Na ̱ za ̱ rehˇ Hkri˰aw˯mo̱

ve a yeˇui ̱ ve aw˯liˇaw˯hk’aˇ Nga˯hui hui a shu hpeh˰ve le leh - Nga˯hui a˰hto˰ma ve hta˰yon ̱ ve le

Na ̱za ̱ rehˇ Hkri˰aw˯mo ̱ - NAZARENE.ORG

Na/ za/ reh{ Hkri[ aw; mo/

ve a ye: ui/ ve aw; li: aw; hk’a: Nga; hui a shu hpeh[ ve le leh Nga; hui a; hto[ ma ve hta[ yon/ ve le

 

 Aw; g’a: pi: la: pa/| Ga la: pa/ + Mi; gui; hk’o{ O kan baw ri ha? ve K.M.K lon? aw; mo/ leh Na/ za/ reh{ Ceu: cao; aw; mo/

©A hkaw-an; pi: pa/ + Na/ za/ reh{ Hkri[ aw; mo/ 2015

  

 

   

3  

Aw; lawn lon?

Na/ za/ reh{ Hkri[ aw; mo/ ve a ye: ui/ ve aw; li: aw; hk’a: 6

Ve: suh; li-an: (Wesleyan) ve yon/ hk’a: aw; shin? Aw; kan 7

Mi; gui; hk’o{ nga; hui ve Ceu: cao; 12

Nga; hui te cheh: ve da[ ve aw; ceu; 18

Nga; hui ve kan? 25

Na/ za/ reh{ ve aw; ho[ aw; han 27

Ve: suh; li-an: (Wesleyan) ve G’ui; lawn sha lawn 54

Yon/ hk’a:aw; lawn 60

Nga˯hui ve ceuˇ cao˯ aw˯ lawn ma ̱ hk’a 68

Nga; hui ve u? peun/ hk’a:. 71 Ceu: cao; 73 Ca? da[ k’aw da[ ve aw; ceu; caw; ve ceu: cao;. 76  

4  

   

5  

 

 

“Ca? da[ cheh: ve Ceu: cao;

G’ui; sha ve Ceu: cao;

Mvuh ja: ve aw; hk’a:

Mi; gui; hk’o{ leh mvuh: naw ma hk’o{

Chaw ya: te: geh pawn: da[ ve

Ma/ pi: ve aw; ceu; caw; ve

Te: geh bon law; o? k’o/ pui ve

Te: g’a: le le G’ui; sha ve Ya: hpu hk’a shu/ hpeh[ la tu; ga pi: ve”

-Fi ne a{ A.F Bre si (ฟิเนอัส เอฟ เบรซี)

Mi; gui; hk’o{ Na/ za/ reh{ Ceu: cao; aw; mo/. O kan baw ri han? ve Pra[ htan lon?aw; hkui? pui/ te: g’a:  

 

 

6  

 

 

Na/ za/ reh{ Hkri[ aw; mo/ ve a ye: ui/ ve aw; li: aw; hk’a: aw; hk’aw, lo[ la tu; ha[ yu; ve

  Co ha hpaw: lo sheh k’ai sheh/ hpa: hui leh yon/ ve chaw hui te: hpa/ leh;, Ra/ za/ van; aw; lawn, G’ui; lawn sha lawn aw; lawn, Ha leh; bon hkaw: kan? te ve aw; lawn, Hpu shi ca tu; ve aw; lawn leh te: g’a: leh te: g’a: ca? da[ cheh: ve aw; lawn te: hpa/ hta[ ma/ la: tu; Ceu: cao; aw; mo/ hta[ law; ve yo;.

Na/ za/ reh{ Hkri[ aw; mo/ ve a ye: ui/ ve aw; hk’a: leh;, Na/ za/ reh{ aw; mo/ da[ ve keh; ve aw; hk’aw lo te[ cheh: ve aw; lawn hta[ hpeu[ ma/ la: cheh: ve leh Ve: suh; li-an, A me ni-a ve aw; li: aw; hk’a: taw: pi: la: ve aw; hk’a: suh lo, te: mvuh: mi; le le g’a[ te cheh: aw; ceu; hpeh[ ve yo;.

A la/ ta/ meu: caw; peu; ve bon ma/ pa/ leh Na/ za/ reh{ Ceu: cao; aw; mo/ ve kan? te pa/ hui leh;, Hkri[ aw; mo/ ve daw: law kui; aw; hk’a: hta[ hk’a deh[ na g’a leh Da[ ve keh; ve Li[ hpu aw; lawn leh te: chaw ceu; le le Ye/ su{ hkri[ hta[ shu/ da[ ve aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu; ve hta[, a ye: te leh g’a ma/ pi: ve yo;.

Na/ za/ reh{ Hkri[ aw; mo/ ve a ye: ui/ ve aw; li: aw; hk’a: hta[ Ve{ sai{ “Website” aw; hk’aw lo ca hpaw g’aw nyi hpeh[ ve yo;.

Nazarene.org ma: he{ k’o, www.nazarene.org|? q+en|essentials. Chi ve

aw; hk’aw lo te: chaw ceu; le le ve chaw ceu; hkaw: caw; ta/ ve yo;.www.nazarene.org

 

 

 

 

7  

Ve: suh; li-an (Wesleyan) ve yon/ hk’a: aw; shin? aw; kan

Hkri[ ve Ceu: cao; leh; “Te: ma; ti? hpeh[ ve, Da[ keh; ve, Aw; la[ g’aw: hk’e hpeh[ ve leh Mvuh: mi; hk’o{ yeh: ve” Li[ hpu aw; pi/ leh Li[ hpu aw; suh? hk’aw lo caw; ve G’ui; sha ve chaw ceu; ve Ra/ za/ van; aw; lawn te: hpa/ hta[ ha[ yu; ve yo;. Leh, G’ui; sha ve chaw ceu; leh; te: co-e peu; te: co-e pon; la; peu; leh Hkri[ ve Ceu: cao; aw; ho[ aw; han hk’a; hk’e hpeh[ ve htaw: yaw: hui ve Ra/ za/ van; hpeh[ ve yo; teh[, shaw/ ta/ ve yo;. Hkri[ aw; mo/ leh;, Aw; hkui? pui/ 5 co-e hta: ve yon/ hk’a: hta[ ha[ yu; ta/ leh yaw: hui ve yon/ hk’a: hta[ hpeu[ ma/ ve aw; ceu; hpeh[ ve yo;.

Na/ za/ reh{ Hkri[ aw; mo/ leh;, Bon ma/ ve, Paweh: cao; ca: ve, Aw; la[ g’aw: te: hpa/ yon; leh kan? te ve, aw; li: aw; hk’a: caw: ve hk’a: suh a sha[ te[ ve, Ye/ su{ hkri[ hk’a shu/ ha leh; ve bon hkaw: hta[ ma/ ve leh, Ceu: cao; Ra/ za/ van; hta[ te: hpa/ hta[ ha[ sha? ta/ ve yo;. Li[ hpu hk’aw lo caw; ve hk’a shu/ Ceu: cao; ya: te: hpa/ da[ ve keh; ve aw; hk’aw lo a sha[ te[ leh G’ui; sha hta[ aw; teh; aw; na chi: a[ pi: g’a tu; ku; yu; ve chaw hui hta[, Hkri[ aw; mo/ htaw: a ye: hk’a deh[ yu; ve yo;.

Nga; hui Hkri[ ya: ve aw; shin? aw; kan leh; pon; la; aw; yan: 16 co-e hta:, Ka: la: hpu (Meu: hpi? la[) chaw hui o? k’o/ pui ve aw; li: aw; hk’a: (Hpa/ sa/) k’aw[ gu pa ve aw; yan: hta: leh 18 co-e ve aw; yan: hta:, Ve: suh; le: k’aw[ hpfuh{ gu ve aw; yan: aw; hk’aw lo, Yo: han; (John) leh Chan bon ma/ pi: ve hta[ pa taw g’a ta/ ve yo;. Chi hta[ pa taw, Ka: la: hpu Meu: hpi{ la[ mvuh: mi;, Sa; kaw{ lehn mvuh: mi;, Ai lehn mvuh: mi; leh Ve{ suh; mvuh: mi; ya: te: hpa/ leh; ven: ba{ daw: hpfuh{ ve hta[ pa taw,

Yo: han; (John Wesley) A.D 1703-1791

Meh htaw di{ aw; mo/ hta[ tan; kaw/ pa/

8  

Hkri[ ya: hui hk’a shu/ shu/, Hkri[ ve kan? hta[ te tu; kan: pa{ hta[ g’a ve yo;. Yaw: hui k’aw[ gu hta: g’a ga pi: ve chaw leh; bon ma/ pa/ hui leh aw; mo/ hk’aw co: ca: leh kan? te cheh: ve aw; la[ g’aw: te: hpa/ hpeh[ ve yo;. Leh, yaw: hui te ve kan? te: hpa/ leh;, sha? hki{ hkan/ ma/ ve leh te jaw; tcuh ve kan? hpeh[ ve yo;.

Ve: suh; li-an aw; mo/ te: hpa/ k’aw[ gu ve aw; yan: aw; hk’aw lo da[ ja: ve aw; ceu; leh;, yon/ ve aw; bon hta[ pa taw hte: ve caw: ve chaw hpeh[ la ve, da[ keh; tu; tsuh: hpu tsuh: keh; la: ve leh aw; bon hta[ yon/ g’a tu; Aw; ha hpu sha? hki{ hkan/ la: ve yo; teh[ k’o{ ve aw; lawn hpeh[ ve yo;.

Yo: han; Ve: suh; le: (John Wesley) ve da[ ja: ve kan? hk’a: leh;, Da[ keh; bi: ve chaw hpeh[ la tu; tsuh: hpu tsuh: keh; la: ve aw; lawn hta[ a ye: yu; leh ma/ ve yo;. Chi leh;, nga; hui Hkri[ ya: hui ve a sha[ aw; pon G’ui; sha ha[ k’a? ve aw; hk’aw lo pi: la: ve aw; ceu; hpeh[ ve yo;. Yaw: a ye: yu; leh; ma/ ve aw; lawn chi leh;, te: mvuh: mi; le le lo zuh: k’ai ve yo;.

Meh htaw di{ Hkri[ aw; mo/ leh; A.D 1748 hk’aw[ hta: A me[ ri{ ka[ mvuh: mi; aw; na te: tawn lo hpeh[ taw{ la ta/ ve yo;. Chi hk’e hpeh[ la ve leh;, yaw: hui cheh: ta/ ve mvuh: mi; te: tawn aw; hk’aw lo k’aw[ gu pa leh Da[ ve keh; ve Li[ hpu aw; lawn ma/ k’ai tu; aw; pon hpeh[ ve yo;.

Hkri[ ya: te: hpa/ da[ la keh; la ve aw; lawn hta[ a ye: yu; leh aw; suh? k’aw[ tan; te ve leh;, 19 co-e aw; k’aw ji te: yan: hta: hpeh[ la ve yo;. Ti{ mo? se;, Meu ri{, Baw: suh; tan: leh Meh{ sa su si{ hui te: hpa/ leh;, aw; lawn chi hta[ ca? da[ leh chaw ya: hui te: hpa/ nyi ma pfuh: la tu; ma/ pi: ve yo;. Ka: la: mvuh: mi; Ni-o yaw[ ven: hk’aw lo cheh: ve Fi{ bi hpa meu meh ve chaw te: g’a: leh;, chaw ya: te: hpa/ da[ keh; ve hk’aw a sha[ te[ pui? tu; aw; pon, shin? peu; nyi: nyi hta: hpawn; da[ leh bon law; ve hta[ aw? law? tan; te sheh/ hpa: hpeh[ ve yo;. Aw; hk’aw[ naw? hta: yaw: leh;, shu daw: caw: ja: ve, taw: yaw pui? ja: ve leh li[ yan/ pa/ k’aw[ hpeh[ la ve yo;.

A.D 1867 hk’aw[ hta: Meh htaw di{ aw; mo/ hk’aw cheh: ve bon ma/ pa/ Ce e vu{, Yo: han; in sa; hki{ leh aw; ka; aw; nu ve chaw te: hpa/ Ve: suh; li-an ma/ da[ ve keh; ve aw; lawn hta[ ca? da[ leh jeh; da[ ve hta[ tan; te ve yo;.

9  

Da[ ve keh; ve aw; lawn hta[ yon/ leh g’a[ te cheh: ve Hkri[ ya: aw; mo/ te: hpa/ leh;, Ve: suh; li-an Meh htaw di{, Fi meh htaw di{, Sa ve cha: a mi: leh Meh no nai aw; mo/ hk’aw cheh: ve chaw te: hpa/ hpeh[ ve yo;.

Ha leh; ve bon hkaw: ma/ pa/ Bra hte rin leh Hke-o keu: meh ve chaw chi nyi: g’a: leh;, aw; lawn chi hta[ yu;-e leh Ja; ma; ni; mvuh: mi;, Meu: hpi: la[ mvuh: mi;, Sa kehn di[ ne vi-a mvuh: mi;, Ka: la: na{ mvuh: mi; leh Aw: suh; te: li-a: mvuh: mi; lo hk’a ga; ma/ k’ai ve yo;. Chi hta[ pa taw, Da[ ve keh; ve aw; lawn hta[ yon/ leh g’a[ te ve Ceu: cao; ma: ma: caw; taw{ la ve yo;. Aw; lawn chi hta[ pa taw, Da[ keh; ve Ceu: cao; leh Mi: se; na; ri; aw; mo/ te: hpa/ caw; taw{ la ve yo;. Leh, Aw; lawn chi te: hpa/ leh aw; mo/ chi te: hpa/ hta[ pa taw, Na/ za/ reh{ hkri[ aw; mo/ caw; la ta/ ve yo;.

Da[ ve keh; ve aw; mo/ pawn: da[ ve

Fre{ hin leu ri: leh; AD 1887 hk’aw[ hta: “Hpro vi{ den Mon ra{ ro{ ai lehn” ven: hk’aw lo “Hpi hpeun: I vehn ce li{ hk’awn” ceu: cao; hta[ ta/ kaw; ve yo;. Leh aw; hk’aw[ naw? te: hk’aw[ hta: “Lin mon ra{ Meh{ sa chu se{” ven: hk’aw lo Mi: se; na; ri; ceu: cao; teh ve yo;.AD 1890 hk’aw[ hta: ceu: cao; chi ve nyi: ceu: cao; leh; “New ing land” hk’aw cheh: ve ceu: cao; 8 ceu: cao; pawn: da[leh “Sen htran: I veh ce li{ hkaw: ho li{ ne{s” sa[ ma hk’om aw; mo/ ta kaw; ve yo;. Peu; leh AD1892 hk’aw[ hta: “ Eh na e ha hk’awm” meh vey a: mi: te: g’a: hta[ Na/ za/ reh{ Hkri[ aw; mo/ aw; hk’aw lo A la/ ta/ meu: pi: leh Sa[ la ma lon? te tcuh ve yo;. Sa[ la[ ma lon? chi leh; ya: mi: aw; mo/ aw; hk’aw lo A la/ ta/ meu: pi: ve aw? law? te: g’a: hpeh[ ve yo;. AD 1894-1895 hk’aw[ aw; hk’aw lo “ Vin Liam He weu[ Hu hpeun:” leh; “Bu{ lin Ni-o yaw{” ven: hk’aw lo da[ ve keh; ve ceu: cao; aw; mo/ 3 ka/ ta/ kaw; ve yo;. O: ve aw; hk’aw[ naw? A me; ri{ ka[ mvuh: mi; aw; hk’aw lo caw; ve Pe/ te/ ko: te/ aw; mo/ k’aw[ teh ve yo;. “ Pe/ te/ ko: te/ htaw” leh “Da[ keh; ve” k’o{ ve taw: hkaw: leh; tcuh? kui; te: hk’a: ti? Caw; ve yo;.“ Hin leu ri leh Hu hpeun: leh; AD1896 hk’aw[ hta: In di-a mvuh: mi; aw; hk’aw lo ha leh; ve bon kan? ta/ te leh Hke{ veu[ hk’aw lo (1901) hk’aw[ hta: te ve yo;. “ Hai ram re naw:” AD 1902 hk’aw[ hta: “ Hkeh na da” mvuh: mi; aw; hk’aw lo ceu: cao; lai? Ka; ta/ kaw; pa/ Mi: se; na; ri; hk’aw lo kan? te pa/ “Hai ram re naw:” aw/ mo/ leh; AD1907 hk’aw[ hta: “No va” ven: hta[ ta/ leh “ Sa[ ko hti-a leh Ai o va” hk’a ga; ha leh; ve bon hkaw: ma/ ve yo;.

10  

AD 1894 hk’aw[ hta: “ Ro beu[ li heh lis” “Mi{ lan Mon ra{ hteh ne{ ci ” ven: aw; hk’aw lo “Ni-o hte{s hta man cheu{ aw{ hk’ai” meh ve ceu: cao; hta[ ta/ kaw; ve yo;. Aw; hk’aw[ naw? te: hk’aw[ k’aw[ ga; la hta: “ Ro beu[ mi: ma Meh ri: hke ke-o” leh; Hte{ sa{ mauh: nyi k’eh; hpaw: lo ceu: cao; te: hpa/ hk’a bi: k’aw[ peh/ k’ai ve yo;. “ Si bi ceu Ni keh” leh; AD 1901hk’aw[ hta: “Vehn a{ sa tai hte{ sa{” aw; hk’aw lo “In di[ hpeh den Ho li{ ne{s” ceu: cao; hta[ ta/ kaw; ve yo;. Ceu: cao; chi ve te: hpa/ leh; 1904 hk’aw[ hta: “Rai sing star hte{ sa:” ven: lo pawn: da[ ve yo;. Yaw: hui chi hk’e te ve leh; “ Ho li{ ne{-s cheu{ aw{ hk’ai” ceu: cao; ta/ kaw; tu; te ve yo;. AD 1908 hk’aw[ hta: aw; mo/ chi ve leh; “Caw ci-a hta[ te leh Meh{ si{ ko” mvuh: mi; lo zuh:-e ve yo;. Yaw: hui ha leh; ve bon hkaw: kan? te kui; leh; shu ma: ha[ yu ve chaw, chaw ha/ chaw g’aw: ya: aw; mo/ geh lo leh ya: cu; shi ya: , aw; hpaw: ma: heu{ she[ ka ya: caw; ve ya: mi: aw; mo/ geh lo te ve yo;. Chi aw; hk’o{ ka[ “ In di-a leh Ja/ pa/” mvuh: mi; hk’aw cheh: ve ha leh; ve bon hkaw: kan? te pa/ hui hta[ ca? da[ k’aw da[ tu; te ve yo;.

AD 1895 hk’aw[ hta: Fi ne a{s F. Bre si Yo: she{ hpi vi ni leh aw; mo/ ya: 100 g’a: hk’e, yaw: hui pawn: da[ leh Law{ eh ceu li{ mvuh: mi; lo Na/ za/ reh{ Hkri[ aw; mo/ teh ta? ve yo;. Ceu: cao; chi te: mo/ aw; hk’aw lo a ye: yu; leh te cheh: ve leh;, yon/ ve hta[ pa taw tsuh: hpu tsuh: keh; peu; ve Hkri[ ya: te: hpa/ leh; Ye/ su{ Hkri[ te ve hk’a shu/ g’a[ te leh ha/ ya: g’aw: ya: hui hta[ bon ma/ ve aw; ceu; hta[ a ye: yu; leh te ve yo;. Yaw: hui yon/ ve leh;, yaw: hui ve hpu shi te: hpa/ leh;, co ha htai/ hk’aw[ ve hta[ g’a tu; aw; pon leh ha/ ya: g’aw: ya: hui da[ la tu; aw; pon Ye/ su{ hkri[ hk’a shu/ kan? te ve aw; mo/ hta[ tan: pi: caw: ve teh[ yon/ ve yo;.

A me ri{ ka[ mvuh: mi; mvuh: nyi k’eh; hpaw: te: taw lo Na/ za/ reh{ ceu: cao; aw; mo/ ma: k’ai ma: ja: ve yo;. Leh mvuh: nyi taw{ hpaw: lo ta/ leh I li{ naweh aw; hk’aw lo htaw: ceu: cao; te: hpa/ caw; ve yo;. Leh ceu: cao;chi ve te: hpa/ leh In di-a mvuh: mi; hk’aw caw; ve Kan ka[ ta ven: hk’aw lo ve ceu: cao; te: hpa/ hta[ g’a ga cheh: ve yo;.

October 1907 hk’aw[ hta: A me ri{ ka[ mvuh: mi; Hpe te hkaw{ aw; mo/ leh Na/ za/ reh{ Hkri[ aw; mo/ pawn: da[ leh Chi{ hka ko: ven: aw; hk’aw lo jeh; da[ lon? hta[ te ve yo;. Yaw: hui chi hk’e te ve leh; o kan baw ri{ ha? Leh ceu: cao; caw: da[ tu; aw; pon te vey o;. O kan baw ri{ ha? ve pra[ htan leh; a shu yaw: hk’a: yaw: hu? Ye/ g’a peu; ve ceu: cao; te k’ai

11  

cheh: ve kan?, ceu: cao; aw; suh? Tan/ kaw; ta/ vet e: hpa/ hta[ nyi ha[ sha? leh g’a ga pi: ve yo;. Ya[ hk’a: ceu: cao; aw; hk’aw lo te cheh: ve kan? hk’a: te: hpa/ hta[ ma g’a te sho[ sha[ pi:. Mi; gui; hk’o{ jeh; da[ lon? te ve aw; hkui? pui/ te: paw{ hta:, Hpe te hkaw{ Na/ za/ reh{ bre c ceu: cao; leh Re naw: aw; mo/ hta[ ha[ yu; ta? ve yo;. Leh mvuh: mi; hk’o{ pra[ htan o kan baw ri{ ha? ka[ leu{ teh ta? ve yo;. September 1908 hk’aw[ hta: E{ ci htam beu: sheh k’ai ve aw; haw? Lo Hpen sin va ni-a da[ keh; ve Hkri[ ya: ceu: cao; aw; mo/ leh; Hpe te hkaw{ Na/ za/ reh{ ceu: cao; aw; mo/ hta[ ca pawn: da[ tu; aw; pon yaw: hui ve ceu: cao; aw; mo/ hta[ jeh; da[ ve yo;. Chi ve te: hk’aw[ 13 nyi October ha pa hta: Hpai law{ hpaw-eh{ ven: aw; hk’aw lo Ho ri ne{ cheu{ aw: hk’ai aw; mo/ ve ka ma ka lon/ te: hpa/ geh te: geh pawn: da[ tu; mi; gui; hk’o{ keh; da[ lon? 2 paw{ te: paw{ hta[ te ve yo;.1898 hk’aw[ hta:, Ce o meh{ hke law hk’an leh; Hten ni{ ci ven: leh aw; pa: aw; kui cheh: ta/ ve ven: te: hpa/ aw; hk’aw lo, Da[ ve keh; ve aw; lawn hta[ yon/ ve chaw te: hpa/ hta[ yu; cu[ da[ tu; aw; pon Neh{ vin ven: aw; hk’aw lo Hpe te hkaw{ Mi: se; ta/ kaw; ve yo;. Chi ve te: mo/ leh;, ceu: cao; Sa/ la[ leh Sa/ la[ hta[ Hki-o ba mvuh: mi;, Ko-a te ma la mvuh: mi, Meh{ si{ ko mvuh: mi; leh In di-a mvuh: mi; lo k’ai tcuh ve yo;. 1906 hk’aw[ hta: Caw{ cha{ leh; Sa[ kaw{ leh mvuh: mi; Kra{ ko ven: aw; hk’aw lo caw; ve Hpa{ he{ ceu: cao; aw; hk’aw lo Ve{s le: ve yon/ hk’a: hkri[ ya: da[ ve keh; aw; aw; lawn hta[ ca? da[ leh bon ma/ ve hta[ pa taw, o: ka[ lo cheh: ve chaw ma: ha[ yu; ve yo;. Chi hta[ pa taw 1909 hk’aw[ hta: Hpa{ he{ Hpe te hkaw{ leh; ceu; cao; aw; suh? te: ka; k’aw[ ta/ kaw; ve yo;. Ceu: cao; aw; meh leh; Hpe te hkaw{ Sa[ kaw{ lehn teh[ meh ve yo;. O: ve hk’aw[ naw? Hpe te hkaw{ mi: se; leh; Hpe te hkaw{ Sa[ kaw{ lehn leh; 1915 hk’aw[ hta: Hpe te hkaw{ Na/ za/ reh{ geh ca pawn: da[ ve yo;.

1919 hk’aw[ hta: mi; gui; hk’o{ jeh; da[ lon? 5 paw{ te: paw{ te hta:, ceu: cao; aw; mo/ aw; meh hta[ pa tu; jeh; da[ leh Na/ za/ reh{ ceu: cao; teh[ meh ve yo;. “Hpe te haw{” k’o{ ve aw; meh leh; pon; la; hta: 19 co-e aw; leh meu: te: taw hta: hk’a shu/, da[ ve keh; ve yon/ hk’a: hta[ ma: k’aw[ ca? da[ leh tcuh? kui; te: hk’a: ti? ma: k’aw[ caw; ve yo;. Aw; mo/ aw; suh? Te: hpa/ leh;, htai/ hk’aw[ la: ve aw; bon aw; lawn bon ma/ ve hta[ vaw{ ti/ ta/ she ve yo;. 

   

12  

 

Mi; gui; hk’o{ nga; hui ve ceu: cao;.

 คริสตจกัรนาซารีนเป็นคริสตจกัรสากล 

 Na/ za/ reh{ ceu: cao; aw; mo/ hk’aw lo a ye: ui/ ja: ve aw; ho[ aw; han leh; 1915 hk’aw[ hta: ceu: cao; lon? te: hpa/ pawn: da[ leh teh ta/ ve yo;.Chi hta[ pa taw ceu: cao; ve aw; ho[ aw; han chi mi; gui; hko{ te: ka; le le lo yeh: leh A me ri{ ka[ mvuh: mi; In di-a, Hke{ weu{, Hki-o ba, Hkeh na da, Meh{ si{ ko, Ko-a te ma la, Ja/ pa/, A je ti na:, Meu: hpi: la[, Sa[ va si{ lehn, Heh{ pa/ leh Pe ru mvuh: mi; hta[ g’a ga pi: cheh: ve yo;.1930 hk’aw[ hta: A{ fa{ ri{ ka aw; haw? te: taw, Si ri-a, Pa re{ sa[ tai, Mo seh bi[, Ba ba do{ leh Htri{ ni{ da; mvuh: mi; hk’aw lo ceu: cao; ve kan? te: hpa/ k’aw[ peh; k’ai ve yo;. Mvuh: mi; hk’o sheh k’ai pa/ te: hpa/ leh; kan? hk’a: chi ve aw; hk’o{ a ye: ui/ ja: ve yo;. O: ve leh; o ka baw ri{ han? Vi ci shehn thin ve pra[ htan ( Meh{ si{ ka) Hi{ ro chi Hki ta ka va (Ja/ pa/) leh Sa mu e-o Bu[ ban ( In di-a) yo;.Mi; gui; hk’o{ lo yeh: hpeh[ ve ceu: cao; ve aw; ho[ aw; han chi ve leh;, aw; hk’aw[ naw? kan? chi hta[ k’aw[ ca? ta pa/ te: hpa/ g’a ga pi: cheh: ve yo;.

1922 hk’aw[ hta: Maw ri{ san? leh; Da ko ta Min ni{ so ta leh Maw ta na ven: hk’aw lo cheh: ve sa[ ma hk’om Le men Ho li{ ne{s hk’aw lo ve kan?

13  

te pa/ leh aw; mo/ yan: 1000 g’a: hta[ shi/ veu la: leh Na/ za/ reh{ Hkri[ aw; mo/ hta[ ca pawn: da[ la ve yo;.

1930 hk’aw[ hta: Su nam ( Ro beu{ su) leh; Sa/ la[ te: hpa/ leh Ka-o ri? Hkri[ ya: te: hpa/ hta[ shi/ veu leh Na/ za/ reh{ Hkri[ aw; mo/ hta[ ca pawn: da[ la ve yo;.A.A.E beu[ sheh k’ai ve aw; haw? lo cheh: ve , Ar{ suh te li-a mvuh: mi; hk’aw lo cheh: ta/ ve ceu: cao; te: hpa/ htaw: 1945 hk’aw[ hta: Na/ za/ reh{ Hkri[ aw; mo/ geh ca pawn: la ve yo;. 1948 hk’aw[ hta: An fre do del Rosso htaw: I[ ta li: mvuh: mi; hk’aw lo caw; ve ceu: cao; te: hpa/ hta[ shi/ veu la: leh Na/ za/ reh{ Hkri[ aw; mo/ hta[ ca pawn: la ve yo;. A{ ri{ka aw; haw? te: taw lo kan? te cheh: ve Sa[ ma k’om Mi: se; na; ri; He{ si{ va fe{ htaw: 1950 hk’aw[ hta: Na/ za/ reh{ hkri[ aw; mo/ hk’aw lo ca pawn: la ve yo;.

