csif;trskd;om;tqifhekdifiha&aqg;aeg;ygj xefwvefjrdkuwgif ... · 4 - knt news journal local news...

14
2 - KNT News Journal Local News February 2017 - Vol.V No.2 Mum;jzwfa&G;aumufyGJtwGuf CNDP rJqG,fpnf;&Hk;a&;pwif ("mwfyHk- The Chinland Post) 10 azazmf0g&D 2017 {jyDv 1 &ufaeUwGif usif;y rnfh Mum;jzwfa&G;aumufyGJtwGuf csif;trsKd;om;'Drdku&ufwpfygwD (CNDP) ygwDu csif;jynfe,f xefw vef jrd KUwG if rJ qG ,f pnf ;&H k ;rI pwif ae jyD[kod&onf/ vpfvyfrJqE´e,fajr wpf ae&mom&Sdaom csif;jynfe,fwGif Mum;jzwf a&G ;aumuf yG J ud k xef wvef jrdKUe,fwGif usif;yrnfjzpfjyD; csif; trsKd;om;'Drdku&ufwpfygwDrS a': Za Tlem? trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJU csKyfrS OD; Bawi Khing ESifh jynfaxmif pkMuHhcdkifa&;ESifhzGHUjzdK;a&;ygwD rS OD; Zo Peng wdkU ,SOfjydKifMurnfjzpfonf/ ¤if;wdkU (3) OD;onf jyD;cJh onf h 2015 a&G ;aumuf yG J wG if csif ;jynf e,f rJqE´e,fajrtrSwf(3) trsKd; om;vTwfawmfudk,fpm;vS,ftjzpf a&G;aumufcHcJhjyD; EkdifiHawmf'kwd, or®w(2)tjzpf wifajrmufcHcJh& aom OD;[ife&DAefxD;,l\ vpfvyf oGm;onfh ae&mtwGuf 0ifa&muf ,SOfjydKif&rnfjzpfonf/ a': Za Tlem onf 2010 a&G;aumufyGJwkef;u xefwvef jrdKUe,f jynfolUvTwfawmfudk,fpm; vS,ftjzpf a&G;aumufcH&onfh vTwfawmftrwfa[mif;wpfOD;jzpf onf/ 2015 a&G;aumufyGJwGif xyfrH 0ifa&muf,SOfjydKifum qH k ;ed rf h cJ h jyD ; ,ck wpf cg 0if a&muf ,S Of jyd Kif rnf jzpf onf/ tvm;wl OD; Zo Peng onf vnf; 2015 a&G;aumuf yGJwGif 0ifa&muf,SOfjydKifcJhjyD; qHk;edrfhcJhol jzpfonf/ OD; Bawi Khing rSmrl trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJUcsKyf\ vTwfawmfudk,fpm;vS,ftopfjzpf jyD ; yxrqH k ;tBud rf 0if a&muf ,S Of jyd Kif rnfjzpfonf/ jyD ;cJ h onf h 2015 a&G ;aumuf yGJwGif csif;EkdifiHa&;ygwDrsm;tm;vHk; onf ¤if ;wd k U0if a&muf ,S Of jyd Kif aom rJqE´ ae&mtm;vHk;wGif qHk;edrfhcJh MuonfhtwGuf ,ckMum;jzwfa&G; aumufyGJonf csif;ygwDrsm;twGuf zuf'&,f ESifhtrsKd;om;a&; xJxJ 0if 0if aqmif &G uf Ek d if a&;vrf ;aMumif ; wHcg;jzpfonf[k CNDP ygwD twGif;a&;rSL; qvdkif;usJtdkbdcf axmifuajymonf/ wdkif;&if;om;ygwDawG xJrSmayghAsm csif;eJU u,muawmh vlrsKd;pkudk,fpm;jyKEkdifiHa&;ygwDawG uae vT wf awm f trwf awG r&S d bl ;av? r&SdwJhtcgusawmh jynfaxmifpk jidrf;csrf;a&;nDvmcHrSmvnf;bJ usaemf wd k U wuf a&muf cG if h r&S d bl ;ayg h ? 'DMum;jzwfa&G;aumufyGJrSm usaemf wdkUtEdkif&&Sdjcif;tm;jzifhaygh? jynf axmifpk jidrf;csrf;a&; nDvmcHuae wqifhayhg 'Dzuf'&,feJUtrsKd;om; a&;udk xJxJ0if0ifyg0ifEkdifwJh vrf;aMumif; wHcg;uyGifhoGm;r,f av? qdkwJhtcgusawmh 'Dwae&m u usaemfwdkUtwGuf t&rf;ta&; BuD;w,f’’ [k qvdkif;usJtdkbdcf axmifuajymonf/ CNDP ygwDonf Mum;jzwf a&G;aumufyGJudk 0ifa&muf,SOfjydKif rnfh wpfckwnf;aom csif;ygwDjzpf onf/ EkdifiHawmf'kwd, or®w(2)tjzpf wifajrmufcHcJh&aom OD;[ife&D AefxD;,l\ vpfvyfoGm;onfh ae&mtwGuf 0ifa&muf,SOfjydKif& rnfjzpfonf/ csif;trsKd;om;tqifhEkdifiHa&;aqG;aEG;yGJ xefwvefjrdKUwGif usif;yrnf 14 azazmf0g&D 2017 qdkif;iHhcHcJh&aom csif;trsKd; om;tqif h Ek d if iH a&;aqG ;aEG ;yG J ud k tpd k ;& bufrS azazmf0g&D 13 &ufaeUu jyefvnf cGifhjyKvdkufjyD; csif;jynfe,f xefwvefjrdKUwGif usif;yjyKvkyf oGm;rnf[k csif;trsKd;om;wyfOD; CNF 'kwd, OuúX a'gufwm qvkdif; vsefrIef;qmacgif;uajymonf/ umcsKyfeJUEkdifiHawmf twdkifyifcHwdkhbufu oabmwljyD; jyD qd k jyD ;awmhraeUnubJjid rf ;csrf ;a&; aumfr&Sifu usaemhqDudk taMumif; Mum;xm;ygw,f tMurf ;zsif ;usaemf wdkUpOf;pm;xm;wmuawmh azazmf 0g&Dv 23? 24? 25 rSm usif;yzdkU jyifqifxm;ygw,f? twnfawmh r[kwfao;bl;? qufjyD;awmh aqG; aEG;&rSmyg 'gayr,fh jzpfEkdifajcrsm; ygw,f? bmvdkUvJqdkawmh usaemf wdkUu jynfaxmifpkjidrf;csrf;a&; nDvmcH 21 &mpkyifvHk 'kwd, tpnf;ta0;udk rwfv yxrywf twGif;rSm usif;yr,fqdkvdkU&Sd&if tJ'DtwGufaMumifh usaemfwdkU- taeeJU jyifqifrIvnf;vkyfxm;yg w,f’’ [k CNF 'kOuúXuajymonf/ wpfEkdifiHvHk;typftcwf &yfpJa&; obmwlpmcsKyft& NCA vufrSwfa&;xdk;xm;aom wdkif;&if; om;vufeufudkif tzGJUtpnf;rsm; onf tqifoifhjzpfygu rdrdwdkU a'owGif trsKd;om;tqifhEkdifiHa&; aqG;aEG;yGJ usif;yEkdifonf[k UPDJC u tapmydkif;wkef;u qHk;jzwfxm; jyD ;?tjcm;wd k if ;&if ;om;vuf euf ud k if rsm;tm; usif;ycGifh jyKcJhaomfvnf; EkdifiHa&;ESifh e,fajrtaetxm; aMumif h [k qd k um csif ;eJ U&cd k if jynf e,f udk qdkif;iHhcJhjcif;jzpfonf/ ,if;udpöaMumifh 21 &mpk yif vH k nD vmcH tpnf ;ta0;rwuf &ef pOf;pm;aeaMumif; CNF bufrS xkwfazmfajym qdkvmovdk csif;EdkifiH a&;ygwDrsm;? t&yfzuftzGJUtpnf; rsm;jzifh zGJUpnf;xm;aom csif;trsKd; om;EdkifiHa&; aqG;aEG;rI yl;aygif; aumfrDwDrSvnf; awmif;qdkrIrsm; jyKvkyfvmonfhaemufydkif; wpfywf tMum azazmf0g&D 13 aeUu jyef vnfcGifhjyKay;cJhjcif;jzpfonf/ a'guf wmvsef rI ef ;qmacgif ; u usaemfwdkUbufrSm aqmif&Guf oifhwmjyifqifoifhwmtm;vHk;jyif qifcJhjyD;jyD? tJ'DjyifqifaewJh[mudk vnf; usaemfwdkU xyfjyD;awmhwifjy wmjzpfw,f? tJ'DrSm tpdk;&bufu enf;enf; tqifoifhrjzpfwJhtay: rSm aESmifhaES;wmjzpfw,f? usaemf wdkUbufu tqifoifhjzpfyg&ufeJU bmjzpfvdkU vnf;qdkwJh ar;cGef;awG u xGufvmwmjzpfw,f? ckuawmh tm;vHk;tqifajyygjyD? tpdk;&buf uvnf; cGifhjyKcsuf&jyD usaemfwdkU bufuvnf; jyifqifrIawGtwdkif; twmwckxd vkyfxm;jyDqdkawmh atmifatmifjrifjrifeJU usif;yEkdif r,fvdkU ,HkMunfygw,f[k cdkElrf; okefowif;Xmeudkajymonf/ trsKd;om;tqifh EkdifiHa&; aqG;aEG;yGJ usifyEkdif&eftwGuf csif;jynfe,fwGif trsKd;om;tqihf EdkifiHa&; aqG;aEG;rI BuD;Muyfa&; aumfrwDudk zGJUpnf;&rnfjzpfjyD; ,if;twGuf CNF bufrS tqifoifh jzpfaejyD[k vnf;oluqufajym onf/ eHbwf 1 taeeJU vdktyf aewmuawmh jynf axmif pk jid rf ;csrf ; a&;nDvmcHOuúX EkdifiHawmftwdkif yif cH yk *¾ d Kvf ? ol U&J h nG ef Mum;csuf twd k if ; csif;jynfe,f&JU trsKd;om;tqifh EkdifiHa&;aqG;aEG;yGJ BuD;Muyfa&; aumf rwD rS m ygr,f h ol awG ud k a&G ;cs,f &rSmjzpfygw,f usaemfwdkU CNF uawmh a&G;jyD;jyD tJ'gudk usaemfwdkU qufjyD;awmh aqmif&GufoGm;rSmjzpf ygw,f bmrStcuftcJr&Sdawmhbl; vdkUjrifygw,f’’ [k CNF 'kOuúXu ajymonf/ jynfaxmifpkNidrf;csrf;a&;aqG;aEG;rI yl;wGJaumfrwD UPDJC tpnf;ta0;

Upload: vannguyet

Post on 27-Nov-2018

221 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: csif;trsKd;om;tqifhEkdifiHa&aqG;aEG;yGJ xefwvefjrdKUwGif ... · 4 - KNT News Journal Local News February 2017 - Vol.V No.2 THE KHONUMTHUNG NEWS JOURNAL Editorial Board

2 - KNT News Journal Local News February 2017 - Vol.V No.2

Mum;jzwfa&G;aumufyGJtwGuf CNDP rJqG,fpnf;&Hk;a&;pwif

("mwfyHk- The Chinland Post)

10 azazmf0g&D 2017

{jyDv 1 &ufaeUwGif usif;y

rnfh Mum;jzwfa&G;aumufyGJtwGuf

csif;trsKd;om;'Drdku&ufwpfygwD

(CNDP) ygwDu csif;jynfe,f xefw

vefjrdKUwGif rJqG,fpnf;&Hk;rIpwifae

jyD[kod&onf/

vpfvyfrJqE´e,fajr wpf

ae&mom&Sdaom csif;jynfe,fwGif

Mum;jzwfa&G;aumufyGJudk xefwvef

jrdKUe,fwGif usif;yrnfjzpfjyD; csif;

trsKd;om;'Drdku&ufwpfygwDrS a':

Za Tlem? trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJU

csKyfrS OD; Bawi Khing ESifh jynfaxmif

pkMuHhcdkifa&;ESifhzGHUjzdK;a&;ygwD rS OD; Zo

Peng wdkU ,SOfjydKifMurnfjzpfonf/

¤if;wdkU (3)OD;onf jyD;cJh

onfh 2015 a&G;aumufyGJwGif csif;jynf

e,frJqE´e,fajrtrSwf(3)trsKd;

om;vTwfawmfudk,fpm;vS,ftjzpf

a&G;aumufcHcJhjyD; EkdifiHawmf'kwd,

or®w(2)tjzpf wifajrmufcHcJh&

aom OD;[ife&DAefxD;,l\ vpfvyf

oGm;onfh ae&mtwGuf 0ifa&muf

,SOfjydKif&rnfjzpfonf/

a': Za Tlem onf 2010

a&G;aumufyGJwkef;u xefwvef

jrdKUe,f jynfolUvTwfawmfudk,fpm;

vS,ftjzpf a&G;aumufcH&onfh

vTwfawmftrwfa[mif;wpfOD;jzpf

onf/ 2015 a&G;aumufyGJwGif xyfrH

0ifa&muf,SOfjydKifum qHk;edrfhcJhjyD;

,ckwpfcg 0ifa&muf,SOfjydKifrnfjzpf

onf/ tvm;wl OD; Zo Peng onf

vnf; 2015 a&G;aumuf yGJwGif

0ifa&muf,SOfjydKifcJhjyD; qHk;edrfhcJhol

jzpfonf/ OD; Bawi Khing rSmrl

trsK d;om;'Drd kua&pDtzG JUcsKyf\

vTwfawmfudk,fpm;vS,ftopfjzpf

jyD; yxrqHk;tBudrf 0ifa&muf,SOfjydKif

rnfjzpfonf/

jyD;cJhonfh 2015 a&G;aumuf

yGJwGif csif;EkdifiHa&;ygwDrsm;tm;vHk;

onf¤if;wdkU0ifa&muf,SOfjydKifaom

rJqE´ ae&mtm;vHk;wGif qHk;edrfhcJh

MuonfhtwGuf ,ckMum;jzwfa&G;

aumufyGJonf csif;ygwDrsm;twGuf

zuf'&,f ESifhtrsKd;om;a&; xJxJ

0if0ifaqmif&GufEkdifa&; vrf;aMumif;

wHcg;jzpfonf[k CNDP ygwD

twGif;a&;rSL; qvdkif;usJtdkbdcf

axmifuajymonf/

“wdkif;&if;om;ygwDawG

xJrSmayghAsm csif;eJU u,muawmh

vlrsKd;pkudk,fpm;jyKEkdifiHa&;ygwDawG

uae vTwfawmftrwfawGr&Sdbl;av?

r&SdwJhtcgusawmh jynfaxmifpk

jidrf;csrf;a&;nDvmcHrSmvnf;bJ

usaemfwdkU wufa&mufcGifhr&Sdbl;aygh?

'DMum;jzwfa&G;aumufyGJrSm usaemf

wdkUtEdkif&&Sdjcif;tm;jzifhaygh? jynf

axmifpk jidrf;csrf;a&; nDvmcHuae

wqifhayhg 'Dzuf'&,feJUtrsKd;om;

a&;udk xJxJ0if0ifyg0ifEkdifwJh

vrf;aMumif; wHcg;uyGifhoGm;r,f

av? qdkwJhtcgusawmh 'Dwae&m

u usaemfwdkUtwGuf t&rf;ta&;

BuD;w,f’’ [k qvdkif;usJtdkbdcf

axmifuajymonf/

CNDP ygwDonf Mum;jzwf

a&G;aumufyGJudk 0ifa&muf,SOfjydKif

rnfh wpfckwnf;aom csif;ygwDjzpf

onf/

EkdifiHawmf'kwd, or®w(2)tjzpf

wifajrmufcHcJh&aom OD;[ife&D

AefxD;,l\ vpfvyfoGm;onfh

ae&mtwGuf 0ifa&muf,SOfjydKif&

rnfjzpfonf/

csif;trsKd;om;tqifhEkdifiHa&;aqG;aEG;yGJ xefwvefjrdKUwGif usif;yrnf

14 azazmf0g&D 2017

qdkif;iHhcHcJh&aom csif;trsKd;

om;tqifhEkdifiHa&;aqG;aEG;yGJudk tpdk;&

bufrS azazmf0g&D 13 &ufaeUu

jyefvnf cGifhjyKvdkufjyD; csif;jynfe,f

xefwvefjrdKUwGif usif;yjyKvkyf

oGm;rnf[k csif;trsKd;om;wyfOD;

CNF 'kwd, OuúX a'gufwm qvkdif;

vsefrIef;qmacgif;uajymonf/

“umcs Ky fe J UE k di fi Hawm f

twdkifyifcHwdkhbufu oabmwljyD;

jyDqdkjyD;awmh raeUnubJ jidrf;csrf;a&;

aumfr&Sifu usaemhqDudk taMumif;

Mum;xm;ygw,f tMurf;zsif;usaemf

wdkUpOf;pm;xm;wmuawmh azazmf

0g&Dv 23? 24? 25 rSmusif;yzdkU

jyifqifxm;ygw,f? twnfawmh

r[kwfao;bl;? qufjyD;awmh aqG;

aEG;&rSmyg 'gayr,fh jzpfEkdifajcrsm;

ygw,f? bmvdkUvJqdkawmh usaemf

wdkUu jynfaxmifpkjidrf;csrf;a&;

nDvmcH 21 &mpkyifvHk 'kwd,

tpnf;ta0;udk rwfv yxrywf

twGif;rSm usif;yr,fqdkvdkU&Sd&if

tJ'DtwGufaMumifh usaemfwdkU-

taeeJU jyifqifrIvnf;vkyfxm;yg

w,f’’ [k CNF 'kOuúXuajymonf/

wpfEk difiHvHk;typftcwf

&yfpJa&; obmwlpmcsKyft& NCA

vufrSwfa&;xdk;xm;aom wdkif;&if;

om;vufeufudkif tzGJUtpnf;rsm;

onf tqifoifhjzpfygu rdrdwdkU

a'owGif trsKd;om;tqifhEkdifiHa&;

aqG;aEG;yGJ usif;yEkdifonf[k UPDJC

u tapmydkif;wkef;u qHk;jzwfxm;

jyD;? tjcm;wdkif;&if;om;vufeufudkif

rsm;tm; usif;ycGifh jyKcJhaomfvnf;

EkdifiHa&;ESifh e,fajrtaetxm;

aMumifh[kqdkum csif;eJU&cdkifjynfe,f

udk qdkif;iHhcJhjcif;jzpfonf/

,if;udpöaMumifh 21 &mpk

yifvHknDvmcHtpnf;ta0;rwuf&ef

pOf;pm;aeaMumif; CNF bufrS

xkwfazmfajym qdkvmovdk csif;EdkifiH

a&;ygwDrsm;? t&yfzuftzGJUtpnf;

rsm;jzifh zGJUpnf;xm;aom csif;trsKd;

om;EdkifiHa&; aqG;aEG;rI yl;aygif;

aumfrDwDrSvnf; awmif;qdkrIrsm;

jyKvkyfvmonfhaemufydkif; wpfywf

tMumazazmf0g&D 13 aeUu jyef

vnfcGifhjyKay;cJhjcif;jzpfonf/

a'gufwmvsefrIef;qmacgif;

u “usaemfwdkUbufrSm aqmif&Guf

oifhwmjyifqifoifhwmtm;vHk;jyif

qifcJhjyD;jyD? tJ'DjyifqifaewJh[mudk

vnf; usaemfwdkU xyfjyD;awmhwifjy

wmjzpfw,f? tJ'DrSm tpdk;&bufu

enf;enf; tqifoifhrjzpfwJhtay:

rSm aESmifhaES;wmjzpfw,f? usaemf

wdkUbufu tqifoifhjzpfyg&ufeJU

bmjzpfvdkU vnf;qdkwJh ar;cGef;awG

u xGufvmwmjzpfw,f? ckuawmh

tm;vHk;tqifajyygjyD? tpdk;&buf

uvnf; cGifhjyKcsuf&jyD usaemfwdkU

bufuvnf; jyifqifrIawGtwdkif;

twmwckxd vkyfxm;jyDqdkawmh

atmifatmifjrifjrifeJU usif;yEkdif

r,fvdkU ,HkMunfygw,f” [k cdkElrf;

okefowif;Xmeudkajymonf/

trsKd;om;tqifh EkdifiHa&;

aqG;aEG;yGJ usifyEkdif&eftwGuf

csif;jynfe,fwGif trsKd;om;tqihf

EdkifiHa&; aqG;aEG;rI BuD;Muyfa&;

aumfrwDudk zGJUpnf;&rnfjzpfjyD;

,if;twGuf CNF bufrS tqifoifh

jzpfaejyD[k vnf;oluqufajym

onf/

“eHbwf 1 taeeJU vdktyf

aewmuawmh jynfaxmifpkjidrf;csrf;

a&;nDvmcHOuúX EkdifiHawmftwdkif

yifcHyk*¾dKvf? olU&JhnGefMum;csuftwdkif;

csif;jynfe,f&JU trsKd;om;tqifh

EkdifiHa&;aqG;aEG;yGJ BuD;Muyfa&;

aumfrwDrSm ygr,fholawGudk a&G;cs,f

&rSmjzpfygw,f usaemfwdkU CNF

uawmh a&G;jyD;jyD tJ'gudk usaemfwdkU

qufjyD;awmh aqmif&GufoGm;rSmjzpf

ygw,f bmrStcuftcJr&Sdawmhbl;

vdkUjrifygw,f’’ [k CNF 'kOuúXu

ajymonf/

jynfaxmifpkNidrf;csrf;a&;aqG;aEG;rI yl;wGJaumfrwD UPDJC tpnf;ta0;

Page 2: csif;trsKd;om;tqifhEkdifiHa&aqG;aEG;yGJ xefwvefjrdKUwGif ... · 4 - KNT News Journal Local News February 2017 - Vol.V No.2 THE KHONUMTHUNG NEWS JOURNAL Editorial Board

