1

Soalan 8:

Describe the emergence of mass media and some of the effecfs that it has had on society.

Pendahuluan

Media bukan sahaja merupakan cermin kepada masyarakat malahan ia juga merupakan

alat perubahan kepada sesuatu masyarakat (Vir Bala Aggarwal, 2002: xvii). L. John Martin pula

berpendapat bahawa media massa merujuk kepada alat yang mewujudkan interaksi sosial,

politik, dan ekonomi dalam ukuran yang lebih moden. Media haruslah menyampaikan

maklumat dan mendidik masyarakat serta menjadi medium perantaraan dalam sesuatu

masyarakat (Vir Bala Aggarwal, 2002: xvii). Dalam sistem demokrasi, media merupakan sumber

primer dalam komunikasi massa (Md Sidin Ahmad Ishak, 2006: 7). Media massa pada masa kini

telah melalui arus globalisasi yang mana media kini bersifat universal dan tiada sempadan. Jenis

dan fungsinya juga semakin canggih selari dengan perkembangan arus modenisasi pada masa

kini. Media sebaran am sudah dianggap sesuatu yang lazim, perkara yang sebati dengan

masyarakat manusia moden (Mansor Ahmad Saman, 1996 : viii). Menurut John Ryan media

massa tidak wujud secara terpisah daripada institusi yang lain dalam masyarakat (1999 : 23).

Jenis Media Massa

Media massa dapat diklasifikasikan kepada dua kategori iaitu media cetak dan media

elektronik. Media cetak terdiri daripada sumber bertulis seperti surat khabar, majalah, buku,

novel, dan bahan bertaip yang lain. Manakala media elektronik pula terdiri daripada televisyen,

radio, internet, blog, telefon bimbit, dan sebagainya. Perkembangan teknologi telah

meningkatkan saiz, kepantasan,, dan kecekapan media tradisional serta melahirkan bentuk-

bentuk media baru khususnya yang bersifat digital dan elektronik (Md Sidin Ahmad Ishak, 2006

:8). Kini televisyen telah menjadi satu medium komunikasi yang paling berpengaruh (Vir Bala

Aggarwal, 2002 : xvii). Teknologi baru dalam bidang penyebaran maklumat telah meningkatkan

kuasa dan fungsi media massa (Md Sidin Ahmad Ishak, 2006 : 8). Media Massa ini melalui

perkembangan secara berperingkat. Perkembangan yang paling ketara dapat dilihat dalam media

2

elektronik apabila adanya anjakan perubahan iaitu dapat dilihat selepas Perang Dunia Kedua

sehinggalah kini (Ray Eldon Hiebert, 1995 : 7).

Selain itu juga media juga boleh dilihat melalui 2 aspek yang lain iaitu media

berautonomi dan media terkawal. Media berautonomi boleh dikategorikan sebagai media

yang menjalankan operasinya yang tersendiri. Di samping itu juga, media berautonomi ini

juga menentukan jenis kandungan dan matlamat yang tersendiri. Penerbitan dan penyiaran

bagi media berautonomi ini adalah untuk tujuan keuntungan. Antara media berautonomi

ialah seperti CNN dan BBC. Di Malaysia medianya masih mempunyai kawalan oleh kerajaan

iaitu melalui sekatan undang-undang. Oleh itu media massa di Malaysia dapat dikategorikan

sebagai media terkawal. Media terkawal pula, ialah media yang menerima bantuan atau

dikawal sepenuhnya oleh pemerintah, parti politik, organisasi atau institusi keagamaan.

Apabila terdapatnya kawalan ini oleh sesuatu organisasi maka media ini adalah terkawal dari

aspek perlaksanaan dan operasinya. Contoh media terkawal adalah TV1 dan TV2 yang

dimiliki oleh kerajaan serta TV3, NTV7 dan lain-lain yang dimiliki oleh stesean swasta yang

masih dikawal untuk mengelakkan kebebasan media yang keterlaluan sehingga boleh menggugat

kestabilan negara.

Teori-Teori Media Massa

Teori fungsionalisme bermula dengan kenyataan yang dikemukakan oleh Robert Marton

(1949) dengan mencadangkan apa yang dipanggil paradigma (Hasmah Zainuddin, 2006 : 99).

Asas fungsionalisme merujuk kepada masyarakat yang mempunyai sistem kompleks yang tinggi

dan saling berinteraksi aktiviti, bekerjasama dalam keseimbangan bagi menjamin kemantapan

dalam susunan. Analisis fungsionalisme cuba menunjukkan bagaimana fenomena persekitaran

ini memberikan kesan yang menyumbang ke arah kestabilan dan pengekalan sistem. Analisis

fungsi dalam komunikasi massa berpihak kepada peranan media sendiri dalam memperbaiki

susunan sosial bagi mengukuhkan keseimbangan dalam masyarakat (Hasmah Zainuddin, 2006 :

99). Fungsionalisme mengganggap bahawa media mesti diselidiki secara empirikal untuk

membuat penilaian sama ada media dapat berfungsi dengan baik ataupun tidak. Jika kita

3

merujuk kepada teori fungsionalisme ini dengan media massa, apakah sebenarnya fungsi

yang diamalkan oleh media massa kepada masyarakat?

