titel regel 1 - kennisnet · harro willebrand, anke beltman, willum van loon, jan de vries &...
TRANSCRIPT
Handboek
‘Inblikken van lessen’
Versie 1.0
Juli 2008
Auteurs: Klaudie Bartelink en Iris van de Kamp
SURFnet/Kennisnet Innovatieprogramma
2
Inhoudsopgave
Inleiding ................................................................................................................................................................. 3
Videoclips maken in het onderwijs ................................................................................................................. 5
De kracht van video als leermiddel in het onderwijs ................................................................................ 5
De kracht van videoproductie als werkvorm in het onderwijs ................................................................ 6
De docent als filmmaker? ............................................................................................................................... 7
Zelf videoclips maken, hoe pak je dat aan? ............................................................................................... 8
Fase 1: Het idee ................................................................................................................................................... 9
Inleiding ............................................................................................................................................................. 9
Doelgroep .......................................................................................................................................................... 9
Onderwerp, KISS ............................................................................................................................................. 9
Functie en leerdoel .......................................................................................................................................... 9
Didactische inbedding en context ............................................................................................................... 10
Combinatie met andere materialen ............................................................................................................ 10
Praktijkvoorbeelden ....................................................................................................................................... 11
Bronmateriaal ................................................................................................................................................. 12
Valkuilen .......................................................................................................................................................... 14
Fase 2: Het script............................................................................................................................................... 15
Inleiding ........................................................................................................................................................... 15
Script schrijven ............................................................................................................................................... 15
Beginscène ...................................................................................................................................................... 18
Middenscène ................................................................................................................................................... 19
Eindscène......................................................................................................................................................... 20
Fase 3: De opnames ......................................................................................................................................... 22
Inleiding ........................................................................................................................................................... 22
Organisatie vooraf ......................................................................................................................................... 22
Voorbereidingen tijdens opnamedag ......................................................................................................... 24
Cameratechniek ............................................................................................................................................. 24
Audiogebruik ................................................................................................................................................... 26
Licht .................................................................................................................................................................. 28
Valkuilen .......................................................................................................................................................... 29
Fase 4. De montage .......................................................................................................................................... 30
Inleiding ........................................................................................................................................................... 30
Montagepakketten ......................................................................................................................................... 30
Voorbereidingen montage ............................................................................................................................ 31
Monteren .......................................................................................................................................................... 32
Valkuilen .......................................................................................................................................................... 34
Fase 5. Afronding ............................................................................................................................................... 35
Inleiding ........................................................................................................................................................... 35
Afronden .......................................................................................................................................................... 35
Tot slot ............................................................................................................................................................. 35
Bijlage 1: Ideeformulier .................................................................................................................................... 36
Bijlage 2: Scriptformulier ................................................................................................................................. 37
Colofon ................................................................................................................................................................. 38
3
Inleiding
In dit handboek vind je een praktische uitleg over het maken van instructievideo‟s. In 2007
hebben docenten van twee middelbare scholen in het kader van het project „Inblikken van
lessen‟ zelf met ondersteuning videoclips geproduceerd. Doel van dit project was enerzijds te
achterhalen wat de meerwaarde voor leerlingen is van door docenten zelf geproduceerde
instructievideo‟s. Anderzijds was de vraag of het een haalbaar plan is om docenten zelf het
materiaal te laten produceren. Als eindproduct van het project is dit handboek ontwikkeld. Het
doel van het handboek is docenten die zelf videoclips willen ontwikkelen op een heel praktische
en overzichtelijke manier te laten zien hoe je de productie kunt aanpakken.
Uit het project is gebleken dat enthousiaste docenten met de juiste voorzieningen goed in
staat zijn om eenvoudige instructievideo‟s te ontwikkelen. Vanuit hun kennis van de doelgroep,
hun vakinhoudelijke deskundigheid en hun inzicht in de vraag welke materialen leerlingen
missen, kunnen zij heel goed bepalen aan welke eisen het videomateriaal moet voldoen.
Voorliggend handboek kan de docenten daarna ondersteunen bij de productie van het
materiaal.
Alle docenten uit het project hebben alle stappen uit het handboek zelf ook doorlopen. Hun
ervaringen en resultaten zijn in dit handboek verwerkt, zodat de uitleg goed aansluit bij de
onderwijspraktijk.
De video‟s die de docenten in het kader van het project hebben gemaakt, staan op:
http://videoplein.kennisnet.nl/projecten/inblikken. Omdat in het handboek regelmatig
verwezen wordt naar deze resultaten, is het aan te raden deze video‟s eerst te bekijken
voordat je de uitleg doorneemt.
De volgende video‟s zijn binnen het project gemaakt:
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
Binair stelsel
Bouw computer
Torens en tangens
Horizontale translaties
Verticale translaties
Horizontale vermenigvuldiging
Verticale vermenigvuldiging
Boren op de draaibank
Maken van een draailas
Bronnen
Vraag en aanbod
Gezichtsreiniging
Baliewerk
De gedekte tafel
Servet vouwen, de waaier
Servet vouwen, de punt
Videocamera aansluiten op pc
Videobeelden overzetten naar pc
Informatica
Informatie
Wiskunde
Wiskunde
Wiskunde
Wiskunde
Wiskunde
Metaaltechniek
Elektrotechniek
Geschiedenis
Economie
Zorg & welzijn
Zorg & welzijn
Horeca
Horeca
Horeca
Algemeen
Algemeen
http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/42471/Binair_stelsel.wmv
http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/42470/Hoe_bouw_je_een_computer.wmv
http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/42422/Torens_en_tangens.wmv
http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/42472/horizontale_translaties.wmv
http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/42390/verticale_translaties.wmv
http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/42474/horizontale_vermenigvuldiging.wmv
http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/42473/verticale_vermenigvuldiging.wmv
http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/42377/Boren_op_de_draaibank.wmv
http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/42376/Draailas_maken.wmv
http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/42375/Bronnen.wmv
http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/42378/EconomieFilm.wmv
http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/44822/Gezichtsreiniging_instructiefilm.wmv
http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/44823/Instructiefilm_balie.wmv
http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/44824/DeGedektetafel.wmv
http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/44825/ffservetpauw.wmv
http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/44826/ffservetpunt.wmv
http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/44827/Digitale_video-aansluiten.wmv
http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/44828/DigitalevideoOverzetten.wmv
4
De deelnemende scholen en docenten waren:
- het Etty Hillesum Lyceum in Deventer (locaties De Keurkamp en Het Slatink)
Harro Willebrand, Anke Beltman, Willum van Loon, Jan de Vries & Alex
Schonewille (gastdocent van het AOC Oost in Almelo)
- het Montessori College in Nijmegen
Peter Ariëns, Tom van Hoof, Fred Nagels, Jos Coenders, Dick Stoel, Ramiro Wanga
en Gottfried Erdtsieck
Bedankt docenten voor jullie inzet tijdens het project en bijdrage aan het handboek!
Bij de samenstelling van dit handboek is ook gebruik gemaakt van het Engelstalige
„VideoAktiv Handbook on Digital Video and Audio in Education‟. Dit boek is een aanrader
voor docenten die zich nog breder willen oriënteren op de productie van educatief
videomateriaal. Het is te downloaden via www.videoaktiv.org. Ook raden we je zeer aan
om de digitale X-learn Bootcamp workshops te bekijken:
http://webvideo.kennisnet.nl/maakjeeigenvideofilm/docentvo/aandeslag.
5
Videoclips maken in het onderwijs
De kracht van video als leermiddel in het onderwijs
„Video is toch helemaal uit?‟
Dit was de reactie van een van de docenten die hebben deelgenomen aan het project
„Inblikken van lessen‟ tijdens de eerste bijeenkomst. Ze doelde op de videobanden die in
de mediatheek onder het stof lagen. Video associeerde ze totaal niet met internet.
Voor de duidelijkheid: video is zeker niet uit als je er zoals in deze handleiding online
video mee bedoelt. Of nog beter gezegd: korte informatieve videoclips die je streaming1
via internet aan je leerlingen kunt aanbieden, in aanvulling op lessen en andere
leermiddelen. De toepassing van video in het onderwijs is juist sterk in opkomst, de
belangstelling is groot. Dit komt mede doordat de technologische mogelijkheden rondom
het videogebruik, de productie en het publiceren ervan zich in een snel tempo
ontwikkelen.
Het is een cliché dat één beeld meer zegt dan duizend woorden. Maar het is wel waar. In
het onderwijs zijn we zeer bekend met geschreven en gesproken taal. Beeldtaal werkt
anders. Een interessant, weinig ontgonnen terrein dat op het punt staat ontdekt te
worden. Het is een vak apart om daar goed gebruik van te maken. Het is heel interessant
om je hierin te verdiepen omdat video een heel krachtig en overtuigend medium kan zijn
in het onderwijs.
Zo kan video prachtig, aantrekkelijk zelfstudiemateriaal zijn dat een goede aanvulling
vormt op de lessen. Leerlingen kunnen het materiaal (desgewenst meerdere keren)
bekijken op een moment dat het hen goed uitkomt. Bijvoorbeeld vlak voordat ze een
bepaalde oefening moeten uitvoeren.
Daarnaast kan video heel geschikt zijn om leerlingen oefen- of toetsvragen over te laten
maken. Je kunt leerlingen handelingen of producten laten bekijken en daar hun mening
over te laten geven. Zien ze bijvoorbeeld zaken die fout gaan? Zouden ze het zelf anders
doen en waarom? Misschien kunnen ze in aansluiting bij de oefening hun eigen
vaardigheden of producten gaan filmen?
Wanneer je opnames maakt buiten de school in de beroepspraktijk, dan kun je de wereld
in de klas halen. Dat maakt de leeromgeving gevarieerder en aantrekkelijker. Zo kun je
de beroepspraktijk laten zien, het werk van professionals, lastige problemen die opgelost
moeten worden, etcetera.
Als je videoclips aanvullend inzet - in combinatie met schriftelijk materiaal, lessen,
praktijkoefeningen, etc. – dan bied je onderwijs dat goed aansluit bij meer verschillende
leerstijlen.
1 Streaming video is een techniek waarbij je de video niet hoeft de downloaden. Je kunt de
video bekijken terwijl de gegevens beetje voor beetje naar je toe worden „gezonden‟.
6
En werk je met een elektronische leeromgeving, dan is het ook nog eens heel makkelijk
om de videoclips die je maakt, te ontsluiten voor de leerlingen. Maar je kunt de
videoclips natuurlijk ook altijd aanbieden via bekende video sites, zoals bijvoorbeeld You
Tube.
Maar waarom is video nou zo‟n overtuigend medium voor het overbrengen van
informatie?
1. Video is het medium met de grootste geloofwaardigheid. Zien is geloven, geldt
hier sterker dan met welk ander medium ook.
2. Video brengt affectiviteit en emotie feilloos over. Meer dan 70% van
communicatie is non-verbaal. Enthousiasme, verdriet, oprechte bewondering. Die
diepere laag komt als vanzelf met het beeld mee. Dit is belangrijk in een tijd
waarin we de leerlingen willen inspireren en motiveren. Het is een goed medium
om leerlingen zich betrokken te laten voelen bij een bepaalde ontwikkeling of
bepaalde problematiek. Video kan de leerlingen raken.
