ก

ชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร สาระท 3 สารและสมบตของสาร ชดท 1 เรอง ธาตและสารประกอบ ฉบบน จดท าขนเพอใชเปนสอนวตกรรมประกอบการเ รยนการสอนรายวชาวทยาศาสตรพนฐาน (ว22101) ซงมวตถประสงคเพอมงพฒนาผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 ผจดท าไดเรยบเรยงเนอหาความรโดยยดตามหลกสตรแกนกลางการศกษา ขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ซงมเนอหาทเหมาะสมกบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 เพอใหนกเรยนไดใชประกอบการเรยนในหองเรยนและศกษาคนควาเพมเตมดวยตนเอง ชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร ฉบบน ประกอบดวย

ชดท 1 เรอง ธาตและสารประกอบ จ านวน 5 ชวโมง ชดท 2 เรอง การแยกสาร จ านวน 5 ชวโมง ชดท 3 เรอง ปฏกรยาเคมและสมการเคม จ านวน 3 ชวโมง ชดท 4 เรอง มวล พลงงาน กบการเกดปฏกรยาเคม จ านวน 3 ชวโมง ชดท 5 เรอง ปจจยทมผลตอการเกดปฏกรยาเคม จ านวน 3 ชวโมง ชดท 6 เรอง ปฏกรยาเคมตอสงมชวตและสงแวดลอม จ านวน 3 ชวโมง ชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร ชดท 1 เรอง ธาตและสารประกอบ ไดเนนใหนกเรยน

ไดความร ไดฝกปฏบต และสามารถสรางองคความรดวยตนเองได เมอผเรยนฝกปฏบตกจกรรมตามขนตอนทผสอนก าหนดไว จะท าใหผเรยนมการพฒนาดานความร ทกษะดานการสบเสาะหาความร ทกษะดานการคด ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร มคณธรรม จรยธรรมและคณลกษณะอนพงประสงค สามารถน าความรทางวทยาศาสตรไปประยกตใชในชวตประจ าวนได

ผจดท าขอขอบคณผมสวนเกยวของทกทานทใหค าแนะน า ใหค าปรกษา ตรวจสอบความ ถกตองของเนอหา รปแบบของชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร จนท าใหชดกจกรรมการเรยนรฉบบนส าเรจลลวงไดดวยด หวงเปนอยางยงวาชดกจกรรมการเรยนรฉบบนจะเปนประโยชน แกนกเรยนและครผสอนทานอน ๆ ทน าไปใชในการพฒนาการเรยนการสอนใหมประสทธภาพตอไป

อรวรรณ สระทองอย

ข

หนา

ค ำน ำ ก สำรบญ ข ผงมโนทศนชดกจกรรม 1 ค ำแนะน ำกำรใชชดกจกรรมส ำหรบคร 2 ค ำแนะน ำกำรใชชดกจกรรมส ำหรบนกเรยน 3 ผงมโนทศนขนตอนกำรจดกจกรรม 4 ขนตอนกำรใชชดกจกรรมกำรเรยนร 5 สำระส ำคญ มำตรฐำนกำรเรยนร จดประสงคกำรเรยนร สำระกำรเรยนร 6 แบบทดสอบกอนเรยน 9 กระดำษค ำตอบ แบบทดสอบกอนเรยน 12 บตรกจกรรมท 1.1 เรอง กำรทดสอบสมบตบำงประกำรของธำตบำงชนด 17 บตรควำมรท 1.1 เรอง ธำตและสมบตของธำต 22 กจกรรมตรวจสอบควำมเขำใจท 1.1 30 บตรกจกรรมท 1.2 เรอง สำรกมมนตรงสในชวตประจ ำวน 36 บตรควำมรท 1.2 เรอง ธำตกมมนตรงส 42 กจกรรมตรวจสอบควำมเขำใจท 1.2 46 บตรกจกรรมท 1.3 เรอง สมบตบำงประกำรของสำรประกอบ 49 บตรควำมรท 1.3 เรอง สำรประกอบและประโยชนของธำต

และสำรประกอบในชวตประจ ำวน

53 กจกรรมตรวจสอบควำมเขำใจท 1.3 58 กจกรรมน ำควำมรสชวต 61 แบบทดสอบหลงเรยน 63 กระดำษค ำตอบ แบบทดสอบหลงเรยน 66 แบบประเมนแสดงควำมกำวหนำทำงกำรเรยน 67 บรรณำนกรม 68

ค

หนา

ภำคผนวก 70 เฉลย แบบทดสอบกอนเรยน 71 เฉลย แบบทดสอบหลงเรยน 71 แนวค ำตอบ บตรกจกรรมท 1.1 เรอง กำรทดสอบสมบตบำงประกำร

ของธำตบำงชนด

72 แนวค ำตอบ บตรกจกรรมท 1.2 เรอง สำรกมมนตรงสในชวตประจ ำวน 75 แนวค ำตอบ บตรกจกรรมท 1.3 เรอง สมบตบำงประกำรของสำรประกอบ 78 แนวค ำตอบ กจกรรมตรวจสอบควำมเขำใจท 1.1 81 แนวค ำตอบ กจกรรมตรวจสอบควำมเขำใจท 1.2 86 แนวค ำตอบ กจกรรมตรวจสอบควำมเขำใจท 1.3 88 แนวค ำตอบ กจกรรมน ำควำมรสชวต 91

1

ธาตและสารประกอบ

การแยกสาร

ปฏกรยาเคม และสมการเคม

มวล พลงงาน กบการเกด

ปฏกรยาเคม

ปจจยทมผลตอ การเกดปฏกรยาเคม

ปฏกรยาเคม ตอสงมชวต

และสงแวดลอม

2

การจดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร สาระท 3 สารและสมบตของสาร ชดท 1 เรอง ธาต

และสารประกอบ รายวชาวทยาศาสตรพนฐาน (ว22101) ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 มจดมงหมายเพอใหการด าเนนการจดกจกรรมการเรยนรบรรลวตถประสงคและมประสทธภาพ ครผสอนควรเตรยมความพรอมและปฏบตตามค าแนะน า ดงน

1. ศกษารายละเอยดเกยวกบแผนการจดการเรยนร เนอหาทสอน รายละเอยดของ ชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร และค าชแจงตาง ๆ ใหเขาใจกอนด าเนนการจดกจกรรมการเรยนร

2. เตรยมสอ อปกรณในการจดกจกรรมการเรยนรใหพรอม และครบตามจ านวนนกเรยนในชนเรยนแตละกลม

3. เมอมกจกรรมใหนกเรยนแบงกลม กลมละ 5 คน โดยคละความสามารถของนกเรยน (จ านวนกลมขนอยกบจ านวนนกเรยนในชนเรยน)

4. กอนการจดกจกรรมการเรยนร ครควรชแจงใหนกเรยนเขาใจบทบาทของตนเอง แนะน าขนตอนการใชชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร แนวปฏบต จดประสงคการเรยนร แลวใหนกเรยนท าแบบทดสอบกอนเรยน (Pre – test)

5. ขณะทนกเรยนท ากจกรรม ครคอยใหความชวยเหลอแนะน า กระตนใหนกเรยนท ากจกรรมอยางกระตอรอรน และตอบขอสงสยตาง ๆ ระหวางเรยน พรอมทงสงเกตและประเมนพฤตกรรม การท างานของนกเรยน

6. เมอนกเรยนท ากจกรรมครบถวนใหนกเรยนท าแบบทดสอบหลงเรยน (Post – test) แลวน าผลการทดสอบแจงใหนกเรยนทราบความกาวหนาทางการเรยน

7. การวดและประเมนผล จากแบบทดสอบหลงเรยนซงใชเปนความกาวหนาเทยบกบคะแนนมาตรฐานพฤตกรรมการท างานกลม ประเมนผลการปฏบตงาน

8. เมอสนสดการปฏบตกจกรรมการเรยนร ครใหนกเรยนแตละกลมมสวนรวมตรวจสอบความเรยบรอย เกบวสดอปกรณ และสงทเกยวของใหเปนระเบยบเพอสะดวกในการใชงานครงตอไป

3

การศกษาการเรยนรโดยใชชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร สาระท 3 สารและสมบต ของสาร ชดท 1 เรอง ธาตและสารประกอบ รายวชาวทยาศาสตรพนฐาน (ว22101) ส าหรบนกเรยน ชนมธยมศกษาปท 2 ใหนกเรยนปฏบตตามขนตอนทก าหนด ดงน

1. นกเรยนแบงกลม กลมละ 5 คน โดยคละความสามารถของนกเรยน และใหก าหนดหนาทของสมาชกแตละคนใหชดเจน

2. นกเรยนท าแบบทดสอบกอนเรยน เรอง ธาตและสารประกอบ จ านวน 10 ขอ เพอประเมนความรของนกเรยน ท าตามความเขาใจของนกเรยนโดยไมตองกงวลกบผลคะแนนทไดรบ

3. นกเรยนรวมกนศกษาชดกจกรรมการเรยนร และลงมอปฏบตกจกรรมจากชดกจกรรม การเรยนรวทยาศาสตร เรอง ธาตและสารประกอบ ดงน

ขนท 1 สรางความสนใจ (Engagement) ประกอบดวย กจกรรมกระตนการคด ขนท 2 ส ารวจคนหา (Exploration) ประกอบดวย กจกรรมคนควาหาค าตอบ ขนท 3 อธบายและลงขอสรป (Explanation) ประกอบดวย กจกรรมทดสอบตอบปญหา ขนท 4 ขยายความร (Elaboration) ประกอบดวยกจกรรมตรวจสอบเชอมโยง

ความร ขนท 5 ประเมนผล (Evaluation) ประกอบดวย กจกรรมน าความรสชวต

4. เมอนกเรยนท ากจกรรมครบทง 5 ขนตอนแลว ใหท าแบบทดสอบหลงเรยน เรอง ธาตและสารประกอบ จ านวน 10 ขอ

5. ตรวจค าตอบจากเฉลย และบนทกผลคะแนนทท าไดในแบบบนทกแสดงความกาวหนาทางการเรยน

6. นกเรยนตองท าแบบทดสอบหลงเรยนไดรอยละ 80 ขนไป จงจะผาน หากผานเกณฑใหศกษาชดกจกรรมชดตอไป

7. นกเรยนควรศกษาดวยความเอาใจใส มความรบผดชอบและซอสตยตอตนเอง ไมควร ดเฉลยกอน

4

ขนตอนการจดกจกรรม

ชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร

5

6

ธาต (element) เปนสารบรสทธทประกอบดวยอะตอมชนดเดยวกนทพบทงในธรรมชาต

และเกดจากการสงเคราะหในหองปฏบตการ เนองจากธาตมหลายชนด จงมการเสนอใชสญลกษณของธาต เพอใหสอความหมายไดตรงกน ซงเราสามารถจ าแนกธาตตามสมบตของธาตไดเปน โลหะ อโลหะ และกงโลหะ นอกจากนยงมธาตบางตวทสามารถแผรงสเองได เรยกธาตเหลานว า ธาตกมมนตรงส

สารประกอบ (compound) เปนสารบรสทธทประกอบดวยอะตอมของธาตตงแต 2 ชนดขนไป รวมกนดวยอตราสวนโดยมวลคงท และมสมบตเดมของธาตทเปนองคประกอบ ดงนนสารประกอบ จงเปนสารทมอะตอมตางชนดกนเรยกวา โมเลกลของสารประกอบ

มาตรฐาน ว 3.1 เขาใจสมบตของสาร ความสมพนธระหวางสมบตของสารกบ

โครงสรางและแรงยดเหนยวระหวางอนภาค มกระบวนการสบเสาะหาความรและจตวทยาศาสตรสอสารสงทเรยนร น าความรไปใชประโยชน

ตวชวด ว 3.1 ม.2/1 ส ารวจและอธบายองคประกอบ สมบตของธาตและสารประกอบ ว 3.1 ม.2/2 สบคนขอมลและเปรยบเทยบสมบตของธาตโลหะ ธาตอโลหะ

ธาตกงโลหะ และธาตกมมนตรงส และน าความรไปใชประโยชน

7

มาตรฐาน ว 8.1 ใชกระบวนการทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตรในการสบเสาะ

หาความร การแกไขปญหา รวาปรากฏการณทางธรรมชาตทเกดขนสวนใหญมรปแบบทแนนอน สามารถอธบายและตรวจสอบได ภายใตขอมลและเครองมอทมอยในชวงเวลานน ๆ เขาใจวา วทยาศาสตรเทคโนโลย สงคม และสงแวดลอมมความเกยวของสมพนธกน

ตวชวด ว 8.1 ม.2/1 ตงค าถามทก าหนดประเดนหรอตวแปรทส าคญในการส ารวจตรวจสอบ

หรอศกษาคนควา เรองทสนใจไดอยางครอบคลมและเชอถอได ว 8.1 ม.2/2 สรางสมมตฐานทสามารถตรวจสอบไดและวางแผนการส ารวจตรวจสอบ หลาย ๆ วธ ว 8.1 ม.2/3 เลอกเทคนควธการส ารวจตรวจสอบทงเชงปรมาณและเชงคณภาพ

ทไดผลเทยงตรงและปลอดภย โดยใชวสดและเครองมอทเหมาะสม ว 8.1 ม.2/4 รวบรวมขอมล จดกระท าขอมลเชงปรมาณและคณภาพ ว 8.1 ม.2/5 วเคราะหและประเมนความสอดคลองของประจกษพยานกบขอสรป

ทงทสนบสนนหรอขดแยงกบสมมตฐาน และความผดปกตของขอมลจากการส ารวจตรวจสอบ

ว 8.1 ม.2/6 สรางแบบจ าลอง หรอรปแบบ ทอธบายผลหรอแสดงผลของการส ารวจ ตรวจสอบ

ว 8.1 ม.2/7 สรางค าถามทน าไปสการส ารวจตรวจสอบในเรองทเกยวของ และน าความ รท ไ ดไปใชในสถานการณใหมห รออธบายเกยวกบแนวคด กระบวนการ และผลของโครงงานหรอชนงานใหผอนเขาใจ

ว 8.1 ม.2/8 บนทกและอธบายผลการสงเกต การส ารวจ ตรวจสอบ คนควาเพมเตมจากแหลงความรตาง ๆ ใหไดขอมลทเชอถอได และยอมรบการเปลยนแปลงความรทคนพบเมอมขอมลและประจกษพยานใหมเพมขนหรอโตแยงจากเดม