Terdapat beberapa bahagian dalam media massa seperti surat khabar, majalah,

laman web seperti blog, internet, televisyen, radio dan lain-lain lagi. Setiap bahagian

yang akan memainkan peranan dalam proses penyebaran maklumat. Contohnya surat

khabar yang merupakan salah satu medium dalam menyebarkan maklumat kepada

masyarakat. Penghasilan surat khabar ini juga dalam mendapatkan maklumat untuk

disampaikan kepada masyarakat. Contohnya surat khabar seperti Berita Harian, Sinar,

Utusan Malaysia, Harian Metro dan Kosmo. Setiap bahagian dalam media massa

berperanan dalam menyebarkan maklumat kepada orang ramai. Oleh itu, setiap bahagian

dalam media massa berfungsi untuk menyalurkan maklumat kepada masyarakat. Jika

fungsi ini tidak dijalankan dengan lebih baik, proses penyabaran maklumat akan menjadi

lebih terganggu dan menghalang proses dalam perpaduan dalam negara ini.

Bagi teori interaksionisme pula, ianya melihat interaksi dalam masyarakat bagi

mendapatkan sesuatu maklumat. Jika dinilai daripada teori interaksionisme ini, terdapat

interaksi dalam mendapatkan sesuatu maklumat. Contohnya bagaimana para wartawan

ingin mendapatkan sesuatu maklumat. Para wartawan akan menemubual saksi yang

melihat sesuatu kejadian ataupun jika ingin mendapatkan maklum balas daripada pihak

yang bertanggunngjawab seperti polis apabila ingin mendapatkan maklumat tentang

sesuatu kejadian seperti kemalangan, kecurian, rompakan dan sebagaimya. Para wartawan

akan menganalisis setiap maklumat yang diperolehinya sama ada maklumat tersebut benar

atau salah jika ianya melibatkan saksi kejadian dan juga peristiwa yang lain. Peranan

yang dimainkan oleh wartawan juga boleh dianggap sebagai orang tengah kerana mereka

akan berusaha untuk mendapatkan sesuatu maklumat dengan cara berinteraksi dengan

orang lain. Begitu juga dengan bahagian media massa yang lain seperti televisyen, bidang

pengacaraan dalam sesuatu program dapat melahirkan pengacara yang mampu berinteraksi

dengan orang lain. Bagi teori ini, interaksi perkara yang penting untuk mendapatkan

sesuatu maklumat dan juga menilai maklumat tersebut sama ada benar ataupun salah.

4

Dalam teori konflik pula, peranan media massa dapat dilihat dari segi sosial.

Terdapat 2 aliran dalam teori ini iaitu faktor ekonomi yang dipelopori oleh Max Webber

dan juga faktor keagamaan serta faktor pembentukan masyarakat oleh Webber. Peranan

dalam media massa dapat diambil dalam faktor pembentukan masyarakat oleh Webber.

Teori konflik ini berlaku apabila berlaku krisis dalam masyarakat. Jika setiap struktur

tidak menjalankan fungsi dengan sempurna akan menghasilkan konflik. Dalam media

massa, konflik juga boleh berlaku. Apabila media massa gagal dalam menjalankan

fungsinya yang tersendiri maka akan berlaku konflik. Sebagai contoh, penggunaan surat

khabar sebagai medium untuk menjatuhkan orang lain dan maklumat salah yang telah

memberikan pandangan negatif masyarakat terhadap media massa. Jika ini tidak dikawal

akan menghasilkan devian. Devian jika dirujuk Kamus Dewan merupakan seseorang yang

menyimpang daripada normal. Devian akan menghasilkan pelbagai perbuatan jenayah dan

jika dilihat dalam kontekts media massa, jenayah yang akan dilakukan adalah

mengadakan perhimpunan haram bagi membantah penyiaran maklumat terbabit. Di

samping itu juga, akan turut berlaku kacau-bilau dalam negara apabila keadaan sudah

tidak dapat dikawal lagi.

Peranan Media Massa Secara Umum

Peranan yang dimainkan oleh media massa secara umum adalah merupakan

sumber primer dalam komunikasi massa. Hal ini dapat dilihat apabila media massa

dijadikan sebagai salah satu wadah dalam mencari maklumat rujukan. Tanpa adanya

media massa, masyarakat tidak akan mengetahui pelbagai maklumat yang baru termasuk

dari dalam dan luar negara. Di samping itu juga, media massa ini juga dapat

menyebarkan maklumat kepada orang ramai. Penyebaran maklumat ini juga melibatkan

semua bahagian dalam media massa. Proses penyebaran maklumat ini juga melibatkan

wartawan yang berusaha untuk mendapatkan maklumat yang terbaru untuk disampaikan

kepada golongan masyarakat yang lain. Media massa juga berperanan dalam membantu

dalam pertukaran budaya dalam masyarakat. Media massa menyampaikan maklumat

tentang sesuatu etnik misalnya golongan etnik di Sabah dan juga di Sarawak. Dengan

5

adanya media massa, masyarakat dapat mengenali pelbagai budaya yang lain dan ingin

mengenali dengan lebih mendalam tentang sesuatu kaum atau etnik. Media massa juga

berperanan dalam menbantu perkembangan ekonomi. Penjualan surat khabar juga

membantu dalam ekonomi, penyiaran stesen televisyen berbayar juga turut menyumbang

kepada faktor perkembangan ekonomi negara.

