1

JAA

RV

ER

SL

AG

20

12/2

013

S t i c h t i n g T e c h n a s i u m

2

J a a r v e r s l a g 2 0 1 2 - 2 0 1 3

1. Onderw

ijs

2. Deskundigheid

3. Kwaliteit

4. Organisatie

1.1 O&O-projecten

1.2 [T]-portfolio

1.3 Examenprogramma O&O

1.4 Samenwerking met hoger

onderwijs

1.5 Kubusschool

1.6 Call for proposal

1.7 Onderzoeken

1.8 Technasium TOP Award

2013

2.1 Scholingsweken

2.2 Evaluatie

2.3 Certificering

2.4 Toekomst

3.1 Beoordelingscriteria

3.2 Reflectie op ontwikkeling

3.3 ‘Critical Friends’

4.1 Bestuur

4.2 Expertisecentrum

technasium

4.3 Participantenraad

4.4 Adviesraad

4.5 Netwerkcoaches

3

5. Netw

erken

6. Financiën

J a a r v e r s l a g 2 0 1 2 - 2 0 1 3

Bijlagen

Netwerken

Cijfers

Samenstelling: Roel Kerkhof

Vormgeving en layout:Ruurd de Boer/DBDdesign

5.1 Nieuwe netwerken

5.2 Convenanten

5.3 Predikaat technasium

5.4 Uit de netwerken

4

5

Het afgelopen

schooljaar 2012

-2013 heeft voor

een groot deel in

het teken gestaan

van het ontwik-

kelen van een nieuwe opzet voor

ons kwaliteitssysteem. Het was

van belang dat we daar samen –

scholen en stichting – een nieuwe

frisse start mee zouden maken.

Het was het speerpunt voor dit

jaar in ons Strategisch Plan. Alle

betrokkenen – scholen, netwerk-

coaches, expertisecentrum en be-

stuur – waren niet meer tevreden

over de werkwijze en de opzet van

het oude systeem.

We zijn er trots op dat we geza-

menlijk een nieuwe invulling van

het kwaliteitssysteem hebben

gerealiseerd. Inhoudelijk is het

accent verschoven naar de kwa-

liteit in de klas en naar de output

van het technasium, aspecten

die voorheen te weinig in beeld

waren. Qua werkwijze hebben de

technasia een veel groter aan-

deel in de systematiek gekregen

in de vorm van peer reviews. De

uitdaging die er voor scholen ligt,

is om daadwerkelijk als kritische

vrienden met elkaar om te gaan.

Dit schooljaar was ook het eerste

jaar waarin de rem op de groei is

gezet om ruimte te scheppen voor

meer inhoudelijke ontwikkeling.

Er zijn twee jonge beleidsmede-

werkers in dienst getreden om

de scholing van het technasium

verder te ontwikkelen. We zien

aan het aantal inschrijvingen voor

de scholingsweken dat er een

blijvende behoefte is om nieuwe

kennis op te doen. Het expertise-

centrum heeft de opgave om voor

de gevorderde O&O-docent nieuw

en passend opleidingsaanbod te

ontwikkelen.

Tot slot noem ik twee bijzondere

ontwikkelingen die dit schooljaar

van start zijn gegaan. Allereerst is

er een begin gemaakt om samen

met het SLO het examenpro-

gramma van O&O te beschrij-

ven. En er is een pilot gestart in

samenwerking met het netwerk

West-Brabant om een nieuwe

rol in de school te ontwikkelen,

de schrijverscoach, die docenten

ondersteunt bij het schrijven van

O&O-projecten. In schooljaar

2013 – 2014 zullen beide ontwik-

kelingen tot een afronding komen.

Onze inspanningen richten zich er

nu en in de komende jaren op om

verankering van het technasium-

onderwijs te krijgen. Daarbij willen

we de kwaliteit waarborgen en

het eigenaarschap van de scholen

vergroten.

Henk Pijlman,

voorzitter Stichting Technasium

Een woord vooraf

6

1 Het hart van het

technasium wordt

gevormd door het

eindexamenvak

Onderzoek en

Ontwerpen (O&O),

dat door het ministerie van OC&W

is erkend als profielkeuzevak in

de profielen Natuur & Techniek en

Natuur & Gezondheid. Denken en

doen worden bij O&O gekoppeld;

waarbij competenties, het opdoen

van levensechte ervaringen en

het toepassen van kennis centraal

staan. Er wordt in kleine groepjes

gewerkt aan echte, praktijkge-

richte opdrachten die zijn gefor-

muleerd vanuit de beroepspraktijk

van hoger opgeleide bèta-technici.

Omvangrijke en complexe projec-

ten dagen leerlingen uit om zelf

op zoek te gaan naar oplossingen.

Daarmee maken leerlingen niet

alleen via theorie maar ook via

interessante praktijkopdrachten

kennis met technische opleidin-

gen en beroepen. Bij het schrijven

van O&O-opdrachten worden de

docenten ondersteund door de re-

dactie van het expertisecentrum

technasium

O n d e r w i j s

7

1.1 O&O-projectenLeerlingen werken in een techna-

siumjaar aan vier O&O-projectop-

drachten. De groei van het aantal

technasia en de actualiteit van

de opdrachten vragen er om dat

de O&O-bibliotheek voortdurend

wordt gemonitord, dat bestaande

O&O-opdrachten worden geactu-

aliseerd en dat nieuwe O&O-pro-

jecten worden geschreven. In het

schooljaar 2012-2013 is een begin

gemaakt met 151 nieuwe projec-

ten. Van 61 daarvan is het proces

van schrijven, testen, bijstellen en

toetsen afgerond. De nieuwe O&O-

projecten zijn opgenomen in de

O&O-bibliotheek, waardoor er in

juli 2013 meer dan 200 O&O-pro-

jecten in de bibliotheek stonden.

Het afgelopen schooljaar is in

overleg tussen het expertisecen-

trum technasium en de technasia

afgesproken om de structurele

achterstand bij de redactie weg

te werken. De wachtlijst van

O&O-projecten in ontwikkeling

is opgeschoond en vervolgens

heeft het expertisecentrum extra

energie gestoken in het redigeren

van O&O-projecten. De reactietijd

van de redactie is daarmee weer

op niveau gebracht.

1.2 [T]-portfolioBinnen het technasium staat het

ontwikkelen van competenties

van de leerlingen centraal. Om de

ontwikkeling van de leerlingen te

monitoren en leerlingen de eigen

ontwikkeling te laten volgen is

gekozen voor het leerlingportfo-

lio. Technasia ontwikkelden daarbij

hun eigen portfoliosystemen of

-modellen. In het voorjaar van

2012 is gestart met de ontwikke-

ling van een Programma van Eisen

voor een leerlingportfolio voor

het technasium, het [T]-portfolio.

Dit past binnen de ambities zoals

die door de Stichting Technasium

zijn geformuleerd in het Strate-

gisch Beleidsplan 2012 – 2016.

Netwerkcoach Evelien Ketelaar

stelde in samenwerking met een

klankbordgroep van zes vertegen-

woordigers (docenten en techna-

toren) uit de diverse netwerken

een advies op aan het experti-

secentrum technasium voor het

Programma van Eisen van het

[T]-portfolio. Het onderzoeksver-

slag is vervolgens qua inhoud ge-

toetst in trainingen tijdens de drie

landelijke scholingsweken. Het

onderzoeksverslag en de discus-

sie die dit opleverde resulteerden

in juli 2013 in de publicatie van de

brochure ‘Het technasium port-

folio, een handreiking om ermee

aan de slag te gaan’. Het biedt

een handreiking voor scholen die

overwegen om een portfolio in te

voeren of die het gebruik ervan

verder willen vormgeven. De bro-

chure biedt handvat¬ten waarmee

de theorie kan worden vertaald

naar de eigen situatie op school en

geeft middels een gestructureerd

stappenplan eenduidige richtlijnen

voor de inrichting en het gebruik

van een portfolio als onderdeel

van de leer- en ontwikkellijn van

het vak O&O.

Het portfolio is niet een

doel op zich, maar een middel om

de ontwikkeling van de leerlingen

inzichtelijk te maken en hen te hel-

pen bij het maken van keuzes. De

docent kan bij de procesbeoorde-

ling de informatie uit het portfolio

gebruiken ter ondersteuning. Het

portfolio wordt daarmee geen

beoordelingsinstrument maar

een middel dat leerlingen richting

geeft voor de eigen ontwikkeling

en ondersteunt bij reflectie. Het

portfolio laat leerlingen verban-

den en ontwik¬keling zien binnen

een leerjaar of zelfs over leerja-

ren heen. Dan ontstaat de grote

leercyclus. Het portfolio moet een

resultaat zijn waar een leerling

trots op is; dit ben ik en dit kan ik.

Ook bij de keuze voor een vervolg-

opleiding is dit waardevol. Het

helpt bij het maken van een goed

onderbouwde keuze.

Evelien Ketelaar, netwerkcoach over het [T]-portfolio

Het technasium

portfolio

Evelien Ketelaar

Een handreiking om ermee aan de slag te gaan

Het technasium portfolio

Waar ben je goed in? Hoe weet je dat? Wat kunnen we vol vertrouwen aan jou

overlaten en wat kunnen we beter aan iemand anders vragen? Welke rol speel je graag

als je in een team werkt?

De technasiumleerling die deze vragen met zelfvertrouwen beantwoordt en die

antwoorden met voorbeelden uit de praktijk kracht bijzet, heeft een grote voorsprong

op de leerling die bij deze vragen met de mond vol tanden staat.

Het verschil tussen die twee leerlingen? Een technasium portfolio dat de eerste

leerling goed bijhoudt.

Evelien Ketelaar schreef deze handreiking, met een gestructureerd stappenplan,

omdat het niet altijd eenvoudig is om met het opzetten van een portfolio te beginnen.

En om leerlingen telkens weer te motiveren om hun portfolio zorgvuldig bij te

houden. Uiteindelijk wordt het echter een gewoonte, die zo automatisch gaat als

twitteren of Facebooken. Met een veel hoger rendement.