KNT News Journal Local News February 2017 - Vol.V No.2 -3

Editorial ......csif;vlrsKd;awG&JU txufjrwfqHk;aom

trsKd;om;vu©Pm "csif;trsKd;om;aeU" vlrsK d;wd ki f;vlrsK d;wd ki f;rSm

udk,fhtrsKd;om;trSwfoauFw 'grS

r[kwf ordkif;rSwfwdkif aeUxl;aeUjrwf

awG&Sd wwfMupjrJyg? tJvdkyJ azazmf0g&D

v 20 &ufaeU[m csif;vlrsKd;awGtwGuf

txG#ftjrwf wefzdk;xm;wJh aeUxl;aeU

jrwfw&yfjzpfygw,f/

azazmf0g&Dv 20 (csif;trsKd;

om;aeU)ay:aygufvmjcif;onf 'DurÇm

ay:rSm csif;vlrsKd;rsm;onf vlrsKd;wpfrsKd;

tjzpf wnf&Sdaew,fqdkwm oufao

jyvdkufjcif;yifjzpfygw,f/ ckqdk&if csif;

trsKd;om;aeUonfvnf; (69) ESpf

wif;wif; jynfhajrmufcJhavjyD/

ordkif;aMumif;udk jyefMunfh

r,fqdk&if csif;trsKd;om;aeU&JU b0

jzwfoef;rIawG[m tifrwefcufcJ

Murf;wrf; cJhygw,f/ trsKd;om;aeUtjzpf

usif;ycGifhr&bJ jynfe,faeUtjzpfom

q,fpkESpfaygif;rsm;pGm ZGwftwif;

oGufoGif; usif;ycHcJh&ygw,f/ 'gayr,fh

2010 ckESpfaemufydkif; EkdifiHa&;jyKjyif

ajymif;vJrIawG &SdvmwJh aemufydkif; csif;

trsKd;om;wyfOD; CNF ESifh tpdk;&wdkU

jidrf;csrf;a&;oabmwlpmcsKyf csKyfqdkcJh

MuwJhaemufydkif; 2012 ckESpfupvdkU

csif;jynfe,ftjyif jrefrmEkdifiHw0ef;

vHk;rSm azazmf0g&Dv 20 &ufaeUudk

jynfe,faeUtjzpf r[kwfawmhbJ

“trsKd;om;aeU’’ tjzpf jyefvnfusif;y

cGifh&&SdcJhwmjzpfygw,f/

csif;vlrsKd;awG[m vGefcJhwJh

a&S;,cifESpfaygif;rsm;pGmuwnf;u

udk,fydkife,fajreJU vGwfvyfpGmaexdkif

vmcJhMuwmyg/ t*FvdyfudkvdkeDe,fcsJU

vufatmufodkU usa&mufvmjyD;aemuf

ykdif; AdkvfcsKyfatmifqef;OD;aqmifwJh

jynfr? ucsif? &Srf; pwJhwdkif;&if;om;

nDtukdawGeJU yl;aygif;jyD;t*Fvdyfudk

vdke,fcsJUvufatmufrS vGwfvyfa&;

udkt&,lcJhMuwmjzpfygw,f/

1947 ckESpfazazmf0g&D 12 &uf

aeUrSm &Srf;jynfe,f yifvHkjrdKUwGif csif;

vlrsKd;awG[m AdkvfcsKyfatmifqef;eJU

wuG ucsif? &Srf; pwJhwdkif;&if;om;

awGeJU wkdif;&if;om;tcGifhta&;rsm;

wef;wlnDwl&&SdEdkif&eftwGuf yifvHk

pmcsKyf csKyfqdkcJhMuygw,f/ tJ'DaeU&uf

udkvnf; jynfaxmifpkaeUtjzpf ac:qdk

orkwfcJhMuygw,f/

wdkif;&if;om;nDtudkawGeJU

yifvHkpmcsKyfcsKyfqdktjyD;aemufwpfESpf

1948 ckESpf azazmf0g&Dva&mufawmh

csif;trsKd;om;awG&JU ordkif;rSm tajymif;

tvJBuD;wpfck jzpfay:vmcJhygw,f/

'guawmh csif;jynfe,f

zvrf;jrdKUrSm azazmf0g&D v 18 &ufuae

20&ufaeUtxd3&ufMumusif;ycJhwJh

yxrOD;qHk;tBudrf csif;trsKd;om;

nDvmcHrSm wufa&mufvmcJhMuwJh

csif;trsKd;om; vlxkudk,fpm;vS,faygif;

ig;axmifausmfu oufOD;pHydkifajr&Sif

ya'o&mZfpepfudk wcJeuf uefUuGuf

z,f&Sm;vdkufMujyD; vGwfvyfonfh

'Drdkua&pD tkyfcsKyfa&; vlUbmifopfudk

xlaxmifEdkifcJhMuygw,f/

1950 ckESpf atmufwdkbmv

9 &ufaeUrSm usif;ywJh csif;a&;&m

aumifpDu yxrOD;qHk;tBudrf csif;trsKd;

om; nDvmcHusif;ywJh&ufudk tpGJjyK

jyD; azazmf0g&D 20 &ufaeUudk csif;

trsKd;om;aeUtjzpf pwifac:qdkorkwf

vmcJhMuwmjzpfygw,f/

1951 ckESpf azazmf0g&Dv

20 &ufaeUrSm yxrOD;qHk;tBudrf csif;

trsKd;om;aeUudk csif;jynfe,f awmifydkif;

rif;wyfjrdKUrSm usif;yEkdifcJhMujyD; tJ'D

csdefu EkdifiHawmf0efBuD;csKyfjzpfwJh OD;Ek

udk,fwdkif wufa&muftm;ay; csD;jrSifhcJh

ygw,f/

csif;vlrsKd;awG[m udk,fh

trsKd;om;vu©Pm ryaysmuf&av

atmif xdef;odrf;umuG,fwJhtaeeJU

azazmf0g&Dv 20 &ufaeUa&mufvm

wdkif; udk,fa&muf&ma'otoD;oD;rSm

csif;trsKd;om;aeUudk usif;yjyKvkyfjyD;

csif;trsKd;om;aeU ay:ay:ufvmzdkU

BudK;yrf;cJhMuwJh usaemfwdkU bdk;bGm;

awGudk *kPfjyKzdkUvdkygw,f/ 'g[m

usaemfwdkU&JUordkif;ay;wm0ef w&yf

jzpfygaMumif; wifjyvdkuf&ygw,f/

“&d'f’’ a&uef xdef;odrf;umuG,fa&; tav;xm;

aqmif&Guf&ef EkdifiHawmftwdkifyifcHyk*¾dKvf

rSmMum;cJh[k 'kor®wajym

8 azazmf0g&Dv 2017

csif;jynfe,f\ trSwf

oauFw wpfckjzpfaom tonf;ESvHk;

yHk “&d'f’’ a&ueftm; xdef;odrf;

umuG,f&efESifh zGHUjzdK;wdk;wufvm

a&;udk tav;xm;aqmif&Guf&ef

EkdifiHawmftwdkifyifcH a':atmif

qef;pkMunfu rSmMum;cJhonf[k 2 n

tdrfc&D;pOfjzifh csif;jynfe,fodkU

a&muf&Sdvmaom EkdifiHawmf 'kwd,

or®w OD;[ife&DAefxD;,luajymonf/

'kor®wESifhtzGJUonf azazmf

0g&D 4 &ufaeUu “&d'f” a&uefodkU

oGm;a&mufjyD; a'owGif; tpdk;&

wm0ef&Sdolrsm;? a'ocHjynfolrsm;

ESifhawGUqHkpOfwGif ,ckuJhodkU xnfh

oGif;ajymMum;cJhjcif;jzpfonf/

“'Dc&D;pOfrSm EkdifiHawmf

twdkifyifcHyk*¾dKvfu &d'f a&uefudk

oGm;a&mufzdkU usaemfudkajymygw,f?

xdef;odrf;umuG,fwJhtydkif;rSmvnf;

usaemhudk wm0efay;xm;ygw,f’’ [k

'kor®wu ajymonf/

,if;awGUqHkyGJwGif e,fpyf

a&;&mvHkjcHKa&;0efBuD;Xme jynf

axmifpk0efBuD; 'kwd,AdkvfcsKyfBuD;

&JatmifrS &d'fa&uefywf0ef;usif&Sd

opfawmajrtaetxm;rsm;? ,ck

xufyd kr d kz G H U jz d K ;wd k ;wufvma&;

pDrHudef;rsm; &Sif;vif;csjyjyD;aemuf

'kor®wu &d'fa&ueftm; obm0

ab;tEÅ&m,frS BudKwifumuG,f

Edkifa&;wdkUu tav;xm;vkyfaqmif

&ef rSmMum;cJhonf/

xdkUtjyif a'ocHjynfol

rsm;\ awmif;qdkcsuft& &d'fa&uef

onf jynfwGif;jynfyc&D;oGm; {nfh

onfrsm; pGJaqmifEkdifaom c&D;oGm;

vkyfief;a'otjzpf tav;xm;

aqmif&GufMu&ef jynfe,ftpdk;&

tzGJUudk rSmMum;cJhonf/

,ckvuf&SdwGif &d'f a&uef

onf csif;jynfe,f opfawmESifh

owÅK0ef BuD;Xmevufatmuf&S d

opfawm BudK;0dkif;ydkifeuftwGif;

wnf&Sdaomfvnf; &d'fa&uef eab;

wGif&Sdaom wnf;cdk&dyfomESifh

pm;aomuf qdkifrsm;udkrl &d'ftajcpdkuf

wyfrawmfwyfzGJUvufatmufwGif

&Sdaeonf[k &d'fjrdKU jyefMum;a&;ESifh

jynfolqufqHa&;OD;pD;t&m&Sdwpf

OD;u ajymonf/

,if;udpöESif hywfoufjyD;

&d'fjrdKU NLD OuúX Pu Zadawla u

“'Dwnf;cdk&dyfomeJU pm;aomufqdkif

udpöudk 'kor®w vmwkef;u aqG;aEG;

jzpfMuw,fvdkUod&w,f? ppfwyfu

wm0ef&SdolawGu csif;jynfe,f

tpdk;&xHudk pm&Gufpmwrf;awGeJU

w&m;0ifjyefvTJay;r,fvdkU od&yg

w,f’’ [k ajymonf/

csif;jynfe,ftpd k;&tzGJU

xHodkU vTJajymif;ay;jyDqdkygu tusKd;

tjrwfcHpm;cGifhvnf; jynfe,ftpdk;&

rS &&SdvmawmhrnfjzpfaMumif; a'ocH

jynfolrsm;ESifh &d'fa&uefzGHUjzdK;wdk;

wufvma&;twGufvnf; toHk;jyK

Ekdifrnfjzpfonf[k oluqufajym

onf/

rDZdk&rfwGif csif;trsKd;om;

wpfOD;xH&lyD;31odef;

ausmfwefzdk;&Sd a&Tjym;rsm;

zrf;qD;rd

10 azazmf0g&Dv 2017

tdEd,jynfrbufodkU wifydkU

rnfh&lyD;aiG31odef;ausmfwefzdk;

&Sd a&Tjym; (64) jym;udk rDZdk&rf

jynfe,fwGif jrefrmEdkifiHom; wpfOD;

xHrS azazmf0g&D 8 &ufaeUu zrf;qD;

rdonf[k od&onf/

rDZdk&rfjynfe,frS tdEd´,

jynf Guwahati jrdKUodkU ajy;qGJaom

Network rSefvHkum;wpfpD;udk jrdKUjyif

Phunchawng &yfuGufwGif ppfaq;

cJh&muDvdk10.638*&rftav;csdef

&Sd a&Tjym; (64) jym;udk Anti-Smug-gling Unit, Aizawl Customs Division

tzGJUu zrf;qD;cJhjcif;jzpfaMumif;

a'oxkwfowif;pm The Aizawl

Post wGif azmfjyonf/

pm (9) odkU

Page 3: csif;trsKd;om;tqifhEkdifiHa&aqG;aEG;yGJ xefwvefjrdKUwGif ... · 4 - KNT News Journal Local News February 2017 - Vol.V No.2 THE KHONUMTHUNG NEWS JOURNAL Editorial Board

4 - KNT News Journal Local News February 2017 - Vol.V No.2

THE KHONUMTHUNG NEWS JOURNAL

Editorial Board

Chief Editor - J.Sangtea

Managing Editor - Tui Dim

Editor - Salai Robert

T.V Incharge - Tui Dim

Reporter - Moe Kyaw - Aung Ling - Rokung - Hniangte - Biesoh

Layout Design - Moe Kyaw

Board Member - Lawma - David Lalrin - Hlai Myo Thein

Distribution Managers Justina

Advisory Board T. Panglai Baenard L.Chhangte Producer J. Hmingthansanga 5/KLT (N) 117352

vufrSwftrSwf - 01183

Address Tahan, Kalaymyo Registration No. 01183

Printing Press - Thukha Myaing , Offset Mandalay

&cdkifvufeufudkiftzGJUtpnf;rsm; csif;jynfe,ftwGif; tajccsvIyf&Sm;rI

vHk;0 rjyKvkyf&ef CNF awmif;qdk

28 Zefe0g&D 2017

&cd ki fvufeufud ki ftzG J U

tpnf;rsm;taejzihf csif;jynfe,f

yvuf0jrdKUe,ftwGif; tajccs

vIyf&Sm;rIrsm; vHk;0rjyKvkyf&ef csif;

trsKd;om;wyfOD; CNF u ,aeU

awmif;qdkvdkufonf/

CNF A[dkXmecsKyf 0dwdk&d,

pcef;wGif ,ckv 20 &ufaeUrS 25

&ufaeUtxd usif;yjyKvkyfaom csif;

trsKd;om;wyfOD;\ qXrtBudrf

nDvmcHoufwrf;? 'kwd,tBudrf

A[dkaumfrwD tpnf;ta0; tjyD;wGif

aMunmcsufwpfapmifxkwfjyefum

,ckuJhodkU awmif;qdkvkdufjcif;jzpfonf/

CNF taxGaxGtwGif;a&;rSL;

qvdkif; Thla Hei u “rESpfwkef;u A

[dkaumrwD&JUxkwfjyefcsufrSmvnf;

awmif;qdkjyD;jyD tck yvuf0jrdKUe,f

rSm &dSaeao;w,fvdkU owif;awG

Mum;ae&w,f a'ocHjynfolawGudk

vnf; aESmuf,SufrsKd;rsKd;ay;aew,f

'gaMumihf tjrefqHk;yvuf0jrdKUe,f

uae xGufay;zdkU qufvufawmif;

qdkaewmjzpfw,f” [k ajymonf/

csif;jynfe,f awmifykdif;

yvuf0jrdKUe,fESihf tdEd´,-jrefrm

e,fpyfteD;w0dkufonf &cdkif

vufeufudkifrsm;jzpfMuaom &cdkihf

wyfrawmf(AA) ESihf &cdkifvTwfajrmuf

a&;wyfrawmf(ALA) wdkUrS ajcukyf,l

vIyf&Sm;onhfae&mjzpfjyD; jrefrmh

wyfrawmfESihf &cdkihfwyfrawmfwyfzGJU

wdkU yvuf0jrdKUe,ftwGif; rMumcP

wdkufyGJrsm;jzpfyGm;cJhonf/

tqdkygwdkufyGJrsm;aMumihf

yvuf0jrdKUe,f jyifpdk;aus;&GmrS

a'ocHcsif;jynfol370eD;yg;cefUppf

ab;wdrf;a&SmifcJh&jyD; ,aeUcsdefxd

ae&yfrjyefEkdifMuao;ay/ xdkUtjyif

a'ocHjynfolrsm;tm; a&SUwrf;wGif

vrf;jytjzpfac:aqmifavh&S djyD;?

ajrjrSyfrd kif;rsm;eif;rdjcif;aMumihf

toufqHk;&HI;rIrsm;vnf; &SdcJhonf/

csif;jynfe,fjidrf;csrf;a&;

apmihfMunhfa&;tzGJU (Chin Peace and

Tranquility Committee(CPTC) acgif;

aqmif Rev. Tluang Ceu u &cdkif

vufeufudkifwyfzGJUrsm; csif;jynfe,f

twGif; vIyf&Sm;rIrsm;aMumihf csif;jynf

e,f\ jidrf;csrf;jzpfpOfudk xdcdkufap

onf[k ajymonf/

“CNF eJU tpdk;&tMum;

jidrf;csrf;a&;jzpfpOfuawmh aumif;yg

w,f? 'gayr,hf yvuf0bufrS AA

awGu vIyf&Sm;wJhtcgrSm CNF twGuf

yJjzpfjzpf tpdk;&twGufyJjzpfjzpf

awmfawmfav;udk taESmuf,Suf

jzpfygw,f” [k oluajymonf/

0dwdk&d,A[dkXmecsKyfwGif 5

&ufwmusif;yjyKvkyfaom CNF A[dk

aumfrwDtpnf;a0;wGif wpfESpfwm

vkyfief;rsm; jyefoHk;oyfjcif;ESihf a&SU

vkyfief;pOfrsm;udkvnf; csrSwfcJhMu

onf[kod&onf/

trsKd;om;tqihfEkdifiHa&;

aqG;aEG;yGJudk csif;trsKd;om;wyfOD;?

jynfe,ftpdk;&? EdkifiHa&;ygwDrsm;

ESihf t&yfzufvlrItzGJUtpnf;rsm;ESihf

pkaygif;jyD; vmrnhf azazmf0g&DtwGif;

usif;yjyKvkyfEkdifa&; BudK;yrf;oGm;

rnf[k od&onf/ xdkUtjyif jrefrmh

wyfrawmfESihf wdkif;&if;om;vufeuf

udkifawmfvSefa&; tzGJUtpnf;rsm;

tMum; jzpfyGm;aeaom wdkufyGJrsm;

aMumihf jynfaxmifpkjidrf;csrf;a&;

vkyfief;pOf xdcdkufrnfudk pdk;&drf&jyD;

oufqdkif&mrsm;taejzihf EkdifiHa&;

y#dyu©udk EdkifiHa&;enf;jzihfom awGUqHk

aqG;aEG;tajz&SmMu&ef wdkufwGef;onf[k

¤if;wdkhxkwfjyefcsufwGifazmfjyxm;onf/

rwfvukeftxd rajymif;a&TUEdkifonhf a&ab;oihf jynfolrsm;

tdrfae&mopf tpkd;& jyefodrf;rnf

25 Zefe0g&D 2017

csif;jynfe,ftpdk;&u 2015

ckESpf obm0oihf jynfol tdrfaxmif

pk (78)ck twGuf tdrfae&m csxm;

onhfae&mwGif 2017 ckESpf rwfv

ukeftxd tdrfaqmufjyD; rajymif;a&TU

Edkifonhf jynfolrsm;\ tdrfae&mudk

tpdk;&u jyefodrf;rnfjzpfonf/

2015 ckESpf [m;cg;jrdKUe,f

obm0ab;'PfcHcJhpOf tdrfXm;tjzpf

aexdkifaom jynfolrsm;udk tpdk;& u

tdrfae&mcsay;jcif;jzpfaomfvnf;

,cktxd tdrfaxmifpk (57)ck uGuf

opfcsay;onhf ae&mwGif ajymif;a&TU

aexdkifEdkifonhftwGuf tpdk;&u

owday;vdkufjcif;jzpfygonf/

obm0oihf jynfolrsm;u

tpdk;&u owfrSwfay;onhf tcsdef

twGif; tdrfaqmufjyD; ajymif;a&TU&ef

oabmwlxm;aMumif;vnf; od&

onf/

“olwdkUudk csay;wm

atmufwdkbmuwnf;ucsay;wm

av? 6 v&SdjyDav 6 vtwGif; olwdkU

aqmuf&rSmaygh? olwdkUu ae&mr&Sd

bl;qdkjyD;ajymawmh ae&mcsay;w,f

av? atmufwdkbmuwnf;u usaemf

wdkUcsay;wm? 6 v&SdjyD; 6 vrS

qufrae&if usaemfwdkUu odrf;awmh

r,f 'Dwdkif;qufxm;&if olwdkU

vTJajymif;wmwdkUbmwdkU r[kwfwm

awGjzpfvmEkdifw,fav? romrmwm

jzpfEkdifw,f’’ [k csif;jynfe,f

pnfyifom,ma&;? vQyfppfESihf pufrI

vufrI 0efBuD;qvdkif; tdkufZufcif

uajymonf/

vmrnhf rwfvukeftxd

tdrfajc (57) ck udk,hfbmom tdrf

aqmufjyD; ajymif;a&TUaexdkifEdkifrvm;

tcsufudkrl obm0oihfjynfolrsm;

\ cufcufcJcJ vkyfaqmif&rnhft&m

jzpfyif jzpfayvdrhfrnf/

“usawmfjrifwmuawmh

tdrfaqmufzdkUqdkwm aeUpm;vkyfaewJh

vlawGtwGuf vG,fwJhtvkyfr[kwf

bl;? aeUwdkif;pm;p&mawmif cufcuf

cJcJ vkyfae&wJhtcsdefjzpfaew,f?

rwfvukefrSm tukefajymif; aexdkifzdkU

qdkwm vufawGUrusygbl;? tdrf

aqmufr,hf ukefusp&dwfudk t&pfus

bJjzpfjzpf tpdk;&uae vkyfay;oihf

w,f” vdkU a'ocHwpfOD;u cdkEkrfokef

owif;XmexH &Sif;jycJhygonf/

tqdkyga'oodkU ajymif;a&TU

&rnfh a'ocHrsm;aejzifh tu,fí

tdrfraqmufEdkifbl;qdkygu tpdk;&

r[kwfaom tzGJUtpnf;rsm;? vlrI

u,fq,fa&;vky fud ki faeaom

tzGJUtpnf;rsm;u 0dkif;0ef;yHhydk;

pm (11) odkU

Page 4: csif;trsKd;om;tqifhEkdifiHa&aqG;aEG;yGJ xefwvefjrdKUwGif ... · 4 - KNT News Journal Local News February 2017 - Vol.V No.2 THE KHONUMTHUNG NEWS JOURNAL Editorial Board

KNT News Journal Article February 2017 - Vol.V No.2 - 5

pm (7) odkU

e,fcsJUjAdwdoQawmfvSefa&;ESifh csif;trsKd;om;acgif;aqmif AdkvfMuGefbdcf (c) AdkvfpGefyufESifh

csif;vlrsKd;wdkU\ e,fcsJUawmfvSefa&; ordkif;tusOf; - tydkif; (2)

Salai Van Cung Lian (UK)wm&Gef;wdkUrS jAdwdoQtpdk;&tm;

ppfwdkuf&ef qkH;jzwfjcif;

Capt. Raikes wdkU awGUqkHjyD;aemufydkif;

wGif AdkvfMuGefbdcfonf jAdwdoQwdkU

tay: t,HktMunfr&Sdawmhay/

AdkvfMuGefbdcf wm&Tef;&GmrodkUjyefoGm;

jyD; 1887 ckESpf ZefEé0g&DvukefwGif

jAdwdoQwdkU zrf;csKyfxm;aom apmf

bGm;a[mif; apmfbGm;armif&pf? csif;

-Arm oHtrwfBuD; (csif;uJ) armifom

'Gef;ESihf taygif;tygrsm; rEÅav;ESifh

,ckrHk&Gmajrmufbuf&Sd tvkHawmif

rsm;rSxGufajy;vmMu&m wm&Tef;wdkU

xHodkU EdkifiHa&;cdkvIHcGifh cHcJhMuonf/

wm&Tef;aumifpDrSvnf; ESpfaygif;

rsm;pGm qufqHcJhMuonfh rdwfaqGrsm;

jzpfaomaMumifh tumtuG,fay;&ef

oabmwl? opömqdkcJhMuonf/ xdk

apmfbGm;a[mif;ESifh taygif;ygwdkU\

wdkufwGef;rIaMumifhvnf; AdkvfMuGefbdcf

OD;aqmifaom wm&Tef;aumifpDonf

awmfvSefa&;bufodkU OD;wnfvmap

cJhonf/ aemufjyD; a&Tj*dK;jzLrif;om;

tm; tumtuG,fay;&efvnf;

wdkufwGef;cJhMuonf/

a&T*sLd;jzLrif;om; armifzdk;ouf

a&T*sLd;jzLrif;om;\ i,femrnfrSm

armifzdk;oufjzpfjyD; olonf rifwkef;

rif;\ nDawmf uaemifrif;om;

(xdyfwifaumuf) ESihf ol\ eef;r&

wJh udk,fvkyfawmfrdbk&m;ESifh &&Sd

aom om;jzpfonf/ xdkUaMumihf rif;rsKd;

rif;EG,ftjzpf w&m;0ifowfrSwf

jcif; rcHcJh&ay/ jAdwdoQtpdk;&rSwfwrf;

rsm;wGifvnf; rif;om;twkta,mif

[k acgqdkcJhMuonfudk awGU&SdEdkifonf/

a&T*sLd;jzLrif;om;onf 1887 ckESpf

atmufwdkbmvwGif jAdwdoQ tpdk;&

tm; awmfvSef&if; csif;wGif;? jrif;jcH

ESifhyk*Ha'orsm;wGif wdkufyGJjzpfyGm;

