july 2016 1 - mizoramsynod.org hre ve thei lo a nih chuan vawi sawmthum han chhiar ... huna...

36
JULY 2016 1 www.mizoramsynod.org

Upload: nguyenkiet

Post on 05-Apr-2018

234 views

Category:

Documents


10 download

TRANSCRIPT

Page 1: JULY 2016 1 - mizoramsynod.org hre ve thei lo a nih chuan vawi sawmthum han chhiar ... huna lallukhum kan dawn tur ropuizia hi han ngaihtuah ve teh. Lei leh van siamtu leh

JULY 2016 1

www.mizoramsynod.org

Page 2: JULY 2016 1 - mizoramsynod.org hre ve thei lo a nih chuan vawi sawmthum han chhiar ... huna lallukhum kan dawn tur ropuizia hi han ngaihtuah ve teh. Lei leh van siamtu leh

JULY 2016 2

www.mizoramsynod.org

Kum 22-na July 2016 Bu 262-naEditorUpa C. LalbiaktluangaManaging EditorRev. Dr. C. ChawnghminglianaJoint EditorsLalremmawiaUpa B. LalhmunlianaJohn LalhruaitluangaUpa Dr. C. VanlalhruaiaCirculation ManagerLalfakzuala

K R I S T I A NN A U P A N G

A man pe duh leh a bu la duhchuan Circulation Managerhriattir tur a ni.Kum khat lak man Rs. 50.

Synod Office, First FloorMission Veng, Aizawl - 796 001Phone - 0389-2324590e-mail:[email protected]

Kristian Naupanga thu chhuahte hi Editor ngaih dan a ni vek kher lo

A chhunga thu awmte Phek1. Editorial ................... 12. I lawmman tur i hre chiang em? ................... 23. A fair lo (OP-i retheihna hmachhawn...) ................... 64. Biangbiakna – Lalzara ................... 115. |hian \ha ber Isua ................... 166. Isua sawichhetu khawvel mi larte..... ................... 207. Hring nun hi engtin nge i thlir ve le? ................... 228. Zawhna leh Chhanna ................... 259. Hriatzauna huang ................... 26

10. Hmutheitua ................... 2811. Hre thei rawh ................... 2912. Zawnchhuah ................... 3013. Crossword ................... 31

14. Chei rawh le ................... 32 15. Ka hmuh ang hmu thei rawh (A kawm chhungah)

Page 3: JULY 2016 1 - mizoramsynod.org hre ve thei lo a nih chuan vawi sawmthum han chhiar ... huna lallukhum kan dawn tur ropuizia hi han ngaihtuah ve teh. Lei leh van siamtu leh

JULY 2016 3

www.mizoramsynod.org

Matric result a chhuak a, pawl sawmpahnih result achhuak leh a, a pass \haho chuan lawmpuitu an nei a,lawmpuina chibai an dawng mawlh mawlh mai. A ti\hazual phei chuan an chhungte hnen a\ang te, an kohhrana\ang te, an sikul a\ang te, sawrkar a\angtein lawmpuinathilpek an dawng mawlh mawlh mai a ni.

Chutih laia, exam ve reng si, fail bik chu hrehawmtak a ni ang. Ngawi rengin zak ru takin an kun tlawktlawk mai thei a ni. Harsatna avanga fail palh chu awmtheih a ni a, mi tam zawk fail chhan erawh chu an zirnasat tawk loh vang a ni ngei ang.

Mizote hi zir nasa vak lova \ha taka pass nih duhhnam kan ni. Zir tlut tlut nih kan zak deuh tlat mai hi kanpiansualna pakhat a ni. Engati nge kan zir nasat peihloh? Zir nasa an hlawhtling si a. Thiam thei deuhvin vawithum an chhiara an hriat theih kha vawi thum chhiarahi hre ve thei lo a nih chuan vawi sawmthum han chhiarteh, a thiam thei intite aiin i hre chiang zawk ang.

Tuna kan thawh rim loh chuan rah \ha kan seng dawnlo. Nuamsa takin result \ha tak neih a harsa fai vek. Thawkrim na na na chuan malsawmna an dawng ang.

Malsawmna hi thawk nasa, bei nasa, taimate tanPathianin leilungah hian a lo dah sa daih tawh a, chuchu mihringte hian kan hmuhchhuah chuan kan sum hluber chu taihmakna a ni tih kan hre chhuak thei ang.

E D I T O RKAM CHHUAK

Page 4: JULY 2016 1 - mizoramsynod.org hre ve thei lo a nih chuan vawi sawmthum han chhiar ... huna lallukhum kan dawn tur ropuizia hi han ngaihtuah ve teh. Lei leh van siamtu leh

JULY 2016 4

www.mizoramsynod.org

I LAWMMAN TURI HRE CHIANG EM?

– C. LalremruataRamhlun North

an thlem a; mahse, he tleirawlhian thu danga chhang lovin,"Pathian ropui ber rawh se,"ti chauhvin a chhang \hin.

Ni eng emaw zat a liamhnu chuan Jose-a leh a \hianpachu khai hlum turin an hruaichhuak a, a hmuh lai ngeiina \hianpa chu an khai hluma. Jose-a hun a lo thlen chuansawrkar sipai hotu chuan,"Catholic sakhua hi sawichhiala kan chhuah zalen dawn chenia," tiin a thlem a. Hemi\umah pawh hian, “Pathianropui rawh se,” tih bakin achhang lo.

Mexico tualchhung buaina chhuak tawh zinga sawi hlawhber chu Cristero War kha a ni a, Roman Catholic duh lohnaavanga chhuak a ni. He buainaah hian sawrkar chuan Catho-lic sakhua chu nasa takin a dodal a, puithiam bakah sakhawzuitute pawh tam tak manin an nghaisa a, a \hen an tihlumbawk a. Sawrkar do tur hian Catholic sakhaw zuitute chuansipai an din ve ta a, Krista Sipai (Cristeros) tiin an sawi mai\hin. Sawrkar sipaite nen chuan nasa takin an indo va, nunnachân pawh tam tak an awm.

Hetih lai hian tleirawlkum 13 mi lek chuan Catho-lic sakhua humhim turinKrista sipaite chu a zawm vea. Chu tleirawl hming chuJose Sanchez del Rio-a a ni.Krista sipai tan chuan a\angkai hle a, an hotupa berchuan a duhin a fapa angin aen hial a ni. Indona chuanzual lam a pan zel a, nakinahchuan Jose-a pawh chusawrkar sipaite chuan an manta hlauh mai a, naupang jail-ah an khung a, nasa takin anvua a, Catholic sakhuasawichhe turin vawi tam tak

Page 5: JULY 2016 1 - mizoramsynod.org hre ve thei lo a nih chuan vawi sawmthum han chhiar ... huna lallukhum kan dawn tur ropuizia hi han ngaihtuah ve teh. Lei leh van siamtu leh

JULY 2016 5

www.mizoramsynod.org

Vanneihthlak takin khaihlum chu a pumpelh hlauh va;mahse, a rinna chu a ngai rengtho. Ni hnih ni thum a liamleh chuan Jose-a chu vantlanghmaa kah hlum turin an hruaichhuak leh ta a. Hemi \um hichuan a nu leh pate pawh anawm ve a, an kah hlum hmachuan a hmaa an zawh ngaitho chu an zawt leh a; mahse,Jose-a chuan vana a lawmmanhmuh tur chu a thlir tlat a,“Pathian ropui rawh se,” tiina chhang leh ta a. A nu lehpa, mipui tam tak hmuh laiinan kap hlum ta a ni.

Tleirawl kum 13 michauh hian a rinawmnain arah chhuah tur leh Pathianhnen a thlen huna a lawmmantur a hre chiang hle.Phatsantu niha rei tak dam aichuan martar mai a thlang tazawk a ni.

Mihringte hian khawvelkan chhuahsan hnuahlawmman chi hnih hmuh turkan nei. Kan lawmman hmuhtur chu kan dam laia kan thiltih\hat dan ang zela pek turkan ni. Thih thlenga Pathiantana rinawmte chuan NunnaLallukhum chhe thei lo,

chatuan atan an chang dawna, mi sualte erawh chuanchatuana thihna an changthung dawn a ni.