Dit is een uitgave van Stichting Technasium

www.technasium.nl

8

1.3 Examenpro-gramma O&OEind 2011 is het technasium

gestart om onder leiding van de

Stichting Leerplanontwikkeling

Nederland (SLO) het examen-

programma van het vak O&O te

beschrijven met daarbij een hand-

reiking voor de bovenbouw en een

leerplan voor de onderbouw. Het

vak O&O is op de eerste technasia

in de schoolpraktijk ontwikkeld,

eerst in de onderbouw en pas

later in de bovenbouw. Inmid-

dels zijn er 26 scholen die een

technasium-leerlijn tot en met het

eindexamen hebben. Nu steeds

meer leerlingen de complete

leerlijn technasium doorlopen

is het noodzakelijk geworden de

ervaringen op papier vast te leg-

gen, onderwijskundig te verant-

woorden en het vak O&O te laten

beschrijven volgens landelijke

standaarden.

Met drie medewerkers van de SLO

hebben twee technatoren, twee

O&O-docenten en de onderwijs-

regisseur van het expertisecen-

trum een werkgroep gevormd

die anderhalf jaar heeft gewerkt

om tot complete concept exa-

menprogramma’s havo en vwo te

komen. Een eerste concept werd

in het najaar van 2012 voorgelegd

aan de netwerken van technasia

en andere deskundigen wat veel

waardevol commentaar ople-

verde en leidde tot belangrijke

aanpassingen in het examenpro-

gramma. Van zowel examenpro-

gramma als handreiking waren

voor de zomervakantie bijna

definitieve versies klaar, die na de

zomervakantie van 2013 worden

afgerond.

1.4 Samenwerking met hoger onder-wijs Het technasium biedt het vak O&O

vanaf de eerste klas op havo en

vwo. In de bovenbouw is het een

profielkeuzevak voor de beide

N-profielen waarmee het een

erkend examenvak is op havo en

atheneum. In het eindexamenjaar

van het technasium wordt het vak

O&O afgesloten met een mees-

terproef. De leerlingen werken in

teamverband aan een opdracht,

maar daarnaast is er ook ruimte

voor individuele verdieping. Op

basis van de eigen interesse

zoeken eindexamenleerlingen als

team aansluiting bij een thema of

opleiding in het hoger onderwijs

en moet tevens een expertdes-

kundige uit het hoger onderwijs

worden gezocht die hen begeleidt.

Leerlingen die afstuderen met

dit vak krijgen naast hun havo- of

atheneumdiploma een speciaal

Technasium Certificaat uitgereikt.

Medebegeleiding en -beoordeling

van het hoger onderwijs is van

groot belang voor de aanslui-

ting van havo/vwo en hbo/wo,

zeker nu steeds meer scholen

met technasiumonderwijs in de

bovenbouw beginnen. Daarom

tracht de Stichting Technasium

om tot meerjarenafspraken te

komen met instellingen voor

9

hoger onderwijs. In convenanten

worden afspraken vastgelegd

rond de begeleiding van examen-

leerlingen die de meesterproef

O&O doen. Op 16 oktober 2013

heeft de Stichting Technasium een

convenant kunnen afsluiten met

Hogeschool Van Hall Larenstein in

Leeuwarden.

1.5 KubusschoolDoor de Stichting Technasium zijn

vorig jaar de eerste stappen gezet

om binnen de onderwijskolom

aansluiting te vinden bij de basis-

school. De drie noordelijke pabo’s

hebben samen met het experti-

secentrum technasium een idee

ontwikkeld voor de zogenaamde

Kubusschool. Het concept van

het technasium vormt daarbij het

uitgangspunt. Via het nog te ont-

wikkelen schoolvak Experimen-

teren moet de Kubusschool zorg

dragen voor een betere aanslui-

ting van het onderwerp techniek

tussen het primair onderwijs en

het voortgezet onderwijs (techna-

sium). Kubusschool is inmiddels

een gedeponeerd merk in bezit

van de Stichting Technasium.

Dit jaar is een haalbaarheidson-

derzoek gestart waarin negen

Noord-Nederlandse basisscholen

in samenwerking met de drie

noordelijke pabo’s van de Noor-

delijk Hogeschool Leeuwarden

(NHL), Hanzehogeschool en

Stenden Hogeschool en met

begeleiding door de Stichting

Technasium samenwerken. De

NHL neemt daarbij de projectad-

ministratie van het haalbaarheids-

onderzoek voor haar rekening.

Het onderzoek duurt twee jaar;

van het schooljaar 2012-2013 tot

en met het schooljaar 2013-2014.

Voor een zo praktisch en effici-

ent mogelijke uitvoering van het

onderzoek zijn vier geledingen

ingericht met ieder een heldere

taak en opdracht.

Planvorming en besluitvorming

vinden plaats tijdens het School-

leidersoverleg, dat vier keer per

schooljaar plaatsvindt. Dan wor-

den onder meer de producten van

de Ontwikkelgroep beoordeeld.

De Ontwikkelgroep is dit school-

jaar acht keer bijeengekomen om

de bouwstenen voor het nieuwe

vak Experimenteren te ontwik-

kelen. In de Experimenteergroep

maken per school één of twee

leerkrachten zich in zeven bijeen-

komsten de nieuwe werkwijze ei-

gen om er in het schooljaar 2013-

2014 op de eigen school mee aan

de slag te gaan. De scholing van

de leerkrachten wordt verzorgd

door de pabo’s. Een Coördinatie-

team bewaakt de voortgang van

het onderzoek. Als eigenaar van

het merk ‘Kubusschool’ beoor-

deelt het bestuur van de Stichting

Technasium tweemaal, telkens

aan het einde van een schooljaar,

of de voortgang van het onder-

zoek voorspoedig verloopt.

10

1.6 Call for propo-sal In december 2012 ontving elke

school een ‘call for proposal’

van de Stichting Technasium.

Scholen konden innovatieve en

experimentele plannen indienen

voor de inrichting en ontwikkeling

van het technasium. Van de zes

voorstellen die werden ingediend

zijn er drie geselecteerd door de

netwerkcoaches. Zij hebben het

bestuur van de Stichting Technasi-

um hierover geadviseerd, waarop

het bestuur dit advies heeft over-

genomen. Het betrof een voor-

lopige toekenning omdat er bij

alle voorstellen nog een nadere

uitwerking van een aantal zaken is

gevraagd. De drie geselecteerde

voorstellen zijn:

Projectformat 2.0: naar meer variatie voor leerling en do-centProposal van het netwerk Overijssel | ingediend door OSG Erasmus Almelo

In de derde klas wordt een

pilot gestart om leerlingen in de

aanloop naar de bovenbouw in

twee O&O-projectperiodes meer

keuzevrijheid te bieden. Dit kan

bijvoorbeeld zijn in de keuze van

de opdrachtgever, de theoretische

diepgang en de tijd waarin het pro-

ject moet worden afgerond. Dit

moet leerlingen beter voorberei-

den op de bovenbouw waarin het

uitvoeren van keuzeprojecten een

elementair onderdeel is.

Model voor (zelf)evaluatie door leerlingenProposal van het netwerk Brabant-West | ingediend door het Newmancollege Breda

Het netwerk gaat een model

ontwikkelen dat kan dienen als

hulpmiddel en handvat voor (zelf)

reflectie door leerlingen. Gecon-

stateerd wordt dat leerlingen

de doorlopende ontwikkeling op

basis van competenties onvol-

doende in beeld hebben en het

lastig vinden om op zichzelf en

medeleerlingen te reflecteren.

Het model moet niet worden

gezien als een instrument met

een bepaalde vorm, maar meer

als een gereedschapskist van

tips en tools als hulpmiddel voor

leerlingen (en daarmee ook voor

docenten).

11

Flexibilisering format O&OProposal van het netwerk Zuidwest-Nederland | inge-diend door RSG ‘t Rijks Bergen op Zoom

Onderzocht wordt in hoeverre het

huidige O&O format te combine-

ren is met onderwijsprogramma’s

zoals TTO en gymnasium. Van-

wege organisatorisch redenen

en een te hoge studielast is dit nu

niet goed mogelijk. De scholen

van het netwerk met een TTO

of gymnasiumstroom gaan een

groep leerlingen uit het eerste

leerjaar selecteren die in het cur-

susjaar 2013-2014 de combinatie

TTO/gymnasium en O&O krijgt

aangeboden. Gekeken wordt of

deze getalenteerde groepen leer-

lingen met een programma van

drie projecten op jaarbasis en een

additioneel aanbod vergelijkbaar

kunnen presteren.

1.7 OnderzoekenIn het schooljaar 2012-2013 is ge-

start met drie onderzoeken waar

het expertisecentrum technasium

in meer of mindere mate bij is

betrokken. De onderzoeksresulta-

ten zullen tijdens een symposium

ter gelegenheid van het tienjarig

bestaan van het technasium in

het voorjaar van 2014 worden

gepresenteerd. Het gaat om de

volgende onderzoeken:

• Frans de Vijlder, lector bij de

Hogeschool Arnhem-Nijmegen

(HAN, lectoraat Goed Bestuur en

Innovatiedynamiek in Maatschap-

pelijke Organisaties) doet een

onderzoek naar hoe de ontwik-

keling en verspreiding van het

technasiumconcept als innovatie

valt te begrijpen en te duiden. Dit

onderzoek wordt met eigen mid-

delen van de Stichting Technasium

bekostigd in het kader van het

tienjarig bestaan van het techna-

sium in schooljaar 2013-2014.

• Rekening houdend met de

wensen van de technasia, de

inzichten uit de wetenschap en

praktische uitvoerbaarheid gaan

onderzoekers Rob Vink en Irma

van der Neut van IVA Onderwijs

voor de Stichting Technasium een

instrumentarium ontwikkelen

waarmee de technasia de effec-

ten van het technasium in kaart

kunnen brengen. Dit onderzoek

wordt uitgevoerd met behulp

van middelen uit het Kortlopend

Onderwijsonderzoek.

• Op verzoek van het netwerk

Brabant-Oost doet Migchiel van

Diggelen van de Eindhoven School

of Education (ESoE) bij de TU/e

onderzoek naar implementatie-

verschillen tussen technasia. Het

onderzoek richt zich op de be-

leidskeuzes die een school maakt

bij de uitvoering van het techna-

siumconcept. Ook dit onderzoek

wordt uitgevoerd met behulp

van middelen uit het Kortlopend

Onderwijsonderzoek.