&mrS jAdwdoQppfwyfrSt&m&Sd Cap-

tain Beville ESihf Major. Kennedy wdkU

tm; rifwdkif;yif&GmESifh 12 tuGmwGif

&Sdaom csif;AspfwdkufyGJwGif owfjzwf

EdkifcJhonf/ xdkwdkufyGJtaMumif;udk

vef'efjrdKUwGif xkwfa0cJhaom owif;

pmwpfapmifwGif “armifbdkU ESifhwdkuf

yGJ? t&m&SdESpfOD;us&SHk;” acgif;pOfjzifh

1887 ckESpf atmufwdkbmv 19

&ufaeUxkwf The Graphic owif;pm

wGifvnf; azmfjyxm;onf/ xdkwdkufyGJ

aemufykdif;wGifrl a&T*sLd;jzLrif;om;

ESifh olUvufaxmuf armifolBuD;wdkU

onf jAdwdoQppfwyf\ tonf;toef

vdkufvH&SmazGjcif;udkcHcJh&onf/ 1888

ckESpf wefcl;vwGif rif;om;wdkUtzGJU

onf refUusD; (Magyi) rS awmifayg

av;&Gm (Taungbawleywa) odkU qkwf

cGmcJhonf/ xdkrSwpfqifha,me,fpyf

AefUusD (Pagyi)ç oifom;ESifh ausmuf

ayguf&GmodkU xGufajy;cJhMuonf/

ausmufayguf&Gmonf pDa[mif;&Gm

em;wGif&SdjyD; olwdkUa&mufonfhowif;

jAdwdoQwdkUcefUtyfxm;aom apmfbGm;

armifygBuD; Mum;Mum;jcif; Adkvfjrwfpdk;

ESifh Adkvfuefaqmif wdkUtm;wyfom;

11 a,mufESifhtwl apvTwfjyD;

olUtm; zrf;qD;&efBudK;pm;cJhao;onf/

xdktcsdefwGifrl rif;om;wdkUtzGJUwGif

ppfom;ta,muf 20 cefUomusef&pf

cJhonf/ ausmufaygufrSwpfqifh

wm&Tef;wdkUxHodkU cdkvIHcGifhawmif;,l

cJhjyD; AdkvfMuGefbdcfuvnf; vufcH

cJhonf/ olESifhaygif;tygrsm;tm;

umuG,f&efuwdopömqdkcJhMuonf/

wm&Tef;wdkUonf olUtm; rPdyl&jrpf

taemufbufjcrf;&Sd pDa[mif;&Gm

tem;wGif&Sdaom csif;uif;&GmwGif

csif;ppfom;300ESifhtwlcdkvIHap

cJhonf/

jAdwdoQxdef;csKyfe,fajrtm;

usL;ausmf0ifa&mufjcif;

1888ckESpfrwfv3&ufaeUwGif

wm&Tef;ESifh pD;,if;ppfonfawmf

ta,muf400-500cefUonf jAdwdoQ

tpdk;&vufatmuf? uav;apmfbGm;

armifygBuD; tkyfcsKyfxm;aom

pDa[mif;&Gmudk 0ef;&Hxm;Muonf/

MuGefbdcf\ Arma&;&mtBuHay;

yk*d¾Kvfrsm;jzpfaom armifESJ? yg;avmuf

(Palok)? rkefwkef (Monton) ESihf armifa&T

&dk;wdkUonf vnf;wm&Tef;ppfonf

awmfrsm;ESihftwl pDa[mif;odkUvdkuf

ygoGm;Muonf/ armifa&T&dk;onf

csif;-Arm ujym;jzpfjyD; wm&Tef;e,f

Minledaung &GmwGifaexdkifoljzpf

onf/ csif;-ArmoHtrwfa[mif;

armifom'Gef;ESihf awmifwGif;BuD;&GmrS

armifvGefrª; wdkUonfvnf; yg0ifonf/

MuGefbdcf\ jrefrmha&;&m tBuHay;

tBuD;tuJjzpfaom armifESJonf

tif;'if&GmwGifaexdkifaom apmfbGm;

armifygBuD;tm; csif;rif;BuD; ESihf

pDa[mif;&Gmtem;&Sd csif;udkif;&GmodkU

aemufvmrnhf 10 &ufwGif awGUqkH

&ef trdefUay;cJhonf/ armifygBuD;

onf oludk,fwdkif roGm;&JaomaMumihf

olUtrsKd;orD;jzpfol reef;a[mftm;

udk,fpm;vS,ftjzpf apvTwfcJhonf/

reef;a[mfwdkUtzGJU pDa[mif;&Gma&muf

aomtcg MuGefbdcfonf [m;cg;e,f

&Sd 0ef;ol (Wuntu) a'owGif rsKd;EG,fpk

jyoemajz&Sif;&ef &kwfw&ufxGufcGm

cJhaomaMumif; udk,fpm;vS,ftm;

rawGUEdkifcJhay/

wpfzef1888arv3&uf

aeUwGif ppftiftm; 400-500 0ef;

usif&Sdaom wm&Tef;ESifh pD;,if;ppf

onfawmfrsm;onf pDa[mif;ESihf

tif;'if&Gmudk0ef;&Hxm;jyD; apmfbGm;

armifygBuD;tm; csif;uif;&GmwGif

MuGefbdcfESihf awGUqkH&ef trdefUxyfay;

cJhMuonf/ aemufwpfaeUeHeufwGif

wm&Tef;ppfonfawmf250-300cefU

xyfrH a&muf&Sdvm&m armif;ygBuD;

tm; csif;uif;odkU arv 6 &ufaeUwGif

o,faqmifoGm;Muonf/ apmfbGm;

armifygBuD;onf pDa[mif;&GmwGif

wpfntdyfjyD;? aemufaeUwGif

MuGefbdcfeJU csif;uif;&GmwGif awGUqkH

cJhonf/ xdkodkU awGUqkH&mwGif MuTefbdcf

u rdrdonf jAdwdoQtpdk;&tm;wdkuf

cdkuf&ef qkH;jzwfxm;jyD;jzpfonf/

odkUjzpfí apmfbGm;taejzihfvnf;

jAdwdoQtpdk;&tm; csif;wdkUESihftwl

jAdwdoQtpdk;&tm; awmfvSefoifh

aMumif; ponfjzifh pnf;&kH;cJhonf/

apmfbGm;armifygBuD;url jAdwdoQppf

wyfonf tvGeftiftm;BuD;rm;í

ppfatmifEdkif&ef rvG,fulaMumif;?

olUtaeESihf þawmfvSefa&;wGif yg

0ifEdkifrnfr[kwfaMumif; MuGefbdcf

xHodkU jyefvnf ajymqdkcJhonf/ xdkU

aemuf MuGefbdcfESihf apmfbGm;onf

a&T*sLd;jzLrif;om;&Sd&m tdrfodkUoGm;

a&mufcJhonf/

a&G*sLd;jzLrif;om;ESifh awGUqHk

aomtcg a&T*sLd;jzLrif;om;onf

apmfbGm;armifygBuD;tm; rdrdwdkUESihf

yl;aygif;jyD; jAdwdoQtpdk;&tm; cifAsm;

vkH;0wdkuf&rnf[kwdkufwGef;cJhonf/

apmfbGm;rS toifrnfolenf;[k

ar;&mwGif rdrdonf bk&ihfom;awmf

a&T*sLd;jzLrif;om;jzpfaMumif; jyef

vnfajzMum;cJhonf/ apmfbGm;onf

AdkvfMuGefbdcfxHodkU þvlonf bk&ihf

om;awmf r[kwfbJ "g;jy? olcdk;om

jzpfaMumif;? AefUusD (Pagyi) &GmrS

xGufajy;vm oljzpfjyD; jAdwdoQacwf

rwdkifrDwGif wdkif;&if;umuG,faq;

q&mjzpfaMumif; ajymjycJhonf/

MuGefbdcfrSvnf; þrif;om;onf

vlvdrfjzpfvsif olUtm;tultnD

ay;awmhrnf r[kwfaMumif; jyefvnf

ajymqdkcJhonf/ trwfa[mif; armif

wkwfpHu a&T*sLd;jzLrif;om;taeESihf

apmfbGm;udk zrf;qD;oihfaMumif;?

Page 5: csif;trsKd;om;tqifhEkdifiHa&aqG;aEG;yGJ xefwvefjrdKUwGif ... · 4 - KNT News Journal Local News February 2017 - Vol.V No.2 THE KHONUMTHUNG NEWS JOURNAL Editorial Board

6 - KNT News Journal Article February 2017 - Vol.V No.2

pm (10) odkU

csif;trsdK;om;aeYordkif;

Salai Van Cung Lian (UK)

ed'gef;

csif;trsdK;om;aeYudk usif;ywJhtcg

wdkif; rdefYcGef;rsm;wGif bmaMumifh

usif;y&ovJqdkwmudk tjrJajymavh

&Sdayr,fh t"dyÜg,fzGifhqdkyHkjcif; rwl

Muygbl;/ wcsdKUu wdkufolMuD;? &Gmol

MuD;pepfuae 'Drdkua&pDpepf

ajymif;vJtoHk;jyKzdkY qHk;jzwfwJhaeY?

wcsdKUuawmhzvrf;jrdKUrSm vlxk

ig;axmif awGUqHkjyD; qHk;jzwfwmjzpfwJh

twGuf pnf;vHk;rIjy,k'fjzpfvdkY

pojzifhajymqdkMuonf/ wcsKdUu

vnf;bdk;bGm;awG ESpfaygif;rsm;pGm

usifhoHk;vmcJhwJh wdkufolMuD;? &Gmol

MuD;pepfudk zsufodrf;wmjzpfwJhaeY

udk csif;trsdK;om;aeYvdkY rac:oifh

aMumif; ajymMuonf/ 'gaMumifh csif;

ordkif;tusOf;csKyfeJY csif;trsdK;om;

aeY&JU tESpfom&udk jyefoHk;oyfMunfh

csifygw,f/

c si f ;tr s d K ;om;ae Y[m

1951 ckESpf atmufwdkbmv 9 &uf

aeYwGif usif;yaom csif;a&;&m0efMuD;

tpnf;ta0;rS jzpfay:vmonfh

tcsufudk tmvHk;odjyD;jzpfonf/

xdkYaMumifh csif;rsdK;om;aeYtaMumif;

avhvm&mwGif uRefEkfyfonf csif;a&;&m

0efMuD;tpnf;ta0;\ aqG;aEG;csuf

ESifh qHk;jzwfcsufudkom pl;pdkufazmfjy

oGm;rnf jzpfonf/

vGyfvyfjyD;acwf? csif;a&;&mXme\

MudK;yrf;rIrsm;

1951 ckESpf atmufwdkbmv 9 &uf

aeY csif;a&;&maumifpD tpnf;ta0;

taMumif; razmfjyrDwGif csif;a&;&m

Xme\ vGwfvyfjyD;umv MudK;yrf;

csufrsm;tm; azmfjyvdkygonf/ 1948

ckESpf ZEé0g&Dv (4) &ufaeYwGif jrefrm

EkdifiHonf jAdwdoQvufatmufrS

vGwfvyfa&; &&SdcJhonf/ 1947 ckESpf

zGJYpnf;tkyfcsKyfykHtajccH Oya' tyk'f

5? csif;0daoowkdif; tcef;? yk'fr-

196? 197? 198 wkdYt& csif;a&;&m

aumifpD? csif;a&;&mXmeESihf csif;a&;&m

0efMuD;wkdY ay:aygufvmcJhygonf/

csif;a&;&mXme&JU yxrqHk;vkyfief;

taejzifh csif;awmifwef;wGif a&S;,cif

acwftqufqufrS jAdwdoQacwf

txd toHk;jyKcJhonfh oufOD;qHydkif

pepfa[mif;udk 'Drdkua&pD tkyfcsKyfa&;

pepfjzifh tpm;xdk;&ef MudK;pm;aqmif

&GufcJhMuonf/ csif;a&;&mXmeu 22

Zefe0g&D 1948 ckESpfwGif 0efMuD;tzGJU

okdU csif;awmifpkHprf;a&;aumfr&Sif

zGJUay;&ef wifjycJhojzihf 6 azazmf0g&D

1948 wGif xdkaumfr&Sifudk zGJUpnf;

cJhygonf/ 4if;tzGJUwGif OD;0r®ol;armif;?

pnfol OD;odrf;armif ( at - wD - trf)

ESihf OD;pkd;0if; (trsKd;om; ynm0ef

a[mif;) wkdU yg0ifMuonf/ aumfr&Sif

\ t"du&nf&G,fcsufESifh vkyfief;

rsm;rSm wdkufolMuD;rsm;ESifh olMuD;rsm;

cHpm;&aom pdwfoabmxm;udk

wduspGm pl;prf;&SmazG&ef? wdkufol

MuD;rsm; aumufcHvsuf&Sdaom tcGef

awmf yaysmufa&;udk vHIUaqmf

aMuG;aMumfvsuf&Sdonfh vkyfief;rsm;

tay:wGif vlxk\ qE´udkpHkprf;&ef?

tjcm;wpfzufwGif xdkodkYjzKwfcs&m

wGif tpdk;&wGif wwfEdkiforSsaiGukefus

oufomap&ef tpdk;&tkyfcsKyfa&;

ajymif;vJ&mwGif tpdk;&tkyfcsKyfa&;

tzGJU\tusdK;udk rxdcdkufap&ef

enf;vrf;rsm; &SmazGjyD; tpdk;&xHodkU

tpD&ifcHpmESifhwuG xifjrif,lq

csufESifh axmufcHcsufwdkUudkyg wifoGif;

&efjzpfonf/ aumfr&Sifonf 1948

ckESpf azazmf0g&D 12-18 &ufrsm;

wGif wD;wdefjrdKUe,f? zvrf;jrdKUe,f

ESifh [m;cg;jrdKUe,f wdkUwGif vlxk

udk,fpm;vS,f? wdkuftkyf? olMuD;rsm;

ESifhawGUqHkjyD;¤if;wdkU\qE´udkpHkprf;

ar;jref;cJhonf/

zvrf;jrdKU vGyfvyfa&;atmifyGJ

nDvmcHobif

tJ'Dvdk pHkprf;ppfaq;rIrsm; jyKvkyfae

pOf 1948 ckESpf azazmf0g&D 19-22

&uftxd zvrf;jrdKU rSmusif;ycJhwJh

vGyfvyfa&;atmifyGJ vlxknDvmcH

obif usif;yjcif;ESifh wdkufqdkifcJhyg

onf/ vlrsm;u zvrf;jrdKU vlxk

nDvmcHonf wdkufolMuD;rsm;jzKwfcs

Edkifa&;twGuf vlxkqE´aumufcH

&efusif;yjcif;jzpfonf[k xifrSwf

Muonf/ trSefpifppf þnDvmcH

onf vGwfvyfa&;atmifyGJ tcrf;

tem;usif;y&eftwGuf pDpOf&jcif;

jzpfonf/ vGwfvyfa&;aeUonf

Zefe0g&D (4) &ufwGif &&SdcJhonf

rSefaomfvnf; zvrf;jrdKUodkU jynf

axmifpk or®w udk,fwdkifESifh EdkifiH

awmf tBuD;tuJrsm; wufa&muf&ef

jzpfaomaMumifh azazmf0g&D 19-22

&ufwGif usif;y&jcif;jzpfonf/ þ

nDvmcHtwGuf tpdk;&rS bwf*suf

&lyD-21000^ udkcJGa0csxm;onf/

enf;vSonfh bwf*sufr[kwfay?

xdkacwfumvwGif ppfom;wpfOD;\

vpmonf wpfvvsif &lyD-15? tpdk;&

0efxrf; t&m&SdwdkU\ ysrf;rSswpfv

0ifaiGrSm &lyD 30 ESifh EGm;aemuf

wpfaumifonf &lyD 20 &Sdonf/

xdktcrf;tem;odkU jynfaxmifpk

or®wpyfa&Todkuf udk,fwdkifwuf

a&mufcJhjyD; rdefcGef;ajymMum;cJhonf/

xdktpnf;ta0;odkUwuf

a&mufaom vlOD;a&onf 5000

ausmf&SdonfrSmvnf; vltrsm;rS

oHo,&SdMuonf/ vlxk 5000 ausmf

wufa&mufonfrSm trSefyifjzpf

onf/ xdkpOfu wm0efxrf;aqmif

onfh [m;cg;jrdKUe,f txufvGwf

awmftrwf OD&dkxef (Pu Ro Thang)

uvnf; rSefuefaMumif;ajymqdkcJh

onf/ xdktcsdefu zvrf; ta&;ydkif

OD;wGefrSkef; (Pu Tuang Hmung) \

ESpfpOftpD&ifcHpmwGifvnf; &Sif;vif;

pGmazmfjyxm;onfrSm {nfhonf pkpk

aygif; 5000 cefU&SdjyD; csif;awmifuJh

odkYaom ae&mrsKd;wGif xdkrSsavmuf

aom vlpm&if;onf enf;onf

r[kwf[kqdkygonf/ ¤if;tpD&if

cHpmwGif pdwf0ifpm;zG,ftaumif;qHk;

um; uefyufvufESifhyvuf0 (xdk

tcsdefu &cdkifawmifwef;) e,frS

udk,fpm;vS,frsm; csif;ordkif;wGif

yxrOD;qHk;tMudrf yg0ifvmrI txl;

tav;ay;azmfjycJhonf/ yvuf0

e,frS vlwpfOD;onf ajcusifc&D;

jzifh zvrf;odkYta&muf avQufvmcJh

onf/ xdkenf;wlpGmyif uefyufvuf?

wD;wdef? [m;cg;ESifh rwlyDwdkUrSvnf;

vma&mufMuonfyif jzpfonf/

[m;cg; e,f0efaxmufrSvnf;

wdkufolMuD;rsm;tm;wufa&muf&ef

trdefUay;cJhonf/ zvrf;e,frS

wdkufolMuD;rsm;rSvnf; &Gmom;rsm;

tm; nDvmcHodkY twif;wufa&muf

apcJhonf/ vlxkwcsKdUrSmrl EdkifiHa&;

todtjrifaMumifh nDvmcHodkY wuf

a&mu fvm jci f ; r s L d ; r[ kw fb J

jynfaxmifpkor®w pyfa&TodkufESifh

csif;a&;&m0efMuD; OD;0r®ol;armif;

ESifh EdkifiHawmftMuD;tuJrsm;tm;

awGqHkcsifMuaomaMumifhjzpfonf/

zvrf;jrdKUvlxktpnfta0;rS

qHk;jzwfcsuf

azazmf0g&D 20? 2? 1948 ckESpfwGif

zvrf;jrdKUü usif;yaom vlxk 5000

ausmfwufa&mufonhf tpnf;ta0;

wGif taMumif;t&mrsm;pGmaqG;aEG;

Muonf/ 20 &ufaeUtpDtpOfwGif

ynma&;? usef;rma&;ESifh o,f,l

ydkUaqmifa&;taMumif;rsm; aqG;aEG;

Muonf/ xdkodkUaqGaEG;&m tpyxr

wGif tMuD;tuJxJrS udk,fpm;vS,f

wpfOD;? vlxkrSudk,fpm;vS,fwpfOD;

ESifh wpfe,frS e,f0efaxmufwpfOD;

pDom ajymqdkcGifh owfrSwfxm;aomf

vnf; vlrsm;pGmyg0ifaqG;aEG;Mu

awmhonf/ xdkUaemufvlrsm;apmifh

qdkif;aeMuaom tMuD;tuJtkyfcsKyf

a&;pepftpm;xdk;&ef wD;wdefe,frS

OD;axmif;Zmudkifu tqdkwifoGif;&m

zvrf;jrdKUrS OD;qGrf;ref ESifh uefyuf

vufrS OD;xef;armif;wdkUuaxmufcH

Muonf/ tqdkudkwufMuGpGmESifh

tcsdeftwefMumatmif aqG;aEG;Mu

&m? uefUuGufolrsm;&Sdojzifh tcrf;

tem;obmywdu rJcGJ&efqHk;jzwfcJh

onf/ tqdkudk axmufcHrJ 5000

ESifh uefUuGufol 17 rJjzifh twnf

jyKcJhMuonf/

pHkprf;a&;aumfr&SiftpD&ifcHpmESifh

csif;0daoowdkif;tufOya'

pHkprf;a&;aumfr&Sifonf zvrf; vlxk

tpnf;ta0;MuD;tjyD; azazmf0g&D

22 rS 26 xd pnf;&Hk;a&; vkyfief;rsm;

xyfrHaqmif&GufcJhMujyD; vlxktrsm;pk

u wdkufolMuD;rsm;tkyfcsKyfonfhpepf

udk tpm;xdk;&ef qE´xkwfazmfcJhMu

aomfvnf; csif;awmiftajcaerSm

wif;rmaeqJyifjzpfonf/ aumfrwD

onf tpdk;&0efxrf;rsm;\ t,ltq

udkvnf;ar;jref;Mu&awmhonf/

csif;0daoowdkif;rS e,f0efaxmuf

rsm;\ w&m;0iftpnf;ta0;udk

azazmf0g&D 26 &ufwGifusif;yMu

&onf/ aumfr&Sifonf ¤if;\

tpD&ifcHpmudk 1948 ckESpf pufwif

bmv30&ufaeUwGifjrefrmEdkifiH

awmf0efMuD;rsm;tzGJodkU wdkufolMuD;

Page 6: csif;trsKd;om;tqifhEkdifiHa&aqG;aEG;yGJ xefwvefjrdKUwGif ... · 4 - KNT News Journal Local News February 2017 - Vol.V No.2 THE KHONUMTHUNG NEWS JOURNAL Editorial Board

KNT News Journal Article February 2017 - Vol.IV No.2 - 7

pm (9) odkU

pm (5) rSe,fcsJUjAdwdoQawmfvSefa&;ESifh csif;trsKd;om;acgif;aqmif AdkvfMuGefbdcf (c) AdkvfpGefyuf

ESifh csif;vlrsKd;wdkU\ e,fcsJUawmfvSefa&; ordkif;tusOf; - tydkif; (2) tquf

aemufjyD;AdkvfMuGef bdcfudkvnf;

zvrf;odkU rjyefcdkif;bJESihf trwfBuD;

armifom'Gef;eJUtwlwuG uav;

e,ftm;vkH;tjyif uav;0e,ftxd

wdkufcd kuf&efpnf;&H k;oifhaMumif;

wdkufwGef;cJhonf/ apmfbGm;armif;

ygBuD;onf jAdwdoQ wdkufcdkuf

awmfvSefa&;wGifyg0if&ef jiif;qef

aomaMumihf olUtm; zvrf;wGif zrf;qD;

ac:aqmif&ef pDpOfaMumif; od&SdoGm;

aomtcg apmfbGm;onf olUudkrzrf;

qD;&efESihf þjAdwdoQtpdk;&awmfvSef

a&;wGif yg0ifulnDrnf[k uwday;

jyD;cJh&onfh aemufydkif;rSom jyefvnf

vTwfay;cJhMuonf/ xdkUaemuf

MuGefbdcfESihf apmfbGm;onf csif;udkif;

&GmrS pDa[mif;odkU twloGm;a&mufjyD;

aemufreufaeUvnfwGif apmfbGm;

onf tif;'ifodkU jyefí MuGefbdcf

onfvnf; zvrf;odkU jyefwufoGm;

cJhonf/ a&T*sLd;jzLrif;om;onf

armifwkwfpH tBuHay;onhftwdkif;