Tleirawlte hian helawmman chi hnih hi kanhriat chiana kan thlan fel a\ul hle mai.1. Nunna Lallukhum :Khawvela lallukhum man toleh hlu bera an sawi chuUnited Kingdom (U.K.)lallukhum, lunghlua siam a nia, India pawisaa a hlut zawngchu cheng vaibelchhe thumleh maktaduai kua (`3,90,00,000/-) vel a ni.Lallukhum paruk a\angalunghlu chi hrang hrang anlak khawm hmanga siam ani. He lallukhum hi nei ta ila,mi hausa tak kan ni nghaldawn tihna a ni. Khawvellallukhum mah hetiang takato leh ropui a nih chuan,ringtuten vanram kan thlenhuna lallukhum kan dawn turropuizia hi han ngaihtuah veteh. Lei leh van siamtu lehengkim neitu chuan a let sangtam taka ropui zawk min pengei ngei dawn tih a chiang.Isua hnung kan zuina kawngahrehawm kan tuar fan fan

Page 6: JULY 2016 1 - mizoramsynod.org hre ve thei lo a nih chuan vawi sawmthum han chhiar ... huna lallukhum kan dawn tur ropuizia hi han ngaihtuah ve teh. Lei leh van siamtu leh

JULY 2016 6

www.mizoramsynod.org

man te, Isua avanga mihmuhsit kan tawrhna zawngzawng te, tihduhdah leh nekchep kan tawrhna te, harsataka sual kan tlanchhiatsanman te, Isua avanga \hing kannihna te leh rinawm taka Arawng kan bawl tlatna avangte hian lallukhum chhe theilo chu chatuan atan min pedawn a ni. Khawvelalallukhum, kumhlun lolehnghal nei tura miten thihngam lu pua an bei a nihchuan, a aia ropui leh hluzawk dawng tura beih hramhram chu a phurawm fezawk. Kan dam chhung hunhi a rei dawn lo va;chuvangin, hrehawm rei lo tetuara Nunna Lallukhumdawn chu thlanawm tak a nizawk. "Thih thlenginrinawmin lo awm rawh;tichuan, Nunna Lallukhum kape ang che," tih Thup. 2:10-ah kan hmu.2. Thihna : Rom 6:23-ahchuan, "Sual man chu thihnaa ni si a," tih thu kan hmu a.Hei hi mi rinawm lotenchatuan atana an hlawh ve turchu a ni. Ringtute lehringlomiten khawvel kan

chhuahsan hnua kanlawmman hmuh tur hi ainthlau hle mai. Mi tam takchuan, "Khawvel te chu chentura siam alawm, a chênthiam apiangte vanneihna a nimai," tiin an sawi \hin a.Hetiang mite hian an thihhnua an lawmman hmuh turngaihtuah lek lovin nawmsipan bawl a, khawvelin a pektheih rei lo te hlimna umin anhmanhlel a, an lawmman turchu an hmu zo nghal vektawh a ni. Thupuan 21:8-ahchuan, "Mi dawih te, ringlote, tenawm te, tualthat te,inngaih ching te, dawithiamte, milem bia te, dawtheizawng zawng te chan tur chumei leh kâta kang dilah chuana awm ang; chu chu thihhnihna chu a ni," a ti a.

Heng bakah pawh hian,zu ruih ching te, \ha duh hauhlo te, insual ching te leh rukhmang te chuan vanramahchanvo an nei dawn lo va,mei leh kâta kang (meidil)-ahpaihin an awm bawk ang.Sual avanga tun dam chhungla laa kan tawrh hnuah pawha aia nasa zawkin thih hnihnakan tuar cheu dawn a nih chu.

Page 7: JULY 2016 1 - mizoramsynod.org hre ve thei lo a nih chuan vawi sawmthum han chhiar ... huna lallukhum kan dawn tur ropuizia hi han ngaihtuah ve teh. Lei leh van siamtu leh

JULY 2016 7

www.mizoramsynod.org

Piang chhuak tawhmihring zingah pian tirha\anga tualthah hmang,rukruk hmang, zu ngawl vei,drug addict sa tu mah an awmngai lo. Mi sual tia kan sawi\hinte hi chhia leh \ha hrethiam rual, tleirawl an nih laikhan he lawmman chi hnihkan sawi takte khi chiang takahriain, zirtirna \ha dawng selachuan, Nunna Lallukhumdawng turin an hun pum anhmang duh ngei ang.Ringtute pawh hian kanlawmman dawn tur dik takkan hriat hi a pawimawh hlea, chu chuan hma lam kanpanna kawngah pawh nasatakin min pui thei a, chhelnamin siamsakin tuarna hmunahpawh thlamuanna lehlungawina min pe thei a ni.Khawvêl chên nia inhria, hlimnia inngaite bawk hi a ni atâwpa lungngaia kun leh\hinte chu.

Hebrai 11:24–27-ahchuan, "Rinnain Mosia chuana lo puitlin hnu khan Pharaoafanua fapaa vuah a duh lo va;rei lo te atan sual nawmna

hlimpui ai chuan Pathian mitenena tihduhdah tuar a thlangta zawk a; Krista anhmuhsitna chu Aigupta ramrote ai chuan sum ropuizawkah a ruat a; lawmmanpek tur chu a thlir \hinavangin. Rinnain lal thinurnachu hlau lovin Aigupta ram akalsan a, hmuh theih lohvachu a hmuh avangin a tuar\an \an a ni," tih thu kan hmu.Ringtu kal hmasate khan heleia an tuarna aiin Pa hnenan thlen huna an lawmmanhmuh tur kha an thlir zawka, miten an nghaisakna lehtihduhdahna chu Pa hnenasawi hlan nghakhlel takinlawm takin an tuar zawk a.Hrehawmna leh tuarna hivanram ngaih zualtirtu leh vanthlenna kawng hnaihtirtuzawkah an ngai a ni.

Lei lallukhum chang lobawk, thih hnuah pawhchang chuang lo tur nih aichuan, khawvel kan chhuah-san huna kan lâwmman dawntûr hi hre chiang ila, rinawmtakin Pathian tan hun i hmangang u.

Page 8: JULY 2016 1 - mizoramsynod.org hre ve thei lo a nih chuan vawi sawmthum han chhiar ... huna lallukhum kan dawn tur ropuizia hi han ngaihtuah ve teh. Lei leh van siamtu leh

JULY 2016 8

www.mizoramsynod.org

A FAIR LO(OP-i retheihna hmachhawn dan)

– Enid H. LalrammuaniSalem Veng, Aizawl

B.A. final year hmachhawn tur zirlaite leh zirtirtute inthlahni chuan hlim leh phur takin kan kal khawm a. Exam hmaainhmuh khawm hnuhnun ber tur a nih avang leh exam zawhahphei chuan inhmu leh zen zen lo tur an nih avang chuanzirlaite chu an inngai lâwk hle a. Lungleng takin an titi a, thlaan la ho deuh reng bawk a. Chaw ei hma deuh chuan inthlahnan tiin mahni chanchin leh thil tawn te, lawm thu lehinduhsakna thu te an sawi diat diat a. Dinhmun inang lo,hmel leh pianzia pawh inang lo an nih ang bawkin an thawnthupawh a danglam hle. OP-i sawi hun a lo thlen chuan amachanchin chu heti hian a sawi a.

Mizoram khawthlanglam, thingtlang khaw lian vaklova awm kan ni a. Ka nuleh pa chu lehkha thiam lo,lo neia ei zawng an ni a, unauzinga a upa ber ka ni. Kanchhungkua hi kan rethei êmêm a. Pawl sawm thleng kankhuaah ka zir hnuah Pawl 11leh 12 chu Aizawlah chhungteina awm kualin ka zir a. Kanu leh pate'n ka admission feetur min tumsak thei hram a,a bak lehkhabu man leh uni-form te, \ul leh pawimawh

dang chu chhungte dangpuihna leh ka theihtawpainhlawhin ka intum ve \hin.Ka hun awl apiangah kuhvarahte ka kheh hlawh a, zirnachawlhsan em ngai lovinPawl 12 chu ka pass chhuakve a ni.

College ka kal dawn hianmi ina awm chunga lehkhazir chu ka hreh viau mai a.A chhan chu ka inthlahrunvang a ni. An \hat viau chuanka inthlahrung a, an \hat vakloh \um lahin ka inthlahrung

Page 9: JULY 2016 1 - mizoramsynod.org hre ve thei lo a nih chuan vawi sawmthum han chhiar ... huna lallukhum kan dawn tur ropuizia hi han ngaihtuah ve teh. Lei leh van siamtu leh

JULY 2016 9

www.mizoramsynod.org

tho bawk. Chu vang chuanhostel-a awm hram dan kangaihtuah ta a.

Admission fee bak kachhungten min pek tur an neilo. Thla tin hostel fee chuengtin nge ka tih tak ang tihka hre thiam mai lo. Zirlaibuleina tur pawh ka nei lo va.College admission ka tih felhnu chuan hostel admissiondilna chu ka theh lut ve tatawp a. Hostel admission feepawh chu ka nei chuang lova. Vanneihthlak takin hosteladmission chu ka chang ve tahlauh mai a. Ka lawmna lehhrehawm tihna a inzat hialawm e. A chhan chu admis-sion tihna tur pawisa ka la neihloh vang a ni. Ka chhungtechu dil ngawt mah ila, an neidawn lo tih ka hre chiang si.A chang chuan vanduai hi kainti em em a, mahniinkhawngaih avangin zanahka \ap ru fo \hin. Lungngaileh rilru hah takin ka \awng\aimawlh mawlh a, Pathianhnenah ka dil tlut tlut \hin.

Ka chanchin chu kachhungte ka zuk hrilh ve tatawp a, ka mangan thu nen.