ว 8.1 ม.2/9 จดแสดงผลงาน เขยนรายงาน และ/หรออธบายเกยวกบแนวคด กระบวนการ และผลของโครงงานหรอชนงานใหผอนเขาใจ

ดานความร (Knowledge)

1. อธบายสมบตของธาตและสมบตบางประการของสารประกอบได 2. อธบายสมบตการใชประโยชน และวธปองกนอนตรายจากธาตกมมนตรงสได 3. อธบายและเปรยบเทยบความแตกตางของธาตและสารประกอบได 4. เขยนสญลกษณของธาตบางชนดได 5. อธบายและยกตวอยางการน าธาตและสารประกอบไปใชในชวตประจ าวนได

8

ดานทกษะกระบวนการ (Process)

1. ก าหนดปญหาของการทดลองได 2. ตงสมมตฐานจากปญหาทก าหนดได 3. วางแผนและทดลองเกยวกบสมบตบางประการของธาต และสารประกอบได 4. สบคนขอมลเกยวกบประโยชนและโทษของธาตกมมนตรงสได 5. มทกษะในการทดลองแปลความหมายของขอมลตาง ๆ ได

ดานเจตคต/ คณลกษณะอนพงประสงค (Attitude) 1. มความซอสตย ไดแก บนทกขอมลตามความเปนจรง น าเสนอผลการทดลอง

ตามความจรงไมแอบอางผลงานของผอนวาเปนของตนเอง 2. มระเบยบวนย ไดแก มความรบผดชอบ ตรงตอเวลาในการปฏบตกจกรรม

ปฏบตงานตามขอตกลงของกฎระเบยบเสมอ 3. ใฝเรยนร ไดแก ชอบศกษาคนควา ชอบทดลอง ชอบสนทนาซกถาม ฟง

อาน เพอใหไดความสมบรณถกตอง กระตอรอรนในการปฏบตกจกรรมและงานตาง ๆ 4. มงมนในการท างาน ไดแก เอาใจใสตอการปฏบตหนาททไดรบมอบหมาย

ตงใจและรบผดชอบในการท างานใหส าเรจ ใจกวาง และยอมรบฟงความคดเหนของผอน 5. มจตสาธารณะ ไดแก มสวนรวมในกจกรรมหรอสถานการณทกอใหเกด

ประโยชนแกผอน โดยไมหวงผลตอบแทน

1. ธาตและสมบตของธาต 2. ธาตกมมนตรงส 3. สารประกอบและประโยชนของธาต และสารประกอบในชวตประจ าวน

9

แบบทดสอบกอนเรยน

ชดท 1 เรอง ธาตและสารประกอบ

แบบทดสอบเปนแบบปรนย 4 ตวเลอก จ านวน 10 ขอ คะแนนเตม 10 คะแนน ใชเวลา 10 นาท

เลอกค าตอบทถกตองทสดเพยงค าตอบเดยว ท าเครองหมายกากบาท () ลงในกระดาษค าตอบ

1. ขอแตกตางระหวางธาตและสารประกอบคอขอใด ก. ธาตเปนสารเนอเดยว แตสารประกอบเปนสารเนอผสม ข. ธาตเปนสารบรสทธ แตสารประกอบไมเปนสารบรสทธ ค. ธาตมสถานะเปนของแขงและแกสเทานน แตสารประกอบเปนไดทงสามสถานะ ง. ธาตเปนสารทประกอบดวยอะตอมเพยงชนดเดยว แตสารประกอบประกอบ

ดวยธาต 2 ชนดขนไป

2. กลมใดตอไปนจดเปนสารบรสทธทกสาร ก. เหลก น ามนพช น าหมก ข. น ามนกาด นาก แกสหงตม ค. ฮเลยม ไฮโดรเจน เกลอแกง ง. ลกเหมน ทองค าขาว น าตาลทราย

3. ขอใดจดเปนธาตทงหมด

ก. ออกซเจน น า ปรอท ข. ก ามะถน เหลก พลวง ค. เหลก ไฮโดรเจน เกลอ ง. ซโครส ไอโอดน ไฮโดรเจน

10

4. อกษรตอไปนเปนสญลกษณของธาตใดบาง ตามล าดบ Cl, Al, S, F ก. คลอรน อารกอน ก ามะถน ฟลออรน ข. คลอรน อารกอน สงกะส ฟอสฟอรส ค. คลอรน อะลมเนยม ก ามะถน ฟลออรน ง. คลอรน อะลมเนยม สงกะส ฟอสฟอรส

5. สารประกอบในขอใดมธาตทเปนองคประกอบมากกวา 3 ธาต

ก. NH4OH ข. Na2SO4 ค. (NH4)2SO4 ง. CH3COOH

6. สารประกอบในขอใด ไมมธาตโลหะเปนองคประกอบ ก. NaCl ข. CaCO3 ค. CuSO4 ง. CH3OH

7. การใชประโยชนจากธาต ขอใดไมถกตอง ก. ใชทองแดงท าสายไฟ ข. ใชปรอทท าเทอรมอมเตอร ค. ใชแกรไฟตท าเครองประดบ ง. ใชอะลมเนยมท าแผนหออาหาร

11

8. ขอความใดตอไปนไมถกตอง ก. โลหะทกชนดน าไฟฟาได ข. โลหะทกชนดมจดหลอมเหลวสง ค. ธาตทมความหนาแนนสง สวนมากเปนพวกโลหะ ง. ธาตทมจดหลอมเหลวต า สวนมากเปนพวกอโลหะ

9. ขอใดกลาวถกตองเกยวกบการแผรงสของธาตกนมนตรงส

ก. รงสทธาตกมมนตรงสแผออกมาคอรงสแอลฟาเสมอ ข. ธาตกมมนตรงสแผรงสเนองจากอเลกตรอนในอะตอมไมเสถยร ค. ธาตกมมนตรงสแผรงสเนองจากนวเคลยสของอะตอมไมเสถยร ง. รงสทธาตกมมนตรงสแผออกมาเปนโทษตอมนษยและสงมชวต

10. รงสทเกดจากธาตกมมนตรงสททะลผานไดสงสด คอขอใด

ก. รงสบตา ข. รงสเอกซ ค. รงสแอลฟา ง. รงสแกมมา

12

กระดาษค าตอบแบบทดสอบกอนเรยน

ชดท 1 เรอง ธาตและสารประกอบ ชอ – สกล.................................................................เลขท..................ชน................

ขอ 1 2 3 4

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

คะแนนเตม 10

คะแนนทได

ผลการประเมน

ลงชอผตรวจ

เกณฑการใหคะแนน : ตอบถกตองได 1 คะแนน ตอบผดหรอไมตอบได 0 คะแนน เกณฑการประเมน : ไดคะแนนรอยละ 80 ขนไป ผานเกณฑการประเมน

13

ชอกลม___________________________________________

รายชอสมาชกในกลม

ท ชอ – สกล เลขท ชน หนาทในกลม

1

2

3

4

5

“เตรยมความพรอมกนกอนนะคะ” ใหนกเรยนแบงกลม กลมละ 5 คน

โดยนกเรยนแตละกลมเลอกประธาน รองประธาน และเลขานการ

14

ใหนกเรยนแตละกลมรวมกนอภปราย วเคราะหภาพ แลวตอบค าถาม ใชเวลา 5 นาท

ภาพท 1.1 ผงก ามะถน ทมา : https://www.vsrubber.nl/?lang=es

(สบคนเมอวนท 15 มนาคม 2559)

ภาพท 1.2 ทองค า ทมา : http://www.thaigold.info/Board/

index.php?/topic/1531 (สบคนเมอวนท 15 มนาคม 2559)

ภาพท 1.3 เกลอแกง ทมา : http://www.nctfoodshop.com

(สบคนเมอวนท 15 มนาคม 2559)

ภาพท 1.4 น าตาลทราย ทมา : http://www.buriramsugar.com/

about /overview (สบคนเมอวนท 15 มนาคม 2559)

15

จากภาพใหแตละกลมรวมกนวเคราะหแลวตอบค าถาม ไดค าตอบแลวกลมอาสาสมครน าเสนอไดเลยคะ

สงใดทมสวน ประกอบของสาร

ชนดเดยว

สงใดทมสวน ประกอบของสาร

ตงแตสองชนดขนไป

นกเรยนคดวาสาร

ชนดใดบาง

ทไมสามารถน ามาแยก

ดวยวธการทางเคมได เพราะอะไร

16

พรอมท าบตรกจกรรมกนแลวใชไหมคะ แลวอยาลมตอบค าถามหลงท าการทดลอง

ดวยนะคะ

ใหนกเรยนยกตวอยางธาตทรจกใน

ชวตประจ าวน มาอยางนอย 5 ชนด

ธาตตางชนดกน จะมสมบตเหมอนกนหรอไม ?

17

ทดสอบสมบตและการจ าแนกประเภทของธาตโดยใชสมบตบางประการของ

ธาตเปนเกณฑได

บตรกจกรรมท 1.1 เรอง การทดสอบสมบตบางประการ

ของธาตบางชนด

การทดลองกลมท............................................... ชอกลม.............................................................. เลขทสมาชก.......................................................

18

1. ลวดทองแดง 2. แมกนเซยม 3. แผนสงกะส 4. ก ามะถน 5. ไสดนสอ (แกรไฟต) 6. ตะป 7. คอน 8. ชดตรวจสอบการน าไฟฟา 9. กระดาษทราย

ปญหา

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

ก าหนดสมมตฐาน

......................................................................................................................................

....................................................................................................................................

19

วธด าเนนการทดลอง

1. สงเกตสของลวดทองแดงแผนสงกะส ก ามะถน ไสดนสอ (แกรไฟต) และตะป เมอขดดวยกระดาษทราย บนทกผลการทดลอง

2. ทดสอบความวาวของลวดทองแดง แผนสงกะส ก ามะถน ไสดนสอ (แกรไฟต) และตะป เมอขดดวยกระดาษทราย บนทกผลการทดลอง

3. ทดสอบการน าไฟฟาของลวดทองแดง แผนสงกะส ก ามะถน ไสดนสอ (แกรไฟต) และตะป โดยใชชดตรวจสอบการน าไฟฟา สงเกตความสวาง ของหลอดไฟ บนทกผลการทดลอง

4. ทดสอบความเหนยวของลวดทองแดง แผนสงกะส ก ามะถน ไสดนสอ (แกรไฟต) และตะป โดยการทบดวยคอน บนทกผลการทดลอง

ธาต ผลการทดลอง

ส ความวาว การน าไฟฟา ความเหนยว/ เปราะ

1. ลวดทองแดง

2. แมกนเซยม

3. แผนสงกะส

4. ก ามะถน

5. ไสดนสอ(แกรไฟต)

6. ตะป

20

สรปผลการทดลอง

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

1. ธาตทน ามาใชในการทดลองมสมบตใดบางทเหมอนกน และแตกตางกน

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

2. ถาจะจดกลมธาตทตรวจสอบควรใชสมบตใดเปนเกณฑ

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

21

คะแนนจากการปฏบตกจกรรม คะแนนเตม คะแนนทได

20

3. จากการทดลองนกเรยนสามารถแบงกลมธาตไดเปนกกลม อะไรบาง และใชอะไรเปนเกณฑในการแบง

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

เรามาศกษาเรยนรเพมเตมเกยวกบธาตและสมบตของธาต

ในบตรความรท 1.1

กนตอเลยนะคะ

22

ธาต (Element) หมายถง สารบรสทธเนอเดยวทมองคประกอบอะตอมของธาตเพยงชนดเดยวเทานน ธาตไมสามารถจะน ามาแยกสลายใหกลายเปนสารอนโดยวธการทางเคม แตอาจแยกออกโดยวธนวเคลยร

ปจจบนธาตมทงหมดมากกวา 119 ธาต เปนธาตทพบตามธรรมชาต 91 ธาต นอกนนเปนธาตทนกวทยาศาสตรสงเคราะหขน ธาตทพบในธรรมชาตสวนใหญพบในปรมาณทแตกตางกน ธาตทมมากทสดในธรรมชาต ไดแก ออกซเจน ซงเปนองคประกอบของสารสวนใหญ เชน น า ประกอบดวยไฮโดรเจนและออกซเจน ในรางกายมนษยเรามธาตหลายชนดทมความส าคญตอการท างานของระบบตาง ๆ ในรางกายใหเปนไปตามปกต ถาขาดธาตบางชนดอาจท าใหเกดความผดปกตกบรางกาย เชน ขาดธาตเหลกจะเปนโรคโลหตจาง เปนตน

ภาพท 1.5 แสดงมวลรอยละของปรมาณธาตทมอยในธรรมชาต และในรางกายมนษย ทมา : http://118.174.134.188/resource_center9/Admin/acrobat/v_3_sc_sc_541.pdf

(สบคนเมอวนท 22 มนาคม 2559)

23

สญลกษณธาต

สญลกษณธาต ค อสญลกษณท ใชเปนสญลกษณแทนธาต 1 อะตอม แตเนองจากธาตมอยหลายชนด จอหน ดอลตน (John Dallton ค.ศ. 1766 - 1844) นกวทยาศาสตรชาวองกฤษ จงเสนอใหมการใชรปภาพเปนสญลกษณแทนชอธาต ดงตวอยางตอไปน

ภาพท 1.6 สญลกษณของธาตตามแนวคดของ จอหน ดาลตน ทมา : http://thaisci.blogspot.com/2011/08/blog-post.html

(สบคนเมอวนท 21 เมษายน 2559)

ตอมา จาคอบ แบรเซลอส (Jacob Berzelius ค.ศ. 1779 - 1848) นกเคม

ชาวสวเดนไดเสนอใชสญลกษณธาตแบบตวอกษรขน เมอป ค.ศ.1814 และยงใชถงปจจบนเพราะเหนวาไดมการคนพบธาตใหม ๆ เปนจ านวนมากขน การใชรปภาพอาจจะ ไมสะดวก จงเสนอใหใชตวอกษรแทนชอธาต เพอใหสะดวกและมความเปนสากลมากขน ซงการเขยนสญลกษณธาต มหลกเกณฑ ดงน

