, gaizrdebi, davaJkacdebi, bavSvobaSi

mSiSara rom iyavi , Segrcxveba , arafris ar

SegeSindeso.

ar vici, dedas sjeroda Tu ara Tavisi naTqvamisa,

magram aSkaraa, Cems gamxnevebasa da gulad biWad

gazrdaze ocnebobda. darigeba Tavdeboda sityvebiT:

yovelTvis frTxilad iyavio. dedas surda uSiSari

da mamaci, magram sazriani biWi hyoloda. erTxel

SemekiTxa:

_ yvelaze metad risi geSinia?

_ futkrisa da bzikis, _ vuTxari.

_ futkari da bziki, Tu ar gaabrazeb, an xels ar

auqnev, arafers dagiSavebs. kidev, kidev risi geSinia?

_ CameZia deda.

_ kidev... _ davfiqrdi _ yurbelisa. miwaze ar

vwvebi.

_ ratom, deda?

_ bevri fexebi aqvs, yurSi rom SemiZvres?

_ ara, dedi, magas ise amboben, Torem araa saSiSi.

yurSi yvelas Ceqa, wumwuba gvaqvs da yurbelas imis

sunis eSinia. Tu mainc daapirebs da agacocdeba,

gaigeb da xeliT moiSoreb.

_ marTla? _ gamixarda, _ maSin miwazec wamovwvebi.

Page 125: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

125

_ ki, daweqi, magram Tu civa, an miwa svelia, saSiSia,

sens aikideb. Tanac frTxilad iyavi sxva mwerebi ar

Segesion.

SiSTan erTad albaT gadaWarbebuli Secodebis

grZnobac gamomimuSavda. ezoSi qaTams Tavi rom

waacales da molze daagdes, sisxlma ifeTqa; mainc

afrinda da daeca, isev aafriala frTebi, iwvala da

ijaxira, mTeli ezo sisxliT moirwyo. mas Semdeg, sanam

davkacdebodi, am TavsakveTs veridebodi. aRarafers

vambob cxvris an xaris dakvlaze. es CemSi saSinel

gancdas iwvevda.

namdvili veluroba iyo pirutyvis dakodva, sanam

fexebs Seuborkavdnen, raoden itanjeboda. Semdeg

raRac blagvi daniT gaWridnen da amoglejdnen

kvercxebs...

erT dRes fermaSi aTeulobiT aseTi umowyalo

operacia Caatares, jer xarebi dakodes, Semdeg vacebze

gadavidnen, didsa da pataras ar arCevdnen.

erTi ulamazesi TmaqoCora mamri bekeka eria jogSi.

bavSvebs is gansakuTrebiT gviyvarda da veferebodiT.

marils da norC ylortebs vaWmevdiT. isic mogveCvia

da danaxvisTanave Cvensken moiswrafoda.

im dRes pirutyvi sagangebod SemoRobil CixSi

SeemwyvdiaT. dakodilebi gomurSi gadahyavdaT. CixSi

maTi ricxvis Semcirebam Cven SegvaSfoTa. male

qoCorasac misi ufrosebis bedi eloda.

mezoblis biWma yurSi CamCurCula:

_ wamo, qoCora gamoviyvanoT.

Cixs meore mxridan moveqeciT da mesrebs Soris

yvelaze didi Ria adgili SevarCieT. biWma jibidan

marili amoiRo, peSvi RobeSi Sehyo da dauZaxa:

_ qoCora, qoCora!

Page 126: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

126

ar vici im oromtrialSi Cveni frTxili xma rogor gaigona, magram ficxlad Semobrunda da Cvensken gamoiqca. biWma marili aCvena, isic meserSi naxevrad gamoZvra, danarCeni Cven unda gveqna. qoCora xelSi avitaceT da daRmarTze daveSviT, Semdeg soflis Rele gadavkveTeT da simindis yanebis gavliT uaxloes tyes SevefareT.

aqedan kargad Candnen pirutyvis Cixic da iq mofusfuse xelebdakapiwebuli beiTlebic. sanam isini Tavis saqmes ar moaTavebdnen, ramdenime saaTs velodiT. Cixi dacarielda, Sebindda kidec da Cven imave maluli gziT qoCora Cvens boselSi gadavmaleT, balax-bulaxiT da mariliT movamarageT.

