คมอเทคโนโลยพลงงานทเหมาะสมสำาหรบภาคประชาชน

3 เตาหงตมประสทธภาพสง (เตาซปเปอรองโล)เตาองโล เปนเตาหงตมทคนไทยคนเคยมานาน เมอเทคโนโลย

รงเรอง เตาแกส เตาไฟฟา เตาไมโครเวฟ ถกประดษฐและนำาเสนอใหคนไทยไดเลอกใชกนอยางแพรหลาย เพออำานวย ความสะดวก ประหยดและมรสนยม เมอมองอยางผวเผนคลายวา ปจจบน เตาองโลคงมผใชนอยเตมท แตเชอหรอไม วาความจรงไมไดเปนเชนนน จากรายงานการสำารวจทบรษท พฒนาประชากร จำากด นำาเสนอตอกรมพฒนาและสงเสรมพลงงาน กระทรวงวทยาศาสตรเทคโนโลยและสงแวดลอม เมอป พ.ศ. 2540 พบวา การผลตเตาองโลเพอสนองความ ตองการของคนไทย ยงมมากถงเดอนละประมาณ 540,000 ใบ โดยสดสวนของการใชมมากในชนบท

สงทนาเปนหวงกคอ เตาองโลเปนเตาทตองใชฟนและถานเปนเชอเพลง เมอมการใชเตาองโลกนมาก ยอมแสดงวา มการตดไมสำาหรบมาทำาฟนและถานกตองมมากตามปรมาณการใชเตาเชนกน ถาไมท ตดไดโดยถกตองตามกฎหมายหมดไป การบกรกตดไมกมโอกาสเกดขนได ปญหาของประเทศไทยขณะนคอ ปาไม ซงเปนทงตนนำา ลำาธาร ทอยของสตวปา แหลงอาหารของคนและสตว แหลงรกษาสมดลทางธรรมชาตทชวยใหบรรยากาศของโลกพอเหมาะ ใหสงมชวตสามารถดำารงชวตอยได ถกทำาลายไปมากดวยสาเหตนานาประการ จนหลายฝายตองชวยกนออกมารณรงคใหรกษาปาและปลกปากนมากขน ดงนน หากยง ปลอยใหมการใชฟนและถานในปรมาณมากตอไป โดยไมมการควบคม ปาอาจหมดไปจากประเทศไทยเชนกน

เตาหงตมประสทธภาพสง เปนแนวทางความคดแบบพบกนครงทางระหวางผตองการรกษาปา และผตองการใชฟนและถาน เปนความรวมมอของหลายหนวยงาน อาท กรมปาไม กรมพฒนาและสงเสรมพลงงาน และ ผผลตเตาหงตมในประเทศไทย

1

คมอเทคโนโลยพลงงานทเหมาะสมสำาหรบภาคประชาชน

รปท 1 เตาหงตมประสทธภาพสง หรอเตาซปเปอรองโล

1) หลกการทำางาน

เตาหงตมประสทธภาพสง คอเตาองโลทถกปรบปรงรปทรง โดยใชหลกวชาการเขามาชวยทำาใหรปรางเพรยว สวยงาม ทนทานมากขน จดไฟตดเรวขน ไมมควนและแกสพษทเปนอนตรายตอผใช หงตมสกเรว เกบความรอนไดนาน สามารถวางหมอหรอภาชนะ ประกอบอาหารไดอยางพอดถง 9 ขนาด ทสำาคญคอ ประหยดฟนและถานไดมากกวา เตาองโลธรรมดาถงรอยละ 15-20 อธบายงายๆ คอ เตาหงตมประสทธภาพสง 1 เตา ใชถานนอยกวา เตาองโลรนเกาประมาณ 151 กโลกรมตอป ถาถานกโลกรมละ 5 บาท กสามารถประหยดเงน ไดถงปละ 755 บาท

ตารางท 3-1 เปรยบเทยบความแตกตางระหวางเตาองโลทงตลาดกบเตาซปเปอรองโล

เตาองโลทองตลาด เตาซปเปอรองโลรปแบบถายทอดมาแตโบราณ ออกแบบถกตองตามหลก

วชาการเทอะทะ เพรยว เคลอนยายสะดวก

2

คมอเทคโนโลยพลงงานทเหมาะสมสำาหรบภาคประชาชน

วางหมอไดนอยขนาด (1-2 ขนาด)