BuGefbdcfxHodkU uav;e,fwdkuf

cdkuf&eftwGuf ppfom;tultnD

awmif;cHcJhonf/ MuGefbdcfonf

a&T*sLd;jzLudk r,kHrMunfjzpfjcif;u

wpfydkif;? rdk;wGif;eD;uyfvmonfu

wpfydkif;wdkUaMumihf jiif;qefcJh&onf/

odkUaomfa&TjydK;jzLESihftwl wm&Tef;

ppfom; 300 tm;csif;udkif;&GmodkU

usefapcJhonf/ wm&Tef;wdkUrS a&T*sLd;

jzLtm; cdkvIHcGihfay;onhftcsdefwGif

olUrSmaemufvdkuf ta,muf 20 cefU

om ydkifqdkifxm;cJholjzpfonf/

uav;apmfbGm;onf tif;'if

odkUa&mufa&mufcsif; jAdwdoQtpdk;&

tm; taMumif;Mum;um wyfom;rsm;

csufcsif;pkapmif;jyD; csif;udkif;&GmodkU

csufcsif;csDwufcJhonf/ csif;udkif;

&GmESihf rdkifwpf0ufavmufuGm;a0;

aom ausmf&GmwGif ESpfzuf tjyif;

txefwdkufyGJjzpfyGm;cJhonf/ wm&Gef;

ppfonfawmfrsm;ESihf a&T*sLd;jzLrifom;

wdkUonf jrpfomjrpfteD;&Sd uGef'l;&Gm

ESihf a&Tawmif&GmwdkUudk arv 18-19

nwGif 0ifa&mufpD;eif;jyD; ppfokHUyef;

tjzpf 21 a,muf ac:aqmifoGm;

cJhonf/ wdkufyGJjzpfyGm;jyD; ESpfywf

tMumwGif yk*Hc&dkif0ef Capt. Eyre ESihf

jAdwdoQppfom;wdkUonf apmfbGm;

ppfulrsm;tjzpf arv 24 &ufaeU

wGif tif;'ifodkU a&muf&SdvmcJhonf/

xdkaeU aeUvnf 3 em&DwGifyif

csif;uif;&GmodkU csufcsif;csDwufcJh

Muonf/ xdkowif;tm;a&T*sLd;jzLESihf

tzGJU Mum;Mum;csif; awmifay:odkU

qkwfcGmcJhMu&onf/ xdkwdkufyGJonf

wm&Tef;ESihf jAdwdoQtpdk;&tMum;

ppfa&; pwifapcJhonhf taMumif;

wpf&yfjzpfapcJhonf/

MuGefbdcfrS jAdwdoQtpdk;&

tm; wdkufcdkuf&onhf t"du taMumif;

&if; wm&Tef;wdkU jAdwdoQtpdk;&tm;

awmfvSefcJhonhf taMumif;&if;ESihf

ywfoufjyD; Captain Raikes u

atmufyguJhodkU tpD&ifcHcJhonf/

“uGsefawmfESihf MuGefbdcfeJU Zefe0g&D

vwGif awGUqkHwkef;u ol\ cifrif

azmfa&GrIudk awGUjrifEdkifaomfvnf;

olvdIU0Sufxm;wJh taMumif;rsm;pGm

&Sdonf[k cHpm;rdonf/ rdrday;onhf

vufaqmif vufcH&efyif txl;arwÅm

&yfcHjyD;rSom vufcH&,lcJhonf/

Chittagong a'oESihf ukefoG,fa&;

vrf;&SmzG,fa&; taMumif;ar;jref;

jyD;aemuf olonfuGsefawmfwdkUtay:

oHo,pdwf0ifrdonf[k,lq&onf/

aemufjyD; apmfbGm;a[mif;armif&pf?

csif;trwfBuD;armifom'Gef;ESih f

armifwkwfpHwdkUrSvnf; rdrdwdkUtm;

awmfvSef&ef olUtm; wdkufwGef;rnf

rSmusdef;aoonf/ jAdwdoQtpdk;&

jrefrmjynfudkodrf;ydkufjyD; uav;-

uabmfa'o yxrqkH;pa&mufcgp

rSm apmfbGm;armif&pf oltkyfcsKyfykH

tay: tm;&jcif;r&SdaomaMumihf

olESihfolUtaygif;tyg rsm;udk zrf;qD;

jyD; rEÅav;tusOf;axmifwGif ydkUxm;

jcif;cH&onf/ uabmfa'orS jAdwdoQ

tpdk;&tm; awmfvSefaomtzGJUtm;

tusOf;axmifrS vGwfajrmufcJhonhf

jzpf&yfwpfck jzpfyGm;cJhonf/ xdktrI

twGuf csif;oHtrwfBuD; armifom

'Gef;tm; zrf;qD;jyD; tvkHtusOf;

axmifodkU tusOf;cscJh&onf/ odkUaomf

olwdkUtm; w&m;pGJ&ef oufao

taxmuftwm; rvkHavmufaom

aMumihf tmrcHjzihf jyefvTwfay;cJh&

onf/ xdkawmtwGif; xGufajy;Mu

jyD; wm&Tef;&Gmr zvrf;odkU cdkvIHcJhMu

onf/ rEÅav;axmifrS axmifom;

rsm;onfvnf; xGufajy;cJhMuonf/

xGufajy;olrsm;xJrS3OD;udkvrf;ck

vwfwGif jyefvnfzrf;rdjcif;cH&onf/

xdkolwdkUonf uGsefawmf MuGefbdcfeJU

awGUqkHjyD; Zefe0g&DvtwGif; zvrf;

odkUa&muf&Sdjcif;jzpfonf/ xdkUaemuf

a&T*sLd;jzL rif;om;udkvnf; wm&Tef;

wdkUrSzdwfac:jyD; csif;uif;&GmwGif

cdkvIHcGihfay;cJhMuonf/ apmfbGm;a[mif;

rsm;ESihf olwdkUvufatmuftrIxrf;

rsm; zvrf;wGif&Sdaeoa&GU Armjynf

at;csrf;Edkifrnfr[kwf/ xdkUaMumihf

MuGefbdcfxH olwdkUwpfawGudk uGsefawmf

wdkUvufxJ jyefvnftyf&eftwGuf

awmif;cH&ef vdktyfaMumif;” tpD&if

cHwifjycJhonf/

jAdwdoQtpdk;&rS MuGefbdcfxHodkU

&mZoHay;ydkUjcif; (1888 ckESpf

ZGefv 5 &ufaeU)

jAdwdoQtpdk;&onf MuGefbdcfESihf

tjcm; wm&Tef;acgif;aqmifrsm;xHodkU

1888 ckESpf ZGefv 5 &ufaeUaeUpGJ

wyf&mZoHtm;ay;ydkUcJhMuonf/

&mZoHay;ydkUonhfpmxJwGif-

-jAdwdoQtpdk;&onf wm&Tef;wdkUESihf

cspfMunfa&;tjzpf awGUqkHaqG;aEG;

rIrsm; jyKvkyfjyD;jzpfonf/ jAdwdoQ

tpdk;&taejzihf wm&Tef;wdkUESihfcifrif

&if;ESD;rIjzihf qufqHcsifaomfvnf;?

wm&Tef;wdkUtaeESifh olcdk;? "m;jyjzpf

aom a&T*sLd;jzLrif;om;ESihf taygif;

tygrsm;tm; EdkifiHa&;cdkvIHcGihfay;

onhftjyif? jAdwdoQtpdk;&trIxrf;

jzpfaom uav;apmfbGm;tm; awmf

vSefa&;wGuf aoG;aqmif jcdrf;ajcmuf

rIrsm; jyKvkyfcJhonf/

-wm&Tef;ppfonfawmfrsm;onf

a&TawmifESihf uGef'l;&Gmtm; pD;eif;&m

trsKd;orD;wpfOD;ESihf uav;i,f

wpfOD;udk owfjzwfjyD;? vl 21 a,muf

tm; zrf;qD; ac:aqmifoGm;cJhonf/

-jAdwdoQtpdk;& ydkifeufajrwGif csif;

wdkUtaejzihf pD;eif;jcif;rsm; rjyKvkyf

&ef owday;jyD;jzpfonf/

-odkUjzpfí þ&mZoH&&Sdonhf aemuf

wpfvtwGif; a&T*sLd;jzLrif;om;ESifh

olUtaygif;ygrsm;? apmfbGm;a[mif;

rsm;ESihf olUtaygif;ygrsm;? wm&Tef;wdkU

zrf;qD;xm;aom ta,muf 21 udk

jAdwdoQtpdk;&vufxJodkU jyefvnf

tyfESHyg/ tyfESHjcif;rjyKygu jAdwdoQ

ppfwyftm; wm&Tef;e,fodkU apvTwf

jyD; cufxef&ufpufpGm tjypfay;jcif;

cH&rnfjzpfonf/

þ&mZoHay;ydkUonhfpmonf

zvrf;aumifpDxHodkU csufcsif;ra&muf

Edkifyg/ jAdwdoQwdkU apvTwfaom

qufom;rSm vrf;c&D;wGif a&T*sLd;

jzLrif;om;\ zrf;qD;jcif;udkcH&jyD;

ao'PfcsrSwfjcif;cH&onf/ odkU

aomf xdkqufom;onf zrf;qD;&mrS

vGwfajrmufEdkifcJhonf/ xdkaemufydkif;

pmydkU0Hholr&SdcJhacs/ tcsdeftawmfMum

rS qufom;ydkUEdkifoltm; &lyD; 100

qkcsD;jrSihfrnf[k ajujimjyD;rSom xdk

&mZoHpmudk OD;MuGefbdcfxH ta&muf

ay;ydkUEdkifcJhMuonf/

MuGefbdcf ESihf zvrf;aumifpD wkHjyef

csuf (1888 ckESpf ZGefv 22&uf)

MuGefbdcf\ jyefpmudk yk*Hc&dkif0ef

Captain. G.S. Eyre rS 1888 ckESpf

ZGefv 22 &ufaeUwGif vufcH&&SdcJh

onf/ MuGefbdcf\ jyefpmrSm-

-zvrf;aumifpD OD;aqmifol uGsefawmf

MuGefbdcfç Vum Ceu, Sin Hli ESihf

Bawi Hmung wdkUrS yefMum;vdkonhf

taMumif;t&mrsm;rSm a&Tawmif&Gm

ESihf uGef'l&GmwdkufcdkufrIonf rdrdwdkU

ESihf oufqdkifrIr&Sdyg/ trsKd;orD;ESihf

uav;i,f owfjzwfrIonfvnf;

rdrdwdkUESihf oufqdkifrIr&Sdyg/

-vlta,muf 21 OD;zrf;qD;onhf

taMumif;owif;&&SdjyD; csufcsif;yif

apmfbGm;armifygBuD;xHodkU jyefvnf

tyfESH&efpDpOfjyD;jzpfonf/

-rdrdwdkUonf jAdwdoQtpdk;&tm;

wdkufcdkuf&ef tpDtpOfr&SdaMumif;?

jAdwdoQtrIxrf;rsm;vnf; jAdwdoQ

tpdk;& wdkufxkwf&ef pD;&kH;jcif;r&Sd

aMumif;? apmfbGm;armifygBuD;ESihf

a&T*sLd;jzLrif;om;wdkUuom csif;udkif;

&GmwGif jAdwdoQtpdk;&tm; wdkufxkwf

&ef uwÅdopömqdkcJholrsm;jzpfonf

[lí jyefvnfwkefUjyefcJhMuonf/

Page 7: csif;trsKd;om;tqifhEkdifiHa&aqG;aEG;yGJ xefwvefjrdKUwGif ... · 4 - KNT News Journal Local News February 2017 - Vol.V No.2 THE KHONUMTHUNG NEWS JOURNAL Editorial Board

8 - KNT News Journal Article February 2017 - Vol.V No.2

e,fcsJJUawmfvSefaom csif;trsKd;om;aeU

pdefa,matmif (0r®ol;)

trsKd;om;aeUqdk&mrSm omref

tm;jzifh vlrsKd;EG,fpkwpfckudk tpJGjyK

ac:qdkaomaeU[k t"dyÜg,aumuf,l

Edkifygonf/ csif;onf rsKd;EG,fpki,f

tm;jzifh 50 ausmfrQ &Sdaomfvnf; aygif;

pkí ac:a0aom oauFw jzpfonf/

txl;ojzifh aeUwpfaeU\ 0daoo

onf wdkif;&if;om;wpf&yfvkH;\ vGwf

vyfa&; vrf;pudk azmfnTef;cJhaom ordkif;

rSwfwdkif[kqdkvQifvnf; rSm;thHrxif/

taMumif;aomf e,fcJsUjAdwdoQwdkUonf

urÇmh tifyg,m aer0ifEdkifiHtjzpf

wdk;csJUwdkufcdkufpOfu 1885 ck? Edk0if

bmv (20) &uf aeUwGif jrefrmEdkifiH

udkyg odrf;oGif;jcif;cHcJh&onf/ 1886

ESpfqef;utp awmifydkif;ESifh ajrmufydkif;

csif;awmifodkU 0ifa&mufvmaom e,fcsJU

ppfwyfudk awmifydkif;wGif yvuf0e,f

AdkvfqHAif? Adkvfxdefwm? rif;wyf AdkvfuD;

a&mufedef? Adkvf&GD;avG? AdkvfvSKefxef;

ajrmufydkif;rSmvnf; AdkvfMuGefbdcf?

[m;cg; AdkvfurfpGyf? AdkvfwGrfaxmif;?

Adkvfcdkifurf;ESifh rwla'ocHwdkUrS oJoJrJrJ

qefUusiftaocHwdkufcdkufchJMuonf/

1894 ckESpfwGif AdkvfcsKyfqdkif;

rGef;? AdkvfcsKyfAgvfrefwdkU udk,fwdkif OD;pD;

aomwyftiftm;(3491)OD;?awmif

ay:ypftajrmuf (4) vufjzifh rsKd;jyKef;

ppfqifa&;pDrHcsufcsí &GmudkrD;&IdU? vlawGU

&ifypfowfaom tqkH;pGef&ufpuf

onfhpHepfaMumifh csif;awmifudk odrf;ydkuf

EdkifcJhonf/ txl;ojzifhzvrf; MuGefbdcf

acgif;aqmifaom ajrmufydkif;csif;wdkU

\ awmfvSefa&;u ydkrdkxda&muf ta&;

omcJhonf/ 1886 rS 1895 cktxd

t*FvdyfwdkU csif;awmifwdkufcdkufpOfu

aoewf(4302)vufudkodrf;qnf;cJh

onf/ e,fcsJUjAdwdoQ wdkU\ vuf0,f

cHwdkufolBuD;wdkUu tcrJhapcdkif;jcif;?

BuD;av;aom tcGeftwkwf aumufcHjcif;?

awmifwef; -yifr qufoG,fr&atmif

Oya'jzifh wm;jrpfjcif;? aoG;cJGodrf;oGif;

tkyfcsKyfjcif;? jrefrmpmoifMum;a&; ydwf

yifwm;jrpfjcif;rsm; jyKcJhonf/ yxr

urÇmppfBuD; jzpfyGm;vmpOf i,f&G,f

wufMuGaeol 0r®ol;armif;onf

e,fcJsUwdkU\ aMu;pm;wyfodkU 0ifa&muf

rdcJhonf/ wdkif;&if;aoG; csif; (uluD;-

rvmbm) awmfvSefa&;orm; wdkUtm;

ESdrfESif;&mwGif e,fcsJUjAdwdoQwdkU\

vlrqef&ufpufaom vkyf&yfrsm;udk

&GHrkef;cJhonf/

OD;0r®ol;armif;onf e,fcsJU

wdkU\ aoG;cJGpmayudk qefUusifaom

jrefrmpmoifMum;a&;udk csif;&Jabmf

rsm; pnf;&kH;um arjrdKUü 20? 2? 1922

wGif aumfrDwDw&yfzJGUpnf;cJhonf/ 1922

ck? Zlvdkif (22) &uf paeaeUwGif rEÅav;

jrdKU rdk;cg;ausmif;wdkufü q&mawmfOD;

OwÅr\ EdkifiHa&;w&m;yJGodkU tapmifh

wm0ef cefUjcif;cH&onf/ olonf tapmifh

wm0efus&mrS &kyfzsuf0ifa&mufMum;em

cJhonf/ q&mawmfonf rdef;ravmufrS

‘aoG;reD? owÅd? AswÅdr&Sd pmayusrf;*ef

rwwf[k ESmacgif;&GHUuJh&JUtxiftjrif

ao;jcif;cH&avjyD’ pojzifh 0HomEkw&m;

rsm; a[mMum;onf/ xdktcsdefrSpí

e,fcsJUwdkU\ aMu;pm;ppfwyfwGif

aysmfydkufEdkifjcif;r&Sdawmhojzifh aeUcsif;

ncsif; xGufcGmvdkpdwf wzGm;zGm;jzpfay:

vmcJhonf/

OD;0r®ol;armif;onf 8-7-

1923 &ufwGif 0r®ol;&Gmü EdkifiHa&;

udk,f0efcH trsKd;om;ausmif;udk pwif

zGifhvSpfcJhonf/ 1924 'DZifbmv (24)

&uf? touf (24) ESpfwGif qly'gtqifh

udk pGefUcGmEIwfxGufvmcJhonf/ 1925 ck?

ZGefvwGif oludk,fwdkif ausmif;q&m

0ifa&mufvkyfudkifí &yfa0;ae ausmif;

om;BuD;rsm;udk pnf;&kH;ac:aqmifum

jrefrmpmoifMum;ay;&if; EdkifiHa&;

vIyf&Sm;rIrsm; vsKdU0Sufaqmif&GufcJh

onf/ wzufwGif yckuúLjrdKU r[m0dok

w&mrausmif;wdkufq&mawmf OD;ynm

a&Tul? q&mawmf OD;okEé&wd©wdkUESifh

qufoG,fjyD; 16-9-1927 &ufwGif

csif;awmifomoemjyKvkyfief;rsm;

aqmif&GufchJonf/ tjcm;wzufwGif

'dkUArm tpnf;t&kH;0ifrsm;jzpfMuonfh

a&eHacsmif;rS OD;boD? yckuúLrS OD;rsKd;

nGefU? ociftkHBuD;? OD;xGef;vif;? OD;zdk;

wkwfwdkUESifh qufoG,fum ajray:EdkifiH

a&;tpnf;t&kH;rsm; jyKvkyfonf/ 1929

arv(31)&uwGif45_30ayESpfxyf?

oGyfrd k;ausmif;aqmifopfzGif hyJ GwGif

te,fe,ft&yf&yf&Sd &GmvlBuD;rsm;udk

zdwfac:í awmfvSefa&;rsKd;cspfpdwfrsm;

pnf;&kH;odrf;oGif;EkdifcJhonf/ e,fcsJU

qefUusifa&;udk xda&mufpGmvkyfaqmif

Edkifa&;twGuf 1932 ck rwfvwGif

ausmif;q&mtvkyfrS EIwfxGufonf/

1933{jyDv(5)&ufwGifwdkufe,f

trSwf (1) rokHEl;&Gm “csif;trsKd;om;

pnf;vkH;nDnGwfa&;” udk atmifjrifpGm

zGJUpnf;EdkifcJhonf/ xdktzJGUwGif OD;0r®ol;

armif OuúX? OD;0&Javm[m 'kwd,

OuúX? OD;uD;azvdef; twGif;a&;rSL;?

tzJGU0ifrsm;jzpfMuonfh OD;tGrfedef? OD;

0r®ol;idkif;? OD;uD;ref? ocifatmifpH?

ocifausmfpdefESifh OD;atmifvdef; (9)

OD;yg0ifí aus;&Gmwdkif;wGif pnf;&kH;

a&;rSL;(3)OD;rS(5)OD;txdwdk;csJUzJGU

pnf;wm0efay;tyfonf/

1934ckwGiftzJGU\yxr

nDvmcHudk a,mwdkufe,f 0&J&Gmü

usif;yí jynfyESifhqufoG,fa&;wGif

pmay omoema&;udk tajcjyKvsuf

vkH;0vGwfvyfa&; r&rcsif; wdkufyJG0if

&ef aoG;aomuft"dXmefjyK qkH;jzwf

Muonf/ e,fcsJUjAdwdoQwdkUxH

awmif;qdkcsuf (9) csufwGif-

(1) wdkufolBuD;&GmolBuD;wdkUtm;

zufqpfqefaom MoZmtmPmay;jcif;

udk tjref&kyfodrf;&ef

(2) csif;awmifwGif jrefrmpmoifMum;

a&; ydwfyifwm;jrpfjcif;udk jyefvnf

oifMum;cGifhjyK&ef

(3)csif;awmifwef;e,fudkrdrdoabm

t& a&;qJGonfh Oya'rsm;usifhokH;jcif;

udk &kyfodrf;í csif;trsKd;om; udk,fpm;

vS,frsm;yg0ifonfh Oya'a&;qJGa&;

aumfrDwDzJGUpnf;a&;qJGumxdkOya'rsm;

udkom csif;awmifwGif jyXmef;twnf

jyK&ef

(4) awmifwef;e,frsm;tm; jcGif;csef

xm;onfhe,f[lí owfrSwfjcif;udk

tjref&kyfodrf;&ef

(5) jrefrmjynfrtm; (91)Xme tkyfcsKyf

a&;ay;ouJhodkU csif;awmiftm;vnf;

tusKd;cHpm;cGifhjyK&ef

(6) jrefrmEdkifiHtm; vGwfvyfa&;ay;

onfhtcg csif;awmifudkvnf; wcsdefwnf;

vGwfvyfa&;ay;&ef

(7) bmomt,l0g' uefUowfcsKyfcs,f

jcif;rsm; tjrefjyef&kyfodrf;&ef

(8) vlrsKd;a&;cJGjcm;odrf;oGif;tkyfcsKyf

jcif;udk &kyfodrf;í wdkif;&if;om;tm;vkH;

wef;wlnDrQtcGifhta&;ay;&ef

(9) tdrfeD;csif;EdkifiHrsm;ESifh vGwfvyfpGm

ul;vl;qufoG,fcGifhrsm; csKyfcs,frI

rjyK&ef ponfwdkUjzpfonf/

1936 ck? 'DZifbmv (24)

&ufaeU 'kwd,nDvmcHudk 0r®ol;&Gmü

usif;yum yxrnDvmcHü twnfjyK

qkH;jzwfcJhaom tcsuf (9) csufudk tzJGU

udk,fpm;vS,fESpfOD;u yckuúL 0HomEk

trwf OD;pdk;odef;? OD;rsKd; nGefUwdkUrSwqifh

vTwfawmfodkU ta&;qdkwifjyay;&efjzpf

onf/ ,if;wifjycsuft& bk&ifcHESifh

awmifwef; rif;BuD;u rauG;wdkif;rif;BuD;

rSwqihf uefyufvufjrdKUü (crnz) ESifh

awGUqkHndSEIdif;&ef wm0efay;csuft&

23-11-1938 &ufaeUwGif awGUqkHyJG

ratmifjrifí vlaygif; okH;axmifcefUrS

wcJeuftkHMuG qEjyMuonf/ xdkqEjy

rIudk taMumif;jyKí rw&m;toif;

yk'fr(14)jzifh 20-2-1939 &ufwGif

OD;0r®ol;armif;? OD;0&J avm[m? OD;uD;

azvdef;? OD;tGrfedef;? OD;vdef;a*? OD;

0r®ol;idkif;? OD;atmifvdef;? OD;tGrfwef?