1. ใชอกษรตวแรกของชอธาตในภาษาองกฤษหรอภาษาลาตน เขยนดวยตวพมพใหญ

2. ถาตวอกษรตวแรกของชอธาตซ ากน ใหเขยนอกษรตวถดไปดวยตวพมพเลก

24

ตารางท 1.1 ตวอยางชอและสญลกษณธาต

ชอธาต ชอภาษาองกฤษ ชอภาษาละตน สญลกษณ

เหลก ตะกว

ทองแดง เงน ดบก ปรอท

อะลมเนยม ทองค า สงกะส สารหน

แมงกานส โซเดยม

โพแทสเซยม แคลเซยม คารบอน ไนโตรเจน ออกซเจน ไฮโดรเจน

คลอรน

Iron Lead

Copper Silver Tin

Mercury Aluminium

Gold Zinc

Aresnic Manganese

Sodium Potassium Calcium Carbon Nitrogen Oxygen

Hydrogen Chlorine

Ferrum Plumbum Cuprum

Argentum Stannum

Hydragyrum -

Aurum - - -

Natrium Kalium

- - - - - -

Fe Pb Cu Ag Sn Hg Al Au Zn As Mn Na K Ca C N O H Cl

25

ตารางธาต

เมนเดเลเยฟ (Mendelejev) นกวทยาศาสตรชาวรสเซยไดจดธาตเปนหมวดหมโดยใชสมบตของธาตเปนเกณฑ โดยจดธาตทมสมบตคลายกนไวในกลมเดยวกนตามแนวตง แลวบรรจลงในตารางธาตทเรยกวา ตารางพรออดก (Periodic table) ซงมรายละเอยดดงตอไปน

รหสสของธาตกลมตางๆ

หมโลหะอลคาไล (Alkali Metal)

อโลหะ (Non-Metal)

หมโลหะอลคาไลเอรธ (Alkali Earth Metal)

กาซมตระกล (Noble Gas)

หมโลหะแทรนซชน (Transition)

แลนทาไนด (Lanthanide)

โลหะออน

แอกทไนด (Actinide)

กงโลหะ (Metalloid)

ภาพท 1.7 ตารางธาตในปจจบน ทมา : http://nakhamwit.ac.th/pingpong_web/m&c_web/Content_04.html

(สบคนเมอวนท 17 เมษายน 2559)

26

จากตารางธาต พบวานกวทยาศาสตรไดรวบรวมธาตตาง ๆ ไวเปนหมวดหม

ตามลกษณะ และคณสมบตทเหมอนกน เพอเปนประโยชนในการศกษาในแตละสวนของตารางธาต โดยคาบ (Period) เปนการจดแถวของธาตแนวราบ สวนหม (Group) เปนการจดแถวของธาตในแนวดง

การจดหมวดหมในตารางธาต

1. ธาตหมหลก หรอธาตหม A มทงหมด 8 หม (ตงแต I A-VIII A) 7 คาบ โดยธาตทอยดานซายของเสนขนบนได จะเปนโลหะ (Metal) สวนทางดานขวาเปนอโลหะ (Non metal) สวนธาตทอยตดกบเสนขนบนไดนน จะเปนกงโลหะ (Metalloid)

2. ธาตทรานซชน หรอธาตหม B มทงหมด 8 หม (ตงแต I B-VIII B) แตหม 8 มทงหมด 3 หมยอย จงมธาตตาง ๆ รวม 10 หม และมทงหมด 4 คาบ

3. ธาตอนเนอรทรานซชน ม 2 คาบ โดยมชอเฉพาะเรยกคาบแรกวา คาบแลนทาไนด (Lanthanide series) และเรยกคาบทสองวา คาบแอกทไนด (Actinide series) เพราะเปนคาบทอยตอมาจาก 57La (Lanthanum) และ 89Ac (Actinium) ตามล าดบ คาบละ 14 ตวรวมเปน 28 ตว

สมบตของธาต

สมบตของธาตเปนลกษณะเฉพาะตวทท าใหธาตแตละชนดมความแตกตางกน เชน สถานะ ส การละลาย การน าไฟฟา ความหนาแนน จดเดอด จดหลอมเหลว ความแขง การเผาไหมการระเหด การระเหย การเปนกรด – เบส เปนตน

จากสมบตของธาต เราสามารถแบงธาตออกตามสมบตตาง ๆ ของธาตไดเปน 3 ประเภท ดงน

1. ธาตโลหะ (metal) เปนธาตทเกดจากอะตอมชนดเดยวกนรวมกนเปนโครงผลก สวนใหญมสถานะเปนของแขง ยกเวน ปรอท (Hg) ทมสถานะเปนของเหลว ธาตโลหะจะมผวเปนมนวาว เหนยวดงเปนเสนและทบเปนแผนบาง ๆ ได น าไฟฟา น าความรอน สวนใหญมจดเดอดและจดหลอมเหลวสง

ตวอยางธาตโลหะ เชน เหลก (Fe) ทองแดง (Cu) สงกะส (Zn) เปนตน

27

ภาพท 1.8 ตวอยางธาตโลหะ

ทมา : https://en.wikipedia.org (สบคนเมอวนท 1 เมษายน 2559)

2. อโลหะ (non-metal) อโลหะประกอบดวยอะตอมชนดเดยวกนทม

สถานะทงของแขง ของเหลว และกาซ อโลหะทมสถานะเปนของแขงจะเปราะ ผวไมเปนมนวาว สวนใหญมจดหลอมเหลวและจดเดอดต า ยกเวนธาตคารบอน มจดหลอมเหลวและจดเดอดสง

ตวอยางของธาตอโลหะ เชน คารบอน (C) ก ามะถน (S) ออกซเจน (O) ไฮโดรเจน (H) เปนตน

ภาพท 1.9 ตวอยางธาตอโลหะ

ทมา : https://en.wikipedia.org (สบคนเมอวนท 1 เมษายน 2559)

28

3. กงโลหะ (metalloid) เปนธาตทมสมบตเปนทงโลหะและอโลหะ เชน

ธาตซลคอน (Si) เปนของแขงสเงน มนวาวเหมอนโลหะ แตเปราะเหมอนอโลหะ และ น าไฟฟาไดเลกนอย ธาตโบรอน (B) เปนของแขงสด าและเปราะเหมอนอโลหะแต จดหลอมเหลวสงเหมอนโลหะ เปนตน ดงนนธาตกงโลหะจะน าไฟฟาไดดเมอมอณหภมสงขน เนองจากมสมบตเปนสารกงตวน า

ตวอยางธาตกงโลหะ เชน โบรอน (B) ซลกอน (Si) พลวง (Sb) เทลลเรยม (Te) อารเซนก (As) เปนตน

ภาพท 1.10 ตวอยางธาตกงโลหะ ทมา : https://en.wikipedia.org (สบคนเมอวนท 1 เมษายน 2559)

อยากรจง...ธาตแตละชนดมสมบตแตกตางกน

อยางไรบาง

29

ตารางท 1.2 การเปรยบเทยบสมบตของธาตทเปนธาตโลหะ อโลหะ และกงโลหะ

สมบต โลหะ อโลหะ กงโลหะ 1. สถานะ เปนของแขง ยกเวน

ปรอทมสถานะ เปนของเหลว

มทงเปนของแขง ของเหลว และแกส

ของแขง

2. การน าไฟฟา น าไฟฟาได ไมน าไฟฟา ยกเวนแกรไฟตน าไฟฟาไดด

บางชนดน าไฟฟา เชนโบรอน บางชนดไมน าไฟฟา

3. การน าความรอน น าความรอนไดด ไมน าความรอน หรอน าความรอนไดนอย

บางชนดน าความรอน บางชนดไมน า ความรอน

4. จดเดอด และจดหลอมเหลว

จดเดอด จดหลอมเหลวสง ยกเวนปรอท

จดเดอด จดหลอมเหลวต า ยกเวนคารบอน

บางชนดสง บางชนดคอนขาง สงมาก

5. ความเหนยว แขง เหนยว ทบ เปนแผนหรอเสนได

เปราะ เปราะ

6. ลกษณะผว เปนผวมนวาว ผวดาน ยกเวน แกรไฟต ไอโอดน

บางชนดผวมนวาว บางชนดผวดาน

7. การเกดเสยง เมอเคาะหรอทบ

ดงกงวาน ไมกงวาน ไมกงวาน

8. ความหนาแนน บางชนดความหนาแนนมาก บางชนดความหนาแนนนอย

ความหนาแนนนอย บางชนดความหนาแนนมาก บางชนดความหนาแนนคอนขางมาก

หลงจากทเราไดศกษาเรยนร บตรความรท 1.1เรอง ธาตและสมบตของธาต จบแลว

เรามาท ากจกรรมตรวจสอบความเขาใจท 1.1 กนตอเลยคะ

30

ตารางท 1.3 แสดงสมบตบางประการของธาตบางชนด

ธาต ลกษณะท

อณหภมหอง ความแขงหรอความเหนยว

การน าไฟฟา จดหลอมเหลว

(๐C) จดเดอด

(๐C) โบรอน ของแขงสด า เปราะ ไมน า 2,030 3,900 คารบอน (แกรไฟต)

ของแขงสด า เปราะ น า 3,730 4,830

โซเดยม ของแขงสเงนวาว เปราะ น า 98 892 ซลคอน ของแขงสเงนวาว เปราะ น าเลกนอย 1,410 2,680 ฟอสฟอรส (ขาว)

ของแขงสขาว เปราะ ไมน า 44 280

เหลก ของแขงสเทาด า เหนยว น า 1,535 2,750 แคลเซยม ของแขงสเงนวาว เหนยว น า 838 1,490 ก ามะถน (รอมบค)

ของแขงสเหลอง เปราะ ไมน า 113 445

ปรอท ของเหลวสน าเงน - น า -8.9 356.6 โบรมน ของเหลวสแดง - ไมน า -7.2 58.8 ออกซเจน ไมมส - ไมน า -219 -183 ไฮโดรเจน ไมมส - ไมน า -259 -253 คลอรน สเขยวออน - ไมน า -101 -35 ฟลออรน สเหลองออน - ไมน า -220 -188

1. จากตารางทก าหนดให จงตอบค าถามขอ 1 – 10 (10 คะแนน)

กจกรรมตรวจสอบความเขาใจท 1.1

31

ธาตทมความเหนยว ธาตทมความเปราะ ธาตทไมเหนยวไมเปราะ

1. ถานกเรยนดทความเปราะ และความเหนยวของธาต นกเรยนจะแบงธาตออกเปนกลมเปราะ กลมเหนยว และกลมไมเหนยวไมเปราะ นกเรยนจะแบงธาตใหมไดอยางไร

2. ถานกเรยนใชเกณฑการน าไฟฟามาแบงกลมของธาต นกเรยนจะแบงกลมธาตไดกกลม แลวนกเรยนจะตงชอกลมธาตวาอะไรบาง

............................................................................................................................

............................................................................................................................ 3. ใหนกเรยนอธบายความสมพนธของกลมธาตทมความเหนยวกบกลมธาต

ทน าไฟฟา

............................................................................................................................ 4. ถาขณะนอณหภมหองเปน 25๐C ใหนกเรยนลองวเคราะหวาธาตใดบางทม

สถานะเปนแกส

............................................................................................................................

32

5. ถาขณะนอณหภมหองเปน 25 ๐C ใหนกเรยนลองวเคราะหวาธาตใดบาง ทมสถานะเปนของแขงและสงเกตไดจากอะไร

............................................................................................................................

............................................................................................................................ 6. โดยทวไปธาตกลมโลหะ ณ อณหภมหองจะมสถานะเปนของแขง

ยกเวนธาตใด

............................................................................................................................ 7. ถานกเรยนสงสยวตถกอนหนงวามสมบตของธาตอยกลมโลหะ อโลหะ

หรอกงโลหะ นกเรยนจะทดสอบสมบตใดบางของธาต

............................................................................................................................

............................................................................................................................ 8. ธาตกลมใดทสามารถน าไฟฟาไดเมออณหภมสงขน

............................................................................................................................ 9. ธาตหมใดในตะรางธาตทแสดงสมบตความเปนโลหะ อโลหะ หรอกงโลหะ

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................ 10. ธาตทมสมบตความเปนโลหะ สวนใหญจะมสถานะใด และธาตทมสมบต

เปนอโลหะสวนใหญจะมสถานะใด

............................................................................................................................

............................................................................................................................

