na mibu chung in mahlemah thah aa duhmi pakhatkhat …

16
Queensland Transcultural Mental Health Centre Metro South Addiction and Mental Health Services Na mibu chung in mahlemah thah aa duhmi pakhatkhat bawmhnak Chin Hakka

Upload: others

Post on 08-Nov-2021

4 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Na mibu chung in mahlemah thah aa duhmi pakhatkhat …

Queensland Transcultural Mental Health Centre

Metro South Addiction and Mental Health Services

Na mibu chung in mahlemah thah aa duhmi pakhatkhat bawmhnak

Chin Hakka

Page 2: Na mibu chung in mahlemah thah aa duhmi pakhatkhat …

Mah ca hi ho caah dah a si? Mah cauk nih an bawmh khawh ding mi pawl cu:

• Mahlemah thah aa timmi hna nih an langhter mi sining le hmelchunhnak pawl hngalhnak; le

• Mahlemah thah aa tim tiah na thinphan piakmi pakhatkhat asiloah an nunnak ilaak ding in an sining le umtuning nih a langhter mi pakhatkhat he biaruah ning thiamnak caah a si.

Caan tamdeuh cu mahlemah thah ding a ruatmi hna nih an nunnak ilaak taktak ding kha an duh lo, sihmanhehlaw an lungretheihnak (asiloah an taksa fahnak) kha dih seh ti an duh.Pakhatkhat he mahlemah thahnak kong iruah cu a fawimi a si lo. Mahlemah thah aa duhmi chawnhbiak le biahal thiamnak nih an nunnak khamh khawh a si.

Mahlemah thah aa duhmi na chawnhbiaknak nih:

• An zawn na ruah kha na langh ter

• Thil sining kha a tu bantuk a si lengmang lai lo i harnak le lungretheihnak an tonmi zong kha a dih te lai, cun bawmhnak zong hal khawh a si tiah ruahchannak na pek hna

• Bawmhnak hal ding zong in tha na pek.

Page 3: Na mibu chung in mahlemah thah aa duhmi pakhatkhat …

Na mibu chung in mahlemah thah aa duhmi pakhatkhat bawmhnak

Mahlemah thah timi cu timhciamman in nunnak ilaak kha a si.

Mahlemah thah cu fian a har ngaimi thil a si. Mahlemah thahnak kong ah a ruang pakhat lawng asiloah fianternak

pakhat lawng a um lo i pakhatkhat nih mahlamah ithah ding an ruah asiloah an nunnak ilaak an itimhnak cu thil tampi

ruangah a si kho.

Zatlaknak pakhatkhat asiloah a fakmi tuarinnak pakhatkhat nih mahlemah thahnak khuaruahnak le ziaza a chuah ter khawh.

Mahlemah thah timi cu zeidah a si?

1

Page 4: Na mibu chung in mahlemah thah aa duhmi pakhatkhat …

Na mibu chung in mahlemah thah aa duhmi pakhatkhat bawmhnak

Zatlang nun le phunglam ngeihmi nih nunphung le holh aadang mi mibu hna sin in mahlemah ithah a tam le tlawm kha lairelnak nganpi a tuah.

Pakhatkhat a lungrethei asiloah ngeihchia lileng in a um ti hngalh kha bawmhnak pek awk caah a biapi mi karhlannak hramthawk a si. Nunphung le holh aadang mi mibu hna nih thil sining cheukhat an tonmi ah tuarin an iharh deuh caan tehna a um, tahchunhnak ah:

Mahlemah thahnak khuaruahnak a kai ter kho mi asiloah ziaza a chuah ter khomi thil sining cheukhat pawl

• Chungkhar/nuleva kar buainak, lung ikhah lo asiloah zatlaknak (an dawtmi pakhatkhat an thih asiloah an ithen)

• Chungkhar asiloah mibu nih an nunnak sining an ithimnak ah ithlak asiloah dawnkhan (tahchunhnak ah, an vat ding asiloah nupi thit ding kong asiloah biaknak kong ah ithlak le khenkham)

• Sungh zatlaknak fakpi ton (tahchunhnak ah, tangka sunghnak, chungkhar asiloah mibu chungah upatnak an ngeihmi dirhmun le sining sungh, rian asiloah umnak inn ngeih ti lo)

• Tleihhrem, nau hrawh asiloah va ngei lo in naupawi

• Chungkhar chung in hrem le buaibainak intuar

• Neknak le hnahnawhnak

• Miphun dang siruangah huat, nek le zawmhteih intuarnak (miphun thleidannak ton)

• Hlanlio intuarnak asiloah hremnak hngalh than

• Visa kong ah lungrethei vansang in um

• Ram thar um le khuasak sersiamnak (nunphung le zatlang nun aa dangmi lungfian le pehtlaihnak)

• Ram thar ah thutumdir le khuasaktintuk thawknak ah iharh (tahchunhnak ah, holh thar cawn, rian kawl, bawmhnak petu zung le phu pawl he pehtlaih)

• A dam kho ti lo mi zawtnak asiloah a fak tukmi nganfahnak

• Zungzal in fahnak intuar asiloah pum/thluak tlamtlinlonak

• Thluak zawtnak.