amasobaSi damkodavi ferSlebic soflidan wavidnen. axla Cvens megobars aRaraferi emuqreboda. vacebSi gavuSviT da aRarc vinmes SeumCnevia, rom Cvens qoCoras yvelaferi Tavis adgilas hqonda. TandaTan igi kidev ufro damSvenda, rqebic wamoezarda, male arveSic gaeria da `gogoebsac~ etaneboda.

fermis gamges ukvirda, rogor gadamirCa es erTaderTi vaci maSindel sisxlisRvraso, magram didad ar swyenia. piriqiT, roca sajiSed vacis moyvana SesTavazes, aRar mWirdeba, Cemnairi vaci mTels xeobaSi aravis hyavso, uTxra.

qoCora didxans iyo Cveni soflis arves mravalcoliani beladi, ialaRebze wasul naxirsac win rqebgadagrexili Cveni megobari amayad miuZRoda.

* * *qoCoraze grZeli Txrobis Semdeg isev Secodebis

grZnobas vubrundebi. sofelSi molze siarulis

dros sul imas vfiqrobdi, romelime suldgmuls

Page 127: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

127

fexi xom ar davadgi-meTqi. arada xSir balaxebSi

yvelaferi daRoRavda: Wiayelebi, WianWvelebi, xoWoebi

da vin icis ra.

mwyemsobac mixdeboda da maSin ufro gulmodgined

vakvirdebodi namceca arsebebs. naxiri soflis TavSi,

Roreqedis gaSlil velebze gagvyavda sabalaxod.

mwyemsoba bevrad arc sWirdebodaT, amitom TamaSiT

verTobodiT, an roca mogvbezrdeboda, balaxze

wamovwvebodiT da Cvens iaraRs, wkeplas gverdze

movidebdiT.

es ubralo wkepla ar gegonoT. igi nekerCxlisaa,

zambarasaviT moqnili da bevrnairad gamosadegi.

vxmarobdi jogis gasarekad, xis totidan nayofis

Camosagdebad. zogjer wveros patara CanTas mivabamdi,

Sig kenWs Cavdebdi, movxridi, nayofs davumiznebdi

da gavisrodi. wkeplas saxelurTan naxvreti hqonda,

mkvrivi bawris rgoliT. am rgoliT xmaliviT mekida

welze.

molze mwoliares, Tu yuri miwas exeba, TiTqos

mTeli dedamiwis xma gesmis, raRac yru siRrmidan

amomavali, es ki mgoni araferia, ubralod siCume

gesmis.

mindorSi eulad mdgomi panta msxlis Ziras, xSir

balaxebSi wamowolils iSviaTad xaris buRrav-

bRavili mifrTxobda ruls, erTxans Zroxebis

Zovis xma mesmoda, Tanabarxmovani, patara namgliT

balaxis Wras miagavda es xma. didxans vugde yuri,

CamTvlima. axla yurTan axlos raRac Zalze Cumi

faCuni momesma. wamoviwie, Zroxebi Cemgan Sors

iyvnen. ra momesma? balaxebi gadavwi-gadmovwie da

moZravi sxeuli davinaxe, wagrZelebuli taniT xoWos

waagavda. davakvirdi, eqvsi fexi daviTvale. erT

Page 128: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

128

fexs, danarCenisgan gansxvavebiT, tanidan uCveulod

ganze miaTrevda, albaT tkioda, xSirad Cerdeboda da

advilad gasasvlel gzas eZebda, magram sad midioda?

misi fexis morCena vis SeeZlo?

Tvals ar vaSorebdi. erT mxares wasuli isev

mobrundeboda da axla sxva mxares agrZelebda gzas.

undomi fexi sul erT pozaSi hqonda. davrwmundi, Cemi

moulodneli stumari koWli xoWoa.

ramdenjerme wkeplis wveriT gzas rom

gadavuRobavdi, SeCerdeboda, Cems `Robes~ Tavs

aaridebda da axla sxva gziT iwyebda cocvas,

magram male isev mobrundeboda da kvlav wkeplis

wvers miadgeboda. amjerad SeCerda, adgilidanac

aRar iZvroda. TiTqos CaeZinao. didxans Sevcqerodi

da momeCvena, rom mtkivani fexi uTrToda. kidev

ufro kargad davakvirdi. xoWoa Cveulebrivi, lamazi

agebulebis patara ruxi frTebiT. Tavze ori nemsis

magvari rqebi wamozrdia.