OD;uD;rmef (9)OD; wdkUudk pwifzrf;qD;

onf/ crnz taejzifh rem;rae

qufvufqE´jyrIjzifh qXrtBudrf

tjzpfvlaygif;(31)a,muftm;zrf;qD;

um wD;wdef? zvrf;? [m;cg;? jrif;jcH?

rEÅav;? uomtxd tqifhqifhaxmif

ajymif; csKyfaESmifjcif;cHcJhMuonf/

crnz\ tqkH;pGefEdkifiHa&; vIyf&Sm;rIESifh

pyfvsOf;í25-2-1939&ufjzifhol&d,

owif;pmwGif“awmfvSefa&;tp csif;awmif

u” acgif;pOfjzifh uefyufvufoydwf

wdkufyJGutp zrf;qD; nSif;yef;rIrsm;udk

a&;om;azmfjyonf/

1940 ZGefv (1)om,m0wD

nDvmcHutjyef a'gifhBuD;w&m;yJGwGif

csif;awmifEdkifiHa&;taMumif; ra[majym

&ef [oFw&m0wf0efaZ0D;,m;u ocif

atmifqef;xH owday;pmydkUonf/ xdk

pm&cgrS w&m;cH y&dwfowftm; axmifjy

um OD;0r®ol;armif;acgif;aqmifaom

crnz \ uefyufvuf oydwfwdkufyJG

aMumifh zrf;qDESdyfpufrIrsm;udk tao;

pdwfajymjyonf/ w&m;yJGjyD;í ocif

atmifqef;tm; zrf;qD;&mrS Armykvdyf

t&m&SdwpfOD;\ vsKdU0Sufowif;ay;rI

aMumifh oDoDuav;vGwfoGm;onfh

a'gifhBuD;w&m;yJGESifh ywfoufí

29-6-1940 &ufwGif yk'fr 124(u) jzifh

ocifatmifqef;tm; qkaiG (5) usyf

ay;rnf[k odu©mcs aMunmjcif;cH&onf/

ocifatmifqef;onf tzrf;rcHbJ

a&Smifwrf; &if; 8-8-1940 &ufwGif

w&kwfjynf tEdGKifjrdKUrSwqifh *syefppf

wyfESifh qufoG,fum wdkusKdjrdKUodkU

a&muf&Sdonf/ *syefwdkusKdrS jrefrmEdkifiH

odkU3-3-1941&ufwGif&kyfzsufjyef

0ifí9-3-1941&ufwGif&JabmfokH;

usdyfacgif;aqmifí ppfoifwef;wufjyD;

23-12-1941&ufwGifbefaumufü

opömjyKaoG;aomufí jAdwdoQtpdk;&

udk26-7-1943&uftxdwdkufxkwfEdkif

cJhonf/ 1942 ckESpf? {jyDv (1)&uf aeU

wGif uomtusOf;axmiftm; *syef

avwyfrS AkH;BuJí axmifvGmvmMu

aom OD;0r®ol;armif; (c) ocifarmif

armif;ESifhtzJGUonf csif;awmifjyef

a&mufonfESifh csif;awmiftESHU&Sd jAdwd

oQtpdk;&vufxJrS jrdKUe,ftm;vkH;udk

odrf;ydkufxdef;csKyfonf/ *syefppfwyf

onf jrefrmEdkifiHwdkif;&if;om;rsm;udk

vlrqefpGmESdyfpufvmojzifh rcHr&yf

Edkifjzpfí wpnf;wvkH;wnf; 0dkif;0ef;

wdkufcdkuf&m 1945 rwfvwGif zufqpf

awmfvSefa&;qkH;cef;wdkifcJhonf/ jAdwdoQ

tpdk;&onf 'kwd,urÇmppfjzpfpOf

jrefrmEdkifiHudk vufvTwfrnf[k vkH;0

rarQmfvifhcJhay/ *syefwdkU ppf&SkH;xGufajy;

í jAdwdoQwdkUjyef0ifvm&m puúLjzL

pDrHudef;a&;qJGvmjyD; 1953 tydk'f

pm (14) odkU

Page 8: csif;trsKd;om;tqifhEkdifiHa&aqG;aEG;yGJ xefwvefjrdKUwGif ... · 4 - KNT News Journal Local News February 2017 - Vol.V No.2 THE KHONUMTHUNG NEWS JOURNAL Editorial Board

KNT News Journal Article February 2017 - Vol.V No.2 - 9

pm (7) rSe,fcsJUjAdwdoQawmfvSefa&;ESifh csif;trsKd;om;acgif;aqmif AdkvfMuGefbdcf (c) AdkvfpGefyuf

ESifh csif;vlrsKd;wdkU\ e,fcsJUawmfvSefa&; ordkif;tusOf; - tydkif; (2) tquf

wm&Tef;wdkUjAdwdoQxdef;csKyfe,fajr

pD;eif;jcif;

jAdwdoQtpdk;&wdkUrS uav;? uabmf

e,frodrf;ydkufrDtcsdefxd wm&Tef;

wdkUonf ajrjyefUodkU 0ifa&mufpD;eif

jcif; r&SdcJhacs/ ajrjyefUtm; tum

tuG,fay;&if; tjcm;rsKd;EG,fpkwdkU

\ ajrjyefUa'o pD;eifrIrsm;tay:

wGifvnf; ta&;,laqmif&GufcJh

onf/ odkUaomf þwpfBudrfwGifrl

wm&Tef;wdkU jrpfomjrpfteD;&Sd &Gmtm;

pD;eifjcif; jyKvkyfcJhonf/ taMumif;rSm

a&T*sLd;jzLESihf csif;ppfonfawmfrsm;

zrf;qD;xmaom vl 21 OD;tm; tyfESH

&eftwGuf zvrf;aumifpDacgif;

aqmifwpfcsKdUESihf apmfbGm;armif

ygBuD;rS apvTwfaom udk,fpm;vS,f

wdkUonf Tawyan &GmwGif 1888 ckESpf

Zlvdkifv23&ufaeUwGifawGUqkHcJh

Muonf/ xdkawGUqkHyGJwGif wm&Gef;

aumifpD acgif;aqmifrsm;rS zrf;qD;

cH&ol 21 OD;tm; apmfbGm;udk,fpm;vS,f

xHodkU tyfESHcJhonf/ apmfbGm;wdkU

csif;uif; &Gmodrf;ydkufpOf&Gm&Sdwm

&Tef;ydkif EGm;aemuf 42 aumiftm;

wm&Tef;wdkUxH jyefvnftyfESH&ef

apmfbGm;udk,fpm; vS,frsm;xHodkU

awmif;qdkcJhMuonf/ apmfbGm;udk,f

pm;vS,frsm;rS rajzMum;Edkifaom

tcg wm&Tef; acgif;aqmifrsm;u

aemuf13&uftwGif;jyefvnftyfESH

&efawmif;qdkjyD;? tyfESHjcif;rjyKygu

jrpfomeD;em; &Sd&Gmrsm; pD;eif;rnfjzpf

aMumif; owday;cJhonf/ apmfbGm;

bufrS jyefvnftyfESHjcif;r&Sdaom

tcg wm&Tef;wdkUonf owday;onhf

wdkif; jAdwdoQtkyfcsKyfaom jrpfom

jrpfteD;&Sd &Gmwpf&Gmtm; pD;eif;cJhMu

onf/ onfvdkESihf csif;-Arm-jAwdoQ

qufqHa&;onf twif;rmqkH;

tajctaeodkU a&muf&SdvmcJhonf/

jAdwdoQwdkUonf ajrjyefUtm; wm&Tef;

wdkUrS ESpfaygif;rsm;pGm tumtuG,f

ay;cJhonfudk owdxm;Muonf/

wm&Tef;wdkUtaeESifh ajrjyefUtm;

pD;eif;jcif;r&SdcJhjyD; tjcm;csif;rsKd;EG,f

pkrsm; pD;eif;onhfjzpf&yfrsm;wGifvnf;

wm&Tef;wdkUrS tjypfay;avh&Sdonf

udkvnf; owdxm;Muonf/ 1887

rwfvwGif wm&Tef;acgif;aqmifawG

eJU awGUqkHonhf aemufydkif;wGif

pD;,if;-pmcDvdef;wdkUbufrS pD;eif;

jcif;r&Sdawmhonhftcsufvnf; owd

xm;Muonf/ ,cktcg wm&Tef;wdkU

udk,fwdkif ajrjyefUtm; pD;eif;jcif;jyK

vkyfvmjyD;?¤if;wdkU\vkyf&yfaMumif;

pD;,if;? [m;cg; ESihf ZdkcGm;wdkUonf

vnf; pD;eifjcif;rsm; jyKvkyfvmrnf

jzpfonf/ onfvdkjzpfvmvsif ajrjyefU

onfysufpD;ukefrnfjzpfaMumif;

pdk;&drfcJhMuonf/ apmfbGm;a[mif;

rsm;ESihf a&T*sLd;jzLrif;om;wdkU wm&Tef;

wdkUvufxJwGif &Sdaeoa&GU ajrjyefU

onf jidrf;csrf;Edkifrnfr[kwfaMumif;?

¤if;wdkUtm;jAdwdoQvufxJodkUrjzpf

raetyfESHEdkif&ef BudK;pm;cJh&awmh

onf/ aemufjyD; jAdwdoQwdkUonf

ppfa&;twGuf jyifqifrIrsm; pwif

jyKvkyfvmMuonf/

csif;awmifajrmufydkif; pnf;vkH;jcif;

jAdwdoQawmfvSefa&;onf a&SmifvGJ

vdkUr&onhf tajctaewGif &SdjyDjzpf

aomaMumihf wm&Tef;wdkUonf zvrf;

jrdKUe,frS tiftm;BuD;rsKd;EG,fpkrsm;?

tjcm; tiftm;BuD;rsKd;EG,fpkrsm;jzpf

aom ZdkcGgESihf [m;cg;? aemufjyD;

pD;,if;? urfa[mifwdkUESihfvnf;

r[mrdwfzGJUcJhMuonf/ jAdwdoQ

awmfvSefa&;twGuf csif;awmif

ajrmufydkif;wpfckvkH; pnf;&kH;rItm;

Capt. G.S Eyre \ tpD&ifcHpm (No.

1060, dated 14th November 1888) wGif

MuGefbdcfonf olUppfom; 1000 ESihf

twl ZdkcGg;bufodkhxGufcGmcJhonhf

taMumif; awGUEdkifonf/ aemufjyD;

(No. 74) 1888 ckESpf pufwifbm

17 &ufaeUtpD&ifcHpmwGif ZdkcGg;?

[m;cg;? Sakta rsKd;EG,fpkwdkUonf

awGUqkHrIrsm;jyKvkyfjyD; jAdwdoQ

tpdk;&tm; wdkufcdkuf&ef oabmwl

cJhMuonf/ xdktzGJUtm; Kape, Lonta,

Aika, Tawa, Lotaw, Sepi ESihf Sinsit

&GmwdkUrSvnf; jAdwdoQawmfvSefa&;

wGif yl;aygif;&ef oabmwlcJhMu

onf/¤if;wdkUonfwm&Tef;wdkUxHodkU

ppfwyftiftm; apvTwfjcif;r&Sday/

odkUaomf wm&Tef;wdkUESihf wpfxyfwnf;

usvsuf vIyf&Sm;&ef oabmwlcJhMu

onf/ (They will act in accord with the Tashons, but will not join them

in the field) wD;wdefe,frS pD;,if;?

urfa[mifESihf pcD;vif;rsKd;EG,fpk

wdkUonfvnf; jAdwdoQwdkUtm;

wdkufcdkuf&ef zvrf;aumif;pDESihf

aqG;aEG;wdkifwnfMuonf/ pD;,if;

ppfonfawmfwdkUonf 1888 ckESpf

rwfvavmufrSpjyD; wm&Tef;wdkUESifh

tpfwlwpfuG yl;aygif;jyD;jzpfonf/

ajrmufy d ki f ;csi f;vlrs K d ;wd k Uonf

rsKd;EG,fpkwpfckESihf wpfcktMum;

&SdcJhonfhjyoemrsm;tm; ab;z,f

xm;um jyify&efoljzpfaom jAdwdoQ

wdkUtm; wdkufcdkuf&ef AdkvfMuGefbdcf

OD;aqmifrIatmufwGif pnf;pnf;vkH;

vkH;&SdMuonf/

jAdwdoQtpdk;&rS wm&Tef;&Gmr zvrf;odkU

udk,fpm;vS,f apvTwfjcif;

jAdwdoQwdkUvdkvm;aom apmfbGm;

a[mif;rsm;ESihf a&T*sLd;jzLrif;om;

tm; olwdkUxHodkU tyfESHEdkif&eftwGuf

jAdwdoQtpdk;&onf aemufwpfBudrf

udk,fpm;vS,fapvTwfcJhonf/ þ

wpfBudrfwGif armifvlBuD;ESihf armif

aumufwdkUonf jAdwdoQudk,fpm;

vS,ftjzpf wm&Tef;wdkU\jrdKUawmf

zvrf;odkU oGm;a&mufjyD; jAdwdoQwdkU

vdkvm;aomtcsufrsm;udk oGm;a&muf

awmif;qdkcJhMuonf/ ¤if;udk,fpm;

vS,fESpfOD;onfvnf; wm&Tef; ppf

onfawmfrsm;uom udk,f&Hawmf

tjzpf aqmif&Guf&if; zvrf;odkU

acsmarGUpGm a&muf&SdEdkifcJhMuonf/

zvrf;odkUa&mufjyD; jAdwdoQwdkU\

awmif;qdkcsufrsm;udk ajymjyjyD;

aemuf ajrjyefUodkU jyefoGm;cJhMujyD;

jAdwdoQ tpdk;&xHwGif ¤if;wdkU\

c&D;pOf tpD&ifcHpm wifjycJhMuonf/

xdkwifjycsufudk yk*Hc&dkif0ef Capt. Eyre

\ tpD&ifcHpm 1888 ckESpf atmufwdk

bmv 16 &ufaeUpGJ wyfaMu;eef;

wGif “vlBuD;ESihfarmifaumufwdkUu

wm&Te f ;acgi f;aqmifrsm;xHod kU

apmfbGm;a[mif;? a&T*sLd;jzLESihf taygif;

tygrsm;tm; jAdwdoQ vufxJodkU

tyfESH&efESihf rtyfESHygu jAdwdoQ

ppfwyf csDwufvmrnhftaMumif;

wifjyaomtcg wm&Tef;acgif;aqmif

rsm;tMum; tjiif;yGm;rIjzpfyGm;cJhonf/

zvrf;aumifpDacgif;aqmif ig;OD;

teuf okH;OD;url jAdwdoQtpdk;&tm;

csufcsif; wdkufcsifMuonf/ odkUaomf

MuTefbdcfurl tajctaeudkt&if

avhvmcsifonf/ aemufqkH; MuGefbdcf

rS olwdkUtm; jyefvnfpnf;&kH;EdkifcJh

onf/ apmfbGm;a[mif; (armif&pf)

uvnf; armifygBuD;xHodkU udk,fpm;

vS,fwdkUrS wpfqihf pmwpfapmifydkUcJh

onf/ odkUaomfpmxJwGif yg0ifonhf

tcsuftvufudkrl rdrdrodyg/ vlBuD;

ESihf armifaumufxHrS wpfqihf

wm&Tef;wdkUonf apmfbGm;a[mif;?

a&T*sLd;jzLESihf taygif;tygrsm;tm;

jAdwdoQ vufxJodkU vkH0tyfESHrnf

r[kwfaMumif; od&Sd&onf/ MuTefbdcf

onf Minledaung rSwm&Tef;ppfonf

awmfrsm;tm; ajrjyefUpD;eifjcif;rjyK

&efESihf a&T*sLd;jzLrif;om; tm;aumif;

aumif;rGefrGef apmihfa&Smuf&ef trdefU

ay;cJhonf/ aemufjyD; pD;,if;?

urfa[mifESihf pmcDvdef; rsKd;EG,fpk

wdkUonfvnf; &GmrwGif zvrf;

aumifpDESihf jAdwdoQwdkufcdkufa&;

twGuf wdkifyifcJhMuonf/ MuGefbdcf

onf ZdkcGg;odkU ppfom; 1000 ESihftwl

xGufcGmcJhaMumif; armifvlBuD;ESihf

armifaumufxHrS owif;&&Sdonf/

udk,fpm;vS,fwdkU\ wifjycsuft&

MuGefbdcfESihf wm&Tef;wdkUonf csif;

awmifajrmufydkif; wpfckvkH;tm;

pnf;&kH;um jAdwdoQtpdk;&tm; wdkuf

cdkuf&efjyifqifMuaMumif; xif&Sm;

onf/ MuGefbdcfonf udk,fpm;vS,f

xHodkU tzdk;wefvufaqmifyPm

rsm; xnhfay;jyD; wm&Tef;e,ftm; jAd-

wdoQppfwyftaeESihf odrf;ydkufjcif;

rjyK&ef arwÅm&yfcHcJhonf”/

tqdkyg a&Tjym;ESifhtwl

ydkif&Sif[k,lq&aom uav;jrdKUe,f

wm[ef; (B) &yfuGufae Ginlam-

mang (48) udk zrf;qD;um trI

zGifhqdkxm;aMumif; od&onf/

tvm;wl jyD;cJhonfh 2016

ckESpfatmufwdkbmv13&ufaeU

uvnf; tdEd,jynfrbufodkU wifydkU

rnhf &lyD;aiG odef; 800 ausmfwefzdk;&Sd

a&Gjym; (150) jym;udk tdEd´,-jrefrm

e,fpyf rDZdk&rf jynfe,fwGif jrefrm

EkdifiHom;wpfOD;xHrS zrf;qD;cJh

onf/

pm(3)rSrDZdk&rfwGif

csif;trsKd;om;

wpfOD;xH&lyD;31odef;

ausmfwefzdk;&Sd a&Tjym;rsm;

zrf;qD;rd tquf

Page 9: csif;trsKd;om;tqifhEkdifiHa&aqG;aEG;yGJ xefwvefjrdKUwGif ... · 4 - KNT News Journal Local News February 2017 - Vol.V No.2 THE KHONUMTHUNG NEWS JOURNAL Editorial Board

10 - KNT News Journal Article February 2017 - Vol.V No.2

pm (12) odkU

rsm;tm; repfemap&ef yifpifaxmufyhH

aMu; rsm;ay;&ef? a&S;acwfrStoHk;jyK

aom ya'o&mZftkyfcsKyfa&;pepfudk

'Drkdua&pDenf;us tkyfcsKyfa&;pepf

jzifh ajymif;vJ&ef wifoGif;cJhMuonf/

xdktpD&ifcHpmonf csif;awmifwpf

cGifwGif pHkprf;jcif;jyKvkyfonfh tajz

rsm; jzpfonfESifhtrQ vlxkqE´udk

ay:vGifaponf/ EdkifiHawmftpdk;&rS

vnf; tqdkwifoGif;rIrsm;udk axmuf

cHjyD;? csif;a&;&maumifpDu 1948

ckESpf csif;0daoowkdif; ( Oya'rsm;

oufqkdifjcif;) tufOya'ukd 12-10

-1948 ckESpfwGif usif;yonhf wkdif;jyK

jynfjyKvTwfawmf (ygvDref) nDvmcH

u tufOya'tjzpf twnfjyKqkH;

jzwfcJhygonf/ xdknDvmcHwGif csif;

a&;&maumifpDrS a&;qGJxm;aom

“csif;0daoowdkif; tufOya'” udk

vnf; twnfjyKcJhMuonf/ þtuf

Oya't& 1896 ckESpf csif;awmif

wef; tufOya'ukd zsufodrf;jyD;

csif;vlrsKd;rsm;udk,fwdkifa&;qGJaom

Oya'tm; tokH;jyKcJhMuonf/

csif;trsdK;om;aeYtwGuf &ufa&G;

jcif;? aqG;aEG;jcif;ESifh twnfjyKjcif;

OD;0r®ol;armif;acgif;aqmifaom

csif;a&;&maumifpDonf tkyfcsKyfa&;

ajymif;vJjcif;ESifhtjcm; vkyfief;rsm;

jzifh 1948-49 twGif;vkH;yef; BudK;pm;

cJhju&onf/ csif;vlrsLd;wdkYonf

jynfaxmifpk jrefrmEdkifiHwGif ta&;

ygaom vlrsdK;jzpfonfh txdrf;trSwf

usif;y&ef ta&;MuD;vdktyfonfudk

vnf; todtrSwfjyKvmMuonf/

csif;a&;&maumifpD tpnf;ta0;

(1950 atmufwdkbm 9 &ufaeY)

\ qHk;jzwfcsuf

1950 atmufwdkbmv (9) &ufaeY-

wGif usif;yaom csif;a&;&maumifpD

tpnf;ta0;wGif csif;trsdK;om;aeY

rnfonfhtwGufvdktyfaMumif;ESifh

xdkaeYxl;aeYjrwftwGuf csif;ordkif;

wGif ta&;MuD;aom&ufwpf&uf

a&G;cs,fcJhMuonf/ xdkUaMumifh þ

tpnf;ta0;rS qHk;jzwfcsufonf

omvsif csif;trsdK;om;aeYordkif;

twGuf ta&;MuD;qHk; taxmuftxm;

jzpfonf[k ,HkMunfrdygonf/ þ

tpnf;ta0;rSwfwrf;tm; &efukef

jrdKY? trsKd;om;armfuGef;Xme&Sd pm-

pm (6) rS csif;trsdK;om;aeYordkif; tquftrSwf Acc-24084 wGif&&SdcJhjyD;

tpnf;ta0;rSwfwrf;twdkif; azmfjy

oGm;rnf jzpfonf/

tqdktrSwf (2)/ csif;trsKd;om;aeY

tjzpf a&G;cs,fowfrSwf&ef udpöudk

aqG;aEG;í twnfjyK&ef

OD;0r®ol;armif; (csif;a&;&m0efMuD;?

uefyufvufe,ftrwf)/ csif;trsKd;

om;aeYtjzpfowfrSwf&ef[laom

tqdkudkwifoGif;&jcif;rSm trsdK;om;

aeYqdkwJh txdrf;trSwfudk urÇmESifh

t0Srf;owfrSwfMuwJh xHk;wrf;pOfvm

&SdwJhtwGuf csif;trsdK;om;awGrSm

vnf; csif;trsdK;om;aeY&Sdoifhw,f

vdkY ,lqwJhtwGuf 'Dtqdkudk wifoGif;

&jcif;jzpfygw,f/

OD;qHedrf; (rwlyDe,f trwf)/

csif;trsdK;om;aeY[k owfrSwf&ef

twGuf þtqdkudk axmufcHygw,f

OD;0r®ol;armif;/ csif;trsdK;om;aeY

owfrSwf&ef udpöESifhpyfvsOf;í

tenf;i,fajymvdkygw,f/ þudpö

ESifh yufoufí csif;0daoowdkif;

rif;MuD; tjcm;yk*d¾Kvfrsm;ESifh aeUoHk;

aeYudkrlwnfjyD; aqG;aEG;cJhbl;ygw,f/

tjyD;owfqHk;jzwftwnfrjyK&ao;yg

bl;? tJ'DaeYoHk;aeYuawmh yxr?

arjrdKUudk tifuGm&DaumfrwD apvTwf

wJhaeY/ 'kwd,? Chief ac:wdkufolMuD;

wdkY tkyfcsKyfrIvufatmufrS 'Drdkua&

pDtkyfcsKyfa&;opfodkY ajymif;vJcJhonfh

zvrf;jrdKUwGifvlxknDvmcH usif;y

aom 1948 ckESpf azazmf0g&D (20)

&ufaeY/ wwd,? csif;0daoo wdkif;

tufOya' jyXmef;twnfjyKwJhaeY/

þoHk;&ufteuf rnfonfhaeYudk

jyXmef;oifhw,fqdkwm aqG;aEG;jyD;

twnfjyK&efjzpfygw,f/

uyÜwdefref;okef;Ekef; (wD;wdefe,f

trwf)/ obmywdMuD;cifAsm;? þ

tqdkESifhyufoufjyD; uRefawmf enf;

enf; a0zefcsifygw,f/ 1946 ckrwfv

yifvHkuGefz&ifh? 1947 ck ZEé0g&Dv

ukefcgeD; azazmf0g&DvwGif 'kwd,

yifvHkuGefz&ifh? 1947 ckESpfrwfvESifh

{jyDvrSm awmifwef;a'otifuGm

&Daumfr&SifarjrdKU tp&SdwJh tqdk&Sif

trwfrif; wifoGif;wJhtwdkif;jzpfyg

w,f/ 1946 ckESpfrwfvwGif usif;y

cJhwJh yifvHkuGefz&ifhrSm jynfaxmifpk

ESifh awmifwef;a'o\ tajctae?