Chutah ka nu chuan kan khawchhuak zirtirtu a awm thu leh,chu mi hnena kala pawisa pukdil tawp mai turin min ti a.Amah chu ka la hre ngai silo, ka hrehin ka huphurh emem a. Miss hmu tur chuan kakal ta a. An inah chuan kalut mai ngam lo va, ka let leha, ka kal leh a, ka let leh \hina. A tawp a tawpah chuan“Zak thei ka ni lo,” tiin kainfuih a, ka pan ta tawp maia! A lo felin min lo hre thiamhle mai a, lawm takin hosteladmission fee tur pawisa chumin lo pe ta a. Pathian lehkan Miss chungah khan kava’n lawm tak em!

Hlim takin hostel-ahchuan ka lut ve ta a. Zanaherawh chuan, “Hostel month-ly fee chu engtin nge ka tihve tak ang?” tih ngaihtuahinka muhil thei meuh lo. Ka\awng\ai leh ringawt \hin. Kachhungte rilru ka tihhah dantur leh, a bik takin ka nu rilruhah dan tur ka ngaihtuah a.Nei se, thei ni se, ka zirnamamawh chu min pe phaldawn lutuk tih ka hria.Mahse, an nei mawlh si lo.

Page 10: JULY 2016 1 - mizoramsynod.org hre ve thei lo a nih chuan vawi sawmthum han chhiar ... huna lallukhum kan dawn tur ropuizia hi han ngaihtuah ve teh. Lei leh van siamtu leh

JULY 2016 10

www.mizoramsynod.org

Thutlukna ka siam ta a: antih theih loh tura an rilru tihahtur ringawt chuan ka harsatnahi a theih chhung chu ka fightdawn a ni, tiin.

Chumi zan chuan mahniinkhawngaihna \angkai lo zetchuan min bei zankhua a. Ka\hiante aia vanduai bik riauhian ka inhria a. Beidawnnaleh nun hahthlak tihna hianmin bei mup mup ni ber hianka hria. A chang chuanPathian ka dem a, ka vui emem a. Hetiang teh hreparethei tur ringawt te chuanengati nge min lo piantir, tiinPathian ka chhuahchhal \hin.Ka pian hlim khan lo thi daihzawk ila, tiin ka ngaihtuahhial \hin. Ka nu leh pa ka demngam lo na a, ka pian nierawh ka dem thung.Pathian rorel dan hi fair loka ti em em a, retheihna lehharsatna tinreng tuar turringawta piang niin ka inhriaa. Ka hriat tham lek hian 'Afair lo!' tiin ka phun chhuakfo \hin. A tawi zawngin'Thih daih ka chak thin' tiinsawi ila, a kimin a dik deuhberin ka hria.

Mahse, Pathian hian minlo thlahthlam ngai reng renglo va. Beidawnna khur thûktakah pawh beiseina eng deve ve thlir turin min lo \anpuireng a lo ni. Hmeichhe hos-tel-a awm ka nih avangin'hmeichhiain thla tina kanmamawh zuar ta ila' tih chuka rilruah a lo awm \an a. Kapawisa neih chhun tlem techuan ka lei theih tawk ka leia, mi zakzum tak leh thil zuar\hang lo ka nih avangin kazam viau a ni. Mahse, rei loteah ka hralh zo ta mai a. Ahlêp a tam lo naa, ka lawmhle a ni.

Chuta \ang chuan ka\hiante mamawh tur thil chihrang hrang chu kangaihtuah chhuah belh ta zela. Pickle te ka zuar a, kanzirtirtute chu ka zawrh ngamlo va, ka \hianten ka hriatlohvin kan zirtirtute hnenahte min lo zawrhsak chang aawm. A man aia to deuh teinmin lo leisak \hin a, ka lawmthei em em a, ka zak êm êmbawk \hin. Second hand lehtlereuh hrang hrang ka zuartel bawk a.

Page 11: JULY 2016 1 - mizoramsynod.org hre ve thei lo a nih chuan vawi sawmthum han chhiar ... huna lallukhum kan dawn tur ropuizia hi han ngaihtuah ve teh. Lei leh van siamtu leh

JULY 2016 11

www.mizoramsynod.org

Class kal chungasumdawn chu a hahthlakin ahautak hle. Class ban velehka zawrh leh tur lainhmanhmawh takin ka chhuaka, zanah lehkha zir \an hmainka zuar a, chhunah college-azawrh remchang ka zuarbawk a, ka hah ve hle \hin.Ka hriselna pawhin a tuar a,lu haiin ka tlu fo \hin. Examdawn taka hah leh rimtawngvanga khawsik leh damloh kaching khawp mai, drip khaingaiin ka awm phah fo. Kadamloh pawhin ka chhungtehrilh loh \ha ka ti zawk a, kaziaawm hnu deuhvah kachhungte ka hrilh chauh \hin.A chhan chu ka damlohhmasak tumin ka lungleng lehhrehawm ti lutukin kachhungte ka zuk hrilh maipek a, ka nu chuan min longaihtuah êm êm a, mu theilo leh chaw pawh ei thei lovina lo awm a. Sum a awm miauloh chuan, min ngaihtuah viaumah se tih theih an nei chuanglo va, an rilru ka tihahin katimangang ringawt a ni tih kahre thiam ta a ni. Pathiankhawngaihna leh \hiante

puihna avangin ka dam ve lehmai bawk \hin.

Ka nu leh pate hi mizakzum tak an ni a. Kanretheih êm avang a ni maithei, rual an pawl tam lem lova. Inleng kan neih pawhinmin hmatheh fo \hin. Mi nuleh pate ka awt thei em em a,an fate pawh an vannei bikka ti \hin. Ka zirna atanamamawh khawp pawisa annei lo va, incheina lehthuamhnaw phei chu beiseitur a awm lo. Ka hanngaihtuah let vang vang hianka hnute um tirha hnutedawmna (brazier) pakhat minleisak bak kha thawmhnawmin lei awm rêng rêng ka hrelo. Chhungten an hak hluimin pek khawm bak chu kathawh chhuaha ka lei vek ani. Thawmhnaw tam ka neingai lo va, a man to phei chuawt mah ila ka beisei pha lo.

Kum thum chhung laicollege kalin final examhmachhawn tur ka lo ni ve tareng mai. Harsatna chi hranghrang ka tawhte kha kangaihtuah let a, mi puitlingamin siamtu an lo ni.

Page 12: JULY 2016 1 - mizoramsynod.org hre ve thei lo a nih chuan vawi sawmthum han chhiar ... huna lallukhum kan dawn tur ropuizia hi han ngaihtuah ve teh. Lei leh van siamtu leh

JULY 2016 12

www.mizoramsynod.org

Beidawnthlak tak tak thil katawnte khan beiseina nen hmalam pan lo thei lovintumruhna min lo siamsak a.Mangan ka thlenna turinnghahna tlak ka neih lohavangin Pathian hnenah kathlen a, belh tur dik takAmah ka lo bel \hin zawk ani. Hrisel lo leh puih ngaiaka awm fo avang khan puitu\hian ngilnei tak tak ka chharphah \euh bawk. Kan hostel-a zirlai entawn tlak chawi-mawina pawh ka dawng venawlh mai bawk. Entawn tlakleh chhuanawm ka nih ka hrelo va, harsatna leh beidawnna,retheihna leh manganna chihrang hrang ka tawh laia minpuitu Pathian erawh a belhtlak tih ka hria.

Ka nu leh pa fa ka ni hika lawm a, piang nawn lehdawn pawh ni ila, anni hi katana nu leh pa \ha ber an nitih ka hre thiam ta! Kanchhungkaw dinhmun leh kanretheihnate kha tumruhna lehrilru puitling ka neih theih nanan lo va hlu si em! Pathian

hian a lo rel sual lo va, katan hian engkim hi a lo FAIRleh si a ni.

A chanchin lungchhiat-thlak leh ngaihnawm taksawitu Lalawmpuii chu kathlir tlawk tlawk a. Kakhawngaih a, ka lawmpui êmêm a, ka ngaisang takzetbawk. A mittui a tla a; mahse,a hmelah chuan lungawi lehhlim hmel ka hmu a, aincheinate pawh chu a mawlina tlawm naa, a mit mengainrin tawkna chuan atizahawm hle si. A cherin adawldang viau naa, amahahchuan tukdawl zawh lohthinlung huaisen leh khauh taka hmuh theih a. Ni sen sa lehthlasik khaw vawt, thlipui lehruahpuiin a tihchhiat zawh lohthlaler pangpar mawi tak anghi niin ka hre ta hial a.

He nula anga Pathian beltlat, harsatna hmachhawna,retheihna pawh vanneihnaachantir ngam tleirawl huaiseneng zat tak Mizoramah hianawm ang maw, tiin kangaihtuah chhunzawm ta zel a.