33

3. จงเขยนสญลกษณของธาตทก าหนดใหตอไปน (10 คะแนน)

สญลกษณ สญลกษณ ธาต

ไฮโดรเจน

คารบอน

เงน

เหลก

ดบก

ธาต

ออกซเจน

ก ามะถน

โพแทสเซยม

คลอรน

ทองแดง

สญลกษณธาตคออะไร และจงอธบายการเขยนสญลกษณธาตมาพอสงเขป

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

2. จงตอบค าถามตอไปนตอไปน (5 คะแนน)

34

คะแนนจากการตอบค าถาม คะแนนเตม คะแนนทได

25

ธาต

สงกะส

โซเดยม

ฟอสฟอรส

ไนโตรเจน

แคลเซยม

ธาต

อะลมเนยม

ทองค า

แมกนเซยม

ตะกว

ปรอท

สญลกษณ สญลกษณ

35

นกเรยนเคยอานบทความหรอไดยนขาว ทเกยวของกบธาตกมมนตรงสหรอไม

ธาตกมมนตรงสถกน าไปใชประโยชน

ในดานใดบาง

ภาพท 1.11 ตรวจหาสารกมมนตรงส ทมา : http://www.manager.co.th/asp-

bin/Image.aspx?ID=1849226 (สบคนเมอวนท 22 มนาคม 2559)

ภาพท 1.12 สารกมมนตรงสในอาหารญปน ทมา : https://www.thairath.co.th/media/

NjpUs24nCQKx5e1GFDTqTCSLddIsvd5yeiRX7xsENdt.jpg (สบคนเมอวนท 27 มนาคม 2559)

ภาพท 1.13 ภาวะโลกรอน ทมา : http://www.flowtechworld.com/wp-

content/uploads/2017/09/807.jpg (สบคนเมอวนท 18 มนาคม 2559)

ภาพท 1.14 รงสจากมอถอ ทมา : https://www.piah.com/wp-

content/uploads/2018/03/maxresdefault-7.jpg (สบคนเมอวนท 19 มนาคม 2559)

36

1. บอกประโยชนและอนตรายทเกดจากธาตกมมนตรงสได 2. สบคนขอมลประโยชนและโทษของธาตกมมนตรงสจากแหลงการเรยนร

ตาง ๆ ได

1. หนงสอเรยน หนงสออางอง หนงสออานประกอบ และวารสารทเกยวของ 2. เวบไซตทเกยวของทางอนเทอรเนต

บตรกจกรรมท 1.2 เรอง สารกมมนตรงสในชวตประจ าวน

37

ขนตอน

1. ใหนกเรยนรวมกนศกษาบทความเรอง “มหนตภยจากกมมนตภาพรงส” ทก าหนดให อภปรายภายในกลม และชวยกนตอบค าถาม

2. จากนนใหสบคนขอมลเกยวกบการใชธาตกมมนตรงสในดานตาง ๆ เชน การแพทย อาหารอตสาหกรรม และอนตรายจากกมมนตรงส

3. น าขอมลทไดมาอภปรายรวมกน แลวน าเสนอผลการท ากจกรรม

ภาพท 1.15 มหนตภยจากกมมนตภาพรงส ทมา : https://www.thairath.co.th/content/160823

(สบคนเมอวนท 19 เมษายน 2559) "สงใดมคณอนนต สงนนอาจมโทษมหนต" นาจะเปนค าพดทอธบายเรองราวตาง ๆ

ทเกดขนกบการน าสารรงสมาใช ในปจจบนน โศกนาฏกรรมท เกดขนหลงจากเหตการณสนามทประเทศญปน

ภายหลงพสธาพโรธเขยาพนแผนดนดวยความรนแรงขนาด 9 รกเตอร จนตดอนดบแผนดนไหวรนแรงทสดทเกดขนครงหนงของมนษยชาต สงผลใหเกดการรวไหลของสารกมมนตรงสจากโรงผลตไฟฟาจากพลงงานนวเคลยรในประเทศญปน และการระเบดของเตาปฏกรณของโรงไฟฟาพลงนวเคลยรฟกชมา เปนภยพบตรนแรงระดบท 5 จากหายนะจากกมมนตภาพรงส

มหนตภยจากกมมนตภาพรงส

38

เราอาจสมผสกบสารกมมนตรงสจนมอนตรายกบสขภาพจาก 3 สาเหต โดยสาเหตแรกคอ การกอการรายหรอสงครามนวเคลยร เคยมรายงานวาสายลบคนหนงถกวางยาพษทเปนสารกมมนตรงสและเสยชวตดวยความทกขทรมานทประเทศองกฤษ สาเหตทสองอาจเกดจากสารกมมนตรงสทใชทางการแพทย ตวอยางทเหนไดชดเจนคอ การฉายรงสแบบโบราณทมผลขางเคยงมากแมแต แมร คร ผคนพบและน าแรโคบอลลมาใชรกษาโรคมะเรงกเสยชวตโดยโรคไขกระดกฝอจากพษของรงส อยางไรกตามในปจจบนนนวตกรรมใหมของรงสรกษา เชน การฉายแสงสม ต การฉาย รงสแบบพ ง เปาไ ดท าใหการรกษาดวย รงส รกษาม ความปลอดภย สาเหตทสามคอ การรวไหลของสารกมมนตรงสจากโรงไฟฟาพลงนวเคลยร ผลของรงสตอรางกายขนกบชนดของรงสทไดรบ เชน ถาเปนรงสแอลฟา รงสเบตา มอ านาจทะลทะลวงต า แตถาเปนรงสแกมมา จะมอ านาจเจาะลกไดมาก จงมอนตรายตอเนอเยอภายในรางกายไดมากกวา และยงขนกบปรมาณรงสทไดรบ ระยะหางจากบรเวณทรงสรวไหล ระยะเวลาทสมผสกบกมมนตภาพรงส

ถาอยใกลกบการระเบดของสารกมมนตรงส อาจเสยชวตจากความรอน เปลวไฟ และแรงระเบด ความรอนท าลายผวหนง เนอเยอ และอวยวะภายในได เชน รงสขนาด 100 เกรย ท าใหผวหนงเนาเปนตมน าใน 1 – 2 สปดาห รงสมผลตอเนอเยอทแบงตวเรว เชน เสนผม ทางเดนอาหาร ไขกระดกทท าหนาทสรางเมดเลอด และระบบสบพนธ ดงนน อาการเฉยบพลนอาจเกดอาการคลนไสอาเจยน ทองเสย ปวดทอง ถายเปนเลอด ปวดศรษะ ออนเพลย มกเกดอาการเมอไดรบรงสขนาดตงแต 1 เกรยขนไป โดยอาจเกดอาการคลนไสอาเจยน รอยละ 10 ของผทสมผสกบสารรงส และอาจเปนอนตรายถงชวตหากหากไดรบรงสขนาดมากกวา 30 เกรยทงรางกาย จากภาวะหวใจลมเหลวและระบบประสาทสวนกลางถกท าลาย โดยเสยชวตภายใน 24 – 72 ชวโมง

ถาไดรบรงสขนาดสงอาจเกดอาการเปนพษเฉยบพลน (acute radiation syndrome) ซงวนจฉยไมยาก จากประวตทางสมผสอาการ และอาการแสดง แตทวนจฉยยากคอ อาการแบบเรอรงคอยเปนคอยไป คอไดรบรงสในปรมาณไมมาก แตสามารถท าลายดเอนเอของมนษย เกดจากกลายพนธของยน และตายผอนสง

จากการตดตามผทรอดชวตจากรงสจากระเบดปรมาณทเมองฮโรชมาและนางาซาก ประเทศญปน พบวาเกดโรคมะเรงทไดแทบทกอวยวะ และหลายคนเปนหมนหลงการสมผสกบรงส ซงการเกดโรคมะเรงหรอไมนน ไมไดเกดจากดวงหรอชะตาฟาลขต แตเกดขนจากไตรภาคคอความรนแรงของยนทถกท าลาย โดยเฉพาะการกลายพนธของยนกอมะเรงและการยบยงยนตานมะเรงการทยนซอมแซมดเอนเอไมท างาน และความลมเหลวของระบบภมคมกนของรางกายในการท าลายเซลลแปลกปลอม

39

บนทกผลการอภปรายและสบคนขอมล

รายการบนทกผลการอภปรายจากบทความ และการสบคนขอมล วนท..................เดอน..............................พ.ศ. ................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

ส าหรบเครองมอตรวจสารกมมนตรงสมหลายวธ ทนยมใชคอ ตรวจดวยเครอง ไกเกอร เคานเตอร ซงเปนกลองมเขมวด และมกระบอกจไปใกลบรเวณทสงสยเพอตรวจสอบ ถามรงสเขมจะกระดกขนและเสยงเตอนภยดงถขน อาจใชแผนฟลมตรวจ ถามรงสฟลมจะเปลยนเปนสด า และเครองมอทเปลยนสหรอเรองแสงเวลามรงส เปนตน

โดย รศ.นพ.นรนทร วรวฒ คณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ทมา : https://www.thairath.co.th/content/160820

40

1. ใครคอผคนพบและน าแรโคบอลตมาใชรกษาโรคมะเรง

............................................................................................................................

2. ธาตทสามารถปลอยกมมนตภาพรงสไดเปนธาตกลมใด และรงสทปลอยออกมามอะไรบาง

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................ 3. เครองมอทใชตรวจสอบการรวของสารกมมนตรงสคออะไร

............................................................................................................................

5. ธาตกมมนตรงสเปนอนตรายตอมนษยหรอไม จงอธบาย

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

4. มนษยมการน าธาตกมมนตรงสไปใชประโยชนในดานใดบาง

............................................................................................................................

............................................................................................................................

41

คะแนนจากการปฏบตกจกรรม คะแนนเตม คะแนนทได

20

6. เราใชประโยชนจากกมมนตรงสในดานใดบาง อธบายพอสงเขป

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

42

ในป ค.ศ. 1896 นกฟสกสชาวฝรงเศส ชอ อองตวน อองร แบกเกอแรล(Antoine Henri Becquerel, 1852 - 1908) ไดคนพบการแผรงสของนวเคลยสขนจากการศกษาเกยวกบการแผรงสฟสกสนวเคลยร ตอมาท าใหทราบถงธรรมชาตของธาตและสามารถน าเอาไปใชใหเปนประโยชนไดมาก เชน น าไปใชเพอการบ าบดรกษามะเรง การท า CT SCANNERS เปนตน

ธาตกมมนตรงส (Radioactive Elements) หมายถง ธาตทแผรงสไดเนองจากนวเคลยสของอะตอมไมเสถยร เปนธาตทมเลขอะตอมสงกวา 82

กมมนตภาพรงส หมายถง ปรากฏการณทธาตแผรงสไดเองอยางตอเนอง รงสทไดจากการสลายตว ม 3 ชนด คอ รงสแอลฟา รงสบตา และรงสแกมมา ตารางท 1.4 ชนดและสมบตของรงสบางชนด

ชนดของรงส สญลกษณ สมบต

รงสแอลฟา หรออนภาคแอลฟา

หรอ

เปนนวเคลยสของอะตอมฮเลยม มโปรตอนและนวตรอนอยางละ 2 อนภาค มประจไฟฟา +2 มเลขมวล 4 มอ านาจทะลทะลวงต า เพยงแคกระดาษอากาศทหนาประมาณ 2 – 3 cm น าทหนาขนาดมลลเมตรหรอโลหะบาง ๆ กสามารถกนอนภาคแอลฟาได

43

ตารางท 1.4 ชนดและสมบตของรงสบางชนด (ตอ)

ชนดของรงส สญลกษณ สมบต

รงสบตา หรออนภาคบตา

หรอ

มสมบตเหมอนอเลกตรอน มประจไฟฟา -1 มมวลเทากบอเลกตรอน (นอยมาก) มอ านาจทะลทะลวงสงกวารงสแอลฟาประมาณ 100 เทา สามารถผานแผนโลหะบาง ๆ ได และมความเรวใกลเคยงกบความเรวแสง

รงสแกมมา

เปนคลนแมเหลกไฟฟาทมความยาวคลนสนมาก ไมมประจ ไมมมวล เปนรงสทมพลงงานสง มความเรวเทากบความเรวแสงและมอ านาจทะลทะลวงสง สามารถผานแผนตะกวหนา 8 mm หรอแผนคอนกรตหนา ๆ ได

ประโยชนและโทษของธาตกมมนตรงส เนองจากธาตกมมนตรงส มการสลายตวทแนนอนตลอดเวลาและการสลายตว

ไมขนอยกบสภาพแวดลอม จงสามารถน าไปใชประโยชนไดอยางกวางขวาง ประโยชนจากการใชธาตกมมนตรงส 1. ดานธรณวทยา การใชคารบอน -14 (C-14) ค านวณหาอายของวตถ

โบราณ 2. ดานการแพทย ใชไอโอดน -131 (I-131) ในการตดตามเพอศกษาความ

ผดปกตของตอมไธรอยด โคบอลต -60 (Co-60) และเรเดยม -226 (Ra-226) ใชรกษาโรคมะเรง

3. ดานเกษตรกรรม ใชฟอสฟอรส 32 (P-32) ศกษาความตองการปยของพช ปรบปรงเมลดพนธทตองการ และใชโพแทสเซยม -32 (K–32) ในการหาอตราการดดซมของตนไม

4. ดานอตสาหกรรม ใชธาตกมมนตรงสตรวจหารอยต าหน เชน รอยราวของโลหะหรอทอขนสงของเหลว ใชธาตกมมนตรงสในการ ตรวจสอบและควบคมความหนาของวตถ ใชรงสฉายบนอญมณเพอใหมสสนสวยงาม

44

5. ดานการถนอมอาหาร ใชรงสแกมมาของธาตโคบอลต -60 (Co–60)

ปรมาณทพอเหมาะใชท าลายแบคทเรยในอาหาร จงชวยใหเกบรกษาอาหารไวไดนานขน 6. ดานพลงงาน มการใชพลงงานความรอนทไดจากปฏกรยานวเคลยรในเตา

ปฏกรณปรมาณของยเรเนยม -238 (U-238) ตมน าใหกลายเปนไอ แลวผานไอน าไปหมนกงหน เพอผลตกระแสไฟฟาในดานการเกษตร

ภาพท 1.16 การใชประโยชนจากธาตกมมนตรงส ทมา : http://nakhamwit.ac.th/pingpong_web/m&c_web/Content_10.html

(สบคนเมอวนท 30 มนาคม 2559)

โทษของธาตกมมนตรงส 1. ถารางกายไดรบจะท าใหโมเลกลภายในเซลลเกดการเปลยนแปลง

ไมสามารถท างานตามปกตได ถาเปนเซลลทเกยวของกบการถายทอดลกษณะพนธกรรม กจะเกดการผาเหลา โดยเฉพาะเซลลสบพนธเมอเขาไปในรางกายจะไปสะสมในกระดก

2. สวนผลทท าใหเกดความปวยไขจากรงส เมออวยวะสวนใดสวนหนงของรางกายไดรบรงส โมเลกลของธาตตาง ๆ ทประกอบเปนเซลลจะแตกตว ท าใหเกดอาการปวยไขและเกดมะเรงได

การปองกนอนตรายจากกมมนตภาพรงส อนตรายจากกมมนตภาพรงสนนขนกบหลายปจจย เชน ปรมาณพลงงานของ

กมมนตภาพรงสตอมวลทถกรงส และความส าคญของอวยวะสวนทถกกมมนตภาพรงส อยางไรกตามถงแมกมมนตภาพรงสจะมอนตราย แตถาถกน าไปใชอยางถกวธกจะมประโยชนมากมาย ดงนนผทจะน ากมมนตภาพรงสไปใชประโยชนไมวาในทางการแพทย ทางเกษตร หรอทางอตสาหกรรม ตลอดจนการคนควาทางวทยาศาสตร จะตองมความร

45

เรองกมมนตรงสเปนอยางดคอ รจกวธใชอยางปลอดภยและวธปองกนอนตรายจากกมมนตภาพรงสเหลานนดวย

หลกการปองกนอนตรายจากกมมนตภาพรงส 1. เนองจากปรมาณกมมนตภาพรงสทรางกายไดรบขนกบเวลา เชน ถาเดน

เขาไปในบรเวณทมกมมนตภาพรงสนาน 20 นาท จะไดรบกมมนตภาพรงสประมาณ 2 เทา ของผทเขาไปในบรเวณนนนานเพยง 10 นาท ดงนนถาจ าเปนตองเขาใกลบรเวณทมธาตกมมนตรงสควรใชเวลาสนทสดเทาทจะท าได

2. เนองจากปรมาณกมมนตภาพรงสจะลดลงถาบรเวณนนอยไกลจากแหลงก าเนดกมมนตภาพรงสมากขน ดงนนจงควรอยหางบรเวณทมธาตกมมนตรงส ใหมากทสดเทาทจะมากได

3. เนองจากกมมนตภาพรงสตางชนด มอ านาจในการทะลผานวตถไดดตางกน ดงนนจงควรใชวตถทกนสารกมมนตภาพรงสทะลผานไดยากมาเปนเครองก าบง เชน ตะกว หรอคอนกรต สามารถเปนเครองก าบงรงสแกมมาและรงสบตาไดและนยมใชน าเปนเครองก าบงนวตรอน เปนตน

ภาพท 1.17 สญลกษณเครองหมายเตอนภยเกยวกบสารกมมนตรงส

ทมา : http://www.krusarawut.net/wp/?p=12293 (สบคนเมอวนท 30 มนาคม 2559)

หลงจากทเราไดศกษาเรยนร บตรความรท 1.2 เรอง ธาตกมมนตรงส จบแลว เรามาท ากจกรรม

ตรวจสอบความเขาใจท 1.2 กนตอเลยคะ

46

.................................................................