2

Page 5: Na mibu chung in mahlemah thah aa duhmi pakhatkhat …

Na mibu chung in mahlemah thah aa duhmi pakhatkhat bawmhnak

Mahlemah thahnak khua a ruatmi nih bawmhnak kha fiangtein a hal theng lai lo. Pakhatkhat nih mah hmelchunhnak cheukhat pawl an intuar asiloah an langhter ahcun, ahleiin sungh le zatlak asiloah ngeihchiat le fahnak an ton dih ka ah, mahlemah thahnak kong biahal thawk ding ah caan a cu kho men.

Pakhatkhat sinah hmelchunhnak zoh le ngiat awk pawl cu:

Mahlemah thahnak a chuahter khotu ralrinnak hmelchunh cheukhat pawl

• Thih an duhnak kong an chim asiloah an tial

• Thilrit ka si ti tehna an chim

• Ruahchannak ka ngei lo asiloah umhar lileng in ka um ti tehna an chim

• Thihnak tiang a chuah ter khotu asiloah hliamnak a chuah ter khotu thilri tehna ngeih le laak an izuam

• Hlanlio an huam le tuah an duhmi tehna an huam ti lo asiloah midang he ton le umti tehna an hrial

• An lungput kal ning aathlen tuk (tahchunhnak ah - ngeihchiat, lungtor le thinphan thlalau in an um lengmang, caan sau nawn ngeihchiat in um hnuah a sullam um lo in ruahlopin inuamh)

• An ih ning le eidin ning tehna aathlen

• Zu, rithaisii asiloah sii tehna an din ning a kai

• Damten, mangtha ti in mi bia an cah hna asiloah a herhmi an thilri ngeihmi tehna mi thenh

• An nunnak caah a himlomi asiloah tihnungmi thil tehna an tuah.

• Atuletu faak ngai in pum fahnak an intuar, tahchunhnak ah – lu fah asiloah paw fah.

3

Page 6: Na mibu chung in mahlemah thah aa duhmi pakhatkhat …

Na mibu chung in mahlemah thah aa duhmi pakhatkhat bawmhnak

Mahlemah thahnak kong ah hngalh awk a biapimi thil sining taktak pawl

Zaran zumhnak pawl

Thil sining taktak pawl

Mahlemah ithah cu upadi buar a si

Australia ram ah mahlemah ithah cu upadi buar a si lo

Mahlemah thah aa duhmi cu thih an duh

Hlathlainak tuahnak nih a hmuhmi cu mahlemah thahnak a ruatmi hna asiloah ithah ding ah aa zuammi hna nih thih an duh taktak lo ti a si. An lungretheihnak (asiloah a chelchel ah an pum fahnak) kha dih ter an duh caah a si

Pakhatkhat kha mahlemah thahnak kong dengteo in na hal sual ahcun an lung ah na luh ter lai

Mahlemah thahnak kong na halnak nih an lung ah na luh ter lai LO.Pakhatkhat nih mahlemah ithahnak kong a tuak cang ahcun bia na halnak nih a zawn na ruah kha na langh ter i bawmhnak halding zongah a siarem deuhnak lai tha na pek a si

Mahlemah thahnak kong a chimmi cu mi nih ka hngal hna seh tiah lar a duhmi an si

Hlathlainak tuahnak nih a hmuhmi cu mahlemah thahnak kong a chimmi cu an lungre a theih caah a si a ti.Mahlemah thahnak kong a ruatmi nih bawmh hal ning le thazaang zong a ngei kho lo men

Mahlemah thahnak kong a chimmi hna khi tuah an duh taktak caah a si tawn lo

Mahlemah thahnak kong an chim cu ralrin peknak hmelchunh a si i biataktein ruah le ngeihpiak an herh