Page 13: JULY 2016 1 - mizoramsynod.org hre ve thei lo a nih chuan vawi sawmthum han chhiar ... huna lallukhum kan dawn tur ropuizia hi han ngaihtuah ve teh. Lei leh van siamtu leh

JULY 2016 13

www.mizoramsynod.org

LALZARA KAWMNA

Lalzara s/o Lalhruaitluanga Ralte, kum2016 MBSE hnuaia Class XII-a Science Stream-a Mizoram pum puia pangana chu KristianNaupang Chanchinbuin a kawm a. Kaninkawmna chu i lo ngaithla ang u.

KN – Kristian NaupangLZ – Lalzara

KN - I pian ni leh thla minhrilh thei em?

LZ - August ni 24, 1997.

KN - Tute nge i nu leh ipate?

LZ - Ka pa chu Lalhruai-tluanga Ralte a ni a, ka nuchu Rammuanpuii a ni.

KN - Pianpui unau eng zatnge i neih?

LZ - Farnu pahnih – BonitaLalmuanawmi leh Rinsangi.

KN - I nu leh i paten eng hnange an thawh?

LZ - Ka pa hian Synod PressManager hna a thawk a, ka nuchuan hna a thawk lo.

KN - Zirna kawng i zawhdan min han hrilh teh. Khawisikulahte nge i kal \hin?Exam-ah i ti\ha \hin em? Engdivision-ahte nge i pass \hin?

LZ - John Zoliansanga Me-morial School, MissionVengah Nursery ka kal a, KGa\anga Class 8 hi Gospel Cen-tenary School, MissionVengah ka kal. High Schoolleh Higher Secondary Schoolchu St. Paul's HSS,Tlangnuamah ka kal a ni.

KN - Lehkha i zir hianzing, chhun, tlai leh zanahengtia rei nge i zir \hin? I zir\hin dan tlangpui min hanhrilh teh.

LZ - Sikul kal lai chuanzingah ka zir ngai vak lo va,sikul banah home-work ka ti

Biangbiakna

Page 14: JULY 2016 1 - mizoramsynod.org hre ve thei lo a nih chuan vawi sawmthum han chhiar ... huna lallukhum kan dawn tur ropuizia hi han ngaihtuah ve teh. Lei leh van siamtu leh

JULY 2016 14

www.mizoramsynod.org

phawt a, inbual leh chaw eiteka zawh hnuah ka zir ber. A\ul dan azirin darkar hnih teka zir \hin. Exam hnaih dawnerawh chuan ka zir tam deuhva, exam lai chuan chawlhzeuh zeuh nen nilengin ka zir\hin.

KN - Pawl eng zat i nihinnge smartphone an leisakche?

LZ - Pawl 10 ka nihinsmartphone min lei.

KN - Smart phone hi i zirnaatan i hmang \angkai em?

LZ - Hmang \angkai e.Internet-ah pawh hian assign-ment leh zir tur \ha tak tak,sikul thil kher lo pawh a tamem em a, heng hi ka en venual \hin.

KN - I nu leh paten lehkhazir turin an tir \hin che em?Nge, “I zir nasa lutuk!” an tizawk che?

LZ - Zir tlut tlut mi ka nilem lo va. Mahnia zir chu atam zawk na’ngin, lothatchhiat deuhva min tirhchang chu a awm ve \hin.

KN - HSSLC-a Top Five nihhi a nep lo hle mai a. Toppernih tumin i bei em?

LZ - Theihtawp chu kachhuah ve. Zirtirtute pawh kazawt nasa a, question paperhluite pawh a chhuah danhmang leh a chhan dan \hahre lawk turin ka en kualnasa.

KN - High School lehHigher-a i kal chhungin math-ematics-ah emaw, subjectdangah pawh sikul pawnlamah tuition i la ngai em?

LZ - Tuition hi vawi khatmah ka la lo. Ka thiam lohchu sikulah kan zirtirtute kazawt mai \hin. Anni an thiambawk a, min pui thei hle mai.

KN - Mi \henkhatin harsa antih ber mai Physics subject hinuam i tih leh i mark score-na niin an sawi a, a dik em?Tun result-ah khan mark engzat nge i hmuh?

LZ - Tun exam-ah khanPhysics-ah chuan 93 ka hmua. Ka tih\hatna ber erawh chumathematics a ni a, mark 97

Page 15: JULY 2016 1 - mizoramsynod.org hre ve thei lo a nih chuan vawi sawmthum han chhiar ... huna lallukhum kan dawn tur ropuizia hi han ngaihtuah ve teh. Lei leh van siamtu leh

JULY 2016 15

www.mizoramsynod.org

ka hmu. Physics hi ka tuinaber chu a ni a, a bikin nuclearphysics hi ka tuina bik a ni.

KN - I sikul kalna St. Paul’sHigher Secondary Schoolhian result a nei \ha \hin hlemai a, eng vang nge nia ihriat?

LZ – St. Paul's HSS kanchakna ber nia ka hriat chukan zirtirtute khi an ni. Anthiam mai bakah an taima emem a, zirlaiin an thiam lohphawt chuan an pui thiam emem a. Kan duh ber chu ni lomah se, kan tana \ha ber turan ngaihtuah thiam ka ti hle\hin. Tin, student taima an tama, rilru \ha tak tak pawh antam a, zirlai leh zirtirtuteinlaichinna \ha tak a awmtheih vangin kan ti\ha thei hlea ni.

KN - Bazar note emaw,zirtirtute note siam emaw ihmang ve \hin em? Text booki ring tawp nge, note i insiamthin?

LZ - Zirtirtute note siam chuka hmang ve nasa a, an pektheih chin chu ka theih angin

ka zir ve. Text book pawhka hmang nasa khawp mai.Note copy sual emaw, chianglo emaw a awm palhin textbook ka rawn mai \hin. Bazarnote ka hmang lo.

KN - Khawi college-ah ngekal i tum? Eng vangin ngechuta kal chu i tum?

LZ - Ka kal tumna chu St.Stephen’s College, Delhi a nia. India rama science college\ha bera hriat lar a ni a, ansyllabus te pawh ka en tawha, a \hat hmel hle a ni.

KN - Eng nge zir zel i tuma, eng nge nih i tum Kristiannaupangte han hrilh teh.

LZ - B.Sc. (Physics) lak katum. UPSC exam hi beih katum a; tin, research lam tepawh hi a chakawm viauvinka hria.

KN - HSSLC-a pakhatna nitura harsatna i tawh leh highschool i kal chhunga harsatnai tawhte min han hrilh teh.

LZ - Harsatna hi Pathianvang liau liauvin ka tawk lokhawp mai a. Damlohna nepte te ka nei ve zeuh zeuh va;

Page 16: JULY 2016 1 - mizoramsynod.org hre ve thei lo a nih chuan vawi sawmthum han chhiar ... huna lallukhum kan dawn tur ropuizia hi han ngaihtuah ve teh. Lei leh van siamtu leh

JULY 2016 16

www.mizoramsynod.org

tin, co-curricular activities-ahka tel hnem \hin avangin zirlailama inthlahdah chang te aawm ve \hin a; amaherawh-chu, harsatna lian tham engmah ka tawk lo.

KN - High School lehHigher i kal chhunga kohhraninkhawma i inkhawm dantlangpui min han hrilh teh.

LZ - Inkhawm hi ka ngaipawimawh em em a.Chawlhni bakah Nilai zan lehInrinni zanah pawh kainkhawm deuh ziah a ni.K|P-ah erawh chuan kainkhawm tlem a, chawlh laia nih erawh chuan kainkhawm ziah thung. SundaySchool-ah te, tleirawlinkhawmah te leh KTP-ah tepawh chanvo ka nei ve zeuhzeuh a ni.

KN - Mamit khuaa pa eisualchhungkaw pakhat, mang\helh mai sunna atana Sap\awnga i thu ziah kha zirlaitam takin inthawn darhin anlo chhiar a, thiam an ti hlemai che a. Article emaw,poem lampang emaw i ziaktawh \hin em ni?

LZ - Article hi kum 12 velka nih khan reptiles lam khaka ziak tawh a, poem erawhchu ka la ziak ngai lo. Paeisual chhungkaw tana kaziah kha ka vawi khatna a ni.

KN - Mizo naupangte hianlehkha kan zir nasa i ti em?Tun aia hmasawn tur hianengtin nge \an kan lak ang? Ingaih dan, High School lehHigher-a kal mek zirlaite hanhrilh teh.

LZ - Mizote hi kan duhnalamah chuan kan taima emem a, lehkha zirna lamahpawh hma kan sawn viauchuan ka hria. Amaherawh-chu, hmasawn zel tur kan nia, social media, video games,music, incheina leh sociali-zing hian kan hun chu a luahhneh mah mah niin ka hria.Heng hi thlahthlam tur chu ani hauh lo, kan nun tihlimtuleh tinuamtu an ni. Mahse,hun hi hman thiam apawimawh a, lehkha zir lehkhang kan sawi takte khahun bi nei \heuhvin ti thei ila,chin tawk hi nei ila,hmasawnna mai bakah

Page 17: JULY 2016 1 - mizoramsynod.org hre ve thei lo a nih chuan vawi sawmthum han chhiar ... huna lallukhum kan dawn tur ropuizia hi han ngaihtuah ve teh. Lei leh van siamtu leh

JULY 2016 17

www.mizoramsynod.org

hlimna leh lawmna kan neihphah ngei ka ring.