.................................................................

.................................................................

กจกรรมตรวจสอบความเขาใจท 1.2

1. ธาตกมมนตรงส คออะไร

............................................................................................................................

2. จากรป จงระบวารปใดเปนแนวการเคลอนทของรงสแอลฟา รงสบตา และรงสแกมมาในสนามไฟฟา

3. ใหนกเรยนเรยงล าดบความสามารถในการเลยวเบนในสนามไฟฟา จากการเลยวเบนนอยไปหาความสามารถในการเลยงเบนมากของรงส

............................................................................................................................

............................................................................................................................

+++++++++++++++

A B

C

นกเรยนรวมกนอภปรายภายในกลม และตอบค าถาม (5 คะแนน)

47

คะแนนจากการตอบค าถาม คะแนนเตม คะแนนทได

5

4. ใหนกเรยนวาดภาพสญลกษณเตอนบรเวณทมกมมนตรงส

นกเรยนเคยเหนสญลกษณเตอนบรเวณทมสารกมมนตรงสทใดบาง จงยกตวอยาง

............................................................................................................................

48

น าเชอมประกอบดวยสารใดบาง

น าเกลอประกอบดวยสารใดบาง

เมอใหความรอนแกน าเกลอและน าเชอม จะเกดการเปลยนแปลงอยางไรบาง

ภาพท 1.18 น าเชอม ทมา : http://www.foodietaste.com/ storages/Pedia/532559235100.jpg

(สบคนเมอวนท 30 มนาคม 2559)

ภาพท 1.19 น าเกลอ ทมา : http://s.jeban.com/userfiles/

uploads/2013/05/326.jpg (สบคนเมอวนท 30 มนาคม 2559)

49

นกเรยนท าการทดลอง ตรวจสอบ และอธบายสมบตบางประการ ของสารประกอบได

1. ดางทบทม 2. น าเปลา 3. ธป 4. หลอดหยอด 5. หลอดทดลองขนาดกลาง 6. หลอดทดลองขนาดใหญ

บตรกจกรรมท 1.3 เรอง สมบตบางประการของสารประกอบ

การทดลองกลมท............................................... ชอกลม.............................................................. เลขทสมาชก.......................................................

50

ปญหา

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

ก าหนดสมมตฐาน

......................................................................................................................................

....................................................................................................................................

วธด าเนนการทดลอง

1. ใสดางทบทม 2 – 3 เกลด ลงในหลอดทดลองขนาดกลาง แลวหยดน า ลงไป 10 หยด เขยา สงเกตและบนทกผล

2. ใสดางทบทม 3 กรม ลงในหลอดทดลองขนาดใหญ แลวน าไปเผาไฟ น าธปทตดไฟแลวดบไฟ เหลอแตถานแดงมาจอทปากหลอดทดลอง สงเกต และบนทกผล

3. น าสารในหลอดทดลองในขอ 2 จากการเผาในหลอดทดลอง สงเกตลกษณะของสาร แลวหยดน าลงบนสารทละหยด สงเกตและบนทกผล

51

สรปผลการทดลอง

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

.................................................................................................................................... ....................................................................................................................................

สงทสงเกต ผลการสงเกต 1. ลกษณะของดางทบทมกอนเผา

2. การละลายน าของดางทบทมกอนเผา

3. ขณะเผาดางทบทมแลวน าธปตดไฟ เปนถานแดงไปจอทปากหลอดทดลอง

4. ลกษณะของดางทบทมหลงเผา

5. การละลายน าของดางทบทมหลงเผา

52

คะแนนจากการปฏบตกจกรรม คะแนนเตม คะแนนทได

20

เรามาศกษาเรยนรเพมเตมเกยวกบสารประกอบ และสมบตของสารประกอบบางชนด ในบตรความรท 1.3

กนตอเลยนะคะ

1. โพแทสเซยมเปอรแมงกาเนตกอนเผาและหลงเผามลกษณะแตกตางกนอยางไร

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

2. เมอสงเกตผลตภณฑทไดจากการเผาโพแทสเซยมเปอรแมงกาเนตมกชนด แตละชนดมสและลกษณะอยางไร

............................................................................................................................

............................................................................................................................

3. โพแทสเซยมเปอรแมงกาเนตจดเปนธาตหรอสารประกอบ เพราะเหตใด

............................................................................................................................

............................................................................................................................

53

สารประกอบ (Compound) หมายถง สารบรสทธเนอเดยวทเกดจากอะตอมของธาตตงแตสองชนดขนไปเปนองคประกอบ ซงมารวมตวกนโดยวธการทางเคม สามารถแยกสลายใหเกดเปนสารใหมหรอกลบคนเปนธาตเดมได

ลกษณะทวไปของสารประกอบ

สารประกอบแตละชนดมสมบตทแตกตางกนไป สารประกอบมสมบตแตกตางไปโดยสนเชงจากสมบตของธาตเดมทเปน

องคประกอบ สารประกอบเกดขนจากการแลกเปลยนอนภาคมลฐานภายในอะตอม

เพอใหอยในสภาพทเสถยร สารประกอบชนดหนง ๆ จะตองมอตราสวนของธาตทเปนองคประกอบ

คงทสารประกอบมทงสถานะทเปนของแขง ของเหลว และกาซ เชน ของแขง กลโคส (C6H12O6), หนปน (CaCo3) และสนมเหลก

(Fe2O3) เปนตน ของเหลว น า (H2O), เอธานอล (C2H5OH) และอะซโตน

(CH3COCH3) เปนตน กาซ คารบอนไดออกไซด (CO2), มเธน (CH4) และซลเฟอร

ไดออกไซด (SO2) เปนตน

54

สมบตของสารประกอบ

สารประกอบจะมสมบต เฉพาะตวทแตกตางจากสมบตของธาตท เ ปนองคประกอบ เชน ความสามารถในการละลาย ความเปนกรด - เบส การเกดปฏกรยาเคม เปนตน และสามารถแยกธาตทเปนองคประกอบไดเมอใชพลงงานบางรป เชน พลงงานไฟฟา พลงงานความรอน

สตรเคม สตรเคม คอกลมของสญลกษณของธาตทเขยนขนเพอแสดงจ านวนอะตอม

ของธาตทเปนองคประกอบของสาร สตรเคมทแสดงชนดของธาตและจ านวนอะตอมทเปนองคประกอบใน 1 โมเลกล เรยกวา “สตรโมเลกล” ดงตวอยางสตรโมเลกลของสารประกอบตอไปน ตารางท 1.5 ตวอยางสารประกอบและธาตองคประกอบของสารทอยในโมเลกล

สารประกอบ สตรโมเลกล ธาตทเปนองคประกอบ

กรดคารบอนก H2CO3 ธาตไฮโดรเจน ธาตคารบอน ธาตออกซเจน

2 อะตอม 1 อะตอม 3 อะตอม

ไฮโดรคลอรก (กรดเกลอ) HCl ธาตไฮโดรเจน ธาตคลอรน

1 อะตอม 1 อะตอม

กรดแอซตก (กรดน าสม) CH3COOH ธาตคารบอน ธาตไฮโดรเจน ธาตออกซเจน

2 อะตอม 4 อะตอม 2 อะตอม

โซเดยมไฮดรอกไซด (โซดาไฟ)

NaOH ธาตโซเดยม ธาตออกซเจน ธาตไฮโดรเจน

1 อะตอม 1 อะตอม 1 อะตอม

โพแทสเซยมไฮดรอกไซด KOH ธาตโพแทสเซยม ธาตออกซเจน ธาตไฮโดรเจน

1 อะตอม 1 อะตอม 1 อะตอม

55

ตารางท 1.5 ตวอยางสารประกอบและธาตองคประกอบของสารทอยในโมเลกล (ตอ)

สารประกอบ สตรโมเลกล ธาตทเปนองคประกอบ

แคลเซยมไฮดรอกไซด Ca(OH)2 ธาตแคลเซยม ธาตออกซเจน ธาตไฮโดรเจน

1 อะตอม 2 อะตอม 2 อะตอม

โซเดยมคลอไรด NaCl ธาตโซเดยม ธาตคลอรน

1 อะตอม 1 อะตอม

โพแทสเซยมเปอรแมงกาเนต (ดางทบทม)

KMnO4 ธาตโพแทสเซยม ธาตแมงกานส ธาตออกซเจน

1 อะตอม 1 อะตอม 4 อะตอม

แคลเซยมคารบอเนต (หนปน)

CaCO3 ธาตแคลเซยม ธาตคารบอน ธาตออกซเจน

1 อะตอม 1 อะตอม 3 อะตอม

มเทน CH4 ธาตคารบอน ธาตไฮโดรเจน

1 อะตอม 4 อะตอม

บวเทน C4H10 ธาตคารบอน ธาตไฮโดรเจน

4 อะตอม 10 อะตอม

แอมโมเนย NH3 ธาตไนโตรเจน ธาตไฮโดรเจน

1 อะตอม 3 อะตอม

ประโยชนของธาตและสารประกอบในชวตประจ าวน

1. ประโยชนของธาตโลหะ อโลหะ และกงโลหะ ธาตทมสมบตเปนโลหะและอโลหะ มประโยชนตอมนษยทงในดานสรรวทยา และการน าไปใชประโยชนในชวต ประจ าวน ดงตารางตอไปน

56

ตารางท 1.6 แสดงการน าธาตไปใชประโยชนในชวตประจ าวน

ธาต สญลกษณ การน าไปใชประโยชน

อะลมเนยม Al ใชท าแผนอลมเนยมฟอยล เพอใชหออาหารเมอน าไปเผาหรอ ใหความรอน ใชท าสวนประกอบของเครองบนและสายไฟฟาแรงสง

สงกะส Zn ใชท าถานไฟฉาย และเปนสวนประกอบของเอนไซมชวยยอยโปรตน

เหลก Fe เปนธาตทมมากเปนท 4 ในโลก ใชท าเปนโครงสรางในการกอสราง สงตาง ๆ

เงน Ag เปนตวน าไฟฟาและความรอนทดทสด ทนทานตอการกดกรอน ของกรดอนทรย และโซดาไฟ ใชท าเครองประดบ

ทองแดง Cu ใชท าสายไฟ เปนตวน าไฟฟาทดมากรองมาจากเงน

เยอรเมเนยม Ge เปนธาตกงตวน าทหายากมาก ใชเปนสวนประกอบของเครองทรานซสเตอร และใชในเครองอเลกทรอนกสตาง ๆ

ทงสเตน W ปจจบนใชท าไสหลอดไฟฟา ใชผสมกบเหลกใชท า Tungsten carbide ซงจดวาเปนสารทแขงมาก ใชประกอบเครองมอตดโลหะดวยความเรวสง

ทองค า Au เปนธาตทหายากมาก มในโลกประมาณ 1% ของเงน ความบรสทธของทองค าใชวดเปนกะรต ทองค าทบรสทธจรงคอ ทองค า 24 กะรต ใชท าเครองประดบ

ไฮโดรเจน H เปนธาตอโลหะทมไมมส ไมมกลน และสามารถตดไฟได ไฮโดรเจน จะมน าหนกเบากวาอากาศมาก จงนยมน ามาใสในลกโปง และเปนสารเชอเพลง

ไนโตรเจน N ไนโตรเจนเปนธาตทไมมส และกลน เรานยมใชไนโตรเจนเปนสวนประกอบของปยเพราะวาไนโตรเจนชวยกระตนและท าใหพชเจรญงอกงามด

คารบอน C เปนอโลหะทเปนองคประกอบของถาน ใสดนสอ เพชร และปโตรเลยม ซงนยมน ามาใชประโยชนในการผลตเชอเพลงทใหพลงงานแสงสวางและความรอน

ออกซเจน O

มคณสมบตไมมส ไมมกลน และไมตดไฟ แตออกซเจนชวยท าให ไฟตด ออกซเจนมความจ าเปนตอการด ารงชวตของมนษย เมอเราหายใจเขาไปจะเคลอนตวไปยงสวนตาง ๆ ของรางกายโดยเกาะไปกบเลอดชวยในการเผาผลาญอาหาร

57

ตารางท 1.6 แสดงการน าธาตไปใชประโยชนในชวตประจ าวน (ตอ)

ธาต สญลกษณ การน าไปใชประโยชน

คลอรน Cl เปนธาตทมสเหลอง และเปนกาซพษ นยมน ามาท าเปนสวนผสมของ น ายาฟอกขาว และน ายาฆาเชอโรคทใชลางสระวายน า

ฟลออรน F เปนธาตทมกลนฉน น ยมน ามาใชเปนสวนประกอบของยาสฟน เพราะฟลออไรดปองกนไมใหฟนผ

โบรอน B สารโบรอนทรจกกนอยางมาก ไดแก สารบอแรก ทนยมน ามาเปนสวนผสมของผลตภณฑท าความสะอาดผลตภณฑ และสารปองกนจลนทรย