I teu ne chan: neh-ew Ho li{ ne{ Me{ se; aw; mo/ leh; 1907 hk’aw[ hta: Lon daw ven: hk’aw lo Devid Htomas ta/ kaw; ta/ ve yo;. Leh aw; mo/ Chi ve leh; Devid Jone sheh k’ai ve aw; haw? lo A{ fi{ri{ka aw; haw? te: tawn lo peh; k’ai leh ui/ k’ai ma: k’ai ma: ja: ve yo;. 1952 hk’aw[ hta: J.B Meh{ hka kehn sheh k’ai ve aw; ya: aw; hk’aw lo Meu: hpi: la[ mvuh: mi; hk’aw lo caw; ve ceu: cao; te: hpa/ leh A{ fi{ ri{ ka mvuh: mi; aw; hk’aw lo cheh: ve ha leh; ve bon hkaw: kan? aw; mo/ Na/ za/ reh{ hkri[ aw; mo/ hta[ ca pawn: la ve yo;.Me na[ Jem leh Ceh{ faw[ leh; 1934 hk’aw[ hta: Meu: hpi: la[ mvuh: mi; lo Hkan va ri Ho li{ ne{ ceu: cao; hta[ ta/ kaw/ ve yo;. Leh 1955 hk’aw[ hta: Na/ za/ reh{Hkri[ aw; mo/ hta[ ca pawn: da[ la ve yo;.1918 hk’aw[ hta: Hkeh na da mvuh: mi; Aw hta ri o ven: hk’aw lo “Feh; kaw{ ta/ kaw; ta/ ve Kaw{ hpeun: ceu: cao; htaw: 1958 hk’aw[ hta: Na/ za/ reh{ hkri[ aw; mo/ hta[ ca pawn: da[ la ve yo;.

Nai ci ri-a mvuh: mi; hk’aw[ lo cheh: ve Hkri[ ya: te: hpa/ leh; 1940 hk’aw[ hta: Ye/ ra/ mi{ UA. Hkai dem sheh k’ai ve aw; yan: aw; hk’aw lo Na/ za/ reh{ ceu: cao; hta[ ta/ kaw; ve yo;.1988 hk’aw[ hta:mi; gui; hk’o{ Na/ za/ reh{Hkri[ aw; mo/ hta[ pawn: da[ ve yo;. Lai? Ceu; lai? hpaw: lo chi hk’e te ui/ la ve hta[ pa taw mi; gui; hk’o{ Na/ za/ reh{ hkri[ aw; mo; aw; g’a: car; leh ui/ la mvuh la ve yo;. Na/ za/ reh{ hkri[ aw; mo/ ui/ la mvuh la ve hta[ pa taw Na/ za/ reh{ hkri[ aw; mo/ ve ceu: cao/ te: hpa/ htaw: ui/ la mvuh la leh Hpe te hkaw{ aw; mo/ hta[ peun da[ k’ai ve yo;.1976 hk’aw[ hta: aw; mo/ ve meh{ hpfuh: leh aw; ho[ aw; han te: hpa/ hta[, cu: yi/ ma/ yi/ hpaw: lo ve kan? te pa; ka ma ka te:

14  

hpa/ hta[ hto pi: leh chan/ nyi teh{ nyi tcuh leh1980hk’aw[ hta: hto ji tcuh ve yo;. Leh mi; gui; hk’o{ jeh; da[ lon? t eve leh; aw; hk’a: 2 hk’a: caw; ve aw; hk’aw lo te k’ai cheh: ve yo;.

1. Na/ za/ reh{ ceu: cao; leh o kan baw ri{ ha? leh; mi; gui; hk’o{ lo ha[ yu; g’a ve aw; mo/ hpeh[ ve hta[ ha[ yu; ve yo;. “ Mi; gui; hk’o{ lo yon/ ve chaw te: hpa/ caw: da[ haw/ da[ ve aw; hk’aw lo te leh ha[ yu; ta/ ve”.

2. Na/ za/ reh{ Hkri[ aw; mo/ ve da[ ve kan? hk’a: leh yon/ hk’a: hta[ a sha[ tan: leh hpeu[ ma/ pi: ve , o: ve leh; da[ ve keh; ve Li[ hpu aw; lawn ma/ ve yo;.

1980 hk’aw[ hta: mi; gui; hk’o{ jeh; da[ lon? t eve aw; yan: hta: “ Mi; gui; hk’o{ te: mvuh: mi; le le yon/ ta/ ve G’ui; law sha law aw; lawn hta[ ha[ yu; ta? ve yo.”1 Na/ za/ reh{ aw; mo/ ve yon/ hk’a: aw; hk’aw lo G’ui; law sha law ve aw; lawn hta[ ca? da[ leh Bon ma/ pa/ te: g’a: le le leh Li[ hpu caw: yeh; te: ka; le le aw; hk’aw[ lo ma/ pi: ve leh;, a ye: ui/ ja: ve aw; ceu; hpeh[ ve yo; teh[ shaw/ ta/ ve yo;. Chi leh;, Na/ za/ reh{ aw; mo/ te: ka; le le nyi ma tu; la tu; te pi: leh chaw maw: hk’e hpeh[ la tu; aw; pon yo;.

Aw; hk’aw[ naw? ve aw; yan: aw; hk’aw lo Protestant aw; mo/ aw; hk’aw lo Na/ za/ reh{ aw; mo/ leh; yaw: ve aw; ho[ aw; han aw; hk’aw lo ui/ la mvuh la ve yo;. 1998 hk’aw[ hta: Na/ za/ reh{ hkri[ aw; mo/ ya: te: hko: leh; A ma ri{ ka[ leh Hkeh na da mvuh: mi; aw; hk’aw lo ma: cheh: a; ve chaw htaw: caw; la ve yo;.2001 hk’aw[ hta: mi; gui; hk’o{ jeh; da[ lon? te aw aw; yan: aw; hk’aw lo la; ve chaw 41% leh; Ka: la: hpu hkaw: ma: yeh: ve chaw hpeh[ ve yo;. Leh Hkeh{ veu[ hk’aw cheh: ve U. ce ni{ o Du-a te, A{ fa{ ri{ ka chaw hpeh[ ve te: g’a: htaw: 2009 hk’aw[ hta: mi; gui; hk’o{ o kan baw ri{ han? aw; hk’aw lo pra[ htan te: g’a: g’a hpeh[ ve yo;.

Mi; gui; hk’o{ da[ ve ha leh; ve bon hkaw: kan?

A; sho-e; hta: te leh chi beu[ ve aw; yan: hk’a ga;, Na/ za/ reh{ aw; mo/ hk’aw lo a ye: ui/ ve kan? leh; “ Ha leh; ve bon hkaw: ma/ ve leh cu: yi/ ma/ yi/ hpaw: lo kan? te ve yo;.” Mi: se; na/ ri; leh ceu: cao/ Sa/ la[ leh ha leh; ve bon hkaw: kan? te pa/ te: hpa/ pawn: da[ leh kan? te ve pa taw, Na/ za/ reh{ aw; mo/ ui/ la mvuh la ve yo;.

15  

Hi rehm F. Reyno leh; chaw li: va: li: hta[ ma: feu; leh Na/ za/ reh{ aw; mo/ ve kan? hta[ ta/ kaw; leh mi; gui; hk’o{ ha leh; ve bon hkaw: ma/ ve aw; mo/ ve daw: hk’a: ui/ la mvuh la tu; te ve yo;. Mi; gui; hk’o{ o kan baw ri{ han? ve pra[ htan te cheh: ve aw; yan: aw: pun te: pun aw; hk’aw lo ha leh; ve bon hkaw: kan? leh aw; ka; aw; nu ve kan? te: hpa/ leh a ye: ui; kan? teh[ shaw/ ta? ve yo;.1915 hk’aw[ hta: ta/ leh mi; gui; hk’o{ Na/ za/ reh{ Mi: se; ve kan? aw; mo/ leh; cu; yi/ ca ve hpaw: lo leh ceu: cao; ve Mi: se; hta[ gat u; aw; pon hpu shi shaw kui; ve yo;.

Aw; hkui? pui/ te: co-e hta: ve Na/ za/ reh{ aw; mo/ hk’aw lo cheh: ve chaw leh; ha[ k’a? pui? ve nyi ma caw; leh G’ui; sha ve aw; bon aw; lawn sha? hki{ hkan/ ve aw; hk’o{ ka{ India mvuh: mi; hk’aw lo meu[ lon? ka{ lon? hpeh[ la hta: g’a ga pi: ve yo;. Leh ya: cu; shi ya: cheh: kui; yeh; leh la[ k’aw; ma: to{ leh ya: hu ta vey a: mi; cheh: kui; yeh; hta[ te ve yo;. Aw; hk’o{ ka[ aw; ye[ ca{ pui? ve aw; ceu; hta[ ca: ve chaw leh cheh: kui; ma: caw; ve chaw te: hpa; hta[ ga pi: leh kan? te ve yo;. 1920 hk’aw[ hta: mvuh: mi; hpaw: hta[ ca? da[ leh ceu: cao; a ye: yu; leh kan? te ve leh; chaw na/ hta[ ha[ sha? ve kan? hpeh[ ve yo;. Chi hta[ pa taw Heh{ pa/ mvuh: mi; leh Sa[ vas i{ lehn mvuh: mi; hk’aw lo Na{ tsuh: yeh; teh ve yo;. Aw; hk’aw[ naw? Na/ za/ reh{ aw; mo/ hk’aw lo ve Sa/ la[ g’o/ hui leh; India mvuh: mi; leh Pa po-a Ni-ew ki[ ni mvuh: mi; hk’aw lo na ve chaw te: hpa/ hta[ ha[ sha? leh Sa/ la[ g’o/ te: hpa/ hta[ cu: yi/ pi: ve aw; hk’o{ ka[ ha/ ya: g’aw: ya: aw; pon Hkri ni[ te: hpa/ hta[ ga pi: ve yo;.

Hki/ tu[ a na/ hta[ ha[ sha? tu; na{ tsuh: yeh; htaw: caw; la ve yo;. 1980 hk’aw[ hta: aw; yan: aw; hk’aw lo, Ha k’a? pui? ve Na/ za/ reh{ kan? aw; mo/ leh;, mvuh: mi; hpaw: hta[ ca? da[ leh aw; ka; aw; nu ve kan? hta[ htaw: chi beu[ hk’a ga te tu; aw; pon aw; yan: hta[ hpaw pi: ve yo;. Ya: eh? hta[ cu: yi/ pi: ve hpaw: lo, tu[ ve hkan/ ve hta[ g’a hkan/ ve chaw hta[ ga pi: ve, E[ a na/ aw; lawn ma/ pi: ve , ya: cu/ shi ya: hta ga pi: ve leh ca: tu; daw; tu; ga pi: ve yo;.

Na/ za/ reh{ Hkri[ aw; mo/ aw; hk’aw lo, Sundayschool hen: ve leh li[ hpu hen: ve leh; Hkri[ aw; mo/ ve a sha[ hpeh[ leh Ye/ su{ hkri[ hta[ shu/da[ ve chaw hpeh[ la tu; aw; pon htaw: g’a ga la: ma: ja: ve yo;. Hkri[ aw; mo/ leh; cu: yi/ ma/ ye/ hen: kui li[ hen: cawn: yeh; teh ve te: yan:, cu: yi/ ma/ yi/ hen: ve leh li[ shi/ la tu; ve hta[ aw; hkui? pui/ a ye: yu; leh ga pi: ve yo;.

16  

Na/ za/ reh{ hkri[ aw; mo/ hta[ ta/ kaw/ pa leh;, ceu: cao; Sa/ la[, Bon ma/ pa/ leh ceu: cao; hk’aw lo kan? te pa/ te: hpa/ caw; la tu; aw; pon, cu: yi/ hen: ve leh; a ye: ui; ja: ve hta[ yon/ ve pa taw, cu: yi/ aw; htai[ mvuh ve hta[ g’a hen: tu; aw; pon co: ca: leh kan? te ve yo;. Mi; gui; hk’o{ cu: yi/ ma/ yi/ hpaw: lo ve ka ma ka lon? htaw:, aw; htai[ mvuh ve li[ hen: kui; ma: k’o{, A{ fi{ ri{ ka, Bra si-o, Hkeh na da, Hka ri{ bi-an, Ka-o ri?, leh Amar i{ ka[ mvuh: mi; hk’aw lo caw; ve hkaw? ri{ cawn: yeh; aw; pon hta{ hkan/ ta/ ve yo;. Chi aw; hk’o{ ka[ li[ hpu cawn: yeh; aw; pon ma: k’o{ Sa/ la[ g’o/ ma/ te tu; hen: kui; cawn: yeh; aw; pon ma: k’o{ htaw{ hkan/ ta/ ve yo;.

Na/ za/ reh{ Hkri[ aw; mo/ leh; ui/ la mvuh la leh mi; gui; hk’o{ yon/ ve chaw te: hpa; yon; g’a ve ceu: cao; lon? hpeh[ la ve yo;. Ves{ li-an: ve aw; li: aw; hk’a: aw; hk’: suh Na/ za/ reh{ ceu: cao; leh;, a shu yaw; aw; to leh; Hkri[ ya: hpeh[ ve hta[ na g’a leh da[ ve keh; ve chaw hpeh[ ve hta[ na g’a ve aw; hk’aw lo co: ca: leh kan? te ve yo;. Chi hta[ pa taw ha leh; ve bon hkaw: kan? te tu; aw; pon taw: hkaw: chi hk’e caw; ve yo;. “ Te: chaw ceu; le le Hkri[ hta[ shu da[ ve aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu; g’a te ve yo;.”

1. Journal of the Twentieth General Assembly, Church of the Nazarene, (1980): 232. Franklin 

Cook, The International Dimension (1984): 49. 

17  

Na/ za/ reh{ ceu: cao; ve kan? leh;

Te: chaw ceu; le le

Hkri[ hta[ shu/ da[ ve

Aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu;

G’a te ve yo;.  

 

 

 

 

 

 

    

18  

Nga; hui te cheh: ve da[ ve aw; ceu;. Nga; leh; “ ceu: cao; ya: yo;.”

Mi; gui; hk’o{ ceu: cao; ve aw; mo/ ya: aw; hk’aw lo, aw; teh; aw; na yon/ ve chaw hui geh te: geh Hkri[ leh; G’ui; sha[ hpeh[ ve hta[ ma/ vey yo;. Leh sheh{ g’a: ta: to ti? ve hta[ yon/ ve yo;. Ves{ li-an: ve yon/ hk’a: , da[ ve keh; ve aw; lawn hta[ nga; hui chi: mvuh ve yo;. Leh yon/ hk’a: chi ve leh; li[ hpu hta[ haw/ da[ ve yon/ ve hta[ na g’a tu; aw; hk’a: hpeh[ ve yo;.

Hkri[ leh; G’ui; sha hpeh[ ve hta[ ma/ ve aw; hk’aw lo, yon/ ve chaw te: hpa/ geh, nga; hui leh; te: suh/ te: sha/ ti? hpeh[ ve yo;. Nga; hui yon/ ve leh;, G’ui; sha ha[ pehn: ve hta[ pa taw ven: ba{ hpeh: la: ve aw; hk’o{ ka[ G’ui; shah ta[ caw: da[ hui da[ ve aw suh? k’aw[ caw; la ve yo;. G’ui; sha hta[ caw: da[ ve hk’a shu/, aw; ka; aw; nu chaw hui hta[ htaw: caw: da[ tu; g’a te ve hta[ nga; hui yon/ ve yo;. G’ui; sha nga; hui hta[ ha[ ve hk’a shu/, nga; hui htaw: te: g’a: leh te: g’a: g’a ha[ da[ ve yo;. Leh G’ui; sha nga; hui hta[ ven: ba{ hpeh: la ve hk’a shu/ nga; hui htaw: te: g’a: leh te: g’a: ven: ba{ g’a hpeh: da[ ve yo;. Ngaa; hui ve a sha[ Hkri[ ve aw; ho[ aw; han hta[ g’a hpeu[ maw pi: ve hta[ yon/ ve yo;. Te: ka; le le ve Hkri[ ya: geh nga; hui pawn: da[ leh Ra/ za/ va/ hk’aw lo caw ve sheh{ g’a: te: to ti? ve yon/ hk’a: hta[ nga; hui htaw{ hkan/ ve leh, yon/ ve hta[ ca? da[ leh aw; shin? aw; ka hpeh[ ve Ves{ li-an: ve aw; hk’a:, da[ ve keh; ve aw; lawn hta[ nga; hui chi: mvuh ve yo;. Li[ hpu leh; aw; hkui? pui/ leh aw; teh; aw; na hpeh[ ve hta[ nga; hui yon/ ve yo;.

Aw; la[ g’aw: te: hpa/ k’o{ ta? ve hk’a shu/, Ye/ su{ Hkri[ leh; te: g’a: ti? da[ keh; sheh/ hpa: hpeh[ leh ceu: cao; te: hpa/ ve G’ui; sha hpeh[ ve yo;. G’ui; sha leh; Ye/ su{ Hkri[ hta[ cu: leh mi; gui; ya: te: hpa/ hta[ ven: ba{ hpeh: la: leh G’ui; shah ta[ k’aw[ caw: da[ tcuh la: ve yo;. Leh da[ keh; ve Aw; ha hpu sheh k’ai ve aw; hk’a: suh G’ui; sha hta[ yon/ ve chaw leh; G’ui; sha ve chaw ceu; hpeh[ ve yo;. Nga; hui leh G’ui; sha ven: ba{ hpeh:

Ye/ su{ Hkri[ leh; G’ui; sha hpeh[ ve hta[ nga; hui ma/ leh G’ui; sha ve chaw ceu; hk’a peu-e; yaw: hta[ chi: ui/ chi: mvuh ve yo;. 

19  

Da[ ve keh; ve Aw; ha hpu leh; G’ui; sha ve aw; ho[ aw; ha hta[ k’aw[ gu te la: leh nga; hui aw; hk’aw lo Hkri[ ve aw; ho[ aw; han k’aw[ caw; la tu; te la: ve yo;. Yon/ ve chaw hui aw; hk’aw lo da[ keh; ve leh Hkri[ hta[ shu/ da[ ve a sha[ hpeh[ ve hta[ k’o{ ga: ve yo;.

la: ve hta[ g’a peu; leh G’ui; sha hta[ k’aw[ caw: da[ hui da[ ve yo;. Chi hk’e te hta: heh[-e[, nga; hui leh; ceu: cao; ya: leh Hkri[ ve aw; ho[ aw; han hpeh[ la ve yo;. Leh aw; ho[ aw; han o: v eve geh te: suh/ te: sha/ ti? hpeh[ ve hta[ g’a hpeu[ maw ve yo;. Hkri[ ve aw; ho[ aw; han hpeh[ ve aw; hk’aw lo “ nga; hui G’ui; sha te: g’a: ti? caw; ve , yon/ vet e: ceu; ti?, ba{ ti{ sa; te: ceu; ti? caw; ve yo;.” Hkri[ ve ceu: cao; te: suh/ te: sha/ ti? hpeh[ ve hta[ nga; hui htaw{ hkan/ ve, leh te: suh/ te: sha/ ti? hpeh[ ve chi hta[ ha[ sha? ta/ ve yo;. (Ef. 4.5,3)

Nga; hui leh; “ Da[ keh; ve chaw”

Da[ keh; ve G’ui; sha leh;, nga; hui da[ keh; ve chaw hpeh[ tu; ku; la: ve yo;. Nga; hui aw; bon nyi: paw{ te: paw{ ve hta[ g’a tu;, da[ ve keh;

ve Aw; ha hpu nga; hui hta[ g’a[ ca ve hta[ nga; hui yon/ ve yo;. Taw: hkaw: chi ve tcuh? kui; leh; “ Aw; teh; aw; na da[ keh; tu; tsuh: hpu la: ve” leh “da[ keh; ve Aw; ha hpu hk’aw ba{ ti{ sa; hkan/ ve” chi ve leh; ven: ba{ hk’a peue; hta[ tsuh: hpu la: ve, Nga; hui ve a sha[ aw; hk’aw lo G’ui; sha ve aw; ho[ aw; han k’aw[ caw; la tcuh ve, nyi ma aw; taw; hk’a ga;, aw; g’a: aw; sha? hk’a peu-e; G’ui; shah ta[ ha[ g’a tu; aw; g’a: pi: la: ve, leh a shu yaw: aw; to hta[ ha[ ve hk’e aw; pa: aw;

kui; cheh: ve chaw hta[ ha[ ve, aw; hk’o{ ka[ nga; hui ve a sha[ aw; hk’aw lo Hkri[ ve aw; ho[ aw; han caw; tu; k’aw[ te la: ve hta[ k’o{ ve yo;. Yon/ ve chaw te: hpa/ ve a sha[ aw; hk’aw lo da[ keh; ve k’o{ ve leh; Hkri[ hta[ shu/ da[ ve a sha[ hta[ k’o{ ga: ve yo;.

Li[ hpu aw; hk’aw lo nga; hui hta[ ku; yu; la: ve leh; G’ui; sha ve aw; bon hta[ pa taw G’ui; sha hta[ bon law; o? k’o/ pui tu; sheh yu; la: ve leh nga; hui; ve nyi ma hk’a peu-e;, daw: hk’a: hk’a peu-e; G’ui; sha hta[ ha[ tu;, aw; hk’o[ ka[ nga; hui aw; to hta[ ha[ ve hk’e aw; pa: aw; kui;

20  

cheh: ve chaw hta[ ha[ pui? tu; sheh yu; la: ve yo;. “ Da[ la keh; la tu; tsuh: hpu tsuh: keh; la: ve” hta[ nga; hui yon/ ve pa taw chi te: hkui hk’a ga; nga; hui ve aw; to G’ui; sha hta[ chi: a[ leh tan: pi: ve yo;. Chi ve leh; Hkri[ ya: a sha[ te[ kui; aw; hk’aw lo nyi: paw{ te: paw{ hpeh[ la jaw ve aw ceu; hpeh[ ve yo;. Da[ ve keh; ve Aw; ha hpu leh; nga; hui ven: ba{ daw: hpfuh{ tu; te la: cheh: ve hta[ nga; hui yon/ ve yo;. Leh G’ui; sha ha[ ve chaw ceu; hpeh[ tu;, G’ui; sha ve aw; bon hta[ pa taw, nga; hui a sha[ te kui; te: nyi peu; te: nyi pe; la: pa la: ve aw; hk’aw lo aw; g’a: aw; sha? pi: la: ve yo;. Chaw li: va: li: aw; hk’aw lo da[ keh; ve chaw hpeh[ leh ha[ k’a? pui? ve leh hte: caw: ve caw; tu; ga la: ve yo;. Da[ keh; ve Aw; ha hpu leh; G’ui; sha ve aw; ho[ aw; han k’aw[ caw; la pi: leh Hkri[ ve aw; ho[ aw; han nga; hui aw; hk’aw lo caw; la tu; te la: ve yo;. Yon/ ve chaw hui da[ keh; ve leh; Hkri[ hta[ shu/ ve a sha[ te[ ve hta[ k’o{ ve yo;. Mvuh: hpan/ mi; hpan/ sheh/ hpa: Aw; pa G’ui; sha te: g’a: hta[ nga; hui yon/ ve yo;. Ma: caw; she; ve aw; ceu; hta[ G’ui; sha ku; leh caw; la tcuh ve. Te: paw{ hta: nga; hui ma: te[ cheh: ya[ hk’a: G’ui; sha ku; leh te[ cheh: tcuh la: ve, G’ui; sha yaw: aw; pon nga; hui hta[ hpan/ leh yaw: ve aw; ho[ aw; han hk’a shu/ gu shaw/ la: ve aw; hk’o{ ka[ G’ui; sha ve aw; ho[ aw; han hta[ hpeu[ maw pi: tu; nga; hui hta[ kan? pi: ta? la: ve yo;. “ Nga; leh; naw; ve G’ui; sha hpeh[ ve yo;. Nga; da[ keh; ve hk’e, naw; hui htaw: a shu yaw: aw; to hta[ da[ keh; pi:-o{.”( 0? k’o/ pui ve 11.44)

Nga; leh; “G’ui; sha ve chaw yo;.”

Hkri[ ku; yu; ve hta[ pa taw nga; leh; “ taw{ k’ai ve chaw” hpeh[ ve yo;. Leh Hkri[, G’ui; sha hpeh[ ve aw; lawn sha? hki{ hkan/ tu; aw; pon da[ ve keh; ve Aw; ha hpu hta[ g’a ve hta[ pa taw mvuh: leh mi; leh hk’a ga; k’ai ve yo;. Leh G’ui; sha geh te: geh ceu; cao; hta[ ta/ kaw; leh G’ui; sha ve mvuh: mi; ui/ la mvuh la tu; te ve yo;.(Mt.28.19-20, 2kaw: 6.1)

A. Bon law; o? k’o/ pui ve kan?

Mi; gui; hk’o{ lo ceu: cao; ve kan? leh;, bon law; o? k’o/ pui ve hta[ aw; hkui? pui/ g’a ta/ ve yo;. G’ui; sha ve chaw ceu; hpeh[ ve tcuh? kui; hta[ nga; hui;hk’a; taw; leh{-eh; shi/ ta/ ve yo;. K’a mui; hkaw: k’a leh G’ui; sha hta[ chi: mvuh tu; aw; pon, G’ui; sha meh{ g’u: suh/ te geh ca hpaw; la hta:, bon law; o? k’o/ pui kui; hk’aw lo li[ hpu g’aw leh na ve, hpu ta: tan: ve, bon law; ve, bon ma/ hkaw: na ve, ba{ ti{ sa; hkan/ ve leh paw-

21  

eh: cao; ca: ve hta[ te ve leh;, ceu: cao; hta[ cu: leh mi; gui; hk’o{ G’ui; sha ve kan? hta[ te peu; ve hta[ yon/ ve aw; hk’aw lo, nga; hui ve kan? leh; ceu: cao; ya: aw; suh? hta[ ka[ g’a ha[ yu; ve hta[ na g’a la ve yo;. Leh G’ui; shah ta[ bon law; o? k’o/ pui tu; ceu: cao; aw; suh? ta/ kaw/ ve hta[ htaw: na g’a la ve yo;. Bon law; o? k’o/ pui ve leh;, Nga; hui; G’ui; shah ta[ ha[ ve aw; lawn hpeu[ ma/ ve te: ceu; hpeh[ vey o;. Chi ve leh; G’ui; shah ta[ ta/ ui/ leh chi; ui/ chi: mvuh ve hta[ aw; hkui? pui/ teh leh te ve aw; ceu; hpeh[ ve yo;. Aw; lawn k’o G’ui; sha yaw: ha[ pehn: ha[ k’a? ve aw; hk’aw lo nga; hui hta[ htai/ hk’aw[ la: ta/ ve pa taw yo;. Nga; hui bon law; o? k’o/ pui kui; aw; hkui/ pui; te: ka; leh;, G’ui; sha ve chaw ceu; cheh: ta/ kui; nga; hui ve ceu; cao; hpeh[ ve yo;. Bon law; o? k’o/ pui ve leh, a shu yaw: aw; to a ye: ui/ ve hta[ pa taw t eve ma: he{, ya[ hk’a: nyi neh; leh; ta; leh, a shu yaw; aw; to G’ui; sha hta[ chi: a[ pi: ve te: ceu; hpeh[ vey o;. bon law; o? k’o/ pui ve leh;, ceu: cao; ya: te: hpa/ G’ui; shah ta[ ha[ leh nay u; ve aw; hk’aw lo G’ui; sha ve kan? hta[ te ve te: ceu; hpeh[ ve yo;.

B. Ha[ ve aw; hk’aw te ve kan? leh ha leh; ve bon hkaw: ma/ ve.

Nga; hui leh; G’ui; sha hta[ chi: a[ pi: peu; ve chaw hpeh[ ve hta[ pa taw, meh? K’ai ta/ ve chaw hui hta[ G’ui; sha ha[ pehn: ve hpeu[ ma/ pi; leh ha/ ya: g’aw: ya: hui leh shu faw{ meh; ve hta[ g’a hkan/ ve chaw; hui hta[ G’ui; sha aw; hk’aw lo caw; ve ha k’a? pui? ve aw; ceu; yaw: hui hta[ pi: ve yo;. “Ui/ ve aw; li: taw: hkaw: Mt. 22. 36-40” leh G’ui; sha taw: pi: leh te tcuh ta/ ve “ Mt. 28. 18-20” Ha leh; ve bon hkaw: ma/ ve leh;, mvuh: mi; ya: hui hte: ve caw: ve hta[ g’a ga nyi ha[ sha? pi: ve leh faw{ meh; ve hta[ g’a hkan/ cheh: ve chaw hui aw; pa: lo cheh: leh g’a ga pi: ve , G’ui; sha hpan/ ta/ ve aw; ceu; hta[ nyi ha[ sha? ve, leh G’ui; sha ve aw; meh hta[ ta/ ui/ leh chi: mvuh cheh: ve chaw hui geh te: geh kan? te cheh: ve yo;.

Ceu; cao; te: hpa/ leh;, mi; gui; hk’o{ ha leh; ve bon hkaw: kan? te ve hta[ cu: ve aw; hk’aw lo G’ui; sha ve ha[ pehn: ve hta[ hpeu[ ma/ pi: cheh: ve yo;. Li[ hpu leh; Ye/ su{ hkri[ hta[ pa taw, mi; gui; ya; hui G’ui; sha hta[ k’aw[ caw: da[ hui da[ la ve aw; lawn hpeh[ ve yo;. ( 2 kaw: 5. 16-21) Ceu: cao; te: hpa/ leh; ha[ ve aw; hk’aw lo G’ui; sha geh te: geh kan? te leh ha

Bon law; o? k’o/ pui ve leh;, nga; hui G’ui; sha

hta[ ha[ ve aw; ceu; hta[ te taw{ la ve aw; he{

hpeh[ ve yo;. 

22  

leh; ve bon hkaw: ma/ ve aw; hhk’aw lo G’ui; shah ta[ k’aw[ caw: da[ haw; da[ tu; aw; pon mi; gui; chi hk’o{ cheh: ta/ ve yo;.

C. Aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu; te ve kan?.

Nga; hui Ye/ su{ hkri[ ve aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu; aw; pon leh aw; ka; aw; nu ve chaw te: hpa/ htaw: Ye/ su{ hkri[ ve aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu;

nga; hui ve aw; to tan: pi: ve yo;. Chi hta[ pa taw yon/ ve chaw te: hpa/ Hkri[ ya: ve yon/ hk’a: leh yon/ cheh: ve aw;

lawn hta[ na g’a leh ui/ la mvuh la tu; aw; Sundayschool hen: ve , Li[ hpu hen: ve leh aw; mo/ eh? peh/ leh bon law; leh li[ hpu hen: ve hta[ te ve yo;. G’ui; sha hta[ leh aw; chaw: aw; pa{ hta[ hk’a; hta{ ka[ ca? da[ k’aw da[ cheh: tu; aw; pon aw; ceu; chi ve te: hpa/ hta[ te cheh: ve yo;. Aw; la[ g’aw: hpeh[ ve chaw te: g’a: leh;, G’ui; sha ve hkaw: hta[ na yu; leh yon/ hk’a: hta[ ha[ yu; g’a peu; ve chaw

hpeh[ ve hta[ nga; hui na g’a ve yo;. Da[ ve keh; ve aw; hk’aw lo a sha[ te[ k’ai g’a tu;, te: g’a: leh te: g’a: ga da[ ve aw; ceu; g’a caw; ve hta[ nga; hui; yon/ ve yo;. “John Wesley” k’o{ ve “ Nga; hui te: g’a: leh te: g’a: ga da[ tu; G’ui; sha teh ta/ ve yo;.”

Aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu; te ve leh; Hkri[ ya: a sha[ te[ hk’a: hpeh[ ve yo;. Aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu; te ve leh; mi; gui; chi hk’o{ lo G’ui; sha a lo/ caw: ve aw; hk’aw lo a sha[ te[ hk’a: hta[ hen: shi/ tu; aw; ceu; hpeh[ ve yo;. G’ui; sha ve taw: hkaw: hta[ na yu; leh a sha[ te[ ve aw; lawn hta[ nga; hui hen: shi/ peu; hk’aw[ naw?, yon/ ve aw; hk’a: suh g’a[ te leh te: g’a: hta[ te: g’a: ga da[ ve hta[ pa taw, a sha[ te[ kui; aw; hk’aw lo aw; teh; aw; na ve ha leh; tu; hta[ na g’a la ve yo;. Aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu; te ve leh;, chaw ya: te: hpa/ aw; li: aw; hk’a: aw; haw? lo cheh: tu; aw; pon ceh te ve ma: he{. Ya[ hk’a:, nga; hui; Hkri[ aw; hk’aw lo ui/ la mvuh la tu;, da[ ve keh; ve Aw; ha hpu nga; hui hta[ aw; meu-e: aw; meu-e: sheh yu; la: cheh: ve aw; hk’a: hpeh[ ve yo;. Aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu; te ve hta[ pa taw naw; hui aw; hk’aw lo Hkri[ ya: ve aw; ho[ aw; han caw; la ve yo;. Aw; la[

Hkri[ ya: aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu; te ve leh;, nga; hui Ye/ su{ Hkri[ aw; hk’aw lo co ha hpaw: lo chaw maw: hpeh[ la tu; aw; pon da[ ve keh; ve Aw; ha hpu nga; hui hta[ aw; meu-e: aw; meu-e: sheh k’ai la: ve yo;.

23  

g’aw: hpeh[ la tu; te ve daw: law kui; leh; “ Ye/ su{ hkri[ hta[ shu/ da[ ve chaw hpeh[ la tu; pe/ ve pa ve hta[ nga; hui g’a tu; ve yo;. 2 kaw: 3. 18”

D. Aw; htai[ mvuh ve cu: yi/ hen: hpaw lo ve kan?.

Hkri[ ya:, ya: mi;: haw? hk’a{ te: hpa/ aw; htai/ mvuh ve cu; yi/ hta[ g’a hen: leh a sha[ leh hta: hk’a ga; G’ui; sha ve kan? hta[ te g’a tu; pon nga; hui a sha[ tan: leh te ve yo;. Ra/ za/ wan/ hen: kui; cawn: yeh;, Hkaw? li{ cawn: yeh; aw; hk’aw lo hen: pa/ te te: g’a: le le cu: yi/ hk’a deh[ hen: g’a leh Hkri[ ya: a sha[ te[ kui; aw; hk’aw lo ui/ la mvuh la ve chaw hpeh[ la ve aw; hk’o{, mi; gui; chi hk’o{ lo leh G’ui; sha ve ceu: cao; aw; hk’aw lo kan? te sheh/ hpa: caw; la tu; aw; pon nga; hui co: ca: cheh: ve yo;.Na/ za/ reh{ ceu: cao; aw; hk’aw lo a ye: ui/ ja: ve kan? leh;, Hkri[ ya: te: hpa/ a;w htai[ mvuh ve cu; yi/ hta[ g’a hen: tu; aw; pony o;. Na/ za/ reh{ ceu: cao; aw; mo/ aw; hkui? pui/ ta/ kaw; hta: daw: law kui; teh ta/ ve leh; Hkri[ ya: te: hpa/ aw; htai[ mvuh ve cu: yi/ hta[ g’a hen: tu; aw; pon hpeh[ ve yo;. Chi hk’e te ve leh; G’ui; sha ve chaw ceu; sheh k’ai sheh/ hpa: hpeh[ la leh Vesley ve yon/ hk’a: da[ ve keh; ve aw; lawn ma/ k’ai tu; aw; pon co: ca: leh te ta/ ve hta[ pa taw Ra/ za/ van/ aw; lawn hen: kui; caw: yeh;, li[ hpu cawn: yeh; leh hkaw? le{ cawn: yeh; mi; gui; chi hk’o{ lo caw; la ve yo;.

   

24  

La;-o[. G’ui; sha hta[ nga; hui chi: mvuh-a veu;.

Nga; hui hta[ ha[ sha? la: sheh/ hpa: G’ui; sha hta[ ha leh; ha k’a chi: mvuh-a veu;

Ye/ su{ hkri[ G’ui; sha hpeh[ ve hta[ chi: mvuh-a veu;.    

25  

Nga; hui ve kan?

Na/ za/ reh{ ceu: cao; ve kan? leh;mi; gui; chaw ya: te: hpa/ Ye/ su{ hkri[ hta[ shu/ da[ ve aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu; te ve yo;.

Nga; hui; leh; G’ui; sha ve ceu: cao; hpeh[ ve ( Mt. 28. 19-20) yon/ ve aw; mo/ aw; hk’aw lo cheh: ve chaw te: g’a: hpeh[ ve hta[ pa taw, te: ka; le le lo k’ai leh Ye/ su{ hkri[ ve aw; lawn k’a-o; ma/ leh Li[ hpu hk’aw lo caw; ve da[ ve keh ve aw; lawn k’a-o; ma/ tu; ve aw; vui; kan? hta[ g’a ta/ ve yo;. ( Hkri[ hta[ shu/ da[ tu; a sha[ te: hk’a:)

Na/ za/ reh{ ceu: cao; leh;, Ye/ su{ hkri[ hta[ yon/ leh a shu yaw: ve a sha[ hta[ u? peun/ leh Hkri[ G’ui; sha hpeh[ ve hta[ hk’a yon/ ve chaw hk’a peu-e; hta[ yu; ca? da[ pawn: da[ pi: leh Hkri[ ya: aw; mo/ hpaw; da[ kui; lo aw; g’a: pi: leh yon/ ve aw; g’a: ui/ la tu; aw; pon bon law; o? k’o/ pui ve, bon ma/ ve , li[ hpu ma/ ve leh te: g’a: hta[ te: g’a: aw; ce; te da[ tu; ma/ leh te cheh: ve yo;. Chaw te: g’a: le le hta[ Hkri[ ha[ pehn: ve hpeu[ ma/ pi: tu; aw; pon , Hkri[ hta[ shu/ da[ ve chaw hpeh[ tu; a shu yaw: ve a sha[ hta[ tan: pi: ve yo;. Ceu: cao; ve daw: law kui; aw; hkui? pui/ leh; G’ui; shah ta[ chi: mvuh ve hta[ te cheh: ve aw; yan: aw; hk’aw lo, mi; gui; ya: G’ui; shah ta[ k’aw[ caw: da[ la tu;, G’ui; sha ve kan? te kui; aw; hk’aw lo nga; hui ka[ g’a te tu; , G’ui; sha nga; hui hta[ htaw: ku; yu; la: ta/ ve yo;.

A ye: ui/ ja: ve kan? hk’a: leh;, nga; hui; ve Ra/ za/ van/ aw; hk’aw lo caw; ta/ ve kan? hk’a: hpeh[ ve yo;. O: ve leh; ha leh; ve bon hkaw: ma/ ve, da[ la keh; la tu; te ve, aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu; te ve, ha k’a? pi: ve

26  

kan? te ve yo;. Da[ keh; ve nyi ma shi/ leh; Hkri[ hta[ shu/ da[ ve a sha[ hpeh[ ve yo;.

Na/ za/ reh{ aw; mo/ leh;, yeh; aw; hk’aw lo ma: k’o{, kan? te kui; aw; hk’aw lo, hk’a{ hk’aw lo, ven: hk’aw lo leh mvuh: mi; hk’aw lo k’ai leh kan? te cheh: ve yo;. Chi te: hkui nga; hui leh; te: mvuh: mi; le le lo la; ta/ ve Mi: se; na; ri; caw; ta/ ve yo;.

G’ui; sha leh; chaw ya: hta[ ku; yu; leh, da[ keh; ve Aw; ha hpu hta[ cu: leh ui/ ja: ve kan? hta[ te taw{ la tcuh ve yo;.

27  

Na/ za/ reh{ ve aw; ho[ aw; han. 2013 hk’aw[ hta:, mi; gui; hk’o{ jeh; da[ lon? te kui; aw; hk’aw lo o kan baw ri{ han? ve pra[ htan lon? leh k. m. k lon? leh;, Na/ za/ reh{ ve aw; ho[ aw; han 7 ceu; caw; ve hta[ hto je ve yo;. O: ve leh;

1. Tcuh? kui; caw; ve bon law; o? k’o/ pui ve. 2. G’ui; law sha law ca? da[ ve aw; ceu;. 3. Nyi ma pfuh: ve aw; hk’aw lo aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu; te ve. 4. Co: ca: ve aw; hk’aw lo aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu; te ve. 5. Ceu: cao; ui/ la mvuh la tu; te ve. 6. Pe/ ve pa ve hpaw: lo sheh k’ai pa/ hpeh[ ve. 7. Ha k’a? pui? ve .

Aw; lawn chi ve te: hpa; leh; nga; hui yon/ cheh: ve aw; lawn hta[ hpeu[ ma/ la: leh Na/ za/ reh{ ceu: cao; ve aw; ho[ aw; han hta[ hpeu[ maw la: cheh: ve aw; lawn hpeh[ ve yo;. Ceu: cao; hta[ sheh k’ai sheh/ hpa: leh, Na/ za/ reh{ aw; mo/ ya: te: g’a: le le aw; lawn chi ve te: hpa/ leh, aw; ho[ aw; han chi ve te: hpa/ a ye: ui/ ve aw; lawn teh[ shaw/ leh te taw{ la g’a tu; nga; hui aw; g’a: pi: cheh: ve yo;.

28  

1. Tcuh? kui; caw; ve bon law; o? k’o/ pui; ve.

Bon law; o? k’o/ pui tu; ku; ve. La;- o[. G’ui; sha hta[ nga; hui chi; mvuh-a veu;. Nga; hui hta[ ha[ sha? la: sheh/ hpa: G’ui; sha hta[ ha leh; ha k’a chi: mvuh pi:-a veu;. Yaw: ve bon hta[ chi: mvuh ve aw; hk’aw lo, Yaw: meh{ g’u: suh/ lo[-e leh, Yaw: hta[ ha leh; ha k’a chi: mvuh pi:-a veu;. Aw; lawn k’o G’ui; sha leh;, kan: pa{ ui/ ve Jaw: maw: hpeh[ leh, g’ui; sha hk’a peu;-e aw; hk’o{ kan: pa{ ui/ ve G’ui; sha hpeh[ ve yo;. Yaw: leh;, mi; gui; hk’a peu-e; ve hta[ u? peun/ cheh: ve yo;. Na? ja: ve ha? k’o/ te: hpa/ leh mvuh ja: ve hkaw pui te: hpa/ hta[, u? peun/ cheh: ve yo;. Yaw: te hpan/ ta/ ve la: tsuh: g’ui; leh, mi; gui; hta[ htaw: u? peun/ cheh: ve yo;. La;-o[. nga; hui; bo{ ta/ leh yaw: hta[ o? k’o/ pui-a veu;. Nga; hui hta[ te hpan/ sheh/ hpa: G’ui; sha meh{ g’u: suh/ hkui tcuh? teh-a veu;. Yaw: leh;, nga; hui ve G’ui; sha hpeh[ ve yo;. Nga; hui leh;, Yaw: ha[ sha? la: cheh: ve chaw hpeh[ leh, (Chi:95.1-7)

G’ui; shah ta[ bon law; o? k’o/ pui ve leh;, G’ui; sha leh nga; hui ve pon; kui;, nga; hui ve ha? hpaw: hpeh[ ve, ui/ ja: mvuh ja: ve G’ui; sha , g’ui; sha hk’a peu-e; hk’o{ ui/ ja: ve Jaw: maw: , sha hpa[ la; hta{ hta[ hpan/ sheh/ hpa: leh yaw; eh? hta[ ha[ sha? sheh/ hpa: G’ui; sha ve chaw ceu; hta[ nyi ha sha? cheh: ve G’ui; sha hpeh[ ve hta[ nga; hui yon/ leh ha[ yu; ve yo;.

A. Ye/ su{ hkri[ ve aw; la[ g’aw: leh;, Hkri[ aw; hk’aw lo a sha[ te[ leh, Hkri[ hta[ ca? da[ ve aw; hk’aw lo aw; ce; te ve yo;.

Ye/ su{ hkri[ leh;, Yaw: ve aw; la[ g’aw: te: hpa/ hta[ k’ai tcuh leh mi; gui; hk’o{ ha leh; ve bon haw: kan? te tcuh ve yo;. (Mt. 10)

Aw; hk’aw[ naw? G’ui; sha yaw: hui hta[ k’aw[ k’o{ pi: ve, naw; hui aw; hk’aw lo da[ ve keh; ve Aw; ha hpu cheh: leh te bi: la: tu; g’a ha[ yu; ve yo;. Yaw: hui leh; mvuh: hpe te: htai[ lo law cheh leh, Ye/ su{ hkri[ ka ti[ te ta/ ve hk’e da[ ve keh; ve Aw; ha hpu ya[ la ve yo;.

Hkri[ ve taw: hkaw: chi mi; gui; hk’o{ lo hpeh[ bi: la tu;, aw; hkui? pui/ te: co-e hta: ve ceu: cao; leh; aw; teh; aw; na kan? ta/ te ve yo;. Tcuh? kui; caw ve bon law; o? k’o/ pui ve hta[ An/ ti{ aw; ven: hk’aw ta/ te ve yo;. ( Tcuh. 13. 1- 4)

29  

Aw; la[ g’aw: te: hpa/ mi; gui; hk’o{ lo kan? ta/ te hta:, yaw: hui leh; G’ui; sha ve aw; tan te sheh/ hpa: hpeh[ la ve yo;.

Yaw: hui leh; G’ui; sha hta[ k’aw[ caw: da[ haw/ da[ ve kawn? hta[ te ve yo;. ( 2 Kaw:. 5. 11 – 21 )

Paw: lu[ k’o{ ve “ Hk’e te leh, nga; hui Hkri[ ve aw tan te sheh/ hpa: hpeh[ ve yo;. G’ui; sha nga; hui hta[ cu: leh naw; hui hta[ ku; yu; ve yo;. G’ui; sha hta[ caw: da[ haw/ da[ lo; teh[, Hkri[ ve aw; tan te lehnga; hui naw; hui hta[ law; hkaw? ve yo;. Hkri[ leh; ben: ba{ hta[ ma: shi/ jaw htaw:, yaw: aw; hk’aw lo nga; hui G’ui; sha ve hte: ve caw: ve hpeh[ la tu;, nga; hui aw; pon G’ui; sha yaw: hta[ ven: ba{ hpeh[ la pi: law; ve yo;.” ( 2 Kaw:. 5. 20 -21 )

B. Ye/ su{ Hkri[ yaw: ve aw; la[ g’aw: hta[ taw: pi: ve.

“ Hk’e te leh naw; hui k’ai leh, chaw ceu; hk’a peu-e; nga; ve aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu; ca te-o. Aw; pa , Ya: hpu leh da[ ve keh; ve Aw; ha hpu aw; meh aw; haw? lo yaw: hui hta[ ba{ ti{ sa; pi:-o{. Nga; naw; hui hta[ pi: ta/ ve taw: hkaw: hk’a peu-e; nay u; leh te tu;, yaw hui hta[ ma/ pi:-o{. Mi; gui; chi aw; yan: leh hta: hk’a ga;, nga; naw hui geh hk’a; hta{ ka[ cheh: tu; yo; teh[, yaw: hui hta[ k’o{ pi: ve yo;.” (Mt. 28.19-20)

Hkri[ ve taw: hkaw: chi mi; gui; hk’o{ lo hpeh[ bi: la tu;, aw; hkui? pui/ te: co-e hta: ve ceu: cao; leh; aw; teh; aw; na kan? ta/ te ve yo;. Tcuh/ kui; caw ve bon law; o? k’o/ pui ve hta[ An/ ti{ aw; ven: hk’aw ta/ te ve yo;. ( Tcuh. 13. 1- 4)

C. Bon law; o? k’o/ pui ve leh; da[ ve keh; ve Aw; ha hpu g’a hta: heh[ caw; la ve yo;. O: ve leh; ca: tu; ce leh bon law; ve yo;.

O: ve hk’aw[ naw? da[ ve keh; ve Aw; ha hpu leh;, aw; ka; aw; nu chaw te: hpa/ k’aw[ yon/ la tu;, yaw: hu Hkri hta[ k’ai tcuh ve yo;. Chi ve leh bon law; o? k’o/ pui ve hta[ pa taw hpeh[ la ve yo;.

Bon law; o? k’o/ pui ve leh; ng;a hui ve a sha[ hta[ pe/ la: pa la: ve yo;. Chi ve leh; hkri[ yaw: a sha[ te[ kui; aw; hk’aw lo lo/ ja: ve aw; ceu; hpeh[ ve yo;. Hkri[ da[ keh; ve hk’e, nga; hui htaw: da[ keh; tu; G’ui; sha te la: ve yo;.

30  

Nga; hui leh; a shu yaw: hk’a: yaw: leh, aw; mo/ lon? te: geh pawn: da[ leh bon law; o? k’o/ pui ve hta[ hk’a; hta{ ka[ g’a te cheh: ve yo;.

D. Bon law; o? k’o/ pui ve leh;, G’ui; sha nga; hui aw; hk’w lo kaw? te la: tu;, nga; hui aw; yan: yu; leh te: geh bon law; o? k’o/ pui ve yo;.

Aw; hkui? pui/ te: co-e hta: ve ceu: cao; aw; hk’aw lo leh; jeh; daa[ leh hen: ve aw; ceu; ma: caw;. Ya[ hk’a: yaw: hui leh; G’ui; sha yaw: hui aw; hk’aw lo kan? te la: tu; aw; pon hk’a; hta{ ka[ bon law; o? k’o/ pui; ve aw; ceu; hta[ te ve yo;.

Nga; hui G’ui; shah ta[ law cheh: ve aw; yan: aw; hk’aw lo, Bon law; o? k’o/ pui ve leh; G’ui; sha nga; hui aw; hk’aw lo kan? te la: tu; aw; yan: pi: ve yo;.

G’ui; sha leh; G’ui; sha hpeh[ ve aw; ceu; nga; hui hta[ hpeu[ ma/ la: tu; aw; pon leh nga; hui yon/ tu; aw; pon, G’ui; sha hta[ nga; hui aw; yan: g’a pi: ve yo;. Leh G’ui; sha ve aw; yan: ga; la hta: htai/ hk’aw[ ve hta[ pi: la: leh, nga; hui da[ keh; tu; tsuh: hpu la: tu; aw; pon G’ui; sha hta[ aw; yan: g’a pi: ve yo;.

Bon law; o? k’o/ pui ve aw; yan: aw; hk’aw lo, G’ui; sha la; leh nga; hui hta[ ca maw; da[ la leh nga; hui aw; hk’aw lo kan? te la: tu; ve hta[ daw: law ve aw; hk’aw lo, bon law; o? k’o/ pui; ve te: paw{ le le g’a k’ai caw: ve yo;.

G’ui; sha nga; hui aw; hk’aw lo kan? te la: tu; ve hta[ ng;a hui g’a daw: law ve yo;. leh ng;a hui bon law; o? k’o/ pui ve aw; yan: aw; hk’aw lo, G’ui; sha yaw: a lo/ caw: ve hk’e ceh te tu; yo;. chi aw; hk’o{ ka[ hk’a; hta{ nga; hui te cheh: ve bon law; o? k’o/ pui ve aw; ceu; hta[ ceh nyi hk’a: ma: g’a suh.

Da[ ve keh; ve Aw; ha hpu nga; hui ve nyi ma hta[ aw; g’a: pi: la: tu; aw; pon, G’ui; sha ve aw; yaw: aw; dau; leh; te: shin? le le bon law; o? k’o/ pui ve hta[ g’a te caw: ve yo;.

Chaw ya: aw; hk’aw lo, G’ui; sah ve Aw; ha hpu hk’aw lo g’a tu; ve chaw ya: ve nyi ma shi/ hta[ yu; teh{ tu; ma: caw;.

Bon law; o? k’o/ pui ve aw; yan: hta: heh[ aw; ceu; chi ve te: hpa/ hpeh[ la g’a ve yo;.

Nga; hui hpeh[ jaw; hpu: jaw veaw; ceu;

31  

2. G’ui; law; sha law; ca? da[ ve aw; ceu;. A. Nga; hui Na/ za/ reh: ve aw; hkaw: leh;, Hkri[ ya: ve ceu: cao; aw; hk’aw lo g’a ka: cheh: ve aw; hkaw: g’a hpeh[ ve yo;.

G’ui; law sha law; hpaw: lo ng;a hui yon/ ve aw; lawn hta[ k’o{ ga: ve.

Chi ve leh;, nga; htaw{ hkan/ ve, ng;a hui te: ga: ve nyi ma caw; tu;, leh ng;a hui yon/ ve aw; hk’a: suh a sha[ te[ hk’a: hpeh[ ve yo;.

B. Chi ve leh; G’ui; law sha law ca? da[ hk’a: hpeh[ vey o;.

Li[ hpu. Nga; hui yon/ ve leh;, Da[ keh; ve li[ hpu leh;, Hkri[ aw; hk’aw lo nga; hui ve aw; ho[ aw; han te la: ve a ye: ui/ ja: ve aw; hkui? pui/ hpeh[ ve yo;.

Hkri[ ya: ve aw; li: aw; hk’a: . 2000 hk’aw[ hpa{ hk’e a sha[ caw; ve ma/ hkaw: she{ hkaw: hta[, Hkri[ ya: ve aw; li: aw; hk’a: aw; hk’a: suh nga; hui te leh chi: mvuh cheh: ve yo;.

Shi/ ta/ tu;. Nga; hui yon/ ve leh;, G’ui; sha ve Aw; ha hpu ng;a hui ve cu: yi/ hta[ cu: leh kan? te la: cheh: ve yo;. leh shi/ pui? ve nyi ma shi/ htaw: nga; hui hta[ pi: la: ve yo;.

Nga; hui hpeh[ jaw; hpu: jaw ve aw; ceu;. G’ui; sha leh;, Hkri[ aw; hk’aw lo a sha[ te[ k’ai ve chaw hui a;w hk’aw lo kan? te cheh: ve hta[ ng;a hui yon/ ve yo;.

C. Yon/ hk’a: chi te: hpa/ leh; G’ui; law sha law hta[ ca? da[ ve hta[ nga; hui maw; hpeh[ ve yo;.

Nga; hui leh; Hkri[ ya: hpeh[ ve.

Ye/ su{ hkri[ leh; G’ui; sha vey a: hpu hpeh[ ve hta[ nga; hui yon/ leh htaw{ hkan/ ve yo;.

Li[ hpu

Hkri[ ya: ve aw; li: aw; hk’a: Shi/ ta/ tu;

Nga; hui hpeh[ jaw; hpu: jaw veaw; ceu;

32  

Ye/ su{ hkri[ leh; sheh{ g’a: te: to ti? ve G’ui; sha aw; hk’aw lo, nyi: to te: to hpeh[ ve hta[ nga; hui yon/ ve yo;.

Aw; hkui? pui/ te: co-e ve yon/ hk’a: leh Hkri[ ya: ve aw; li: aw; hk’a: hta[ vaw{ ti/ ta/ ve yo;.

Nga; hui leh; Protestan hpeh[ ve yo;.

Aw; bon hta[ pa taw, yon/ ve aw; hk’aw lo hte: ve caw: ve chaw hpeh[ la ve chaw ceh ti? htai/ hk’aw[ ve hta[ g’a ve hta[ nga; hui yon/ ve yo;.

Li[ hpu ve kan? pa{ hta[ ng;a hui chi: ui/ chi: mvuh ve.

Yon/ ve chaw te: g’a: le le leh; Praw? Hpeh{ hpeh[ ve hta[ nga; hui yon/ ve yo;.

Bon law; o? k’o/ pui ve aw; yan: aw; hk’aw lo bon ma/ hkaw: leh; a ye: ui/ ja: ve aw; ceu; hpeh[ ve hta[ nga; hui htaw{ hkan/ ve yo;. leh bon yeh; aw; k’aw ji lo bon hu? ma/ kui; sha/ paweh: htaw: teh ta/ ve yo;.

Hkri[ hta[ yon/ ve chaw te: g’a: le le leh; a shu yaw: ve ta/ la/ ta/ g’a ta/ ve hta[ nga; hui yon/ ve yo;.

G’ui; law sha hta[ ca? da[ ve la; hk’a:.

Nga; hui leh; ma/ pa/ hpeh[ ve (Evangelical) .

Ye/ su{ hkri[ hta[ ca? da[ k’aw da[ ve leh g’a ca? da[ caw: ve hta[ nga; hui yon/ ve yo;. Ven: ba{ hpeh: la: ve leh Hkri[ hta[ shu/ da[ tu; nga; hui ve aw; ho[ aw; han pe/ pa la: ve aw; hkaw a shu yaw: aw to Hkri[ hta[ g’a ca? da[ caw: ve hta[ nga; hui yon/ ve yo;.

Nga; hui ve a sha[ te[ hk’a: pe/ pa la ve leh; nga; hui yon/ ve sha? hki{ hpeh[ ve hta[ nga; hui yon/ ve yo;.

Nga; hui leh; Ves{ la-i: hpeh[ ve yo;.

G’ui sha ve aw; ho[ aw; han, g’ui; law sha law hk’a peu-e ve nyi ma shi/ leh; “G’ui; sha ve ha[ pehn: ve” ( 1Yh. 4.8) hpeh[ve hta[ nga; hui yon/ ve

33  

yo;. Chaw ya: te: hpa/ G’ui; sha hta[ ca? da[ k’aw[ da[ tu; daw: che{ tu; ve a hkaw-a caw; ve hta[ ng;a hui yon/ ve yo;.

Nga; hui yon/ ve leh;, Aw; g’u: suh/ la caw; ta/ v G’ui; sha ve aw; bon leh; chaw ya: ven: ba{ aw; hk’aw lo ma: g’a ce lo[-e tu; aw; pon leh yaw: hui hta[ G’ui; shag eh lo k’aw[ sheh k’aw[ la pi: tu; a;w pon hpeh[ ve yo;.

Nga; hui yon/ ve leh;, htai/ hk’aw[ ve, pon tu; g’a ga ve, da[ keh; tu; tsuh: hpu la: ve leh bi: law[ ve G’ui; sha ve aw; bon leh; nga; hui G’ui; sha ve aw ya: aw; du; hpeh[ la tu;, nga; hui aw; hk’aw lo kan? te la: ve yo;. leh g’a: sheh/ hpa: hpeh[ ve Hkri[ ya: a sha[ te[ hk’a: aw; hk’aw lo a sha[ k’aw[ te k’ai ve yo;.

Nga; hui yon/ ve leh;, G’ui; sha ve aw; bon leh;, nga; hui ve a sha[ hk’aw lo caw; ve ven: ba{ ve kan: pa{ hta[ te lu/ g’a leh nga; hui hta[ pe/ pa la: ve aw; hk’o{ G’ui; sha ve aw; ya: aw; du/ hpeh[ tcuh la: ve yo;. Ha[ pehn: ve nyi ma shi/ aw; hk’aw lo G’ui; sha ve hkaw: hta[ na yu; ve yo;.

Nga; hui yon/ ve leh;, da[ keh; ve leh da[ keh; tu; tsuh: hpu la: ve leh; nga; hui ve a sha[ aw; hk’aw lo aw; teh; aw; na hpeh[ la g’a ve yo;.

Aw; ha hpu sha? hki{ han/ la: cheh: ve hta[ nga; hui yon/ ve yo;.

G’ui; sha chaw ya: hta[ aw; teh; aw; na ven: ba{ hpeh: pi: peu; ve hta[ nga; hui yon/ ve yo;. leh Ye/ su{ hkri[ ve aw; suh/ leh; pon; la; ve nga; hui ve ven: ba{ hta[ yu; ba/ leh te: nyi le le g’a: sheh/ hpa: hpeh[ tcuh la: ve hta[ shi/ tcuh la: ve yo;. Aw; ha hpu sheh yu; la: cheh: ve hta[ nga; hui yon/ ve yo;. leh te: nyi le le a sha[ te[ kui; aw; hk’aw lo G’ui; sha sheh yu; ve aw; hk’aw lo g’a cheh: tu;, Aw; ha hpu sheh yu; la: ve hta[ htaw: nga; hui yon/ ve yo;.