Tin, kan nunapawimawh ber tur chuPathian a ni a, Pathian \ih hifinna bul a ni, Bible pawhina tih kha. Pathian tan ni tinhun siam ngei ngei hi a \ha a,inkhawm te, Bible chhiar leh\awng\ai te hian kan nun achawm a ni tih i hria ang u.

Lalzara hi lehkha chhiarpeih tak, \hian kawm tam lotak, lehkha thiam thei tak lehmahni inring tawk mi tak ani. Kum 2013 May thlachhuak Kristian Naupangchanchinbuah khan KingCobra (rulngan) chanchin arawn ziak tawh nghe nghe.

– Editor

KHAWVEL HRUAITU LEH KRISTIAN HRUAITUDANGLAMNATE

Khawvel hruaitu chu a inring tawk a,Kristian hruaitu chuan Pathian a ring.

Khawvel hruaitu chuan mihring a hre chiang a,Kristian hruaitu chuan Pathian a hre chiang.

Khawvel hruaitu chuan amahin thutlukna a siam a,Kristian hruaitu chu Pathian duh danin a kal.

Khawvel hruaitu chuan a bawh chak a,Kristian hruaitu chu a inphahhnuai \hin.

Khawvel hruaitu chuan tih dan a ching chhuak a,Kristian hruaitu chuan Pathian tih dan a entawn.

Khawvel hruaitu chuan thu pek nuam a ti a,Kristian hruaitu chuan Pathian a hlimpui.

Khawvel hruaitu chuan mi mal ham\hatna a zawng a,Kristian hruaitu chuan Pathian leh mihring a hmangaih.

Khawvel hruaitu chu amahin a ding a,Kristian hruaitu chuan Pathian a rinchhan.

.....

Page 18: JULY 2016 1 - mizoramsynod.org hre ve thei lo a nih chuan vawi sawmthum han chhiar ... huna lallukhum kan dawn tur ropuizia hi han ngaihtuah ve teh. Lei leh van siamtu leh

JULY 2016 18

www.mizoramsynod.org

|HIAN |HA BER ISUA

– Lily L. PachuauChaltlang South Kohhran

Hmeichhe naupang pakhat, a hming Julie-i tih hi a awma. Julie-i chu naupang fel tak niin sikulah \hian kawmngeihbik êm êm a nei a, inngeih takin a thiannu nen chuan aninkawm \hin a. Hun a lo kal zel a, \hian dangte thikna avangina \hian kawmngeih tak chu an la hrang ta daih mai a, a \hian\ha berin a phatsan daih mai chu hrehawm a ti ve hle a.

Chutia mal tak leh rilruna taka a awm lai chuan Isuaaw a lo hre ta a, “I \hian \haberah min siam rawh,” tiinsawmna a dawng ta a. Vawithum lai a hriat hnu chuanJulie-i chuan, “Lalpa, nangchu vanah i awm daih a, keichu leiah ka awm bawk si a,engtin nge ka best friend inih theih ang le?” tiin a lochhang a. Julie-i chuanPathian nen an inkar chu ahlat em avangin an inkawmtheih a ring lo va, Isuasawmna chu a hnawl ta a.

Julie-i ang hian i \hiantekawm duh loh i tawng tawhngai em? Eng emaw vanga\hiante kawmserh nih chunuam lo ve tak chu a ni. A

nih leh Isua hian kan \hiannih a duh tih hi kan hre tawhngai em? Mizote hian Pathianhi kan \ihin kan zah êm êma, min tidamtu, kan \awng-\aina chhangtu, kan sual tlengfaitu, min hmangaihtu a nihziate pawh kan tem tawh ngeingei ang; mahse, Isua hian\hian kawm tur a duh ve a nitih kan ngaihtuah tawh ngaiem le?

Isua hi vana a awmavangin Julie-i ngaih dan angkhan kawm phak lohvin aawm em ni ang? Ni lo ve.Isua chu kan hnenah, aThlarau Thianghlim kaltlangina awm reng a ni. Julie-i khachuan Thlarau Thianghlimchungchang kha a lo la hre

Page 19: JULY 2016 1 - mizoramsynod.org hre ve thei lo a nih chuan vawi sawmthum han chhiar ... huna lallukhum kan dawn tur ropuizia hi han ngaihtuah ve teh. Lei leh van siamtu leh

JULY 2016 19

www.mizoramsynod.org

ve lo va; chuvangin, Isua nenan inkawm thei a ni tih a hrelo. Thlarau Thianghlim chutu nge? Thlarau Thianghlimchu Pathian a ni a, Isuaringtute thlarauvah a cheng a,Isua chungchang min hrilhtuleh Thlamuantu a ni. Hemiawmzia chu – Isua chu vanahawm mah se kan chhungrilaha cheng a, Thlarau Thiang-hlim kaltlangin kan hnenah aawm tihna a ni a, Isua chu alo kawm theih reng tihna ani. Isua chuan – a thu hriaa,zawmtuteah chuan Pa Pathiannen chu mi hnenah chuan anchen tur thu a sawi a ni.

Engati nge Isua hianinkawm a duh? Biak ina kankal te, Bible chhiar leh\awng\ai te, Pathian thu kanzawm te hian Isua kan kawma ni mai lawm ni, tiin zawhnaa awm thei a. Ni mai e.Mahse, Isua chuan hemipiahah mi mal taka min kawm\heuh hi a duh a ni. Pathianhi inkungkaihpui theih Pathian(relational God) a nih avanginmihringte min pawl a châk a,a rilru min hrilh ve te pawh aduh a ni.

Enoka te, Mosia te,Abrahama te khan Pathian ankawm \hin. Isua hi eng tiklai pawhin a biak theih a, minmutthluksan ve ngai lo va, ahre lo der ngai bawk hek lova, eng hunah pawh, khawihmunah pawh a biak theihvek a ni. |awng\aia kan biakte hian sawi mawi emaw,sawi tlawr duah kher emawa ngai lo va, kan rilru diktak kan thiam ang anga sawimai kha a tawk. Isua chuankan thiam chin tawk bak aphut lo. Pathian chu kan zahtur a ni a; mahse, muk takaawm kher a ngai lo. Pathianbe turin inlak fel vel phawtpawh a ngai hek lo. Isuachuan mi zawng zawng aiinmin hre chiang ber a, kannih ang angin min pawm vekbawk a ni.

Isua bula kan kal hianmin lo lawm tawp a, a hlim\hin a ni. Isua chuan leia kanawm chhan te min hrilh a,kan talent min pekte lehthiamna kan zirte hi \angkaileh hlawk taka a ram tanahman dan min zirtir hi a duhem em a ni. Isua chuan kan

Page 20: JULY 2016 1 - mizoramsynod.org hre ve thei lo a nih chuan vawi sawmthum han chhiar ... huna lallukhum kan dawn tur ropuizia hi han ngaihtuah ve teh. Lei leh van siamtu leh

JULY 2016 20

www.mizoramsynod.org

tlakchhamte mi phuhruksak aduh \hin bawk. Isua kan biaktam poh leh Pathian fa kannihna (identity) kan chiangtawlh tawlh a, sual kan kalsandeuh deuh va, kan thinlung alawm deuh deuh va, chuchuan kan hmel pawh a ti\hatawlh tawlh \hin a ni.

Isua aw chu hmangaihnaleh khawngaihnain a khat a,a rawn biak che chuannangmahah thlamuanna i neingei ang. Isua chuan kanchhungrilah Bible thuhmangtein min rawn be \hina, mumangah te, thil siamahte, mi dang hmang te pawhinmin rawn be \hin a ni. Pathianchuan tihluihna leh hlauhnahmangin emaw min be ngailo. Kan duhthlanna thiang takhmang turin min duh \hin.

|hian \ha tak Isua kankawm chuan amah rin minzirtir \hin a, amah ring turchuan Pa Pathian nihna minhriat chiantir \hin. Entir nan,Lazara a damloh thu Isuan ahriat khan a tlawh mai lo va,a thih hnuah a va kal zawk a.Marthi te unau chuan Isua lokal har lutuk chu hriat thiam

har an ti ve hle a; mahse,Isuan Pathian ropuina a lantirduh avangin a tlai mai zawka ni. Lazara thi tawh a hanko chhuak chiah mai kha chuthawhlehna leh nunna a nihnachu chiang takin an lo hre taa ni. Keini ringtute pawhIsuan Chanchin |ha puangchhunzawm turin min duh\heuh va, Thlarau Thiang-hlim tihchaknain mitthite kaithovin, damlote tidamin, thilmak leh chhinchhiahnatenmin zui hi a duh a ni.