Peranan Media Massa Pada Zaman Sebelum Kemerdekaan Sehingga Selepas

Kemerdekaan

Peranan media massa sangat penting ketika di Tanah Melayu akibat daripada dilema

pemerintahan kuasa asing. Hal ini kerana, semasa zaman pemerintahan Raja-Raja Melayu serta

penentangan para pembesar terhadap Inggeris di Tanah Melayu akibat ketidakpuasan hati

terhadap sistem residen, peranan media massa pada ketika itu belum lagi kelihatan. Penentangan

oleh orang-orang Melayu yang diketuai oleh Sultan mahupun pembesar adalah bersifat

kedaerahan ataupun bersifat kenegerian. Antara salah satu faktor yang menyebabkan

penentangan yang hanya bersifat setempat ini ialah disebabkan tiadanya lagi perkembangan

media massa dalam menyebarkan serta menyalurkan maklumat mengenai penentangan sesebuah

kawasan mahupun daerah. Maka dengan ini, dapat dilihat apabila penentangan yang berlaku di

Perak dimana selepas perjanjian Pangkor telah ditandatangani pada 20 Januari 1874 Sultan

Abdullah telah menyetujui seorang Residen akan dilantik bagi membantu pentadbiran di Perak.

Maka dengan itu, J.W.W. Birch telah tiba di Perak pada 4 November bagi membantu

Sultan Abdullah yang pada ketika itu memerintah negeri Perak (Mohd Isa Othman, 2002 : 89).

Akibat daripada sifat yang terlalu gelojoh untuk “memodenkan” Perak sehingga menyebabkan

berlaku ketidakpuasan hati terhadap beliau. Oleh yang demikian, Birch telah dibunuh oleh

pengikut Dato Maharajalela pada 11 November 1875 (Zainal Abidin Abdul Wahid, 1996 : 129).

Oleh yang demikian, peranan media massa dalam membentuk kesepaduan antara satu daerah

dengan daerah yang lain tiada pada ketika itu dan masyarakat di tempat lain seperti di Sabah

mahupun Sarawak semasa pentadbiran British di Perak dan kejadian pembunuhan J.W.W. Birch

tidak dapat diketahui perkara yang telah berlaku itu.

6

http://www.answers.com/topic/johannes-gutenberg

Namun begitu, penggunaan teknologi mesin taip yang telah berlaku di Eropah telah

berjaya mempengaruhi sistem penulisan di Tanah Melayu. Hal ini kerana, sebelum adanya

sistem mesin taip ini, orang-orang di Tanah Melayu hanya menggunakan sistem tulisan tangan

meriwayatkan hikayat, undang-undang, serta penyebaran agama Islam. Mesin taip ini telah

dicipta oleh Johann Gutenberg yang berasal daripada Mainz, Jerman (Pencipta media, 2004 : 3).

Selaras dengan teknologi mesin taip juga, penggunaan mesin percetakan juga sangat penting

dalam mencetak akhbar-akhbar bagi memudahkan maklumat dan juga sesuatu peristiwa itu

dicetakkan dan diedarkan ke seluruh negeri-negeri di Tanah Melayu. Mesin cetak ini telah

dicipta oleh Chester Carlson yang berasal daripada Sweden.

www.edwardsamuels.com/.../CARLSON.jpg

7

Pengaruh Teknologi Pencetakan Di Tanah Melayu

Perkembangan teknologi pencetakan ini bermula di Melaka iaitu Anglo-Chinese College

(ACC) dimana keperluan Abdullah Munsyi yang pada ketika itu perlu mengajar dan

menterjemahkan buku-buku dalam bahasa Inggeris ke dalam bahasa Melayu dan sebaliknya.

Peralatan pencetakan ini telah dibawa masuk oleh seorang paderi yang dikenali sebagai Medhust.

Abdullah Munsyi berasa kagum akan teknologi pencetakan yang dibawa masuk dan

diperkenalkan oleh para paderi kerana selama ini beliau perlu menggunakan pena bagi menulis

atau menyalin buku dan juga surat. Dengan bantuan daripada Abdullah Munsyi juga, beliau telah

berjaya mengeluarkan buku terjemahan subjek matematik untuk anak-anak Melayu di ACC.

Namun begitu, sambutan orang Melayu terhadap ACC amat dingin kerana mereka merasakan

anak-anak Melayu akan dilayan secara kekerasan serta akan dikristiankan. Walaubagaimana pun,

masih terdapat juga segelintir anak-anak Melayu yang menuntut ilmu di ACC tetapi majoritinya

ialah anak-anak Cina dan Nasrani. Kesungguhan Abdullah Munsyi yang cuba memujuk ibu bapa

kepada anak-anak Melayu supaya menuntut di ACC mengundang kepada fitnah oleh bangsanya

sendiri yang mengatakan Abdullah sebagai paderi kerana beliau sangat rapat dengan paderi di

ACC serta menterjemah kitab-kitab Kristian.