Mahlemah thahnak kong a ruatmi hna khi thluak lei zawtnak an ngei dih

Mahlemah thahnak kong a ruatmi hna khi thluak lei zawtnak an ngei dih lo. Zatlang nun le phunglam ngeihmi nih nunphung le holh aadang mi mibu hna sin in mahlemah ithah a tam le tlawm kha lairelnak nganpi a tuah

Mahlemah thahnak tamdeuh cu ralrinnak hmelchunh pawl langhter lo in ruahlopin a cangmi an si

Hlathlainak tuahnak nih a hmuhmi cu mahlemah nunnak laak aa zuammi hna nih ralrinnak hmelchunh cheukhat an langh ter ti a si

Pakhatkhat nih mahlemah thah voikhat an duh hnu cun mahlemah thah an duh zungzal cang lai

Mahlemah thahnak kong a ruatmi asiloah an nunnak laak aa zuammi hna cu thatein an dam kho than i harnak le lungretheihnak an ton than zong ah thadeuh in tuarin zia an thiam

Mahlemah hmaputnak aa pemi pawl cu mahlemah thah an duh lo

Mahlemah hmaputnak ipek cu mahlemah thah itimhnak ah ralrin peknak hmelchunh tihnung a si i mah aa tuahmi hna cu hmailei ah mahlemah thah an izuamnak ding a sangdeuh. Mahlemah hmaputnak aa pemi cu an lungrethei tinak a si i bawmhnak laak ding ah tha pek an herh

✘ ✔

4

Page 7: Na mibu chung in mahlemah thah aa duhmi pakhatkhat …

Na mibu chung in mahlemah thah aa duhmi pakhatkhat bawmhnak

1. Bia tampin hal

2. A chimmi ngai law bawmhnak pe

3. Bawmhnak hal piak

4. Zulh piak

Zeidah na tuah khawh?

Zatlang nun le phunglam aadangmi pakhatkhat he mahlemah thahnak kong nan iruah ahcun mahlemah thahnak kong he pehtlaiin an nunphung, biaknak le zumhnak nih a ngeihmi kha hngalh le ralrin ding ah a biapi.

Pakhatkhat nih mahlemah thahnak kong a ruah tiah na thinphan sual ahcun atanglei catlap ah langhtermi pawl hi zul.

Mahlemah thahnak kong ah biaruahnak bawmtu tete zong Conversations Matter website ah zoh khawh a si www.conversationsmatter.com.au

5

Page 8: Na mibu chung in mahlemah thah aa duhmi pakhatkhat …

Na mibu chung in mahlemah thah aa duhmi pakhatkhat bawmhnak

Bia tampin hal1.

• A mah kong na thinphannak kha hngalh ter. A sining na hmuh le ngiatmi asiloah na thin an phan ternak pawl kha chim. Tahchunhnak ah, “Nai hrawng na umtu ning aathlen ka hmuh i zei na lawh?”

• Fiangtein (direct in) hal. “Mahlemah ithahnak kong na ruat maw?” Hal ding ah tih hlah, an zawn na ruahnak na langhter mi a si. Bia na halnak nih khan mahlemah thahnak a ruahmi kong nangmah sin chim le phuan a si khawhnak na langh ter. Mahlemah nunnak ilaak ding an ruahmi le duhmi kong bia na ruah duhnak hna nih mi nih thang an ka chiat lai ti an phanmi zong a zor ter lai.

• Nem le thlum tein in chawn. Lungrethei vansang in a um i mahlemah thah aa timmi hna zong an dam an tlamtling than ko tiah chim. Bawmh hal ding ah ningzah ding a um lo ti zong chim than hna. Chungkar/chungkhat, hawikom asiloah miphun khat nan sinak kha bawmh le thapeknak caah santlai tuk a si timi zong kha philh hlah.

• Bia tamdeuh in hal zeitluk biapi le thinphang dah a si ti hngalhnak caah. Hal: – mahlemah thahnak in thih aa tim maw “Na nunnak ilaak ding ah timhtuahnak na ngei maw?”

– mahlemah ithahnak kong a ruahnak zei can dah a si cang “Mah bantuk na ruahnak zei can dah a si cang?”

– hlanlio ah mahlemah nunnak ilaak ding an izuam bal maw “Hlanlio ah na nunnak laak naa zuam bal maw?”

– atulio an sining le zeinihdah lungretheih vansannak a pek hna “Mah ti na umnak hi nai ah thil a cangmi le na tonmi pakhatkhat ruangah a si maw?”

– mahlemah thahnak in nai ah a thimi an hngalhmi a um maw “Na miphun chung in nai ah mahlemah aa thatmi asiloah thah aa zuammi an um maw?”