D. Nga; hui yon/ ve leh;, da[ keh; ve a sha[ leh; a ye: ui; aw; ho[ aw; han 4 ceu; caw; ve yo;.

Hkri[ hta[ shu/ da[ ve k’o{ ve leh;, G’ui; sha nga; hui aw; hk’aw da[ ve keh; ve kan? te la: tu; aw; pon chi: a[ peu; k’o, da[ ve keh; ve Aw; ha hpu kan? te la: leh, Hkri[ hta[ shu/ ve aw; ho[ aw; han caw;

34  

la tu; da[ ve keh; ve Aw; ha hpu sheh yu; la: ve aw; hk’aw lo te: nyi le le pe/ pa la: cheh: ve yo;. “Hk’e te leh , Hkri[ aw; hk’aw lo aw; g’a: g’a ve te: ceu; ma: k’o{, ha[ pehn: ve aw; hk’a: suh k’ai ve te: ceu; ma: k’o{ , Aw; ha hpu aw; hk’aw lo aw; chaw: te ve te: ceu; ma: k’o{, shu hta[ daw: nyi leh ha k’a? pui? ve te: ceu; ma: k’o{, chi te: hpa/ naw; hui aw; hk’aw lo caw; ve k’o, nga; hui ha leh; tu; ve bi: la tu; chi hk’e te-o. Naw hui nyi ma te: shi/ ti?, ha[ da[ pehn: da[ ve te: ceu; ti? leh nyi ma daw: hk’a: ta/ hk’a: ti? caw; pi:-o{.” (Hpi. 2. 1-2)

A sha[ te[ hk’a: leh; mi; gui; hk’o{ G’ui; sha kan? te tu; da[ keh; ve daw: law tu; aw; pon fui/ teh ta/ ve yo;. “ Chi mi; gui; hk’o{ lo naw; yaw: hui hta[ yu; taw{ tu; nga; law; ve ma: he{. Yaw: hui leh;, hai; ve aw; ceu; hta[ g’a pon; tu; aw; pon yaw: hui hta[ ha[ sha? tu; nga; law; ve yo;. Nga; leh; chi mi; gui; hta[ ma: ca? da[ ve hk’e, yaw: hui htaw: chi mi; gui; hta[ ma: ca? da[. Hte: ve caw: ve te: ceu; hpeh[ ve yo;.” (Yh. 17. 15 – 17)

Law: nyi ve leh leu{ yu; tu; ve kan: pa{ leh; aw; ye[ ca{ ve hk’e te g’a ve , ma: he{ k’o, aw; suh/ aw; sha/ leh ne: hai/ sheh k’ai ve hk’e hpeh[ ve yo;. Ya[ hk’a: a sha[ te[ kui; aw; hk’aw lo da[ keh; tu; G’ui; shag eh lo kan? pa{ caw; ve yo;. “ Yaw: naw; hui hta[ ku; yu; ve hta[ pa taw, daw: law tu; hk’a; hk’e caw; ve ma: k’o{, Hkri[ ya: hui g’a tu; ve aw; shin/ hk’a; ma ui/ ja: ve leh hk’a; ma aw; me[ aw; hpon: caw; ve ma: k’o{, naw; hui ve nyi ma aw; hk’aw lo hk’a taw/ leh{ daw: maw; hpeh[ tu; nga; bon law; cheh: ve yo;. Chi hk’o{ ka[, nga; hui hk’a yon/ ve chaw te: hpa/ aw; pon, k’o{ ma: peu; hta: hk’a ga yaw: ve kan: pa{ hk’a; ma ui/ ja: ve hta[ naw; hui shi/ tu; ve ka[, nga; bon law; ve yo;. Chi hta[ G’ui sha te: hta: , kan: pa{ ui/ ja: hehn: ja: ve aw; hk’aw lo yaw; te ve yo;. Kan: pa{ o: ve leh;, Hkri[ hta[ suh kui; lo k’aw[ te tu; la pi: leh, mvuh; naw ma hk’o{ G’ui; sha yaw: ve la[ sha pa? lo yaw: hta[ mui tcuh ta/ ve yo;.”( Efs. 1. 18 – 20)

Aw; ha hpu ve aw; shi/ leh; Bi: law[ ve G’ui; sha ve ha[ ve, ha leh; ve,daw: sha ve , daw: zuh; ga: zuh; ve, ha k’a? ve shu aw; pon da[ ve hta[ te ve , nyi ma nu: neh; ve leh a shu yaw: aw; to hta[ g’a: pui? ve. “ Ha[ pehn: ve aw; hk’aw lo kaw{ ve te: ceu; ma: caw;. Ha[ pehn: ve bi: ve te: ceu; leh, kaw{ ve hta[ meh? k’ai pi: law; ve yo;. Aw; lawn k’o, kaw{ ve te: ceu; leh;, ci/ yan/ ve hta[ ca? da[ ve pa taw, kaw{

35  

pui? ve chaw te: g’a: leh;, yaw: aw; hk’aw lo ha[ pehn: ve te: ceu; ma: bi: she;.” (1 Yh. 4. 18)

E. G’ui; law sha law hta[ nga; hui yon/ ve.

3. Nyi ma pfuh: ve aw; hk’aw lo ha leh; ve bon hkaw: ma/ ve.

Nyi ma pfuh: ve aw; hk’aw lo ha leh; ve bon hkaw: ma/ ve leh;, Ye/ su{ hkri[ ve aw; bon leh nga; hui chaw ya: hta[ ha[ la: ve hta[ k’aw[ te hk’aw[ pi: ve te: ceu; hpeh[ ve yo;. Na/ za/ reh{ ceu: cao; leh;, nyi ma pfuh: leh ha leh; ve bon hkaw: ma/ ve hta[ ta/ te la; ve yo;. Ha leh; ve bon haw: ma/ tu; ku; yu; la: ve hta[ ca? da[ leh “ Fi ne a{s” meh ve mi; gui; hk’o{ Na/ za/ reh{ hkri[ aw; mo/ ve Pra[ htan o kan baw ri{ han? aw; hkui? pui/ te: g’a hpeh[ ve k’o{ ta/ ve leh; “Ha; leh; ve bon hkaw: hta[ nga; hui g’a ha[ yu peu; ve hk’a shu/, shu hta[ htaw: ha leh; ve bon hkaw: k’aw[ pi: tu; nga; hui ve kan? hpeh[ ve yo;. Chaw ya: Ye/ su{ hkri[ aw; hk’aw lo yon/ leh htai/ hk’aw ve hta[ g’a maw; tu; aw; pon nga; hui aw; pon a ye: ui/ ja; ve aw; law hpeh[ ve yo;.

A. Nyi ma pfuh: ve aw; hk’aw lo ha leh; ve bon hkaw: ma/ ve leh;, Ye/ su{ te ma/ la; ve aw; ceu; hpeh[ ve yo;.

“ Chaw aw; mo/ lon/ te: hpa/ hta[ g’a maw; hta:, yaw: yaw: hui hta[ ha k’a? ve yo;. Aw; lawn k’o, yaw: hui leh; yaw; haw? pa/ maw: caw; ve yaw; hk’e nyi ma sho{ sha[ ja: leh aw; g’a: nu: ja: cheh: ve yo;. O: hta: yaw: ve aw; la[ g’aw: hui hta[ yaw: k’o{ pi: ve, ca; g’eu[ tu; caw; ma: ja: ve ka[, g’eu[ sheh/ hpa: hui a ci? Ceh ti? caw; ve yo;. Hk’e te leh, yaw: ve ca; g’eu[ kui; lo ca; g’eu[ sheh/ hpa: hui hta[ peu la: tu;, Aw; sheh/ hpa: hta[ bon law;-o[ teh[ k’o{ ve yo;.” (Mt. 9. 36-38)

Ye/ su{ k’o{ ve “ Ha pa aw; leh: ga; k’o, ca; g’eu; ve aw; yan: ga; tu; yo; teh[ , naw; hui k’o{ ve ma: he{ la:. Nga; naw; hui hta[ k’o{ la: ve, heh te: hpa/ hta[ chi: nyi-o. Chi beu[ ka[ ca; g’eu[ tu; ca; meh la leh shi?-eh/ hpeh[ la peu;.” (Yh. 4. 35)

B. nyi ma pfuh: ve aw; hk’aw lo ha leh; ve bon hkaw: ma/ ve leh;, Ye/ su{ pi: ta/ ve taw: hkaw hpeh[ ve yo;.

36  

“ Peu; leh, Yaw: yaw: hui hta[ k’o{ pi: ve, mi; gui; hk’o{ te: ka; le le lo k’ai leh chaw hk’a peu-e; hta[ ha leh; ve bon hkaw: ca ma/ pi:-o{.” (Mk. 16.15)

“ Yaw: k’o{ ve, Li[ hpu hk’aw chi hk’e bvuh[ ta/ ve, Hkri[ leh; g’a hkan/ suh leh sheh{ nyi ga; k’o g’a k’aw[ te[ tu la tu; yo;. Ven: ba{ daw: hpfuh{ leh ven: ba{ hpeh: hk’a tu; aw; lawn, Ye/ ru{ sa/ lehn/ ven: hta[ tan; leh chaw hk’a peu-e; hta[ yaw: ve aw; meh aw; haw? lo g’a ma/ pi: tu; yo; teh[ bvuh[ ta/ ve yo;.( Lk. 24. 46 -47)

C.Nyi ma pfuh: ve aw; hk’aw lo ha leh; ve bon hkaw: ma/ ve leh;, Ye/ su{ hkri[ pon; la: hpeh: la: ve aw; ceu; hpeh[ ve yo;.

“ Chaw ceu; hk’a peu-e; aw; pons ha? hki[ hpeh[ tu;, G’ui; sha ve mvuh: mi hta[ ca? da[ ve ha leh; ve bon hkaw: chi, mi; gui; hk’o{ te: ka; le le lo ca ma/ tu; yo;. O: ve hk’aw[ naw? , aw; leh meu; ga; la tu; yo;. (Mt. 24. 14)

“ Chaw hk’aw: leh;, Hk’aw: yu; tu;, ti: peh/ tu; leh, te lu; tu; a;w pon ceh la; ve yo;. Nga; leh;, yaw; te: hpa/ a sha[ g’a te[ tu; ve a;w hk’o{ ka[, a sha[ te[ ve o: ve hta[ ca? da[ ve aw; ceu; hk’a bi: g’a tu; aw; pon nga; la; ve yo;. (Yh. 10. 10)

D. Nyi ma pfuh: ve aw; hk’aw lo ha leh; ve bon hkw:ma/ ve leh;, da[ ve keh; ve Aw; ha hpu geh lo kan: pa{ ha[ yu; ve yo;.

A sha[ te[ kui; leh da[ keh; ve aw; hk’aw lo sha? hki{ hkan/ hpeh[ tu; G’ui; sha leh; nga; hui aw; too ma: k’o{, chaw aw; mo/ lon? te: geh hpaw/ da[ hta: ma: k’o{ nga; hui kan: pa{ caw; tu; pi: la: ve yo;.

“ Ya[ hk’a:, da[ ve keh; ve Aw; ha hpu naw; hui aw; hk’o{ lo ya[ la hta:, naw; hui kan: pa{ g’a tu; yo;. O: hta: Ye/ ru{ sa/ lehn/ ven: hta[ tan; leh Yu: da[ mvuh: mi;, Sa/ ma/ ri{ mvuh: mi; leh mvuh: leh mi; leh hk’a ga;, naw; hui nga; ve sha? hki{ hkan/ sheh/ hpa: g’a hpeh[ tu; yo; teh[, Ye/ su{ yaw: hui hta[ k’o{ pi: ve yo;.” (Tcuh. 1. 8)

E. Nyi ma pfuh: ve aw; hk’aw lo ha leh; ve bon hkaw: ma/ ve leh; da[ ve keh; ve Aw; ha hpu hta[ pa taw hpeh[ la ve yo;.

37  

Nga; hui ve aw; to aw; hk’w lo G’ui; sha ve a sha[ caw; la leh aw; shi/ naw[ la ve yo;.

“ Ya[ hk’a:, Aw; ha hpu ve aw; shi/ naw[ la ve te: hpa/ leh;, ha[ pehn: ve, ha leh; ve, daw: sha ve, daw: zuh; ga: zuh; ve, ha k’a? ve, shu aw; pon da[ ve hta[ te ve, ka ti[ ye; ve, nyi ma nu: neh; ve leh, a shu yaw: aw; to hta[ g’a: pui? ve, chi te: hpa/ yo;. Chi te: hpa/ hta[ ma: g’a te teh[ k’o{ ta/ ve aw; li: taw: hkaw: te: ma/ ka[ ma: caw;.” (Glt. 5. 22 -23)

F. Nyi ma pfuh: ve aw; hk’aw lo ha leh; ve bon hkaw: ma/ ve leh;, a sha[ aw; suh? leh chaw ya: leh ceu: cao; hta[ aw; g’a: aw; suh? pi: la: ve yo;.

“ Hk’e te leh, chaw te: g’a: Hkri[ aw; hk’aw lo cheh: ve k’o, Yaw: leh; chaw aw; suh? hpeh[ la peu;. (2 Kaw:.5. 17)

G’ui; sha leh; te: nyi le le htai/ hk’aw[ ve hta[ g’a ve chaw nta[ ma: la tcuh ve yo;.

G. Nyi ma pfuh: ve aw; hk’aw lo ha leh; ve bon haw: ma/ ve leh; nga; hui Ye/ su{ hkri[ ve hkaw: hta[ na yu; cheh: ve hta[ hpeu[ ma/ cheh: ve yo;.

Ha leh; ve bon hkaw: leh; pe/ la: pa la: g’a ve kan: pa{ caw; ve hta[ Paw: lu[ ve a sha[ leh; sha? Hki{ hpeh[ ve yo;.

Paw: lu[ sa? Hki{ hkan/ ve aw; hk’awlo k’o{ ve “ He/ la/ sa{ chaw ma: k’o{, chaw hteun/ ma: k’o{, cu: yi/ caw; ve chaw ma: k’o{, cu: yi/ ma: caw; ve chaw ma: k’o{, chaw ceu; chi ma ve hta[ nga; shai/ pi: tu; je; caw; ta/ ve yo;. Hk’e te leh, pui? ve hpeh[ ve hk’e naw; hui Ro? Ma[ ven: ya: hui hta[ ka[ ha leh; ve bon hkaw: ma/ pi: tu; nga; gu ta/ peu;. Ha leh; ve bon hkaw: ma/ tu; nga; ma: ya[ taw. Aw; lawn k’o, hk’a yon/ ve chaw te: g’a le le hta[ htai/ hk’aw[ pi: tu; ha leh; ve bon hkaw: chi G’ui; sha ve kan: pa{ hpeh[ ve yo;.” (Rm. 1. 14 -16)

H. Hkri[ hta[ nyi ma caw; ve leh;, Hkri[ ve taw: hkaw: aw; hk’aw lo lo[-e tu;, na yu; tu;, nga; hui aw; pon a ye: ui/ ja: ve aw; ceu; hpeh[ ve yo;. (Mt. 28+19-20) Chi hta[ pa taw nga; hui gu hehn: cheh: ta/ ve yo;.

Chi hta[ pa taw te: g’a: le le Ye/ su{ hkri[ hta[ shi/ da[ tu; lo/ ve yo;.

38  

Chi hta[ ca? da[ ve aw; hk’aw lo te: g’a: le le, leh ta/ la/ ta/ a ci? ceh ti? caw; ve htaw: Hkri[ ve aw; lawn hta[ g’a k’o{ ma/ caw: ve yo;.

I. Nyi ma pfuh: ve aw; hk’aw lo ha leh; ve bon hkaw: ma/ ve leh;, G’ui; sha ve li[ hpu ve kan: pa{ hta[ cu: leh htai/ hk’aw[ ve ha leh; ve bon hkaw: ma/ tu; aw; pon ku; la: cheh: ve yo;.

Nga; hui leh; yon/ ve aw; hk’aw lo li[ hpu hta[ hen: ve yo;. O: ve aw; hk’aw[ naw? Li[ hpu aw; hk’aw lo k’o{ ta/ ve aw; ceu; shu hta[ hto pi: ve yo;.

Ha leh; ve bon hkaw: li[ aw; hk’aw lo ve kan: pa{ leh;, G’ui; sha hta[ ca? da[ ga: ve chaw haw? hk’a{ leh ya: mi: hta[ htaw: ma: k’o{, taw: pi: ve yo;.

Ye/ su{ k’o{ ta? ve taw:. “Chaw ya: ve Ya: hpu leh;, meh? k’ai ve chaw hui hta[ ca leh htai/ hk’aw[ yu; tu; la; ve yo;. (Lk.19+10) “Te: nyi hta: Ye/ su{ leh; bon yeh; lon? aw; hk’aw lo chaw chi ma ve hta[ ma/ pi: leh ha leh; ve bon hkaw: ma/ pi: ve yo;. (Lk.20+1a)

J. Nyi ma pfuh: leh ha leh; ve bon hkaw: ma/ ve leh;, nga; hui Hkri[ hta[ aw; teh; aw; na shi/ da[ tu; g’a ga la: ve yo;.

Nga; hui a shu hpeh[ ve leh nga; hui ve a sha[ te[ hk’a: hk’a; hk’e caw; ve hta[ hpeu[ ma/ la: ve yo;. Nga; hui ve a sha[ aw; pon co: ca: ve leh;, ha leh; ve bon hkaw: ma/ tu; aw; pon co: ca: ve hk’a shu/ a ye: ma: ui/. A sha[ te[ tu; leu{ yu; ve leh; ha leh; ve bon hkaw: ma/ tu; leu{ yu; ve yo;.

Nga; hui shi/ ta/ ve aw; lawn aw; teh; aw; na hpeh[ ve hta[ cha; nyi leh, Ye/ su{ hkri[ gu nai pi: ta/ ve meh{ cu? pa/ te: g’a: htaw{ hkan/ ve hk’a shu/ g’a te ve yo;. Aw? law? hta: nga; meh{ cu? ve ka[ chi beu[ nga; meh{ maw; la peu; teh[, yaw: hui hta[ k’o{ pi: ve yo;. (Yh.9+25)

G’ui; sha ve aw; bon hta[ hk’a; hta{ ka[ daw: naw: tu; ca: nyi law: nyi la: ve aw; ceu; hpeh[ ve yo;. “Naw; hui hk’e le: g’a ve hk’a shu/ shu/, shu hta[ hk’e le: k’aw[ pi:-o{.” (Mt.10+8b)

K. Nyi ma pfuh: leh ha leh; ve bon hkaw: ma/ ve leh;, aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu; te ga: ve nyi ma caw; ve yo;.

39  

A sha[ te[ cheh: ve te: yan: le le, nga; hui shi/ da[ ve chaw leh ma: shi/ da[ ve chaw hta[ nga; hui yon cheh: ve aw; lawn, peh; pi: ma/ pi: tu; aw; hk’a: ca cheh: ve yo;.

Hkri[ hk’a: suh k’ai ve chaw te: g’a: le le leh;, shu hta[ sha? hki{ hkan/ ma/ tu; aw; pon, G’ui; sha hta[ ca? da[ k’aw da[ ve hta[ ha[ ve chaw g’a hpeh[ ve yo;.

L. Nyi ma pfuh: leh ha leh; ve bon hkaw: ma/ ve.

Ma/ tu; ve aw; hk’eun leh Ye/ su{ ve aw; ha, baw? shi/ te: hpa/.

Ma/ ve aw; hk’a: lai? hk’a: caw; ve yo;.Ya[ hk’a: te: law ceh ti? hpeh[ ve yo;.

Ma/ ve aw; hk’a:, chaw mo/ lon? geh lo ma/ ve, te: g’a: taw/ te: g’a: ma/ ve, aw; mo/ eh? te ma/ ve, ven: ui/ ve aw; hk’aw lo ma/ ve leh chi hk’o{ ka[ caw; ve yo;.

4. Co: ca: ve aw; hk’aw lo aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu; te ve.

A.Ceu: cao; te: hpa/, Aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu; te ve kan? hta[ co: ca: te tu;, Ye/ su{ hkri[ ku; cheh: ve yo;.

Hk’e te leh naw; hui k’ai leh chaw ceu; hk’e peu-e; nga; ve aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu; ca te-o. Aw; pa, Ya: hpu leh Da[ ve keh; ve Aw; ha hpu aw; meh aw; meh aw; haw? lo yaw: hui hta[ ba{ ti{ sa/ pi:-o{. Mi; gui; chi aw; yan: leh hta: hk’a ga;, nga; naw; hui geh hk’a; hta{ ka[ cheh: tu; yo;. teh[, yaw: hui hta[ k’o{ pi: ve yo;. (Mt.28+19-20)

Ceu: cao; leh; Hkri[ hta[ shu/ da[ ve aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu; co: ca: leh te tu; aw; hk’a: caw; ve yo;.

Hkri[ hta[ shu/ da[ ve aw; la[ g’aw: leh; Hkri[ aw; hk’aw lo cheh: ve chaw hpeh[ ve yo;. Hkri[ hta[ shu/ da[ ve aw; hk’aw lo ui/ la mvuh la leh Hkri[ te ve hk’e te ve yo;. Yaw: ve a lo/ aw; hk’a: suh ma; te, ya[ hk’a: nyi ma aw; taw; hk’a ga; , daw: hk’a: hk’a peu-e; leh aw; g’a: aw; sha? hk’a peu-e; G’ui; sha hta[ ha[ ve aw; hk’aw lo na yu; ve yo;. ( Mk. 12. 30,Yh. 15., Lk. 9)

Ca? da[ k’aw da[ ve a;w hk’aw lo aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu; te ve leh;, Ye/ su{ hkri[ hkaw: hta[ na yu; ve aw; hk’aw lo Yaw: hta[ ca? da[

40  

k’aw da[ ve hpaw: lo ui/ la mvuh la tu; ga la: cheh: ve te: ceu; hpeh[ ve yo;. Chi hk’a ca? da[ ve aw; hk’aw lo Hkri[ ve Aw; ha hpu leh; yaw: hui Hkri[ hta[ shu/ da[ la tu;, yaw: hui ve aw; ho aw; han pe/ pa pi: ve yo;. Leh G’ui; sha ve kan? aw; hk’aw lo yaw: hui htaw: g’a ga te ve yo;.

B. Chaw te: g’a: le le Ye/ su{ Hkri[ hta[ ca? da[ k’aw da[ ve caw; tu; hta[ nga; hui aw; hkui? pui/ ta/ te ve yo;.

Yon/ ve ya[ k’aw leh; ven: ba{ daw: hpfuh leh Ye/ su{ hkri[ hta[ yon/ve aw; hk’aw lo aw; bon hta[ pa taw ven: ba{ hpeh: la: ve yo;.

Hpan/ ta/ ve aw; ceu; chi te: hpa/ Hkri[ aw; hk’aw lo aw; suh? k’aw[ te la: leh G’ui;; sha ve yeh; k’a aw; hk’aw lo g’a lo[ la ve yo;.

Aw; suh? k’aw[ te la: ve leh; nyi ma hk’aw pe/ pa ve caw; la leh a sha[ te{ hk’a: htaw: G’ui; sha ve aw; bon aw; lawn yaw: hui shi da[ ve chaw aw; pon sha? hki{ hpeh[ ve yo;.

Aw; suh/ yon/ la ve chaw hui hta[ ha[ sha? tu; aw; pon yaw: hui hta[ ma/ pi: caw: ve yo;.

Aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu; te ve leh; aw; ka; aw; nu ve chaw Ye/ su{ Hkri[ aw; hk’a: suh hk’a; deh[ k’ai g’a tu; g’a ga pi: ve yo;.

C. Hkri[ hta[ shu/ da[ ve aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu;, bon ma/ ve aw; hk’aw lo nga; hui co: ca: cheh: ve yo;.

Ca? da[ k’aw da[ ve a;w hk’aw lo aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu; te ve leh;, Ye/ su{ hkri[ hkaw: hta[ na yu; ve aw; hk’aw lo Yaw: hta[ ca? da[ k’aw da[ ve hpaw: lo ui/ la mvuh la tu; ga la: cheh: ve te: ceu; hpeh[ ve yo;. Chi hk’a ca? da[ ve aw; hk’aw lo Hkri[ ve Aw; ha hpu leh; yaw: hui Hkri[ hta[ shu/ da[ la tu;, yaw: hui ve aw; ho aw; han pe/ pa pi: ve yo;. Leh G’ui; sha ve kan? aw; hk’aw lo yaw: hui htaw: g’a ga te ve yo;.

 

41  

Nga; hui ve ceu: cao; Sa/ la[ leh; Hkri[ hta[ yon/ ve ui/ la mvuh la tu; bon ma/ ve yo;.

Nga; hui ve ceu: cao; Sa; la[ bon ma/ ve te: paw{ le le Li[ hpu hta[ aw; hkui? pui/ teh leh ma/ ve yo;. Aw; hk’o{ ka[ ceu: cao; ya: ui/ la mvuh la tu; nyi ha[ sha? leh Li[ hpu hta[ hk’a deh shi/ la tu; ma/ ve yo;.

Nga; hui ve ceu: cao; Sa/ la[ leh; aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu; te ve aw; hk’aw lo hk’a peu-e; aw; hk’o{ li[ hpu hta[ aw; hkui? pui/ ta/ ve yo;.

Nga; hui ve ceu: cao; Sa/ la[ leh; Li[ hpu hen: tu; ve aw; hk’a: leh tcuh? kui; yu; ve aw; hk’a: hta[ ma/ ve yo;. Aw; hk’o{ ka[ a sha[ te[ kui; aw; hk’aw lo shaw/ nyi teh{ nyi tu; ka[ ma/ ve yo;.

Nga; hui ve ceu: cao; Sa; la[ leh;, co: ca: ve aw; hk’aw lo aw; mo/ ya:hta[ G’ui; sha ve li[ hpu taw: hkaw: hta[ cu: leh nyi ha[ sha? ve yo;.

Nga; hui ve ceu: cao; sa/ la[ leh;, yaw: hk’a te ve te: ceu; le le aw; hk’aw lo G’ui; sha ve Aw; ha hpu hpu hta[ cu: ve yo.

Ye/ su{ hkri[ leh; chaw a;w mo/ lon? leh yaw: ve aw; la[ g’aw: hta[ ma/ ve yo;.

Ye/ su{ hkri[ taw: pa ha? ma: teh[ ma/ ve aw; hk’aw lo bon ma: ma/. Chi hk’e te ve leh; chaw ya: hen: shi/ tu; aw; pon yo;.( Mk. 4. 34)

D. hkri[[ hta[ shu/ ve aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu; li[ hpu hen: ve hta[ nga; hui te ve yo;.

Ya: eh? hta[ ma/ ve Sa/ la[ leh;, Hkri[ hta[ shu/ da[ ve Aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu; ve hta[ daw: law kui; teh leh ma/ ve yo;.

Nga; hui ve ya: eh? hta[ ma/ pa/ Sa/ la[ leh;, aw;ba; hpaw: lo cheh: ve, aw; suh? yon/ la geh: ve chaw hta[ a ye: yu; ve yo;.

Li[ hpu hen: ve leh; ya: eh? hta[ te leh chaw maw: hta[ ma/ tu; aw; hk’a: gu ve yo;. “ Ya: eh? te: g’a: hk’a; hk’e a sha[ g’a te[ caw: ve aw; hk’a: be{ ma/ pi:-o{. Yaw: a sha[ te[ cheh: ve te: co-e, aw; hk’a: o: ve hta[ daw: naw: cheh: tu; yo;.” ( Taw:. 22.6)

E. Te: g’a: leh te: g’a: aw; g’a: pi: da[ tu;, aw; mo; eh? peh; leh Li[ hpu hen: ve hta[ nga; hui te ve yo;.

๐ Aw; mo/ peh/ leh li[ hpu hen: ve leh; yon/ ve chaw te: hpa; te: g’a: leh

42  

te: g’a: aw; vui; yu; da[ pui? la ve yo;.

๐ Aw; mo/ peh/ ve leh;, te: nyi le le maw; da[ leh ca? da[ k’aw da[ ve

caw; la ve a keh? da[ ve ca? da[ k’aw da[ ve caw; la ve yo;.

๐ Aw; mo/ peh/ leh li[ hpu hen: ve leh; Aw; bon aw; hk’aw lo ui/ la mvuh

la tu; aw; pon a ye: ui/ ja: ve yo;.

๐ Aw; mo/ peh/ leh Aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu; te ve leh;, shin? nyi te: nyi

aw; hk’o{ aw; ka; aw; nu ve aw; nyi aw; hta[ htaw: te: geh aw; mo/ hpaw; da[ tu; te g’a ve yo;.

F. Hkri[ ht[a shu/ da[ ve aw; la[ g’aw: hpeh[ ve aw; hk’aw lo, co ha hpaw: lo ui; la mvuh la tu; aw; pon nga; hui aw; g’a: pi: ve yo;.

Li[ hpu aw; lawn na hk’aw[ da[ ve

Ya: eh? aw; mo/ ve kan? caw; ve

Mvuh: go: li[ hpu hen: ve

X’ mas aw; yan: aw; hk’aw lo bon ma/ ve .

Ha k’a? ve aw; hk’aw lo ha leh; ve bon hkaw kan? co: ca: leh te ve

Aw; ka; aw; nu ve chaw geh Aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu; te ve

Haw? hk’a{ aw; mo/, Ya: mi: aw; mo/, chaw maw: aw; mo/, yeh; k’a ma: caw; ve aw; mo/, le; gui: hpaw: lo ve aw; mo/, chi te: hpa/ leh; shu Hkri[ hta[ shi/ la tu; ga pi: g’a tu; yaw: hui hta[ aw; g’a: pi: ve yo;.