Khawvela kan damchhungin Isuan mal taka kanawm a phal lo va, amah nenaengkim kan pal tlang dun hia duh a ni. Chuti lo chuan, ahmangaih êm êm mihringtehian ngaih\ha deuhvin, kawngdik lova kalin hremhmunkawng kan lo zawh thei renga ni. Amah hi kawng tinrengathlemna lo tawk ve tawh, minhre thiamtu a ni a. Sualinemaw, chak lohnain emaw,harsatnain emaw a hneh loha nih avangin a chakna kanring thei a ni. I hrehawmnate, i harsat rukna te zawngzawng kha a hre thiam vek

Page 21: JULY 2016 1 - mizoramsynod.org hre ve thei lo a nih chuan vawi sawmthum han chhiar ... huna lallukhum kan dawn tur ropuizia hi han ngaihtuah ve teh. Lei leh van siamtu leh

JULY 2016 21

www.mizoramsynod.org

a, a tawrhpui che a, a tidaminzalenna a pe duh che a ni.Min \anpui turin a inpeihreng a, min induh khum vengai lo.

Isua chu mi rinawm a nihavangin miten min phatsanangin min phatsan ve ngaidawn lo a ni. I phatsanpawhin a phatsan ve ngai lovang che. Kan sual lai pawhinIsua chuan min lo chhandamdaih tawh a; chuvangin, minhmangaih bang dawn lo va,\hian rinawm tak a ni.

Tin, Pathian hi lawmmanpek hmang a nih avangin heleia amah kan rinna ang zelinPathianin lawmman min pedawn a ni. Isua chuan azirtirte kan nih avangin, ahminga tuisik no khat mi kanpek pawhin lawmman pek minhmaih dawn lo a ni. Isuan

kan ropuina tur ni lo, amahvanga thil \ha tih hi a ngaisanga ni. Chu mai pawh a la nilo, vanah lallukhum mawi lehropui tak min la khumtirdawn a ni. Lawmman lehlallukhum kan chan hiPathianin mi rinawmte tana asiam a ni a, heng dawng theitur hian Isua kawm zel ila, athu kan zawm tlat \hin dawnnia.

Julie-i’n Pathian ahnawlna kha i la hria em?Hun a lo kal zel a, Julie-ipawh chu piangtharin Isuachu a \hian \ha berah a lopawm thei ta.

Isua hian i \hian \ha nih aduh takmeuh asin! I awih lohchuan Joh.15:15 kha han keuteh le. Eng nge Isuan a sawi?‘Bawih’ ti leh tawh lovinengtin nge min tih zawk ang?

ISUA DANGLAMNA

Alexander-a te, Ceasar-a te leh Hannibal-a tenkhawvel an hneh a, \hian an nei lo. Isua erawh chuanhmangaihnain ram a din a. Mi nuai tam takin a tannun an hlan a. Hnehtu dangte tih theih loh thinlunglam a hneh thin.

Page 22: JULY 2016 1 - mizoramsynod.org hre ve thei lo a nih chuan vawi sawmthum han chhiar ... huna lallukhum kan dawn tur ropuizia hi han ngaihtuah ve teh. Lei leh van siamtu leh

JULY 2016 22

www.mizoramsynod.org

ISUA SAWICHHETU KHAWVEL MILARTE LEH AN THIH DAN

– Lalhmingliana RalteJunior Dept. Ztu.

Ramthar Veng, Aizawl

1. John Lennon (Singer) :America ram thu thar lakhawmtute hmaah, “Kris-tianna hi a la tawp ang.Hnial buai ngai lovin heihi ka chiang. Isua hi chu a\ha; mahse, a thu kente hia mawlmang lutuk. Tunahhi chuan ani aiin ka larzawk fe!” a ti a (1966).Hemi a sawi hnu hian kahhlum a ni a, vawi ruk zetkah a ni. Isuan engtin takrorelsak ang maw le?

2. Tancredo Neves (Pre-sident of Brazil) : Presi-dent ial campaign lai in,“Vote 5,00,000 ka hmuhtlin phawt chuan Pathianmeuh pawhin President kanihna tur a\ang hian mintitla thei lo vang,” a tipung pung a. A sawi ang

zat vote chu a hmu ngei a;mahse, President-a lak luha nih hmain khawsikin athi ta daih a ni.

3. Casuza (Bi-Sexual)(Brazi l i an Composer,Singer and Poet) : Caucio(Rio de Janeiro)-a show aneihnaah van lam hawiasikret (cigarette) pak khuktual tual pahin, “Pathian,hei hi i tan ve aw?” a tivel a, kum 32 mi ni inchuap cancer-in hrehawmzetin a thi a ni.

4. Titanic satute : Titanican sak zawh hlim khan thuthar la khawmtuten, “Ti-tanic chu engtianga himnge a nih?” tiin an zawt a,a satute chuan inring tawktakin, “Pathian pawhin a

Page 23: JULY 2016 1 - mizoramsynod.org hre ve thei lo a nih chuan vawi sawmthum han chhiar ... huna lallukhum kan dawn tur ropuizia hi han ngaihtuah ve teh. Lei leh van siamtu leh

JULY 2016 23

www.mizoramsynod.org

tipil thei lo vang,” an tikhanglang a, a pil leh pilloh chu sawi a ngai lo, kanhre vek.

5. Marilyn Monroe (Ac-tress) : Thuhriltu ropuiBilly Graham-a’n show aneihnaah a va t lawh a,Thlarau Thianghlimin ahnena thusawi turin a tir ani tih a han hrilh chuan,“Nangni Isua ve hi kamamawh lo ve,” a lo ti veirawk a, a hnu kar khatl ekah a p indanah th i achhar a ni.

6. Bon Scott (Singer) : Ahun laia band lar, AC/DCsinger ni \hin chuan kum1979 khan a hla thu-ah:“Don’t stop me; I’m goingdown all the way, down thehighway to hell,” a ti vei

al al a, a hnu kum 1980February ni 19-ah amaluak hakin a thi der mai.

7. Christine Hewit (Ja-maican Journalist andentertainer) : “Bible hil ehkhabu awm tawhzawng zawngah a la chheber,” a ti pung pung a.Kum 2006 khan tu nge anih pawh hriat hleih theihloh khawpin a motor-ah akang hlum daih a ni.

Mi tam takin Lal Isuaaia thi l t i thei leh pawi-mawh hi a awm lo a nitih hi an theihnghilh fo\hin. Lal Isua chu a thia, a tholeh a, tun thlengina l a n ung r eng a s i n .Chhia r tu duh tak , LalIsua hming hi zahpui ngaisuh ang che.

John Lennon Marilyn Monroe

Page 24: JULY 2016 1 - mizoramsynod.org hre ve thei lo a nih chuan vawi sawmthum han chhiar ... huna lallukhum kan dawn tur ropuizia hi han ngaihtuah ve teh. Lei leh van siamtu leh

JULY 2016 24

www.mizoramsynod.org

HRING NUN HI ENGTIN NGE I THLIR VE LE?

– Upa Zarzokima KhiangteMadanrting, Shillong–21

Ed Young-a ngaih dan chuan mi \henkhat chuan rilrutuihal tihkhah nan finna leh hriatnaah an zawng a, \henkhatintisa ngawt tihtlai hi an dam chhanah an lo ngai ve bawk a.Hetiang rinna hi 'Hedonism' an ti a, a zawmtute pawh 'hedo-nist' tih an ni. Zaithiam Madonna, zahmawh lang lek leka zai\hin pawh hi hetiang ngaih dan pawmtute zinga mi a ni, an ti.|henkhat chuan khawvel thil, intihhausakna tur chauhngaihtuah an awm bawk, an ti. Hetiang mite hi loan laainchhek arbawm tuma loan rulh leh ngaihthah leh si te pawhan ni duh khawp.

A dawt lehah chuansakhuanaa mi \henkhat chuanan thlarau ril\am hnawhkhahna turin sakhuana hi anhmang \hin. Pathian tak pawhsi lote chuan sakhuana hingaih tih\hat nan, inchhuannan leh mite fak hlawh nanchauh an hmang bawk.

Nihilist : Anniho hichuan hring nun chu pawisakhelh (gambling) ang chauha ni a. Pawisa inkheltutepawhin a changin an man a,a changin an hloh va. Hetiang chauh hi kan nun chu a

ni. A changin kan hlawhtlinga, a changin kan hlawhchhama. Chuvangin, lungkham vaktur a awm lo. Thil a nih turchu a ni mai dawn, an ti. Heihi 'Quesera' an ti.

Finna leh hriatnaah hian(social media) mobile phone hia tel lo thei lo va. A \hatna lamhan dah \ha rih ila. WHO Ex-pert Committee chuan1964daih tawhah khan, drug leh zuaddiction hi substance addic-tion-ah a chhiar a. Tunlai hianbehavioral addiction-ah mobilephone hi dah a ni leh tawh.