_ fexi gtkiva? _ vekiTxebi.

ar iZvris. erTi rqa gverdze gadaswia, mgoni isic

micqers.

_ aba axla aqeT wamodi _ xmas movumate.

odnav frTebi Searxia da Semobrunda ise, rom

erTxans fexi adgilidan ar moucvlia. mere cota

gaiara kidec, magram isev Semobrunda da wkeplis

wverTan SeCerda.

Tavi gamarjvebulad miviCnie, davijere, rom mas

Cemi esmis. axla mis Tavs ufro kargad davakvirdi.

ori mbrwyinavi wertili Semomcqeroda, wamodgoma

davapire, ise, rom masze mzera ar momiSorebia.

_ wavide? _ vekiTxebi.

TiTqos mis Tvalebs brwyinva moaklda, moiwyina.

Page 129: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

129

_ kargi, ar waval _ vuTxari me da isev idayvs

daveyrdeni.

Cveni SegrZnebebi erTmaneTs Seerwya. mgoni igic

mimixvda, rom masTan damegobreba msurda. TandaTan

erTmaneTs gavugeT, odnav xelis Sexebac gavbede. am

dros misi rqebi erTmaneTs uaxlovdeboda da zogjer

gadaexveodnen kidec, TiTqos siamovnebda Cemi Sexeba.

dReSi or-samjer vnaxulobdi. vgrZnobdi, rom

uxaroda Cemi misvla. sul imaze vfiqrobdi, aq ratom

Semoafara Tavi, am balaxebSi gansakuTrebuli araferi

iyo, rogor Zlebda marto, ras Wamda. erTxans mWadis

funCxis miwodeba mindoda, magram SevSindi, iqneb

awyinos _ meTqi da am ganzraxvaze xeli aviRe.

TvalebSi kvlav weRandeli cimcimi davinaxe.

Sebindebamde orjer vnaxe da sul vucqerodiT

erTmaneTs, magram dadga dro, roca Cemi naxirisTvis

unda mimexeda.

_ ar moiwyino, me isev moval. xval gnaxav, aqve

damxvdi _ vuTxari da kvlav mis Tvalebs mivatexe

mzera. Tumca cimcimi veRar SevniSne, etyoba ewyina

Cemi wasvla. albaT Sebnelebamac Tavisi hqna... magram

es raa? Tavi miwamde davuSvi da misi gul-muclidan

naTeba SevniSne.

cicinaTela ar yofila?

erTxans gaSterebuli vucqerodi am ucnaur

arsebas. wasvla minda, magram meSinia ar damekargos.

Cemi wkepla aRarc Semirxevia, saxvalio niSnad iqve

davtove. aq unda movide da Cemi axali nacnobi

movikiTxo.

Page 130: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

130

* * *

_ deda, balaxebSi cicinaTela vnaxe _ mivaxare.

_ cicinaTelas balaxebSi ra unda, biWo _ gaikvirva

dedam.

_ fexi tkioda da Zvlivs daRoRavda.

_ cicinaTela xom ginaxavs, Svilo, RamRamobiT

frens, xidan xeze gadadis, magram Tu rame dauzianda,

albaT frenac uWirs da xeze asvlac.

_ fexi mourCeba? _ me Cemi sazrunavi mawuxebda.

_ ra vici, SeiZleba mourCes kidec. Tu gainteresebs

meris kiTxe _ mis wignebSi iqneba.