12

1.8 Technasium TOP Award 2013In samenwerking met Bureau

TOP organiseerde het experti-

secentrum technasium voor de

zesde keer de Technasium TOP

Award, de ontwerpwedstrijd voor

leerlingen uit de tweede klas van

het technasium. Een recordaan-

tal van 3.300 leerlingen van 64

technasiumscholen gingen dit

jaar de strijd met elkaar aan. Via

schoolcompetities en regiofinales

plaatsen de teams met de beste

ontwerpen zich voor de grote

landelijke finale die op 19 en 20

april 2013 werd gehouden bij de

Hogeschool Utrecht. De teams

bedachten dit jaar in opdracht van

Wetsus, hét onderzoeksin¬stituut

voor duurzame

waterbehandelingstechno¬logie in

Nederland, intelligente technische

toepassingen om waterverspil-

ling tegen te gaan. Door nieuws-

berichten en live verslagen van

de wedstrijdvloer via Facebook

en Twitter konden de teams en

hun technische vindingen worden

gevolgd.

Tijdens de regionale voorrondes

werkten de scholenteams hun

ideeën uit op papier. Tijdens de

tweedaagse finale kregen de

teams twaalf uur de tijd een de-

monstratiemodel te bouwen om

deze vervolgens te presenteren

aan een deskundige jury. Na twee

dagen construeren en experimen-

teren kwam het Zernike College

uit Haren als winnaar uit de bus.

13

De jury vroeg zich verwonderd

af waarom het ontwerp voor

de sensortegel voor openbare

douches nog niet bestaat. Het

team ontwierp een douchetegel

waarbij de douche pas aangaat

als er iemand op de tegel staat.

“Groot potentieel door focus op

openbare locaties in plaats van

thuis. Mooi uitgewerkt, en wer-

vend gepresenteerd”, stond onder

meer in het juryrapport te lezen.

De tweede plaats ging naar het

Keizer Karel College uit Amstel-

veen met de Wake-up Sense

Shower, een opvallende vinding

die diverse zintuigen prikkelt van

de nog slaperige ochtendmens.

Het brons ging naar de destillatie-

toren van Pontes Pieter Zeeman

uit Zierikzee. Voor het eerst werd

er ook een publieksprijs uitgereikt.

Ruim 1.500 mensen brachten via

de website van de Technasium

Top Award online hun stem uit

op één van de veertien teams. Na

het tellen van de stemmen bleek

dat RSG ’t Rijks uit Bergen op

Zoom de publiekprijs in de wacht

had gesleept met een slimme

vochtigheidsmeter waarmee

akkerbouwers bij het beregenen

van hun akkers veel water kunnen

besparen. Na afloop werd tevens

de opdrachtgever voor de Techna-

sium Top Award 2013 bekend

gemaakt: de brandweer.

Om inspiratie op te doen

voor de TTA-opdracht hebben we

verschillende bedrijven benaderd

om uit te vinden hoe daar met

waterverspilling werd omgegaan.

Bij zwembad Kardinge in Gro-

ningen bleek 600.000 kubieke

meter water per week te worden

verbruikt, waarbij met name veel

water werd verspild in de dou-

ches. De knoppen van de douches

werken niet altijd, wat soms best

irritant is, en als mensen dan klaar

zijn met douchen blijft de douche

doorstromen. We dachten meteen

aan een sensortegel. We had-

den nog wel wat andere ideetjes,

maar voor ons was dit meteen

het goede: dankzij een druksensor

in de vloertegel gaat de douche

lopen zodra je er op gaat staan

en stopt deze weer wanneer je er

weer afstapt.”

“Tijdens de landelijke finale heb-

ben we gefocust op een goed

eindproduct. Ik vond de tweede

dag zo spannend dat ik tijdens

de presentatie mijn tekst vergat.

Gelukkig nam mijn teamgenote

Anne het goed over. Het was heel

gaaf om te winnen. Ik weet nu nog

niet zo goed wat ik later wil, maar

ik denk wel dat het de technische

kant op gaat. Techniek zit wel bij

ons in de familie. Mijn vader werkt

in de scheepsbouw en we wonen

op een boerderij waar vaak wat

moet gebeuren. Het is leuk om dan

mee te helpen.

Shirin Nijstad won met het team van het Zernike College uit Haren de Technasium Top Award 2013

14

2Docenten vervullen

een cruciale rol

voor de kwaliteit

in de klas. De

didactiek van On-

derzoeken & Ont-

werpen (O&O) is wezenlijk anders

dan in het reguliere onderwijs. Het

expertisecentrum biedt scholing

aan die vakdocenten en technische

onderwijsassistenten (toa) onder-

steunen bij het ontwikkelen van

deze nieuwe rol voor O&O. Docen-

ten kunnen het certificaat voor

O&O-docent halen en toa’s het

certificaat voor O&O-assistent.

Daarnaast staan er diverse ver-

bredende en verdiepende trainin-

gen op het scholingsprogramma.

Netwerken organiseren bovendien

op eigen initiatief netwerk(mid)

dagen waarin uitwisseling tussen

scholen en deskundigheidsbevor-

dering plaatsvindt.

2.1 Scholings-wekenIn het schooljaar 2012-2013 zijn

drie landelijke scholingsweken

georganiseerd. Het aanbod van

de scholingsweek bestond uit de

certificaattrainingen voor docen-

ten en toa’s en verbredende en

verdiepende trainingen, bijvoor-

beeld ‘creatieve denktechnieken’

en ‘ontwerpen’. Het aanbod van

de trainingen werd bijgesteld en

mede bepaald op basis van wen-

sen uit de regionale netwerken en

reacties van deelnemers tijdens

de scholingsweken. Nieuw in de

scholingsweken was een speciale

training voor schoolleiders. Daar-

naast is het expertisecentrum ook

de serie ‘Beroep in Beeld’ gestart.

Met deze serie worden minder

bekende technische beroepen ge-

presenteerd en doen deelnemers

inhoudelijke en technische kennis

op die bij dit beroep van toepas-

sing is.

In het schooljaar 2012-2013 heb-

ben de volgende scholingsweken

plaatsgevonden:

• Zuid: 24-28 september 2012

Huize Bergen in Vught

Netwerken: Zuidwest Nederland,

West-Brabant, Brabant-Oost,

Zuidoost Nederland, Rijnmond

Aantal deelnemers 169

• Midden: 26-30 november 2012

Kontakt der Kontinenten in Soes-

terberg

Netwerken: Midden-Nederland,

Randstad-Noord, Flevoland, Zuid-

Holland, Rivierenland

Aantal deelnemers 176

• Noord: 11 -15 maart 2013,

Buitengoed Fredeshiem in Steen-

wijk

Netwerken: Groningen, Friesland,

Drenthe, Overijssel

Aantal deelnemers 165

Het aantal deelnemers aan de

scholingsweken steeg ten op-

D e s k u n d i g h e i d

15

zichte van het voorgaande jaar,

van 486 naar 510. Het expertise-

centrum zal het komende school-

jaar inzetten op een gevarieerd

aanbod, ook voor docenten die al

een aantal jaren meedraaien op

het technasium.

2.2 EvaluatieNet als in de voorgaande jaren zijn

de trainingen in de scholingswe-

ken door de deelnemers geëvalu-

eerd. Het totaalbeeld is onveran-

derd goed.

Het eindoordeel voor de trainin-

gen was gemiddeld 7,2 (Zuid), 7,9

(Midden) en 7,8 (Noord).

De inhoud van de trainingen

scoorde respectievelijk 7,2 (Zuid),

8,0 (Midden) en 7,8 (Noord). De

trainers scoorden gemiddeld 7,8

(Zuid), 8,3 (Midden) en 8,3 (Noord).

De bruikbaarheid van de trainin-

gen scoorde gemiddeld 7,2 (Zuid),

8,0 (Midden) en 7,8 (Noord).

De evaluaties zijn met de trainers

besproken en waar nodig is een

training aangepast. De deelne-

mers toonden zich net als het

voorgaande jaar tevreden over de

organisatie van de scholingsweek:

gemiddeld een 7,8 (Zuid), 8,1 (Mid-

den) en 8,0 (Noord).

2.3 CertificeringHet behalen van het certificaat

voor de O&O-docent is verplicht

voor de docenten die O&O geven.

Het scholingsprogramma dat

hiervoor is ontwikkeld wordt in

zes onderdelen (trainingen) aan-

geboden in de scholingsweken.

Docenten die zich in een nieuw

netwerk voorbereiden op het

technasium krijgen deze trainin-

gen aangeboden in de voorberei-

dingsperiode. Deze staat los van

de scholingsweken. In juni 2013

waren er 316 O&O-docenten en

50 O&O-assistenten gecertifi-

ceerd. Dit is een toename van 60

O&O-docenten en 16 O&O-assis-

tenten ten opzichte van juni 2012.

Daarnaast hebben, evenals de

twee voorgaande jaren, een

aantal studenten van de leraren-

master aan drie technische uni-

versiteiten – Universiteit Twente,

Technische Universiteit Eindhoven

en Technische Universiteit Delft –

de mogelijkheid gekregen tijdens

hun opleiding het O&O-certificaat

van de Stichting Technasium te

behalen. Acht studenten hebben

het O&O-certificaat behaald.

2.4 ToekomstHet technasium bestaat komend

schooljaar tien jaar. In deze perio-

de hebben diverse O&O-docenten

veel ervaring en kennis opgedaan

met het geven van de lessen O&O.

De Stichting Technasium wil deze

kennis en ervaring inzetten ten

behoeve van de gehele commu-

nity. Het komende jaar willen we

een zestal ervaren O&O-docenten

opleiden tot Technasium Trainer,

waarbij zij geaccrediteerd worden

om een training uit het certifice-

ringstraject te verzorgen. Het is

één van de manieren waarop de

Stichting Technasium het komen-

de jaar wil investeren in mensen,

opleiding, samenwerking en ken-

nisdeling.