Hal demikian sangat mengecewakan Abdullah kerana perjuangan beliau sangat ikhlas

dalam memperjuangkan pendidikan di kalangan anak-anak Melayu pada sekitar awal kurun ke-

19 (Zahari A. Rashid, 2008 : 168-171). Maka dengan adanya teknologi percetakan yang telah

berkembang pesat di Tanah Melayu, ia telah memudahkan akhbar-akhbar di negeri-negeri

Melayu terutamanya di Negeri-Negeri Selat (NNS) diterbitkan serta memudahkan penyebaran

semangat nasionalisme dan penyebaran agama Islam dalam kalangan orang Melayu di seluruh

negeri-negeri di Tanah Melayu. Peranan akhbar ini telah bermula sekitar penghujung abad ke-19

iaitu pada 1876 apabila golongan Jawi Peranakan telah menubuhkan sebuah persatuan di

Singapura yang bertujuan untuk membuka sebuah kedai percetakan dan mereka juga telah

menerbitkan sebuah akhbar mingguan dalam Bahasa Melayu. Akhbar itu telah dinamakan

sebagai Jawi Peranakan yang telah memuatkan berita-berita dalam dan luar negeri yang terkini,

menolong memajukan pelajaran anak negeri, dan membantu memberikan keselarasan kepada

bahasa Melayu yang sedang menerima perubahan pada ketika itu. Oleh yang demikian, dengan

8

adanya perkembangan yang telah dibawa oleh golongan Jawi Peranakan ini, ia telah membawa

kesedaran terhadap orang Melayu agar mencari alternatif untuk menerbitkan akhbar bagi

melepaskan Tanah Melayu yang pada ketika itu daripada cengkaman penjajahan British.

Hal ini dapat dilihat apabila dalam masa tempoh 30 tahun, terdapat tidak kurang daripada

16 buah surat khabar dan majalah di dalam Bahasa Melayu telah berjaya diterbitkan bagi

menyemarakkan semangat Nasionalisme serta penyebaran agama Islam daripada Asia Barat. 7

buah surat khabar dan majalah telah diterbitkan di Singapura antaranya ialah Jawi Peranakan,

Nujumu’l Fajar, Shammu’l Kamar, sekola Melayu, Bintang Timor dan Warta Malaya, manakala

5 buah di Pulau-Pinang antaranya ialah Jawi Standard dan Tanjong Penegeri dan 4 buah di

negeri Perak antaranya ialah Seri Perak dan Jajahan Melayu (William R. Roff, 1975 : 50).

Percetakan akhbar ini dijalankan dengan percetakan batu dan kemudiannya dengan huruf-huruf

yang disusun. Setelah itu, dengan adanya pengaruh mesin cetak, maka akhbar-akhbar terbabit

telah dicetak dan diedarkan di selruh NNS dan juga negeri-negeri di Tanah Melayu. Namun

begitu, pengaruh akhbar yang tersebar ke Tanah Melayu pada awal kurun ke-20 merupakan

pengaruh yang telah dibawa oleh golongan Intelektual yang menuntut di Mesir, Arab Saudi serta

di Turki.

Akhbar Sebagai Alat Pembelajaran Di Sekolah Dan Maktab

Namun begitu, seperti yang telah diketahui akhbar pada peringkat permulaan

memerlukan masa yang lama untuk mendapat sambutan daripada masyarakat di Tanah Melayu.

Hal ini kerana masyarakat terutamanya orang Melayu kurang membaca akhbar kerana kurangnya

faktor pendidikan disebabkan anak-anak Melayu tidak didedahkan mengenai kepentingan

pendidikan. Di sekolah Melayu, anak-anak melayu hanya diajar bagi memperolehi kemahiran

membaca, menulis dan mengira di peringkat sekolah rendah. Namun begitu, penduduk yang

boleh membaca dengan baik hanyalah datang daripada NNS sedangkan masyarakat di negeri-

negeri Semenanjung Tanah Melayu jumlah pembacanya adalah kurang. Maka sebagai alternatif

untuk menggalakkan pembacaan di kalangan orang melayu, maka akhbar telah dijadikan sebagai

satu alat pembelajaran disamping menyebarkan maklumat kepada mereka. Maka secara tidak

langsung ia membolehkan peratus masyarakat Melayu yang boleh membaca dapat ditingkatkan.

9

Selain itu, akhbar juga digunakan di Kolej Melayu dan juga maktab perguruan bagi

membolehkan para penuntut yang terdiri daripada anak-anak Melayu dididik dan dijadikan

sebagai tempat latihan mereka memperkembangkan ilmu pembacaan dan semangat nasionalime.

Akhbar dan Majalah

i) Al-Imam

Al-Imam merupakan sebuah majalah bulanan yang telah diterbitkan oleh Kaum Melayu

Muda (KMM) di Singapura. Majalah ini telah memainkan peranan penting dalam pemulihan

agama Islam di Tanah Melayu sehinggakan ke Kepulauan Hindia Timur yang juga telah dikenali

sebagai Indonesia. Al-Imam diterbitkan pada 23 Julai 1906 (1 Jamada al-Akhir, 1324AH) dalam

tulisan Jawi dan berjaya diterbitkan sebanyak tiga puluh satu keluaran sebelum ia berhenti

penerbitan pada bulan Disember 1908. Penggerak utama penerbitan al-Imam ialah Shaykh Tahir

dengan dibantu oleh Sayyid Sheikh al-Hadi dan Haji Abbas Mohd. Taha. Penerbitannya dibiayai

oleh Shaykh Awad al-Sa’aidan. Melalui usaha Sayyid Shaykh al-Hadi, Sayyid Hassan bin

Shahab dan Sayyid Muhammad bin Aqil bin Yahya, iaitu seorang lagi pembiayai penerbitan al-

Imam, sebuah syarikat berhad iaitu, Al-Imam Printing Company telah ditubuhkan pada bulan

Mac 1908. Ketika ditubuhkan syarikat ini memiliki modal sebanyak $20,000 (K.Ratnam, 2001 :

126).