ซลคอน Si เปนสารกงตวน า ใชท าวงจรไฟฟาและอปกรณอเลกทรอนกส

2. ประโยชนของสารประกอบ มนษยไดน าสารประกอบมาใชประโยชน

ทงดานอปโภคและดานบรโภคมากมาย ดงตวอยางในตารางตอไปน ตารางท 1.7 แสดงการน าสารประกอบไปใชประโยชนในชวตประจ าวน

สารประกอบ สตรเคม การน าไปใชประโยชน กาซ

คารบอนไดออกไซด CO2

ใชท าน าอดลม ใชดบเพลง ผลตผงฟ น าแขงแหง เปนสารท าความเยน ใชเปนตวลอเมฆในการท าฝนเทยม

โซเดยมคอไรด NaCl ใชปรงรสอาหารใหมรสเคม ใชถนอมอาหาร เชน ปลาเคม

กรดแอซตรก CH3COOH ใชปรงอาหารใหมรสเปรยว

โซเดยมไฮดรอกไซด NaOH ใชในงานอตสาหกรรมท าสบ ผงชรส

โซเดยมคารบอเนต Na2CO3 ใชในอตสาหกรรมท าแกว ผงซกฟอก แกน ากระดาง โพแทสเซยมเปอร

แมงกาเนต KMnO4 ใชท าสารละลายเพอฆาเชอจลนทรย ลางผกสด

แคลเซยมคลอไรด CaCl2 ใชเปนสารดดความชน

กรดไฮโดรคลอรก HCl ใชในอตสาหกรรมผลตผงชรส และพลาสตก

ซลคอนไดออกไซด SiO2 ใชท ากระจก และเซรามก

แอมโมเนย NH3 ผลตกรดดนประสว ปย และพลาสตก

ปนขาว Ca(OH)2 ใชลดความเปนกรดของดน และใชผสมปนซเมนต

58

สารประกอบ สตรเคม ธาตทเปนองคประกอบ ตวอยาง

น า

H2O ไฮโดรเจน (H) ออกซเจน (O)

2 อะตอม 1 อะตอม

1. น าตาลทราย (น าตาลซโครส)

2. แกสคารบอนไดออกไซด

3. น าสมสายช (กรดแอซตก)

4. โซดาไฟ (โซเดยมไฮดรอกไซด)

5. ทราย (ซลกอนไดออกไซด)

กจกรรมตรวจสอบความเขาใจท 1.3

1. ใหนกเรยนเขยนสตรเคมและธาตทเปนองคประกอบของสาร ทก าหนดให (10 คะแนน)

59

1. จงยกตวอยางธาตหรอสารประกอบทเปนสวนประกอบในรางกายมา อยางนอย 5 ชนด พรอมทงระบดวยวาเปนสารประกอบของอวยวะสวนใดในรางกาย

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

2. จงตอบค าถามตอไปน (10 คะแนน)

2. ธาต และสารประกอบแตกตางกนอยางไร

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................ 3. สารทก าหนดใหตอไปน สารใดเปนธาต สารใดเปนสารประกอบ

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

ฟอสฟอรส เหลก เอทานอล กลโคส นา ไอโอดน ปนขาว กามะถน สงกะส นาสมสายช เพชร และจนส

60

คะแนนจากการตอบค าถาม คะแนนเตม คะแนนทได

20

4. ในชวตประจ าวนมการน าธาตและสารประกอบมาใชประโยชนอะไรบาง

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

5. การศกษาสมบตของสารประกอบมประโยชนอยางไร

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

61

1. ใหนกเรยนเขยนผงความคดเกยวกบธาตทนกเรยนสนใจ โดยบอกถงสมบตของธาตเหลานนใหถกตอง (10 คะแนน)

สญลกษณ : …………………… สถานะ : ……………………… โลหะ / อโลหะ : …………… ประโยชน : …………………..

สญลกษณ : …………………… สถานะ : ……………………… โลหะ / อโลหะ : …………… ประโยชน : …………………..

ธาต

สญลกษณ : …………………… สถานะ : ……………………… โลหะ / อโลหะ : …………… ประโยชน : …………………..

สญลกษณ : …………………… สถานะ : ……………………… โลหะ / อโลหะ : …………… ประโยชน : …………………..

สญลกษณ : …………………… สถานะ : ……………………… โลหะ / อโลหะ : …………… ประโยชน : …………………..

สญลกษณ : …………………… สถานะ : ……………………… โลหะ / อโลหะ : …………… ประโยชน : …………………..

กจกรรมน าความรสชวต

62

คะแนนจากการตอบค าถาม คะแนนเตม คะแนนทได

20

2. ใหนกเรยนเขยนผงความคดเกยวกบสารประกอบในชวตประจ าวน โดยบอกถงการน าไปใชประโยชนของสารนนใหถกตอง (10 คะแนน)

ชอสารประกอบ : …………….…… สตรเคมของสาร : …………….…… ประโยชน : …………………………..

สารประกอบ

ชอสารประกอบ : …………….…… สตรเคมของสาร : …………….…… ประโยชน : …………………………..

ชอสารประกอบ : …………….…… สตรเคมของสาร : …………….…… ประโยชน : …………………………..

ชอสารประกอบ : …………….…… สตรเคมของสาร : …………….…… ประโยชน : …………………………..

ชอสารประกอบ : …………….…… สตรเคมของสาร : …………….…… ประโยชน : …………………………..

ชอสารประกอบ : …………….…… สตรเคมของสาร : …………….…… ประโยชน : …………………………..

63

แบบทดสอบหลงเรยน

ชดท 1 เรอง ธาตและสารประกอบ

แบบทดสอบเปนแบบปรนย 4 ตวเลอก จ านวน 10 ขอ คะแนนเตม 10 คะแนน ใชเวลา 10 นาท

เลอกค าตอบทถกตองทสดเพยงค าตอบเดยว ท าเครองหมายกากบาท () ลงในกระดาษค าตอบ

1. สารประกอบในขอใด ไมมธาตโลหะเปนองคประกอบ ก. NaCl ข. CaCO3 ค. CuSO4 ง. CH3OH

2. รงสทเกดจากธาตกมมนตรงสททะลผานไดสงสด คอขอใด ก. รงสบตา ข. รงสเอกซ ค. รงสแอลฟา ง. รงสแกมมา

3. กลมใดตอไปนจดเปนสารบรสทธทกสาร ก. เหลก น ามนพช น าหมก ข. น ามนกาด นาก แกสหงตม ค. ฮเลยม ไฮโดรเจน เกลอแกง ง. ลกเหมน ทองค าขาว น าตาลทราย

64

4. ขอความใดตอไปนไมถกตอง ก. โลหะทกชนดน าไฟฟาได ข. โลหะทกชนดมจดหลอมเหลวสง ค. ธาตทมความหนาแนนสง สวนมากเปนพวกโลหะ ง. ธาตทมจดหลอมเหลวต า สวนมากเปนพวกอโลหะ

5. อกษรตอไปนเปนสญลกษณของธาตใดบาง ตามล าดบ Cl, Al, S, F ก. คลอรน อารกอน ก ามะถน ฟลออรน ข. คลอรน อารกอน สงกะส ฟอสฟอรส ค. คลอรน อะลมเนยม ก ามะถน ฟลออรน ง. คลอรน อะลมเนยม สงกะส ฟอสฟอรส

6. ขอแตกตางระหวางธาตและสารประกอบคอขอใด ก. ธาตเปนสารเนอเดยว แตสารประกอบเปนสารเนอผสม ข. ธาตเปนสารบรสทธ แตสารประกอบไมเปนสารบรสทธ ค. ธาตมสถานะเปนของแขงและแกสเทานน แตสารประกอบเปนไดทงสามสถานะ ง. ธาตเปนสารทประกอบดวยอะตอมเพยงชนดเดยว แตสารประกอบประกอบ

ดวยธาต 2 ชนดขนไป

7. ขอใดจดเปนธาตทงหมด ก. ออกซเจน น า ปรอท ข. ก ามะถน เหลก พลวง ค. เหลก ไฮโดรเจน เกลอ ง. ซโครส ไอโอดน ไฮโดรเจน

65

8. การใชประโยชนจากธาต ขอใดไมถกตอง ก. ใชทองแดงท าสายไฟ ข. ใชปรอทท าเทอรมอมเตอร ค. ใชแกรไฟตท าเครองประดบ ง. ใชอะลมเนยมท าแผนหออาหาร

9. สารประกอบในขอใดมธาตทเปนองคประกอบมากกวา 3 ธาต ก. NH4OH ข. Na2SO4 ค. (NH4)2SO4 ง. CH3COOH

10. ขอใดกลาวถกตองเกยวกบการแผรงสของธาตกนมนตรงส ก. รงสทธาตกมมนตรงสแผออกมาคอรงสแอลฟาเสมอ ข. ธาตกมมนตรงสแผรงสเนองจากอเลกตรอนในอะตอมไมเสถยร ค. ธาตกมมนตรงสแผรงสเนองจากนวเคลยสของอะตอมไมเสถยร ง. รงสทธาตกมมนตรงสแผออกมาเปนโทษตอมนษยและสงมชวต

66

กระดาษค าตอบแบบทดสอบหลงเรยน

ชดท 1 เรอง ธาตและสารประกอบ ชอ – สกล.................................................................เลขท..................ชน................

ขอ 1 2 3 4

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

คะแนนเตม 10

คะแนนทได

ผลการประเมน

ลงชอผตรวจ

เกณฑการใหคะแนน : ตอบถกตองได 1 คะแนน ตอบผดหรอไมตอบได 0 คะแนน เกณฑการประเมน : ไดคะแนนรอยละ 80 ขนไป ผานเกณฑการประเมน

67

แบบประเมนแสดงความกาวหนาทางการเรยน

ชอ – สกล..............................................................เลขท..................ชน................

เครองมอวดและแสดงผลการเรยนร คะแนน

หมายเหต เตม ได แกไข

กอนเ

รยน

แบบทดสอบกอนเรยน 10

ระหว

างเรย

น

บตรกจกรรมท 1.1 20

กจกรรมตรวจสอบความเขาใจท 1.1 25 บตรกจกรรมท 1.2 20 กจกรรมตรวจสอบความเขาใจท 1.2 5 บตรกจกรรมท 1.3 20 กจกรรมตรวจสอบความเขาใจท 1.3 20 กจกรรมน าความรสชวต 20 รวมคะแนนระหวางเรยน 130

หลงเร

ยน

แบบทดสอบกอนเรยน 10

68

กระทรวงศกษาธการ. (2552). หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551. กรงเทพฯ : ชมชนสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย .

การใชประโยชนจากธาตกมมนตรงส (ออนไลน). (2545). สบคนจาก : http://nakhamwit.ac.th/ pingpong_web/m&c_web/Content_10.html [30 มนาคม 2559]

เกลอแกง (ออนไลน). (2558). สบคนจาก : http://www.nctfoodshop.com [15 มนาคม 2559] ตรวจหาสารกมมนตรงส (ออนไลน). (2543). สบคนจาก : http://www.manager.co.th/asp-

bin/Image.aspx?ID=1849226 [22 มนาคม 2559] ตวอยางธาตกงโลหะ (ออนไลน). (2554). สบคนจาก : https://en.wikipedia.org

[1 เมษายน 2559] ตวอยางธาตโลหะ (ออนไลน). (2554). สบคนจาก : https://en.wikipedia.org [1 เมษายน 2559] ตวอยางธาตอโลหะ (ออนไลน). (2554). สบคนจาก : https://en.wikipedia.org [1 เมษายน 2559] ตารางธาตในปจจบน (ออนไลน). (2543). สบคนจาก : http://nakhamwit.ac.th/pingpong_web/

m&c_web / Content_04.html [17 เมษายน 2559] ทองค า (ออนไลน). (2543). สบคนจาก : http://www.thaigold.info/Board/index.php?/

topic/1531 [15 มนาคม 2559] น าเกลอ (ออนไลน). (2543). สบคนจาก : http://s.jeban.com/userfiles/uploads/2013/

05/326.jpg [30 มนาคม 2559] น าเชอม (ออนไลน). (2543). สบคนจาก : http://www.foodietaste.com/storages/Pedia

/532559235100.jpg [30 มนาคม 2559] น าตาลทราย (ออนไลน). (2543). สบคนจาก : http://www.buriramsugar.com/about

/overview [15 มนาคม 2559] บญชา แสนทว และคณะ. (2554). หนงสอเรยนรายวชาพนฐาน กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร

ระดบชนมธยมศกษาปท 2 เลม 1. กรงเทพฯ : วฒนาพานช. ประดบ นาคแกวและคณะ. (2554). หนงสอเรยนรายวชาพนฐานวทยาศาสตร ชนมธยมศกษาปท 2.

กรงเทพฯ : แมคเอดดเคชน. ผงก ามะถน (ออนไลน). (2551). สบคนจาก : https://www.vsrubber.nl/?lang=es

[15 มนาคม 2559] พมพพนธ เดชะคปต และคณะ. (2557). หนงสอเรยนรายวชาพนฐานวทยาศาสตร ชน

มธยมศกษาปท 2. กรงเทพฯ : พฒนาคณภาพวชาการ. ไพโรจน แกวมา. (2550). คมอ Compact วทยาศาสตร ม.2. กรงเทพฯ : แมคเอดดเคชน.

69

ภาวะโลกรอน (ออนไลน). (2551). สบคนจาก :http://www.flowtechworld.com/wp-content /uploads/2017/09/807.jpg [18 มนาคม 2559]

มหนตภยจากกมมนตภาพรงส (ออนไลน). (2551). สบคนจาก : https://www.thairath.co.th/ content/160823 [19 เมษายน 2559]

ยพา วรยศ และคณะ. (2553). หนงสอเรยนรายวชาพนฐาน กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ระดบชนมธยมศกษาปท 2. พมพครงท 3. กรงเทพ ฯ : อกษรเจรญทศน.