16

3Het schooljaar

2012-2013 was

een belangrijk jaar

voor de Stichting

Technasium. Met

83 technasia in

zeventien netwerken verspreid

over heel Nederland – waarmee

een landelijke dekking is gereali-

seerd - is besloten voorlopig een

stop te zetten op de toetreding

van nieuwe technasia en te focus-

sen op kwaliteitszorg. Dit heeft

geresulteerd in de herziening van

de kwaliteitssystematiek. De in-

voering van de nieuwe kwaliteits-

systematiek moet leiden tot een

evenwichtiger beoordeling, meer

eigenaarschap bij de scholen met

betrekking tot de kwaliteit in de

netwerken alsmede een helder

beoordelingskader en waarde-

vol ontwikkelinstrument voor

scholen.

Vanaf de start van het techna-

sium pasten reviews en audits

binnen de ontwikkeling die de

Stichting Technasium met de

scholen wilde doorlopen. De laat-

ste jaren groeide echter bij zowel

de Stichting Technasium als bij

de scholen ontevredenheid over

de gehanteerde beoordelings-

systematiek. Bij het opstellen van

het Strategisch Plan 2012-2016

werd het door de scholen als één

van de belangrijkste thema’s voor

nieuw beleid aangemerkt. Om alle

aandacht te kunnen geven aan

de herziening van de kwaliteits-

systematiek en het schooljaar

2013-2014 met een schone lei te

kunnen beginnen, zijn vanaf 1 ja-

nuari 2013 alle geplande reviews

en adviesgesprekken opgeschort.

In de eerste twee bijeenkomsten

van de dit schooljaar ingestelde

Adviesraad stond de kwaliteits-

zorg centraal.

3.1 Beoordelings-criteriaHet belangrijkste pijnpunt vormde

de audit. Deze werd als te veel

beoordelingsgericht en te weinig

als ontwikkelingsgericht gezien.

Tevens werden de twintig beoor-

delingscriteria niet meer allemaal

als even belangrijk ervaren. Som-

mige criteria werden inmiddels

als triviaal beschouwd, terwijl

aspecten die van belang zijn voor

de kwaliteit van het onderwijs –

zoals de kwaliteit in de klas en

in- en uitstroom – buiten beschou-

wing bleven. Andere aandachts-

gebieden vormden onduidelijkheid

over het verbetertraject en de

gedeelde verantwoordelijkheid

voor de kwaliteitszorg binnen de

netwerken. Dit werd te veel als

een proces tussen bestuur en

scholen gezien.

In de aanpak is veel veranderd.

Het aantal beoordelingscriteria is

teruggebracht naar twaalf. Input,

primair proces, ondersteunend

K w a l i t e i t

17

proces en output worden elk op

drie criteria beoordeeld. Scholen

worden één keer per vier jaar

geaudit door een auditteam be-

staande uit één externe auditor en

twee vertegenwoordigers uit een

collegiaal technasiumnetwerk. Bij

een onvoldoende beoordeling op

een aantal criteria krijgen scholen

twee jaar de tijd om deze pun-

ten te herstellen. Indien het om

kleine verbeteringen gaat worden

scholen daarbij ondersteund door

collega’s uit het eigen netwerk, bij

grotere aanpassingen gaat dit in

samenwerking met het expertise-

centrum technasium.

3.2 Reflectie op ontwikkelingNaast deze beoordelingsgerichte

criteria kijkt het auditteam ook

ontwikkelingsgericht naar het

technasium op de school. Dit

gebeurt op drie punten. Aller-

eerst het algemene beeld van

het ontwikkelingsniveau, dat is

gebaseerd op ontwikkelingsfasen

in het INK-model. Het laat zien

wat de sterke punten zijn en helpt

organisaties te focussen op de

gebieden waar verbeteringen ge-

wenst en mogelijk zijn. Ten tweede

zullen bijzondere prestaties van

de school benoemd worden en

tot slot zal het auditteam kijken

of - naast de criteria - nog andere

aanbevelingen voor verbetering

kunnen worden gegeven.

Voor de uitvoering van de audits

zijn na een eerste selectieronde

twee bureaus kandidaat. Gekeken

zal worden welk bureau het best

bij het technasium past, welke

beoordelingsschaal het meest

geschikt is en of het auditteam

kan werken met de ontwikke-

lingsniveaus die zijn afgeleid van

het INK-model. In het schooljaar

2013-2014 zal de eerste proefau-

dit worden uitgevoerd.

3.3 ‘Critical Friends’In de jaren tussen de audits vindt

één adviesgesprek plaats met on-

derwijsregisseur Boris Wanders

en de netwerkcoach. De overige

jaren gaan de netwerken zichzelf

monitoren volgens het principe

van ‘critical friends’, waarbij col-

lega’s uit het netwerk kritisch en

opbouwend feedback geven. De

netwerken krijgen de vrijheid om

hier zelf invulling aan te geven.

Door de combinatie van

criteria en reflectie op ontwikke-

ling wordt predikaatverlenging

meer dan een lijstje afvinken. Deze

aanpak biedt het bestuur een

rijk verslag om een afgewogen

beslissing te kunnen nemen over

predikaatverlenging en scholen

hebben hiermee een instrument

om hun ontwikkeling verder vorm

te geven.

Monitoring volgens het

principe van ‘critical friends’ houdt

in dat er eigen verantwoordelijk-

heid bij de netwerken komt te lig-

gen. Het betekent ook dat scholen

tijdens de audit niet voor een

verassing mogen komen te staan.

Bij onvoldoende prestaties moet

hier al over gesproken zijn met

collega-scholen uit het netwerk.

We kiezen voor een

intersubjectieve beoordeling bij

het technasium, het oordeel is

geobjectiveerd doordat meerdere

personen hun subjectieve kijk

geven op de prestaties van de

school. Dit sluit aan bij het techna-

siumonderwijs. Ook het vak O&O

wordt op deze wijze beoordeeld.

Dit is wat we docenten leren om in

de klas toe te passen. En we willen

consistent zijn. Wat we in de klas

willen, trekken we door naar de

hele organisatie.

Judith Lechner, directeur Stichting Technasium over de nieuwe kwali-teitssystematiek

18

4I

n juni 2013 hadden 83 scho-

len het predikaat technasium.

Daarmee is voorlopig het maxi-

mum aantal scholen bereikt.

Er is tijdelijk een stop ingesteld

voor nieuwe scholen om

technasium te kunnen worden.

Van scholen die aangeven techna-

sium te willen worden, wordt

de belangstelling geregistreerd.

De rem op het aantal technasia

maakt tijd vrij voor inhoudelijke

ontwikkeling. De groei van het

aantal technasia in de afgelopen

jaren heeft namelijk een herover-

weging op verschillende terreinen

noodzakelijk gemaakt, bijvoor-

beeld ten aanzien van scholing,

kwaliteitszorg en ondersteuning

door het expertisecentrum

technasium. Er zijn inmiddels ver-

schillende stappen genomen om

de organisatie aan te passen aan

de groei en om de kwaliteit hoog

te houden.

O r g a n i s a t i e

19

4.1 BestuurHet bestuur van de Stichting

Technasium bestaat uit vijf leden.

Er deden zich in het schooljaar

2012 – 2013 geen wijzigingen voor

in de bestuurssamenstelling. Het

bestuur bestond uit:

• Henk Pijlman, voorzitter

voorzitter van het College van

Bestuur van de Hanzehoge-

school Groningen

• Jan van Driel, secretaris

hoogleraar bètadidactiek en

directeur ICLON bij de

Universiteit Leiden

• Hergen Datema, penning-

meester

organisatieadviseur bij

Artefaction

• Sietske Waslander, bestuurslid

hoogleraar sociologie bij

TiasNimbas

• Erna Scholtes, vice-voorzitter

bestuursadviseur bij Twynstra

Gudde

4.2 Expertisecen-trum technasiumDe Stichting Technasium is een

netwerkorganisatie waarbinnen

het expertisecentrum technasium

zorgt voor de landelijk coördina-

tie. Het ondersteunt scholen bij de

invoering van het technasium en

ontwikkelt (samen met de scho-

len) en bewaakt de formule van

het technasium. Marieke Rinket is

gestopt als adviseur om fulltime

als netwerkcoach aan de slag te

gaan. Om het belang van goed op-

geleide docenten te onderstrepen

zijn op parttime basis twee mede-

werkers Opleiding en Ontwikkeling

aangesteld: Janine van der Kooi en

Ammerens Menage. De bezetting

van het expertisecentrum in het

schooljaar 2012 -2013 was:

• Judith Lechner,

directeur

• Boris Wanders,

onderwijsregisseur

• Mirjam Steenbergen,

scholingscoördinator

• Janine van der Kooi,

medewerker Opleiding en

Ontwikkeling

• Ammerens Menage,

medewerker Opleiding en

Ontwikkeling

• Marjolein Sinclair,

bureaumedewerker

Daarnaast werken er twee free-

lance redacteuren op parttime

basis voor het expertisecentrum.

4.3 Participanten-raadHet bestuur van de Stichting

Technasium en de schoolleiders

van de technasia (de Participan-

tenraad) ontmoeten elkaar één

keer per jaar om met elkaar

van gedachten te wisselen over

cruciale strategische onderwer-

pen. De Christelijke Agrarische

Hogeschool Vilentum in Dronten

was op 23 maart 2013 de gast-

heer voor de jaarlijkse Partici-

pantenraad. Het belangrijkste

gespreksonderwerp vormde de

nieuwe opzet van de kwaliteits-

systematiek.

Judith Lechner, directeur van de

20

Stichting Technasium en stich-

tingsvoorzitter Henk Pijlman

gaven de 52 aanwezigen een

uitgebreide presentatie over de

systematiek en benoemden de

overgebleven discussiepunten.

Ook zijn de drie geselecteerde

‘proposals’ gepresenteerd en de

eerste ervaringen met de Advies-

raad besproken.