Hampir kesemua mereka yang terlibat dalam penerbitan al-Imam merupakan mereka

yang pernah terdedah kepada perkembangan yang berlaku di Timur Tengah, mempunyai

hubungan dengan Mesir dan terpengaruh dengan pemikiran akhbar al-Manar. Penerbitan al-

Imam yang merupakan penyaluran pemikiran majalah al-Manar yang diterbitkan oleh Rashid

Rida, dianggap sebagai pemindahan perbahasan yang sedang berlaku di Kaherah ke rantau ini.

Penerbitannya juga dianggap sebagai manifestasi perkembangan pemikiran Islah tokoh-tokoh

Islah Mesir ke dalam minda masyarakat Melayu. Ini dibuktikan sejak keluarannya yang

pertamanya lagi apabila al-Imam menyeru orang Melayu “bangun daripada tidur” dan berusaha

mencapai kemajuan dengan mengikuti jalan yang sebenar, sebagaimana yang digariskan oleh Al-

Quran dan Sunnah. Dalam usaha untuk memenuhi hasrat dan bagi mencapai aspirasi inilah,

akhbar tersebut dinamakan oleh penggeraknya sebagai al-Imam dengan matlamatnya dijelaskan

iaitu melalui penulisan oleh Syekh Mohd. Salim al-Kalali iaitu:

10

“…mengingatkan mana yang lalai dan menjagakan mereka yang tidur dan

menunjukkan mana yang sesat” (William R. Roff, 1975 : 63).

Di samping menjuarai peranan menyebarkan pemikiran islah, al-Imam juga memainkan

peranan penting dalam mengembangkan kesedaran sosio-politik orang Melayu. Akhbar ini

merupakan akhbar Melayu yang pertama mengandungi pemikiran yang menyeru kepada

perubahan sosial dalam masyarakat dengan memasukkan unsur-unsur politik dalam tulisan yang

diterbitkan. Unsur ini dapat dilihat dengan terdapatnya tulisan yang mempunyai unsur seperti

memaklumkan kepada pembaca mengenai berita dan pergolakan yang sedang berlaku di Timur

Tengah. Walaupun al-Imam mengisytiharkan bahawa peranan yang cuba dimainkannya ialah

untuk membawa perubahan kepada masyarakat, namun penyiaran berita-berita ini ternyata

bermotifkan politik kerana tujuannya ialah bagi mendedahkan pembacanya kepada

perkembangan politik yang sedang berlaku serta mempunyai perkaitan dengan kepentingan umat

Islam dan agamanya.

Di Tanah Melayu, mereka yang mendukung pemikiran al-Imam dan berjiwa Islah

dikenali sebagai Kaum Muda. Secara kebetulan mereka yang mendukung pemikiran ini terdiri

daripada mereka yang usianya secara relatif masih muda. Namun begitu, panggilan ini bukan

disebabkan oleh faktor tersebut semata-mata. Hal ini kerana dalam masyarakat Melayu panggilan

ini sering bernada sinis. Panggilan ini selalunya diberikan oleh mereka yang tidak menyukai

kumpulan tersebut yang menghubungkan Kaum Muda dengan kumpulan Turki Muda yang dasar

perjuangannya dianggap menyimpang daripada ajaran Islam yang sebenar. Menurut Sidek Haji

Fadzil, secara jelasnya penggunaan label ini adalah bertujuan bagi merendah-rendahkan

perjuangan Kaum Muda, walaupun matlamat perjuangan mereka adalah bagi mengembalikan

umat Islam ke jalan yang benar. Pemikiran Kaum Muda ditentang oleh kumpulan yang berfikiran

konservatif yang dikenali sebagai Kaum Tua. Sebagai kumpulan yang telah lebih awal mendapat

kedudukan dalam masyarakat, Kaum Tua bersama-sama dengan pentadbiran agama di negeri-

negeri Melayu dan serta sokongan daripada pihak pentadbiran Inggeris telah berjaya mengawal

kegiatan yang dijalankan oleh Kaum Muda. Antara akhbar yang diterbitkan oleh Kaum Tua ialah

Pengasoh (K.Ratnam, 2001 : 127). Antara seruan al-Imam kepada masyarakat Melayu ialah :

11

1. Mengubah sikap dan kembali kepada ajaran Islam yang berasaskan al-Quran dan Hadis.

2. Memahami ajaran Islam yang sebenarnya.

3. Berusaha dengan gigih untuk mencapai kemajuan melalui pertukangan dan bercucuk tanam.

4. Mengambil langkah memelihara negeri daripada dijajah oleh musuh.

5. Umat Islam harus bersatu padu untuk kebaikan semua.

6. Mengkaji sejarah, khususnya sejarah perkembangan agama Islam dan mengambil iktibar

daripadanya.