Page 25: JULY 2016 1 - mizoramsynod.org hre ve thei lo a nih chuan vawi sawmthum han chhiar ... huna lallukhum kan dawn tur ropuizia hi han ngaihtuah ve teh. Lei leh van siamtu leh

JULY 2016 25

www.mizoramsynod.org

Psychologist-te chuanngawl veina (addiction) himahni châkna thunun theihlohna a ni, an ti. Hei hianthluak lam a nghawng avanginrilru leh taksa lam natna athlen an ti. China sawrkarchuan smartphone addict hirilru natna (Demensia)-ah anpuh hmiah. Hemi avang hianmi beidawng (depression) antam a, chu chuan a hrin chumahni intihhlum duhna a ni,an ti. Depression chu beiseinanei lo, eng mah ti thei lovainhria, hlutna nei lova inhriatean ni. WHO chuan India hidepression tamna ber ramah(The most depression nation)a puang a, depression rate36% a ni, an ti. 'Nun ruak'an tam a, mahni inthununchunga nun hman thiam apawimawh takmeuh a ni.“Eng bawihah mah ka inphallo,” tiin Paulan a sawi (1 Kor.6:12).

Selfie thih phah an awmta zeuh zeuh. Thingkung lehin chung sanga mahni thla laktuma chesualte pawh sawi turan awm. April, 2016 khan\hian zathum rail kawnga

thlalak tumte chu an hnunglam a\anga rail chak tawk lotlan chuan a su hliam nualmai. Mipa naupang pakhatpawh a pa pistol nen thla inlaka tumnaah, thlalakna camerahmeh turah pistol a hmet palha, a inkap hliam palh bawk.

Hring nun hre thiam êmêmtu Israel lal ropui Solo-mona chanchinin tlipna hansiam dawn ila. A thil dilinPathian a tihlawm emavangin, tu mahin an la neihloh finna leh hriatna thinlunga pek bakah hausakna lehropuina a pek belhchhahbawk a. Thufing sangthum laisawiin, hla pawh sangthumleh panga a phuah bawk. Athil hriat pawh a tamin a zaubawk. Amah ang hi mi anawm lo a ni ber mai.

Ed Young-a chuan –ziaktu (writer), thu phuahthiam, musician, scientist lehram rorel thiam (statesman) ani, a ti. Rangkachak lehtangkarua pawh a ngah hlea, tangkarua phei chu lungang lekin an ngai. Khatih laiaan khawvel hausakna kha, Is-rael ramah a luang lut tih theih

Page 26: JULY 2016 1 - mizoramsynod.org hre ve thei lo a nih chuan vawi sawmthum han chhiar ... huna lallukhum kan dawn tur ropuizia hi han ngaihtuah ve teh. Lei leh van siamtu leh

JULY 2016 26

www.mizoramsynod.org

a ni. “Ka mit it zawng chuka hlah lo,” a ti hmiah. Eileh in lamah pawh nuam achen a ni ringawt. An ni tinei pawh a turu hle.Chhangphut diak chi lehpangngai belh khawmin litre660 hu, bawngtuai 10,bawng tla mi 20, beram 100,sakhi, sangai, ar chawm thautelin ni tinin ruai ropui an \heha ni. Thisen sâng lehzunthlum veite awm ve takmaw!

A thu khai khawmna :Ni hnuaia thiltih tâk zawngzawngte chu ka hmu ta a; tin,ngai rawh, thil zawng zawnghi engmahlo leh thil lothlâwnmai a lo ni (Thu. 1:14)Engmahlo - thil hu (vapour),tham ral leh mai ang chauhtihna a ni.

|halaite a fuihna : "Ivanglai hian i Siamtu hre rengrawh,” tih leh, “Pathian \ihla, a thupekte vawng rawh,hei hi mihring zawng zawngtih tur chu a ni mai. Pathianchuan thiltih zawng zawngchungah ro a la rêl dâwn sia,” (Thuhriltu 12:14) tihte hia ni.

Solomona hian Pathianthupek kawng hnihin abawhchhia. Sakawr a ngahtûr a ni lo va, sakawr a ngahtheih nân Aigupta rama mitenên chuan an inthurual tûr ani lo, tih leh, nupui a ngahtûr a ni lo (Deut. 17:16,17)tihte hi. Nupui neih a uardeuh – zasarih leh hmeizathum a nei. Khatih laia achin dan pakhat chu, ramdang nena inkungkaihna \haan neih theih nan an fanutean inneihsak \hin. Mahse, auar deuh va, milem be mite anei bawk nen, a tawpah a tlukphah ta nghe nghe a ni (2Kor. 6:14,16). Solomona hiana nun bul a \an \ha a, a tawplam erawh a fuh ta lo. Mi afuih angin a nung lo bawk.

C.S. Lewis-a chuan nunkawng zawhna hi lawng mitenthil pathum an zawh \hin nena tehkhin a, chungte chu:1. Lawng dang nena insubuai lo zawnga khalh thiam.2. Thlipui leh tuifawnten anlawng tichhe lo tura an lawngsiam. Tuipuia kal tlaka siam.3. An kalna tur, an tum(goal) hriat chian.

Page 27: JULY 2016 1 - mizoramsynod.org hre ve thei lo a nih chuan vawi sawmthum han chhiar ... huna lallukhum kan dawn tur ropuizia hi han ngaihtuah ve teh. Lei leh van siamtu leh

JULY 2016 27

www.mizoramsynod.org

K.L. SawmteaChhiahtlang Venghlun

zawhna

Zawhna : Kristian Naupangchanchinbuah hian naupangchawhnu inkhawm thlalak inrawn tar kan lo hmu \hin a, \hakan ti hle mai a. KeiniChhiahtlang Venghlun Koh-hran Naupang ChawhnuInkhawmte hian KristianNaupang chanchinbu kawmahkan thlalak tihlan ve an chak hle

Nun ho danah hian inremtak leh lungruala thawh hodan thiam a pawimawh. Kanthiam zawng leh tuina zawnga inang lo, inhmusit tur kanawm lo. Tu mah a malin,mahniin kan ding thei lo. Hlapakhat pawhin, “Tu mah hithliarkar (island) kan ni lo,”a tih kha. A pahnihnaah,khawvel harsatna leh buainakara nung thei tura kaninpuahchah a ngai. A

pathumnaah, tum fumfe takneih a ngai. Zirlai \henkhat,tum fumfe nei lova lehkha anzir ang chauhva khawsak hianawmzia a nei lo. Nun ninna(boredom)-ah mi a hruai lutthei.

“Pathian nei chuan engkima nei a, Pathian nei lo chuaneng mah a nei lo.”

– St. Augustine

a, engtin nge kan rawn tih ang?

Chhânna : K.L. Sawmtea, ahmasain zawhna i rawn zawhavangin lawm thu kan sawi e.Kristian Naupang chanchin-buah hian zawhna eng pawhrawn zawh theih a ni.

Kristian Naupang chan-chinbu kawmah hian NaupangChawhnu Inkhawm thlalak hikan dah \hin a. Fiah deuhhlekin rawn thawn ula,remchang hmasa berah kan lochhuah dawn nia.

Page 28: JULY 2016 1 - mizoramsynod.org hre ve thei lo a nih chuan vawi sawmthum han chhiar ... huna lallukhum kan dawn tur ropuizia hi han ngaihtuah ve teh. Lei leh van siamtu leh

JULY 2016 28

www.mizoramsynod.org

– Lalremmawia

* Naupang hi kum 6hnuai lam an nih lai hi kutan intihpem leh anintihkan palh nasat ber hunlai a ni.

* Hmanlai Grik ramahchuan, an dam chhunga anlu a kawlh theih nan mihausate chuan naute pianghlim chu olive hriakah anhnim \hin. Lu kawlh anngaisang awm e!

* Chawhrualin, nau-pang kum 4 mite hian nikhatah zawhna vawi 437an zawt \hin. Hetiang rualnaupang neite lehenkawlte chuan zawhnachhan peih a ngai hledawn a ni.

* Naupangte hi kum 3an nihin an khupkawi ruh,ruh no hi ruh pangngaiaha insiam \an.

* Korean zaithiam (Popsinger) Psy-a You Tubevideo ‘Gangnam Style’ tih

kha mi tluklehdingawnsanghnih aia tam (over 2trillion)-in an en tawh a,khawvela video entu ngahber a ni.

* James Hargreaves-a,Spinning Jenny (La kaihnakhawl) siam chhuaktu khala kai \hin, rethei ve takmai a ni a. A khawl siamchhuah thar pawh chu afanu Jenny hming chawiaa phuah a ni. Mahse, kutala kai \hin mi dangtechuan, a khawl avangchuan hnathawh tur annei

Rubik’s Cube

Page 29: JULY 2016 1 - mizoramsynod.org hre ve thei lo a nih chuan vawi sawmthum han chhiar ... huna lallukhum kan dawn tur ropuizia hi han ngaihtuah ve teh. Lei leh van siamtu leh

JULY 2016 29

www.mizoramsynod.org

lo mai ang tih an hlauhavangin a khawl chu antihchhiatsak vek mai nia!

* Rubik’s Cube hinaupang inkhualtelemnahmanraw hralh tam ber ani a, kum 1980 a\ang khanmaktaduai 350 aia tamhralh tawh a ni.