G. Yon/ ve chaw te hpa/ ui/ la mvuh la tu; aw; pon ng;a hui te ve

Li[ hpu g’aw ve

Te: nyi le le bon law; ve

Li[ hkaw: k’a ve

Hkri[ ya: ve aw; lawn li[ g’aw ve

Hkri[ hta[ shu/ da[ la tu; aw; chaw: ca leh Bon law; da[ ve

Aw; chaw: ca leh na hk’aw[ da[ ve hta[ te ve

A shu yaw: aw; to aw; hk’aw lo G’ui; sha te la: cheh: ve aw; ceu; shu hta[ k’o{ ma/ g’a tu; te ve

43  

H. Yon/ ve chaw te: hpa/ geh te: nyi le le G’ui; sha cheh: ta/ ve hta[ hen: shi/ tu; nga; hui aw; g’a: pi: ve.

G’ui; sha aw; pa: ne lo hk’a; hta{ ka[ cheh: ve Hkri[ ya: ve a sha[ hta[ hpeu[ ma/ ve da[ ja: ve hen: yu; tu; leh; Jaw: maw: Ye/ su{ Hkri[ hpeh[ ve yo;.

Aw; yan: yu; leh G’ui; sha aw; pa: ne: lo hk’a; hta{ ka[ cheh: ve k’o Hkri[ hta[ shu/ ve da[ ve aw; la[ g’aw: hpeh[ la ve yo;.

Chi hta[ pa taw nga; hui leh; te: nyi le le G’ui; sha ve taw: hkaw: hta[ na leh G’ui; sha ve li[ hpu hta[ te: nyi le le ha[ yu; ve yo;. Aw; hk’o{ ka[ G’ui; sha nga; hui geh te: nyi le le cheh: ta/ ve hta[ ha leh; chi: mvuh ve yo;.

Hkri[ hta[ shu/ da[ ve aw; la[ g’aw: leh;, co: ca: ve aw; hk’aw lo Hkri[ hta[ ca leh sha? hki{ hkan/ ve yo;.

Bon law; ve, G’ui; sha ve li[ hpu g’aw leh te: g’a: leh te: g’a: ga da[ ve leh; Aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu; te ve aw; ho[ aw; han hpeh[ ve yo;.

I. Aw; la[ g’aw: te: hpa/, aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu; te ve hta[ nga; te cheh: ve yo;.

Aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu; ma/ tu; aw; pon G’ui; sha leh; nga; hui hta[ taw: hkaw: leh kan? pa{ pi: la: ta/ ve yo;. (Mt. 28. 19 – 20)

Co ha hpaw: lo ui/ la peu; ve Hkri[ ya: te: hpa/, Aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu; te ve kan? hta[ te la tu; nga; hui bon law; pi: ve aw; hk’aw lo yaw: hui hta[ ku; pi: ve yo;.

Bon law pi: ve aw; hk’aw lo, yon/ ve chaw te: hpa/ htaw: Aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu; te ve kan? aw; hk’aw lo yaw: hui hta[ htaw: ku; pi: ve yo;.

Bon law; ve, G’ui; sha ve li[ hpu leh Hkri[ hta[ shu/ da[ la tu; te: g’a: leh te: g’a: ga da[ ve leh; Aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu; te leh, ceu: cao; hk’aw lo aw; g’a: caw; la tu; ve aw; ho[ aw; han hpeh[ ve yo;.

44  

Aw; pa G’ui; sha hta[ ca ve hk’a shu/ Aw; la[ g’aw: chi ve te: mo/ geh nga; hui htaw: te: geh co: ca: ve yo;.

Aw; mo/ peh/ leh li[ hpu ma/ ve leh; li[ hpu hta[ hk’a deh[ hen: shi/ leh aw; vi? aw; nyi leh aw; chaw: aw; pa{ hui hta[ k’aw[ ma/ g’a tu; aw; pon hpeh[ ve yo;.

Bon law; ve, G’ui; sha ve li[ hpu, leh Hkri[ hta[ shu/ da[ la tu; te: g’a: leh te: g’a: gad a[ ve leh; Aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu; te leh, ceu: cao; hk’aw lo aw; g’a: caw; la tu; ve aw; ho[ aw; han hpeh[ ve yo;.

5. Ceu: cao; ui; la mvuh la tu;.

A . Hkri[ ya: ve ceu: cao; leh;, yon/ ve aw; mo/ ta/ kaw; sheh/ hpa: Ye/ su{Hkri[ ta/ teh ta/ ve yo;.

Yon/ ve aw; mo/ pawn: da[ leh hk’a; hta{ ka[ G’ui; sha hta[ bon law; o? k’o/ pui ve.

Peu; hk’aw[ naw? yon/ ve aw; mo/ ui/ la mvuh la leh chaw ma: ma: caw; la ve yo;. Paw: lu[ leh Ba/ na/ ba{ ha leh; ve bon hkaw: ma/ k’ai ve pa taw ceu: cao; aw; suh? aw; suh? caw; la ve yo;. ( Tcuh. 13 – 14)

B. Paw: lu[ mi: se; na; ri; te leh ceu: cao; teh tu; 2 paw{ te: paw{ taw{ k’ai ve, ya[ hk’a: da[ ve keh; ve Aw; ha hpu yaw: hta[ te: hpaw: lo k’aw[ k’ai sheh k’ai pi: ve. (Tcuh. 16)

G’ui; sha ve kan? aw; pon ha[ yu; tu; nga; hui hk’a; hta{ ka[ gu heh: ta/ leh da[ ve keh; ve Aw; ha hpu hta[ sheh yu; tcuh ve yo;.

Paw: lu[ leh; daw: law kui; caw; ve yo;. Daw: law kui; chi ve leh; G’ui; sha aw; hk’aw lo la; ve yo;.

Ma/ ki/ daw: ni{ lo la; ta/ ve chaw te: g’a: hta[ Paw: lu[ daw: law kui; caw; ve. Chi hk’a shu/ G’ui; sha leh; nga; hui hta[ daw: law kui; caw; tcuh la: ve yo;. Nga; hui g’a ga[ ca leh G’ui; sha hkaw: g’a na yu; caw: ve yo;.

Paw: lu[ leh; hu? cheh: ta/ ve Ma/ ke/ daw: ni{ chaw hui aw; hk’aw lo daw: law kui; caw; ve yo;. Chi ve te: g’a: leh; Paw: lu[ a keh? aw; htai[ neh; ve ma: he{. Nga; hui ha leh; ve bon hkaw: ma/ pi: ve chaw te: g’a: leh; nga; hui ta/ ui/ caw: ve chaw hpeh[ ve yo;.

45  

+ Hkri[ hta[ nga; hui ve mvuh: mi; hk’aw lo g’a lo[ la tcuh ve yo;.

Paw: lu[ leh; hu? ta/ leh law; hkaw? cheh: ve “ nga; hui hta[ ga la-o{” k’o{ cheh: ve Ma/ ke/ daw: ni{ chaw hta[ daw: law kui; caw; ve yo;. Chi ve leh; nga; hui k’ai tu; daw: law kui; hpeh[ ve yo;. Nga; hui leh; ven: hk’aw lo, aw; chaw: yeh; lo, aw; vi? aw; nyi geh lo leh nga; hui ve chaw ceu; geh lo g’a k’ai ve yo;.

Paw: lu[ leh; haw? hk’a{ te: g’a: ve aw; lawn hta[ daw: law kui; caw; ve yo;. Paw: lu[ ve daw: law kui; leh; meh? k’ai ta/ ve chaw hui geh caw; ve yo;. Ceu: cao; aw; suh? caw; leh meh? k’ai ve chaw te: hpa/ Hkri[ hta[ k’aw[ ca? da[ la g’a tu Nga; hui ve daw: law kui; hpeh[

Hpeh[ ve yo;. C. G’ui; sha ve daw: law; kui; leh; sheh k’ai sheh/ hpa: G’ui; sha ve aw; ho[ aw; han, hk’a; hta{ ka[ g’a caw; ve yo;. Ceu: cao; ui; la mvuh la tu; aw; pon G’ui; sha ve kan? hk’a: Paw: lu[ hta[ hpeu[ ma/ pi; ve yo;.

Ma/ ki/ daw: ni{ chaw haw? hk’a{ ya: mi: hpeh[ la ve, Hpi: li: pi{ mvuh: mi; hk’aw ve ya: mi: Lu/ di: leh; kan? chi hta ha[ yu; g’a ve ya: mi: te: g’a: hpeh[ ve yo;.

Paw: lu[ ve taw: hkaw: hta[ ha[ yu; g’a ja; ve leh;, g’ui; pfuh/ pa: lo bon law; cheh: ve ya: mi: aw; mo/ hpeh[ ve hta[ paw: lo[ maw; ve yo;.

Paw: lu[ ha leh; ve bon hkaw: ma/ hta[ pon; la; hta: te jaw ve hk’e sa? la? lo ma: k’aw[ ma/, yeh; hk’aw lo k’aw[ ma/ ve yo;.

Aw; hpfuh: hk’a{ ve hpa haw: ma Lu/ di: leh; yeh; chi ve hk’aw lo sheh k’ai sheh/ ma te hpeh[ ve yo;.

Ceu: cao; ui/ la mvuh la tu; te ve leh;, te jaw ve hk’e ma: te ka[ hpeh[ ve yo;.

D. Ceu: cao; teh ve leh; tan: ve htaw: g’a caw; ve yo;.

Paw: lu[ leh Si/ la{ ha leh; ve bon hkaw: ma/ ve paw taw htawn/ hk’aw lo g’a cheh: ve. ( Tcuh. 16. 25)

46  

Chi beu[ ve ceu: cao; hta[ sheh k’ai pa/ leh, Ye/ su{ hk’a: suh k’ai ve chaw htaw: ceu: cao; leh; aw; hpu; g’a pi: cheh: ve yo;. Yaw: hui leh; bon law; tu; aw; pon aw; yan: lai? na; ri[ g’a yeh: ve, kan? g’a te ve, g’a co: ca: ve , hpu g’a yeh: ve leh te: paw{ paw{ k’o, ceu: cao; teh tu; aw; suh/ htaw: g’a taw{ g’a ya[ ve yo;.

Paw: lu[ leh Si/ la{ g’a tu; hkan/ ve k’o{ htaw: ceu: cao; aw; suh? caw; la ve yo;.

E. Da[ ve keh; ve Aw; ha hpu nga; hui aw; hk’aw lo cheh: ta/ ve hta[ shi/ tu; aw; pon, G’ui; sha aw; hk’aw lo nga; hui a sha[ g’a te[ ve yo;.

Paw: lu[ leh Si/ la{ leh; shu jaw[ ve hta[ g’a hkan/ leh htawn/ hk’aw lo g’a cheh: ve htaw:, yaw: hui sho: ve teh[ ma: daw:. Ya[ hk’a: G’ui; sha ve Aw; ha hpu yaw: hui hta[ g’a: sheh/ hpa: hpeh[ tcuh ve hta[ yaw: hui shi/ ve yo;.

Paw: lu[ leh Si/ la{ leh; G’ui; sha ve Aw ha hpu yaw: hui hta[ sheh yu; cheh: ve hta[ shi/ ve yo;.

Hpi: li: pi{ mvuh: mi; htawn/ yeh; lo mi; hi{ leh htawn/ yeh; lu; k’ai tu; te ve leh; aw; yan: chi hk’e ve aw; hk’aw lo htaw: G’ui; sha cheh: ta/ ve teh[ nga; hui hta[ naw; la: cheh: ve yo;. ( Tcuh. 16+ 25 – 26 ) nga; hui ha leh; ve bon hkaw: kan? te cheh: hta: tu[ ve hkan/ ve hta[ g’a hpfuh: ve htaw: G’ui; sha nga; hui hta[ ma: leun:.

Nga; hui, G’ui; sha ve hkaw: na yu; leh G’ui; sha ve a lo/ hta[ te ve k’o, G’ui; sha ve aw; yan: aw; hk’aw lo G’ui; sha ve kan: pa{ nga; hui aw; hk’o{ lo ga; la tu; yo;.

Nga; hui leh; G’ui; sha ve mvuh: mi; ui/ la tu; te sheh/ hpa: ma: he{.Ya[ hk’a: G’ui; sha mvuh: mi; te sheh/ hpa: leh; G’ui; sha hpeh[ve yo;.

47  

F. Ceu: cao; ra/ za/ ve/ aw; hk’aw lo ceu: cao; ui/ la mvuh la tu; aw; hk’a: pe/ pa cheh: ve yo;.

Aw; hkui? pui/ 400 hk’aw[ ve aw; yan: aw; hk’aw lo Hkri[ ya: ve ceu: cao; teh ve leh;, yeh;, bon yeh; ma: caw;. Ya[ hk’a: aw; hk’aw[ naw? hta: heh[ k’aw[ caw; la ve yo;.

Chi beu[ ve aw; yan: aw; hk’aw lo da[ ve keh; ve Aw; ha hpu leh; ceu; cao; hta[ sheh yu; leh, ceu: cao; aw; suh? aw; suh? caw; la ve yo;.

Ceu: cao; te: ka; le le ceu: cao; aw; suh? teh g’a tu; aw; g’a: pi: ve yo;.

Ceu: cao; aw; suh? chi ve te: hpa/ leh; yeh; hk’aw lo ma: he{ k’o, gu ta/ ve aw; ti te: ka; lo hpaw; da[ ve yo;.

Ceu: cao; Sa/ la[ te: g’a: le le leh; ceu: cao; Sa/ la[ aw; suh? hta[ nyi ha[ sha? leh kan? te jaw; tcuh ve yo;.

Aw; hk’a: chi ve te: ma/ leh;, ceu: cao; ta/ kaw; tu;aw; pon hpu ma: caw; ka[ hpeh[ ve yo;. Ceu: cao; aw; suh? ta/ kaw; hta: G’ui; sha ku; yu; ta/ ve aw; mo/ ya: te: g’a: g’a: ga pi: hpeh[ ve yo;.

Chi hk’e te ve leh;, mi; gui; chi hk’o{ lo G’ui: sha ve ceu: cao; aw; suh? aw; suh? caw; la tu; g’a ga te cheh: ve yo;. G’ui; sha leh;, yaw: ku; hkaw: hta[ na yu; leh G’ui; sha hta[ sheh yu; tcuh tu nyi ma yeh; mi? hpaw la: tu; hta[ heu{ ga: ve yo;.

Na/ za/ reh{ ceu: cao; aw; hk’aw lo, ceu: cao; ve taw: leh;, hk’a; ve te: mo/ htaw: ma: k’o{, co ha hpaw: lo ha[ sha? pi: tu; hk’a; hta{ ka[ hpaw; da[ leh bon law o? k’o/ pui ve hta[ te cheh: leh aw; ti hk’a deh feu; leh hk’a; ve te: ti, hk’a; ve te: yan: hta[ te tu; k’o{ da[ ta/ ve hk’e sheh k’ai sheh/ hpa: g’a caw; ve yo;. Na/ za/ reh{ ceu: cao; ve kan? hk’a: hta[ haw/ da[ ve k’o, ceu: cao; hpeh[ peu; ve teh[ k’o{ hpeh[ leh o kan baw ri{ ha? ve ceu: cao; hpeh[ ve teh[ hto ji hpeh[ ve yo;.

48  

G. Ceu: cao; ui/ la mvuh la tu; te ve daw: law kui; leh;, Ye/ su{ hkri[ aw; pon chaw aw; suh? geh lo ha leh; ve bon hkaw: ma/ ve yo;.

Ye/ su{ k’o{ ve “ aw; ka; aw; nu ven: aw; hk’aw lo htaw: G’ui; sha ve mvuh: mi; aw; lawn ha leh; ve bon hkaw: g’a ca ma/ ve yo;. Aw; lawn k’o, nga; kan? te la ve leh; chi ve aw; pon yo;.” (Lk. 4+34)

Ceu: cao; ui/ la mvuh la tu; aw; pon nga; hui leh;, G’ui; sha mvuh: mi; ve tcuh ka/ pa/ hpeh[ ve yo;.

Nga; hui co: ca: cheh: ve leh; aw; mo/ hta[ aw; hkui? pui; ma: teh ta;.

Ye/ su{ k’o{ ve “Nga; naw; hui hta[ k’o{ la: ve, heh te: hpa/ hta[ chi: nyi-o. Chi beu[ ka[ ca; g’eu[ tu; ca; meh le leh shi?-eh/ hpeh[ la peu;. (Yh.4+35)

6. Pe/ ve pa ve hpaw: lo sheh k’ai pa/ hpeh[ ve.

A. Hkri[ hta[ shu/ da[ ve sheh k’ai sheh/ hpa: hta[ nga; hui ca ve. Ye/ su{ hkri[ leh; nga; hui aw; pon hen: yu; tu; hpeh[ ve yo;.

Pe/ ve pa ve hpaw: lo sheh k’ai pa/ leh;, Hkri[ hta[ shu/ ve sheh k’ai sheh/ hpa: hpeh[ ve yo;.

B. Pe/ ve pa ve hpaw: lo sheh k’ai sheh/ hpa: leh; nyi ma nu: neh/ ve caw; ve.

Yaw: leh; Ye/ su{ hkri[ hk’aw cheh: ve yo;. (Hpi:2.5-8)

Yaw: leh; G’ui; sha hta[ aw; teh; aw; na g’a: va ve yo;. (Yh.15+7)

A shu yaw: aw; pon ceh ti? ma: daw: nyi ve. (Efs. 5.21)

C. Pe/ ve pa ve hpaw: lo sheh k’ai pa/ leh;, aw; ce; hpeh[ ve.

Ye/ su{ te ma/ pi: ve hk’e yaw: te ve yo;. “Yaw: shu aw; pon kan? te tu; la; ve yo;. (Mk.10+45, Mt.20+28)

Pe/ ve pa ve hpaw: lo sheh/ k’ai pa/ leh;, Hkri[ hta[ shu/ ve sheh k’ai sheh/ hpa: hpeh[ ve yo;.

49  

Yaw: leh; aw; ce; ve aw; ho[ aw; han aw; hk’aw lo sheh k’ai ve. (Hpi: 2+)

D. Pe/ ve pa ve hpaw: lo sheh k’ai pa/ leh; daw: law pui? ve g’a caw; ve.

Hk’a; te: hk’a: lo daw: law ve ma: caw; k’o, mvuh: mi; ya: lu; k’ai tu; yo;.(Pr. 29.18)

Nga; naw; hta[ hpeu[ ma/ la: ve aw; ceu; chi te: hpa/ hta[ naw; hk’a deh[ g’aw g’a tu;, ha? pui ba? hk’o{ lo bvuh[ keu ta/-o[. (Hab. 2+2)

Ye/ su{ Hkri[ leh; G’ui; sha ve mvuh: mi; ve aw; ha hta[ saw: ve yo;. Shu hk’a deh[ na g’a tu; nga; hui htaw: chi hk’e g’a te caw: ve yo;.

Aw; ho[ aw; han chi ve leh; sheh k’ai sheh; hpa: leh g’a[ te sheh; hpa: hui aw; pon da[ ve aw; ceu; hpeh[ ve yo;.

E. Pe/ ve pa ve hpaw: lo sheh k’ai pa/ leh; da[ ve daw: hk’a: caw; ve.

Yaw: leh;, yaw: ve aw; mo/ ya: te: hpa; G’ui; sha ve aw; hk’eu hpeh[ la tu; te g’a ve.

Yaw: leh;, chi beu[ nga; hui hpeh[ cheh: ve aw; ceu; hta[ na g’a leh I? sa/ hka/ aw; ceu; aw; hk’a: te jaw ve hk’a shu/ li[ hpu hta[ cu: leh na nyi hkaw: hta[ hk’aw[ la: ve yo;.( 1 Rsv. 12+32)

Yaw; leh; Co ha hta[ G’ui; sha ve mvuh: mi; lo g’a yu; la; tu; ve daw: law; kui; caw; ve yo;.

Yaw: leh; daw: law tu; hta[ kan? hk’a: hpeh[ la tu; aw; hk’a: gu leh g’eu[ jaw[ tu; aw; pon yon/ ve chaw te: hpa/ hta[ ti mi hk’aw lo sheh k’ai ve yo;.

Yaw: leh; daw: law kui; leh kan? hk’a sha sha eh/ ve aw; hk’aw lo gu teh g’a ve yo;. Ya[ hk’a: G’ui; sha ve mvuh: mi; aw; pon kan? hk’a: hpeh[ ve yo;. ( Lk. 14 + 28 – 30)

F. Pe/ ve pa ve hpaw: lo sheh k’ai pa/ leh; aw; mo/ tan; kaw/ pa/ hpeh[ ve.

Ye/ su{ leh; nga; hui aw; pon hen: yu; kui; hpeh[ ve. Yaw: leh; chaw ya: hta[ aw; mo/ peh; pi: leh kan: pa{ pi: ve yo;. (Mt.10+)

Ye/ su{ ve aw; la[ g’aw: hui leh; aw; htai[ neh; ve “Hta ma da” chaw hpeh[ ve yo;. (Tcuh 17.6)

50  

Pe/ ve pa ve hpaw: lo sheh k’ai pa/ leh;, Ceu: cao; ya: te: hpa/ G’ui; sha ve mvuh: mi; ve kan? hta[ te: geh te ve aw; pon aw; mo/ te ve yo;.

G. Pe/ ve pa ve hpaw: lo sheh k’ai sheh/ hpa: leh;, ha k’a? leh ha[ han? ve aw; hk’aw lo htaw{ hkan/ ve yo;.

Ye/ su{ yaw: ve aw; la[ g’aw: te: hpa/ hta[ ha leh; ve bon hkaw: kan? ta; ma/ tcuh hta:, yaw: ve aw; la[ g’aw: hta[ k’o{ pi: ve, “Hk’e te leh vui; hk’a shu/ shu/, cu: yi/ caw; leh, ha? pui k’a/ hk’a shu/ shu/ shu hta[ ma: ya[ pui? ve chaw hpeh[ pi:-o{. (Mt. 10+16)

Pe/ ve pa ve hpaw: lo sheh k’ai sheh/ hpa: leh;, G’ui; sha ve aw; bon leh aw; li: taw: hkaw:, hte: caw: ve, ha k’a? pui? ve leh da[ keh; ve te: ceu; le le hta[ ha[ sha? tu; aw; hk’a: g’a shi/ ve yo;.

Yaw: leh; cu: yi/ caw; ve aw; hk’aw lo daw: che{ g’a ve chaw g’a hpeh[ ve yo;.

Ya[ hk’a: yaw: daw: che{ kui; aw; hk’aw lo ha[ k’a? ve nyi ma ka[ g’a caw; ve yo;.

Ha[ pehn: ve aw; hk’aw lo hte: ve caw: ve taw: hkaw: hta[ yaw ve yo;. (Efs.4+15)

H. Pe/ ve pa ve hpaw: lo sheh k’ai pa/ leh; shun a g’a tu; ve hkaw: hta[ yaw pui? ve.

Ye/ su{ mi; gui; hk’o{ lo kan? te ve aw; yan: aw; hk’aw lo, Yaw: te: hkui te: hkui yaw ve taw: hkaw: leh;, “Na/ paw caw; ve chaw hk’a deh[ na-o.” teh[ k’o{ ve taw: hkaw: hpeh[ ve yo;. (Mt.13+43)

Pe/ ve pa ve hpaw: lo sheh k’ai sheh; hpa: leh; taw: yaw hta: Ye/ su{ yaw hk’a shu/ shu na g’a tu; aw; pon g’a yaw ve yo;.

Pe/ ve pa ve hpaw: lo sheh k’ai sheh; hpa: leh; shu na g’a tu; aw; pon leh; a ye: ui/ ja: ve hta[ g’a na g’a ve yo;. “ Beh; heh ma meu{ ve hkaw: htaw: ma: cehn/ k’o, ma[ baw{ tu; aw; pon a shu gu ta/ tu; le.”(1 kaw. 14 + 8)

51  

I. Pe/ ve pa ve hpaw: lo sheh k’ai pa/ leh; aw; ka; aw; nu ve chaw te: hpa/ G’ui; sha ve mvuh: mi; aw; pon sheh k’ai sheh/ hpa: hpeh[ tu;, chaw o: ve te: hpa/ hta[ kan: pa{ g’a pi: ve yo;.

Yaw: su{ sheh k’ai sheh/ hpa: te ve aw; yan: aw; hk’aw lo, aw; g’u: suh/ sheh k’ai sheh/ hpa: k’aw[ caw; la tu; te ma: g’a, yaw: leh; yaw: sheh k’ai cheh: ve te: mo/ aw; hk’aw lo ceh sheh k’ai pa/ hpeh[ ve yo;. ( Sj. 2+ 10)

Pe/ ve pa ve hpaw: lo sheh k’ai sheh/ hpa: leh; a shu yaw: ve yeh; k’a aw; pon ceh ma: te, ya[ hk’a: aw; g’u: suh/ sheh k’ai pa/ k’aw[ caw; la tu; aw; pon chi beu[ te: coe ve ya: te: hpa/ hta[ ma/ pi: ve yo;.

Yaw: leh; chaw hta[ ca leh ha[ sha? pa/ , sheh k’ai pa te tu; aw; pon ma/ pi: leh kan: pa{ pi: ve yo;.

Te: ca? peu; te: ca? k’aw[ sheh k’ai sheh/ hpa: ma: caw; ve law k’o, sheh k’ai sheh/ hpa: te ve ma: bi: she/ ve yo;. “Sha/ hki{ hkan/ sheh/ hpa: meh{ g’u: suh/ naw; nga; geh g’a ka: ta/ peu; ve aw; ceu; te: hpa/, shu hta[ ma/ pi: pui? ve ka ti[ ye; ve chaw te: hpa/ hta[ k’aw[ chi: a[ pi:-o{. (2Ti 2+2)

7. Ha k’a? pui? ve.

A. Ha k’a? pui? ve leh;, G’ui; sha ha[ pehn: ve hta[ hpeu[ ma/ ve yo;.

G’ui; sha ve Ya: hpu mi; gui; hk’o{ lo la; leh mi; gui; ya: aw; pon g’a suh ve leh;, G’ui; sha ve ha[ pehn: ve ha[ k’a? ve la[ shawn/ hpeh[ ve yo;.

Yh.3+16-17 aw; hk’aw lo nga; hui hta[ k’o{ la: ve leh;, nga; hui co ti[ ha ti[ hta[ g’a tu;, G’ui; sha nga; hui hta[ ha[ ve pa taw yaw: ve Ya: hpu ti/ nga; hui hta[ pi: la: ve yo;.

A sha[, kan?, la[ ka hk’o{ lo suh ve leh suh kui; lo k’aw[ te[ tu la ve leh;, G’ui; sha mi; gui; ya: hta[ ha[ ve hta[ hpeu[ ma/ la: ve. (Mt.9+36)

B. Ha[ k’a? pui? ve leh; Ye/ su{ hkri[ ve aw; meh aw; hk’aw lo bi: law[ peu; ve yo;.

52  

Ye/ su{ leh; ha k’a? pui? ve hen: yu; tu; da[ ja: ve yo;. Ha leh; ve bon hkaw: li[ aw; hk’aw lo nga; hui hta[ hpeu[ ma/ la: ve. Ye/ su{ leh; mi; gui; ya: geh te: geh “tu[ ve hkan/ ve hta[ hkan/ yu; ve yo;.”

Ye/ su{ leh;, ha/ g’aw: ya:, na; ve gaw; ve chaw, meh? k’ai ve chaw, leh aw; htai[ neh; ja: ve chaw hta[ ha k’a? leh nyi ha[ sha? pi: ve yo;.

G’ui; sha ka[ hpeh[ leh chaw ya: ka[ hpeh[ ve Ye/ su{ leh;, nga; hui a sha[ te[ kui; aw; hk’aw lo, ha[ pehn: ve htaa[ hpeu[ ma/ tu; da[ ja: ve hen: yu; kui; hpeh[ ve yo;. Ye/ su{ ve aw; meh aw; hk’aw lo ha k’a? pui? ve, Ye/ su{ hkri[ ve ha[ pehn: ve hta[ hpeu[ ma/ pi: ve.

C. Ha k’a? pui? ve leh; te: g’a: hta[ te: g’a: ta/ ui/ da[ ve.

G’ui; sha ve chaw ceu; leh; daw: law ve, ha[ ve leh Ye/ su{ ve aw; meh aw; hk’aw lo ga da[ ve, te: g’a: leh te: g’a: aw; me[ aw; hpon: pi: da[ ve, ta/ ui/ da[ ve yo;.

Ha k’a? pi: ve leh; G’ui; sha ve ha[ ve hta[ pi: ve te: ceu; hpeh[ ve yo;.

D. Ha k’a? pui? ve leh; yon/ ve chaw aw; hk’aw lo taw{ la ve yo;.

Ceu: cao; leh; ha pehn: ve aw; hkui/ pui/ hpeh[ ve G’ui; sha ku; yu; ta/ ve yo;.

Ha[ pehn: ve kan? leh; chaw ya: co: ca: leh te ve hta[ pa taw hpeh[ bi: la g’a ve ma: he{

Hkri[ ve aw; to hpeh[ ve aw; hk’aw lo, ha[ pehn: ve nyi ma caw; la tu; ku; yu; la: leh Aw; ha hpu sheh yu; la: ve aw; hk’aw lo Hkri[ hta[ te: hpaw: le le ca? da[ cheh: ve.

Da[ ve keh; ve Aw; ha hpu leh; yon/ ve chaw te: hpa/ ve nyi ma hta[ pe/ pa pi: ve

Ye/ su{ ve aw; meh aw; hk’aw lo te: ceu; le le hta[ ha[ pehn: ve aw; hk’aw lo nga; hui te ve yo;. Nga; hui chi hk’e te ve leh; Ye/ su{ Hkri[ ve ha[ pehn: ve hta[ hpeu[ ma/ pi: ve yo;.

53  

Ha k’a? pui? ve leh;, ceu: cao; kan? te kui;, a sha[ te[ kui; aw; hk’aw lo a ye: ui/ ja: ve aw; ceu; hpeh[ caw: ve yo;.