รงสจากมอถอ (ออนไลน). (2556). สบคนจาก :https://www.piah.com/wp- content /uploads/2018/03/maxresdefault-7.jpg [19 มนาคม 2559]

ศรลกษณ ผลวฒนะ และคณะ. (2553). สอการเรยนรและเสรมสรางทกษะตามมาตรฐานและตวชวดชนป กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ชนมธยมศกษาปท 2. กรงเทพฯ : ส านกพมพนยมวฒนา.

ศรลกษณ ผลวฒนะ และเจยมจต กลมาลา. (2559). หนงสอเรยนรายวชาพนฐานวทยาศาสตร ชนมธยมศกษาปท 2. กรงเทพฯ : แมคเอดดเคชน.

สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย. (2557). หนงสอเรยนรายวชาพนฐานวทยาศาสตร 3 ชนมธยมศกษาปท 2 . พมพครงท 5กรงเทพฯ : สกสค.ลาดพราว.

สญลกษณของธาตตามแนวคดของ จอหน ดาลตน (ออนไลน). (2554). สบคนจาก : http://thaisci.blogspot.com/2011/08/blog-post.html [21 เมษายน 2559]

สญลกษณเครองหมายเตอนภยเกยวกบสารกมมนตรงส (ออนไลน). (2555). สบคนจาก : http://www.krusarawut.net/wp/?p=12293 [30 มนาคม 2559]

สารกมมนตรงสในอาหารญปน (ออนไลน). (2556). สบคนจาก : https://www.thairath.co.th/ media/ NjpUs24nCQKx5e1GFDTqTCSLddIsvd5yeiRX7xsENdt.jpg

[27 มนาคม 2559] แสดงมวลรอยละของปรมาณธาตทมอยในธรรมชาต และในรางกายมนษย (ออนไลน). (2556).

สบคนจาก : http://118.174.134.188/resource_center9/Admin/acrobat/ v_3_sc_sc_541.pdf [22 มนาคม 2559]

70

71

เฉลย แบบทดสอบกอนเรยนชดท 1 เรอง ธาตและสารประกอบ

ขอท 1 ค าตอบ ง ขอท 2 ค าตอบ ค ขอท 3 ค าตอบ ข ขอท 4 ค าตอบ ค ขอท 5 ค าตอบ ค ขอท 6 ค าตอบ ง ขอท 7 ค าตอบ ค ขอท 8 ค าตอบ ข ขอท 9 ค าตอบ ค ขอท 10 ค าตอบ ง

เฉลย แบบทดสอบหลงเรยนชดท 1 เรอง ธาตและสารประกอบ

ขอท 1 ค าตอบ ง ขอท 2 ค าตอบ ง ขอท 3 ค าตอบ ค ขอท 4 ค าตอบ ข ขอท 5 ค าตอบ ค ขอท 6 ค าตอบ ง ขอท 7 ค าตอบ ข ขอท 8 ค าตอบ ค ขอท 9 ค าตอบ ค ขอท 10 ค าตอบ ค

72

ปญหา

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

ก าหนดสมมตฐาน

......................................................................................................................................

....................................................................................................................................

ธาต ผลการทดลอง ส ความวาว การน าไฟฟา ความเหนยว/ เปราะ

1. ลวดทองแดง ของแขง

สน ำตำลแดง ผวมนวำว นำไฟฟำ บบหรองอ แตไมแตก

2. แมกนเซยม ของแขง สเงน

ผวมนวำว นำไฟฟำ บบหรองอ แตไมแตก

3. แผนสงกะส ของแขง สเงน

ผวมนวำว นำไฟฟำ บบหรองอ แตไมแตก

4. ก ามะถน ของแขง สเหลอง

ผวไมมนวำว ไมนำไฟฟำ แตกเปนกอนเลก ๆ

แนวค าตอบ บตรกจกรรมท 1.1 เรอง การทดสอบสมบตบางประการ

ของธาตบางชนด

ธำตแตละชนดมสมบตดำนควำมวำว กำรนำไฟฟำ ส และควำมเหนยวเหมอนกนหรอไม

ธำตแตละชนดมสมบตดำนควำมวำว กำรนำไฟฟำ ส และควำมเหนยว ไมเหมอนกน

73

สรปผลการทดลอง

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

ธาต ผลการทดลอง ส ความวาว การน าไฟฟา ความเหนยว/ เปราะ

5. ไสดนสอ(แกรไฟต) ของแขงสดำ ผวไมมนวำว นำไฟฟำ แตกเปนกอนเลก ๆ

6. ตะป ของแขงสเทำ ผวมนวำว นำไฟฟำ บบหรองอ แตไมแตก

1. ธาตทน ามาใชในการทดลองมสมบตใดบางทเหมอนกน และแตกตางกน

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

2. ถาจะจดกลมธาตทตรวจสอบควรใชสมบตใดเปนเกณฑ

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

จำกผลกำรทดลอง พบวำ ทองแดง แมกนเซยม และตะป มผวมนวำว เหนยว ทบแลวไมแตก นำไฟฟำได สวนไสดนสอหรอแกรไฟตนำไฟฟำได แตมควำมเปรำะแตกงำย ผวไมมนวำว และกำมะถนมผวไมมนวำว เปรำะงำย ทบแลวแตกเปนช นเลก ๆ และไมนำไฟฟำ

ธำตทนำมำตรวจสอบบำงชนด ไดแก ลวดทองแดง, แมกนเซยม, แผนสงกะส และตะป มสมบตเหมอนกนคอเปนของแขง มผวมนวำว นำไฟฟำ และมควำมเหนยวทบแลวไมแตกหกงำย สวนกำมะถนและ ไสดนสอ (แกรไฟต) เปนของแขง มผวไมมนวำว ไมนำไฟฟำและ มควำมเปรำะแตกหกไดงำย แตไสดนสอ (แกรไฟต) นำไฟฟำได

- กำรนำไฟฟำ - ลกษณะควำมวำวของผว - ควำมเหนยวและเปรำะ

74

3. จากการทดลองนกเรยนสามารถแบงกลมธาตไดเปนกกลม อะไรบาง และใชอะไรเปนเกณฑในการแบง

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

สำมำรถแบงธำตไดเปน 2 กลมคอ 1) ทองแดง แมกนเซยม สงกะส และตะป 2) กำมะถน ไสดนสอ (แกรไฟต)

โดยใชเกณฑในกำรแบงคอกำรนำไฟฟำ ควำมวำว และควำมเหนยวของสำรเปนเกณฑในกำรแบงประเภท

75

บนทกผลการอภปรายและสบคนขอมล

รายการบนทกผลการอภปรายจากบทความ และการสบคนขอมล วนท..................เดอน..............................พ.ศ. ................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

แนวค าตอบ บตรกจกรรมท 1.2 เรอง สารกมมนตรงสในชวตประจ าวน

พจารณาจากค าตอบนกเรยน แนวค าตอบ ธำตกมมนตรงสสำมำรถนำมำใชประโยชนในดำนตำง ๆ ได เชน – ดำนกำรแพทย ใชรงสแกมมำจำกโคบอลต -60 ในกำรรกษำ

โรคมะเรง ใชไอโอดน -131 ตรวจรกษำควำมผดปกตของตอมไทรอยด ใชฟอสฟอรส -32 ในกำรรกษำมะเรงเมดเลอดขำว

– ดำนกำรเกษตรและอำหำร ใชฉำยรงสเน อสตว พชผก ผลไมเพอใหเกบไวไดนำนข น ใชกำจดแมลงบำงชนด เพรำะรงสจะทำใหแมลงตวผเปนหมน ใชปรบปรงพนธพชใหมควำมตำนทำนโรค และมผลผลตสงข น

– ดำนอตสำหกรรม ใชหำปรมำณสำรตะกวหรอกำมะถนในน ำมนปโตรเลยม ใชตรวจสอบรอยรวในวงจรไฟฟำอเลกทรอนกส ใชวดควำมหนำของวตถอนตรำยจำกกมมนตรงส เกดจำกรำงกำยไดรบรงสในปรมำณมำกหรอปรมำณนอย แตเปนระยะเวลำนำนจะสงผลใหเซลลสวนทไดรบรงสตำยได

76

1. ใครคอผคนพบและน าแรโคบอลตมาใชรกษาโรคมะเรง

............................................................................................................................

2. ธาตทสามารถปลอยกมมนตภาพรงสไดเปนธาตกลมใด และรงสทปลอยออกมามอะไรบาง

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

แมร คร

ธำตทสำมำรถปลอยกมมนตภำพรงสได เปนธำตกมมนตรงส โดยรงสทปลอยออกมำจะม 3 ชนด คอ รงสแอลฟำ รงสบตำ และรงสแกมมำ

3. เครองมอทใชตรวจสอบการรวของสารกมมนตรงสคออะไร

............................................................................................................................ ตรวจดวยเครองไกเกอร เคำนเตอร

5. ธาตกมมนตรงสเปนอนตรายตอมนษยหรอไม จงอธบาย

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

ธำตกมมนตรงสเปนอนตรำยตอมนษยดงน ถำรำงกำยไดรบจะทำใหโมเลกลภำยในเซลลเกดกำรเปลยนแปลงไมสำมำรถทำงำนตำมปกตไดถำเปนเซลลทเกยวของกบกำรถำยทอดลกษณะพนธกรรมกจะเกดกำร ผำเหลำโดยเฉพำะเซลลสบพนธ เมอเขำไปในรำงกำยจะไปสะสมในกระดก สวนผลททำใหเกดควำมปวยไขจำกรงสเมออวยวะสวนใดสวนหนงของรำงกำยไดรบรงส โมเลกลของธำตตำง ๆ ทประกอบเปนเซลลจะแตกตว ทำใหเกดอำกำรปวยไขและเกดมะเรงได

4. มนษยมการน าธาตกมมนตรงสไปใชประโยชนในดานใดบาง

............................................................................................................................

............................................................................................................................ แนวค าตอบ ดำนกำรเกษตร ดำนกำรแพทย ดำนอตสำหกรรม

ดำนโบรำณคด และดำนอำหำร

77

6. เราใชประโยชนจากกมมนตรงสในดานใดบาง อธบายพอสงเขป

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

1. ดำนกำรแพทย ใช Co – 60 ทำลำยเซลลมะเรง และยบย ง กำรเจรญเตบโตของจลนทรย ใช I -131 ตรวจควำมผดปกตของตอมไทรอยด

2. ดำนกำรเกษตร ใช y – ray ฆำเช อแบคทเรยในกำรอำหำร ฆำเช อจลนทรยในเมลดพนธพช

3. ดำนอตสำหกรรม ใช U – 235 เปนเช อเพลงในโรงงำนไฟฟำนวเคลยร ในอตสำหกรรมผลตเครองบน และยำนอวกำศ ใชผลตรงสเอกซ (x – ray)

4. ดำนธรณวทยำ ใชคำนวณหำอำยของวตถโบรำณ หรอซำกฟอสซล ตำง ๆ ซงคำนวณหำไดจำกครงชวตของคำรบอน – 14 (C – 14) ทอยในวตถน น ๆ

78

ปญหา

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

ก าหนดสมมตฐาน

......................................................................................................................................

....................................................................................................................................

สงทสงเกต ผลการสงเกต

1. ลกษณะของดางทบทมกอนเผา เปนเกลดเลก ๆ สมวงเขม

2. การละลายน าของดางทบทมกอนเผา เกดกำรแพรของดำงทบทมในน ำ ไดสำรละลำยสชมพเขม

แนวค าตอบ บตรกจกรรมท 1.3 เรอง สมบตบางประการของสารประกอบ

ดำงทบทมมสมบตอยำงไร

สำรแตละชนดมสมบตบำงประกำรไมเหมอนกน ดงน น กำรจำแนกสำรจะตองอำศยสมบตเฉพำะตวบำงประกำรของสำรน น

79

สรปผลการทดลอง

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

.................................................................................................................................... ....................................................................................................................................

สงทสงเกต ผลการสงเกต

3. ขณะเผาดางทบทมแลวน าธปตดไฟ เปนถานแดงไปจอทปากหลอดทดลอง

ธปบรเวณทตดไฟเปนถำนแดง มควำมสวำงวำบข นแลวดบไป

4. ลกษณะของดางทบทมหลงเผา เปนผงสดำและเขยว

5. การละลายน าของดางทบทมหลงเผา ไดสำรละลำยสเขยว สวนสดำไมละลำยน ำ และไมเกดกำรแพร

ดำงทบทมกอนเผำจะมลกษณะเปนเกลดสมวงเขม แตเมอเผำไฟแลวจะเปนผงถำนสดำ และเมอเอำธปตดไฟเปนถำนแดงไปจอทปำกหลอดทดลองธปจะสวำงวำบข น ถำนำดำงทบทมไปละลำยน ำจะเกดกำรแพรของสำรและไดสำรละลำยสชมพเขม แตถำดำงทบทมทเผำแลวจะไมเกดกำรแพรของสำรและไดสำรละลำยสเขยว สวนสดำไมละลำยน ำ

1. โพแทสเซยมเปอรแมงกาเนตกอนเผาและหลงเผามลกษณะแตกตางกนอยางไร

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

โพแทสเซยมเปอรแมงกำเนตกอนเผำจะมลกษณะเปนเกลดสมวง เมอละลำยน ำเปนสำรละลำยสมวงแดง เมอเผำโพแทสเซยมเปอรแมงกำเนตจะไดของแขงสเขยว

80

2. เมอสงเกตผลตภณฑทไดจากการเผาโพแทสเซยมเปอรแมงกาเนตมกชนด แตละชนดมสและลกษณะอยางไร

............................................................................................................................

............................................................................................................................

เมอเผำโพแทสเซยมเปอรแมงกำเนต จะไดผลตภณฑทเกดข นอยำงนอย 3 ชนด คอ ของแขงสเขยว ของแขงสดำ และแกส

3. โพแทสเซยมเปอรแมงกาเนตจดเปนธาตหรอสารประกอบ เพราะเหตใด

............................................................................................................................

............................................................................................................................