7. Mengkaji sejarah negara maju supaya dapat mencontohi usaha yang mereka lakukan untuk

mencapai kemajuan. (http://www.geocities.com/cominglucky/nasionalisme.htm)

ii) Saudara

Akhbar Saudara telah diterbitkan di Pulau Pinang pada 29 September 1928 oleh Syed

Alwi bin Syed Sheikh Ahmad Al-Hadi. Manakala penyunting utama bagi akhbar ialah Syeikh

Tahir Jalaluddin. Akhbar ini telah ditulis menggunakan tulisan jawi dan dicetak oleh Jelutung

Press, Pulau Pinang. Penerbitan akhbar Saudara ini oleh Kaum Muda adalah untuk memacu

keadaan sosial dan ekonomi umat Islam di Tanah Melayu berlandaskan ajaran Islam. Selain

daripada itu, di dalam akhbar Saudara diterbitkan suatu ruangan yang dikenali sebagai Sahabat

Pena pada keluaran 29 September 1934 (A.M. Iskandar, 1980 : 22). Tujuan utama diterbitkan

ruangan ini ialah untuk mengembangkan persuratan Melayu dan pertukaran pendapat serta buah

fikiran yang berguna kepada orang Melayu secara keseluruhannya. Ruangan ini mendapat

sambutan yang menggalakkan kerana melalui cara begini, ia telah membangkitkan semangat

orang Melayu untuk minat membaca serta mengeratkan tali persaudaraan antara sesama bangsa.

Selain daripada itu, akhbar ini diterbitkan bertujuan untuk menyedarkan dan menyeru

masyarakat di Tanah Melayu agar mempertahankan tanah air daripada kongkongan penjajah

British. Seterusnya, hasil daripada terbitan ruangan Sahabat Pena tersebut, ia telah menyebabkan

penubuhan Persatuan Sahabat Pena Malaya (PASPAM) pada 7 April 1934 bagi mencari jalan

menyelesaikan permasalahan yang dihadapi oleh orang Melayu (K.Ratnam, 2001 : 127).

iii) Warta Malaya

Akhbar ini diterbitkan di Singapura pada 1 Januari 1930 oleh Syed Hussein Ali Alsagoff.

Antara pengarang-pengarang akhbar ini ialah Onn bin Ja’afar, Ishak bin Haji Muhammad, Abdul

12

Rahim Kajai, Ibrahim bin Haji Yaakob, dan ramai lagi. (A.M. Iskandar, 1980 : 32). Akhbar ini

diterbitkan dengan huruf jawi pada sebelum kedatangan Jepun dan semasa pendudukan Jepun,

akhbar ini diterbitkan di dalam bahasa Rumi. Objektif penerbitan akhbar ini ialah

mengembalikan hak-hak orang Melayu, mengembalikan kuasa kepada Majlis-majlis Undangan

Negeri di Negeri-negeri Melayu Bersekutu, soal pendidkan orang Melayu pada peringkat yang

tertinggi serta kemajuan ekonomi orang Melayu. Selain itu, akhbar ini juga mengkritik dasar

yang dilakukan oleh mereka ke atas orang Melayu dan mengangkat bangsa lain iaitu Cina di

dalam sektor ekonomi dan pentadbiran. Misalnya akhbar ini menuntut agar orang-orang Melayu

diberikan jawatan pentadbir kanan sebanyak yang mungkin tetapi tuntutan itu tidak dilayani oleh

pihak British (William R. Roff, 1975 : 178).

iv) Majlis

Akhbar Majlis telah diterbitkan di Kuala Lumpur pada 17 Disember 1931. Pengarangnya

yang pertama ialah Abdul Rahim Kajai. Selain daripada itu, terdapat beberapa lagi pengarang

yang terkenal iaitu Othman Kalam, Ibrahim Ya’akob, Abdul Samad Ahmad dan ramai lagi

(A.M. Iskandar, 1980 : 38). Majlis dianggap sebagai akhbar kebangsaan yang pertama. Hal ini

kerana semasa Rahim Kajai menerajui Majlis, beliau sering memperkatakan soal yang dapat

menaikkan semangat orang Melayu.

Dalam naskah sulungnya akhbar ini merupakan sebuah akhbar kebangsaan

sendiri yang berkhidmat untul kemaslahatan, watan dan agama. (William R.

Roff, 1975 : 180).

Rahim Kajai juga menjelaskan mengapa orang-orang dagang daripada bangsa Asia

dibenarkan merampas hak-hak orang Melayu di tanahair mereka sendiri serta mengkritik dasar

yang dilakukan oleh pihak British ke atas orang Melayu dimana mereka hanya ditempatkan di

kawasan perkampungan terutama di Negeri-negeri jajahan takluk di Semenanjung Tanah

Melayu. Walaupun nada ini tidaklah militan dan berunsurkan kemelayuan, namun rencana di

dalam akhbar ini menjadi tumpuan dan sering dipetik isi kandungannya di dalam akhbar

berbahasa Inggeris di Kuala Lumpur.