4.4 AdviesraadAfgelopen schooljaar is de nieuw

ingestelde Adviesraad twee keer

voor overleg met het bestuur van

de Stichting Technasium bijeen-

gekomen. De Adviesraad is op

verzoek van de scholen ingesteld

om de scholen dichter bij het be-

stuur te brengen en bestaat uit de

voorzitters van de netwerken, het

bestuur van de Stichting Techna-

sium, twee netwerkcoaches en

de directie van het expertisecen-

trum. In de Adviesraad wordt

nieuw beleid besproken en input

gegeven voor nieuw beleid. De

eerste bijeenkomst was op 8

oktober 2012. De tweede bijeen-

komst was op 6 februari 2013.

De Adviesraad heeft onder meer

een rol gespeeld bij het tot stand

komen van de nieuwe kwaliteits-

systematiek.

4.5 Netwerkcoa-chesDe stichting werkt met een klein

expertisecentrum en met zeven-

tien netwerken die zichzelf orga-

niseren en hun eigen samenwer-

kingsverbanden ontwikkelen met

bedrijfsleven, hoger onderwijs,

overheden en instellingen. Daarin

speelt de netwerkcoach de rol van

spin in het web. De netwerkcoach

ondersteunt de technasia in het

netwerk en is intermediair tussen

het netwerk en het expertisecen-

trum technasium. Elke zes weken

hebben de netwerkcoaches geza-

menlijk overleg met het experti-

secentrum. Dan vindt uitwisseling

en afstemming plaats en worden

inhoudelijke thema’s verkend.

Tjarda Mulder is met ingang van 1

januari 2013 gestopt als netwerk-

coach. Paul Toonen kwam daar-

voor in de plaats. In het schooljaar

2012-2013 waren de volgende

netwerkcoaches actief:

• Martha Hoebens – netwer-

ken Brabant-Oost, Zuid-Oost

Nederland en Limburg (in

voorbereiding)

• Geke Hooge – netwerken Dren-

the, Friesland en Groningen

• Evelien Ketelaar – netwerken

West-Brabant en Zuid-West

Nederland

• Tjarda Mulder/Paul Toonen

– netwerken Zuid-Holland,

Rijnmond en Rijnland (in voor-

bereiding)

• Marieke Rinket - netwerk Over-

ijssel, Rivierenland en Gelder-

land (in voorbereiding)

• Gerrit Visscher – netwerken

Flevoland, Midden-Nederland

en Randstad-Noord

De Adviesraad is inge-

steld om scholen meer eigenaar-

schap te geven voor de ontwikke-

ling van het technasium en tijdig

thema’s die bij scholen, binnen

netwerken of op landelijk niveau

leven bespreekbaar te maken.

Dat heeft in het eerste jaar meteen

meerwaarde gehad. Zo heeft het

er toe geleid dat bij de herziening

van de kwaliteitssystematiek ook

nadrukkelijk is gekeken naar de

binnenkant, het primaire proces,

omdat we als scholen vinden dat

we vooral daarmee kunnen laten

zien hoe wij ons ontwikkelen. De

eerste bijeenkomsten hebben de

scholen het gevoel gegeven seri-

eus te worden genomen en

dat er kansen zijn om mee te

denken over de verdere ontwikke-

ling van het technasium. Tevens

hebben ze laten zien dat door

samen te werken en de kracht

van de scholen te gebruiken zowel

de Stichting Technasium als de

scholen daar hun voordeel mee

kunnen doen.

Jeroen Kwaaitaal, schoolleider Cals College Nieuwegein over de Advies-raad

21

22

5T

echnasia zijn

georganiseerd in

netwerken waarin

de scholen samen

aan de invoering

en ontwikkeling

van een kwalitatief hoogwaardig

technasium werken en contac-

ten worden onderhouden met

bedrijven en hoger onderwijs in de

eigen regio. De netwerken worden

begeleid en ondersteund door een

netwerkcoach en het expertise-

centrum technasium.

5.1 Nieuwe net-werkenIn het schooljaar 2012-13 hebben

drie nieuwe netwerken het voor-

bereidende jaar doorlopen. Dit zijn

de netwerken Gelderland, Rijnland

en Limburg.

5.2 ConvenantenDe drie netwerken hebben in de

loop van het schooljaar een con-

venant gesloten met de Stichting

Technasium. Op 21 november

2012 kwamen in museum Na-

turalis in Leiden de scholen van

het netwerk Rijnland bijeen om

het convenant te ondertekenen.

De scholen uit dit netwerk zijn:

Antoniuscollege in Gouda, Da Vinci

College Kagerstraat in Leiden,

Groene Hart Lyceum in Alphen

aan den Rijn en Maris College in

Den Haag.

De scholen uit het netwerk Gel-

derland verzamelden zich op 11 ja-

nuari 2013 bij DRU-Cultuurfabriek

in Ulft voor de ondertekening

van het convenant. Het netwerk

bestaat uit: Almende College, lo-

catie Isala in Silvolde, CC Schaers-

voorde in Aalten, Ulenhofcollege

in Doetinchem en Veluws College

Walterbosch in Apeldoorn.

Het Continium in Kerkrade was

op 23 januari 2013 de gastheer

voor de ondertekening van het

convenant met de scholen uit het

netwerk Limburg. Dit netwerk

bestaat uit: Bernardinuscollege

in Heerlen, Graaf Huyn College in

Geleen en Sophianum in Gulpen.

5.3 Predikaat technasiumIn juni 2013 hebben de elf scho-

len uit de netwerken Gelderland,

Rijnland en Limburg het predi-

kaat technasium verkregen. Drie

N e t w e r k e n

23

scholen hebben besloten om met

de invoering van het technasium

te stoppen: ISG Arcus uit Lelystad,

Jan Tinbergen College uit Roosen-

daal en CSG Willem de Zwijger uit

Schoonhoven. Na een uitstappro-

cedure hebben zij het predikaat

teruggegeven. Daardoor waren er

in juni 2013 in totaal 83 technasia

verdeeld over zeventien netwer-

ken. Hier blijft het voorlopig bij. Na

jaren van groei willen de Stichting

Technasium en de technasia zich

de komende tijd richten op inhou-

delijke ontwikkeling en een ver-

dere verbetering van de kwaliteit.

5.4 Uit de netwer-kenDe netwerken stellen elk jaar

schooljaar een jaarplan op waarin

de activiteiten en ontwikkelingen

binnen het netwerk zijn opgeno-

men. Geheel in overeenstemming

met wat in het Strategisch Plan

2012-2016 is vastgelegd is daarbij

een redelijke mate van vrijheid

om dit binnen de formule van het

technasium naar eigen inzicht

in te vullen en eigen initiatieven

te ontplooien. De bloemlezing

van activiteiten en initiatieven uit

de netwerken die hierna volgt

vormt een weerspiegeling van de

ontwikkeling die het technasium

op regionaal en landelijk niveau

doormaakt.

Netwerk Brabant-OostVierde en vijfde klas leerlingen

van de zes technasiumscholen

van het netwerk Brabant-Oost

hebben op 21 februari 2013 suc-

cesvol kunnen netwerken tijdens

de derde netwerkbijeenkomst

van het netwerk. De bijeenkomst

werd gehouden in het Evoluon

in Eindhoven, waar de leerlingen

op zoek konden gaan naar een

geschikte opdrachtgever voor hun

keuzeprojecten. De leerlingen van

havo en vwo 4, die startten aan

hun eerste keuzeproject werden

daarbij gecoacht door de vwo 5

leerlingen die voor hun derde keu-

zeproject stonden. Iedere school

uit het netwerk had diverse

bedrijven uitgenodigd waarmee

de leerlingen in contact konden

treden.

Door een samenwerking met

Brainport Industries waren er op

de dag meer dan 35 bedrijven en

drie instellingen van het hoger

onderwijs in de regio aanwezig

om de 170 leerlingen te woord

te staan. Verschillende bedrij-

ven hadden een stand in de hal

van het Evoluon en waren op die

manier makkelijk te vinden door

de leerlingen. De middag werd

geopend door verschillende spre-

kers waaronder studenten van

het University Racing Team van

de TU/e – met een echte racewa-

gen -, directeur Judith Lechner,

John Blankendaal van Brainport

Industries en Patric Vrankx van

Kuijpers installatietechniek. Het

netwerken van de leerlingen

wierp daarna zijn vruchten af; er

werden mogelijke opdrachtgevers

gevonden en in enkele gevallen

werden diezelfde middag al con-

crete afspraken gemaakt.

Netwerk DrentheDe discussie over de herziening

van de kwaliteitssystematiek bin-

nen het technasium in het school-

jaar 2012-2013 heeft binnen het

netwerk Drenthe stimulerend

gewerkt om een kwaliteitsslag

te gaan maken. Er werden tal

van activiteiten ontplooid om

de kwaliteit van het onderwijs

te verbeteren. Eén daarvan is

het gebruik van POP-ster door

de Drentse technasiumscholen.

Deze online applicatie om op

een betrouwbare en eenvoudige

wijze leerprocessen te beoor-

delen en te sturen werd mede

ontwikkeld door Richard Gerding,

locatiemanager en technator van

het Dr. Nassau College in Norg.

POP-ster voorziet in de behoefte

om moeilijk meetbare aspecten

van het leerproces zoals compe-

tenties, attitudes en leervaardig-

heden vast te kunnen leggen en

beoordelen, bijvoorbeeld in een te

ontwikkelen portfolio.

De POP-ster is bij uitstek geschikt

voor onderwijsvormen die per-

soonlijke ontwikkeling hoog in het

vaandel hebben staan, zoals het

technasium. Het is een intuïtief in-

strument waardoor alle aandacht

uit kan gaan naar het persoonlijke

24

ontwikkelingsproces van de leer-

ling die daardoor heel eenvoudig

kan worden beoordeeld. Door

de verschillende sterpunten, die

een competentie, leervaardig-

heid of attitude verbeelden, te

laten staan op een lengte met de

gedragsomschrijving die het best

past bij een leerling, wordt inzicht

verkregen in zijn of haar ontwikke-

lingsproces. De POP-ster visua-

liseert de persoonlijkheid van de

beoordeelde en geeft docenten

richting bij de evaluatie en sturing

van ontwikkelingsprocessen.