วางหมอได 9 ขนาด เบอร 16-32

เสาเตาสงและขอบเตาเวามาก เสาเตาสงกวาขอบเตาเลกนอยและขอบเตาเสมอกนโดยรอบ

สญเสยความรอนมาก สญเสยความรอนนอยชองบรรจถานใหญ ตองใสถาน

มากเกนชองบรรจถานเลก บรรจถาน

ได400-500 กรม พอเหมาะตอ 1 มอ

รงผงบาง ชำารดงาย รงผงหนา และทนทานรรงผงใหญดดอากาศไมด รรงผงเลกและเรยว และดด

อากาศไดดไมมฉนวนกนความรอน หรอม

แตบางมฉนวนกนความรอนไดนานเกบ

ความรอนไมไดดถงเปลอกเตาบาง ผกรอนเรว ถงเปลอกเตาหนา ผกรอนชาความรอนตำา 500-600 องศา

เซลเซยสความรอนสง 1,000-

1,200 องศาเซลเซยสอายการใชงานสน (ประมาณ 1

ป)อายการใชยาวนาน (มากกวา 2

ป)สนเปลองถานสง ไมประหยด

ถานสนเปลองถานนอย ประหยดถาน

ได30-40%

รปท 2 แสดงเตาองโลแบบธรรมดาและเตาหงตมประสทธภาพสง

3

คมอเทคโนโลยพลงงานทเหมาะสมสำาหรบภาคประชาชน

ตารางท 3-2 เปรยบเทยบประสทธภาพและความประหยดระหวางเตาองโลตามทองตลาดและเตาซปเปอรองโล

ชนดเตา ราคาเตา

ประสทธภาพ (%)

จำานวนถานตอป

(kg)

คาถานตอป(บาท)

ประหยดถานตอป

(kg)

(บาท)

เตาองโลทองตลาด

50-75

21 547.50 2,373.50

- -

เตาซปเปอรองโล

150-200

29 396.50 1,982.50

151 755

2) ขนตอนการผลตเตาซปเปอรองโล2.1)การคดเลอกดนเหนยว

1)การหาแหลงดน มความสำาคญตอการผลตเตาหงตมประสทธภาพสงมาก หากคดเอาดนทวๆ ไป ทมคณภาพไมเหมาะสมมาผลตเตา จะทำาใหเกดปญหา เชน ป นขนรปไดยาก เกดการแตกราว ไมคงทน เมอเผาเสรจแลว จากการทดลองและประสบการณของชางทำาเตาตงแตอดต พบวา ดนเหนยวทเกดจาก ตะกอนในทราบตำาหรอตามลำานำาเปนวตถดบทดมากสำาหรบป นเตา ดนเหนยวทขดจากทองนา (ควรขดลกกวา 0.5 เมตรลงไป) กสามารถใชไดด ดนเหนยวจะมสแตกตางกน เชน สเทาออน สเทาแก นำาตาลเขม แลวแตแหลงทมา แตเมอเผาแลวสวนมากจะมสเหลองหมนหรอสเทา สวนมากมกจะนำาดนเหนยวมาผสมกบขเถา แกลบดำา หรอ ดนเชอ เพอใหเกดความเหนยว ป นขนรปไดงายและแขงแรงเมอเผาแลว

2) ดนเหนยวโดยทวไปนยมใชดนทมสเทาเขมในการป นเตา เนอดนควรมสวนประกอบของอลมนาและเหลกออกไซดสงเพอสามารถ

4

คมอเทคโนโลยพลงงานทเหมาะสมสำาหรบภาคประชาชน

หลอมละลายไดทอณหภมไมสงนก และควรมซลกาเปนสวนประกอบดวยเพอเพมความแขงแรงแกชนงานหลงการเผา นอกจากนน ในดนเหนยวยงประกอบดวยสารอนทรยตางๆ ทำาใหเกดรพรนในเนอเตาเพมความเปนฉนวน อยางไรกตาม สวนประกอบตางๆ ควรอยในอตราสวนทเหมาะกบขนาดของเมลดดนเหนยว หากมเมลดขนาดใหญเปนสวนมากกมจะเกดการแตกราวไดงาย ดงนน ดนเหนยวทมาจากแหลงทแตกตางกน กอาจจะตองมการเตรยมดนทแตกตางกนไปดวย