'kwd,jynfrESifh tquftoG,f jyK

vkyfzdkYtwGuf jynfrrSm&SdwJh acgif;

aqmifrsm;eJYawmifwef;a'orSm&SdwJh

e,ftoD;oD;rS udk,fpm;vS,fawGu

jynfaxmifpkxJrSm aygif;zdkYoab

mwljyD;aemuf 1947 ckESpfZGefv 10

&ufaeYrSm jynfr&Sdvlxkudk,fpm;vS,f

tm;vHk; pkaygif;jyD; wdkif;jyKjynfjyK

vTwfawmfudk zGJUpnf;cJhygw,f/ 6 v

wdkifwdkif vlxkudk,fpm;vS,f 250 u

qHk;jzwfwJhrludk bdvyftpdk;&u vufcH

twnfjyKjyD; 1948 ckESpf ZEé0g&Dv

4 &ufaeYrSm tcsKyftcsmtmPmydkif

wJh vGwfvyfa&;udk ay;cJhygw,f/

vGwfvyfaomjynfaxmifpk jrefrm

EdkifiHawmfBuD;jzpfvmonfESifhtrQ

wjydKif euf 1948 ckESpf azazmf0g&D

20 &uf? eHeuf 11 em&DtcsdefrSm csif;vlxk

nDvmcHudk zvrf;jrdKUrSm usif;ycJhwJh

twGuf? tkyfcsKyfa&;rla[mif;rS 'Drdk

ua&pDrlopftkyfcsKyfa&;odkY ajymif;vJ

cJhwJhtwGuf 1948 ckESpf azazmf0g&D

v 20 &ufaeY eHeuf 11 em&D tcsdef

udk csif;trsdK;om;aeYtjzpf jyXmef;

owfrSwf&ef av;av;eufeuf

axmufcHygw,f/

OD;qHedrf;/ uyÜwdefref;okef;Ekef;

ajymwJhpum;xJrSm uRefawmfajymvdk

wmu uRefawmfwdkY awmifydkif; csif;

awmifrSm azazmf0g&Dvqdk&if pyg;

&dwfcsdefjzpfaeí vlxktrsm; tm;vyf

&uf r&EdkifonfhtwGuf 'DZifbmv

avmufwGif owfrSwfay;&ef ajymvdk

ygw,f/

OD;vsifxkrf; (obmywd)/

OD;qHedrf;u uyÜwdefref;okef;\ tqdk

udk axmufcHygovm; (odkYr[kwf)

uefYuGufygovm;/

OD;qHedrf;/ 'DZifbmv (odkU) ZEé0g&D

v 25 &ufaeYwGif owfrSwfay;&ef

jzpfygw,f/

uyÜwdefref;okef;Ekef;/ uRefawmf

ajymaewmu azazmf0g&Dv 20 &uf

wdkif;rSm vlxktpnf;ta0; usif;y

jyKvkyf&eftwGuf ajymqdkaxmufcH

aejcif;r[kwfyg/ azazmf0g&Dv 20

&ufaeYonf csif;trsdK;om;aeY[lí

om txdrf;trSwfoabmESifh &Sdap&ef

twGuf axmufcHaejcif;jzpfyg

w,f/

OD;qHedrf;/ uRefawmftqdkudk ruefY

uGufyg/

uyÜwdefref;okef;Ekef;/ rlvtqdkwGif

(csif;trsdK;om;aeY) aemufrS (1948ck?

azazmf0g&D 20 &ufaeY) [k xyfrH

jznfhpGwf&ef tqdkwifoGif;ygw,f/

OD;vsifxkrf; (obmywd)/ jyifqif

csuftqdkudk aumifpDubabmwl

ygovm;/

trwftm;vH k ;oabmwlojzif h

atmufygtwdkif;tqdkudk jyifqifí

csif;trsdK;om;aeYtjzpf owfrSwf

a&G;cs,f twnfjyKvdkufonf/ “csif;

trsdK;om;aeYudk 1948 ckESpf? azazmf

0g&Dv 20 &ufaeYtjzpf a&G;cs,f

owfrSwf &efudpöudk aqG;aEG;í twnf

jyK&ef”/ 1948 ckESpf? azazmf0g&Dv

20 &ufaeY eHeuf 11 em&Dtcsdefudk

csif;trsdK;om;aeY [lí csif;a&;&m

aumifpDrS a&G;cs,ftwnfjyKygonf/

þcsi f ;a&;&maumi fp D

tpnf;ta0;rSwfwrf;onf t&Sif;

vif;qHk;ESifh tcdkifvHkqHk;oufao

taxmuftxm; jzpfonf/ OD;0r®

ol;armif;\ taMumif;jycsufonf

&Sif;vif;onf/ tb,faMumifh csif;

trsdK;om;aeY &Sdoifhoenf;/ urÇm

tESHUwGif trsdK;om;aeYrsm;&SdMuonfh

tpOftvm&SdaomaMumifh olYtae

ESifh csif;vlrsdK;wdkYonfvnf; trsdK;

om;aeY&Sdoifhonf[k ,lqjcif;

aMumifhjzpfonf/ xdkaeYtwGuf csif;

ordkif;wGifta&;MuD;onfh aeYoHk;&uf

xJrS aeY&ufwpf&ufjzpfaom 1948

ckESpf? azazmf0g&D 20 &uftm;a&G;cs,f

Mujcif;jzpfonf/ tb,faMumifh

csif;trsdK;om;aeY&SdoifhonfqdkwJh

tcsufeJY trsdK;om;aeYtwGuf &uf

wpf&ufa&G;cs,fonfh tcsuf uGJjym;

jcm;em;zdkYvdkygw,f/

ed*Hk;

csif;a&;&maumifpD tpnf;ta0;

rSwfwrf;onf csif;trsdK;om;aeY

ordkif;ajymMum;&mwGif tcdkifvHkqHk;

oufao taxmuftxm;jzpfonf/

urÇmtESHUwGif trsdK;om;aeYrsm;&Sd

MuonfhtpOftvm&SdMuonf/¤if;

wdkYtrsdK;om; aeYrsm;wGif vlrsdK;wpfrsdK;

jzpfMuonf? vlrsdK;wpfrsdK; tjzpf

wnf&SdMuonfudk txdrf;trSwf

yGJrsm;jzifh qifEGJavh&SdMuonf/

xdkaeYxl;aeYjrwftwGuf a&G;cs,f

Page 10: csif;trsKd;om;tqifhEkdifiHa&aqG;aEG;yGJ xefwvefjrdKUwGif ... · 4 - KNT News Journal Local News February 2017 - Vol.V No.2 THE KHONUMTHUNG NEWS JOURNAL Editorial Board

KNT News Journal Article February 2017 - Vol.V No.2 - 11

pm (12) odkU

ay;&rSmjzpfaMumif; 0efBuD;u

qufajymonf/

“t&yfbuftzGJUtpnf;wdkU

0dkif;ulayghAsm? tJ'D[mudk jyefvnf

xlaxmifa&;vkyfaewJh tzGJUtpnf;

awG&SdwmyJ? HRC wdkU? CCERR wdkU

tJ'DtzGJUawGu 0dkif;ulay;ayghAsm?

wpfcsKdUusawmhvnf; raqmufEkdif

wmr[kwfbl;? tultnDrsm; &vdk

&nm;aygh? tpdk;&ursm; xyfay;vdk

ay;nm;qdkjyD;awmhrS olwdkUapmifhae

wm tpdk;&rSmu ydkufqHr&Sdbl;av

'Dtdrfjim;awGtwGufu’’ [k 0efBuD;

uajymonf/

tdrfaxmifpk (78) ck twGuf

tdrfae&m csay;Edkif&ef tpdk;&xH

pm (4) rS rwfvukeftxd rajymif;a&TUEdkifonhf

a&ab;oihf jynfolrsm;

tdrfae&mopf tpkd;& jyefodrf;rnf tquf

wifjycJhonhftwGuf tpdk;& wm0ef

&Sdolrsm;u pDppfjyD; uGufopfae&mwGif

ae&mcsay;jcif;jzpfaMumif; od&onf/

[m;cg;jrdKU obm0ab;'Pf

cHcJh&onhf jynfol (400) ausmftwGuf

tpdk;&u tdrfay;jyD; wcsKdU jynfolrsm;

u ([m;cg;opf&yfuGuf) ac: uGuf

opfae&mwGif rdrdbmom tdrfaqmuf

jyD; aexdkifMu jcif;jzpf&m ,ckqdk

tdrf axmifausmf &SdvmjyDjzpfonf/

odkUaomf ,cktxd tdrfaxmif

pk awmfawmfrsm;rsm; aomufa&?

vQyfppfrD;ESihf aeUpOf 0rf;pmtwGuf

tvkyftudkif&Sm;yg;rIESihf BuHKawGhae

qJjzpfonf/

qdkif;iHhcH&onfh csif;trsKd;om;tqifh

EdkifiHa&;aqG;aEG;yGJ usif;ycGifhjyK&ef

CNDP awmif;qdk

8 azazmf0g&D 2017

jynfaxmifpkjidrf;csrf;a&;

aqG;aEG;rIyl;wGJaumfrwD (UPDJC)

tpnf;ta0;qHk;jzwfcsuft& qdkif;iHh

cHxm;&onfh csif;jynfe,f trsKd;om;

tqifh EkdifiHa&;aqG;aEG;yGJudk jynf

axmifpktpdk;&rS tjrefqHk; usif;ycGifh

jyK&ef csif;trsKd;om;'Drdku&ufwpf

(CNDP) ygwDu ,aeUawmif;qdk

vdkufonf/

csif;jynfe,fwGif trsKd;om;

tqifh EkdifiHa&;aqG;aEG;yGJusif;ycGifh

qdkif;iHhcH&rIonf csif;trsKd;om; wyfOD;?

csif;EdkifiHa&;ygwDrsm;ESifh csif;t&yf

bufvlUtzGJUtpnf;rsm; tqifhoifh

rjzpfjcif;aMumifh r[kwfbJ jynfaxmif

pktpdk;&bufrS vdkvm;rIr&dSí cGifhrjyK

jcif;omjzpfjyD; NCA pmcsKyfygtwdkif;

jynfaxmifpktpdk;&rS tjrefqHk;

cGifhjyKay;&ef tav;teufawmif;qdk

onf[k azazmf0g& 8 &ufaeUpGJjzifh

xkwfjyefaom CNDP \ aMunmcsuf

wGif azmfjyxm;onf/

“'DtrsKd;om;tqifh EkdifiHa&;

aqG;aEG;zdkUtwGuf CNF? csif;ygwD eJU

csif;t&yfbuftzGJUtpnf;awGu

jyD;cJhwJhESpf Edk0ifbmvuwnf;u

awmfawmfav;udk usaemfwdkUjyifqif

aqmif&GufjyD;jyD? b@maiG&SmazGa&;

utp tqifoifhjzpfaejyD? 'Dvdk[m

rsKd;taMumif;jywJh[mawG tpdk;&buf

uaeaomfvnf;aumif;? UPDJC buf

uaeaomfvnf;aumif; taMumif;jy

wJh[mawGu vHk;0taMumif;jycsuf

oufoufomjzpfw,f? usaemfwdkU

tqifoifhjzpfaeygw,f? 'gaMumifh

tjrefqHk;usif;ycGifhjyKzdkU av;av;

eufeufawmif;qdkwmjzpfw,f’’ [k

CNDP taxGaxGtwGif;a&;rSL;

qvkdif;usJtdkbdcf axmif;uajymonf/

jyD;cJhonfh azazmf0g&D 6 &uf

aeUu aejynfawmf o*F[[dkw,f

wGif usif;ycJhaom jynfaxmifpk

jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;rIyl;wGJaumfrwD

(UPDJC) tpnf;ta0;wGif 21 &mpk

yifvHknDvmcH 'kwd,tBudrf tpnf;

ta0;udk azazmf0g&Dv 28 &ufaeUwGif

usif;yrnf[k qHk;jzwfcJhMujyD; ,if;

nDvmcH rwdkifcif Mum;umvtwGif;

trsKd;om;tqihf EdkifiHa&;aqGaEG;yGJ

udk csif;ESifh&cdkifjynfe,fwGif rvkyf

&ef qHk;jzwfcJhMujcif;jzpfonf/

csif;ESifh&cdkifudk qdkif;iHhxm;

aomfvnf; &Srf;jynfe,f ytdk0f;

udk,fydkiftkyfcsKyfcGihf&a'o? &Srf;jynf

wyfrawmf awmifydkif; (RCSS/SSA)

xdef;csKyf&me,fajrESifh yJcl;wdkif;

a'oBuD;? awmifiljrdKUwdkUrSmrl trsKd;

om;tqifhEkdifiHa&;aqG;aEG;yGJrsm;udk

usif;ycGifhjyKcJhMuonf/

,if;udpöESif hywfoufjyD;

or®w&Hk; 'kwd,nGefMum;a&;rSL;

OD;aZmfaX;u “olwdkUudk tm;vHk; ydwfyif

aewmrSr[kwfwm 'D 21 yifvHk 'kwd,

yifvHk azazmf0g&D 28 vkyfr,fh[m

jyD;oGm;&ifvnf; aemufxyfnDvmcH

vnf;&SdaerSmbJ tajctae&ayghaemf

tJ'DrSm UPDJC tzGJU0ifawG 0dkif;jyD;awmh

aqG;aEG;Muwm 'DMum;umvrSm jyD;pD;

atmifjrifEkdifr,fhtajctaeayghav?

tJvdkrsKd;tajctaeay: rlwnfjyD;

awmh 0dkif;jyD;awmhqHk;jzwfwmjzpfw,f’’ [k ckdelrf;okefowif;Xmeudkajymonf/

xdkUtjyif OD;aZmfaX;u csif;

trsKd;om;wyfOD;onf csif;tm;vHk;

udk udk,fpm;rjyKaMumif; qufqHa&;

&Hk;zGifhvSpfzdkUawmif a'ocHrsm;u

vufrcHaMumif;? csif;jynfe,fwGif

awmifydkif; ajrmufydkif; uGJjym;aeonfh

oabm&SdaeaMumif; tjcm;aom

owif;rD'D,mrsm;wGif ajymqdkcJhonf/

qvkdif;usJtdkbdcfaxmifu

“olwdkUtaMumif;jywJh[mu vHk;0

rcdkifvHkbl;? usaemfwdkUudk rajymoifh

wJh pum;ayghAsm? wdkif;&if;om;tcsif;

csif;Mum;udk usaemfwdkUudk wef;wl

qufqHovm;? wcsKdUus cGifhjyKjyD;

awmh wcsKdUus cGifhrjyKbl; wu,fwrf;

u &Srf;jynfrSmxuf csif;jynfrSmu

vHk;jcHKa&;t&a&m wnfjidrfrI&Sdwm

yJav? awmifydkif;awG ajrmufydkif;awG

rnDbl;qdkwJh[mu wu,fhudk

rajymoifhwJh pum;awGayghAsm? rnD

nGwfbl;qdkwJh[mudk b,ftaxmuf

xm;udktajccHjyD;ajymwmvJ? ol

udk,fwdkifuaumf csif;jynfe,fudk

vmzl;ovm;? ta0;uae aejynf

awmfrSmxkdifjyD; csif;awmifydkif; ajrmuf

ydkif;awGuGJw,fqdkwJh[mu usaemf

wdkUudk aoG;cGJwma&mufovdk cGJjcm;

qufqH&mvnf; a&mufw,f?

usaemfvHk;0vufrcHbl;? olU&JU

ajymqdkcsufawGudk oludk,fwdkif 0efcs

awmif;yefzdkUaumif;w,f’’ [k

cdkelrf;okefudkajymonf/

,ckuJhodkU csif;jynfe,f

trsKd;om;tqifh EkdifiHa&;aqG;aEG;yGJ

qdkif;iHhcH&jcif;aMumifh csif;trsKd;om;

wyfOD; CNF taejzifh jynfaxmifpk

jidrf;csrf;a&;nDvmcH -21 &mpkyifvHk

'kwd, tpnf;ta0;udk wufa&muf

rnfrwufa&mufrnfudk jyefvnf

pOf;pm;&rnf[k (CNF) 'kwd,OuúX

2 a'gufwm qvdkif;vsefrIef;u

ajymqdkaMumif; Frontier owif;Xme

wGifazmfjyxm;onf/

csif;jynfe,frSm&SdwJh ausmif; 100 0ef;usifudk

tqifhjrSifhwif&ef vkyfaqmifae

07 azazmf0g&Dv 2017

csif;jynfe,frS&SdwJh tqifh

jrSihfwifzdkUvkdtyfaewJh ausmif; 100

0ef;usifudk tqifhjrSifhwif&ef ynma&;

0efBuD;Xmeudk pmwifxm;w,fvkdU

csif;jynfe,f pnfyifom,ma&;?

vQyfppfeJU pufrI0efBuD;Xme0efBuD;

qvdkif; tdkufZufcifu ajymygw,f/

,c ktaetxm;r s m ;t&

ausmif;awGudk tqifhjrSihfwifEdkifr,f

qdk&if ausmif;rSm&SdwJh q&m? q&mr

tiftm;eJU ausmif;&JU tokH;taqmif

ypönf;awGudk wdk;jrSifhay;EdkifjyD; ynma&;

u@rSm ydkrdkaumif;rGefatmif vkyfaqmif

ay;Edkifr,fvdkU 0efBuD;u ajymygw,f/

“Oyrmtm;jzifh rlvGeftqifh

yJ&SdwJhausmif;qdk&if tv,fwef;ausmif;

cGJtqifhudk wkd;&r,fayghaemf/ wdk;vkduf

jcif;tm;jzifh q&mta&twGufvnf;

wdk;vmr,f/ oifr,fhq&m? q&mr

awGa&m ausmif;taqmuftOD; awGa&m

wdk;jrSifh&&Sdvmr,f/ tv,fwef;

ausmif;cGJuae tv,fwef;tqifhudk

wkd;jrSifhay;jcif;tm;jzifh oifMum;a&;

rSma&m? q&m^rawGa&m? ausmif;taqmuf

tOD;awGutp pkHpkHvifvif&Sdvmr,f”

vdkU ajymygw,f/

¤if;uqufvufí“wdk;jrSifh

Page 11: csif;trsKd;om;tqifhEkdifiHa&aqG;aEG;yGJ xefwvefjrdKUwGif ... · 4 - KNT News Journal Local News February 2017 - Vol.V No.2 THE KHONUMTHUNG NEWS JOURNAL Editorial Board

12 - KNT News Journal Article February 2017 - Vol.V No.2

Muaom aeYESifh taMumif;t&if;rSmrl

rwlMuay/ Oyrm/ Norway, Den-

mark, India, Malta, Poland ESifh

Slovakia ponfhEdkifiHrsm;wGif olwdkY

EkdifiHESifh vlrKdk;twGuf zGJUpnf;yHktajccH

Oya' pwif&Sdonfh oHk;pGJonfhaeYudk

¤if;wdkY\ trsdK;om;aeYtjzpfowf

rSwfMuonf/ wpfcsdKU EdkifiHrsm;onf

udkvdkeDvufatmufcHb0rS vGwfvyf

a&;&&SdaomaeYudk trsdK;om;aeY

tjzpf owfrSwfMuonf/ wpfcsdKU

EdkifiHonfvnf; olwdkYEdkifiHbk&if

arG;aeYtm; trsdK;om;aeYtjzpf owf

rSwfMuonf/ þuJhodkY urÇmtESHUwGif

trsK d ;om;aeUrsm;&S d MuouJhod k U

uRefawmfwdkY csif;vlrsKd;wdkYonfvnf;

jynfaxmifpkjrefrm EdkifiHtwGif;&Sd

vlrsKd;wpfrsdK;tjzpf xm0pOf&yfwnf

Edkifa&;twGuf trsKd;om;aeYvdktyf

aMumif; csif;a&;&m aumifpDrS em;vnf

vmcJhonf/ xdkaeYtwGuf csif;ordkif;

wGif ta&;MuD;aeYxl;aeYjrwfjzpfaom

1948 ckESpf azazmf0g&Dv 20 &uf

aeYtm; csif;trsKd;om;aeYtjzpf owf

rSwfcJhMuonf/ csif;a&;&maumifpD

onf ajymif;vJaeaom urÇmMuD;ESifh

twl &ifabmifwef;avQufvSrf;Edkif

a&;twGuf aqmif&GufcJhMujcif;yif

jzpfonf/

csif;trsKd;om;aeYESifh csif;

trsKd;om;aeYtwGuf &ufwpf&uf

a&G;cs,fjcif;[mrwlygbl;/ Oyrm-

a&S;acwfwkef;u csif;awmifrSm

rSwfyHkwif&SdzdkYrvdkyg/ awmif,mvkyf?

trJvdkuf&if; &dk;&dk;&Sif;&Sif; touf&Sif

cJhMuw,f/ odkYaomfajymif;vJae

aom urÇmMuD;ESifh&ifabmifwef;

ajymif;vJzdkYqdk&if rSwfyHkwif&SdzdkYvdktyf

vmw,f/ rSwfyHk wif&SdrS rnfolrnf0g

jzpfaMumif; (Identity) oufaojy

Edkifr,f/ tdrfaxmifpkpm&if;&Sdvm

r,f/ tdrf0,f^ avQufvdkY&r,f/ c&D;

oGm;vdkY&r,f/ xdkYaMumifh rSwfyHkwif

jyKvkyfzdk Yr&Sdrjzpfvdktyfvmw,f/

olrsm;awGvdk rSwfyHkwif&SdzdkYvdktyf

aMumif; em;vnfvmw,f/ rSwfyHk

wifvkyfzdkYarG;ouú&mZfvdkvmw,f/

odkYaomf rdrd\ arG;aeYtwdtusudkrl

rodMuacs/ xdkYaMumifhrdrdb0\

ta&;MuD;aom &ufrsm;tm;jyefvnf

oHk;oyfjyD; xdkaeYrsm;xJrS aeYwpfaeY

udk a&G;cs,fjyD; rSwfyHkwif&Sdvmw,f/

jrefrmjynfrSm rdrdonf rnfolrnf

0gjzpfaMumif; oufaojyEdkifjyDjzpf

onf/ uRefawmfqdkvdkcsifwmu

rSwfyHkwif&&Sda&;? rSwfyHkwif &&Sdjcif;

pm (10) rS csif;trsdK;om;aeYordkif; tquf

\ tusdK;rsm;onf rdrdarG;aeYa&G;cs,f

jcif;xuf ydkjyD;ta&;MuD;onf/ csif;

trsdK;om;aeYonf csif;vlrsdK;tm;vHk;

twGufjzpfonf/ csif;trsKd;om;aeY

tm;jzifh rdrdwdkYcsif;vlrsdK;rsm;onff

urÇmwGifrnfolrnf0gjzpfaMumif;ESifh

rdrdwdkY\ ordkif;ESifh ,Ofaus;rIrsm;

jyocGifh&&SdMuawmhonf/ tvGef

rGefjrwfonfh aeUyifjzpfonf/

csi f;trsK d ;om;aeYwd ki f ;

a& S ;acwfwd kufol MuD;pep ftm;

&SKwfcsajymqdkrIrsm;? wdkufolMuD;

rsm;tm; a0zefajymqdkrI rsm;rjyKvkyf&ef

ta&;MuD;onf/ wdkufolMuD;rsm;

onf csif;awmifwef;twGuf v,fajr

cGJa0&mwGif4if;? tcGef aumufcH&m

wGif4if;? ,Ofaus;rIESifh xHk;wrf;pOf

vmrsm;wGifvnf; olwdkYacwfESifh

avQmfnDpGm taumif;qHk; pOf;pm;awG;ac:

um tkyfcsKyfcJhMuolrsm;jzpfonf/

'kwd,urmÇppftjyD;wGif csif;jynf\

tem*wfc&D;twGuf t*Fvdyf? Arm

ESifh tjcm;wdkif;&if; om;rsm;ESifh

tm;MudK;rmefwuf aqG;aEG;cJhMuonf/

csif;jynfMuD;twGuf taumif;qHk;

tm; a&G;cs,fqHk;jzwfcJhMuonf/ ol-

wdkY\ BudK;yrf;tm;xkwfrIr&SdcJhvQif

uREfkyfwdkY csif;wdkif;&if; om;wdkY\

a&SUc&D;onf tb,fyHkjzpfay:vmrnf

udk rcefUrSef;Edkifacs/ olwdkY\ BudK;yrf;

rIaMumifh csif;vlrsdK;wdkYonf vGwfvyf

aom vlrsdK;tjzpfodkUa&muf&SdcJhjyD;?