SuaTana das meris zoo-

logia naswavli hqonda ,

magram zepirad veRar gaixsena

da Cemi TxovniT Tavidan

bolomde gadaikiTxa mwerebis

biologia. misi wakiTxulidan

davimaxsovre:

_ cicinaTelebi mTel

qveynierebaze cocxloben,

magram isini sxvdasxva zomis

da agebulebisani arian .

mamrs didi Tavi da mZlavri

frTebi aqvs, mdedrs ki patara

frTebi. Turme ucxo qveynebSi

cicinaTelebiT gavsebuli lampariT oTaxsac ki

anaTeben, indoelebi cicinaTelas fexis cerze miibamen

da sibneleSi amiT ikvleven gzas. meqsikaSi qalebi

TmebSi da tansacmelze imagreben da isini Rame ise

cimcimeben, rom Zvirfasi Tvalisgan ver gaarCev.

megobari mdedri da mamri xidan xeze gadadian da

meri

Page 131: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

131

erTmaneTs naTebiT naxuloben, isini mcire xmebsac

gamoscemen, romelsac Tavze wazrdili rqebiT iWeren.

maTi naTeba namdvili zeimia da xeebze ramdenime

dRes grZeldeba. am dros maT ar eSiniaT qarisa da

wvimisa. cicinaTelebis Svilebi zamTrobiT qvaqveS

an xis fesvebSi cxovroben da lokokinebs Wamen.

gazafxuldeba da isinic SeuerTdebian mSoblebis

nadims.

Cems cicis (ase Sevarqvi) patara frTebi aqvs, is

dedaa da axla fexi stkiva, verc xeze ava da verc

ifrens. ra unda viRono? Cemi dis naTqvamSi fexis

morCenaze araferi sweria. vin icis mas Svilebi hyavs

da ai im panta msxlis fesvebSi binadroben, misi

meuRle ki sadRac dafrinavs, anaTebs, eZaxis da eZebs

cicis.

* * *alionze Cveulebrivze adre gavreke Cemi naxiri,

mezobel biWebsac ki ar davucade. meCqareboda Cemi

fexmtkivani nacnobis naxva.

wkepla gaunZrevlad egdo pantis Ziras, gamexarda,

aravis wauRia. davixare, balaxebi gadavwie. adgili

mecno, magram cici iq aRar damxvda. guli damwyda.

nuTu wavida da ar mobrundeba, an iqneb romelime

mtacebelma Caylapa? tirils bevri aRar maklda.

cota xans iqve viboriale. niSani mis adilas davtove

da Cemi Txa-cxvrisken gavwie, magram suli panta

msxlis ZirTan meweoda. male movbrundi da im adgils

mivaSterdi, sadac Cemi nacnobi meguleboda.

Tvalebs ar vujerebdi. TiTqos melodeboda.

balaxis Zirebidan gamococda da Cveul adgilas

Page 132: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

132

SeCerda. me misken davixare, momeCvena rom

gabrwyinebuli TvalebiT micqeroda _ masac uxaroda?

frTebs arxevda, TiTqos afrenas apirebso.

_ rogor gaaTene Rame, fexi isev gtkiva? _ vekiTxebi.

misi erTi rqa Seirxa, magram me ar vici es ras

niSnavs.

_ fexi gtkiva? _gavumeore.

rqa isev Seirxa _ `mtkivao~, albaT miTxra.

meore dRes aseve visaubreT, magram misi mtkivani

fexi ise aRar iyo gareT gamoweuli. etyoba, saqme

kargad midioda. mjeroda, rom Cemi cici male

morCeboda.

* * *Soridan yru quxilis xma moisma. cas avxede,

Rrublebic iqufreboda. Semdeg cicis mivubrundi.

isic moRuSuli meCvena. rqebic CamoeSva da frTebi

uTrToda.

_ rom gawvimdes, ra eSveleba? raRac unda viRono.

erTxans msxlis foTlebiT saxuravis gakeTebas

vapirebdi, magram ar gamomivida. ufro sqeli da mkvrivi

foToli gvWirdeba. Sqeris foToli gamaxsenda, bebia

coms kecSi rom Caakravda da jvars dausvamda, zemodan

Sqeris foTlebs daafarebda _ ufro gemrieli mWadi

gamovao. foTlebs rom axsnida, iseTive mkvrivi, magram

odnav ferSecvlili iyo.