E. Ha k’a? pui? ve leh; Ves{ li-a: ve kan? hk’a: hpeh[ ve yo;.

Aw; G’ui; sha nga; hui hta[ peu la: ve leh;, ha[ pehn: ve aw; hk’aw lo mi; gui; hk’o{ lo G’ui; sha ve kan? te tu; da[ ve keh; ve Aw; ha hpu ng;a hui hta[ kan: pa{ pi: la: ve yo;.

Yaw: hui yon/ ve leh;, Aw; ha hpu ve kan? pa{ hta[ cu: ve aw; hk’aw lo, Aw; pa leh; chaw te: g’a: le le ve a sha[ aw; hk’aw lo kan? te cheh: ve yo;.

Ye/ su{ ve aw; meh aw; hk’aw lo shu tu[ hkan/ ve hta[ nga; hui nyi maw; g’a ve leh shu hta[ ga pi: tu;, ha[ pui? tu; nyi ma caw; la ve .

Ye/ su{ ve aw; meh hta[ pa taw, tu[ hkan/ ve leh ma: bi: law[ ve aw; ceu; hta[ a ye: yu; pui? la leh, ha[ sha? tu;, daw: law pui? tu;, daw: sha ha leh ve caw; la tu; leh, ha[ pui? ve nyi ma caw; la leh ga pi: g’a tu; ve hta[ g’a[ ca ve yo;. Chi ve leh;, Hkri[ ve aw; to ui/ k’ai mvuh k’ai tu; aw; pon G’ui; sha ve kan? hk’a: hpeh[ ve yo;.

F. Ha k’a? pui? ve leh; nga; hui ve a sha[ aw; hk’aw lo taw{ la leh G’ui; sha ve kan? aw; pon nga; hui ve a sha[ hta[ tan: pi: ve hta[ hpeu[ ma/ ve yo;.

Nga; hui co: ca: ve aw; hk’aw lo G’ui; sha te ve hk’a shu/ te ve , na/ ve chaw hta[ ga pi: ve, shu hkaw: na ve.

Tu[ hkan/ ve chaw hta[ ga pi; tu; nga; hui aw; hk’a: gu leh G’ui; sha ve kan? hk’a: hta[ g’a[ ca ve, chi hk’e te ve leh; htai/ hk’aw[ ve leh daw: sha ha leh; ve hta[ g’a tu; te ve.

Mi; gui; chi hk’o{ lo hte: ve caw: ve aw; ceu; caw; la tu; Ye/ su{ ve aw; meh hta[ cu: ve aw; hk’aw lo co: ca: leh k’aw[ gu te cheh: ve yo;.

G’ui; sha ve kan? hpeh[ bi: la leh G’ui; sha hta[ aw; me[ aw; hpon: tan: pi: tu; nga; hui g’a[ ca ve yo;.( Mi{ hka/. 6+8)

54  

Ve: suh; li-an ve G’ui; lawn sha lawn An: tu; ui/ ve pe/ pa ve aw; lawn

“Nga; hui ve ven: ba{ hk’a peu-e; a keh? ui/ ja: ve aw; bon” An: tu; ui/ ja: ve aw; ceu; hpeh[ ve yo;. Chi ve leh; k’a mui; hkaw: aw; hk’aw lo aw; hkui? pui/ te: caw{ hpeh[ ve yo;.Ye/ su{ aw; hk’aw lo G’ui; sha leh; chaw ya: ve aw; ho[ aw; ha hta[ ha[ yu; leh mi; gui; ya; G’ui; sha hta[ k’aw[ caw: da[ tu; te ve yo;. ( Yh. 3+ 15-16, Rm. 1 + 1-16) Nga; hui ven: ba{ ya: hpeh[ cheh: ve aw; yan: aw; hk’aw lo, G’ui; sha leh; yaw: ve Ya: hpu hta[ peu la: ve yo;. “ Ven: ba{ hpeh: hk’a tu;” (Rm. 3+ 25). Hk’a peu-e; hk’o{ G’ui; sha hpeh[ ve htaw: mi; gui; ya: ve ven: ba{ hta[ hkan/ yu; leh nga; hui hk’a peu-e; hta[ htai/ hk’aw[ ve pi: la: ve yo;.

Ye/ su{ hkri[ aw; hk’aw lo G’ui; sha ve hte: ve caw: ve hpeu[ ma/ la: ve yo;. (Rm. 3+21) G’ui; sha chi hk’e ma: te la: ve law k’o, chaw ya: leh; daw: law kui; ma: caw; ve aw; hk’aw lo G’ui; sha hta[ g’a hpa{ da[ k’ai tu; yo;. (Ef. 1+ 5- 2+10) Chi hta[ pa taw, ng;a hui G’ui; sha hta[ hpa{ da[ tu; te la: g’a ve kan: pa{ caw; ve aw; ceu; te: hpa/ leh; g’a: sheh/ hpa: ma: hpeh[ ve yo;. (Kaw: . 2+15) Chi te: hkui “ Ye/ su{ hkri[ aw; hk’aw lo yon/ ve hta[ pa taw” (Rm. 3+ 22) Ven: ba{ ve aw; li: aw; hk’a: leh suh ve aw; li: aw; hk’a: aw; hk’aw lo nga; hui hta[ hpeh: la: peu;.( Rm. 8+ 2)

Li[ hpu aw; suh? aw; hk’aw lo, G’ui; sha aw; pon k’a mui; hkaw: te: taw bvuh[ ta/ ve (Ef. 1+ 6-10) G’ui; sha ve bi: law[ ve hk’a peu-e; Ye/ su{ hkri[ ve aw; to aw; hk’aw lo caw; ve yo;. Leh Hkri[ hta[ ha[ yu; ve chaw leh; Hkri[ bi: law[ ve aw; hk’aw lo lo[ la ve yo;.( Kaw:. 2+ 8-15) G’ui; sha

55  

ve aw; bon hta[ teh{ nyi peu; hk’aw[ naw? Paw: lu[ k’o{ ve “ G’ui; sha ui/ ja: ma: ja: ve cu: ye/ ma/ yi/ leh shi/ pui? ve nyi ma leh; hk’a; ma na? ja: ve le. G’ui; sha suh? ta{ ve te: hpa/ leh;, a shu ka[ ca daw: ma: ga;. Yaw: ve ya[ k’aw te: hpa/ hta[ a shu ka[ ca ma: maw;. (Rm. 11+ 33) Chi te: tawn aw; hk’aw lo ven: ba{ la: ve aw; lawn hta[ htaw: tcuh? kui; yu; g’a ve yo;. Aw; ha hpu ng;a hui aw; hk’aw lo cheh: ve leh; Ye/ su{ hkri[ ve aw; ho[ aw; han caw; la leh, co ti[ ha ti[ caw; ve, G’ui; sha geh daw: sha ha leh; ve, da[ keh; tu; tsuh: hpu la: ve, ceu: cao; geh te: geh kan? te ve leh G’ui; sha k’aw[ ya[ la tu; hta[ daw: law ve caw; ve yo;.

Ye/ su{ taw: yaw hta: chaw ya: g’a ka: ve leh; “ Da[ ve taw: hkaw:” hpeh[ ve yo;. O: ve leh; ven: ba{ ya: G’ui; sha hta[ k’aw[ caw: da[ tu; G’ui; sha a hkaw-an/ pi; ve yo;. Shu nyi baw; ja: ve aw; hkawn/ shaw pa leh meh ma[ la? Htaw: G’ui; sha ha[ ve aw; lawn hta[ g’a ka: hta: ven: ba{ daw: hpfuh{ leh ven: ba{ hpeh: pi: ve hta[ g’a leh co ti[ ha ti[ hta[ g’a ve yo;. A shu yaw: aw; to te[ chi? Ma: te g’a ve hta[ shi/ leh ha[ yu; g’a ve cawh aw; pon G’ui; sha leh; aw; hpfuh; ma: g’aw{ ve aw; hk’aw lo yaw: aw; to tan: la: ve yo;. (Lk. 15)

Nga; hui ma: shi/ she hta; ka[ da[ ve keh; ve Aw; ha hpu leh;, ng;a hui htai/ hk’aw[ ve hta[ g’a tu; aw; pon nga; hui aw; hk’aw lo kan? te la: cheh: ve yo;. Chi: mvuh ve li{ bvuh[ pa/ k’o{ ve “Taw: hkaw: hta[ ma: yeh:. Te[ chi? Hkaw: hta[ htaw: ma: g’a ka:. Ya[ hk’a: yaw: hui ve taw: hkaw: mi; gui; hk’o{ lo bvuh; k’ai ve yo;. (Chi. 19+ 3-4) Paw: lu[ k’o{ ve, “ Aw; ceu; hk’a peu-e; yaw: hta[ pa taw leh yaw: aw; pon te hpan/ ta/ ve yo;.” ( Kaw: . 1+15-17) Yo: han/ ma/ ve “ Aw; g’eu[ aw; teh; ma leh; mi; gui; hk’o{ lo la; leh chaw hk’a peu-e; hta[ aw; g’eu{ ba pi: ve yo;. ( Yh. 1+9)

Ha leh; ve bon hkaw: aw; pony a[ k’aw hpaw pi: tu; da[ ve keh; ve Aw; ha hpu leh; chaw ya: ve ra/ za/ van/ leh chaw ya: aw; hk’aw lo kan? te ve yo;. Ha leh; ve bon hkaw: ma/ tu; yaw: sheh k’ai leh na sheh/ hpa: te: hpa/ hta[ htaw: gu hehn: pi: ve aw; hk’o{, daw: law ve aw; hk’aw lo ha leh; ve bon hkaw: hta[ ha[ yu; tu; ve chaw htaw: gu teh ta/ ve yo;.

Pon; la; ve aw; yan: hta[ k’aw[ hpfuh{ hta: , Hkri[ ya: te: g’a: le le leh; htai/ hk’aw[ ve hta[ g’a tu; Aw; ha hpu yaw: hui hta[ sheh yu; pi: ve aw; ho[ aw; han hta[ maw; hpeh[ ve yo;. G’ui; sha ve aw; bon chi hta[ “ Aw; g’u: suh/ ve aw; bon” teh[ k’o{ ve yo;.

56  

Nga; hui aw; pon G’ui; sha leh;, G’ui; shat e ta/ ve te: ceu; le le leh; Yaw: ve Ya: hpu aw; hk’aw lo hpeh[ bi: la peu;. Aw; pa G’ui; sha Yaw: ve Ya: hpu aw; hk’aw lo te bi: peu; ve htai/ hk’aw[ ve hta[ pa taw, Hpan/ ta/ ve aw; ceu; hk’a peu-e; aw; bon g’a ve yo;.(Rm. 8+ 19-25)

Hte: ve caw: ve chaw hpeh[ tu; ma/ ve leh;, ven: ba{ ya: hui hta[ ven: ba{ hpeh: pi: leh G’ui; sha hta[ k’aw[ caw: da[ leh G’ui; sha geh k’aw[ la hpeh[ tu; G’ui; sha ha[ k’a? ve aw; hk’aw lo, te la: ve aw; ceu; hpeh[ ve yo;.

Hte: ve caw: ve chaw hpeh[ tu; ma/ ve leh;, htai/ hk’aw[ ve hta[ g’a tu; G’ui; sha ga la: ve yo;. Leh G’ui; sha ve Aw; ha hpu leh;, yaw: hui hta[ G’ui; sha geh lo la; ve a sha[ pi: ve yo;. Chi hta[ pa taw chaw o: ve leh;, G’ui; sha ve aw; ha hpu aw; hk’aw lo aw; suh? k’aw[ paw la ve yo;. Co ha hpaw: lo ve a sha[ chi hta[ Li[ hpu aw; suh? aw; hk’aw lo aw; suh? k’aw[ te ta/ ve teh[ k’o{ ve yo;.

Hk’a; hk’e k’o{ ya[ hk’a:, an: tu; ui/ ve G’ui; sha ve aw; bon leh da[ ve keh; ve Aw; ha hpu Hkri[ ya: aw; hk’aw lo cheh: leh pe/ pa la g’a ve yo;. Te: paw{ hta: suh ve aw; ceu; caw; ve yo;. Ya[ hk’a:, chi beu[ a sha[ aw; suh? k’aw[ caw; ve yo;. Te: paw{ hta: ma[ keu{ ve, chi beu[ G’ui; sha geh daw: sha kui; k’aw[ caw; la ve. Leh te: paw{ hta: daw: law kui; ma: caw;, ya[ hk’a: daw: law kui; k’aw[ caw; la ve. Li[ hpu aw; suh? aw; hk’aw lo ma/ ta/ ve leh;, “Hk’e te leh, chaw te: g’a: Hkri[ aw; hk’aw lo cheh: ve k’o, yaw: leh; chaw aw; suh? hpeh[ la peu;. Aw; pi/ te: hpa/ meh? k’api peu; leh, hk’a peu-e; aw; suh? hpeh[ la peu;. Aw; ceu; chi hk’a peu-e; leh;, G’ui; sha lo taw{ la ve yo;. (2Kaw{ 5+17-18)

Li[ hpu aw; suh? aw; hk’aw lo Hkri[ hta[ chi hk’e k’aw[ k’o{ ta/ ve “Aw; me[ aw; hpon: ve daw: law kui;” teh[ k’o{ ta/ ve yo;. (Kaw: 1+27)

Da[ ve keh; ve Aw; ha hpu aw; hk’aw lo suh kui; lo k’aw[ te[ tu la peu; ve Hkri[ leh; yaw: ve chaw ceu; aw; pon, yaw: ve a sha[ hta[ tan: pi: ve yo;. Hkri[ leh; yaw: hui aw; hk’aw lo cheh: leh Aw; ha hpu ve aw; suh/ yaw: hui hta[ pi: ve yo;. (Glt.5+22-23)

Ya[ hk’a:, lai? g’a: k’aw[ na nyi ve, Hkri[ ya: a sha[ te[ kui; aw; hk’aw lo co ha hpaw: lo ve a sha[ hk’a; te: ceu; hta[ nga; hui daw: law hpeh[ ve le. Chi te: hkui nga; hui aw; hk’aw lo cheh: ta/ ve G’ui; sha ve

57  

Aw; ha hpu leh;, chi a keh? da[ ve a sha[ hta[ pi: la: g’a ve la:. Li[ hpu aw; suh? aw; hk’aw lo k’o{ ve, “Naw; hui aw; hk’aw lo cheh: ve te: g’a: leh;, mi; gui; hk’o{ lo cheh: ve te: g’a: a keh? ui/ ve yo;. (1Yh.4+4)

Ye/ su{ hta[ suh kui; lo k’aw[ te[ tu la pi: ve kan: pa{, suh ve hta[ g’a: sheh/ hpa: hpeh[ la pi: ve, mo; na{ ho[, ven: ba{ leh tu/ hpfuh aw; hk’o{ lo kan: pa{ caw; ve yo;. Da[ ve keh; ve aw; ha hpu aw; hk’aw lo caw; ve kan: pa{ chi leh;, chi te: hkui nga; hui aw; hk’aw lo kan? te cheh: ve yo;. (Efs. 1+19)

Te: paw{ hta:, ven: ba{ ve aw; li: aw; hk’a: leh suh ve te: ceu; nga; hui hta[ u? peun/ cheh: ve yo;. Ya[ hk’a:, chi te: hkui “Ye/ su{ hkri[ aw; hk’aw lo co ha te[ pi: law; ve Aw; ha hpu ve aw; li: aw; hk’a: leh;, ven: ba{ ve aw; li: aw; hk’a: aw; hk’aw lo leh suh ve aw; li: aw; hk’a: aw; hk’aw lo nga; hta[ hpeh: la: peu;.” (Rm.8+2)

Hkri[ ya: te: g’a: le le ve a sha[ aw; hk’aw lo ha leh; tu; ve leh;, Da[ ve keh; ve Aw; hpu te bi: la: ve te: ceu; hpeh[ ve yo;. O: ve leh; aw; suh/ aw; sha/ hk’aw lo a sha[ te[ ve ma: he{. Ya[ hk’a:, co ha hpaw: lo a sha[ te[ ve yo;. (Rm.8+1-8)

Naw; a sha[ te[ kui; aw; hk’aw lo an: tu; ui/ ve G’ui; sha ve aw; bon naw; hta[ pe/ pa la: jaw peu; la:.

58  

“Pe/ pa la: ve an: tu; ui/ ve aw; bon” The Reflecting God Study Bible, 2000. Aw; hk’aw lo yu; la; ta/ ve li[ hpeh[ ve yo;. The Zondervan Corporation, aw;sheh/ hpa: hpeh[ leh Beacon Hill Press

59  

60  

YON/ HK’A: AW; LAWN

1 .G’UI; SHA AW; LAWN

G’ui; sha te: g’a: ceh ti? co co tai/ tai/ caw; cheh: leh Yaw: leh; te: ceu; le le hta[ hpan/ leh u? peun/ nyi ha[ sha? sheh/ hpa: hpeh[ yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;. G’ui; sha leh;, te: ceu; le le a keh? da[ keh; ja: leh sheh{

g’a: te: g’a: ti? ve G’ui; sha hpeh[ ve yo;. Ha[pehn:ve aw;hk’aw lo da[keh;ve. Aw; pa G’ui; sha, Ya: hpu G’ui; sha leh da[ ve keh; ve Aw; ha hpu G’ui; sha hpeh[ ve yo;.

(Hkui? 1+1-31, Ok’ 19+2, Bon 6+4-5, Isy 5+16, 6+1-7, 40+18-31, Mt 3+16-17, 28+19-20, Yh 14+6-17, 1Kaw? 8+6, 2Kaw? 13+14, Glt. 4+4-6, Efs. 2+13-18)

2. YE/ SU{ HKRI[ AW; LAWN Ye/ su{ Hkri[ leh;,G’ui;sha aw;hk’aw lo sheh{ g’a: te: g’a: ti? hpeh[ ve G’ui; sha teh[nga hui yon/ve yo; Yaw: leh; aw; pa G’ui; sha geh te: geh co co tai/ tai/ cheh:ta/leh Da[ve keh;ve ka:pa{aw;hk’aw lo chaw ya:ve aw;ho[aw;ha hta[ha[yu;ve yo; .Da[ keh; ve ya: mi: ha? Ma/ ri{ aw; hk’o{ lo da[ ve keh; ve Aw; ha hpu ya[ la leh Ye/ su{ Hkri[ paw la ve hta[ nga; hui yon/ ve yo;.chi hta[pa

taw Ye/ su{ hkri[ leh; Yaw: te: g’a: ceh ti? G’ui; sha ka[ hpeh leh chaw ya: ka[ hpeh[ ve yo;.

Yaw: leh; nga; hui mi; gui; chaw ya: ve ven: ba{ aw; pon hkan/ suh leh sheh{ nyi te: nyi ga; hta: k’aw[ te[ tu la ve yo;. Leh mvuh: naw ma hk’o{ lo ta{ k’o[-e leh nga; hui aw; pon Aw; pa G’ui; sha geh lo hk’a; hta{ ka[ law; hkaw? la: tcuh? ta/ ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;.

(Mt. 1+20-25, 16+15-16, Lk. 1+26-35, Yh. 1+1-18, Hpi: 2+5-11, Kaw: 1+12-22, 1Ti{ 6+14-16, Heb. 1+1-5, 7+22-28, 9+24-28, 1Yh. 1+1-3, 4+2-3,15)

3. AW; HA HPU AW; LAWN

Aw; ha hpu leh;G’ui;sha aw;hk’aw lo sheh{ g’a: te: g’a: ti? hpeh[ ve G’ui; sha teh[nga hui yon/ve yo; Yaw: leh;, Hkri[ ya: aw; mo/ aw; hk’aw lo cheh: leh hk’a; hta{ ka[ kan? te cheh: ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;.

Yaw: leh;, ven: ba{ aw; lawn ma: k’o{, hte: ve caw: ve aw; lawn ma: k’o{, mi; gui; ya: hui hta[ hk’a taw/ leh{ hpeu[ ma/ pi: leh nyi ma daw: hpfuh{ tu; ma: k’o{, da[ la keh; la tu; ma: k’o{ te la: cheh: ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;.

(Yh. 7+39, 14+15-18, 16+7-15, Tc 2+33, 15+8-9, Rm. 8+1-27, Glt. 3+1-14, Efs. 3+14-21, 1Hte: 4+7-8, 2Hte: 2+13, 1Pe/ 1+2, 1Yh. 3+24, 4+13)

61  

4. LI[ HPU AW; LAWN

Li[ hpu leh;,G’ui;sha ve tcuh ka/ pa/ te: hpa/ hta[ da[ keh; ve Aw; ha hpu daw: pawn/ pi: leh bvuh[ ta/ ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;.

Li[ hpu aw; pi/ leh Li[ hpu aw; suh? hk’a peu-e; leh;, 66 k’o{ caw; ta/ ve yo;. Htai/ hk’aw[ ve hta[ ca? da[ ve aw; lawn leh nga; hui aw; hk’aw lo G’ui; sha ve a lo/ hk’a; hk’e caw; ve aw; lawn hta[ Li[ hpu aw; hk’aw lo hpeu[ ma/ la: ta/ ve yo;. Chi hta[ pa taw, Da[ keh; ve Li[ hpu aw; hk’aw lo ma: bvuh[ ta/ ve aw; ceu; te: hpa/ hta[ nga; hui yu; veu la: leh nga; hui ve yon/ tcuh{ yon/ hk’a: te ma: hpeh[.

(Lk. 24+44-47, Yh. 10+35, 1Kaw? 15+3-4, 2Ti{ 3+15-17, 1Pe/ 1+10-12, 2Pe/ 1+20-21)

5. VEN: BA{ AW; LAWN

Ven: ba{ mi; gui; hk’o{ lo lo[ la ve leh;, A/ dan/ leh E: va[ ma: na yu; ve pa taw, yaw: nyi: g’a: geh aw? law? tan; caw; la ta/ ve yo;. Leh, ven: ba{ o: ve hta[ pa taw, ya[ nyi chaw ya: te: g’a: le le suh ve hta[ g’a hkan/ ve

yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;. Ven: ba{ leh; 2 ceu; caw; ve hta[ nga; hui yon/ ve yo;.

A/ dan/ E: va[ geh caw; la ve aw; hkui? pui/ ve ven: ba{ hpeh[ ve yo;. Aw; hkui? pui/ ve ven: ba{ chi leh;, chaw ya: te: g’a: le le tan; paw la hta: ka[ caw; ta/ ve ven: ba{ hpeh[ ve yo;. Chi hta[ pa taw, da[ keh; ve chaw te: g’a: ka[ ma: caw;. Ven: ba{ ya: ve nyi ma leh;, hk’a; hta{ ka[ G’ui; sha hta[ hpfuh{ ga: ve yo;. Htai/ hk’aw[ ve hta[ g’a peu; k’o{ htaw:, ven: ba{ ya: ve nyi ma leh; chaw ya: aw; hk’aw lo caw; cheh: she[ ve yo;. Ven: ba{ ya: ve nyi ma chi leh;, da[ keh; ve Aw; ha hpu ceh ti? tsuh: hpu tsuh: keh; la: g’a ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;.

Aw; hkui? pui/ ve ven: ba{ chi leh;, A shu yaw: aw; to te ya[ cheh: ve ven: ba{ hta[ peun da[ ve yo;. Aw; hkui? pui/ ve ven: ba{ leh;, G’ui; sha ma: daw: pawn/ pi: ve ceh ceh k’o, pon; tu; te ma: g’a. Ya[ hk’a:, da[ keh; ve Aw; ha hpu hta[ leu{ yu; leh yaw: tsuh: hpu tsuh: keh; la: ve hta[ ha[ yu; ve k’o, aw; hkui? pui/ ve ven: ba{ chi hta[ g’a pon; tu; yo;. Da[ keh; ve Aw; ha hpu hta[ma: leu{ yu; ma: ha[ yu; ve k’o, aw; hkui? pui/ ve ven: ba{ hta[ pon; ma: g’a ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;.

A shu yaw: aw; to te ya[ cheh: ve ven: ba{ chi leh;, G’ui; sha ve aw; li: taw: hkaw: hta[ shi/ htaw: ma: na yu; leh te ya[ ve hta[ k’o{ ve yo;. Ven: ba{ chi leh; aw; hkui? pui/ hta:, A/ dan/ leh E: va{ geh lo caw; la ta/ ve ven: ba{ hta[ ma: ca? da[ ve yo;. A shu yaw: aw; to te ya[ ve ven: ba{ leh;, G’ui; sha ve aw; li: taw: hkaw: hta[ ma: na yu; ga: ve nyi ma: k’o{, ha[ pehn: ve aw; li: hta[ te ya[ ve ma: k’o{, leun? leh Ye/ su{ hkri[ hta[ ma: yon/ ve chi te: hpa/ hpeh[ ve yo;.

62  

(Aw; hkui? pui/ ve ven: ba{ hta[ ca? da[ ve li[ hpu + Hkui? 3+1-24, Yb. 15+14, Chi: 51+5,

Yrm. 17+9-10, Mk. 7+21-32, Rm. 1+18-25, 5+12-14, 7+1-9, 1Kaw? 3+1-4, Glt. 5+16-25, 1Yh. 1+7-8)

(A shu yaw: aw; to te ya[ ve ven: ba{ hta[ ca? da[ ve li[ hpu + Mt. 22+36-40, 1Yh. 3+4,

Yh. 8+34-36, 16+8-9, Rm. 3+23, 6+15-23, 8+14-24, 14+23, 1Yh. 1+9, 2+4, 3+7-10)

6. VEN: BA{ TSUH: BA; LA: VE AW; LAWN

Ye/ su{ Hkri[ leh;, chaw ya: hta[ ven: ba{ aw; hk’aw lo htai/ hk’aw[ pi: tu; aw; pon, yaw: ve aw; to g’a tu[ g’a hkan/ ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;. Htai/ hk’aw[ ve chi hta[ ca? da[ ve leh;, Ye/ su{ hkri[ la[ ka hk’o{ lo

hkan/ suh leh Yaw: ve aw; suh/ she{ ya[ la ve te: hk’a: ceh ti? caw; ve yo;. O: ve leh;, A/ dan/ ve aw; ceu; aw; hk’a: aw; hk’aw lo la; ta/ ve ven: ba{ hk’a peu-e; hta[ Ye/ su{ hkri[ tsuh: ba; la: ve te: ceu; hpeh[ ve yo;. Ven: ba{ hta[ ma: shi/ ve ya: eh? te: hpa/ hta[ ma: k’o{, hk’a deh[ ma: bi: ma: law[ ve chaw hui te: hpa/ hta[ ma: k’o{, ven: ba{ tsuh: ba; la: ve pa taw, htai/ hk’aw[ ve aw; bon hta[ g’a hpeh[ ve yo;. Ya[ hk’a:, a sha[ ga; la leh da[ ve leh ma: da[ ve hta[ fui/ da[ peh; da[ g’a peu; ve chaw hk’a peu-e; htai/ hk’aw[ ve aw; bon hta[ g’a tu; aw; pon nyi ma g’a daw: hpfuh{ leh Ye/ su{ hkri[ hta[ g’a yon/ ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;.

(Isy. 53+5-6, Mk. 10+45, Lk. 24+46-48, Yh. 1+29, 3+14-17, Tc. 4+10-12, Rm. 3+21-26, 4+17-25, 5+6-21, 1Kaw?

6+20, 2Kaw? 5+14-21, Glt. 1+3-4, 3+13-14, Kaw: 1+19-23, 1Ti{ 2+3-6, Tt. 2+11-14, Hb. 2+9, 9+11-14, 13+12, 1Pe/

1+18-21, 2+19-25, 1Yh. 2+1-2)

7. AW: LAW? PEU: LA; VE AW; BON AW; LAWN

G’ui; sha leh;, Yaw: ve aw; ho[ aw; han hta[ shu/ da[ ve mi; gui; chaw ya: hta[ te hpan/ leh da[ ve ma: da[ ve hta[ leu{ yu; tcuh ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;. Ya[ hk’a:, mi; gui; chaw ya: leh; a shu yaw: ve a lo/

hta[ te tu; leu{ yu; leh G’ui; sha ve taw: hkaw: hta[ ma: na yu; ve pa taw, G’ui; sha hta[ g’a hpa{ da[ k’ai ve yo;. Ya[ hk’a:, G’ui; sha leh; mi; gui; chaw ya: hta[ ha[ ja: ve pa taw, Ye/ su{ hkri[ aw; hk’aw lo te: g’a: le le hta[ yaw: ve aw; bon a hk’e le: pe[ la: ve yo;. Chi hta[ pa taw, mi; gui; ya: te: g’a: le le ven: ba{ g’a pon; tu; aw; pon Ye/ su{ hkri[ hta[ yon/ leh da[ ve kan? hta[ ceh ti? te tu; G’ui; sha a lo/ caw: ve yo;. Chi hk’o{ ka[ htai/ hk’aw[ ve hta[ g’a peu; ve chaw ma: k’o{, da[ keh; ve Aw; ha hpu aw; hk’aw lo da[ la keh; la peu; ve chaw ma: k’o{, G’ui; sha ve taw: hkaw: hta[ hk’a; hta{ ka[ na yu; leh da[ ve kan? hta[ ceh ti? te caw: ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;. G’ui; sha hta[ hpfuh{ leh Ye/ su{ hkri[ hta[ yon/ ve hta[ ba; ta? ve chaw htaw:, ven: ba{ k’aw[ daw: hpfuh{ leh G’ui; sha geh k’aw[ la hpeh[ ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;. Ya[ hk’a:, ven: ba{ daw: hpfuh{ ve aw; ceu; ma: caw; k’o, co ti[ ha ti[ htaw: meh? k’ai g’a ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;.

(G’ui; sha hta[ shu/ da[ ve chaw hui da[ ve ma: da[ ve hta[ g’a fui/ peh; da[ caw: ve aw; lawn hta[ ca?

da[ ve Li[ hpu + Hkui? 1+26-27, 2+16-17, Bon 28+1-2, 30+19, Ys. 24+15, Chi: 8+3-5, Isy 1+8-10, Yrm.