Netwerk FlevolandIn het schooljaar 2012-2013 zijn

de eerste stappen gezet om het

convenant dat een schooljaar

eerder was afgesloten met de

Christelijke Agrarische Hoge-

school (CAH) Vilentum in Dronten

in de praktijk vorm te geven. De

samenwerking vloeit voort uit een

onderzoek naar de haalbaarheid

van groene thema’s binnen het

technasiumonderwijs. In de pro-

vincie Flevoland is de agrarische

sector heel groot en zijn er tal

van grote, innovatieve bedrijven

die voortdurend op zoek zijn naar

nieuwe technologieën om de pro-

ductie te optimaliseren. Doel is te

komen tot een soepele overgang

van het voortgezet onderwijs

naar het hoger onderwijs, waarbij

een doorgaande competentieleer-

lijn van de technasia naar de CAH

wordt bewerkstelligd.

In dat kader hebben alle derde

klas leerlingen van de vijf net-

werkscholen in Flevoland deelge-

nomen aan het project biovergis-

ter in opdracht van de CAH. Veel

aardappelen, groente, fruit en

andere gewassen komt uit Flevo-

land. Er blijven echter ook grote

hoeveelheden organisch afval

over, zoals stro, onverkoopbare

uien of tulpenbladeren. De vraag

voor de leerlingen was in hoever-

re deze afvalstoffen geschikt zijn

om energie te leveren. De leer-

lingen moesten een eenvoudige

biovergister bouwen en daarmee

testen uitvoeren met verschil-

lende organische restmaterialen.

Uiteindelijk werden de resultaten

van deze experimenten op de CAH

gepresenteerd.

Netwerk FrieslandHet technasiumnetwerk Friesland

is trots op de goede samenwer-

king met de hogescholen in de

provincie. Zo vormde de Noordelij-

ke Hogeschool Leeuwarden (NHL)

voor het tweede opeenvolgende

jaar het bijzondere decor voor de

regiofinale van Technasium Top

Award. Onder het toeziend oog

van een groot aantal studenten en

docenten van de NHL en direc-

teur Techniek van de NHL Hans

Drijfholt, die plaats had genomen

in de jury, streden zes regiofina-

listen om een plekje in de landelijk

finale. Vooral de markt waar de

leerlingen zich presenteerden was

een groot succes.

Naast de samenwerkingsovereen-

komst met de NHL heeft het net-

werk Friesland dit schooljaar ook

afspraken kunnen maken met de

hogeschool Van Hall Larenstein

(VHL) over het begeleiden van

eindexamenleerlingen uit havo 5

en vwo 6 bij het uitvoeren van hun

meesterproef voor het technasi-

umvak Onderzoek en Ontwerpen

(O&O). Met de beide hogescholen

is een procedure afgesproken

voor de meesterproef. In het

schooljaar 2013-2014 worden de

details nader ingevuld en zal op

CSG Bogerman in Sneek een pilot

worden gedraaid om de concept-

procedure te checken.

25

Netwerk GroningenBinnen één van de oudste techna-

siumnetwerken, het netwerk

Groningen, heeft O&O een van-

zelfsprekende plaats gekregen.

De focus ligt daarom vooral op

consolidering en aanscherping

van de kwaliteit, in het bijzonder

met betrekking tot de meester-

proef. Technator Willy Reinalda

van het Praedinius Gymnasium in

Groningen is betrokken geweest

bij het beschrijven van de eindter-

men samen met SLO. Het netwerk

Groningen is daarbij regelmatig

gebruikt als klankbordgroep.

Hierdoor ontstond ook binnen

de scholen een discussie over de

kwaliteit van de meesterproeven.

Na elke bijeenkomst van de

eindtermencommissie is gedis-

cussieerd over de nieuwe ont-

wikkelingen. De uitkomsten van

de discussie werden vervolgens

meegenomen naar de volgende

bijeenkomst. Het concept werd in

het najaar van 2012 voorgelegd

aan de netwerken van technasia

en andere deskundigen. Ook dit

is – na de nodige discussie – weer

vanuit het netwerk Groningen van

commentaar voorzien. Op basis

hiervan en alle andere opmerkin-

gen van de andere netwerken en

belanghebbenden, zijn de eindter-

men aangescherpt/aangepast.

Verder is de input geleverd voor

de meersterproef en de keuzeo-

pdrachten in het voorlaatste jaar

verwerkt in de handreiking voor

O&O.

Netwerk Midden-NederlandIn het schooljaar 2012-2013 heeft

het netwerk Midden-Nederland

een folder samengesteld met

de doorstroomgegevens van

leerlingen die na de meesterproef

de school hebben verlaten. Doel

is inzicht te krijgen in hoeveel

technasiumleerlingen kiezen voor

een bètastudie. De folder werd

gebruikt tijdens de open dagen

van de vijf netwerkscholen en

verstuurd naar bedrijven en hoger

onderwijs. Uit de inventarisatie,

waarvoor gebruik is gemaakt van

gegevens uit 2011 en 2012, blijkt

dat een overgroot deel van 165

leerlingen die Onderzoek & Ont-

werpen (O&O) als examenvak had

gevolgd kiest voor een vervolgop-

leiding in bèta en techniek.

Uitgaande van de zeven werel-

den van bèta en techniek die het

Platform Bèta Techniek onder-

scheidt blijkt dat liefst 85% van

de vwo-leerlingen een bètastudie

is gaan volgen. Voor de universi-

taire studierichtingen is dit zelfs

90%. Van de havoleerlingen kiest

76% voor een bètavervolgstudie.

Industrieel ontwerpen, genees-

kunde, bouwkunde en civiele

techniek waren de meest gekozen

studierichtingen. De vwo-leerlin-

gen verspreidden zich voor hun

vervolgstudie over het hele land,

terwijl havoleerlingen vooral hbo-

instellingen in de regio uitkozen.

Tot slot werd duidelijk dat het

technasium steeds meer meisjes

stimuleert voor techniek te kie-

zen. Het netwerk wil de komende

jaren doorgaan met de folder en

jaarlijks de nieuwe uitstroomge-

gevens toevoegen.

26

Netwerk OverijsselVijf leerlingen vwo 4 van het

Bonhoeffer College in Enschede

hebben in het voorjaar van 2013

succesvol deelgenomen aan INE-

SPO (International Environment &

Sustainability Project Olympiad),

de duurzaamheidsolympiade

die jaarlijks in Nederland wordt

gehouden. INESPO wil leerlingen

uitdagen praktisch na te denken

en onderzoeksvaardigheden te

ontwikkelen. Circa dertig Neder-

landse scholen en 47 landen wa-

ren dit jaar vertegenwoordigd. Na

de landelijke ronde in Amsterdam

in april stroomden acht scholen

door naar de internationale ronde

in juni in Middelburg.

Door hier derde te worden moch-

ten de leerlingen van het Bon-

hoeffer College in oktober 2013

afreizen naar Novo Hamburgo in

Brazilië om tijdens MOSTRATEC

hun project nog eens te pre-

senteren op een vergelijkbare

olympiade. Met het project de The

Friendly Battery hadden Enneke

Hassink, Sophie Kooij, Frédérique

van Gameren, Brenda Bohlmeijer

en Liza Blekkink een milieuvrien-

delijke manier bedacht voor het

opslaan van zonne-energie uit

zonnepanelen in gebieden waar de

levering van elektriciteit het nog

wel eens laat afweten.

Netwerk Randstad-NoordOp 27 november 2012 hebben de

vijf netwerkscholen in Randstad-

Noord de handen ineen geslagen

en een groots symposium geor-

ganiseerd in het hoofdkantoor van

de Koninklijke Nederlandse Akade-

mie voor Wetenschappen (KNAW),

Het Trippenhuis in Amsterdam.

Doel was om bedrijven en hoger

onderwijs kennis te laten maken

met het technasiumonderwijs.

Het symposium bood tevens de

gelegenheid contacten te leggen

met universiteiten en hogescho-

len voor expertbegeleiding van de

meesterproef. Met driehonderd

bezoekers was dit evenement een

groot succes en zijn belangrijke

contacten gelegd met partners

voor het technasiumonderwijs.

De bijeenkomst begon met een

lezing over ‘Leren 2.0’ van Bas

Haring, bijzonder hoogleraar

‘publiek begrip van wetenschap’

aan de Universiteit Leiden en initi-

ator van het masterprogramma

Media Technology. Voorts werd

een film getoond waarbij alle

netwerkscholen aan bod kwa-

men en verschillende jaarlagen

van het technasium werden

getoond. Twee leerlingen die al

een technasiumcertificaat hebben

presenteerden hun meesterproef.

Professor Peter Sterk, onderzoe-

ker van het Academisch Medisch

Centrum (AMC) in Amsterdam,

begeleider van deze meester-

proef over de e-nose, sloot de

middag af met een lezing over de

complexiteit van het menselijk

lichaam.

Netwerk RijnmondDe vijf scholen binnen het netwerk

Rijmond mochten dit jaar voor

het eerst officieel het predikaat

technasium voeren. De schooldi-

recties hebben in goede harmonie

samengewerkt om vanuit een

gezamenlijke ambitie het techna-

sium in de regio een gezicht te

geven. Elke school heeft op eigen

wijze de publiciteit gezocht om

als technasiumschool bekend

te worden en door technatoren

en O&O-docenten is met veel

enthousiasme en inzet gewerkt

om het vak goed op de kaart te

zetten. De technatoren zijn druk

bezig geweest met het opbouwen

of inrichten van de technasium-

werkplaats en andere facilitaire

voorzieningen en er is veel energie

gestoken in het binnenhalen,

beschrijven en laten valideren

van O&O-opdrachten. De scholen

hadden daarbij weinig moeite een

divers palet aan opdrachten uit

het bedrijfsleven en de (semi-)

publieke sector binnen te halen. In

2013 is gezamenlijk een bedrijven-

folder gemaakt die bij contacten

met potentiële opdrachtgevers

gebruikt kan worden.