3. Ingewikkelde processen zijn snel inzichtelijk te maken, doordat je informatie
vanuit verschillende camerastandpunten brengt en bijvoorbeeld ook de
mogelijkheid hebt om voice-over, tekeningen, tekst in beeld of foto‟s of simulaties
op te nemen.
4. Video is in zichzelf multimediaal, omdat het zowel beeld als geluid overbrengt. Dit
sluit goed aan bij de leefwereld van de leerlingen.
5. Video beweegt en ons oog wordt er daarom als vanzelf naar toegetrokken. Dat
komt omdat we als mens van oudsher jagers zijn. We hebben de 'oriënterende
reflex'. We kijken automatisch naar beweging.
6. We leven in een beeldcultuur. We kennen daardoor allemaal de werking van
beeldtaal. We zien iemand de koffers inpakken in Nederland en vervolgens onder
de palmbomen zitten en iedereen snapt wat er in de tussentijd is gebeurd. Dit
soort interpretaties zijn cultureel bepaald. Als videomaker maak je gebruik van
deze visuele coderingen die de interpretatie van de kijker in de gewenste richting
sturen. In korte tijd kun je hierdoor heel veel informatie overbrengen.
7. Bijna iedereen houdt van film. En we volgen graag ons hart.
Inzetten van bestaand videomateriaal
Er is tegenwoordig onvoorstelbaar veel bestaand videomateriaal gratis online
beschikbaar. Als je goed zoekt, kun je heel bruikbaar materiaal vinden. Er zijn
professionele educatieve videoclips, goede videoclips die gemaakt zijn door docenten,
humoristische videoclips, videoclips die het verleden in de klas kunnen brengen (bijv.
Polygoon journaals), televisieprogramma‟s, enzovoort. Dit handboek gaat verder niet in
op het zoeken van bestaand videomateriaal, maar in het hoofdstuk over „fase 1, het idee‟
is wel al een aantal goede startpunten op internet voor je opgenomen.
De kracht van videoproductie als werkvorm in het onderwijs
In de vorige paragraaf werd de kracht van video als leermiddel beschreven. In het
project „inblikken van lessen‟ is daarnaast gebleken dat het proces van het ontwikkelen
van videomateriaal ook van grote meerwaarde is binnen een leerproces. Zowel in
Nijmegen als in Deventer hebben de docenten bij het maken van de video‟s
samengewerkt met leerlingen.
7
Met het maken van video werd heel goed zichtbaar dat docenten en de leerlingen bezig
waren met het ontwikkelen van de volgende vaardigheden en competenties:
- organiseren
- onderzoeken
- informatie analyseren
- creatief ontwerpen
- fotograferen
- video-opnames maken
- geluidsopnames maken
- monteren
- problemen oplossen
- acteren
- anticiperen
- schrijven script
- schrijven voice-over
- communiceren
- samenwerken
Bij bijvoorbeeld de film „Bouw computer‟
(http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/42470/Hoe_bouw_je_een_computer.wmv)
heeft de docent de leerlingen zelf de voice-over laten schrijven, laten inspreken en de videoclip
laten monteren. De docent merkte in de evaluatie op dat hij zo op een goede manier kon
checken of de leerlingen de materie hadden begrepen. Met „copy en paste‟ via internet komen
leerlingen er niet. Ze moeten de teksten volledig zelf schrijven. Dat maakt het een krachtige
werkvorm voor leerlingen.
Als je leerlingen zelf wilt laten filmen, dan kun je ze bijvoorbeeld doorverwijzen naar de
volgende sites voor meer informatie:
- http://webvideo.kennisnet.nl/maakjeeigenvideofilm/scholiervo
- http://www.hetklokhuis.nl/doe/pakjecamera/index.html
Docent Alex Schonewille:
“Ik wil absoluut nog veel vaker videoclips gaan maken. Ik overweeg verder om collega‟s te
gaan assisteren bij het maken van instructiefilms op mijn eigen school. M.n. voor BBL zie ik
hier veel mogelijkheden. Toch blijf ik erbij dat het nog leerzamer is om leerlingen zelf een
instructievideo te laten maken.”
De docent als filmmaker?
Nu de apparatuur die je nodig hebt om video-opnames te maken steeds goedkoper
wordt, komt de vraag op of je als docent zelf ook educatieve clips zou kunnen maken.
Het antwoord is „ja‟! Het is daarbij wel de kunst om de videoclips zo eenvoudig mogelijk
te houden. Het idee moet simpel zijn en de boodschap overzichtelijk. Als de inhoud
daarnaast goed past bij de behoefte en belevingswereld van de doelgroep, dan ben je al
heel ver. Een voordeel voor een docent ten opzichte van een televisiemaker is dat hij de
doelgroep goed kent en vakinhoudelijk zeer deskundig is. Dat zijn winstpunten.
Als je meer ambities hebt en langere video‟s wilt maken
met een ingewikkelde verhaallijn, dan heb je meer kennis
en vaardigheden nodig dan je als docent normaal
gesproken in huis hebt. Professionele video wordt gemaakt
door een regisseur, een cameraman, een geluidsman en
een editor. Bij een grotere productie komt er nog een
producent bij kijken. Deze deskundigheid kun je nooit in je
eentje in huis hebben. Wel kun je door serieus en met
enthousiasme aan de slag te gaan een eind komen.
8
De belangrijkste reacties van de docenten uit het project „Inblikken van lessen‟ op de
vraag: „Wat vond je het leukste aan het ontwikkelen van video?‟:
“Je eigen vakcreativiteit omzetten in beeldend materiaal dat daarnaast zinvol is om te
gebruiken voor instructie voor leerlingen.”
“Het samenwerken met de leerlingen in een andere setting dan normaal.”
“Het puzzelen tijdens de montage.”
Kortom, je kunt als docent je vakkennis, creativiteit en contact met leerlingen gebruiken
om videoclips te maken die inhoudelijk exact op maat zijn voor je eigen leerlingen. Je
moet hierbij wel bereid zijn een aantal nieuwe vaardigheden te leren. Ben jij gemotiveerd
om met video aan de slag te gaan. Zo ja, dan wensen we je veel succes met dit
handboek!
Zelf videoclips maken, hoe pak je dat aan?
Voor het maken van video kun je het beste de volgende 5 fasen in chronologische
volgorde doorlopen.
Natuurlijk zijn de fasen 3 (opnames) en 4 (montage) cruciaal voor een goed resultaat.
Maar let op, de eerste twee fasen zijn minstens even belangrijk!
Docent Anke Beltman:
“Ik zag pas aan het eind van het project de waarde van het maken van een goed script.
Het is vaak moeilijk om achteraf een nieuwe mogelijkheid te creëren om opnieuw
opnames te maken als het filmmateriaal fouten bevat of niet compleet is.”
Bij de uitwerking van het idee ga je goed na of het idee past bij de behoeften van
leerlingen. Je bedenkt hoe je het materiaal zult inzetten binnen het onderwijs en of de
videoclip door jou daadwerkelijk te realiseren is. Vervolgens kun je het idee uitwerken tot
een script. Als je deze fase met veel zorg uitvoert, dan heb je hier flink baat bij tijdens de
opnames. Je weet dan immers exact welke beelden je nodig hebt en wat je moet doen.
Dit voordeel werkt later weer door in de montage. Je hebt dan namelijk precies de
beelden die je nodig hebt om een overtuigend beeldverhaal samen te stellen. Je komt
niet om in beelden die net niet laten zien wat je wilde laten zien en waardoor het enorm
veel tijd kosten om te monteren. Kortom, als je het idee en het script zorgvuldig
uitwerkt, verhoog je de kans dat je videoclip „doet wat ‟t moet doen‟ voor je leerlingen.
In de volgende hoofdstukken zijn de vijf fasen zo praktisch mogelijk uitgewerkt.
Fase 1:
Het idee
Fase 2:
Het script
Fase 3:
De opnames
Fase 4:
De montage
Fase 5:
De toepassing
9
Fase 1: Het idee
Inleiding
In de ideefase ontwikkel je een idee. Een richtlijn voor een goed idee is dat je
het in maximaal drie zinnen kunt samenvatten. Het grote verschil tussen
lesgeven en informatieoverdracht door middel van video is dat je in de klas
gewend bent om interactief met de doelgroep bezig te zijn. Als de leerlingen
iets niet begrijpen, kunnen ze dat aangeven en geef je nadere toelichting. Met video is
het anders. Het is vaak de bedoeling dat videofragmenten ook volledig zelfstandig door
leerlingen bekeken kunnen worden. In dat geval staat de video helemaal op zichzelf en is
de toepassing niet interactief. Het werkt één kant op. Je kunt de inhoud niet corrigeren of
aanvullen. Dit moet je je goed realiseren in de ideefase (en ook in de scriptfase). In dit
hoofdstuk staan de tips en de valkuilen bij de ideevorming. Je kunt het ideeformulier
gebruiken voor het uitwerken van het idee (zie bijlage 1).
Doelgroep
Bedenk wie je wilt bereiken met jouw videoclip, dus wie de doelgroep is. Wat is hun
voorkennis en hoe ga je daar bij aansluiten? Ga ook na in welke mate de leerlingen
geïnteresseerd zullen zijn in het onderwerp. De meest eenvoudige manier om dit te doen
is leerlingen bij de ideefase te betrekken. In het algemeen kun je zeggen dat jongeren
van korte, krachtige films houden. Streef ernaar om de video‟s niet langer te maken dan
4 minuten. Leerlingen zijn niet vaak bereid om op televisie naar een lange inhoudelijke
documentaire te kijken, laat staan dat ze het leuk vinden om een hele les via internet te
bekijken. Vergis je niet, in 4 minuten kun je veel informatie kwijt! Stel dat je een
handeling filmt, dan kan de handeling zelf best 12 minuten in beslag nemen. Maar
doordat je de mogelijkheid hebt om de opgenomen beelden te monteren, kun je in 4
minuten toch goed laten zien wat alle substappen zijn. Saaie stukken laat je bijvoorbeeld
weg.
Onderwerp, KISS
Kies een duidelijk eenduidig thema. Je moet dit in 3 zinnen kunnen samenvatten.
Formuleer bij dit thema een heldere doelstelling. Bij films wordt dit „premisse‟ genoemd.
Maak bij deze doelstelling een verhaaltje met een plot: „Er was eens.. Toen gebeurde er
dit en uiteindelijk liep het zus en zo af.‟ Check goed: wat wil je precies met dit verhaal?
Wat wil je bereiken met het maken van deze clip? Een methode die je ervoor behoedt dat
er teveel gebeurt in het item en dat het item hierdoor onduidelijk wordt voor de kijker is
KISS: Keep It Simple, Stupid. Het is bij korte videoclips erg belangrijk om te doseren.
Functie en leerdoel
Beschrijf hoe het materiaal de leerlingen helpt om te leren. Motiveert het hen om
informatie in zich op te nemen? Biedt het materiaal vooral (feitelijke) informatie of
meningen? Is het materiaal bedoeld om leerlingen te laten oefenen met het toepassen
van kennis, inzicht of vaardigheden?
Voorbeeldsituaties waarbij video meerwaarde kan bieden in het onderwijs:
1. Een actie/handeling laten zien die fysiek niet in de klas kan worden
gedemonstreerd. Bijv. het leven van wilde dieren, een uitvoering van een medisch
10
experiment, het verloop van een outdoor evenement, een ontwikkeling in de tijd,
etc,
2. Een actie laten zien die fysiek niet live geobserveerd kan worden, bijv. een brand
of iets wat in het verleden is gebeurd en online kan worden geanalyseerd.