,if;rSwqifh csif;trsdK;om;aeYyg

arG;zGm;vmcJhjcif; jzpfayonf/

1956 ckESpf csif;a&;&m

0efMuD; OD;Zm[JvsefvufxufwGif

csif;a&;&maumifpDrS csif;trsdK;om;

aeY usif;yonfhaeY&ufudk ygvDref

usifhpOfESifhtnD aqG;aEG;MujyD;rS

&ufajymif;a&TY&ef qHk;jzwfcJhMuonf/

olOD;aqmifaom csif;a&;&maumifpD

onfvnf; csif;trsdK;om;aeYtm;

y,fzsufjcif;r[kwfay/ csif;trsdK;

om;aeYusif;yonfh aeY&uftm;

ajymif;vJjcif;omjzpfonf/ 1958

ckESpfwGif OD;xefvsef;onf csif;a&;

&m0efMuD;jzpfvmjyD; olrJqG,fay;cJh

onfhtwdkif; csif;trsdK;om;aeYudk

azazmf0g&Dv 20 &ufaeYodkY jyefvnf

owfrSwfvdkufonf/ xdkaemuf

awmfvSefa&;aumifpD wufvmaom

tcg csif;trsdK;om;aeYtm; 0daoo

wdkif;aeYodkYajymif;vJ&ef BudK;yrf;rI

rsm;jzpfay: vmcJhonf/

c si f ;trs d K ;om;ae Ytm;

vGyfvyfa&;umv csif;trsdK;om;

acgif;aqmifrsm; qHk;jzwfMuonfh

twdkif;om &Sdoifhonf[k ,HkMunf

rdygonf/ emrnfajymif;jcif;? rdrd

wdkYEdkifiHa&;OD;wnf&mbufodkY trsdK;

om;aeYtm; ac:aqmifjcif;rsm;

rjyKvkyf&ef ta&;MuD;onf[k pma&;

ol ,HkMunfrdygonf/

csif;trsdK;om;aeYtm; aysmf&TifpGm

qifEGJEdkifMuygap/

References: 1. Documents from National

Archive Department, Yangon. 2. Chin National Day by Hrangtar Nawnkhar. Hrangtar Nawnkhar conducted a thorough research on this topic. He quoted mostly from Yangon, National Ar-chive Department, Chin Files at Historical Research Centre, Yangon le University Historical Research Center, Yangon. 3. U Vum Thu Maung speech published in the Falam Centenary Magazine. 4. U Vum Thu Maung Memoir written in 1964.

5. Private Archives.

ay;&ifawmh udk,fh&GmeJUudk,fausmif;

aumif;aumif;wufvdkU&jyD/ csif;awmif

vdkrsKd; ta0;BuD; oGm;wufp&mrvdkawmh

bl;/ olrsm;&GmrSm 8wef;avmufxdoGm;

wuf&wJh uav;awGu udk,fh&GmrSm 8wef;

xdzGifhjyDqkdawmh udk,fh&GmeJUudk,fwufvkdU

&jyDaygh/ ynma&;u ydktm;aumif;vm

rSmayghaemf” vdkU qufajymygw,f/

ausmif;tqifhjrSih fwifrIudk

2017-2018ynmoifE Sp ftwGi f ;

vkyfaqmifoGm;rnfjzpfjyD; vkdtyfvQif

ausmif; aqmiftopfawGwdk;csJUrIudk

tpdk;&xHwifjyjyD; qufvufvkyfaqmif

oGm;r,fvkdU od&ygw,f/

2017-18 ynmoifESpfrSm

pm (11) rS csif;jynfe,frSm&SdwJh ausmif; 100 0ef;usifudk

tqifhjrSifhwif&ef vkyfaqmifae tquf

csif;jynfe,f? uefyufvufjrdKUe,ft

wGif;rS tqifjrSifhwifzkdU vdktyfaMumif;

0efBuD;XmeodkU wifjyxm;onfh ausmif;

aygif; 11ausmif;&SdjyD; txu (cGJ)rS

txu wpfausmif;? tvu (cGJ)rS

tvu oHk;ausmif;? trurS rlvGef

oHk;ausmif;? tru (cGJ)rS tru

av;ausmif;&Sdygw,f/

yvuf0jrdKUe,ftwGif;rSmrl

tvu rS txu (cGJ) ESpfausmif;?

tvu (cGJ) rS tvu 12ausmif;? rlvGefrS

tvu (cGJ) ig;ausmif;? trurS rlvGef

ig;ausmif; ESifh tru (cGJ)rS tru 16

ausmif;&Sdw,fvdkU csif;0efBuD;&JU ajymjy

csuft& od&ygw,f/ mizzima

csif;trsKd;om;aeUusif;y&ef tqifoifhjzpfaejyD[k

csif;jynfe,f0efBuD;ajym

07 azazmf0g&Dv 2017

azazmf0g&Dv 20&ufwGif

csif;jynfe,f? zvrf;jrdKUü usif;y

rnfh csif;trsKd;om;aeUtwGuf tqif

oifh jzpfaejyD[k csif;jynfe,f

pnfyifom,ma&;? vQyfppfESifh

pufrI0efBuD; qvdkif;tdkufZufcifu

rZÑdrudk ajymygw,f/

csif;trsKd;om;aeUESifhtwl

zvrf;jrdKUwnfESpf 125 ESpfjynfhudk

vnf; wGJzufusif;yoGm;r,fvkdU

od&ygw,f/ csif;trsKd;om;aeUyGJ

twGuf te,fe,ft&yf&yfrS vm

a&mufMur,fh {nfhonfrsm;twGuf

vnf; zvrf;jrdKUe,frSm&SdwJh wnf;cdk

cef;awGudk {nfhonfawG wnf;cdka&;

tqifajyap&ef OD;pm;ay;vkyfaqmif

aew,fvdkUvnf; ajymygw,f/

“'DyGJtwGif;rSm tm;upm;

jydKifyGJwdkU jycef;wdkU 'gawGudkvnf;

pnfpnfum;um; odkufokduf0ef;0ef;

jzpfatmif vkyfaewmaygh/ jrdKUxJrSm

oGm;a&;vma&; tqifajyatmif

vnf; vrf;csJUwm vdktyfwJh wnf

aqmufrIawG vkyfwm 'gawGvnf;

vkyfaeygw,f”[k 0efBuD; qvkdif;

tkdufZufcifu ajymygw,f/

,cifESpfu csif;trsKd;om;

aeUudk csif;jynfe,frif;wyfjrdKUrSm

jyKvkyfcJhjyD; vmrnfhESpfwGif csif;

jynfe,f awmif;ydkif;&Sd jrdKUe,f

wpfckckwGif usif;yjyKvkyfoGm;rnf

[k od&onf/ mizzima

“'DyGJtwGif;rSm tm;upm;jydKifyGJwdkU jycef;wdkU 'gawGudkvnf; pnfpnf

um;um; odkufokduf0ef;0ef;jzpfatmif vkyfaewmaygh/ jrdKUxJrSm

oGm;a&;vma&; tqifajyatmifvnf; vrf;csJUwm vdktyfwJh

wnfaqmufrIawG vkyfwm 'gawGvnf;

vkyfaeygw,f”

Page 12: csif;trsKd;om;tqifhEkdifiHa&aqG;aEG;yGJ xefwvefjrdKUwGif ... · 4 - KNT News Journal Local News February 2017 - Vol.V No.2 THE KHONUMTHUNG NEWS JOURNAL Editorial Board

KNT News Journal Entertainment February 2017 - Vol.V No.2 - 13

atmfpumqkay;yGJtm; pDpOfolrsm;rS tEkynmvGwfvyfcGifhtwGuf awmif;qdkMu

atmfpumqkay;yGJ pDpOfonfh

tzGJUtpnf;\ xdyfoD;ydkif;u jyD;cJhaom

wevFmaeUü uGJjym;jcm;em;rIESifh vGwf

vyfpGmazmfjyEkdifcGifhtwGuf awmif;qdk

cJhjyD; tar&duefjynfaxmifpkonf urÇm

wpf0ef;rS tEkynm&Sifrsm;\vrf;aMumif;

xJodkU twm;tqD;rsm;udk csrxm;oifh

aMumif;ajymcJhonf/

vIyf&Sm;rI"mwfyHkESifhodyÜHtu,f

'rD\ OuúXjzpfol&SmvDbGefeDtdkif;qdkuf

u atmfpumqktwGufvsmxm;jcif;

cH&aomrif;om;rsm;ESifh &kyf&SifzefwD;

ol pkpkaygif; 165OD;tm; ,aeUurÇmwGif

tekynmvGwfvyfcGifhtwGuf &kef;uef

ae&jyD; 1950 ckESpfrsm;u uGefjrLepf

qefUusifa&;twGuf trnfysufpm&if;

oGif;cHcJh&aom tcsdefESifh EIdif;,SOfMunfh

rnfqdkygu ta&;wBuD; tajctaeodkU

ydkrdka&muf&SdvmjyDjzpfaMumif; ajymcJhonf/

qktwGufvsmjcif;cH&onfh

tEkynm&Sifrsm;tm; bDAmvDa[;vfü

rdefUcGef;ajymMum;pOfwGif tdkif;qufu

tcef;xJrSm&Sdaom cHktvGwfawG[m

a&mufrvmEkdifaom tEkynma&;

wufMuGvIyf&Sm;olawG&JU cHkawGjzpfyg

w,f[k ajymcJhonf/

The Salesman Zmwfum;jzifh

EkdifiHjcm;bmompum;ajym taumif;

qHk;&kyf&SifqktwGuf vsmxm;cH&aom

tD&ef'g&dkufwmzm[m'DESifh rif;orD;

wm&memtvD'GwfpfwDwdkUonf a':e,f

x&rfh\ rGwfpviftrsm;pk aexkdif&m

EkdifiHrSolrsm;tm; c&D;oGm;vmcGifh ydwf

yifonfhtrdefUudk qefUusifonfhtae

jzifh tu,f'rDqkay;yGJ tm;oydwfarSmuf

cJhMuonf/ qD;&D;,m;jynfolrsm;tm;

u,fwifonfh apwemh0efxrf;rsm;ta

Mumif; rSwfwrf;&kyf&Sif&dkuful;xm;onfh

olrsm;onfvnf; atmfpumqktwGuf

vsmxm;jcif;cH&aomfvnf; avmhpftdef

*s,fvdpfodkU ta&mufvmcJh &eftwGuf

tcuftcJrsm; &ifqdkifae&onf/ mizzima

rif;orD;tif*svDem*sKdvDu a':e,fx&rfh\ c&D;oGm;vmcGifhydwfyifrItm; a0zefjypfwif

vlUtcGif hta&;tm;ay;ol

rif;orD;tif*svDem*sKdvDonf tar&d

uefor®wa':e,fx&rfh\ rGwfpvif

trsm;pk aexkdif&mwdkif;jynfrsm;rS c&D;

oGm;olrsm;tm; vma&mufcGifhydwfyif

jcif; txl;trdefUonf tm;enf;aom

'ku©onfrsm;tm; emusifxdcdkufap

EkdifjyD; tpGef;a&muf0g'udk tm;ay;vkduf

jcif;jzpfonf[k jyD;cJhaom ,raeUu

ajymcJhonf/

'ku©onfrsm;twGuf urÇmh

ukvor*¾r[mrif;juD;&Hk;rS txl;

oHwreftjzpf wm0efxrf;aqmifae

aom *sKdvDu x&rfh\ emrnftm; wdkuf

&dkufajymMum;a0zefcJhjcif; r&Sdaomf

vnf; bmomw&m;udk tajcjyKícGJjcm;

qufqHjcif;onf rD;ESifhupm;jcif;om

jzpfonf[k olr\ tjriftm; e,l;

a,mufwdkif;rfodkU ajymcJhonf/

atmfpumqk&SifESifh uav;

ajcmufOD;rdcifjzpfol*sKdvDu “usr&JU

om;orD;awG[m EkdifiH&yfjcm;rSmarG;zGm;

cJhwm jzpfayr,fh tar&duefEkdifiHom;

jzpf&wmudk *kPf,laeMuolawGyg”

[kajymcJhjyD; olr&JU EkdifiH[mvHkjcHKrI&Sd

zkdU vdktyfaMumif; ,HkMunfaomfvnf;

qHk;jzwfcsufrsm;udk tcsuftvuf

awGtay:rlwnfí qHk;jzwf&rSmom

jzpfjyD; taMumufw&m;tay: tajccH

í qHk;jzwf&rSm r[kwfaMumif;vnf;

ajymcJhonf/

x&rfh\ txl;trdefUt&

tD&ef? tD&wf? vpfAsm;? qdkrmvD,m?

ql'ef? qD;&D;,m;ESifh ,DrifwdkUrS EkdifiH

om;rsm;tm; tar&duefjynfaxmifpk

twGif;odkU &ufudk;q,fcefU r0ifa&muf

&ef wm;jrpfxm;onf/ 'ghtjyif 'ku©

onfac:,ljcif; tpDtpOftm; &uf 120

cefU qdkif;iHhxm;jyD; qD;&D;,m;rS 'ku©

onfrsm;ac:,ljcif;tm; vHk;0wm;jrpf

xm;onf/ mizzima

touf 100jynfharG;aeUyGJtwGuf oDcsif;acGopf

jzefUcsdrnfh jAdwdeftqdkawmf Am&mvif;

jAdwdef*EÅ0iftqdkawmf Am&m

vif;onf olr\ touf100jynfh

arG;aeUyGJtm; rmpwmoDcsif;acGopf

jzefU csDjcif;jzifh qifETJoGm;zkdUjyifqifxm;

jyD; xdk*EÅ0ifoDcsif;acGopfonf ppfwGif;

umvuwnf;u oDcsif;qdkcJhonfh tqdk

awmf olrtwGufawmh jAdwdeft,fvf

brfZ,m;ü yxrOD;qHk;&mjynfh tqdk

awmfwpfOD;\ tacGjzpfvmrnfjzpfonf/

“Forces sweetheart” [kvlod

rsm;onfh olronf “Vera Lynn 100” [k

trnfay;xm;aom “We’ll Meet Again”

ESifh “Sailing” ponfhaygufoDcsif;rsm;

yg0ifonfh rmpwmtacGtm; olr\

&mjynfharG;aeU ra&mufcifoHk;&uftvdk

rwfv 17&ufaeUü jzefUcsDoGm;zdkU pDpOf

xm;ygonf/

“y&dwfowfrsm;[m ESpfaygif;

rsm;pGmtMumu oDcsif;awGudk BudKufESpf

oufaeqJjzpfw,fqdkwmudk Mum;&

wm tvGefudk0rf;omrdjyD; [dk;tcsdefawG

wkef;u cHpm;csufawGudk jyefcHpm;rdyg

w,f” [k olruajymcJhonf/

“usGefr[m tqdkawmfwpf

a,muftaeeJU usGefrtvkyfudk usGefr

vkyfwmyg/ usGefr&JUoDcsif;awGudk yHkpH

topf awGeJU tvGefudk em;0ifcsKdpGmjyef

vnfem;qif&wm[m usGefrtwGuf

awmh wu,fhudk &ifoyf&IarmzG,f&m

awGygyJ” vkdU olru qufajymcJhonf/

mizzima

rDvefjrdKUrSm cspfoleJU

twl aysmfyg;aewJh

c&pfpwif;pwD;0yf

Twilight Zmwfum;eJU atmif

jrifrIawGudk &,lcJhEkdifwJh rif;orD;acsm

c&pöwif;pwD;0yf[m olUudk,fol les-bian vkdU cH,lxm;wmMumjrifhcJhygjyD/

tckawmh olr[m cspfoljzpf

wJh pw,fvmrufZf0JvfeJUtwl vuf

wGJvsuf&SdjyD; olwdkUESpfa,muferf;aewJh

yHk&dyfawGudk rDvefjrdKUu avqdyfrSm

ygy&mZDawGu trdt&&kduf,lxm;Ekdif

cJhygw,f/

c&pöwif;[m qHyifudk taemuf

vef Bomber *sufuufteufa&mifudk

0wfqifxm;wJh tjyif aeumrsufrSef

wpfvufudkvnf; wyfxm;wmaMumifh

olUyHkpHMunfh&wmuawmh vHk;0 a,musfm;

av;qefaecJhygw,f/

pwD;0yfeJU rufZf0JvfwkdU[m

rESpfu arvwnf;u wGJckwfaeMu

wmjzpfjyD; c&pöwif;[m rufZf0JvfeJU

rawGU qHkcifrSm aumifrav;aygif;rsm;

pGmudk 'dwfvkyfcJhwmyg/ c&pfpwif;[m

Twilight rif;om;acsm a&mbwf ywf-

wifqefeJU vrf;cGJjyD;wJhaemufrSm tckvdk

yHkpHjzpfoGm;wmvnf; jzpfygw,f/

opfxl;vGif

rmv0DrS uav;ESpfOD;tm; arG;pm;&ef

rufa'gem; cGifhjyKcsuf &&SdcJh

e mrn f au s m ftq d k awm f

rufa'gem;tm; rmv0DEkdifiHrS uav;

ESpfOD;udk arG;pm;&efcGifhjyKvkdufjyDjzpf

aMumif; w&m;&Hk;rS ajyma&;qdkcGifh&Sdol

wpfOD;rS aMunmcJhygonf/

tqdkyg cGifhjyKcsuftm; rmv0D

EkdifiHawmfw&m;&Hk;rS jyD;cJhaom wevFm

aeUu xkwfjyefaMunmcJhjcif;jzpfonf/

tqdkawmfrufa'gem;onf

t&ifwkef;uvnf; tmz&duEdkifiHrS

uav;ESpfOD;tm; arG;pm;cJhzl;jyD; 4if;wdkU

rSm 2006ckESpfwGif arG;pm;cJhaom a';Apf

trnf&Sd a,muFsm;av;wpfOD;ESifh 2009

ckeSpfwGif arG;pm;cJhaom rmpD trnf&Sd

rdef;uav;wpfOD;wdkU jzpfMuonf/

rmv0D*sL&DtzGJUrS ajyma&;

qdkcGihf&Sdol trfvef*gtrfblvmu

vDvGef0D&Sdw&m;&Hk;wGif tqdkyg cGifhjyK

rdefUtm; ay;tyfcJhcsdefü rufa'gem;onf

&Hk;awmftwGif;ü &SdcJhaMumif; twnfjyK

cJhonf/

“usaemfwdkUolrudk cGifhjyKrdefU

ay;cJhwJhtcsdefrSm olr[m &Hk;awmfxJrSm

olr\a&SUaersm;ESifhtwl &SdaecJhygw,f”

[k rpöwmtrfblvmu ajymcJhonf/

j y D ; c J h a o m v u v n f ;

rufa'gem;onf rmv0DEdkifiHrS uav;

ESpfOD;tm; arG;pm;awmhrnfqdkaom

owif;rsm;udk rmv0DEdkifiHodkU &efyHkaiG

udpöjzifh tvnftywfvma&mufpOf

wGif jiif;qefcJhzl;ygonf/ mizzima

Page 13: csif;trsKd;om;tqifhEkdifiHa&aqG;aEG;yGJ xefwvefjrdKUwGif ... · 4 - KNT News Journal Local News February 2017 - Vol.V No.2 THE KHONUMTHUNG NEWS JOURNAL Editorial Board

14 - KNT News Journal Article February 2017 - Vol.V No.2

139 Oya'twdkif; bk&ifcHpHepfjzifh

tkyfcsKyf&efjzpfonf/ csif;awmifwef;

udk ajcukwf,lvsuf jAdwdoQtpdk;&

tm; trsKd;rsKd;jzifhwdkuf0ifaeaom OD;

0r®ol;armif;udk (emrnf ysufpm&if;) EkdifiH

awmfykefukefoltjzpf (&efolawmftrSwf

-1)pm&if;wGif xnfhoGif;í zrf;rdoludk

(5000) usyf? tao&acgif;jzwf,l

vmoltm; qkaiG (1000) usyfay;rnf

[k a&;qJGí aemufajymifjyD; t*Fvdyfrsm;

,laqmifvmMuonf/1943Zlvkdifv

(25) &ufwGif ocifatmifqef;onf

Adkvfvif;ESifh &Jabmf[kef;avmtGrfudk

OD;0r®ol;armif;xH apvTwfí wdkif;(7)

A d kvfr S L ;atmifwyfE Si f hy l ;aygi f ;í

qufvuf awmfvSef&ef wm0efay;onf/

OD;0r®ol;armif;onf 1945

rwfvwGif zufqpfawmfvSefa&;jyD;qkH;

ojzifh csif;trsKd;om;bDtdkifat wyf

rawmf(372)a,mufudkArmhvGwfvyf

a&;wyfrwmfodkU oGwfoGif;cJhonf/

AdkvfcsKyfatmifqef;onf zufqpfawmf

vSefa&;qkH;cef;wdkifí jyef0ifvmaom

jAdwdoQwdkU\ &efoltrSwf-1 owfrSwf

cHí touftEÅ&m,fBuD;rm;vSaom

OD;0r®ol;armif;xH csif;trsKd;om; Adkvf

ausmfOD;ESifh &Jabmf (4)a,muf jzifh

tac: vTwfvdkufonf/ OD;0r®ol;armif;

onf avmif;0pfvrf;&Sd jynfolU&Jabmf

XmecsKyfwGif &du©m rSL;wm0efjzifhaepOf

olaetdrfBuD;yg tdrfwpfvkH;pmysOfykHESifh

tdrfxJypönf;avSmifydwf rD;wif&IdUjcif;

cH&ojzifh umvwefzdk; usyfESpfaomif;

cefU qkH;&SlH;onf/ 1946 ZEé0g&DvwGif

zqyv tzJGUcsKyfBuD;odkU 0ifa&mufcJh

aom csif;trsKd;om; acgif;aqmif OD;

0r®ol;armif;u OD;aqmifí 0r®ol;&Gm

wGif vlxknDvmcH BuD;w&yfusif;y

jyKvkyfum rdrdudk,fwdkif OuúXtjzpf

aqmif&GufjyD; OD;uD,dkref; ([m;cg;)?

OD;uD;azvdef;? OD;tGrfedef? ODrem;uD;?