* England-ah khuankum 1696–1851 chhungkhan tukverh a\anginchhiah lak a ni a. England-a i kal chuan in hlui tak tak,a tukverh pin phui tlat ihmu nual ang; chung chuchhiah chawi tlemna turaan pin phui leh tâk a ni.

* Bible leh Koran tihlohva khawvela lehkhabuhralh tam ber chu GuinnessWorld Records a ni a. Kum1955 October thlaa anchhuah \an a\anga Octo-ber 2010 thleng khan\awng hrang hrang 37-alehlin a ni tawh a, bumaktaduai 124 aia tamhralh a ni tawh.

* Hmeichhe naupanglehkhabu ziaktu naupangber chu Dorothy Straight-i, Washington, DC, USA-ami, May ni 25, 1958-a pianga ni. A lehkhabu ziah chuHow the World Began(Engtin nge khawvel a loawm \an) tih a ni a, kum 4mi a nih lai, kum 1962-a aziah a ni a, PantheonBooks-in August 1964khan a chhuah.

* Mechanical computersiam chhuaktu CharlesBabbage-a kha a computersiam chhuah tur angaihtuah \an lai khankum 19 mi chauh a ni.

Hmanlai Sap ram in

Page 30: JULY 2016 1 - mizoramsynod.org hre ve thei lo a nih chuan vawi sawmthum han chhiar ... huna lallukhum kan dawn tur ropuizia hi han ngaihtuah ve teh. Lei leh van siamtu leh

JULY 2016 30

www.mizoramsynod.org

HMUTHEITUAHmasâwnna hmanraw lo piang

zîngah cell phone hi a \angkai bertezînga mi a ni ngei ang. Mi tam berin\ang-kai taka an hman laiin,changkâng lo deuh deuh, hmangthiam lo fe fe ka hmu hnem mai.Chûng mite chuan–1. Biak inah, inkhâwm laitein midang nêna inbiak nân an hmang.2. Program pawimawh hmanlaiin WhatsApp an lo khawih.3. Lehkha zir \hulhin games anlo khêl.4. An \hianten \hahnemngai takahna thawh laiin, thawk ve lovinphone an lo khawih.5. An bulah mite ngaihsak hauhlovin phone nên an inkâwm.6. Mut hun tawhah phonekhawihin rei fe fe an meng.7. Pathian aiin an phone nên aninkâwm zing zâwk.

Ka naute u, inkhâwm lai êm hichuan phone khawih tawh suh ula,programme pawimawha in awm vea nih chuan phone lo khawih tawhsuh ang che u. Lehkha zir hunahphone khawih ngai suh ula, in bulaawmte aia phone in ngaihsak zâwkchuan i bula awm nawn an chak lomai ang.

Tute emaw bula i awm laia calli dawng a nih chuan, i bula mitehnênah chuan, “Min lo hre thiam lawk,ka’n chhâng lawk mai ang e aw,” ti têtê la, call chu i chhâng lawk dâwnnia. Chutiang bawk chuan, mi dangbiak ngei ngei a ngai a nih pawhin,bula mite hriat thiam dîl hmasak zêl a\ha. Bula mite mitmei vêngin, mi dangnêna rei tak inbiak hi pumpelh tumtûr a ni.

Hna in thawh \umin, inhnathawhpuiten hna an thawhmawlh mawlh laiin, phone lokhawih mawlh mawlh bik suh, iawm loh hunah an fak hauh lo maiang che. Mut hun tawhah phone ila khawih reng \hîn a nih chuan, ihriselnain a tuar hun a thleng thuaiang. Chhûngte leh mi dangte hriathlau taka sawi kan duh rêng rênghi chuan a chhe lam a kâwk deuhtlangpui. Eng lai pawha min hmurengtu, kan thiltih zawng zawng minchhin-chhiahsaktu kan Pathian hia pawimawh ber tih hre reng angche u.

Ka thu in awih phawt chuankawng dikah zêl in kal dâwn a ni tihhi duhsak takin ka hrilh che u a ni.Kei hi Hmutheitua ka nih hi.

Page 31: JULY 2016 1 - mizoramsynod.org hre ve thei lo a nih chuan vawi sawmthum han chhiar ... huna lallukhum kan dawn tur ropuizia hi han ngaihtuah ve teh. Lei leh van siamtu leh

JULY 2016 31

www.mizoramsynod.org

HRE THEI RAWH

1. Tu laka sualna nge ngaihdam theih loh kha?...................................................................

2. Tu’n nge tangka sawmthuma Isua hralh kha?...................................................................

3. Tu’n nge Isua vawi thum phat kha?...................................................................

4. Isua an man laia Puithiam Lalber kha tu nge?...................................................................

5. Isua kraws putpuitu kha tu nge?...................................................................

6. Pilata hnena Isua ruang lak thlak diltu kha tu nge?...................................................................

7. Baptistu Johana chaw kha eng nge ni?...................................................................

8. Isuan a mit a tihvar Bartimaia pa kha tu nge?...................................................................

9. Lazara farnute kha tute nge?...................................................................

10. Isua ringtute mana, tan ina tantira, tihlumtu a ni a;nimahsela, a pianthar hnuah \hahnemngai takin Chanchin|ha a puang a, Thuthlung Thara lehkhathawn tam takziaktu a lo ni ta. Tu nge le?...................................................................

A dikna : 1. Thlarau Thianghlim. 2. Juda Iskariota. 3.Petera. 4. Kaiapha. 5. Simona, Kurini khuaa mi. 6. Josefa,Arimathai khuaa mi. 7. Khaukhuap leh khawizu. 8.Timaia. 9. Mari leh Marthi. 10. Tirhkoh Paula.

Page 32: JULY 2016 1 - mizoramsynod.org hre ve thei lo a nih chuan vawi sawmthum han chhiar ... huna lallukhum kan dawn tur ropuizia hi han ngaihtuah ve teh. Lei leh van siamtu leh

JULY 2016 32

www.mizoramsynod.org

ZAWNCHHUAH

A chunga hawrawp rem khawmah hian Bible-a khawhming 12 zeh bo a ni a, han zawng chhuak teh le. Adikna chu thla lehah rawn chhuah a ni ang.

.....

M A B N A R A H AS E P Z O K G R IO I L T S B U E ND Z O A R T K B IO D M E S O R A NM A V I I U N L ED Z D T F A R S VT O N A K J T E IN A N O R B E H J

T N E B O T A H G I NK A Z I A G E D E K OA G B R K R B A R L IL L A O M E U K I S NV R E O R B S V Z J OA I N M A T E A I U IR K H O R J O R M B ZI A F V U A L D O A EP S I N A I K E U H G

THLA HMASA DIKNA

Page 33: JULY 2016 1 - mizoramsynod.org hre ve thei lo a nih chuan vawi sawmthum han chhiar ... huna lallukhum kan dawn tur ropuizia hi han ngaihtuah ve teh. Lei leh van siamtu leh

JULY 2016 33

www.mizoramsynod.org

CROSSWORD

Thla hmasa CROSSWORD DIKNA

A PHEI : 2. Thawmhnaw ha sawina; 5. In thar sakdawnin hetiang hian an ti \hin (5); 6. Lal Isua hmingdang (11); 8. Milem pathiannu hming (5); 9. Bible-aram hming pakhat (7).

A CHHUK : 1. Isuanzeng a tihdam hnenah heihi la turin a hrilh (8); 2.Lehlama \ang ta; thi ldanga chang ta (5); 3.Taksa khawnvar (3);4. Hetiang kan nih theihnan khawvelah Isua a lokal (8); 7. Miriami nu\apakhat (5); 8. Juda lal (3).

1 2 3

4

5

6 7

8

9

Z V A N G L A IU A S FA M R U K R U AN U NZ U R U I H H M A N GA P HN F A N A U P MG A L I

K A W L P H E R

Page 34: JULY 2016 1 - mizoramsynod.org hre ve thei lo a nih chuan vawi sawmthum han chhiar ... huna lallukhum kan dawn tur ropuizia hi han ngaihtuah ve teh. Lei leh van siamtu leh

JULY 2016 34

www.mizoramsynod.org

CHEI RAWH LE!A nalh theih dan ber turin

han chei leh phawt mai teh le...

Page 35: JULY 2016 1 - mizoramsynod.org hre ve thei lo a nih chuan vawi sawmthum han chhiar ... huna lallukhum kan dawn tur ropuizia hi han ngaihtuah ve teh. Lei leh van siamtu leh

JULY 2016 35

www.mizoramsynod.org

aA chunga lemziak chi hnih khi ngun takin en la, a inan lohna chi rukhmu thei rawh.

A hnuaiah hian a chhanna lo ziak la:1...................................................................................................2 ................................................................................................3.................................................................................................4..................................................................................................5.................................................................................................6.................................................................................................

KA HMUH ANG HMU THEI RAWH

Page 36: JULY 2016 1 - mizoramsynod.org hre ve thei lo a nih chuan vawi sawmthum han chhiar ... huna lallukhum kan dawn tur ropuizia hi han ngaihtuah ve teh. Lei leh van siamtu leh

JULY 2016 36

www.mizoramsynod.org