3. Een concrete procedure demonstreren; de video kan iets stap voor stap
uitbeelden in de juiste volgorde, zonder dat de docent erbij nodig is. Bekijk als
voorbeeld hiervan de video over gezichtsreiniging
(http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/44822/Gezichtsreiniging_instructie
film.wmv) en over baliewerk
(http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/44823/Instructiefilm_balie.wmv).
4. Herhalen van een les of presentatie van een docent om de leerstof beter te
begrijpen.
5. Een alternatieve presentatie van de lesstof, anders dan de uitleg van de docent in
de klas (met andere beelden, in een rustiger tempo, op een andere locatie, met
meer personen, etc.)
6. Just in time: leerlingen kunnen precies op het moment dat ze een uitleg nodig
hebben video raadplegen. Zie bijvoorbeeld de 2 videoclips over het vouwen van
servetten in de serie „ff spkn‟
(http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/44825/ffservetpauw.wmv).
7. Deze videoclips kunnen leerlingen bekijken via hun mobiele telefoon op het
moment dat ze de getoonde handeling moeten gaan uitvoeren. Het zijn kleine
geheugensteuntjes.
Docent Alex Schonewille:
“Door video‟s te ontwikkelen wil ik tegemoet komen aan de diversiteit aan leerstijlen bij
leerlingen. De één heeft genoeg aan een papieren handleiding, de ander ziet het liever
een keer…… Daarin verschillen docenten niet van leerlingen….”
Didactische inbedding en context
Hoe wil je leerlingen met het materiaal laten werken? Individueel of groepsgewijs? Geef
je ze een kijkopdracht mee om de geboden informatie beter te kunnen verwerken?
Realiseer je dat leerlingen zonder expliciete opdracht de informatie makkelijk langs zich
heen kunnen laten glijden. Ze moeten goed weten wat ze moeten doen met de
informatie. Het bekijken van educatief videomateriaal mag nooit een passieve werkvorm
zijn!
Op welk moment in het curriculum kunnen leerlingen het materiaal gebruiken? Misschien
is het op meerdere momenten in te zetten, binnen meerdere vakken of door meerdere
docenten?
Combinatie met andere materialen
Heel vaak wordt video in combinatie met andere materialen aangeboden aan leerlingen.
Dit kan een samenvatting zijn van de hoofdpunten, verdiepende informatie op papier,
een opdracht, tips, foto‟s, andere videofragmenten, etc. Werk uit welke leermiddelen de
leerlingen van je krijgen in aanvulling op of combinatie met het videomateriaal. Dit helpt
je om goed te bepalen wat de inhoud van het videomateriaal moet zijn. Ga ook na hoe je
het materiaal wilt aanbieden aan leerlingen. Via een elektronische leeromgeving? You
Tube? Of via de mobiele telefoon van leerlingen wellicht, zodat ze het videomateriaal
altijd bij zich hebben, ook als ze niet op school maar op een stagebedrijf zijn?
11
Praktijkvoorbeelden
Je kunt verschillende concepten kiezen voor je videoclip. Hieronder een overzicht,
aangevuld met een aantal concrete ideeën.
1. Uitleg door de docent
a. Een docent of professional geeft uitleg voor de camera. Zijn verhaal wordt
ondersteund met foto‟s of films. Zie video „Bronnen‟
(http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/42375/Bronnen.wmv)
b. Een docent of professional geeft uitleg voor de camera. Zijn verhaal wordt
ondersteund met aantekeningen die hij/zij maakt op een smartboard. (N.B.
Je kunt ervoor kiezen om alleen de aantekeningen in beeld te brengen. De
docent hoor je alleen maar.)
c. Een docent of professional geeft uitleg voor de camera. Zijn verhaal wordt
ondersteund met teksten en foto‟s/plaatjes in een PowerPoint presentatie.
(zie video „Binair stelsel‟
http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/42471/Binair_stelsel.wmv)
d. Een docent of professional geeft uitleg voor de camera. Zijn verhaal wordt
aangevuld met of geïllustreerd door bestaand videomateriaal (actueel of
historisch).
e. Een docent geeft les aan zijn klas. In het videomateriaal is een korte
montage gemaakt van uitleg van de docent, het beeldmateriaal dat de
docent in de klas gebruikt ter illustratie van zijn verhaal, oefeningen van
de leerlingen, feedback van de docent en vragen van de leerlingen
(inclusief antwoorden van de docent). (N.B. Dit lukt alleen goed als je het
onderwerp heel sterk afbakent, anders wordt het te lang, zie video „Vraag
en aanbod‟
(http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/42378/EconomieFilm.wmv)
f. Een docent geeft les aan zijn klas. Na een kort fragment volgt een
vraaggesprek tussen twee leerlingen en de docent over het onderwerp.
g. Een leerling vat voor de camera samen wat hij de belangrijkste punten
vindt uit de uitleg van de docent. Dit kun je laten volgen op een fragment
waarin de docent de bedoelde uitleg geeft.
2. Software simulaties
a. Een docent demonstreert op zijn pc hoe een bepaald programma werkt. Hij
geeft mondeling toelichting (zie video‟s wiskunde, bijvoorbeeld
http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/42472/horizontale_translatie
s.wmv).
b. Een docent vertelt wat de leerlingen kunnen verwachten van een excursie
en hoe ze zich moeten voorbereiden. Hij doet dit aan de hand van foto‟s
van de excursie van vorig jaar op zijn pc. (N.B. Lees i.p.v. excursie ook:
praktijkopdracht, stage, etc.)
3. Demonstratievideo‟s praktijk
a. Een docent/leerling of professional demonstreert een bepaalde handeling.
Hij geeft toelichting bij wat hij doet. Dit kan opgenomen worden op school,
in de beroepspraktijk, bij een instelling, buiten op straat of thuis (zie
video‟s „Servet vouwen‟
http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/44825/ffservetpauw.wmv,
„Boren op de draaibank‟
http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/42377/Boren_op_de_draaib
ank.wmv en „Maken van een draailas‟
12
http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/42376/Draailas_maken.wmv
. Dit kan eventueel aangevuld worden met een opname van leerlingen die
– na het videomateriaal bekeken te hebben - vragen stellen aan de docent,
inclusief antwoorden docent.
b. Een docent/leerling/toa demonstreert een experiment of een proef. Hij
geeft toelichting bij wat hij doet. Een leerling voert een handeling uit. De
leerling geeft als voice-over uitleg. Hij vertelt wat hij doet en waar hij
speciaal op let bij de uitvoering. Met behulp van tekst worden in beeld
regelmatig de belangrijkste stappen of aandachtspunten nog eens
samengevat. Zie „Bouw computer‟
http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/42470/Hoe_bouw_je_een_c
omputer.wmv. (N.B. Alternatief is: de docent geeft als voice-over uitleg.)
4. Interviews met experts of presentatie door expert
a. Een leerling interviewt een expert. Locatie: beroepspraktijk of de school.
Voordat het interview begint zie je eerst een kort portret van de expert. Hij
stelt zich voor of je ziet een foto in beeld met een aantal gegevens in tekst
ernaast (naam, beroep, werkgever, etc.). Het verhaal van de expert kan
tijdens zijn verhaal geïllustreerd worden met foto‟s, krantenartikelen,
tekeningen of videomateriaal.
b. Een expert geeft een presentatie aan leerlingen.
5. Simulaties en rollenspelen op video.
a. Leerlingen spelen een situatie in de beroepspraktijk na. Zie video
gezichtsreiniging
(http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/44822/Gezichtsreiniging_in
structiefilm.wmv)
b. Leerlingen en/of docenten nemen rollen in om theorie beeldend te maken:
(zie video „Torens en tangens‟
http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/42422/Torens_en_tangens.
wmv.
6. Video-opnames van gebeurtenissen (excursies, evenementen) buiten de school
a. Opname van de behandeling van een klant/cliënt in de beroepspraktijk. Na
de behandeling volgt een korte reactie van de professional en een reactie
van de klant/cliënt. Denk bijvoorbeeld aan: een klant in een winkel, een
klant in een kapsalon, een ouder bij een kinderdagverblijf, een bewoner
van een verzorgingstehuis, etc.
b. Verslag van een excursie van leerlingen. Een leerling of de docent geeft als
voice-over toelichting.
Bronmateriaal
Heb je gecontroleerd of er bestaand videomateriaal is dat je kunt gebruiken? Of zijn er
andere bruikbare bronnen? Misschien ontdek je dat je idee door iemand anders al een
keer is uitgewerkt. Dat scheelt een hoop productiewerk.
Hieronder vind je een overzicht van sites die je kunt gebruiken om te zoeken naar
bestaand videomateriaal.
13
Amateurvideo‟s (en deels ook professionele video‟s):
www.youtube.com ‟s Werelds grootste en bekendste videosite.
http://video.google.nl Deze site is vergelijkbaar met YouTube.
www.alltheweb.com Zoekmachine voor video‟s
www.metacafe.com Zoekmachine voor video‟s
www.dailymotion.com Amateurs kunnen video‟s uploaden
www.123video.nl Een kleine, nationale variant op YouTube.
www.videotalent.nl Een site van de NCRV, bedoeld om het werk van
videotalenten onder de aandacht te brengen. De
geplaatste video‟s kunnen op televisie uitgezonden
worden. Je kunt video‟s zoeken op onderwerp en genre,
maar ook op sfeer (dromerig, eng, gezellig en – beetje
vreemde eend in de bijt – educatief).
www.expressonline.nl Het zusje van „videotalent‟, speciaal voor scholieren.
www.zizone.tv Een digitale televisiezender waarbij de kijker zelf de
inhoud verzorgt
www.hyves.tv Publieke video‟s van hyves leden
http://sclipo.com Broadcast your skills. Videoclips met demo‟s van
(alledaagse) vaardigheden (koken, portret tekenen, Tai
Chi)
Professionele video‟s:
www.uitzendinggemist
.nl
Alle programma‟s die op Nederland 1, 2 of 3 uitgezonden
zijn
www.tvopjepc.nl Televisieprogramma‟s van Nederlandse en buitenlandse
zenders
http://portal.omroep.
nl/nederland4
Digitale themakanalen van de publieke omroep.
Voorbeelden van thema‟s: educatief (“Nederland E”)
politiek, humor, opvoeden, geloof, dier en natuur,
cultuur
Video‟s voor specifiek onderwijsdoeleinden:
www.teleblik.nl De grootste educatieve videobronnenbank ter wereld!
Duizenden uren radio- en televisiemateriaal,
voornamelijk van de publieke omroep. Je kunt een
gekozen fragment zelf op maat maken. (Je kunt
knippen, maar geen fragmenten koppelen.)
https://webvideo.kenn
isnet.nl
Materiaal dat specifiek geschikt is voor onderwijs (po,
vo, beroepsonderwijs). Je kunt gebruik maken van een
virtuele snijmachine om de video‟s op maat te maken.
Op deze manier kun je ook meerdere videofragmenten
achter elkaar plakken.
http://beeldbank.scho
oltv.nl/
SchoolTV Beeldbank. Honderden korte educatieve
videoclips.
www.klassetv.nl Via Klasse TV kun je (met een account) voor een flink
aantal methodes van uitgeverijen aanvullend
videomateriaal bekijken.
http://uitgeverij.startp Via de sites van educatieve uitgeverijen vind je ook vaak
14
agina.nl/ mooi materiaal. Helaas heb je tegenwoordig voor bijna
alle sites accounts nodig om in te loggen.
www.davindi.nl Via de zoekmachine van Kennisnet kun je ook specifiek
zoeken naar video‟s.