31+29-30, Ysk 18+1-4, Mhk. 6+8, Rm. 1+19-20, 2+1-16, 14+7-12, Glt. 6+7-8)

63  

(Mi; gui; chaw ya: aw; lawn hta[ ca? da[ ve Li[ hpu + Yb. 14+4, 15+14, Chi: 14+1-4, 51+5, Yh. 3+6-17,

Rm. 3+10-12, 5+12-14, 7+14-25)

(Yon/ ve leh a hk’e le: g’a ve aw; bon aw; shin? aw; lawn hta[ ca? da[ ve Li[ hpu + Ysk 18+25-26, Yh. 1+12-13, Tc. 5+31, Rm. 5+6-8, 6+15-16, 23, 10+6-8, 11+22, 1Kaw? 2+9-14, 10+1-12, 2Kaw? 5+18-19, Glt. 5+6, Efs. 2+8-10, Hpi: 2+12-13, Kaw: 1+21-23, 2Ti{ 4+10, Tt. 2+11-14, Hb. 2+1-3, 3+12-15, 6+4-6, 10+26-

31, Yk. 2+18-22, 2Pe/ 1+10-11, 2+20-22)

8. VEN: BA{ DAW: HPFUH{ VE AW; LAWN

Ven: ba{ daw: hpfuh{ ve leh; aw; teh; aw; na nyi ma g’a pa ve te: ceu; hpeh[ ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;. Ven: ba{ daw: hpfuh{ ve hta[ ca?

da[ leh sheh{ ceu; caw; ve yo;. (1). Ven: ba{ ya: te: g’a: le le a shu yaw: ve ven: ba{ hta[ pa taw, nyi ma aw; taw; hk’a ga; daw: ha/ ga: ha/ ve g’a caw; ve yo;. (2). Ven: ba{ ya: te: g’a: le le a shu yaw: ve ven: ba{ G’ui; sha hta[ g’a hpeu[ ma/ tu; lo/ ve yo;. (3). Ven: ba{ ya: te: g’a: le le a shu yaw: ve ven: ba{ daw: hpfuh{ leh G’ui; sha ve taw: hkaw: hta[ g’a na yu; ve yo;. Ven: ba{ hta[ daw: hpfuh{ tu; sheh k’ai sheh/ hpa: leh;, da[ keh; ve Aw; ha hpu hpeh[ ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;. Ven: ba{ daw: hpfuh{ peu; hk’aw[ naw? G’ui; sha leh; ven: ba{ hta[ pon; la: leh, Ye/ su{ hkri[ aw; hk’aw lo chaw aw; suh k’aw[ hpeh[ la ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;.

(2Jm. 7+14, Chi: 32+5-6, 51+1-17, Isy. 55+6-7, Yrm. 3+12-14, Ysk. 18+30-32, 33+14-16, Mk. 1+14-15, Lk. 3+1-14,

13+1-5, 18+9-14, Tc. 2+38, 3+19, 5+31, 17+30-31, 26+16-18, Rm.2+4, 2Kaw? 7+8-11, 1Hte: 1+9, 2 Pe/ 3+9)

9. HTE: VE CAW: VE, K’AW[ PAW LA VE, LEH G’UI; SHA YA: K’AW[ HPEH[ LA VE AW; LAWN

Ye/ su{ hkri[ hta[ hk’a yon/ ve chaw leh yaw: hta[ Jaw: maw: htai/ hk’aw[ sheh/ hpa: yo; teh[ hk’a ku; ve chaw hui hta[ ven: ba{ hpeh: pi: leh hte: ve caw: ve chaw shaw/ la: ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;. Hte: ve caw: ve chi leh; chaw ya: te la: g’a ve ma: he{. G’ui; sha ceh ti? te g’a

ve aw; ceu; hpeh[ ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;.

Chaw aw; suh? hpeh[ la tu;, Aw; ha hpu aw; hk’aw lo g’a paw la ve yo;. Aw; ha hpu aw; hk’aw lo paw la peu; hk’aw[ naw?, G’ui; sha nga; hui hta[ nyi ma aw; suh? pe[ la: ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;. Chaw aw; suh? hpeh[ la peu; hk’aw[ naw?, G’ui; sha hta[ yon/ ve, ha[ pehn: ve te: ceu; leh G’ui; sha ve taw: hkaw: hta[ na yu; pui? ve te: ceu; g’a caw; ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;.

G’ui; sha ve aw; ya: aw; du; hpeh[ la tu; aw; pon, G’ui; sha yaw: te la: cheh: ve yo;. Hte: ve caw: ve chaw leh; Aw; ha hpu aw; hk’aw lo g’a k’aw[ paw la ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;.

Hte: ve caw: ve, Aw; ha hpu aw; hk’aw lo k’aw[ paw la ve, leh G’ui; sha ya: hpeh[ la ve chi sheh{ ceu; leh;, te: paw{ ti? te: geh hpeh[ la ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;. Chi

64  

hk’a peu-e; leh; ven: ba{ daw: hpfuh{ leh G’ui; sha hta[ yon/ ve aw; hk’aw lo hpeh[ la leh G’ui; sha ve aw; bon chi hta[ da[ keh; ve Aw; ha hpu sha? hki{ hkan/ sheh/ hpa: hpeh[ ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;.

(Lk 18+14, Yh. 1+12-13, 3+3-8, 5+24, Tc. 13+39, Rm. 1+17, 3+21-26, 4+5-9, 17-25, 5+1, 16-19, 6+4, 7+6, 8+1, 15-17,

1Kaw? 1+30, 6+11, 2Kaw? 5+17-51, Glt 2+16-21, 3+1-14, 4+4-7, Efs 1+6-7, 2+1-5, Hpi: 3+3-9, Kaw: 2+13, Tt. 3+4-7,

1Pe/ 1+23, 1Yh. 1+9, 3+1-2, 4+7, 5+9-13, 18)

10. DA[ LA KEH; LA VE AW; LAWN

G’ui; sha mi; gui; chaw ya: ve nyi ma hta[ tsuh: hpu tsuh: keh; peu; ve te: yan:, chaw o: ve leh; da[ la keh; la peu; ve chaw te: g’a: hpeh[ ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;. Chi leh; Aw; ha hpu aw; hk’aw lo te: paw{ k’aw[ paw

la ve hta[ ca? da[ ve yo;. Da[ la keh; la peu; ve chaw te: g’a: le le G’ui; sha hta[ ha[ leh a shu yaw: aw; to G’ui; sha hta[ chi: a[ peu; ve chaw te: g’a: g’a hpeh[ ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;.

Da[ la keh; la peu; ve chaw hui ve nyi ma aw; hk’aw lo caw; ve ven: ba{ hk’a peu-e; hta[ da[ keh; ve Aw; ha hpu tsuh: hpu tsuh: keh; peu; hk’aw[ naw?, da[ keh; ve Aw; ha hpu leh; chaw ya: nyi ma hta[ u? peun/ la leh, da[ ja: ve G’ui; sha kan? te tu; aw; pon kan: pa{ leh aw; g’a: aw; sha? pi: la: ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;.

Da[ la keh; la peu; ve chi leh; Ye/ su{ hkri[ ve aw; suh/ hta[ pa taw hpeh[ la ve yo;. G’ui; sha hta[ yon/ leh a shu yaw: aw; to G’ui; sha hta[ chi: a[ peu; ve hta[ sha? hki{ hkan/ sheh/ hpa: leh;, da[ keh; ve Aw; ha hpu hpeh[ ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;.

Li[ hpu aw; hk’aw lo da[ la keh; la peu; ve hta[ ca? da[ leh aw; ka/ aw; nu lai? hkaw: caw; ve yo;. “Nyi ma hpu ve keh; ve” (Mt. 5+9) leh “Aw; ha hpu aw; hk’aw lo ba{ ti{ sa/ hkan/ ve” (Tcuh. 1+5) leh “Da[ ve keh; ve Hkri[ ya:” (1Pe/ 1+15-16, 2+9) leh “Ha[ pehn: ve bi: la peu;” (1Yh. 4+17-18) (13.)

Da[ la keh; la peu; ve Hkri[ ya: te: g’a: le le hta[ da[ keh; ve Aw; ha hpu te: caw; ha? da[ pi: keh; pi: ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;. Chi hk’o{ ka[, Hkri[ ya: te: g’a: le le G’ui; sha taw: hkaw: hta[ hk’a bi: hk’a law[ na yu; leh te: nyi a keh? te: nyi Hkri[ hta[ g’a shu/ da[ ve yo;.

Chi hk’e hpeh[ la ve chaw hta[ G’ui; sha ve aw; bon aw; hk’aw lo ui/ la ye; la ve Hkri[ ya: hpeh[ ve hta[ nga; hui shi/ hpeh[ ve yo;. Hkri[ ya: te: g’a: le le G’ui; sha aw;bon aw; hk’aw lo ui/ la ye; la ga: ve yo;. Ya[ hk’a:, G’ui; sha ve taw: hkaw: hta[ ma: na yu; leh sha/ ti[ ma: te ve k’o, Hkri[ aw; hk’aw lo da[ la keh; la peu; ve k’o{ htaw:, co ha meh? k’ai tu; yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;.

(Yrm 31+31-34, Ysk 36+25-27, Ml 3+2-3, Mt 3+11-12, Lk 3+16-17, Yh 7+37-39, 14+15-23, 17+6-20, Tc 1+5, 2+1-4, 15+8-9, Rm 6+11-13, 8+1-4, 8-14, 12+1-2, 2K 6+14, 7+1, Glt 2+20, 5+16-25, Ef 3+14-21, 5+17-18, 25-27, Hpi? 3+10-15, Kaw: 3+1-17, 1Hte: 5+23-24, Hb 4+9-11, 10+10-17, 12+1-2, 13+12, 1Yh 1+7-9)

65  

(Ha[ pehn: ve leh Hkri[ aw; hk’aw lo bi: la ve aw; lawn hta[ ca? da[ ve Li[ hpu + Bon 30+6, Mt 5+43-48, 22+37-40, Rm 12+9-21, 13+8-10, 1K 13+1-13, Hpi? 3+10-15, Hb 6+1, 1Yh 4+17-18)

(Nyi ma hk’aw hpu ve keh; ve chaw aw; lawn hta[ ca? da[ ve Li[ hpu + Mt 5+8, Tc 15+8-9, 1Pt 1+22, 1Yh 3+3)

(Aw; ha hpu aw; hk’aw lo ba{ ti{ sa; hkan/ ve aw; lawn hta[ ca? da[ ve Li[ hpu + Yrm 31+31-34, Ysk 36+25-27, Ml 3+2-3, Mt 3+11-12, Lk 3+16-17, Tc 1+5, 2+1-4, 15+8-9)

(Hkri[ ve aw; bon hk’a bi: caw; ve chaw aw; lawn hta[ ca? da[ ve Li[ hpu + Rm 15+29)

(Da[ ve keh; ve Hkri[ ya: aw; lawn hta[ ca? da[ ve Li[ hpu + Mt 5+1-7, 7+29, Yh 15+1-11, Rm 12+1, 15+3, 2K 7+1, Ef 4+17, 5+20, Hpi? 1+9-11, 3+12-15, Kaw: 2+20, 3+17, 1Hte: 3+13, 4+7-8, 5+23, 2Ti{ 2+19-22, Hb 10+19-25, 12+14, 13+20-21, 1Pt 1+15-16, 2Pt 1+1-11, 3+18, Yd 20-21)

11. HKRI[ AW; MO/ AW; LAWN

Ye/ su{ Hkri[ leh; Jaw: maw: hpeh[ ve yo; teh[ hk’a hkan/ yu; peu; ve chaw leh;, Hkri[ ve aw; mo/ ya: hpeh[ ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;. Yaw: hui leh; Ye/ su{ Hkri[ aw; hk’aw lo ka ti[ sha? ca{ caw; ve aw; mo/ hpeh[ ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;. G’ui; sha ve taw: hkaw: hta[

cu: leh da[ ve keh; ve Aw; ha hpu ku; yu; peu; ve chaw hui leh;, Ye/ su{ Hkri[ geh aw; to te: to ti? hpeh[ peu; ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;. Hkri[ ya: aw; mo/ te tu; ve kan? te: hpa/ Ye/ su{ hkri[ pi: ta? la: ve kan? lai? ceu; caw; ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;. Hkri[ ya: aw; mo/ leh; G’ui; sha hta[ aw; chaw: te da[ ve hk’e, te: g’a: le le hta[ aw; chaw: g’a te da[ ve yo;. Hkri[ ya: aw; mo/ leh;, Li[ hpu hta[ cu: leh bon ma/ ve aw; hk’aw lo G’ui; sha hta[ o? k’o/ pui leh bon law; ve aw; hk’aw lo te: geh hpawn; da[ ve te: ceu; hta[ ka[ g’a te ve yo;. (Hb. 10+19-25) Hkri[ ya: aw; mo/ leh;, i? ka{ tu; ve leh paweh: cao; ca: ve kan? chi hta[ hk’a; hta{ ka[ g’a te cheh: ve yo;. Hkri[ ya: aw; mo/ leh;, G’ui; sha aw; pon kan? te ve aw; hk’aw lo shu hta[ g’a ga pi: ve yo;. Hkri[ ya: aw; mo/ leh;, G’ui; sha ve taw: hkaw: hta[ na yu; leh Hkri[ ve aw; bon aw; hk’aw lo shu hta[ ui/ la bi: la tu; aw; pon, g’a ga da[ ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;.

Hkri[ ya: aw; mo/ leh;, Ye/ su{ hkri[ sha/ ta? la: ve kan? hta[ ca? da[ leh g’a te k’ai caw: ve yo;. Hkri[ ve kan? chi hta[ te tu; ve aw; g’a: leh;, da[ ve keh; ve Aw; ha hpu hta[ g’a cu: ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;. Bon ma/ ve aw; hk’aw lo ma: k’o{, shu hta[ g’a ga da[ ve aw; hk’aw lo ma: k’o{, leh Hkri[ ya: te: g’a: le le da[ keh; ve aw; hk’aw lo a sha[ te[ cheh: leh yaw: aw; pon kan? g’a te cheh: ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;.

Hkri[ ya: aw; mo/ leh; mi; gui; chi hk’o{ lo lai? mo/ caw; leh ui/ ve Hkri[ ya: aw; mo/ leh i ve Hkri[ ya: aw; mo/ htaw: caw; ve yo;. Hkri[ ya: aw; mo/ aw; hk’aw lo G’ui; sha pon kan? te sheh/ hpa: te: hpa/ hta[ yaw: ku; yu; ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;. Chi hta[ pa taw, G’ui; sha leh; Hkri[ ya: aw; mo/ hta[ ku; yu; leh yaw: u? peun/ ve aw; haw? lo cheh: leh Ye/ su{ hkri[ te: paw{ k’aw[ ya[ la tu; ve hta[ daw: law ve aw; hk’aw lo kan? lai? ceu; te k’ai tcuh ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;.

66  

(Taw{ 19+3, Yrm 31+33, Mt 8+11, 10+7, 16+13-19, 18+15-20, 28+19-20, Yh 17+14-26, 20+21-23, Tc 1+7-8, 2+32-47, 6+1-2, 13+1, 14+23, Rm 2+28-29, 4+16, 10+9-15, 11+13-32, 12+1-8, 15+1-3, 1K 3+5-9, 7+17, 11+1, 17-33, 12+3, 12-31, 14+26-40, 2K 5+11, 6+1, Glt 5+6, 13-14, 6+1-5, Ef 4+1-17, 5+25-27, Hpi? 2+1-16, 1Hte: 4+1-12, 1Ti{ 4+13, Hb 10+19-25, 1Pt 1+1-2, 13, 2+4-12, 21, 4+1-2, 10-11, 1Yh 4+17, Yd 24, Hpeu[ 5+9-10)

12. I? KA{ TU/ VE AW; LAWN

Hkri[ ya: hui i? ka{ tu; ve leh; Ye/ su{ Hkri[ taw: pi: ta? la: ve te: ceu; hpeh[ leh da[ keh; ja: ve Hkri[ ya: hui ve bon li: shin? li: te: ma; htaw:

hpeh[ ve yo;. Hkri[ ya: hui i? ka{ tu/ ve leh; Ye/ su{ hkri[ nga; hui aw; pon la[ ka hk’o{ lo hkan/ suh ve hta[ yon/ leh hkan/ yu; ve aw; he{ te: ceu; ka[ hpeh[ ve yo;. Da[ ve keh; ve bi: la tu; aw; pon Ye/ su{ hkri[ hta[ yon/ leh na yu; ve chaw hta[ ceh ti? i? ka{ g’a tu/ pi: ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;.

Hkri[ ya: hui i? ka{ tu/ ve leh;, ka ti[ sha? ca{ aw; suh? hpeh[ ve hta[ hkan/ yu; ve aw; he{ ka[ hpeh[ ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;. Ya: eh? te: hpa/ htaw:, aw; paw aw; e ma: k’o{, ha[ sha? sheh/ hpa: ma: k’o{, htaw{ hkan/ pa/ caw; ve k’o, i? ka{ tu/ pi: hpeh[ ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;. Ya[ hk’a:, htaw{ hkan/ sheh/ hpa: leh; ya: eh? hta[ Ye/ su{ hkri[ aw; lawn ma/ pi: tu; aw; pon ka ti[ g’a caw; ta/ ve yo;.

Hkri[ ya: hui i? ka{ tu/ ve aw; li: chi leh;, i? ka{ hpeh[ ve aw; mo/ ma: k’o{, i? ka{ ngeu/ pfuh/ ve aw; mo/ ma: k’o{, leh i? ka{ tu/ ve aw; mo/ ma: k’o{ nga; hui ma: fui/ ma: peh; ve yo;.

(Mt 3+1-7, 28+16-20, Tc 2+37-41, 8+35-39, 10+44-48, 16+29-39, 19+1-6, Rm 6+3-4, Glt 3+26-28, Kaw: 2+12, 1Pt 3+18-22)

13. PAWEH: CAO; CA: VE AW; LAWN

Paweh: cao; ca: ve leh;, Ye/ su{ hkri[ te ta? la: ve paweh: hpeh[ leh Yaw: hta[ daw: naw: tu; Li[ hpu aw; suh? aw; hk’aw lo a ye: ui/ ve bon li: shin? li: hpeh[ ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;. Paweh: cao; ca: ve leh;, Ye/

su{ hkri[ la[ ka hk’o{ lo nga; hui ve ven: ba{ aw; pon hkan/ suh ve hta[ daw: naw: tu; aw; pon , Yaw: suh ve hta[ pa taw nga; hui htai/ hk’aw[ ve hta[ g’a leh Yaw: aw; hk’aw lo a sha[ aw; suh? g’a ve hta[ daw: naw: tu; aw; pon, leh co ha hpaw: lo aw; bon aw; shin? Ye/ su{ hkri[ nga; hui hta[ pi: la: ve ka ti[ sha? ca{ hta[ daw: naw: tu; aw; pon hpeh[ ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;.

Paweh: chi aw; hk’aw lo Hkri[ ya: te: g’a: le le yaw{ yan ve aw; hk’aw lo g’a lo[-e leh Hkri[ nga; hui aw; pon suh ve hta[ daw: naw: leh yaw: te: paw{ k’aw[ ya[ la tu; ve hta[ hpeu[ ma/ pi: cheh: ve te: ceu; hpeh[ ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;. Ye/ su{ hkri[ hta[ daw: naw: ve paweh: hpeh[ ve pa taw, Yaw: hta[ yon/ leh Hkri[ ya: aw; mo/ hta[ ha[ ve chaw ceh ti? paweh: chi te: ma; aw; hk’aw lo lo[-e hpeh[ ve yo;.

(Taw{ 12+1-14, Mt 26+26-29, Mk 14+22-25, Lk 22+17-20, Yh 6+28-58, 1K 10+14-21, 11+23-32)

67  

14. CHAW NA; AW; PON BON LAW; VE AW; LAWN

Na; ve gaw; ve chaw aw; pon yon/ leh bon law; pi: ve k’o, Li[ hpu hk’aw k’o{ ta/ ve hk’a shu/, G’ui; sha gu nai pi: g’a ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;. Na; ve gaw; ve chaw aw; pon G’ui; sha geh bon law; leh na{ tsuh: te: hpa/ htaw: yeh: hpeh[ ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;.

(2Jm 5+1-19, Chi: 103+1-5, Mt 4+23-24, 9+18-35, Yh 4+46-54, Tc 5+12-16, 9+32-42, 14+8-15, 1K 12+4-11, 2K 12+7-10, Yk 5+13-16)

15. YE/ SU{ NYI: PAW{ TE: PAW{ K’AW[ YA[ LA TU; VE AW; LAWN

Ye/ su{ hkri[ leh; nyi: paw{ te: paw{ k’aw[ ya[ la tu; yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;. Yaw: k’aw[ ya[ la hta:, Ye/ su{ hkri[ aw; hk’aw lo suh k’ai peu; ve chaw hui aw? law? k’aw[ te[ tu la tu; yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;. Peu; hk’aw[ naw? Hkri[ hta[ yon/ leh a sha[ te[ cheh: she[ ve nga; hui te: hpa/ leh;, mvuh: hpe lo Jaw: maw: Ye/ su{ hkri[ hta[ g’a hpu: da[ leh chaw o: ve te: hpa/ hta[ htaw: g’a maw; da[ tu; yo;. Hk’e te leh Jaw: maw: Ye/ su{ hkri[ geh te: geh nga; hui g’a cheh: tu; yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;. (Mt 25+31-46, Yh 14+1-3, Tc 1+9-11, Hpi? 3+20-21, 1Hte: 4+13-18, Tit 2+11-14, Hb 9+24-28, 2Pt

3+5-15, Hpeu[ 1+7-8, 22+7-20)

16. K’AW[ TE[ TU LA VE, SUH? JEH; VE, LEH AW; LEH MEU: VE AW; LAWN

Aw; leh meu: ve te: nyi ga; k’o, G’ui; sha leh; hte: ve chaw leh ma: hte: ve chaw hta[ te: geh k’aw[ te[ tu la pi: leh yaw: hui a shu yaw: aw; to leh

co ha pawn: da[ peu; hk’aw[ naw?, suh? jeh; ve hta[ g’a hkan/ tu; yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;. Hte: ve caw: ve chaw k’o co ti[ ha ti[ hta[ g’a tu; aw; pon k’aw[ te[ tu la leh ma: hte: ma: caw: ve chaw k’o ci/ yan/ tu; aw; pon k’aw[ te[ tu; la ve yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;.

Aw; leh meu: ve te: nyi ga; k’o, chaw ceu; hk’a peu-e; G’ui; sha ve meh{ g’u: suh/ lo hu? ta/ leh, suh? jeh; suh? ta{ ve hta[ g’a hkan/ tu; yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;. Leh mi; gui; hk’o{ lo a sha[ te[ cheh: hta: a shu yaw: te ta/ ve kan? hta[ nyi leh suh? jeh; tu; yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;.

Jaw: maw: Ye/ su{ ve taw: hkaw: hta[ yon/ leh na yu; ve chaw hui leh;, co co tai/ tai/ ve a sha[ hta[ g’a tu; yo;. Ya[ hk’a: ma: yon/ ve chaw hui leh;, mo/ na{ ho[ aw; hk’aw lo co co tai/ tai/ ci/ yan/ ve hta[ g’a hkan/ tu; yo; teh[ nga; hui yon/ ve yo;.

(Hkui? 18+25, 1Sm 2+10, Chi: 50+6, Isy 26+19, Dyl 12+2-3, Mt 25+31-46, Mk 9+43-48, Lk 16+19-31, 20+27-38, Yh 3+16-18, 5+25-29, 11+21-27, Tc 17+30-31, Rm 2+1-16, 14+7-12, 1K 15+12-58, 2K 5+10, 2Hte: 1+5-10, Hpeu[ 20+11-15, 22+1-15)

68  

Nga˯huiveceuˇcao˯aw˯lawnma̱hk’aHkri˰yaˇveda˰keh˯veceuˇcao˯.Nga; hui leh; li[ hpu hkaw lo bvuh[ ta/ ve “ G’ui; sha ve chaw ceu;” hta[ shu/ ve yo;. “ Mi; gui; hk’o{ lo tcuh ya: ve ceu: cao; leh; da[ keh; ve leh nyi ma te: shi/ ti? hpeh[ ve” Hkri[ ve ceu: cao; aw; hk’aw lo Paweh: cao; ca: ve leh;, aw; g’u: suh/ lo caw; ta/ ve aw; bon leh G’ui; sha ve htai/ hk’aw[ ve aw; bon aw; lawn, a shu yaw: aw; to aw; pon leh aw; mo/ aw; pon sha? hki{ hpeh[ ve yo;. Nga; hui ve bon ma/ pa/ leh; “G’ui; sha ve ceu: cao; aw; hk’aw lo”1 a? ya: pi: ta/ ve aw; hk’o{ ka[ nga; hui ve ceu: cao; leh; mi; gui; hk’o{ lo ha[ yu; g’a ve ceu: cao; hpeh[ ve yo;. Li[ hpu hk’aw lo caw; ve , G’ui; sha da[ keh; ve leh G’ui; sha ve ceu: cao; da[ keh; ve aw; lawn hta[ nga; hui htaw{ hkan/ ve yo;. Leh G’ui; sha ve aw; bon aw; hk’aw; lo aw; hk’eu hpeh[ tu; ku; yu; la: leh da[ ve keh; ve Aw; ha hpu aw; hk’aw lo a sha[ te[ cheh: tu; ku; yu; la: ve aw; hk’o{ Hkri[ ve mvuh; mi; hk’aw lo a sha[ te[ cheh: ve chaw hta[ ga pi: sheh/ hpa: hpeh[ ve yo;. G’ui; sha hta[ bon law; o? k’o/ pui ve tcuh? kui; leh;, chaw ya: ve a sha[ leh; aw; teh; aw; na a ye: ui/ ja: ve hta[ Hkri[ ya: ve ceu: cao; htaw{ hkan/ ve yo;.

Chi hta[ pa taw ven: ba{ ya: hui nyi ma k’aw[ pa leh, a shu yaw: ve a sha[ te[ hk’a: hta[ k’aw[ gu tu; ku; yu; ve yo;. Ceu: cao; hta[ cu: ve aw; hk’aw lo yon/ ve chaw te: hpa/ hta[ nyi ha[ sha? pi: ve yo;. Leh yon/ ve

69  

chaw te: hpa; da[ keh; la tu; tsuh: hpu tsuh: keh; ve hta[ g’a tu; ku; yu; ve yo;. Ceu: cao; leh; da[ keh; ve leh hte: ve caw: ve aw; hk’aw lo G’ui; sha ve mvuh: mi; hpeu[ ma/ ve yo;. Chi hta[ pa taw ceu: cao; leh;, a shu yaw: aw; to aw; teh; aw; na a ye: ui/ ja: ve hta[ hto ji tu; aw; hk’eu hpeh[ ve yo;.G’ui; sha ve kan? hta[ haw/ da[ ve

Mi; g’ui; hk’o{ G’ui; sha ve kan? leh; a ye: ui/ ja: ve, leh nga; hui g’a te caw: ve nga; hui ve kan? leh;, sha hpa; la; hpa[ hta{ hta[ hpan/ sheh/ hpa: G’ui; sha geh lo g’a ha[ ta/ ve yo;. Ra/ za/ va/ aw; hk’aw lo nyi hta: , G’ui; sha leh; chaw ya: hta[ yaw: ve aw; ho[ aw; han hk’a shu te hpan/ ta/ ve yo;. Chi leh; G’ui; sha ve ha[ pehn: ve ui/ la mvuh la tu; aw; pon yo;. “Ven: ba{ leh; G’ui; hpan/ ta/ ve aw; ceu; hta[ te lu/ ve pa taw”2 , Htai/ hk’aw[ ve ha leh; ve bon bon hkaw: hpeu[ taw{ la ve yo;.John Wesley ve taw: hkaw: aw; hk’aw lo kan? chi hta[ “ da[ keh; la tu; tsuh: hpu tsuh: keh; ve, ma: he{ k’o, G’ui; sha ve aw; ho[ aw; han aw; hk’aw lo nga; hui ve nyi ma hta[ k’aw[ gu ve”3 teh[ k’o{ ve yo;. Chi ve aw; hk’aw lo hte: ve caw: ve leh da[ keh; ve aw; teh; aw; na caw; ve yo;. G’ui; sha ve ha leh; ve bon hkaw: kan? leh;, G’ui; sha aw; bon na[ pi: tu; aw; pon A/ bran/ hta[ ku; yu; ve aw; hk’aw lo hpeu[ ma/ la: ve yo;. Yaw: ve aw; ya: aw; du; “ shu hta[ aw; bon te pi: g’a hta: hk’a ga; ga; pi: ve” ( Hkui/. 12+1-2)

G’ui; sha leh; Ye/ su{ hkri[ aw; hk’aw lo Yaw: ve aw; ho[ aw; han hk’a peu-e; hta[ hpeu[ ma/ ve yo;. Da[ ve keh; ve Aw; ha hpu leh; nga; hui hta[ ku; yu; leh, G’ui; sha ve kan? te tu; nga; hui hta[ kan: pa{ pi: la: ve yo;. Ceu: cao; htaw: ka ti[ sha? ca{ chi geh te: geh aw; bon na[ pi: ve yo;. Leh nga; hui leh; aw; nu ve hkri[ ya: hui geh te: geh G’ui; sha ve kan? hta[ te ve yo;. Aw; lawn k’o Hkri[ leh; te: chaw ceu; le le geh lo ceu: cao; hta[ teh ve yo;.Hkri[ aw; hk’aw lo mi; gui; hk’o{ ha leh; ve bon hkaw: kan? te ve.