รปท 3 ดนเหนยวทใชทำาเตาซปเปอรองโลจากตลงแมนำามลในประเทศไทย

3) ดนเชอ เปนดนททำามาจากสวนผสมของดนเหนยวและแกลบ นำามาปนเปนกอน แลวเผาไฟจนสก หลงจากนนจงนำามาบดใหมขนาดตางๆ ตามทตองการ แลวใชผสมกบดนเหนยวใหม กอนนำาไปป นเปนชนงาน โดยทวไปจะนำาดนเชอมาผสมดนเหนยวในปรมาณ 20-50% แลวแตประเภทของชนงานและคณสมบตของดนเหนยวทนำามาใช

รปท 4 แกลบดำา

5

คมอเทคโนโลยพลงงานทเหมาะสมสำาหรบภาคประชาชน

2.2)การเตรยมดน1)การหมกดนเหนยว ดนเหนยวทจะนำามาใชตองสะอาด ไมม

เศษไม เศษหน ถาเปนกอนใหญกควรทบใหยอยเปนกอนเลก ๆ กอนหมก ควรตากไวใหแหงอยางนอย 1 วน แลวนำาลงบอหมก แชไวในนำานานประมาณ 12-24 ชวโมง จนดนอมนำาอยางทวถง แลวนำามาเตรยมไวผสม

รปท 5 แสดงบอหมกดน รปท 6 แสดงดนเหนยวทผสมแลว

2)การนวดและผสมดน นำาดนทหมกแลวมานวดผสมกบแกลบดำา นวดจนเขากน (สวนใหญจะใชเครองนวดดนเพอความสะดวกและการผสมทดกวา) โดยทวไปจะใชดนเหนยว 2 สวน ตอขเถาแกลบดำา 1 สวน ซงอตราสวนผสมน ขนอยกบคณสมบตของดนแตละแหงดวย ขณะนวดผสมดนจะพรมนำาตามไปดวยเพอใหนวดไดงายขน สวนผสมทเขากนดแลว แลวปดดวยพลาสตก หากยงไมใชทนทเพอไมใหดนผสมแหงเกนไป

6

คมอเทคโนโลยพลงงานทเหมาะสมสำาหรบภาคประชาชน

รปท 7 เครองนวดผสมดน และดนทนวดแลว

2.3)การจดเตรยมแมแบบพมพการจดเตรยมแมแบบพมพสำาหรบทำาเตาหงตมประสทธภาพ

สงอาจตองใชความสามารถเพมมากหนอย โดยการป นขนรปหรอหาวสดในทองถนมาจดทำาเปนแมแบบพมพ แมแบบพมพม 2 ชนด คอ

(1) แมแบบพมพภายนอก ใชสำาหรบทำาตวและสวนฐานเตา(2) แมแบบพมพใน ส ำาหรบท ำา

ปากเตา และเสาเตากอนทำาการป นและใชแมแบบพมพทกครง จะตองโรยขเถา

รอบๆ แมแบบพมพกอน ปองกนดนเหนยวตดแมแบบ และปนไมไดรปทรง

รปท 8 แสดงแมแบบพมพภายนอกและแมแบบพมพภายใน

2.4)การป นขนรป และปรบแตงเตา

7

คมอเทคโนโลยพลงงานทเหมาะสมสำาหรบภาคประชาชน

นำาดนทหมกแลวใสลงในแมพมพภายนอก ซงวางอยบนแทน แลวใชมอตบปนขนรป เปนทรงของเตาใหมความหนาและขนาดภายในเปนไปตามกำาหนด แลวตกแตงผวดานในเตา ไดแก หองใตรงผง หองเผาไหมหลงจากนนจงอดทบดวยแมพมพภายใน เพอขนรปปากเตา และเสาเตา

รปท 9 การป นโดยใชพมพนอกและพมพในชวยในการตกแตงโพรงเตา

เมอไดทแลวถอดแบบ นำาเตาไปตากแดดผงลมใหแหงหมาด ๆ ประมาณ 2-3 วน แลวจงนำาเตามาปาดตกแตง ปากเตา เสาเตา และเจาะชองลม แลวนำาไป ตากแดดผงลม จนแหงสนท ใชเวลาประมาณ 2-4 วน จะไดเตาทพรอมจะนำาไปเผา