Valkuilen
1. Een valkuil in deze fase is dat je als docent teveel informatie
kwijt wil in te korte tijd. „Keep It Simple Stupid‟! Je herkent dit
meteen als de film bestaat uit een informatiewaterval verteld
door een personage of een voice-over. Een effectieve film is
een beeldverhaal en geen audioverhaal: „Don‟t tell them, show
them‟. Het is tenslotte geen radio-uitzending.
2. Een andere valkuil is dat je als docent te weinig tijd aan deze fase besteedt. Je
moet een heel helder beeld hebben van de boodschap van de videoclip en de
manier waarop je de videoclip wilt inzetten in het onderwijs. Heb je dit niet
goed genoeg uitgewerkt, dan zou het goed kunnen zijn dat er weliswaar een
leuk videoclip uitkomt, maar dat het niet goed inzetbaar is. Misschien sluit het
niet goed aan bij andere lessen of werkvormen, bij de doelgroep, misschien
kun je er geen goede opdracht bij verzinnen of is het idee zo omvangrijk dat
de videoclip veel te lang en daardoor te saai wordt. Jammer van je
inspanningen!
15
Fase 2: Het script
Inleiding
Een script is een blauwdruk van de videoclip. Het beschrijft op een
gedetailleerde manier alles wat er te zien (acties) en te horen (muziek,
gesprekken, geluiden) is in de video. In een script is alle informatie
genoteerd in beeldtaal. Er staat bijvoorbeeld niet: „de leerling heeft haast‟,
maar „de leerling wandelt in een dubbel tempo‟. Voordat je begint met een script zet je
eerst een verhaallijn in elkaar waarbij het plot of resultaat van groot belang is. Dit plot of
resultaat is al duidelijk bepaald in de ideefase. In dit hoofdstuk vind je tips en valkuilen
bij het maken van scripts. Je kunt het scriptformulier gebruiken voor het maken van het
script (zie bijlage 2).
Script schrijven
Een script bestaat uit beeld en geluid. Het werkt het meest overzichtelijk als je de
beschrijving van de video naast elkaar in twee kolommen zet (beeld en geluid).
Daarnaast is het aan te raden nog 3 andere kolommen toe te voegen met informatie over
de locatie waar de betreffende scène wordt opgenomen, de acteurs die in beeld zijn en
het motief van de scène. In de kolom met het motief vul je in wat het belang is van de
scène. Als je het belang niet kunt uitleggen, dan zou het zo kunnen zijn dat de scène
misschien wel weg kan. Door deze vijfde kolom in te vullen, houd je jezelf scherp.
Hieronder is als voorbeeld een script opgenomen van docent Tom van Hoof
http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/42377/Boren_op_de_draaibank.wmv.
Beeld Geluid en tekst Locatie Acteurs Motief
Close up van draaiende drieklauw met boor in
werkstuk
Begintune met geluid van draaibank
“Boren op de draaibank”
Draai-
bank
geen Intro; aangeven welke instructie
Medium shot van acteur neemt werkstuk uit
machine en laat het gat zien.
Vervolg begintune id Max Resultaat laten zien van actie
Draaibank Voice-over: “voor deze handeling heb je het volgende nodig: id geen Aangeven welke gereedschappen
leerling nodig heeft, zodat hij deze
bij magazijn kan verzamelen.
De losse kop “De losse kop van de draaibank…” id geen id
Boorhouder “… een boorhouder met conische schacht…” id geen id
Centerboor “… een centerboor…” id geen id
Boor “…en een boor.” id geen id
Max klemt werkstuk in drieklauw “Klem het werkstuk in de drieklauw” Id Max Handelingen laten zien, opdat
leerling die kan nadoen.
Max zet boorhouder in losse kop. “Door de conische vorm klemt de boorhouder zichzelf vast in de losse
kop.”
Max id
Handen Max zetten centerboor in boorhouder “zet de centerboor in de boorklem” id id id
Max verschuift de losse kop tot bij het
werkstuk.
“Verplaats de losse kop tot bij het werkstuk. Laat tussen het werkstuk
en de centerboor wat ruimte.”
id id id
Hand van Max klemt met hendel de losse kop
vast.
“Klem met de hendel de losse kop vast, zodat hij niet meer
verschuiven kan.”
Id Id id
Max zet machine aan en draait aan wiel op
losse kop. Inzoomen op centerboor/werkstuk.
Geluid van draaiende draaibank.
“Met de centerboor maak je nu een centergat, zodat de boor straks
niet over het kopvlak zal glijden.”
Max ontkoppelt de losse kop, verschuift deze
naar achteren, verwisselt centerboor voor
boor, verschuift losse kop op juiste plaats, zet
losse kop vast en boort het gat.
“Met de boor boor je nu het gat. Met de streepjes op de schacht kun
je zien hoever je in het werkstuk boort.”
Max haalt werkstuk uit machine en laat
resultaat zien.
Eindtune id id Afsluiting van instructiefilm
Realiseer je dat je niet alleen videobeelden hoeft op te nemen in je script. Wees
creatief in het illustreren van je verhaal met foto‟s, krantenartikelen, tekeningen,
schema‟s, teksten, oude videofragmenten, etc. Gebruik wel altijd rechtenvrije
materialen (of regel toestemming bij de auteur of uitgever om de materialen te
mogen gebruiken).
Een video is minimaal opgebouwd uit drie delen. Een beginscène, een middenscène
en een eindscène. Een beginscène moet pakkend zijn en mensen motiveren om de
rest van de video te gaan bekijken. De middenscène moet vooral duidelijk zijn en
informatie bieden. Met de eindscène kun je verschillende kanten op. In de volgende
paragraaf vind je meer informatie over deze driedeling.
Voordat je de scènes gaat ontwikkelen, bepaal je eerst via wie je het „verhaal‟ wilt
vertellen en waar het zich afspeelt. Het kan goed zijn dat je dit al hebt bepaald via
het kiezen van een format (zoals beschreven bij fase 1). Realiseer je dat je het
verhaal niet alleen kunt laten vertellen door jezelf, maar ook door:
- een of meer leerlingen
- een of meer professionals uit de beroepspraktijk
- inwoners van de gemeente, politici, ouders, etc.
Als je de locatie gaat bepalen, bedenk dan ook dat je ook buiten school kan gaan
filmen: op straat, bij bedrijven, instellingen, in de natuur, etc.
Het kan leuk zijn om in de videoclip meerdere personen een rol te laten spelen en
op meerdere locaties te filmen. Een paar ideeën vanuit het project:
- twee leerlingen demonstreren in een werkplaats op school een handeling
(uitvoeren gezichtsreiniging); de docent geeft als voice-over toelichting
http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/44822/Gezichtsreiniging_instr
uctiefilm.wmv.
- een docent geeft als voice-over toelichting bij beelden van een mooi gedekte
tafel in een restaurant en legt uit hoe een gedekte tafel er op school uit moet
zien. Bij dit laatste onderdeel zien we hoe leerlingen (we zien alleen hun
handen) een tafel dekken in het schoolrestaurant
http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/44824/DeGedektetafel.wmv,
twee leerlingen voeren een toneelstukje op waarbij ze de tangens uitleggen.
Ze maken daarbij gebruik van een kerktoren. Een aantal opnames zijn
buiten gemaakt (zie video „Torens en tangens‟
http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/42422/Torens_en_tangens.w
mv.
Een algemene tip over het uitwerken van teksten in het script voor de acteurs:
Het is een valkuil om teksten woordelijk uit te schrijven. Het is veel beter om de
hoofdlijnen uit te werken en de betreffende personen (leerlingen, jijzelf?) hun eigen
woorden te laten kiezen op het moment dat de opnames van beelden of voice-over
teksten plaats vinden. Doe je dit niet, dan kunnen de teksten heel gekunsteld
overkomen. Dit kan de kijker afleiden waardoor de boodschap minder goed
overkomt.
18
Soms is het handig om niet alleen met een script te werken, maar ook met een
story board. Een story board is een verzameling uitgetekende shots van scènes uit
een script zoals de filmmaker ze voor ogen heeft. Vaak worden zulke story boards
toegepast bij het voorbereiden van logistiek en/of technisch ingewikkelde scènes.
Het kost veel tijd, maar het levert ook veel tijd op in de volgende fasen. Een
verschil met een script is dat je direct het gewenste camerastandpunt kunt zien
(close, medium of totaal).
Beginscène
Een beginscène is een pakkende scène, een opwarmer, die ervoor is bedoeld de
nieuwsgierigheid op te wekken. Om het spannend te maken, kun je kiezen voor
beelden met muziek die beginnen met een close-up. De meeste speelfilms beginnen
hiermee omdat een close-up een soort raadseltje is. Onbewust vraag je je als kijker
af wat je ziet of waar je bent (waarna je blijft kijken om achter het antwoord te
komen). Je kunt er ook kiezen om:
- de personages te introduceren
- het eindresultaat te laten zien van een handeling die je stap voor stap in de
video gaat demonstreren.
Vervolgens is het belangrijk goed uit te leggen waar de videoclip over gaat, waar
het verhaal zich afspeelt en wat het de kijker oplevert als hij/zij de videoclip gaat
bekijken. Kortom, waarom is het interessant om te blijven kijken?
Eventueel kun je voor de beginscène een leader plaatsen van enkele seconden (5 à
10 seconden) om herkenbaarheid te geven aan de serie of de maker, bijvoorbeeld
de school waar de video is ontwikkeld. Meestal zit daar een kort muziekje of
herkenbare tune achter. Je kunt ook kiezen voor een meer statisch openingsscherm
waarbij je de titel over een foto van de school projecteert. De titel zou je op kunnen
bouwen uit 2 stukken: het thema (bijvoorbeeld: ff spkn) en als subtitel in een
kleiner lettertype de vorm (bijvoorbeeld: Servet vouwen, de waaier
http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/44825/ffservetpauw.wmv).
Een voorbeeld van een goede beginscène uit de video „Boren op de draaibank‟ (zie
http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/42377/Boren_op_de_draaibank.wmv)
Beeld Geluid en tekst Locatie Acteurs Motief
Close up van
draaiende
drieklauw met
boor in werkstuk
Begintune met geluid
van draaibank
“Boren op de
draaibank”
MontColl
Groesbeek,
metaallokaal bij
draaibank
geen Intro; aangeven
welke instructie
Medium shot Max
neemt werkstuk
uit machine en
laat het gat zien.
Vervolg begintune idem Max Resultaat laten
zien van actie
19
Middenscène
Er zijn talloze mogelijkheden om de middenscène(s) vorm te geven. Belangrijke
richtlijnen voor de middenscènes van informatieve videoclips zijn:
- Zorg ervoor dat de handelingen die gedemonstreerd worden, goed en
duidelijk te zien zijn.
- Probeer de informatie die je wilt overbrengen zo beeldend mogelijk te
maken; alles wat je niet via beelden kunt uitleggen, kun je toelichten via een
voice-over of via tekst in beeld. Een mooi voorbeeld van een mooi
gedoseerde voice-over is „Bronnen‟
http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/42375/Bronnen.wmv.