Sqeris buCqi saZovrebis boloSia. mec qvemoT

daveSvi, gzad raRac fexis qveS gamigorda. kinaRam

daveci. kenWi megona da karga mozrdili kakali

aRmoCnda. aviRe. Cems fexs igi gaebzara... gavtexe

da nigozTan erTad ori carieli xeWepo SemrCa

Page 133: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

133

xelSi.... `saxuravi~ _ wamoviZaxe gaxarebulma. amaze mkvrivsa da magars ras vinatrebdi. Cqari nabijiT Cemi cicinaTelasken gamoviqeci.

_ melodi? ai mec movedi.amjerad man orive rqa Searxia._ gagixarda?kvlav auTrTola rqebi. `gamexardao~ - meubneba.Cven odnav damrec mindorSi varT, amitom wvimis

wyali zemodan qvemoT wamova da SesaZloa Cemi megobaric Tan waiRos. jer xeWepo davaTvaliere garedan da Signidanac. SigniTa kedelze da lebanis Zgideze xeli ar mixlia. xeWepo cicis `saxlis~ zemoT miwaSi Cavamagre, qvemo nawili, saidanac wyali ver Sevidoda, odnav wamoweuli, Riad davtove. misi SigniTa Zgideebi sawolis movaleobas Seasrulebda.

_ Tu wvimam Segawuxos, narze acocdi da daweqi _ CavZaxe megobars.

axla mas me ver vxedavdi da ar vicodi ra `mipasuxa~.

saxuravi zeda mxridan patara arxebiT Semovrkale wylisgan dasacavad.

im Rames wvima marTlac wamovida. erTi suli mqonda menaxa rogor daicva cici Cemma cixe-simagrem.

amis Semdeg kidev orjer vinaxule `saxlSi~ cici. pirveli stumrobisas misi saxlis saxuravi _ kaklis javSani odnav wamovwie, raTa damenaxa ra xdeboda.

_ rogor xar?man ramdenime nabiji gadadga da SeCerda.misi mtkivani fexi axla odnav gansxvavebuli

meCvena. ukan svlac scada da amiT `kargad varo~ _ miTxra.

meorejerac `saxlSi~ damxvda. Cems SekiTxvaze

karebidan swrafad gairbina da balaxebSi gauCinarda.

Page 134: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

134

_ Cemi mosvla gewyina?

umalve ukan mobrunda da mis darbazSi, ramdenime

wre gaakeTa. `me fexi ukve momirCao~, _ magrZnobina.

im dRes gaxarebuli davbrundi saxlSi, erTi

fiqri ki namdvilad mawuxebda: axla gajansaRebuli

cici Tavisi saxlidan gamova, gaanaTebs iqaurobas,

xezec ainacvlebs, tolsworsac monaxavs da...

`mSvidobiT Cemo keTilo megobaroo~ _ metyvis.

marTali vyofilvar.

amis Semdeg bevrjer vewvie saxlSi, magram

arcerTxel ar damxvda. carieli saxli xeluxleblad

idga. Cemi wkeplac Zveleburad yaraulobda mas.

guli damwyda, rom gajansaRebuls veRar vxedavdi,

Tanac mixaroda: moiSuSa Wrilobebi, fexi gamarTa

da Tavis ojaxs miaSura, kaklis garsis qveS raRa

gaaCerebda. man unda anaTos, xeebze ifrinos da

Svilebi amravlos!

* * *Cemi mwyemsobis droc gaTavda, saqoneli ialaRze

garekes, xvna-Tesva daiwyo da mec uRelSi Sebmul

xarebs vuZRvebodi.

cicis ra damaviwyebda. albaT erTi Tve iqneboda

gasuli, davkari fexi da saZovrebze soflis TavSi

moveqeci.

panta msxlis maxloblad jer Cemi wkepla movnaxe,

Semdeg ki kaklis bakani. akankalebuli xeliT

wamovwie `saxlis~ saxuravi da iq cici aRmovaCine.

magram is amjerad marto ar iyo. mis gverdiT ufro

mozrdili mZlavrfrTebiani mamri iwva. cici xeliT

odnav gadmovabrune da davakvirdi, sicocxlis niSani

Page 135: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

135

aRar hqonda. mamrsac Sevexe, xelSi maTi fitulebi

SemrCa. Tavi TavTan ise hqondaT midebuli, rogorc es

mosiyvarule meuRleebs SehferiT.