13

Seterusnya sumbangan yang lebih radikal berbanding Rahim Kajai juga dapat dilihat oleh

daripada segi penulisan yang diterbitkan oleh Ibrahim Ya’akob. Beliau merupakan seorang anak

jati Pahang yang dilahirkan di Temerloh serta merupakan seorang penuntut daripada Maktab

Perguruan Sultan Idris (MPSI) di Tanjong Malim pada 1929. Gaya penulisannya ketika di MPSI

sering dipengaruhi oleh gurunya iaitu Za’ba. Ibrahim Ya’akob menjadi pengarang akhbar Majlis

pada November 1939 sehingga penghujung 1941. Penilisan beliau yang radikal, pro-Melayu dan

antikolonial bagi membangkitkan semangat nasionalisme daripada orang Melayui serta

menyebarkan fahaman “Pan-Malaysia” bagi mengabungkan semenanjung Tanah Melayu

dengan Indonesia. (William R. Roff, 1975 : 179-180).

v) Utusan Melayu

Utusan Melayu telah diterbitkan di Singapura pada 19 Mei 1939. Antara pengarang-

pengarang bagi akhbar ini ialah Abdul Rahim Kajai, Ishak Haji Mohammad, Zainal Abidin bin

Haji Alias dan ramai lagi (A.M. Iskandar, 1980 : 60). Maka pada 29 Mei 1939, naskah sulung

Utusan Melayu telah diterbitkan dan dijual. Utusan Melayu ini merupakan akhbar tulen kerana

pendapat, susunan dan pengeluaranya dijalankan oleh orang Melayu sendiri. Utusan Melayu

mengadakan ruangan-ruangan khas untuk menyiarkan berita dan keterangan mengenai hal ehwal

Persatuan Melayu yang sedang ditubuhkan di sekitar Semenanjung Tanah Melayu. Oleh

demikian, dengan adanya ruangan tersebut, ia telah menyeru orang Melayu di seluruh Tanah

Melayu agar mendaftarkan diri sebagai ahli persatuan. Selain daripada itu, rencana yang

diterbitkan adalah berkenaan dengan kebajikan ekonomi serta pendidikan anak-anak orang

Melayu. Walaubagaimanapun di dalam soal politik, akhbar ini kurang menitiberatkan perjuangan

kerana mereka takut akan kekuasaan British dimana seperti yang telah diketahui pihak British

merupakan Penasihat kepada Sultan dan sekirannya rencana yang ditulis bersifat radikal, pihak

British akan menggunakan Sultan bagi memurkai terhadap mereka yang menulis rencana

berkenaan.

Setelah menghadapi cabaran dan rintangan yang terpaksa ditempuhi dengan adanya

persaingan daripada akhbar Warta Malaya dan Lembaga, Utusan Melayu masih lagi mendapat

sambutan dan dapat meningkatkan pengetahuan membaca dalam kalangan masyarakat Melayu

khususnya. Oleh yang demikian, akhbar Utusan Melayu ini merupakan telah bermulanya suatu

14

pergerakan Kebangsaan Melayu yang pertama dilaksanakan tanpa gangguan atau bantuan

daripada orang-orang dagang terutamanya bangsa Arab (William R. Roff, 1975 : 183-185).

Penulisan Kreatif.

Penulisan kreatif juga menjadi alat nasionalisme kerana para penulis dapat menyelitkan

unsur-unsur nasionalisme dan kecaman terhadap pihak British di sebalik penulisan mereka.

Kebanyakan penulisan kreatif menonjolkan isu-isu yang dihadapi oleh masyarakat seperti

kemunduran masyarakat, kedudukan wanita dan amalan agama. Puisi-puisi membangkitkan

perasaan bersemangat untuk maju yang dihasilkan termasuklah puisi 'Sedarlah' karya Mahmud

Ahmadi, 'Semenanjung' dihasilkan pada tahun 1919 oleh Harun Aminurashid dan 'Seruan

Kebangsaan' dihasilkan pada tahun 1937 oleh Melati Pahang. Terdapat juga puisi-puisi yang

menyeru bangsa Melayu supaya berani dan sanggup berkorban untuk perjuangan nasionalisme.

Contohnya, puisi 'Serunai Pujangga' oleh Anum (1940).

Sementara karya-karya dalam bentuk novel-novel yang berunsurkan pengecaman

terhadap penjajahan dan seruan terhadap orang Melayu untuk membebaskan tanah air adalah

seperti: 'Melor Kuala Lumpur' karya Harun Aminurashid yang bertemakan tentang kepentingan

pendidikan bagi kaum wanita. Menerusi novel ini dimasukkan juga petunjuk bagaimana orang

Melayu dapat maju. Sementara hasil-hasil karya Ishak Haji Muhammad (Pak Sako) yang

terkenal dalam meniup semangat kebangsaan adalah Putera Gunung Tahan (1937) dan Anak Mat

Lela Gila (1941). Dalam Novel Putera Gunung Tahan terdapat sindiran terhadap kaum Inggeris

yang 'tamak' dan penuh dengan tipu muslihat. Sementara dalam Novel Anak Mat Lela Gila

dimasukkan tema untuk memberi petunjuk kepada bangsa Melayu untuk memperjuangkan taraf

hidup mereka dalam bidang ekonomi dan sosial.