Pakhatkhat nih mahlemah thahnak an ruah, timhnak an ngeih asiloah an itinh ahcun atang i langhtermi pawl hi zul in zaangfahnak in bawmhnak pe hna 3.Bawmhnak Hal (cahmai 8).

6

Page 9: Na mibu chung in mahlemah thah aa duhmi pakhatkhat …

Na mibu chung in mahlemah thah aa duhmi pakhatkhat bawmhnak

2. A chimmi ngai law bawmhnak pe

Bia tampin hal

• Zawnruahnak he an bia ngai. An chimmi cungah na ruahnak le hmuhning in leh lo in zei an chim timi tu kha ngeih piak hna. An lung um bia an chimnak lai an sining le lungduh an chim khawhnak biahalnak pawl hmang, tahchunhnak ah “zeidah na lawh?”, “mah ti hin na ruahnak aa thawh ning na ka chim kho lai maw?”, “naa hngilh khawh ning zeitin si?”

• Tha pe. A chimmi na zumhning a si lo, aa thimmi na hnatlak lo asiloah an ruahning na lungfian khawh lo zong ah tha pe ko.Ruahnak pe hlah asiloah harnak an tonmi kha remh piak itim hlah. A biapi mi cu a nunnak khamh le himtein in chiahnak caah pehtein biaruah kha a si.Bawmhnak laak an duhnak lai siarem le ningzah lo in an umnak hnga an chimmi ngeih kha a biapi mi a si.

• An ruahmi, khuatuakmi le thinphanmi an chim ding kha bawm hna. Biapi a simi an chimmi nolh piak le zaangfah le zawnruahnak langhternak nih tamdeuh chimnak thazaang a pek hna. Mah na tuah khawhmi ningcang cheukhat pawl cu “Aw mah na chimmi……”, “…..kong ah ka thinphang/lungrethei na ti”, “Na tonmi le inmi a har ngai tinak a si”.An ruahnak le lungchung um an chim le an in leh khawhnak lai bia kaa khat le kaa khat karah caan pek le hngah ding itim. An pum cawlcangh le umtu ning nih a langh termi kha ngia law zei an chim duh timi kha thatein ngai.

• An chimmi kha lungtak in ngeih piak hna. Pakhatkhat nih an ngeihchiat lungretheihnak kong asiloah mahlemah hmaput an duhnak kong an chim ahcun an chimmi na ngeih le zumh lengah na si khawh chung in bawmhnak na hal piak hna ding kha a biapimi a si.

7

Page 10: Na mibu chung in mahlemah thah aa duhmi pakhatkhat …

Na mibu chung in mahlemah thah aa duhmi pakhatkhat bawmhnak

Himtein na tuah khawh ding a si ahcun a mah pawng ah khan um. An himnak ding kha chek, mahlemah hmaput le khawndennak zeihmanh an tuah le a umnak hnga lo zong kha kilven piak hna.A sin in na theih le hngalhmi nih zeidah tuah a herh timi hngalh le biachahnak an bawmh lai.

Mahlemah thahnak ruahmi cu thlithup in chiah ding a si lo. A sullam cu an himnak le bawmhnak an hmuh khawhnak lai midang sin chim le phuan zong kha a si kho.

Bawmhnak laak ding tha pek le hngalhnak kawl ding bawmh. An hngalhmi le zumhmi he biaruah ding in tha pe. An chungkhar/chungkhat, zumhmi hawikom, an miphun chungin upa pakhatkhat, sianginn saya/mah, sianginn ah riantuanmi mi bawmtu asiloah an zumh le naihniam mi pakhatkhat zong an si kho. An mah nih an duh le nangmah zong na siarem ko ahcun an zumhmi pakhatkhat he chawnhbiak le biaruah ding in kaan khan piak lai na ti khawh hna.

A rannak in tuah a herhmi thil sining pawl ah:

1. Atubak ah tihnung a si asiloah mahlemah thahnak ding tihnung a si ahcun • Laakhruak thil tihnung ton caan chawnhnak kha 000ah chawn; asiloah

• laakhruak mizaw zohnak a ummi siizung ah kal pi; asiloah

• a kal kho colh ding a si ahcun siibawi (GP) asiloah thluak zawtnak siibawi (psychologist) sin ah kal pi

2. Mahlemah ithah ding ah tihnung a si le si lo na fian lo ahcun atanglei langhtermi bawmhnak petu pawl chawnh in bawmh le ruahnak na hal khawh hna

• 1300 MH Call ........................... 1300 642 255 (mental health services)