Hkri[ ya: hui ve aw; hkui? pui/ ve kan? leh;,Li[ hpu hk’aw lo ma/ la: ta/ ve , Ye/ su{ hkri[ ha[ pehn: ve aw; lawn sha? hki{ g’a hkan/ ve yo;. Yon/ ve chaw te: hpa/ k’o{ ve Ba{ ti{ sha/ hkan/ yu; ve kan? leh; Hkri[ ve aw; la[ g’aw: hpeh[ peu; hta[ sha? hki{ hkan/ ve yo; teh[ k’o{ ve yo;. Hte: ve caw: ve aw; la[ g’aw: hpeh[ ve leh;, nga; hui aw; hk’aw lo caw; ve, G’ui; sha ve aw; bon ve aw; ho[ aw; han hpeh[ ve yo;. Chi ve hk’a shu/ “G’ui; sha yaw: ha[ ja: ve” (Yh. 3.16) Hkri[ ve aw; to hpeh[ ve aw; mo/ ya: hka peu-e;

70  

Hkri[ ve kan? te tu; aw; pon gu heh: leh ceu: cao; hk’aw lo sheh k’ai pa/ te tu; aw; pon ku; yu; ta; ve chaw , tcuh ya: hk’a shu/ kan? te pa/ hpeh[ tu; aw; pon yaw: hui hta[ a? ya: pi: ve yo;.

Ceu; cao; aw; mo/ ya: leh ceu: cao; kan? te pa/ leh o kan baw ri han/ ve ceu: cao; leh;, caw; ta/ ve G’ui; sha ve aw; bon la[ shaw/ hta[ na g’a leh htaw{ hkan/ ve yo;. O kan baw ri{ han? jeh; da[ kui; aw; hk’aw lo ha leh; ve bon hkaw: kan? te pa/ hta[ htaw: leu{ yu; leh a? ya: pi: ve leh, leu{ yu; ta/ ve kan? te pa/ te: hpa/ leh; a shu yaw: ve aw; suh/ aw; sha/ hpaw: lo ve kan? hta[ htaw: te hpeh[ ve yo;.

O kan baw ri{ han? ve pra[ htan leu{ ve leh;, o kan baw ri han? leh mi; gui; hk’o{ kan? te kui; lon? aw; pon hpeh[ ve yo;. Kan? te pa/ leh aw; mo/ ya: hui jeh; da[ lon? te kui; aw; hk’aw lo leu{ ve yo;. O kan baw ri han? ve pra[ htan leh;ceu: cao; Sa/ la[ leh co ha hpaw: lo sheh k’ai sheh/ hpa: leh ceu: cao; ya: hui hta[ daw: hk’a: pi: tu; kan? caw; ta/ ve yo;. Aw; hk’o{ ka[ ceu: cao; ve ma/ hk’a: leh da[ keh; ve aw; lawn, Hkri[ ve aw; ho[ aw; han aw; hk’aw lo shu/ hen: yu; tu; g’a hpeh[ ve , ceu: cao; aw; hk’aw lo yeh: g’a ve kan? hk’a: hta[ gu ve yo;.

Ceu: cao; aw; hk’aw lo lo/ cheh: ve aw; ceu; hta[ g’a ga ca tu; ca? da[ pa/ hpeh[ ve , mi; gui; hk’o{ ha leh; ve bon hkaw: kan? hpaw lo lo/ ve aw; ceu; hta[ htaw: g’a ga ca pi: pa/ hpeh[ leh G’ui; sha ve taw: hkaw: aw; hk’aw lo ceu: cao; hu? ye/ tu; jeh; da[ kui; lo kan? te pa/ hta[ a? ya: pi: ve, chi aw; hk’o{ ka[ aw; mo/ hta[ nyi ha[ sha? ve, g’a ca: g’a daw; hpaw: lo, a shu yaw: ve chaw ceu; hkaw: hta[ ha[ sha? ve kan? htaw: caw; ve yo;.1ไบสถาปนาของผู้ รับใช้แต่ละคนมีถ้อยคําเหล่นี ้2Roger L. Hahn, “The Mission of God in Jesus’ Teaching on the Kingdom of God,” in Keith Schwanz and Joseph Coleson, eds., Missio Dei: A Wesleyan Understanding (2011), 58.3 John Wesley, Sermons, Volume II (1902), p. 373; John Wesley, A Plain Account of Christian Perfection, in J. A. Wood, Christian Perfection as Taught by John Wesley (1885), 211.

71  

Nga˯ hui ve uˉ peunˍ hk’a:. Na/ za/ reh{ leh; aw; mo/ ve ceu: cao; te: hpa/ hta[ htaw{ hkan/ pi: ve yo;. Chi aw; hk’o{ ka[ Li[ hpu taw: hkaw: leh; ceu: cao; hta[ u? peun/ hk’a: htaw: ka[ hpeu[ ma/ la: ve hta[ nga; hui yon/ ve leh, nga; hui ve u? peun/ hk’a: htaw: Li[ hpu hta[ caw: da[ ve aw; hk’aw lo te taw{ la ve yo;. Mi: se; leh; ( 2013 – 2017 ve hta ma nu li[ leh Ra/ za/ va hta[ ca? da[ ve li[ meh{ hpfuh: 17 – 19 ) ve aw; ho[ aw; han hta[ g’a te taw{ la caw: ve hta[ nga; hui yon/ ve yo;.

Na/ za/ reh{ ceu: cao; aw; mo/ leh; “ Meh htaw di{ i{ hpi{ hko paw ve” aw; hk’a: aw; hk’a: suh, Pra[ cha hti{ pra[ tai ve u? peun/ hk’a: hta[ ha[ yu; ve yo;. Chi leh; Ha leh; ve bon hkaw: kan? te pa/, aw; mo/ ya: leh ceu: cao; ve kan? te pa/ ve hkaw: k’eh; k’ai g’a ve leh Bi[ chawp[ ve kan? te kui; hta[ aw; ti; aw; htai[ fui; pi: g’a ve yo;. Na/ za/ reh{ ceu: cao; hta[ u? peun/ tu; a ye: ui/ ja: ve leh;. Nga; ve hui u? peun/ hk’a: 3 htai[ caw; ve yo;.

1.Te: hk’aw[ te: paw{ o kan baw ri{ ha? hk’aw[ zuh jeh; da[ kui;

loceu: cao; aw; tan k’ai tu; chaw leu{ ve.

72  

2. O kan baw ri{ ha? jeh; da[ kui; lo 4 hk’aw[ te: paw{ mi; gui; hk’o{ jeh; da[ lon? te kui; lo aw; tan k’ai tu; ve chaw hta[ leu{ ve .

3. Mi; gui; hk’o{ jeh; da[ lon? te kui; aw; hk’aw lo daw: che{ ta/ ve aw; lawn leh; ceu: cao; te: ma/ le le hta[ ca? da[ ve yo;.

Mi; gui; hk’o{ jeh; da[ lon? tu kui; aw; hk’aw lo, mi; gui; hk’o{ o kan baw ri{ ha? ve Pra[ htan lon? leu{ ve caw; ve yo;. Chaw chi te: g’a: leh;, Ha leh; ve bon hkaw: kan? ve aw; ho?, Sheh k’ai pa/, leh ceu: cao; te: ma/ le le hta[ u? peun/ tu; kan: pa{ g’a ve yo;. Jeh; da[ lon? chi te: paw{ te ve aw; yan: hta[ ta/ leh jeh da[ lon/ te: paw{ k’aw[ te hta: hk’a ga; Pra[ htan lon? leh; kan? g’a te ve yo;. Jeh; da[ lon? te ve te: paw{ le le Pra[ htan lon? leu{ ve hta[ g’a te ve yo;. Mi; gui; hk’o{ o kan baw ri{ ha? ve Pra[ htan lon? te: g’a: le le leh;, o kan baw ri{ ha? te: ma le le hta[ g’a nyi ha[ sha? ve leh, te: hkaw[ te: paw{ o kan baw ri[ ha? chi ve te: hpa/ jeh; da[ lon? te tu; ;aw; pon aw; vui; ka[ g’a yu; ve aw; hk’o{ ka[ ha leh; ve bon hkaw: kan? te pa/ aw; suh? hta[ a? ya: g’a pi: ve yo;. A; sho-e; hta: ve o kan baw ri{ ha? ve Pra[ htan lon? hk’a; nyi: g’a: caw; ve hta[ hk’a deh[ ma: shi/, ya[ hk’a: 1960 hk’aw[ hta[ ta; leh o kan baw ri{ ha? ve Pra[ htan leh; 6 g’a: g’a caw; ve teh[ jeh; da[ leh te la; ta/ ve yo;. Chi ve 6 g’a: leh; mi; gui; hk’o{ o kan baw ri{ ha? ve K. M. K. hpeh[ ve yo;. Yaw: hui leh; 1 hk’aw[ ve aw; yan: a;w hk’aw lo lai? paw{ g’a jeh; da[ ve yo;. Mi; gui; hk’o{ jeh; da[ lon/ te leh k. m. k. lon? leu{ ve aw; hk’aw lo

leh;, Sa; la[ leh aw; mo/ ya: te: hpaw: ve hk’a ma-eh/ g’a caw; ve yo;. Te: hk’aw[ te: paw{ jeh; da[ leh mi; gui; hk’o{ ceu: cao; ve kan? te pa/ hta[ leu{ leh aw; mo/ ve u? peun/ hk’a: , Hpu shi hpaw: lo leh ceu: cao; ve ha leh; ve bon hkaw: kan? hk’a: te: hpa/ hta[ k’aw[ chan; nyi ve yo;. Ceu: cao; te: ma/ le le o kan baw ri{ ha? aw; hk’aw lo paw: da[ cheh:

ta/ leh o kan baw ri{ ha? ve Pra[ htan sheh k’ai ve aw; hk’aw lo cheh: ta/ ve yo;. O kan baw ri{ ha? u? peun/ ve aw; haw? lo cheh: ta/ ve ceu: cao; leh;, ha leh; ve bon hkaw: kan? aw; hk’aw lo daw: law kui; aw; pon leh hk’aw[ zuh jeh; da[ kui; aw; hk’aw lo te: geh jeh; da[ tu; aw; pon yo;. O kan baw ri{ ha? jeh; da[ kui; lo pra[ htan leu{ ve leh; ceu: cao; leh Sa; la[ hta[ nyi ha[ sha? tu; aw; pon hpeh[ ve yo;. Aw; hk’o{ ka[ ceu: cao; aw; suh? teh leh bi: law[ ve o kan baw ri{ ha? hpeh[ le tu; g’a ga ve yo;. Ceu: cao; te: ma/ le le a shu yaw: ve ceu: cao; Sa/ la[ hta[ leu{ leh o

kan baw ri{ ha? ve pra[ htan geh lo a hkaw-a/ g’a law; ve yo;. Ceu:

73  

cao; leh; Sa/ la[ ve ha pa hpfuh: leh ceu: cao; hk’aw lo ve kan? hta[ aw; vui; g’a yu; ve yo;. Na/ za/ reh{ ve o kan baw ri{ ha? leh;, mvuh: mi; te: hpaw: le le hta[

chan; nyi leh da[ ve aw; ti hta[ ca leh mvuh: mi; te: hpaw: le le lo teh ta/ ve yo;. ( A{ fa{ ri{ ka leh E chi-a peh si{ fi[) Bon yeh; leh Sa/ la[ yeh; hta[ te ve yo;. Chi ve leh; o kan baw ri{ ha?

ve maw: je; hpeh[ ve yo;. Ya: mi:, haw? hk’a{ htaw: a? ya: ha[ leh ceu: cao; ve kan? te kui;

yeh; aw; hk’aw lo kan? te pheh[ ve yo;. Na/ za/ reh{ ceu: cao; ve li[ hta[ “ Aw; li: aw; hk’a: li[” teh[ k’o{ ve

yo;. Aw; li: aw; hk’a: li[ hta[ k’aw[ gu law k’o, mi; gui; hk’o{ o kan baw ri{ ha? jeh; da[ lon? te kui; aw; hk’aw lo g’a gu ve yo;. ( Hkui?. 18+25, 1 Sm. 2+10, Chi. 50+6, Isy. 26+ 19, Dyl.12+ 2-3, Mt. 25+ 31-46, Mk. 9+ 43- 48, Lk. 16+ 19- 31, 20+ 27- 38, Yh. 3+ 16- 18, 5+25- 29, 11+21- 27, Tcuh. 17+30- 31, Rm. 2+1- 16, 14+7- 12, 1Kaw. 15+ 12- 58, 2 kaw. 5+10, Hpeu. 20+11- 15, 22+1- 15)

Ceu: cao;.

Ceu: cao; aw; mo/.

Na/ za/ reh{ ceu: cao; leh, chaw te: g’a: le le G’ui; sha ve aw; bon hta[ pataw pe/ la pa la ve aw; lawn hta[ g’a tcuh ga: ve yo;. Aw; ceu; chi ve leh;

ven: ba{ hpeh: da[ leh Ye/ su{ hkri[ aw; hk’aw lo nyi ma hta[ tsuh: hpu tsuh: keh;; ve aw; hk’o{ da[ ve keh; ve Aw; ha hpu ve kan: pa{ aw; hk’aw lo hpeh[ la ve yo;.

Aw; hkui? pui;, nga; hui g’a te ve kan? leh; “ Hkri[ hta[ suh/ da[ ve aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu; te ve” yon/ ve chaw hta[ paw: da[ leh ceu: cao; hpeh[ la tu; aw; pon yo;. Chi leh; yon/ ve chaw te: g’a: le le hta[ ma/ pi; ve yo;.

Yon/ ve chaw te: g’a: le le daw: law kui; aw; pon leh;, chaw te: g’a: le le Hkri[ aw; hk’aw lo ui/ la peu; ve chaw hpeh[ leh, G’ui; sha ve la[ sheh hkaw lo chi: a[ pi: hpeh[ tu; aw; pon yo;.( Kaw:. 1 + 28)

74  

Ceu: cao; aw; hk’aw lo, htai/ hk’aw[ ve hta[ g’a ve, ui/ la mvuh la ve, cu: yi/ pi: ve leh yon/ ve chaw te: hpa/ kan? te ve caw; la ve k’o, Hkri[ ve aw; to hpeh[ ve ceu: cao; leh; yon/ ve leh nga; hui ve kan? aw; pon aw; tan te sheh/ hpa: hpeh[ ve yo;. O kan baw ri{ ha? ve ceu: cao.

O kan baw ri{ ha? leh; ceu: cao; lai? ma/ pawn: da[ leh u? peun/ cheh: ve yo;.

O kan baw ri{ ha? leh; ceu: cao; lai? ma/ pawn: da[ leh G’ui; sha ve kan? te tu; aw; pon, te: g’a: hta[ te: g’a ga da[ tu; aw; pon, te: geh kan? te tu; aw; pon hpeh[ ve yo;.

O kan baw ri{ ha? ve Pra[ htan leh; o kan baw ri{ ha? te: ka hta[ ceh ti? g’a nyi ha[ sha? ve yo;. Leh o kan baw ri{ ha/ ve k. m. k geh te: geh kan? g’a te ve yo;. Mi; gui; hk’o{ ve ceu: cao;.

Na/ za/ reh{ ceu; cao; aw; hk’aw lo nyi ma te: shi/ te: hpeh[ la tu; aw; hkui? pui/ leh; yon/ ve chaw te: hpa/, u? peun/ hk’a:, leh Na/ za/ reh{ ceu: cao; ve aw; li: aw; hk’a: li[ aw; hk’aw lo bvuh[ ta/ li[ hpeh[ ve yo;.

Te: ma/ ti? hpeh[ ve a ye: ui; ja: ve aw; lawn lon? leh;, Na/za/ reh{ ceu: cao; ve aw; li: aw; hk’a: li[ aw hk’aw lo bvuh[ keu ta/ ve yo;. Ceu: cao; te: ma/ le le, te: chaw ceu; le le hta[ a shu yaw: ve chaw ceu; hkaw: k’aw[ yu; taw{ leh ma/ k’ai tcuh ve yo;. Aw; hk’o{ ka, nga; hui ve aw; mo/ ya: te: g’a: le le hta[ yon/ hk’a: chi te: hpa/ ma/ pi: ve yo;. Chi ve leh; nga; hui Na/ za? reh{ aw; hk’aw lo te taw{ la ve , shi hkeh hta[ yu leh hpa chi: ta/ ve aw; ceu; hta[ shu/ ve aw; ceu; hpeh[ ve yo;.

Nyi ma te: shi/ ti? hpeh[ ve aw; hkui? pui/ leh; mi; gui; hk’o{ jeh; da[ lon? te kui; aw; hk’aw lo maw; hpeh[ ve yo;. “ Yon/ hk’a: hta[ teh ve, aw; li: aw; hk’a: teh ve leh Na/ za/ reh{ ceu: cao; leu{ yu; tu; kan: pa teh ve” (Aw; li: aw; hk’a: li[ 300)

Nyi ma te: shi/ ti? hpeh[ ve nyi: ceu; te: ceu; leh;, Ceu: cao; hk’a peu-e; ve aw; tan mi; gui; hk’o{ lo ve K. M.K leh sheh{ ceu; te: ceu; leh; mi; gui; hk’o{ ve Pra[ htan o ka baw ri{ ha? K.M.K, aw; li: aw; hk’a: li[ hta[ chan;

75  

nyi leh chaw li: va: li: hta[ haw; da[ ve aw; hk’aw gu yeh: leh ha leh; ve bon hkaw: kan? aw; pon teh hpeh[ ve yo;.

Na/ za/ reh{ ceu: cao; leh; aw tan te ve hk’e te leh u? peun/ cheh: ve yo;. Chi hk’e te ve leh;, u? peun/ sheh/ hpa: hui te: hpa/ g’a ta; ve kan: pa{ hta[ ma: caw: ve hpaw: lo ma: g’a yeh: k’ai tu; aw; pon leh ceu; cao; leh; te: ma/ leh te: ma/ ca? da[ ve aw; ceu; hpeh[ ve yo;. Nga; hui hta[ ca? da[ k’aw da[ ta/ ve aw; ceu; leh ka ti[ ye; ja: ve yo;.

Nga; hui ca? da[ k’aw da[ la; ve aw; hkui? pui; leh Ye/ su{ Hkri[ hpeh[ ve yo;. ( N.Z.R ve aw; li: aw; hk’a: li[ 2013-2017)

76  

Caˉ da˰ k’aw da˰ ve aw˯ ceu˯ caw˯ ve ceuˇ cao˯. Na/ za/ reh{ ceu: cao; leh; “ da[ keh; ve aw; hk’aw lo te: geh cheh: ta/ ve” aw; g’a: ui/ ve aw; hk’aw lo ca? da[ cheh: ve yo;. Ceu: cao; ve aw; mo/ hpaw; da[ leh a hk’e le: cheh: ta/ ve ma: he{, yon/ tcuh{ leh daw: law kui; hk’a shu/ caw; ve yo;.

Ceu; cao; ca? da[ ve leh;, te: ceu: cao; leh te: ceu: cao; paw: da[ tu; aw; pon ma: he{. Ya[ hk’a: nga; hui ve ceu: cao; leh; o kan baw ri{ ha? hta[pawn: da[ leh “ mi; gui; chaw ceu; Hkri[ hta[ suh/ da[ ve aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu; te ve” hta[ te ve yo;. Chi hk’e te ve leh;, nga; hui ha leh; ve bon hkaw: kan? te tu; aw; pon leh nga; hui yon/ ve chi ye; cheh: g’a tu; te: g’a: leh te: g’a: aw; vui; g’ yu; da[ ve aw; ceu; hpeh[ vey o;. ca? da[ cheh: ve ceu: cao; hpeh[ ve aw; hk’aw lo nga; hui leh;.

- Yon/ ve aw; ceu; ma/ pi: ve.

- Te cheh: ve kan? ma/ pi: ve.

- Kan? hk’a: peh; pi: ve.

- Kan? aw; vui; pi: ve.

Kan? peh; pi: ve leh, ha leh; ve bon hkaw: aw; pon hpu hpaw: lo aw; vui; yu; tu; kan? leh; nga; hui g’a te caw: ve yo;.

1908 hk’aw[ hta: hta[ ta/ leh Na/ za/ reh{ ceu: cao; leh; te: chaw ceu; le le aw; hk’aw lo Hkri[ hta[ suh/ da[ ve aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu; te cheh: ve yo;. Hkri[ ve aw; lawn g’a ma/ ta/ aw; ti aw; hk’aw lo leh; ui/ la mvuh la cheh: ve yo;. Naw; hui chi: a[ leh bon law; ve aw; hk’aw lo, naw; hui

77  

htaw: yaw: hui geh g’a ga cheh: ve yo;. Hk’aw hk’o{ law; hk’o{ lo ve ceu: cao; aw; pon tan: pi: ve leh; ha leh; ve bon hkaw: kan? te tu; aw; pon daw: law kui; caw; ta/ ve yo;.

Mi; gui; hk’o{ ha leh; ve bon hkaw: aw; pon hpu di/ leh; aw; mo/ ve kan? hk’a: hpeh[ ve yo;. “Mi: se; ve kan? hta[ ga tu; hpu di/” aw; lawn hta[ te: paw{ paw{ naw; hui g’a ka: jaw tu; yo;. Chi ve leh; ha leh; bon hkaw: ma/ tu; hpu di/ k’o{ ve a keh? tcuh? kui; na? ve yo; Ceu: cao; te: hpa/ mi: se/ hta[ ga leh ha leh; ve bon hkaw: kan? te: hpa/ te ve leh; chi beu[ hk’a ga caw; cheh: she[ ve leh mi; gui hk’o{ lo da[ ve aw; hk’aw lo hpeh[ k’ai cheh: ve yo;. Mi: se; ve kan? hta[ gat u; hpu ca ve leh tan: ve hpaw: lo ceu: cao; aw; pon a ye: ui; ja: ve yo;. Mi; gui; hk’o{ lo tan: ta/ ve hpu hta[ nyi ve te: yan:, ma:-o; ve 86.1% leh; hk’aw hk’o{ law; hk’o{ naw; hui ve ceu: cao; ve kan? aw; pon yeh: ve yo;. 4.5% o kan baw ri{ ha? ve kan? aw; pon yeh: ve leh 1.8 % li[ hen: ya: leh Na/ za/ reh{ cawn: yeh; aw; hk’aw lo aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu; aw; pony o;. Chi te: hpa/ leh; naw; hui ve ceu: cao; mi; gui; hk’o{ ha leh; ve bon hkaw: kan?,

Mi: se; ve kan?leh aw; ka; aw; nu ve kan? aw; pon tan: la: ta/ ve 7.6 % ceh caw; ta; ve yo;

Naw; hui tan: ta/ ve hpu te: hpa/ leh; cu: yi/pi: g’a ve, aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu; te g’a ve leh ya: eh? ya:neh; leh aw; ka; aw; nu ve chaw hui geh ha leh; ve bon hkaw: ga;-e leh yaw: hui g’a cheh: ve hta[ naw; hui g’a maw; ve yo;.Naw; hui tan: ve te: yan:, naw; ka[ Na/ za/ reh{ ceu: cao; aw; hk’aw lo ga cheh: ve, tu[ hkan/ cheh: ve chaw hui hta[ ha[ pehn: ve aw; hk’aw lo ga cheh: ve, meh? k’ai ta/ ve chaw hui hta[ ha leh; ve bon hkaw: ma/ cheh: ve leh mi; gui; hk’o{ chaw ceu; aw; hk’aw lo Hkri[ hta[ shu/ da[ ve aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu; ma/ cheh: ve yo;.

Na/ za/ reh{ hkri[ aw; mo/ leh; ha leh;ve bon hkaw: kan? te tu; aw; pon hpu hta chi hk’e te peh; yeh: ve yo;.

- Hk’aw hk’o{ law; hk’o{ ceu: cao; aw; pon 86.1%

- Mi; gui; hk’o{ ha leh; ve bon hkaw: ma/ tu; leh aw; ka; aw; nu ve kan? aw; pon7.6 %

- Ceu: cao; o kan baw ri{ ha? ve kan? hpaw: lo yeh: ve 4.5 %

78  

- Na/ za/ reh{ aw; mo/ ve aw; htai[ mvuh ve cu: yi/ hpaw: lo ve kan? aw; pon 1.8 %

Mi; gui; hk’o{ ha leh; ve bon hkaw: aw; pon leh aw; ka; aw; nu ve kan? aw; pon hpu di/ leh; ceu: cao; te hpa/ te: geh aw; vui; g’a yu; leh ceu: cao; te: hpa/ leh; Mi: se; hta[ ha leh; ve bon hkaw: kan? aw; pon k’ai tcuh g’a ve yo;. Sheh k’ai sheh/ hpa: te: hpa/ hta[ kan? hk’a: ma/ pi; ve leh ha leh; ve bon hkaw: ma/ tu; aw; pon ma/ pa hta[ ca pi: ve, leh aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu ma/ ve leh; Na/ za/ reh{ ve aw; ya: aw; du; aw; haw-eh; aw; ha{ hta[ te: ca? peu; te: ca? hta[ g’a ma/ pi: ve yo;.

Hkri[ ya:, Da[ keh; ve, kan?. Nga; hui leh; “ Fi{ ne a{s F. Bre si” o kan baw ri{ han? ve Pra[ htan lon? aw; hkui? pui; te: g’a: k’o{ ta/ ve aw; ceu; hta[ sha? hki[ hkan/ cheh: ve yo;. Yaw: k’o{ ve Na/ za/ reh{ ceu: cao; ve “G’ui; sha ve aw; ho[ aw;han” mi; gui; hta[ htai/ hk’aw ve leh G’ui; sha aw; pond a[ keh; ve” aw; hk’aw lo ha[ sha? ta/ ve yo;.

Pe/ pa ve hta[ g’a peu; ve a sha[ te: ma/ le le leh; Veslian ve ma/ hk’a:, da[ ve keh; ve aw; lawn hta[ ca? da[ leh te: g’a: le le htai[ hk’aw[ ve hta[ g’a ve aw; lawn sha? hki{ hpeh[ ve yo;.

Ceu: cao; ve kan? leh; “ te: chaw ceu; le le Hkri[ hta[ shu/ da[ ve aw; la[ g’aw: hpeh[ la tu; te ve” co ha hpaw: lo kan? aw; vui; g’a ta/ ve hta[ naw; la: cheh: ve, leh aw; yan: chi ve aw; hk’aw lo G’ui; sha pi: la: ta/ ve aw; ceu; hta[ da[ ve ha[ sha? pa/ htaw: g’a hpeh[ ve yo;.

G’ui; sha geh lo la; ta/ ve kan? k’o{ ve tcuh? kui; leh;, nga; hui ve daw: law kui; leh;, nga; hui aw; hk’aw lo cheh: ta/ ve da[ ve keh; ve Aw; ha hpu hta[ pa taw ui/ ja: mvuh ja: ve G’ui; sha tcuh la: ta/ ve taw: hta[ aw; teh; aw; na hpeh[ la g’a ve yo;.

Nga; hui ve aw; shin? aw; ka hta[ chi: ui/ chi: mvuh cheh: ve aw; yan: a;w hk’aw lo, ceu: cao; htaw: ma:jeh: leh Ye/ su{ aw; hk’a: suh g’a k’ai sheh/ hpa: hpeh[ ve aw; hk’aw lo “ G’ui; sha kaw/ ta/ te ta/ ve aw; hkui? pui/ ye; ja: ve ven: hta[ yaw: daw: law cheh: ve yo;.” ( He. 11 + 10 )

Nyi lo G’ui; sha leh; hk’a peu-e; hta[ aw; suh? k’aw[ te peu;.

79  

80  

 

NGA˯ HUI YON ̱ VE.

NA–ZA– REHˆ HKRI[ AW; MO–

G’ui; sha teˇ to ti? ve hk’aw; Aw; pa, Yaˇ hpu, leh Aw; ha hpu G’ui; sha caw; ve yo;.

1 2

3 4

56

7 8

Li[ hpu aw; pi/ leh a;w suh? leh; G’ui; shad awˇ paw piˇ ve aw; hk’aw lo bvuh[ ta/ ve yo;.

Chaw yaˇ leh; aw; hkui? pui/ htaˇ ka[ caw; ta/ ve venˇ baˆ aw; hk’aw lo paw la ta/ ve yo;. Chi hta[ pa taw maˇ da[ ve aw; ceu; caw; la leh caw; chehˇ ve yo;.

Aw; leh meuˇ htaˇ k’o, nyi ma maˇ pa ve chaw leh; teˇ co-e meh k’ai leh dawˇ law kui; maˇ caw; ve yo;.

Ye/ suˆ Hkri[ aw; hk’aw lo htai/ hk’aw[ ve leh;, chaw ya: teˇ chaw ceu; le le aw; pon yo;. A shut eˇ g’aˇ maˇ k’oˆ nyi ma pa leh Ye/ suˆ Hkri[ hta[ yon/ ve k’o, hteˇ ve cawˇ ve chaw hpeh[ la leh, aw; suh? k’aw[ paw la leh venˇ baˆ u? peun/ ve hta[ g’a pon; ve yo;.

Yon/ ve chaw teˇ hpa/ aw; suh? k’aw[ paw la peu; hk’aw[ naw? Ye/ suˆ hkri[ hta[ yon/ ve aw; hk’aw lo biˇ law; ve tsuhˇ hpu tsuhˇ keh; ve hta[ g’a tu; yo;.

Yon/ ve chaw teˇ hpa/ aw; suh? k’aw[ paw la leh, tsuhˇ hpu tsuhˇ keh; ve hta[ g’a ve aw; lawn hta[ da[ ve keh; ve Aw; ha hpu sha? hkiˆ hkan/ ve yo;.

Nga; hui ve G’ui; sha k’aw[ k’aw[ la tu; yo;. Suh peu; ve chaw k’aw[ te[ tu; la leh aw; leh meu-e: teˇ pawˆ suh? jeh; ve caw; tu; yo;.