- Zorg ervoor dat beeld en geluid niet ver uiteen lopen. Als het beeld iets heel
anders laat zien dan waar de voice-over over spreekt, dan komt het
gesproken woord niet over. Zorg dat de aansluiting tussen beide in alle
scènes erg sterk is!
- Als de voice-over een ingewikkeld verhaal vertelt, dan moet het beeld de
gesproken woorden illustreren. Als dat niet mogelijk is, moet je ervoor
zorgen dat het beeld erg rustig is, niet afleidt en in ieder geval geen eigen
(ander) verhaal vertelt.
- Besteed speciaal aandacht aan die zaken die normaal gesproken erg lastig
zijn voor leerlingen. Bij voor de hand liggende of makkelijke zaken hoef je
niet zo lang stil te staan, besteed vooral voldoende aandacht aan veel
gemaakte fouten of zaken die leerlingen makkelijk vergeten.
De middenscènes moeten op een heel logische volgorde op elkaar aansluiten. Dat
kan alleen als je ze stuk voor stuk uitschrijft in het script en daarin al precies de
volgorde bepaalt.
Het werken met een computerprogramma kun je in beeld brengen via screenshots
of animated screenshots. Voorbeelden kun je bekijken in de filmpjes over
gezichtsreiniging (screenshots,
http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/44822/Gezichtsreiniging_instructiefil
m.wmv), videocamera aansluiten op pc (animated screenshots,
http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/44827/Digitale_video-
aansluiten.wmv) en het overzetten van videobeelden naar pc (animated
screenshots,
http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/44828/DigitalevideoOverzetten.wmv)
Hieronder vind je de ervaringen van een docent die meerdere programma‟s heeft
uitgeprobeerd voor het maken van screenshots:
20
Docent Ramiro Wanga:
“Ik heb drie verschillende screenshotprogramma‟s geprobeerd. CaptureWizPro (een
30 dagen trial versie), Debut (een gratis programma) en Demo (ook een gratis
programma). Bij CaptureWizPro vond ik de bediening redelijk eenvoudig en kon ik
de bestanden ook exporteren als AVI files. Ook kreeg ik het voor elkaar om het
aantal frames per seconde in te stellen op 25 beelden per seconde. Dit is erg
belangrijk om strepen in het beeld te voorkomen. Debut vond ik niet zo
gebruikersvriendelijk. Demo vond ik eigenlijk het makkelijkste om te gebruiken. Het
nadeel was dat ik het opgenomen materiaal alleen kon exporteren als een flash
bestand. Flash bestanden kon ik niet importeren of gebruiken in Pinnacle. Vandaar
dat ik uiteindelijk CaptureWizPro heb gebruikt.
Zie voor de videoclips van Ramiro:
Horizontale translaties:
http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/42472/horizontale_translaties.wmv
Verticale translaties:
http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/42390/verticale_translaties.wmv
Horizontale vermenigvuldiging:
http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/42474/horizontale_vermenigvuldiging
.wmv
Verticale vermenigvuldiging:
http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/42473/verticale_vermenigvuldiging.w
mv
Voor het bewerken van het opgenomen materiaal heb ik Pinnacle Studio 11
gebruikt. Omdat ik al eerder met andere videoprogramma‟s heb gewerkt, was de
bediening niet ingewikkeld voor mij. Wel was het lastig als sommige opties net even
iets anders zijn dan in de door mij eerder gebruikte programma‟s. Het bewerken
van de AVI met CaptureWizPro gemaakte bestanden leverde een minder scherp
beeld op na bewerking.”
Docent Alex Schonewille:
“Voor het maken van animated screenshots heb ik gebruik gemaakt van Camtasia.
Dat heb ik ervaren als een zeer gebruiksvriendelijk programma met veel
mogelijkheden, die je in korte tijd onder de knie hebt. Tijdens het vastleggen van
de handelingen op de computer is het wel verstandig vooraf de tekst die je wilt
inspreken uit te schrijven en direct in te spreken. Dat voorkomt dat je de
handelingen te snel achter elkaar uitvoert.”
Eindscène
Een eindscène kan een samenvatting zijn van de boodschap. Herhaling is een goede
manier om ervoor te zorgen dat de geboden informatie goed overkomt. De
samenvatting kun je vorm geven via tekst in beeld. Ook kun je de hoofdpunten
laten samenvatten door leerlingen die in beeld waren, of bijvoorbeeld door een
21
docent als voice-over. Maar je kunt natuurlijk ook andere vormen kiezen waarbij je
bijvoorbeeld foto‟s of grafische schema‟s gebruikt.
Vergeet niet om een aftiteling op te nemen. Hierbij kun je tekst presenteren over
het eindshot of bijvoorbeeld een foto van de school heen. Je kunt bijvoorbeeld de
volgende informatie opnemen:
- productie door: (naam docent)
- plaats, maand/jaar
- met medewerking van / met dank aan: (namen docenten, leerlingen,
externen)
Eventueel kun je als producent ook je emailadres opnemen. Dan kunnen
bijvoorbeeld geïnteresseerde collega‟s van andere scholen altijd contact met je
opnemen.
Valkuilen
1. Een valkuil bij het maken van het script is dat je het script te weinig
gedetailleerd uitwerkt. Veel mensen die voor het eerst gaan filmen, denken bij
zichzelf: „ik zie het wel als ik aan het opnemen ben‟. Het gevaar is dat je plan A
bedenkt, plan B opneemt en plan C monteert. Dan krijg je nooit een goed
resultaat.
2. Denk goed na of je zelf voldoende inhoudelijke expertise hebt om de videoclip
te regisseren en te filmen. Tijdens het project is het bij twee docenten
voorgekomen dat collega‟s na de montage aangaven dat de handelingen fout
gedemonstreerd waren of dat bij de opnames precies op het verkeerde
ingezoomd was. In je script kun je uitwerken wat er PRECIES moet gebeuren
tijdens de opnames. Dit geeft dan ook richting tijdens de opnamedag.
Docent Jos Coenders:
“Het is belangrijk dat je elke scène goed in je hoofd hebt, maar het is nog
belangrijker het plan DUIDELIJK op papier te hebben tot in de kleinste details. Ik
kreeg tijdens het filmen nog ideeën en dan is het moeilijk om het nog aan te
passen. De acteurs weten dan niet meer wat ze moeten doen.”
Docente Anke Beltman:
“Verdiep jezelf in de materie die je wilt filmen. Voor een instructievideoclip moet je
zelf goed weten hoe het moet. Ik dacht er te makkelijk over, waardoor ik bij het
monteren behoorlijk moest puzzelen om een goed beeld te geven van hetgeen ik
wilde instrueren.”
Docent Alex Schonewille:
“Maak de scènes niet te lang. Liever veel korte scènes dan slechts enkele lange.
Regelmatig een ander standpunt innemen maakt dat de film boeiender is om te
bekijken. Bovendien is dat gemakkelijker om te filmen – bij een fout hoef je slechts
een korte scène opnieuw te doen….”
22
Fase 3: De opnames
Inleiding
Het belangrijkste bij de opnames is dat kijkers goed kunnen zien en
horen waar het over gaat. De kwaliteit van het beeld wordt onder
andere bepaald door de camerastandpunten en de belichting die je
gebruikt. De kwaliteit van het geluid wordt bepaald door de kwaliteit
van de microfoon. Het beeld en het geluid moeten van minimale kwaliteit zijn om
informatie over te kunnen brengen. Veel scholen hebben tegenwoordig een camera.
Bij de aanschaf wordt veelal gelet op de prijs en het beeld. Maar, audio is minstens
zo belangrijk. Je slaat volledig de plank mis als kijkers je personages niet kunnen
verstaan. In dit hoofdstuk vind je tips en valkuilen bij het aanschaffen van
apparatuur en het maken van opnames.
Organisatie vooraf
Hoe beter je de opnames voorbereidt, hoe makkelijker je het op de dag zelf hebt.
Belangrijk voor alles is dat er in ieder geval een goed, gedetailleerd uitgewerkt
script ligt. Het is aan te raden van het script aanvullend ook nog even een
„boodschappenlijst‟ (shotlist) te maken met puntsgewijs alle shots die je nodig hebt.
Zet deze lijst/shots op volgorde van opnemen. Dat kan soms heel anders zijn dan
de volgorde in het script. Als je bijvoorbeeld een videoclip wil starten en eindigen
met een shot van de voorgevel van een restaurant kun je deze het beste achter
elkaar opnemen als je eenmaal de camera goed hebt opgesteld. Je gaat tijdens de
opnamedag dus aan de slag met a) het script en b) de shotlist.
De overige voorbereidingen zijn hieronder ingedeeld in vijf categorieën:
1. Welke apparatuur heb je nodig tijdens de opnamedag?
- een camera met een goed opgeladen batterij
- een opgeladen reservebatterij en de lader
- een tape (tenzij je werkt met een camera met harde schijf)
- zo mogelijk een externe microfoon
- een statief
Als de camera nog moet worden aangeschaft, laat je dan goed voorlichten. De
meeste scholen schaffen een camcorder aan. De Consumentenbond doet regelmatig
onderzoek naar camcorders, kijk op: www.consumentenbond.nl. Camcorders zijn
over het algemeen gebruiksvriendelijk, hebben goed beeld, maar meestal zeer
beperkte audiomogelijkheden. Omdat amateur-camcorders steeds compacter
worden, is er weinig ruimte voor een microfoon. Wie denkt dat bij pro-camera's ook
een topmicrofoon geleverd wordt, komt bedrogen uit. De leverancier gaat er vanuit
dat de prosumer en professionele gebruiker toch een eigen microfoonvoorkeur
hebben en het weggevertje op het camerahuis zullen vervangen.
23
Reserveer de spullen tijdig op school. Als je een tape gebruikt, is het handig om
deze een kwartiertje of half uur door te spoelen. Het eerste stuk wordt het meest
gebruikt en bij iedere opname wordt de kwaliteit van de tape minder.
2. Op welke locatie(s) wil je filmen?
Als je een locatie selecteert, moet je goed nagaan of:
a. je toestemming hebt om er te filmen,
b. de ruimte licht genoeg is,
c. de ruimte rustig genoeg is om opnames te kunnen maken (test goed
achtergrondgeluiden; deze kunnen heel storend zijn!),
d. de ruimte groot genoeg is om met de camera goed genoeg om je onderwerp
heen te kunnen lopen.
e.
Als de ruimte vrij donker is, kun je kijken of je bij kunt lichten. Dit kan desnoods
ook met een gewone staande lamp uit je huiskamer of een bureaulamp (denk aan
een haspel!). Beter nog is het om een andere ruimte te zoeken met meer licht.
Vergis je niet in de belichting dat nodig is om mooie beelden te kunnen schieten!
Als je buiten opnames maakt, is dat gunstig voor het licht, maar wel lastiger in
verband met omgevingsgeluid. Realiseer je wat betreft omgevingsgeluiden dat een
microfoon meer geluid opvangt dan het menselijk oor. Je kunt buiten veel last
hebben van voorbij rijdend verkeer of binnen van bijvoorbeeld de airco of een radio
die op de achtergrond speelt.