โพแทสเซยมเปอรแมงกำเนตเปนสำรประกอบ เพรำะมธำตเปนองคประกอบมำกกวำ 1 ชนด

81

ตารางท 1.3 แสดงสมบตบางประการของธาตบางชนด

ธาต ลกษณะท

อณหภมหอง ความแขงหรอความเหนยว

การน าไฟฟา จดหลอมเหลว

(๐C) จดเดอด

(๐C) โบรอน ของแขงสด า เปราะ ไมน า 2,030 3,900 คารบอน (แกรไฟต)

ของแขงสด า เปราะ น า 3,730 4,830

โซเดยม ของแขงสเงนวาว เปราะ น า 98 892 ซลคอน ของแขงสเงนวาว เปราะ น าเลกนอย 1,410 2,680 ฟอสฟอรส (ขาว)

ของแขงสขาว เปราะ ไมน า 44 280

เหลก ของแขงสเทาด า เหนยว น า 1,535 2,750 แคลเซยม ของแขงสเงนวาว เหนยว น า 838 1,490 ก ามะถน (รอมบค)

ของแขงสเหลอง เปราะ ไมน า 113 445

ปรอท ของเหลวสน าเงน - น า -8.9 356.6 โบรมน ของเหลวสแดง - ไมน า -7.2 58.8 ออกซเจน ไมมส - ไมน า -219 -183 ไฮโดรเจน ไมมส - ไมน า -259 -253 คลอรน สเขยวออน - ไมน า -101 -35 ฟลออรน สเหลองออน - ไมน า -220 -188

แนวค าตอบ กจกรรมตรวจสอบความเขาใจท 1.1

1. จากตารางทก าหนดให จงตอบค าถามขอ 1 – 10 (10 คะแนน)

82

ธาตทมความเหนยว ธาตทมความเปราะ ธาตทไมเหนยวไมเปราะ โซเดยม เหลก

แคลเซยม

โบรอน คำรบอน (แกรไฟต)

ซลคอน ฟอสฟอรส (ขำว) กำมะถน (รอมบค)

ปรอท โบรมน

ออกซเจน ไฮโดรเจน คลอรน

ฟลออรน

1. ถานกเรยนดทความเปราะ และความเหนยวของธาต นกเรยนจะแบงธาตออกเปนกลมเปราะ กลมเหนยว และกลมไมเหนยวไมเปราะ นกเรยนจะแบงธาตใหมไดอยางไร

2. ถานกเรยนใชเกณฑการน าไฟฟามาแบงกลมของธาต นกเรยนจะแบงกลมธาตไดกกลม แลวนกเรยนจะต งชอกลมธาตวาอะไรบาง

............................................................................................................................

............................................................................................................................

แบงได 3 กลม คอ กลมนำไฟฟำ กลมนำไฟฟำไดเลกนอย และกลมทไมนำไฟฟำ

3. ใหนกเรยนอธบายความสมพนธของกลมธาตทมความเหนยวกบกลมธาต ทน าไฟฟา

............................................................................................................................ กลมธำตทมควำมเหนยวจะนำไฟฟำไดดวย

4. ถาขณะน อณหภมหองเปน 25๐C ใหนกเรยนลองวเคราะหวาธาตใดบางทมสถานะเปนแกส

............................................................................................................................ ออกซเจน ไฮโดรเจน คลอรน ฟลออรน เพรำะจดเดอดตำกวำ 25 ๐C

83

5. ถาขณะน อณหภมหองเปน 25 ๐C ใหนกเรยนลองวเคราะหวาธาตใดบาง ทมสถานะเปนของแขงและสงเกตไดจากอะไร

............................................................................................................................

............................................................................................................................

โบรอน คำรบอน โซเดยม ซลคอน ฟอสฟอรส (ขำว) เหลก แคลเซยม กำมะถน (รอมบค) สงเกตไดจำกจดหลอมเหลวสงกวำ 25 ๐C

6. โดยทวไปธาตกลมโลหะ ณ อณหภมหองจะมสถานะเปนของแขง ยกเวนธาตใด

............................................................................................................................ ปรอท (Hg)

7. ถานกเรยนสงสยวตถกอนหนงวามสมบตของธาตอยกลมโลหะ อโลหะ หรอกงโลหะ นกเรยนจะทดสอบสมบตใดบางของธาต

............................................................................................................................

............................................................................................................................

ควำมมนวำว กำรนำไฟฟำ กำรนำควำมรอน จดเดอด จดหลอมเหลว เปนตน

8. ธาตกลมใดทสามารถน าไฟฟาไดเมออณหภมสงข น

............................................................................................................................ กลมธำตกงโลหะ

9. ธาตหมใดในตะรางธาตทแสดงสมบตความเปนโลหะ อโลหะ หรอกงโลหะ

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

พวกโลหะ ไดแก หม 1 หม 2 หม 3 บำงสวนและพวกโลหะแทรนซซน พวกอโลหะ ไดแก หม 5 หม 6 หม 7 หม 4 และพวกแกสเฉอยหม 8

พวกกงโลหะ ไดแก B หม 3, Si Ge หม 4, As Sb หม 5, Te Po หม 6 และ At หม 7

10. ธาตทมสมบตความเปนโลหะ สวนใหญจะมสถานะใด และธาตทมสมบตเปนอโลหะสวนใหญจะมสถานะใด

............................................................................................................................

............................................................................................................................

ธำตทมสมบตควำมเปนโลหะสวนใหญจะอยในสถำนะของแขง ธำตทมสมบตควำมเปนอโลหะสวนใหญจะอยในสถำนะของเหลว

84

3. จงเขยนสญลกษณของธาตทก าหนดใหตอไปน (10 คะแนน)

สญลกษณ สญลกษณ ธาต

ไฮโดรเจน

คารบอน

เงน

เหลก

ดบก

ธาต

ออกซเจน

ก ามะถน

โพแทสเซยม

คลอรน

ทองแดง

H

C

Ag

Fe

Sn

O

S

K

Cl

Cu

สญลกษณธาตคออะไร และจงอธบายการเขยนสญลกษณธาตมาพอสงเขป

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

2. จงตอบค าถามตอไปน ตอไปน (5 คะแนน)

สญลกษณธำตคออกษรยอทใชแทนชอธำต และใชแทน 1 อะตอมของธำต สญลกษณของธำตนำมำจำกอกษรตวแรก หรอตวแรกและ ตวถดไปในภำษำองกฤษหรอภำษำละตน นยมเขยนดวยตวพมพใหญตำมดวยตวพมพเลก

85

Zn

Na

P

Ca

N

ธาต

สงกะส

โซเดยม

ฟอสฟอรส

ไนโตรเจน

แคลเซยม

ธาต

อะลมเนยม

ทองค า

แมกนเซยม

ตะกว

ปรอท

สญลกษณ สญลกษณ

Al

Au

Mg

Hg

Pb

86

.................................................................

.................................................................

.................................................................

แนวค าตอบ กจกรรมตรวจสอบความเขาใจท 1.2

1. ธาตกมมนตรงส คออะไร

............................................................................................................................ เปนธำตทสำมำรถแผรงสไดเอง

2. จากรป จงระบวารปใดเปนแนวการเคลอนทของรงสแอลฟา รงสบตา และรงสแกมมาในสนามไฟฟา

A รงสแอลฟำ (𝛼)

3. ใหนกเรยนเรยงล าดบความสามารถในการเล ยวเบนในสนามไฟฟา จากการเล ยวเบนนอยไปหาความสามารถในการเล ยงเบนมากของรงส

............................................................................................................................

............................................................................................................................

γ < α < β

B รงสแกมมำ (γ) C รงสบตำ (𝛽)

+++++++++++++++

A B

C

นกเรยนรวมกนอภปรายภายในกลม และตอบค าถาม (5 คะแนน)

87

หองเอกซเรยในโรงพยำบำล โรงไฟฟำพลงงำนนวเคลยร เปนตน

4. ใหนกเรยนวาดภาพสญลกษณเตอนบรเวณทมกมมนตรงส

นกเรยนเคยเหนสญลกษณเตอนบรเวณทมสารกมมนตรงสทใดบาง จงยกตวอยาง

............................................................................................................................

88

สารประกอบ สตรเคม ธาตทเปนองคประกอบ

ตวอยาง น า

H2O

ไฮโดรเจน (H) ออกซเจน (O)

2 อะตอม 1 อะตอม

1. น าตาลทราย (น าตาลซโครส) C12H22O11 คำรบอน (C) ไฮโดรเจน (H) ออกซเจน (O)

12 อะตอม 22 อะตอม 22 อะตอม

2. แกสคารบอนไดออกไซด CO2 คำรบอน (C) ออกซเจน (O)

1 อะตอม 2 อะตอม

3. น าสมสายช (กรดแอซตก) CH3COOH คำรบอน (C) ไฮโดรเจน (H) ออกซเจน (O)

2 อะตอม 4 อะตอม 2 อะตอม

4. โซดาไฟ (โซเดยมไฮดรอกไซด) NaOH โซเดยม (Na) ไฮโดรเจน (H) ออกซเจน (O)

1 อะตอม 1 อะตอม 1 อะตอม

5. ทราย (ซลกอนไดออกไซด) SiO2 ซลกอน (Si) ออกซเจน (O)

1 อะตอม 2 อะตอม

แนวค าตอบ กจกรรมตรวจสอบความเขาใจท 1.3

1. ใหนกเรยนเขยนสตรเคมและธาตทเปนองคประกอบของสาร ทก าหนดให (10 คะแนน)

89

1. จงยกตวอยางธาตหรอสารประกอบทเปนสวนประกอบในรางกาย มาอยางนอย 5 ชนด พรอมท งระบดวยวาเปนสารประกอบของอวยวะสวนใดในรางกาย

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

1. น ำ (H2O) เปนสวนประกอบทสำคญในเซลลทกเซลลในรำงกำย 2. แคลเซยม (Ca) เปนธำตองคประกอบในกระดกและฟน 3. ฟอสฟอรส (P) เปนธำตองคประกอบในกระดกและฟน 4. เฮโมโกลบน เปนสำรทประกอบข นจำกโปรตนและธำตเหลก

อยบนเมดเลอดแดง มหนำทลำเลยงออกซเจนไปใหสวนตำง ๆ ในรำงกำย

5. น ำด เปนสำรทสรำงจำกตบมำเกบไวทถงน ำด มหนำทชวยใหไขมนแตกตว และรวมตวกบน ำยอยไดด

2. ธาต และสารประกอบแตกตางกนอยางไร

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

ธำต เปนสำรบรสทธเน อเดยวทมองคประกอบอะตอมของธำตเพยงชนดเดยวเทำน น โดยไมสำมำรถจะนำมำแยกสลำยใหกลำยเปนสำรอนโดยวธกำรทำงเคม สวนสำรประกอบเปนสำรบรสทธเน อเดยวทเกดจำกอะตอมของธำตต งแตสองชนดข นไปเปนองคประกอบ ซงมำรวมตวกนโดยวธกำรทำงเคม สำมำรถแยกสลำยใหเกดเปนสำรใหมหรอกลบคนเปนธำตเดมได

3. สารทก าหนดใหตอไปน สารใดเปนธาต สารใดเปนสารประกอบ

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

สำรทเปนธำต ไดแก ฟอสฟอรส เหลก กำมะถน สงกะส สำรทเปนสำรประกอบ ไดแก เอทำนอล กลโคส น ำ ไอโอดน ปนขำว น ำสมสำยช เพชร และจนส

ฟอสฟอรส เหลก เอทำนอล กลโคส น ำ ไอโอดน ปนขำว กำมะถน สงกะส น ำสมสำยช เพชร และจนส

2. จงตอบค าถามตอไปน (10 คะแนน)

90

4. ในชวตประจ าวนมการน าธาตและสารประกอบมาใชประโยชนอะไรบาง

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

นำมำใชประโยชนหลำกหลำย เชน น ำ ใชในกำรอปโภค บรโภค ชวยกระบวนกำรในรำงกำรดำเนนไปได ใชเปนตวทำละลำย น ำตำลซโครส ใชประกอบอำหำร เพอใหพลงงำนแกรำงกำย คำรบอน (แกรไฟต) ใชทำเช อเพลง ใชทำไสดนสอ ใชเปนตวนำไฟฟำในถำนไฟฉำย เปนตน

5. การศกษาสมบตของสารประกอบมประโยชนอยางไร

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

แนวค าตอบ กำรศกษำสมบตของสำรประกอบ ทำใหเรำรวำสำรประกอบน นมำจำกธำตใด และมสมบตอยำงไร ทำใหเรำนำสำรประกอบน นไปใชประโยชนไดอยำงถกตอง ซงกำรนำสำรตำง ๆ ไปใชตองพจำรณำสมบตของธำตและสำรประกอบเปนหลก

91

สญลกษณ : …………………… สถานะ : ……………………… โลหะ / อโลหะ : …………… ประโยชน : …………………..

สญลกษณ : …………………… สถานะ : ……………………… โลหะ / อโลหะ : …………… ประโยชน : …………………..

ธาต

สญลกษณ : …………………… สถานะ : ……………………… โลหะ / อโลหะ : …………… ประโยชน : …………………..

สญลกษณ : …………………… สถานะ : ……………………… โลหะ / อโลหะ : …………… ประโยชน : …………………..

สญลกษณ : …………………… สถานะ : ……………………… โลหะ / อโลหะ : …………… ประโยชน : …………………..

สญลกษณ : …………………… สถานะ : ……………………… โลหะ / อโลหะ : …………… ประโยชน : …………………..

พจารณาจากค าตอบของนกเรยน

1. ใหนกเรยนเขยนผงความคดเกยวกบธาตทนกเรยนสนใจ โดยบอกถงสมบตของธาตเหลาน นใหถกตอง (10 คะแนน)

แนวค าตอบ กจกรรมน าความรสชวต

92

2. ใหนกเรยนเขยนผงความคดเกยวกบสารประกอบในชวตประจ าวน โดยบอกถงการน าไปใชประโยชนของสารน นใหถกตอง (10 คะแนน)

ชอสารประกอบ : …………….…… สตรเคมของสาร : …………….…… ประโยชน : …………………………..

สารประกอบ

ชอสารประกอบ : …………….…… สตรเคมของสาร : …………….…… ประโยชน : …………………………..

ชอสารประกอบ : …………….…… สตรเคมของสาร : …………….…… ประโยชน : …………………………..

ชอสารประกอบ : …………….…… สตรเคมของสาร : …………….…… ประโยชน : …………………………..

ชอสารประกอบ : …………….…… สตรเคมของสาร : …………….…… ประโยชน : …………………………..

ชอสารประกอบ : …………….…… สตรเคมของสาร : …………….…… ประโยชน : …………………………..

พจารณาจากค าตอบของนกเรยน