OD;vdef;a*? OD;[kef;idkif;wdkU trIaqmif

rsm;tjzpfyg0ifaom csif;awmif zqy

vudkzJGUpnf;Muonf/ jAdwdoQwdkU\

puúLjzL tkyfcsKyfrIpDrHudef;udk 1946

ZGefv (29) &ufaeUwGif wdkif;&if;om;

aygif;pkH vlaygif;wpfaomif;ausmf

wufa&mufaom vlxktpnf;ta0;

yJGBuD;rS uefUuGufqE´jyMuonf/

xdkUaMumifh jAdwdoQwdkUonf

1946 ckESpf? Mo*kwfv (4) &ufaeUwGif

bk&ifcH a':refprpftm; tajctaet&

t*FvefodkUjyefac:um olUae&mwGif

bk&ifcHopfjzifh jrefrmEkdifiHjyóemrsm;

udk ajz&Sif;ay;a&;twGuf qm[l; b&efU

udk t*Fveftpdk;&odkUvTwfonf/

1945 Mo*kwfv (19) &ufaeU

wGif AdkvfcsKyfatmifqef;onf wdkif;&if;

om;acgif;aqmifrsm;? toif;ol toif;

om;rsm;? toif;tzJGUESifh EkdifiHolEkdifiH

pm (8) rS e,fcsJJUawmfvSefaom csif;trsKd;om;aeU tquf

om;rsm;yg0ifonfh aeol&defnDvmcH

BuD;wpf&yfudk &efukef uefawmfBuD;

apmif;&Sd (aeol&defpuf&kHBuD;)twGif;ü

BuD;us,fcrf;em;pGm usif;yvdkufMu

onf/ xdknD vmcHodkU OD;0r®ol;armif;

wufa&mufí awmifwef;rsm;udk,fpm;

jrefrmEdkifiHvGwfvyfa&;tqdkudk wifoGif;

cJhonf/ 1946 ZEé0g&Dv (20)&ufaeU

wGif a&TwD*kHtv,fypö,Hüusif;yaom

zqyv tzJGUcsKyf nDvmcHodkU OD;0r®ol;

armif;udk,fwdkifwufa&mufí jrefrm

EdkifiHvGwfvyfa&;tqdkudk csif;trsKd;om;

rsm;udk,fpm; axmufcHwifjycJhonf/

1946 pufwifbmv (26) &ufwGif

vef'efjrdKU&Sd jAdwdoQA[dktpdk;&\

nTefMum;csuft& AdkvfcsKyfatmifqef;

tpdk;&tzJGUudk tmPmvTJajymif;ay;tyf

onf/ xdktcsdefwGif rpöwmtufwvD

acgif;aqmifaom tpdk;&u t*Fvef

EdkifiHtkyfcsKyfaecsdefjzpfí 'DZifbm (20)

&ufwGif ArmhvGwfvyfa&;twGuf aqG;

aEG;&ef AdkvfcsKyfatmifqef;udk zdwfMum;

onf/1947ZEé0g&Dv(13)&ufrS(27)

&ufaeUtxd nSdEdIif;í atmifjrifpGm

jyD;qkH;cJhonf/

jAdwdoQwdkUonf ajrmufydkif;

csif;awmifwGif ajcukwf,ltrmcHwnf

aqmufa&;twGuf yxrurÇmppf jyD;qkH;

onfESifhwqufwnf; uav;rS tdEd´,

e,fpyf arma&;jrdKUtxd (96) rdkif uwÅ&m

vrf;wl;azmufjcif;? 'kwd, urÇmppf

twGif; uav;rS wD;wdef? wGef;ZHudkjzwf

í tdEd,e,fpyf usDcg;odkU ajrom;vrf;

wl;azmufjcif;rsm; jyKvkyfcJhonf/ þ

onfwdkUudk taMumif;jyKí 12-2-1947

&ufwGifusif;yonfh yifvkHnDvmcHwGif

awmifay: ajrjyefUwcsdefwnf; vkH;0

vGwfvyfa&;twGuf csif;awmifudk,fpm;

jyK zvrf;rS OD;vI&frIef? [m;cg;rS OD;uD,dk

ref;? wD;wdefrS OD;awmifZcyfwdkU vuf

rSwfa&;xdk;cJhMuonf/ 1947 {jyDv (7)

&ufwGif wdkif;jyKjynfjyK vTwfawmf

a&G;aumufyJGusif;yí zJGUpnf;ykHtajccH

Oya'udk 9-6-1947 rS 24-9-1947 &uf

txd vTwfawmfü a&;qJGtwnfjyKMu

onf/ Oya' tcef;aygif; (14) tydk'f

aygif;(234)&Sdonfhteuftcef;(5)

tydk'f 156-197 ESifh 198 t& csif;

0daoowdkif;ESifh csif;aumifpDjzpfay:

vmonf/1947rwfv(3)&ufrS(5)

&uftxd csif;-Arm cspfMunfa&;

nDvmcHudk xD;vif;jrdKUü pnf;um;

odkufjrdKufpGm usif;yum txdrf;trSwf

ausmufwdkifudk ordkif;0ifpdkufxlcJhMu

onf/ ArmzufrS AdkvfcsKyfatmifqef;

udk,fpm; 'D'kwfOD;bcsKd acgif;aqmifí

vlaygif;ajcmufaxmifcefU wufa&muf

í csif;trsKd;om;rS OD;0r®ol;armifacgif;

aqmifum vlxkig;axmifcefU pkpkaygif;

wpfaomif;cefUwufa&mufcJhonf/

1948 azazmf0g&Dv (20) &uf

aeUwGif csif;awmif? zvrf;jrdKUü vl

aygif;ig;axmifausmf wufa&mufaom

nDvmcHü EkdifiHawmf0efBuD;csKyfESifh csif;

a&;&m0efBuD;udk,fwdkifwufa&mufí

jrefrmEkdifiHvkH;0 vGwfvyfa&; &aMumif;

aMunmjcif;? jynfolUvTwfawmfudk,f

pm;vS,fwpfOD;rS wdkufolBuD;rsm;\

AsK&dkua&pD tkyfcsKyfa&; pHepfy,fzsuf

í 'Drdkua&pDtkyfcsKyfa&;,EÅ&m;jzifh

tpm;xdk;tkyfcsKyf&ef tqdkwifoGif;

jcif;ESifh vlrsKd;pk vTwfawmfudk,fpm;vS,f

wpfOD;rS axmufcHí twnfjyKjcif;wdkU

udk ordkif;0if rSwfwrf;wifcJhonf/ 1947

ckESpf? Zlvdkif (19) &ufwGif acgif;aqmif

BuD;rsm;vkyfBuHcH&jcif;? 1948 rwfv

(28) &ufwGif ocifoef;xGef; ESifh ocif

pdk;acgif;aqmifaom uGefjrLepfygwD

vufeufudkif awmcdkykefuefjcif;? 1949

azazmf0g&Dv (1) &ufaeUwGif u&if

wyf&if; cJGxGufykefuefjcif;ponfh

jynfwGif;ppfrD; t&Sdef jrifhwufaecsdef

jzpfonf/

csif;a&;&m0efBuD;\ vTwfawmf

ESpf&yfpkHnDtpnf;ta0;wGif aqG;aEG;

nSdEdIif;í wnDwnGwfwnf; oabmwl

qkH;jzwfxm;aom (e,fcsJUawmfvSef

aom csif;trsKd;om;aeU) udk 1950 ckESpf?

azazmf0g&Dv (20) &ufaeUwGif rif;wyf

jrdKUü yxrtBudrftjzpf pnf;um;

odkufjrdKufpGm usif;ycJhonf/ EdkifiHawmf

0efBuD;csKyfESifh csif;a&;&m0efBuD;wdkU

wufa&mufí EdkifiHawmfor®wESifh

jynfe,f0efBuD;wdkUu o0PfvTmrsm;

ay;ydkUMuonf/ xdkaeUudk tpJGjyKí jrefrmh

pG,fpkHMurf; twJG(2) csif;vlrsKd; pmrsufESm

(395)wGifazazmf0g&Dv(20)&ufaeU

udk ‘csif;trsKd;om;aeU’ [k jynfaxmifpk

tpdk;&u todtrSwfjyKxm;avonf/

csif;trsKd;om;aeU\ tESpfcsKyftaMumif;

cHtcsuf(3)csuf&Sdygonf/

(1)crnz\23-11-1938&ufuef

yufvufoydwfaMumifh 20-2-1939

&uf tzJGUacgif;aqmif (9) OD; zrf;qD;

tusOf;csKyfcH&jcif;udk25-2-1939&uf

wGif ol&d,owif;pmü ‘awmfvSefa&;

tp csif;awmifu’ [k a&;om;azmf

jyjcif;?

(2) 1940 ZGefv (1)&ufwGif a'gifhBuD;

w&m;yJGü csif;awmif (crnz) EdkifiHa&;

vIyf&Sm;rItaMumif; a[majymonfh

twuf ocifatmifqef;udk 0&rf;xkwf

&mu &JabmfokH;usdyfrS vGwfvyfa&;

tusKd;quf jzpfay:vmjcif;/

(3) jrefrmEdkifiHvGwfvyfa&;twGuf

csif;udk,fpm;vS,f (3)OD;rS yifvkHnD-

vmcHwGif vufrSwfa&;xdk;jcif;ESifh 20-

2-1948 &uf zvrf;nDvmcHwGif wdkuf

olBuD;rsm;\ AsK&dkua&pDtmPm&Sif

tkyfcsKyfa&;pHepf &yfpJaMumif; aMunm

jcif;wdkUjzpfonf/ 1957 azazmf0g&Dv

(20)&uf e0rtBudrfajrmuf csif;trsKd;

om;aeUudk csif;a&;&m 0efBuD;rS (yef;aeU)

[k pdwful;,OfowfrSwfí &efukefESifh

rEÅav;wuúodkvfrS csif;ausmif;om;rsm;

u qE´jyuefUuGufMuojzifh csif;trsKd;

om;aeUtjzpf jyefvnfusif;yMuonf/

1966 wGif azazmf0g&Dv (20)

&ufaeUudk a'oygwDOD;aqmifrIjzifh

csif;OD;pD;tzJGUu ‘csif;0daoowdkif;aeU’ tjzpf ajymif;vJowfrSwfcJhonf/ yJGaeU

wGif txl;zdwfMum;jcif;cH&aom OD;0r®

ol;armif;u tcrf;tem;wGif wpfwdkif;

jynfvkH;u toufaoG;acGs;ajrmufrsm;

pGmjzifh &if;,lcJhaom ‘trsKd;om;vGwf

vyfa&;atmifyJGaeU’ udk vG,fvifhwul

t"dyÜg,frJhpGm ajymif;vJowfrSwfjcif;cH

&onfudk 0rf;enf;aMuuJG&ygaMumif;

aemufqkH; rdefUcGef;acGscJhonf/ olUtm;

csD;jrSifhay;tyfaom *kPfjyKvufaqmif

rsm;udkvnf;vufrcHbJ23-2-1966

&ufaeU tjyefc&D;wGifum;arSmufí

yJGcsif;jyD;uG,fvGefcJh&onf/ xdkjzpf&yf

tay: rauseyfMuaom EkdifiHa&; orm;

a[mif; rsKd;cspfyk*¾dKvfwdkUu tusKd;

taMumif;jyefvnfwifjyí rlvusif;y

onfhtwdkif; ‘csif;trsKd;om;aeU’ qufvufusif;ycGifh &cJhonf/

1973ckESpfzGJUpnf;tkyfcsKyfykH

tajccHOya’wGif csif;trsKd;om;aeUudk

csif;jynfe,faeUtjzpf ajymif;vJ owf

rSwf&ef wifjya&;qJGonfhtpDtpOfudk

rwlyDjrdKUe,f jynfolUvTwfawmfudk,f

pm;vS,f (trwfa[mif;) OD;refvsef;

u uefUuGufí rlv csif;trsKd;om;aeU

tjzpf qufvufusif;ycGifh&jyefonf/

wzef2003azazmf0g&Dv(20)&ufaeU

udk csif;jynfe,faeUtjzpf csif;jynf

e,f0efBuD;tzJGUu trdefUtmPmjzifh

wnf;MuyfpGm nTefMum;vmojzifh trsKd;

om;aeUrSm w’*F&yfem;cJh&jyefonf/

odkU&mwGif 9-12-2012 &ufwGif jynf

axmifpkor®wjrefrmEdkifiHawmf tpdk;&

ESifh (CNF) csif;trsKd;om;wyfOD;wdkU

wwd,tBudrfajrmuf jidrf;csrf;a&;aqG;

aEG;yJGwGif azazmf0g&Dv (20)&ufaeU

csif;trsKd;om;aeUudk ESpfpOfusif;ycGifh

jyefvnf&&Sdjcif; onf ordkif;armfuGef;

wif&rnfyifjzpfonf/

txl;ojzifh csif;trsKd;om;aeU

udk ‘awmfvSefa&;tp csif;awmifu’ [k

jrefrmhvGwfvyfa&;\ uGif;quf jzpf

onfudk tusKd;rjrifbJ vlrsKd;a&;ESifh twÅ

*kPfj'yftawG;aygufaom taMumif;

w&m;aMumifhom ay:wcg jrSyfwvSnfh

jzpfcJh&onf/ rnfokdUqkdap bdk;bGm;

abbDtqufqufu aoG;acsmif;pD;

rsuf&nftdkifcJh&onfh (e,fcsJUawmfvSef

aom csif;trsKd;om;aeU)onf urÇm

wnfoa&GU wnfapaMumif; qkawmif;

wifquf tyfygonf/

Page 14: csif;trsKd;om;tqifhEkdifiHa&aqG;aEG;yGJ xefwvefjrdKUwGif ... · 4 - KNT News Journal Local News February 2017 - Vol.V No.2 THE KHONUMTHUNG NEWS JOURNAL Editorial Board

KNT News Journal Sports February 2017 - Vol.V No.2 - 15

urÇmhzvm;twGuf wpfywfudk a':vmoef; 500

tukefuscHjyifqifaewJh umwm

2022 urÇmhzvm;jydKifyGJudk

tdrf&SiftjzpfvufcHusif;ycGifh&&Sdr,fh

umwmEkdifiHuawmh olwdkU&JU tm;upm;

uGif; wnfaqmufrIeJU wpfjcm;aom

0efaqmifrIawGtwGuf wpfywfudk

a':vmoef; 500 txd tukefuscHjyD;

jyifqifaew,fvdkU od&ygw,f/ tHhMo

p&maumif;wJh bwf*sufudk toHk;jyKjyD;

tckvkdjyifqifaewmygvdkU ajyma&;

qkdcGifh&Sdol tvD&Sm&Dzft,fvftrfr'Du

ajymygw,f/

“usGefawmfwdkU&JU toHk;p&dwf

u wpfywfudk a':vmoef; 500 avmuf

&Sdaew,f/ wpfywfudk 'Dtwdkif; oHk;oGm;

jyD; aemufxyfav;ESpftxd 'Dtwdkif;

qufoGm;rSmyg/ 2022 ckESpfrSm taumif;

qHk;jzpfaer,f? tqifoifh jzpfaerSmyg”

vdkU ajymMum;oGm;wmyg/

a&eHolaX;EkdifiHuawmh 2022

urÇmhzvm;twGuf a':vm bDvsH 200

txd oHk;pGJoGm;zdkU tqifoifhjzpfaejyD;

olwdkU&JU ya&m*sufawG[m tm;upm;

uGif;awGomruyJ aq;&HkkopfawG?

avqdyfopfawGeJU vrf;opfawGudk

wnfaqmufzdkU&SdaewmaMumifh tckvdkyJ

aiGaMu;ukefusrIrsm;jym;aewmyg/

'ghtjyif umwmEkdifiH[m 2022 urÇmh

zvm;twGuf ukefusp&dwf&JU 90 &mEIef;

txd ay;acsjyD;jzpfw,fvkdU trfrm'Du

ajymygw,f/

usGefawmfwdkU EkdifiHudk vmwJh

olawGtm;vHk;udk wpfjcm;urÇma&muf

oGm;ovdk cHpm;oGm;ap&ygvdrfhr,fvkdU

vnf; xyfavmif;ajymoGm;ygw,f/

umwmurÇmhzvm;uawmh ukefusp&dwf

trsm;qHk; urÇmhzvm; jydKifyGJ wpfck

jzpfvmrSmjzpfjyD; tm;upm;uGif;'DZkdif;

awGuvnf; &ifoyf&IarmzG,f jzpfvm

r,fvkdUvnf; od&ygw,f/ EkdifiHwum&JU

tBuD;rm;qHk;jydKifyGJudk yxrqHk;usif;ycGifh

&wJh umwmEkdifiHuawmh olwdkUtaeeJU

jydKifyGJ usif;ycGihf&a&;twGuf FIFA udk

vmbfxdk;cJhw,fvdkUvnf; owif;awG

xGufcJhygao;w,f/ EdkifiHwumuawmh

t&rf;udk yljyif;wJh &moDOwkaMumifh

'Dvdkae&mrSm rusif;yoifhbl;vkdU a0zefcJh

MujyD; umwmEkdifiHuawmh a0zefoHawG

wdwfqdwfoGm;atmif taumif;qHk;

jyifqifrIawGudk aiGvrf;cif;jyD; rGrf;rH

vsuf &Sdaeygw,f/ opfxl;vGif

b,fy&D;rD;,m;vd*ftoif;u urmÇay:rSm y&dwfowftrsm;qHk;vJ¿

urmÇwpf0ef;u y&D;rD;,m;vd*f

y&dwfowfawGukd vlrIuGef,ufrSm

Follow vkyfxm;MuwJhEIef;xm;eJU wdkif;wm

Munfhr,fqkd&if refcsufpwm,lEkduf

wuftoif;u tm;ay;ol 95oef;ausmf

eJU urÇmhy&dwfowf tiftm; trsm;qHk;

toif;tjzpfeJU &yfwnfaeygw,f/

aemufrSmawmh cs,fvfqD;

toif;refae*sm tefwdkeD,dkuGefwDu

toif;ukdenf;jywJh ig;OD;ajrmuf tDwm

vsHenf;jytjzpf jyD;cJhwJ aEG&moDu

a&mufvmjyD;aemufykdif; cs,fvfqD;

toif;&JU a&yef;pm;rI[mvnf; wpf[kef

xkd; jrifhwufoGm;cJhjyD; Followers aygif; 75oef;txd a&muf&Sdum 'kwd,ae&m

rSm &yfwnfcJhygw,f/

cs,fvfqD;aemufrSmawmh

tm;vHk;xifMuwJhtwkdif;yJ aemufxyf

vef'efuvyfwpfckyJjzpfwJh tmqife,f

toif;u y&dowf 42.5oef;eJU &yf-

wnfaecJhwmyg/ tmqife,fy&dwfowf

trsm;pk[m erlemjy&&if tmz&duEkdifiH

awGrSmawGUEkdifjyD; tDoD,dk;yD;,m;?

uifnm? ,l*EmwkdUvkdEkdifiHawGjzpfw,f

vkdU od&ygw,f/

vl;0pfZfqGm&ufZfupm;cJhwkef;

u a&yefpm;rIydkrdkrsm;jym;vmcJhwJh vDAmyl;

uawmh t&Sdefrusao;yJ y&dwfowf

32.5oef;&Sdygw,f/ 'DEIef;xm;u

refpD;wD;toif;eJU twlwlcefU&Sdwm

vnf;jzpfygw,f/ avhavmrIukd Unibet u abmvHk;toif;awGukd Follow

vkyfxm;wJh Facebook Audience ta&

twGuf ay:rlwnfjyD; qHk;jzwfcJhwmyg/

opfxl;vGif

,ckESpf&moDwGif ref,ltoif;

y&D;rD;,m;vd*fcsefyD,Hjzpf&ef

vkHavmufonfhtiftm;r&Sd[k

armf&if[dk qdk

ref,ltoif;enf;jy armf&if[dk

u ¤if;wdkUtoif;onf ,ckESpfwGif

y&D;rD;,m;vd*fcsefyD,Hqkudk &,l&ef

vkHavmufonfhtiftm;r&S daMumif;

ajymqdkvdkufonf/

‘'DESpfrSm usGefawmfwdkU y&D;rD;

,m;vd*fcsefyD,HrjzpfEdkifygbl;/ 'gu

todtomBuD;yg/ cs,fvfqD;toif;

udk 'D&moDrSm usGefawmfwdkU vdkufrDEdkifzdkU

rjzpfEdkifygbl;/ 'gayrJh tufzfatzvm;?

vd*fzvm;eJU ,l&dkygvd*fzvm; jydKifyGJ

awGrSmawmh usGefawmfwdkU csefyD,Hjzpf

Edkifygao;w,f/ csefyD,Hqkudk &&SdzdkU

usGefawmfwdkU BudK;pm;oGm;rSmyg’ [k

armf&if[dku ajymqdkcJhonf/

xdkUtjyif armf&if[dku tqifh

av;twGif;0ifEdkif&efrSm toif;\

atmifjrifrIESifh wdkif;wmír&aMumif;ESifh

vuf&Sdref,ltoif;wGif atmifjrifrI

&&Sd&ef vkHavmufonfh tawGUtBuHK&ifh

upm;orm;rsm; r&SdaMumif; ajym onf/

‘&moDtukefrSm csefyD,Hvd*f

0ifcGifh&&SdzdkUtwGuf toif;ajcmufoif;

avmufu ,SOfjydKifaeMuwmyg/ tJh'D

toif;awGtm;vkH;[m &moDrpwifcifu

jyifqifrIawG tjydKiftqdkifvkyfcJhMuwmyg/

usGefawmfwdkUtoif;atmif

jrifrI&zdkUtwGuf vuf&Sd vkHavmufwJh

tawGUtBuHK&ifhupm;orm; r&Sdygbl;/

csefyD,Hqkudk &cJhzl;wJh &GefeDeJU um&pfwkdU

avmufyJ&Sdygw,f/ tDA&m[DrdkApfu

csefyD,HqkawGawmh trsm;BuD; &cJhzl;yg

w,f/ 'gayrJh wjcm;uvyfawGeJU &cJh

wmyg/ AvifpD,mqdk&ifvnf; csefyD,H

qkudk &cJhwJhtBudrfu enf;enf;av;yg’ [k armf&if[dku ajymqdkoGm;cJhonf/

mizzima

jynfya&muf taumif;qHk;b,fvf*sD,H

abmvHk;orm;qk uDAif'Db&dkif;&&Sd

refpD;wD;toif;rS touf

25 ESpft&G,f uDAif'Db&dkif;onf y&D;

rD;,m;vd*fjydKifbufcs,fvfqD;toif;

rS [mZufudkausmfum jynfya&muf

taumif;qHk; b,fvf*sD,HabmvHk;

orm;qk &&SdoGm;onf/

'Db&dkif;onf 2015 Mo*kwfwGif

0kzfbwfrSaygif 54 oef;jzifhajymif;vm

jyD;aemuf tDwD[wfwGif vQifjrefpGm

tajcusum b0pwifcJhonf/

trdajrb,fvf*sD,HwGifusif;y

aom a&Tzdeyf Golden Boot qkay;yGJ

tcrf;tem;odkU uGif;v,fupm;orm;

'Db&dkif; wufa&mufcJhjyD; b,fvf*sD,H

vufa&G;piftoif; vufaxmufenf;

jy tGefe&D\ qkay;rIudk udk,fwdkif vufcH

,lcJhonf/

¤if;taejzifh ,if;qkudk

E Sp fE Sp fqufwd ku f&& S d jci f ; jzp f jy D ;

jynfya&muf taumif;qHk;b,fvf*sD,H

vufa&G;pif upm;orm; wpfa,muf

tjzpf oufaojyEdkifcJhonf/

'Db&dkif;onf cs,fvfqD;

upm;orm;ESpfOD;jzpfonfh [mZufESifh

wDabmh aumhwdGKufpf? vDAmyl;vfwdkufppf

rSL; tdk&D*D? pyg; aemufcHvl t,fvf'g

0D&mwdkUudkausmfjzwfjyD; qk&cJhjcif;jzpf

onf/ touf 25 ESpft&G,fupm;

orm;onf vuf&Sd&moDrefpD;wD;toif;

\y&D;rD;,m;vd*fyGJpOf24yGJwGif23yGJ

yg0ifupm; xm;jyD; av;*dk;oGif;,lxm;

onf/ mizzima