• Suicide Call Back Service ......... 1300 659 467

• Lifeline .................................... 13 11 14

• Kids Helpline ........................... 1800 55 1800

• BeyondBlue ............................. 1300 224 636

3. Bawmhnak hal piak

8

Page 11: Na mibu chung in mahlemah thah aa duhmi pakhatkhat …

Na mibu chung in mahlemah thah aa duhmi pakhatkhat bawmhnak

A rannak in tuah a herh lem lo mi thil sining pawl caah telephone in bawmh halnak(nikhat ah suimilam 24/zarh khat ah ni 7):

• 1300 MH Call ................................ 1300 642 255 (mental health services)

• Suicide Call Back Service ............... 1300 659 467

• Lifeline .......................................... 13 11 14

• Kids Helpline ................................. 1800 55 1800

• BeyondBlue .................................. 1300 224 636

A rannak in tuah a herh lo mi thil sining pawl le zatlang nun le nunphung aadangmi hna caah tuahmi bawmhnak petu pawl:

• Siibawi asiloah chungkhar siibawi

• Queensland Transcultural Mental Health Centre Nikhatni in Ningani zinglei 8:30 in zanlei 4:30 kar: (07) 3317 1234 asiloah 1800 188 189 (chawnh man a lak) www.metrosouth.health.qld.gov.au/qtmhc – peng chung i a ummi thluak zawtnak bawmhnak petu zung pawl he pehtlaihnak tuahpiaktu

• Queensland Program of Assistance to Survivors of Torture and Trauma (07) 3391 6677 – lungthin fahnak biaruah le thlopbulhnak caah

• World Wellness Group (07) 3333 2100 – Multicultural Psychological Therapies Program timi an ngeihmi tangah mahlemah thahnak a ruat le tihnung a si tiah bawmhnak an hal piakmi hna a cohlang tu le an nunphung tuak in zatlang nun le khuatuaknak kong ah bawmhnak petu

• Harmony Place 0432 494 206 – zatlang nun le khuatuaknak kong ah bawmhnak petu

Telephone in holhlettu na herh ahcun TIS (Ca le Holh Lehnak Bawmtu Zung) kha 131 450 ah chawn

9

Page 12: Na mibu chung in mahlemah thah aa duhmi pakhatkhat …

Na mibu chung in mahlemah thah aa duhmi pakhatkhat bawmhnak

• A zawn na ruahnak kha atuletu zei na lawh na dam maw ti hal lengmang nak in langh ter. Hmaitonh, telephone, mobile cakuat asiloah email zong in na hal khawh. An zawn na ruahnak na langh termi nih thil sining a thlen ter khawh.

• Bawmhnak petu zung le phu pakhatkhat he pehtlaihnak a ngeih ahcun, na thinphannak chim piaknak caah a mah aiawh in pehtlaihnak nawl hal.

• Nangmah nih tuanvo naa khinh dih ding a herh lo. Na ngeihmi bawmhnak kha hmang law zei caan le khuaika ah bawmhnak hal khawh a si timi zong kha hngal.

• Mahlemah thah aa duhmi he biaruah cu lungrethei in um khawh a si, mahcaahcun nangmah le nangmah zong naa zohkhenh a herh.Ngandam tein umning le ziaza kha zul law na lungretheih le ngeihchiat zong ah bawmhnak hal ve.

Zulh piak4.

10

Page 13: Na mibu chung in mahlemah thah aa duhmi pakhatkhat …

Na mibu chung in mahlemah thah aa duhmi pakhatkhat bawmhnak

Mah ca hi Queensland Transcultural Mental Health Centre nih mahlemah thahnak khamnak caah an chuahmi a si. Mah riantuannak hi Queensland Mental Health Commission nih a bawmhmi a si.

Queensland Transcultural Mental Health Centre (QTMHC) Metro South Addiction and Mental Health Service Metro South Health

Phone: (07) 3317 1234

A lak chawnhnak: 1800 188 189

MH Call: 1300 64 22 55 (24hrs)

Fax: (07) 3317 1299

Web: www.metrosouth.health.qld.gov.au/qtmhc

Pehtlaihnak kan tuah

11

Page 14: Na mibu chung in mahlemah thah aa duhmi pakhatkhat …

Na mibu chung in mahlemah thah aa duhmi pakhatkhat bawmhnak

Ca tialnak

12

Page 15: Na mibu chung in mahlemah thah aa duhmi pakhatkhat …
Page 16: Na mibu chung in mahlemah thah aa duhmi pakhatkhat …