3. Wie wil je opnemen?
De mensen die voor je gaan acteren, moeten het echt leuk vinden om mee te
werken. Bovendien moeten ze voldoende tijd hebben, zodat je geen haastwerk
hoeft te maken van de opnames. Het is belangrijk ze van tevoren goed in te lichten
over het script, de locatie, de afgesproken opnametijd en hun rol. Beantwoord al
hun vragen. Een praktische tip over hun kleding tijdens de opnames: compleet
zwarte of witte bovenkleding is niet aan te raden. Vermijd ook kleding met heel
smalle streepjes. Dit komt niet goed over op beeld. En tot slot: leg goed de namen
van de „acteurs‟ vast, zodat je ze in de aftiteling netjes kunt bedanken voor hun
medewerking.
4. Wanneer wil je filmen?
Plan ruim de tijd in om opnames te maken. Stel dat je op school een demonstratie
van een korte handeling wilt filmen met leerlingen, reken dan in ieder geval zo‟n 2,5
uur. Realiseer je dat je tijdens de pauzes op school lastig kunt filmen in verband
met mogelijk geluidsoverlast. Die tijd ben je alweer kwijt. Zorg ervoor dat er na de
opnamedag nog ruim de tijd is om te monteren. Tijdens de montage zou kunnen
blijken dat je nog wat beelden mist. In dat geval is het prettig als je nog extra
beelden kunt schieten. Je kunt de video dan ook echt goed afmaken, voordat je de
leerlingen ermee aan de slag laat gaan.
24
5. Heb je assistentie nodig?
Als je opnames wilt maken zonder externe microfoon en zonder interview, dan kun
je alleen aan de slag. In de andere gevallen is het handig om een assistent te
vragen, bijvoorbeeld een collega of een leerling. Zelf kun je dan de interviewvragen
stellen en de microfoon bedienen. De assistent bedient in dit geval de camera.
Voorbereidingen tijdens opnamedag
Maak op de draaidag de locatie „opname klaar‟. Tips:
- Plaats jezelf volledig in de rol van regisseur.
- Bepaal waar je precies wilt filmen.
- Bepaal wat je op de achtergrond wilt zien of niet wilt zien.
- Haal rommel weg, verplaats meubilair zo nodig en kijk of je de set eventueel
nog wat gezelliger wilt maken door bijvoorbeeld een plant te verplaatsen.
- Let op de belichting (zie verderop in dit hoofdstuk).
- Geef aan dat de personages luid en duidelijk moeten spreken en dat
verspreken niet zo erg is.
- Wees niet bang om als regisseur tijdens de opnames in te grijpen als het niet
gaat zoals jij denkt dat het moet gaan.
Het is zo zonde als je na een opnamedag thuiskomt met verrassingen of als blijkt
dat je bepaalde shots nog mist.
Cameratechniek
Bij het kiezen van de juiste camerastandpunten per scène, houd je rekening met
beeldtaal. Beeldtaal is complex. Het voert te ver om hier alle ins en outs te noemen.
Hieronder de belangrijkste richtlijnen:
- Als een camera op een persoon neerkijkt, maakt ie de persoon klein en
onbelangrijk in de ogen van het publiek.
- Als de camera tegen een persoon opkijkt, maakt ie hem groot in de ogen
van het publiek.
- Als de camera op dezelfde hoogte staat voel je je als kijker vaak het meest
betrokken. De afstand is letterlijk en figuurlijk het kleinst. De camera wordt
daarom meestal op ooghoogte
gezet van de personages.
- Als je iemand tegen een muur
aanzet met filmen, geef je
hem een mindere status dan
als je ruimte achter hem ziet.
- Onbedoelde trillende en
bewegende beelden leiden erg
af en verstoren de
concentratie van de kijker. De
boodschap komt hierdoor
slechter over.
25
In aansluiting bij het laatste punt vind je hieronder tips hoe je ervoor kunt zorgen
dat de beelden zo scherp en stabiel mogelijk zijn.
1. Als je start met de opnames kies dan voor de „easy‟ stand op je camera. Dan
stelt de camera automatisch scherp.
2. Werk waar mogelijk met een statief. Als je geen statief hebt, kun je
desnoods ook kijken of je de camera bovenop een kastje, kruk of keukentrap
kunt zetten om een stabiel beeld te krijgen. Probeer maar eens uit wat het
verschil is tussen filmen uit de hand en filmen met een statief. Je zult
ontdekken dat een statief heel sterk aan te raden is.
3. Zoom zo weinig mogelijk in en uit tijdens de opnames. Dit leidt af en is niet
erg functioneel. Als je vanaf een totaalshot naar een close wilt gaan, kun je
de handeling stopzetten en een closer camerastandpunt kiezen. In de
montage plak je deze beelden aan elkaar.
4. Ga goed dicht op je onderwerp staan (ook bij personen). Zoom hierbij eerst
zoveel mogelijk uit. Hierdoor wordt het beeld mooier en scherper dan
wanneer je verder weg staat en sterk inzoomt.
5. Het „pannen‟ (horizontale beweging van de camera) en het „liften‟ (verticale
beweging van de camera) mag niet te snel gaan. Maak de camerabeweging
dus rustig. De bewegingen van een beginnende cameraman zijn meestal te
snel. Behalve dat het daarmee onrustig wordt, heeft de camera ook tijd
nodig om scherp te stellen. Ga vooraf goed na waar je begint en eindigt.
Oefen de beweging eerst een paar keer, voordat je gaat opnemen. (Om het
nog lastiger te maken: dit type bewegingen mag ook niet te langzaam zijn,
want dan krijg je een heel saai beeld dat maar weinig informatie biedt en
daardoor niet bruikbaar is.)
Als je iemand een verhaal in de camera wilt laat vertellen, zorg dan dat hij een
andere persoon toespreekt en zijn eigen woorden mag kiezen. Op deze manier kun
je het verhaal vrij natuurlijk laten klinken. Zorg wel dat de persoon waar tegen
gesproken wordt, pal naast de camera staat. Zo zorg je ervoor dat de spreker bijna
in de lens kijkt, waardoor de kijker zich aangesproken voelt. Het is heel erg moeilijk
om op een natuurlijke manier een verhaal echt recht in de camera te vertellen
zonder dat er iemand naast staat. Daar moet je echt in getraind zijn.
Vier tips voor de opnames waarmee je het jezelf bij de montage zo makkelijk
mogelijk kunt maken:
1. Wijk niet of nauwelijks van je script
af. Het is soms heel verleidelijk,
maar het resultaat is lang niet altijd
goed! Je komt daarmee van de
regen in de drup terecht.
2. Als het mogelijk is, is het handig
om alles twee keer te filmen: 1 x
close en 1 keer medium of totaal.
Als je tijdens de montage scènes
26
aan elkaar wilt plakken, dan heb je steeds 2 mooie verschillende
camerastandpunten. (Meer informatie hierover vind je in het volgende
hoofdstuk.) Als je met twee camera‟s tegelijkertijd wilt werken, zorg dan wel
voor gelijkwaardig beeld: de belichting moet bij beide camera‟s gelijk zijn
ingesteld. In de video „Binair stelsel‟
(http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/42471/Binair_stelsel.wmv) is
met twee camera‟s gewerkt. De ene camera stond ingesteld op automatische
belichting en de andere per ongeluk op handmatige belichting. Je ziet
duidelijk dat de camera op het ene standpunt goed is en de camera op het
andere standpunt overbelicht is.
3. Als je op verschillende dagen opneemt, is het handig om te letten op
continuïteit. Dit betekent dat de spullen op dezelfde plaats liggen, dat
personen dezelfde sieraden en kleren dragen en dat de personen in dezelfde
positie (links/rechts) in beeld gebracht zijn. Vergeet je op deze zaken te
letten, dan kunnen kijkers zien dat de beelden niet in één keer zijn
opgenomen. Dit verstoort hun concentratie waardoor de boodschap minder
goed overkomt.
4. Sommige docenten vinden het prettig om te
werken met een „klapbordje‟ waarmee je steeds
aan het begin van de opname van een scène in
beeld aangeeft om welke scène het gaat. Zo
kunnen zij tijdens het monteren snel de
verschillende scènes terugvinden in het ruwe
materiaal.
Audiogebruik
De kwaliteit van audio is heel belangrijk. Op de meeste camera‟s die op scholen worden
gebruikt, zit een ingebouwd microfoontje. De video‟s die in het kader van het project zijn
gemaakt, zijn ook opgenomen zonder externe microfoon. Tijdens de montage bleek
steeds dat het lastig is de gesproken tekst goed verstaanbaar te maken (zie bijvoorbeeld
‟Torens en tangens‟
http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/42422/Torens_en_tangens.wmv). Als je
zelf ook geen externe microfoon hebt, moet je in ieder geval tijdens de opnames
proberen:
- zo dicht mogelijk bij de personen te staan,
- de personen luid en duidelijk te laten spreken,
- alle achtergrondgeluiden zoveel mogelijk te beperken.
Tips voor audio opname:
- Maak altijd een proefopname voordat je echt van start gaat. Luister deze af
en bepaal of de teksten goed te verstaan zijn.
- Mocht je een koptelefoon hebben bij je camera, dan kun je tijdens de
opnames steeds luisteren of de audio goed is.
- Mocht er geld zijn om een externe microfoon aan te schaffen, dan kun je
overwegen om een richtmicrofoon aan te schaffen (op de camera
27
gemonteerd of aan een hengel) of een draadloos zendertje (dit zie je vaak
op tv, een klein knoopje op een jasje bijvoorbeeld). In de tabel hieronder zie
je de voor- en nadelen van deze alternatieven en hun
toepassingsmogelijkheden. Laat je bij de aanschaf van een microfoon goed
adviseren door deskundigen.
Voordeel Nadeel Toepassing
Interne
camera-
microfoon
Goedkoop, geen
extra geluidsman
nodig
Kwaliteit is vaak
onvoldoende
Geschikt als de
opnames binnen zijn,
de geluiden van
dichtbij kunnen
worden opgenomen,
de ruimte klein is en
er weinig tot geen
omgevingsgeluiden
zijn.
Richt-
microfoon
(met of
zonder
hengel)
Kun je gericht
geluid mee
opnemen, weinig
last van
omgevingsgeluid.
Mogelijkheid om
een „dode kat‟ om
de microfoon te
doen, oftewel een
windarme of -dichte
hoes.
Extra aanschaffen
microfoon en
hengel. Behalve een
cameraman ook een
geluidsman nodig
die zorgvuldig kan
richten! Kennis en
ervaring nodig om
geen fouten te
maken (zie
verderop in deze
paragraaf)
Binnen en buiten waar
veel omgevingsgeluid
is, maar gericht geluid
moet worden
opgenomen,
bijvoorbeeld een
dialoog of interview. Je
hoeft in dit geval niet
super dicht op de
personen te staan
tijdens de opnames.
Draadloos
zendertje
(omhanger
of knoopje)
Consequent goed
geluid en weinig
last van
omgevingsgeluid.
Geen extra
geluidsman nodig.
Microfoon draait
mee met de
beweging zodat je
de uitspraken van
een persoon goed
kunt blijven horen.
Met veel wind
ongeschikt en zeer
storingsgevoelig.
Ieder personage
heeft zijn eigen
zender nodig.
Vooral waar veel
omgevingsgeluid is,
maar gericht geluid
moet worden
opgenomen
bijvoorbeeld een
dialoog of interviews.
Zeer geschikt als er
veel bewogen wordt
door de
„geluidsbronnen‟
(meestal de
personages) of in
situaties waarin je met
de camera ver van de
personages af staat.