Het netwerk is onder de naam ho/

vo-project tevens een samen-

werkingsverband aangegaan

met de Hogeschool Rotterdam

(HRO). Doel van het project is

leerlingen te stimuleren om na

hun eindexamen een bètastudie

beginnen op hbo-niveau en dus

bij de HRO. Het project werd

ondersteund met subsidie van het

27

bètaplatform en de hogeschool

zelf. Vanuit de HRO werd een

projectleider aangesteld. Om

de werking en de resultaten

van het project te volgen

werd tevens een stuurgroep

van vertegenwoordigers van

de HRO en de aangesloten

netwerkscholen in het leven

geroepen.

Netwerk RivierenlandDe scholen uit het netwerk

Rivierenland doen jaarlijks een

gezamenlijk project met net-

werkpartner Rijkswaterstaat

als opdrachtgever. Dit jaar was

dat het project Duurzame Sluis.

De Prinses Beatrixsluis in het

Lekkanaal bij Nieuwegein krijgt in

de toekomst een capaciteitspro-

bleem. Daardoor zal het complex

aangepast moeten worden. De

opdracht was een derde sluiskolk

voor de Beatrixsluis in Nieuwe-

gein te ontwerpen zodat deze de

komende vijftig jaar niet meer

uitgebreid hoeft te worden. 250

leerlingen uit klas twee van vijf

technasia uit het netwerk gingen

hiermee aan de slag.

De aftrap voor het project was in

het Auditorium van het gebouw

Westraven aan het Amsterdam-

Rijnkanaal. Een bezoek aan de

huidige Prinses Beatrixsluis maakt

de leerlingen duidelijk wat de

situatie nu is en waar eventueel

mogelijkheden, kansen en aan-

dachtspunten liggen. Het project

werd afgesloten met een presen-

tatie van de ontwerpen van de zes

beste teams die op basis van de

voorronde op hun eigen school

werden afgevaardigd. Zij hebben

hun maquette, de onderbouwing

en het bijbehorende technische

advies in de kantine van Westra-

ven gepresenteerd aan een drie-

koppige professionele jury. Het

winnende team van het Cals Col-

lege uit Nieuwegein kreeg als prijs

een bezoek aan een RWS-project

naar keuze, inclusief vervoer.

Netwerk West-BrabantVertegenwoordigers van de

scholen uit het netwerk West-

Brabant hebben zich dit schooljaar

gebogen over de kwaliteit van

O&O-projecten. Er is bijvoorbeeld

van gedachten gewisseld over

vragen als: wanneer is er sprake

van kwaliteit en wat betekent dat

voor projecten in een specifiek

leerjaar? Ook is nagedacht over

de vraag op welke manier scholen

van het netwerk elkaar zouden

kunnen ondersteunen in het

ontwikkelen van kwalitatief goede

projecten en hoe de kwaliteit

onderling kan worden bewaakt.

Deze exercitie heeft ertoe geleid

dat vijf scholen uit het netwerk

West-Brabant participeren in de

landelijke pilot ‘Expertschrijvers’,

die in de loop van het cursusjaar is

gestart.

De pilot is bedoeld om gezamen-

lijk een nieuwe rol te ontwikkelen

die recht doet aan de opgebouwde

expertise op de technasia, die de

kwaliteit van het schrijfproces

hoog houdt en die de uitwisse-

ling tussen expertisecentrum en

technasia rond het onderwijsma-

teriaal verbetert. De pilot in het

netwerk West-Brabant geldt als

voorbereiding voor de introduc-

tie van de expertschrijver in alle

technasiumnetwerken. De op-

brengst moet leiden tot: een rap-

portage aan de directie over de

wenselijkheid en meerwaarde van

de expertschrijver, een uitgewerkt

profiel van de expertschrijver, een

28

taakomschrijving van de expert-

schrijver, een scholingsprogram-

ma dat leidt tot een certificaat en

een voorstel voor de inrichting

van een forum in mijnTechnasium.

Na een experimentele periode

moeten deze opbrengsten in de

loop van het cursusjaar 2013-

2014 hun beslag krijgen.

Netwerk Zuid-Oost Neder-landIn het netwerk Zuid-Oost Neder-

land is gestart met collegiale

intervisie. De technator en verant-

woordelijk schoolleider van een

school komen bij andere school

op bezoek om mee te kijken

naar en mee te denken over het

technasium. Een enkele keer wer-

den zij vergezeld door leerlingen.

Dit gaf een bijzondere dynamiek

en veel input om over na te den-

ken. De intervisie was gepland ter

voorbereiding op de reviews die

dat jaar zouden plaatsvinden. De

reviews vonden uiteindelijk geen

doorgang vanwege de herziening

van de kwaliteitssystematiek.

De intervisie ging wel door en

was vooral gericht op de vraag in

hoeverre de schoolvisie binnen de

visie van het technasium past.

Alle scholen hebben een bezoek

gebracht aan en werden bezocht

door een andere school uit het

netwerk. Met behulp van de

placematmethode is voor iedere

school in kaart gebracht wat de

sterke en wat de leerpunten zijn

en waar scholen elkaar kunnen

helpen. Op basis daarvan is een

bezoekschema opgesteld: scholen

die met een vraagstuk worstelen

worden bezocht door scholen

die op dat punt juist sterker zijn.

Het werd als heel nuttig ervaren

om met ‘peers’ over het eigen

onderwijs van gedachten te wis-

selen. Belangrijk aandachtspunt

is de prioriteit die gegeven moet

worden aan het maken van een

afspraak voor intervisie. Tevens

zouden de scholen de intervisie

graag uitgebreid zien tot (meer)

leerlingen en andere docenten.

Netwerk Zuid-West Neder-landNa vijf jaar investeren in de ont-

wikkeling van het technasium is

het voor het netwerk Zuid-West

Nederland zaak om de ontwikke-

ling en de groei van het techna-

sium in goede banen te leiden. De

kwaliteit en organiseerbaarheid

van het onderwijs staan onder

druk en vormen een vraagstuk

vanuit zowel organisatie en perso-

neel als vanuit financieel perspec-

tief. De review van het voor-

gaande cursusjaar heeft scholen

bewust gemaakt dat waar moge-

lijk nog kritischer moet worden

gestuurd op personeelsplanning

en in het bijzonder op de kwanti-

tatieve en kwalitatieve bezetting

van het O&O-team op zowel de

korte als de lange termijn.

De ontwikkeling van het aantal

leerlingen in de regio en van de

belangstelling voor O&O alsmede

het verloop van docenten beteke-

nen dat de stabiliteit in de O&O-

teams een punt van aandacht is.

Scholen hebben ieder voor zich in

2012-2103 een plan gemaakt om

toe te groeien naar meer kwanti-

tatieve en kwalitatieve stabiliteit.

Vooral is werk van gemaakt van

voldoende gecertificeerde O&O-

docenten. Om ook de kwaliteit van

de O&O-docent te stimuleren is

een aantal scholings- en werk-

bijeenkomsten georganiseerd.

Een belangrijk onderdeel was het

uitwisselen van ‘good practices’

met het doel te leren van col-

lega’s. Onderwerpen die aan de

orde zijn geweest: beoordelen,

evalueren, reflecteren. Maar ook

de vraag van coaching versus

sturing. Enkele van deze werkses-

sies zijn uitgevoerd samen met de

collega’s van het netwerk West-

Brabant.

29

6De jaarrekening

2012-2013 van

de Stichting

Technasium loopt

van 1 septem-

ber 2012 t/m 31

augustus 2013 en is beoordeeld

door Accountantsbureau J. Klip.

De financiële administratie van

de Stichting Technasium wordt

gevoerd door A-Z Stafdiensten.

Het positieve saldo is te danken

aan de opbrengsten vanuit de

scholingsweken en door het

wegvallen van de kosten voor

het uitvoeren van de Technasium

Reviews. Conform het Strategisch

Plan 2012-2016 wordt € 60.000

van het positieve saldo ingezet

voor nieuw beleid in het komend

jaar. Een deel van het saldo wordt

toegevoegd aan het opbouwen

van een reserve ten bate van

een sociale voorziening. Een

ander deel wordt ingezet voor de

versnelde ontwikkeling van een

nieuwe versie van mijnTechna-

sium, een onvoorziene verhuizing

van het expertisecentrum begin

2014 en het symposium voor het

tienjarig bestaan van de Stichting

Technasium.

Baten

Subsidies en bijdragenBijdrage scholen:- Algemeen 471.710- Netwerkcoach 250.200- mijnTechnasium 18.620Bijdrage Hoger Onderwijs 30.000Retour scholen - 30.000Bijdrage scholingsactiviteiten 341.199Overige opbrengsten 10.981

Totaal baten 1.092.710

Lasten

OntwikkelingUitvoering nieuw beleid 51.037Beheer mijnTechnasium 24.748Scholingsweken 190.355Kwaliteitsborging -Bijeenkomsten 8.136

PersoneelPersoneelslasten 415.423Ingeleend personeel 106.899Deskundigheidsbevordering 13.820Reis- en verblijfskosten 36.385Overige kosten 13.110Doorbelasting projecten - 6.900

MateriaalPR 19.288Huisvesting 26.792Afschrijving inventaris 8.063Materiaal/bureaukosten 27.501Totaal lasten 934.658

Totaal baten 1.092.710Totaal lasten 934.658Saldo 158.052

F i n a n c i ë n

30

Technasiumnetwerken

Scholen met predikaat technasium

Netwerk GroningenH.N. Werkmancollege, Groningenrsg de Borgen - Lindenborg, LeekPraedinius gymnasium, GroningenUbbo Emmius, StadskanaalZernike College, Haren

Netwerk OverijsselBonhoeffer College, EnschedeOSG Erasmus, AlmeloCSG Reggesteyn, NijverdalThorbecke Scholengemeenschap, ZwolleDe Waerdenborch, Holten

Netwerk Midden-NederlandCandea College, DuivenGerrit Rietveld College, UtrechtMeridiaan College ’t Hooghe Landt, AmersfoortMerletcollege, CuijkCSG Het Streek, Ede

Netwerk Brabant-OostDr.-Knippenbergcollege, HelmondJacob-Roelandslyceum, BoxtelEckartcollege, EindhovenVarendonck-College, Astend’Oultremontcollege, DrunenJeroen Bosch College, ‘s-Hertogenbosch