รปท 10 การผงเตา การตกแตงและการเจาะปากเตา

2.5)การทำารงผงนำาดนทนวดผสมแลวใสลงในแบบพมพทรงกระบอก ใชมอกด

ดนใหเตมแบบ ใชโลหะบาง ปาดเอาดนสวนทเกนออก หลงจากนนปลอยทงไวใหแหงพอหมาดๆ ประมาณ 2-3 วน แลวใชแมแบบเจาะร เจาะตามรปแบบทตองการ โดยรทรงผง จะตองเปนทรงกรวยควำา ดานบนเลก

8

คมอเทคโนโลยพลงงานทเหมาะสมสำาหรบภาคประชาชน

กวาดานลาง จากนนนำาไปผงลมอก 2-4 วน แลวนำาไปเผาจนสกเพอเพมความแขงแรง

เตาทป นเสรจแลวยงไมไดตกแตง รงผงทป นเสรจแลวรอ

การเจาะร

เตาทป นเสรจแลวยงไมไดตกแตง รงผงทเจาะ

รแลวรปท 11 แสดงสวนตางๆ ของเตา

2.6)การเผาเตาการเผาเตาหงตมประสทธภาพสงมขนตอนเหมอนกนกบการ

เผาเตาหงตมทวไป หลงจากตกแตงและตากแหงแลว อาจจะตกแตงสเพอความสวยงาม แลวนำามาเรยงเปนชนในเตาเผา การเผาอาจจะใชเตาอโมงค โดยใชไมฟนเปนเชอเพลง หรอใชเตาเปด ทใชแกลบเปนเชอเพลงกได

9

คมอเทคโนโลยพลงงานทเหมาะสมสำาหรบภาคประชาชน

รปท 12 แสดงเตาอโมงค รปท 13 แสดงเตาแกลบแบบเปด

หากใชเตาอโมงคอาจจะใชเวลาประมาณ 8-10 ซม. โดยใชอณหภมสงสดประมาณ 800-1000 ำC แตหากใชเตาแกลบ อาจจะใชเวลานานถง 24-36 ซม. หลงจากนนทงไวใหเตาเยนตว ใชเวลาประมาณ 24 ซม. แลวคอยนำาออกจากเตา ตรวจสอบสภาพทวไป หลงจากนนจงนำาไปบรรจ ถงสงกะสตอไป

การนำาเตาเผาเสรจแลวมาใสกรอบสงกะส

แลวอดดนผสมแกลบดำากอนจะใชซเมนตทาปดทขอบสงกะสและตวเตา

2.7)การนำาเตาใสถง ใสรงผง และยาฉนวน(1) การนำาเตาใสถง :

เตรยมถงทจะใส เจาะชองใหตรงและพอดกบชองไฟของเตา

เอาดนเหนยวผสมขเถาแกลบ โดยใชดนเหนยว 1 สวนขเถาแกลบ 10 สวน ผสมใหเขากนดแลว จงยกเตาลงถง เอาดนผสมทเตรยมไวใสลงดานขางเตาแลวอดใหแนนทขอบเตาตดกบถงสงกะสใชปนซเมนต 1 สวน ผสมทรายละเอยดรอน 1 สวน ยาทขอบเตา และขอบชองไฟหนาเตา

10

คมอเทคโนโลยพลงงานทเหมาะสมสำาหรบภาคประชาชน

(2) การใสรงผงและยาฉนวน : วางรงผงใหไดระดบ ในตวเตา แลวนำาดนทผสมไว (โดยใชดนเหนยว 1 สวน ขเถา

แกลบ 5 สวน) ผสมใหเขากน ดแลว ยาภายในรอบ ๆ เตา บรเวณทรงผงสมผสกบผนงเตา

ทงดานบนและดานลาง

รปท 15 การผงเตา การตกแตงและการเจาะปากเตา

รปท 16 การผงเตา การตกแตงและการเจาะปากเตา

หลงจากนถอวา เสรจสนขบวนการผลตเตาหงตมประสทธภาพสงหรอเตาซปเปอรองโล สามารถสงออกขาย หรอวางตามตลาดเพอจำาหนายตอไป

11