28
Voice-over teksten kun je opnemen tijdens de
montage. Als je een apart microfoontje hebt, kun
je de opnames maken binnen je
montageprogramma. Ook kun je
geluidsfragmenten maken („wav-jes‟) met het
programma geluidsrecorder. Deze zit standaard in
Windows ingebouwd. Volg het pad: „start‟,
„programma‟s, „bureau-accessoires‟,
„entertainment‟, „geluidsrecorder‟.
Professionele voice-overs worden meestal in een geluidsarme of –dichte kamer
opgenomen. Je zult op school nooit deze kwaliteit halen, maar probeer op te nemen
op een zo rustig mogelijk moment.
Tot slot een aantal belangrijke tips die je helpen de audio-opname zo goed mogelijk
te laten verlopen:
- als je met een hengel werkt: zorg dat de hengel of de schaduw van de
hengel niet te zien zijn in beeld
- voorkom dat er afleidende geluiden opgenomen worden die niks met de
opname te maken hebben (een klok die slaat, mobieltje dat afgaat, etc.)
- voorkom storende geluiden van kleding en sieraden in de microfoon
- controleer of de microfoons zelf niet storen (kraken)
- spreek met je acteurs en degene die je helpt met het geluid af om erop te
letten dat de positie ten opzichte van de microfoon steeds zoveel mogelijk
gelijk blijft, het stoort als iemand wegdraait van de microfoon of er af en toe
te dicht op zit of te ver vanaf staat.
Licht
Tijdens de opnames is het belangrijk dat er voldoende belichting is. Je kunt met
extra lampen bijlichten wanneer het nodig is. Realiseer je wel dat je daarmee
mogelijk ook scherpe schaduwen krijgt. Professionals werken met filters om „hard‟
licht weer „zacht‟ te maken. Dit betekent dat er minder schaduw optreedt. Als je
buiten filmt met bewolkt weer, dan heb je automatisch mooi zacht licht.
Cameramensen spelen erg veel met het licht. Het is een vak apart. Ze werken met
kleurtemperatuur die ze kunnen meten. Ook „witten‟ ze regelmatig. Dit houdt in dat
ze net voordat ze opnemen aan de camera aangeven welke kleur wit is door
bijvoorbeeld een wit papier voor de lens te houden. Op de duurdere camera‟s zitten
filters en kun je werken met een variabel diafragma. Het voert te ver voor dit
handboek om dit verder toe te lichten.
Als amateur is het belangrijk om in ieder geval te controleren of je voldoende
belichting hebt en geen schaduwen die een vertekend beeld geven (bijvoorbeeld in
de gezichten van mensen). Onthoud daarnaast dat je niet tegen het licht in moet
29
filmen. Dit is het geval wanneer een persoon voor het raam staat, en je richting het
raam filmt. De persoon die je filmt zal dan slecht zichtbaar zijn.
Valkuilen
1. Wanneer je voor het eerst filmt, vergeten mensen soms dat je kijkers ook
bewust moet laten zien wat de omgeving is van het onderwerp dat je filmt.
Zo komt het voor dat een docent een detail van een machine filmt, zonder te
laten zien hoe de machine er als geheel uitziet of waar de machine staat
opgesteld. Je moet de kijker zich goed laten oriënteren. Zij moeten het
„doen‟ met de beelden die je aanlevert en hebben minder informatie dan
jijzelf als filmer.
2. De eerste keer dat mensen video-opnames gaan maken, moeten ze vaak
wennen aan hun rol als regisseur. Een valkuil hierbij kan zijn dat je te weinig
je stempel drukt op alles wat tijdens de opnames gebeurt. Bovendien kan
het uit onzekerheid voorkomen dat je met de camera veel te ver van je
„acteurs‟ afstaat. Bemoei je met alles wat op de set gebeurt en zorg dat je er
met de camera bovenop staat! En gaat er iets mis, leg de opnames dan stil
en begin opnieuw.
Docent Ramiro Wanga:
“Wat bij mij niet goed ging tijdens de opnames was de belichting. Vanwege het
tijdstip van het jaar moest ik op een gegeven moment met kunstlicht werken. De
belichting was dan ook niet bij alle scènes hetzelfde. Bij het eindresultaat, na de
montage, bijvoorbeeld zag je ook bewegende schaduwen van dingen die niet in
beeld zijn.”
Docente Anke Beltman:
“Locatie en inzet van mensen waren voor mij vanzelfsprekend. Ik had echter niet
nagedacht over lichtinval, geluidskwaliteit en camerastandpunten. Hierbij waren de
tips van de trainer zeer welkom.”
30
Fase 4. De montage
Inleiding
Monteren is hetzelfde als de puzzelstukjes op de juiste plaats leggen. Je
ordent de beelden en geluiden. Deze ordening kan snel en afwisselend
zijn of juist traag. Montage is een van de belangrijkste middelen die een
filmmaker heeft om zich uit te drukken of een verhaal te vertellen.
Bestaande beelden kunnen door de montage - de manier waarop ze achter elkaar
worden gezet - een totaal andere betekenis krijgen.
Door de beelden bijvoorbeeld vloeiend op elkaar aan te laten sluiten, of juist heel
erg te laten contrasteren, wordt eigenlijk bepaald wat het uiteindelijke gevoel van
de kijker zal zijn als de film eenmaal af is. Een in dat opzicht net zo belangrijk
montage-element, is het geluid dat onder de gemonteerde beelden wordt gezet.
Ook het wel of niet gebruiken van muziek bij video speelt een belangrijke rol bij de
montage. Het uiteindelijke effect van de beelden en het geluid kan daardoor nog
eens worden versterkt.
Montagepakketten
De meeste scholen monteren met het programma Windows Movie Maker. Deze
montagesoftware wordt gratis door Windows verstrekt. Het is het meest
gebruiksvriendelijke pakket. Je kunt met Movie Maker de shots in de gewenste
lengte en in de gewenste volgorde achter
elkaar zetten. Je kunt teksten toevoegen en
je kunt er muziek of een voice-over onder
plaatsen. Op de webvideopagina vind je
hiervoor nuttige informatie:
http://webvideo.kennisnet.nl/maakjeeigenv
ideofilm/scholiervo/aandeslag/monteren.
Het voordeel van Movie Maker is de
eenvoud (je kunt er dus heel snel mee aan
de slag), maar het nadeel van dit
programma is dat je weinig extra functionaliteiten hebt. Zo heb je bijvoorbeeld niet
de mogelijkheid om:
- twee beelden te combineren (bijv. een
talking head in combinatie met een
ander beeld, zie illustratie)
- twee extra audiosporen combineren
(bijvoorbeeld twee muziekstukken in
elkaar laten overlopen)
- de audio van een opname door te laten
lopen, maar dit te combineren met een
ander beeld (je hoort bijvoorbeeld de
stem van een geïnterviewde en ziet
31
beelden van de geïnterviewde terwijl hij aan het werk is).
In professionele documentaires zijn 9 van de 10 shots niet tegelijkertijd op beeld en
audio hard gelast. Dat wil zeggen dat je bijvoorbeeld eerst audio hoort en daarna
pas het beeld erbij ziet. Of andersom.
Vanwege deze nadelen gaan sommige scholen een stapje geavanceerder. Zij
schaffen een pakket als Pinnacle Studio Plus of Magix Video Deluxe aan. Scholen
vinden deze pakketten ook nog steeds gebruiksvriendelijk. Je hebt meer
mogelijkheden dan Windows Movie Maker, omdat je beschikt over meer beeld- en
audiosporen. Op deze sites kun je meer vinden over deze pakketten:
http://www.pinnaclesys.com/PublicSite/uk/Home/ en
http://www.magix.com/nl/video-deluxe/.
Er zijn naast bovengenoemde pakketten nog drie andere veelgebruikte
montageprogramma‟s. Nog een stap professioneler zijn de twee pakketten Final Cut
Pro (of Final Cut Express) voor Macintosh computers en Adobe Première voor
Windows. Met deze programma‟s heb je beschikking over veel meer audio- en
beeldsporen.
In Hilversum gebruiken de televisiezenders over het algemeen Avid. Dit programma
is zeer geavanceerd. Je kunt er werkelijk alles mee maken. Zo kun je bijvoorbeeld
een verkeerde pan- of liftbeweging herstellen. Maar, voor amateurs is dit
programma niet erg gebruiksvriendelijk! Ook Final Cut Pro wordt heel veel door
professionals gebruikt.
Voorbereidingen montage
Bij het monteren begin je altijd met het overzetten van de beelden op bandje of harde
schijf van de camera naar de computer. Dat werkt in ieder montagepakket anders, maar
het principe is hetzelfde. Docent Alex Schonewille heeft hiervoor twee instructievideo‟s
gemaakt „Videocamera aansluiten op pc‟
http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/44827/Digitale_video-aansluiten.wmv en
„Videobeelden overzetten naar pc‟
http://videotheek.surfnet.nl/play_proxy/mmc/44828/DigitalevideoOverzetten.wmv. Als je
een digitaal DV mini of cam bandje hebt gebruikt, duurt het overzetten even lang als de
opnametijd. Dus als je 30 minuten beeldmateriaal hebt, dan duurt het 30 minuten
voordat het materiaal overgezet is op de harde schijf van je computer.
De beelden nemen veel ruimte in beslag. 60
minuten film neemt ongeveer 12 gigabyte
geheugen in beslag. Daarom is het handig om
een externe harde schijf als opslagmedium te
nemen. Ga heel systematisch te werk. Zorg
ervoor dat alle materialen die je nodig hebt
tijdens de montage (videobeelden, foto‟s,
32
muziek, plaatjes, e.d.) in één mapje zijn opgeslagen. Dat monteert het makkelijkst.
Nadat je de beelden op de computer hebt gezet, ga je alles eens rustig bekijken.
Dat noem je „spotten‟. Je maakt daarbij aantekeningen (met de tijdscodes erbij)
van de beelden en/of audio die je al dan niet wilt selecteren voor de video. Hoe
beter je dit doet, des te efficiënter je later kunt monteren.
Monteren
In het hoofdstuk over het script heb je al meer kunnen lezen over een goede
opbouw van een videoclip. Lees dat eventueel nog eens door. Bij het monteren volg
je als het goed is gewoon je script.
Een goede video herken je onder andere aan
een goede balans en een juist ritme. Vergelijk
het met een liedje. Een paar verschillende
coupletten en een paar keer het refrein. Een
pakkend openingsdeuntje en een duidelijk
einde.
Ieder shot kent een optimale lengte. De kijker
moet het goed kunnen zien. Maar, als de kijker
het heeft gezien moet je ook door naar het
volgende shot. Als je zelf de beelden hebt geschoten, is het heel moeilijk om goed
in te schatten of een shot te lang of te kort in beeld staat. Het werkt goed om een
collega mee te laten kijken die niet betrokken was bij de opnames. Hij/zij kan
haarfijn vertellen of een shot te lang duurt (saai, aandacht verdwijnt) of te kort in
beeld staat (hè, wat deed hij nou? Wat gebeurde er?).
Met monteren werk je het meest efficiënt als je van grof naar fijn werkt. Je kunt de
volgende stappen doorlopen:
1. Als je met muziek wilt werken,
kun je het best eerst de muziek
kiezen. Muziek is zo belangrijk dat
het leidend kan zijn bij het
monteren.
2. Zet de scènes heel ruw achter
elkaar in de juiste volgorde. Je
ziet nu al de basis van je verhaal.