Netwerk Zuid-West NederlandGoese Lyceum, GoesPieter Zeeman, ZierikzeeRSG ‘t Rijks, Bergen op ZoomSSG De Rede, TerneuzenSSG Nehalennia, Middelburg

Netwerk West-BrabantDongemond college, RaamsdonksveerMarkland College OudenboschMarkland College ZevenbergenNewmancollege, Breda2College Cobbenhagen, TilburgWalburg College, Zwijndrecht

Netwerk DrentheHondsrug College, EmmenDe Nieuwe Veste, CoevordenRoelof van Echten College, HoogeveenDr. Nassau College, AssenCSG Dingstede, Meppel

Netwerk Zuid-Oost NederlandMondial College - Lindenholt, NijmegenCollege Den Hulster, VenloBisschoppelijk College, Weert-CranendonckRaayland College, VenrayLyceum Schöndeln, Roermond

Netwerk Randstad NoordKeizer Karel College, AmstelveenKaj Munk College, Hoofddorp Calandlyceum, Amsterdam Ichthus Lyceum, Driehuis Goois Lyceum, Bussum

Netwerk FlevolandEmelwerda College, Emmeloord RSG Slingerbos, Harderwijk Helen Parkhurst, Almere Scholengemeenschap Lelystad Netwerk FrieslandLinde College, Wolvega CSG Bogerman, Sneek Simon Vestdijk, Harlingen Piter Jelles Aldlân, Leeuwarden CS Liudger, Drachten Stellingwerf College, Oosterwolde

Netwerk RivierenlandCals College, NieuwegeinJohannes Fontanus College, BarneveldRSG Lingecollege, TielCambium College, ZaltbommelMerewade College, GorinchemNiftarlake College, Maarssen

Netwerk Zuid-HollandNorthgo College, NoordwijkISW Hoogeland, NaaldwijkChristelijk Lyceum DelftMelanchthon, Bergschenhoek

Netwerk RijnmondCosmicus College, RotterdamLibanon Lyceum, RotterdamSg Spieringshoek, SchiedamHelinium, HellevoetsluisDalton Lyceum Barendrecht

Netwerk RijnlandDa Vinci College Kagerstraat, LeidenCSG Groene Hart, Alphen aan den RijnAntoniuscollege, GoudaMaris College, ‘s-Gravenhage

Netwerk GelderlandVeluws College Walterbosch, ApeldoornCC Schaersvoorde, AaltenUlenhofcollege, DoetinchemAlmende College, Silvolde

Netwerk LimburgBernardinuscollege, HeerlenGraaf Huyn College, GeleenSophianum, Gulpen

B i j l a g e

Cijfers

B i j l a g e

31

B i j l a g e

Cijfers

B i j l a g e

Cijfers

Toelichting bij gegevens van de technasia

Via een inventarisatie hebben 76

van de 83 technasia gegevens

verstrekt over hun technasium-

leerlingen. Van de overige scholen

is een inschatting gemaakt op

basis van cijfers uit voorgaande

jaren. Deze gegevens zijn ver-

werkt in de grafieken en tabellen.

Toelichting bij grafieken ver-volgopleidingen

Platform Bèta Techniek hanteert

als definitie voor “bèta-technische

studie”: studies die binnen cluster

1 ‘Opleidingen die behoren tot

Natuur en Techniek’ en cluster 2

‘Opleidingen met meer dan 50%

bètatechniek’ vallen. Stichting

Technasium hanteert deze defi-

nities ook. Daarnaast maakt het

Platform Bèta Techniek onder-

scheid tussen lerarenopleidingen

binnen de bètatechniek (cluster

3) en opleidingen met minder dan

50% bètatechniek (cluster 4).

Omdat Stichting Technasium de

uitstroom naar technische oplei-

dingen wil bevorderen, zijn naast

de ‘harde’ bèta-technische studies

ook de uitstroom naar studies die

onder cluster 3 en 4 vallen opge-

nomen in het overzicht.

Bij het overzicht wordt de kant-

tekening gemaakt dat van een

deel leerlingen niet bekend is

welke vervolgopleiding zij heb-

ben gekozen. Dit komt doordat

deze informatie niet bij de school

bekend is, of dat de school de

informatie hierover niet aan de

stichting heeft verstrekt.

32

leerjaar  1  oriënta-e  

leerjaar  1  technasium  

keuze    leerjaar  2   leerjaar  3    leerjaar  4   leerjaar  5   leerjaar  6  

2006-­‐2007   790   239   479   92   223   86   13  

2007-­‐2008   1900   100   530   275   345   145   20  

2008-­‐2009   2000   553   1147   648   448   281   30  

2009-­‐2010   2481   1338   1407   1058   591   415   199  

2010-­‐2011   3403   1721   2128   1333   709   430   225  

2011-­‐2012   5687   1926   3123   1882   937   611   217  

2012-­‐2013   5461   2702   3982   2658   1167   790   326  

0  

1000  

2000  

3000  

4000  

5000  

6000  

Aan

tal  T-­‐le

erlin

gen  

Groei  aantal  technasiumleerlingen  

Totaal  per  schooljaar  

2006-­‐2007   1922  

2007-­‐2008   3315  

2008-­‐2009   5107  

2009-­‐2010   7489  

2010-­‐2011   9949  

2011-­‐2012   14383  

2012-­‐2013   17086  

0  2000  4000  6000  8000  

10000  12000  14000  16000  18000  

Aan

tal  T-­‐le

erlin

gen  

Groei  totaal  aantal  T-­‐leerlingen  

Groei aantal technasiumleerlingen

Groei totaal aantal technasiumleerlingen

33

Verhouding meisjes jongens in 2012 - 2013

47%  

33%  

36%  

33%  

35%  40%  

35%  0  

1000  

2000  

3000  

4000  

5000  

6000  

1  oriënta2ejaar  

1  keuze  technasium  

2   3   4   5   6  

Verhouding  meisjes/jongens  in  2012-­‐2013  [T]  meisjes  

[T]  jongens  

47%  

33%  

36%  

33%  

35%  40%  

35%  0  

1000  

2000  

3000  

4000  

5000  

6000  

1  oriënta2ejaar  

1  keuze  technasium  

2   3   4   5   6  

Verhouding  meisjes/jongens  in  2012-­‐2013  [T]  meisjes  

[T]  jongens  

NEDERLAND [T] jongens [T] meisjes Totaal aantal [T] lln

1 oriëntatiejaar 2888 2573 5461

1 keuze technasium 1808 894 2702

2 2571 1411 3982

3 1784 874 2658

4 756 411 1167

5 466 324 790

6 212 114 326

TOTAAL 10485 6601 17086

340%  

20%  

40%  

60%  

80%  

100%  

leerjaar  1   leerjaar  2   leerjaar  3   leerjaar  4   leerjaar  5   leerjaar  6   TOTAAL  

Schoolpopula)e  en  %  technasiumleerlingen  2012-­‐2013  

%  niet  technasium  

%  technasium  

0%  

10%  

20%  

30%  

40%  

50%  

60%  

70%  

80%  

90%  

100%  

leerjaar  1   leerjaar  2   leerjaar  3   leerjaar  4   leerjaar  5   leerjaar  6   TOTAAL  

Schoolpopulatie en % technasiumleerlingen 2012 - 2013

Totaal aantal

havo/vwo leerlingen

Totaal aantal

leerlingen technasium

%

leerlingen technasium

leerjaar 1 12660 8163 64%

leerjaar 2 12217 3982 33%

leerjaar 3 10812 2658 25%

leerjaar 4 8070 1167 14%

leerjaar 5 5677 790 14%

leerjaar 6 1709 366 21%

TOTAAL 51145 17086 33%

Het aantal leerlingen van leerjaar 1 is samengesteld uit de leerlingen

die hebben gekozen en leerlingen die de oriëntatie doen.

35

HBO aantal %

Bèta-technische studie 132 54

Lerarenopleiding bèta-techniek 4 2

Studie <50% bèta 26 11

Overige opleidingen 48 20

Onbekend 34 14

TOTAAL 244 100

WO aantal %

Bèta-technische studie 149 52

Studies <50% bèta 28 10

Overige opleidingen 35 12

Onbekend 74 26

TOTAAL 286 100

Gezakt 10

doorstroom HAVO-VWO 6

TOTAAL VERVOLGSTUDIES 546

HBO & WO aantal %

Bèta-technische studie 281 64

Lerarenopleiding bèta-techniek 4 1

Studies <50% bèta 54 12

Overige opleidingen 83 19

Gezakt 10 2

Doorstroom HAVO naar VWO 6 1

Onbekend 108 25

TOTAAL 438 100

54%  

1%  

11%  

20%  

14%  

Uitstroom  naar  HBO  

Bèta-­‐technische  studie   Lerarenopleiding  bèta-­‐techniek   Studie  <50%  bèta   Overige  opleidingen  DOnbekend  

Uitstroom naar HBO

52%  

10%  

12%  

26%  

Uitstroom  naar  WO  

Bèta-­‐technische  studie  

Studies  <50%  bèta  

Overige  opleidingen  

Onbekend  

Uitstroom naar WO

51%  

1%  

10%  

15%  

2%  1%   20%  

Totale  uitstroom  

Bèta-­‐technische  studie   Lerarenopleiding  bèta-­‐techniek   Studies  <50%  bèta   Overige  opleidingen   Gezakt   Doorstroom  HAVO  naar  VWO  

Onbekend  

Totale uitstroom

Aantallen uitstroom

51%  

1%  

10%  

15%  

2%  

1%  20%  

Totale  uitstroom  

Bèta-­‐technische  studie  

Lerarenopleiding  bèta-­‐techniek  

Studies  <50%  bèta  

Overige  opleidingen  

Gezakt  

Doorstroom  HAVO  naar  VWO  

Onbekend  

51%  

1%  

10%  

15%  

2%  1%   20%  

Totale  uitstroom  

Bèta-­‐technische  studie   Lerarenopleiding  bèta-­‐techniek   Studies  <50%  bèta   Overige  opleidingen   Gezakt   Doorstroom  HAVO  naar  VWO  

Onbekend  

36

Stichting Technasium

Zernikelaan 69747 AA GroningenT 050 3050580E info@technasium.nlW www.technasium.nl