_ madloba Sen, cici, rom mcire amagi damifase

da sxvagan sikvdils Cems naCuqar saxlSi aRsruleba

arCie.

didxans vucqerodi bunebis gasaocari Svilebis

usulo cxedrebs. Semdeg maT xeWepo mWidrod davaxure,

zemodan fxvieri miwiT davfare da balaxis patara

kordic davadgi.... Cemi wkepla Suaze gadavtexe da

saflavis Tavsa da boloSi Rrmad davarWe, rogorc

Cemi namceca megobris xsovnas ekadreboda.

s. Wala, 24-31 dekemberi, 2011 w.

euli xe.

Page 136: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

136

minaweri: 1961 wlis zafxulSi Tbilisel kurortologTa jgufi gomardulSi aviyvane. maSin Caisaxa aq kurortis gaSenebis azri. gaRma gavixede. moferdebaze Cemi nacnobi panta msxali davlande da cici gamaxsenda. im dRes Cemma naTesavebma saxlSi migviwvies da gvarianadac gvimaspinZles. SemogvaRamda. Cemi gonebidan cici ar amodioda, albaT nunuamac Tavisi qna, Sua qeifis dros Tamadis nebarTviT gareT gavedi da nacnobi adgilisken gaveSure. xis migneba ar gamWirvebia. igi erTianad brwyinavda. axlos mivedi. panta msxlis totebze imdeni cicinaTela ireoda, Tvalebi momWra. didxans ver movacile mzera, mjeroda, rom isini Cemi cicis

namravli iyvnen.

r. s.

Page 137: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

137

ramaz surmaniZe

daibada 1933 wlis 10 maiss, Suaxevis raionis sofel WalaSi. daamTavra soflis 8-wliani skola (1947 w . ) , baTumis samedicino saswavlebeli (1950 w.) da Tbilisis saxelmwifo samedicino instituti (1956 w . ) , aris mecnierebaTa doqtori (1999 w.), profesori, 300-ze meti samecniero Sromis avtori. sami dargobrivi mecnierebaTTa akademiis namdvili wevri.

1983 wlidan aris saqarTvelos JurnalistTa kavSiris, xolo 1987 wlidan mweralTa kavSiris wevri,

oTxi romanisa da moTxrobebis rva krebulis, agreTve 1000-mde publicisturi da sabiografio werilis avtori.

ramaz surmaniZe oTxgzis airCies aWaris umaRlesi sabWos, xolo 1990 wels saqarTvelos uzenaesi sabWos pirveli mowvevis deputatad. xeli moawera saqarTvelos damoukideblobis aRdgenis aqts (1991 w. 9 aprils). amJamad aris baTumis munici palitetis sakrebulos wevri. miniWebuli aqvs abuserisZe tbelis samecniero, ilia WavWavaZis literaturuli da zaqaria WiWinaZis saxelobis premiebi, dajildoebulia Rirsebis ordeniT, aris q. baTumisa da Suaxevis raionis sapatio moqalaqe.

Page 138: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

138

s a r C e v i

wignisa `saymawvilo moTxrobebi~

redaqtorisagan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Cemo mkiTxvelo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

Tavisuflebis gza. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 boroti kaci. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30cremli sixarulisa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 ormocdaerTi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49baTumeli da bavarieli. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 civwyaro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 sinanuli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 sxvebs unaTebde. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 Sexvedra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 morali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113naxtomi tibaSze. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118 cici . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124

ramaz surmaniZe . . . . . . . . . . . . . . . . . 137

Page 139: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

139

redaqtori akaki zoiZe

operatori nani gorgaZe

damkabadonebeli anaida avetisiani

koreqtori marina goguaZe

fotoreproduqciebi zurab surmaniZisa

Page 140: saymawvilo moTxrobebidspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210575/1/Sakmacvilo...5 mkiTxvelo! am wigns `saymawvilo moTxrobebi~ davarqvi da guliT minda, Tqven sityva `ymawvili~ ar gexamuSoT

140