3. Ga per scène na of het start- en
eindpunt goed is. Maak de scènes
waar nodig iets korter of iets
langer.
4. Voeg extra elementen toe, zoals plaatjes, foto‟s of teksten in beeld.
33
5. Ga na of je effecten wilt toevoegen aan beelden of aan de overgangen
tussen beelden.
6. Spreek de voice-over in.
7. Voeg een openingsscherm met titel (of leader) en een aftiteling toe.
8. De „finishing touch‟, verbeteren van de laatste details
Opmerking bij punt 1 over muziek:
Er zijn diverse internetsites waar je gratis rechtenvrije muziek kunt downloaden,
bijvoorbeeld www.freeplaymusic.com.
Opmerking bij punt 2 over de ruwe verhaallijn:
Shots kunnen opgenomen zijn vanuit verschillende camerastandpunten (close,
medium of totaal). Niet alle shots combineren mooi met elkaar. Een richtlijn is: zet
geen close-ups achter elkaar, maar combineer ze steeds met medium of
totaalshots. Ook is het aan te raden geen twee mediumshots of totaalshots te
combineren die erg op elkaar lijken. Probeer tussen deze twee shots dan een heel
ander shot op te nemen. Houd wel altijd in de gaten dat elk shot moet bijdragen
aan het verhaal dat je wilt vertellen. Als shots niks nieuws vertellen, is de film niet
spannend (ook al is het heel flitsend en snel gemonteerd).
Realiseer je tijdens het monteren dat kijkers ook rustmomenten nodig hebben.
Voorkom dat je teveel informatie in één keer over ze uitstort. Laat beelden ook voor
zichzelf spreken, zonder tekst en uitleg van de acteur of de voice-over. Wat je ook
kunt overwegen, is om voordat een nieuw onderwerp start een rustige foto met een
titel een paar seconden in beeld te zetten.
Opmerking bij punt 5 over effecten:
Wees voorzichtig met het gebruik van effecten. De stelregel is: gebruik ze niet,
tenzij. Professionals gebruiken effecten bij overgangen alleen als het betekenis
heeft. Overgangen zijn doelgericht. Een harde las (oftewel: overgang zonder een
toegevoegd effect) dient om de aandacht vast te houden. Een cross bijvoorbeeld
geeft een overgang in plaats of tijd aan. Als je twee beelden in elkaar laat
overvloeien, sus je de kijker in slaap. Je laat de kijker weten dat er een overgang
aankomt. Een wipe (verticale lijn in beeld) kondigt een nieuw onderwerp aan.
Opmerking bij punt 6 over de voice-over tekst:
Als je alle shots goed op volgorde hebt gezet, kun je indien nodig de voice-over
schrijven. Tekst schrijven voor de voice-over doe je vaak na de eerste montage. De
reden is dat het niet de bedoeling is dat je een shot aanpast aan de lengte van de
tekst. De tekst stem je af op de beelden. Streef ernaar dat met name de beelden
het verhaal vertellen en niet de audio. Oftewel, don‟t tell them, show them (beeld
levert 80 tot 90 % van de informatie). Je weet na de ruwe montage precies welke
belangrijke informatie je in de beelden mist en je kunt goed de relatie leggen met
de shots of scènes. Het werkt meestal goed als de zinnen kort en krachtig zijn en
een actieve vorm hebben (tegenwoordige tijd). Staccatoteksten kunnen heel goed
34
werken: bijvoorbeeld: “1990. 8 uur ‟s ochtends. Temperatuur is rond het
vriespunt.”. Vertel niet wat je in beeld ziet, dat is overbodig. Met tekst kun je wel
beelden verdiepen of vertellen wat niet in beeld te brengen is. Bijvoorbeeld: als we
een druk strand in beeld zien bij het journaal, is het onnodig dat we horen „het was
vandaag druk op het strand. Veel mensen zwommen in zee‟. Het is beter als we
bijvoorbeeld horen: In deze hittegolf van 35 graden zoeken mensen verkoeling op
het strand. Het water is nog fris. Maar, daar trekken veel mensen zich niets van
aan‟. Alleen als het beeld niet afleidt (en dat is zo wanneer het beeldverhaal logisch
is), heeft de kijker meer aandacht voor de tekst! Je kunt bij eenvoudige beelden
meer feiten kwijt dan bij drukke, complexe beelden. Pas op voor veel feiten. Kijkers
onthouden in de regel zeer weinig feiten.
Opmerking bij punt 8, de finishing touch:
Laat je in dit stadium goed adviseren door een leerling of een collega. Je kunt zelf
soms moeilijk objectief naar je resultaat kijken. Een ander bekijkt de video voor de
eerste keer en je kunt tenslotte video maar één keer voor de eerste keer bekijken!
Dit is ook een goede manier om onzinnige shots er alsnog uit te knippen. Soms vind
je zelf een shot zo mooi dat je deze erin wilt laten zitten, maar dat past niet altijd.
In de filmwereld noemen ze dat: „Kill your darling‟. Je doelgroep kan precies
aangeven wat er sterk is of wat er nog beter moet. Probeer hier goed naar te
luisteren.
Valkuilen
1. Ga niet in je eentje aan de slag tijdens de montage. Betrek een leerling of
een collega bij het project om op een paar momenten met je mee te kijken
en suggesties te geven. Hij of zij kan als „frisse‟ kijker heel goed aangeven
wanneer de boodschap bijvoorbeeld nog niet helemaal helder is. Daar kun jij
vervolgens weer verder mee.
2. Tijdens de montage blijkt praktisch altijd dat er nog beelden missen. Het is
een valkuil om steeds weer nieuwe opnames te maken. Als het nodig is,
moet je het zeker doen. Maar pas op dat je je hier niet in verliest. Goed is
goed genoeg.
3. Plan ruim tijd in voor de montage. Het kost vrij veel tijd om te zoeken in het
opgenomen materiaal en combinaties van beelden uit te proberen.
Daarnaast kost het veel tijd doordat het enorm leuk werk is. Na al het
voorbereidende werk komt je video nu echt tot stand! Het is moeilijk te
stoppen en tegen jezelf te zeggen: nu is het goed genoeg!
Docent Jos Coenders:
“Het is heel leuk werk, maar pas op dat je er niet te veel tijd in gaat stoppen want
het kan verslavend zijn.”
35
Fase 5. Afronding
Inleiding
Hoe mooier en scherper het eindresultaat van de film is, des te
moeilijker en duurder het is om deze te verspreiden. DVD kwaliteit is
mooi, maar moeilijk te beheren. Ook is het lastig om DVD‟s onder je
leerlingen en onder andere scholen te verspreiden. Er wordt daarom
steeds vaker gebruik gemaakt van streaming video. Dat is video met een lage
resolutie die snel via internet is te uploaden, te bekijken of te downloaden.
Afronden
De video is klaar. Als je wilt dat zoveel mogelijk docenten en leerlingen van
verschillende scholen jouw video kunnen bekijken en gebruiken, kun je de video
uploaden: van jouw computer naar internet. Dat is meestal heel eenvoudig. Je kunt
je video uploaden naar You Tube (www.youtube.nl) of bijvoorbeeld Google Video
(http://video.google.nl). Als je werkt met een elektronische leeromgeving, kun je
het webadres van je video in je eigen vaksites opnemen.
Wel willen we je nog even wijzen op het belang van rechtenvrij materiaal. Het is
verboden om in je video‟s muziek of videobeelden te gebruiken die niet rechtenvrij
zijn. De boetes kunnen hoog oplopen als je het verspreidt via internet omdat je dan
veel gebruikers bereikt. Voorkom dit!
Tot slot
Zelden wordt een talentvol filmmaker geboren. Je leert een video maken door het te
doen, door jezelf te verdiepen in instructiemateriaal, zoals dit handboek, het
Engelstalige handboek over de productie van educatief videomateriaal van het
project Videoaktiv: http://www.atit.be/dwnld/VideoAktiv_Handbook_fin.pdf en de
X-learn Bootcamp workshops:
http://webvideo.kennisnet.nl/maakjeeigenvideofilm/docentvo/aandeslag. Ook leer
je veel door je eigen werk en andermans video‟s te analyseren. En natuurlijk door
passie, lef en doorzettingsvermogen!
Het mooie van het vak is dat beeld er altijd is. Iedere dag kun je op TV of internet
talloze video‟s bekijken en analyseren als je maar weet waar je op moet letten.
Probeer niet meteen de beste videoclip te maken maar ontwikkel jezelf stapje voor
stapje. Kijk kritisch naar je eigen films en beoordeel bij aanvang vooral de
effectiviteit en efficiëntie en niet hoe „mooi‟ iets in beeld is gebracht. Dat is een
kwestie van smaak. Als beginnend filmmaker is dat minder van belang. Belangrijker
is het om te kijken of de boodschap overkomt en de inhoud helder en eenduidig is.
Heel veel plezier met de productie van je eigen videoclips!
36
Bijlage 1: Ideeformulier
Met onderstaande informatie kun je een scenario/script gaan uitwerken.
Doelgroep
Voor welke leerlingen wil je het materiaal
ontwikkelen?
Onderwerp
Waar gaat het materiaal globaal over?
Functie en leerdoel
Hoe helpt het materiaal de leerlingen om te leren?
(motiveren, informeren, oefenen,...)
Wat moeten ze ervan kunnen leren?
Didactische inbedding
Hoe wil je leerlingen met het materiaal laten
werken? Individueel of groepsgewijs? Geef je een
kijkopdracht mee? Hoe laat je de leerlingen de
informatie verwerken?
Combinatie met andere materialen
Wil je de video aan leerlingen aanbieden in
combinatie met extra tekstuele informatie,
opdrachten, tips, foto‟s,... ? En wil je dat op papier
aanbieden of digitaal via een ELO?
Format
Welk format (zie apart document) lijkt je geschikt
om te gebruiken voor het materiaal?
Bronmateriaal
Heb je gecontroleerd of er bestaand videomateriaal
is dat je kunt gebruiken? Of zijn er andere
bruikbare bronnen?
37
Bijlage 2: Scriptformulier
Script titel:
……………………………………………………………………………………………..
Beeld Geluid en tekst Locatie Acteurs Motief
38
Colofon
Dit is een uitgave van het SURFnet/Kennisnet Innovatieprogramma. De handleiding
„Inblikken van lessen met video‟ is een naslagwerk voor docenten in het onderwijs
die zelf video‟s willen maken.
Projectleider
Karin van Bakel, SURFnet/Kennisnet Innovatieprogramma
Auteurs
Klaudie Bartelink, Learning by action
Iris van de Kamp, Tien Plus Onderwijsinnovatie
Beide onderwijskundigen zijn jarenlang werkzaam als zelfstandig onderwijskundig
adviseur, trainer en ontwikkelaar van leermiddelen. Zij hebben zich gespecialiseerd
in de analyse en ontwikkeling van educatief videomateriaal via een opleiding
itemregie van de media-academie in Hilversum. In hun werk combineren zij hun
onderwijskundige ervaring met hun kennis van de kracht van videomateriaal en hun
kennis van het produceren van korte video-items.
Met medewerking van
Montessori College Nijmegen
Etty Hillesum Lyceum Deventer (locaties Het Slatink en De Keurkamp)
Versie
Eerste editie, juli 2008
Sommige rechten voorbehouden
SURFnet/Kennisnet Innovatieprogramma 2008