Cerpen, iaitu cerita pendek yang ditulis juga dimuatkan dengan seruan untuk rajin

berusaha bagi mencapai kemajuan dengan tema-tema perjuangan pembebasan tanah air daripada

British. Antaranya ialah 'Cerita Awang Putat' karya Abdul Rahim Kajai yang mengandungi tema

menasihatkan bangsa Melayu supaya rajin berusaha serta bangun menentang penjajah bagi

membebaskan tanah air yang tercinta. (http://www.geocities.com/sibernota/bab8.htm).

15

Peranan Akhbar Dalam Menentang Malayan Union Dan Penubuhan UMNO

Peranan yang telah dibawa oleh akhbar-akhbar Melayu seperti Majlis, Warta Negara dan

Utusan Melayu telah mempercepatkan penubuhan UMNO. Hal ini kerana akhbar terbabit telah

memainkan sentimen bagi mengkritik syarat-syarat Perlembagaan Malyan Union yang dikatakan

tidak menyebelahi orang Melayu, mengugat kuasa-kuasa Raja-Raja Melayu dan juga pemberian

hak kewarganegaraan berdasarkan prinsip Jus Soli. Utusan Melayu telah menyeru orang Melayu

bersatu padu dalam sebuah pertubuhan kebangsaan untuk menetang Malayan Union (K.Ratnam,

2001 : 155). Selain itu juga, Utusan Melayu telah menyiarkan sebuah rencana pada 24 Januari

yang menganggap Malayan Union ini tidak mendatangkan kebaikan dan hanya keburukan

kepada orang Melayu. Manakala akhbar Majlis pula menganggap orang Melayu akan menjadi

Red Indian di Amerika Syarikat dan kaum asli di Australia ( Mohd Isa Othman, 2002 : 301).

Akhbar Warta Malaya juga telah mengusulkan agar orang Melayu mengadakan kongres yang

dianggotai oleh wakil-wakil se-Malaya untuk berunding mengenai pembentukan satu pertubuhan

politik yang kuat bagi menjaga kepentingan dan kesejahteraan bangsa Melayu se-Malaya.

Maka dengan adanya peranan dan desakan akhbar ini, Dato Onn bin Ja’afar telah tampil

dengan menubuhkan Pergerakan Melayu Semenanjung Johor pada bulan Januari 1946 bagi

mempertahankan hak-hak bangsa Melayu dan agama Islam. Maka dengan ini, Dato Onn telah

menyeru melalui akhbar Majlis di Kuala Lumpur supaya diadakan sebuah Kongres Persatuan

Melayu di seluruh Tanah Melayu untuk membincangkan mengenai nasib orang Melayu di Tanah

Melayu. Hasil daripada peranan yang dimainkan oleh akhbar Majlis terbabit, maka pada 1

hingga 4 Mac 1946, Kongres parti-parti politik Melayu telah mengadakan perjumpaan di Kelab

Sultan Sulaiman, Kuala Lumpur. Kongres ini telah dihadiri oleh 125 wakil dan 49 pemerhati

daripada 41 pertubuhan Melayu (K.Ratnam, 2001 : 155). Matlamat Kongres ini ialah untuk

menyatupadukan bangsa Melayu dalam sebuah badan politik yang kuat untuk menentang

perlembagaan Malayan Union dan mempertahankan kedaulatan Raja-raja Melayu. Maka dengan

ini wakil-wakil kongres telah bersetuju menggabungkan tenaga mereka bagi menubuhkan

kongres Melayu se-Malaya. Maka dengan ini, pada 11 Mei 1946, Kongres ketiga yang dihadiri

oleh wakil-wakil pertubuhan Melayu diadakan di Johor Bahru. Pada hari itu juga, piagam

UMNO disahkan dan UMNO dilahirkan secara rasmi yang dipengerusikan oleh Dato’ Onn

Ja’afar dan Kongres Melayu se-Malaya dibubarkan (Zainal Abidin Abdul Wahid, 1996 : 284).

16

http://www.umnogp.com/page.php?10

Perhimpunan yang membawa kepada penubuhan UMNO pada 11 Mei 1946 di Istana Besar,

Johor Bahru.

Peranan Media Massa Semasa Zaman Darurat

i) Akhbar

Pencabulan kepercayaan oleh pihak komunis terhadap kerajaan British dimana mereka

telah melakukan serangan terhadap masyarakat Melayu terutamanya terhadap orang Melayu

yang dikatakan telah bekerjasama dengan Jepun semasa Perang Dunia ke-2 telah menyebabkan

darurat di seluruh Tanah Melayu. Akhbar Majlis umpamanya pada terbitan 24 Oktober 1948

telah mencadangkan supaya orang-orang Cina yang disyaki membantu komunis dihantar balik ke

negeri China (Wan Hamzah Awang, 1985 : 23). Semasa Chin Peng menghantar surat kepada

Tunku untuk mengadakan rundingan bagi menamatkan peperangan, isi kandungan surat tersebut

telah disiarkan secara meluas oleh akhbar tempatan dalam pelbagai bahasa. Selain daripada itu,

17

peranan akhbar ini dapat dilihat semasa Rundingan Baling diadakan pada 28 Disember 1955

hingga 29 Disember 1955 antara Setiausaha Agung Parti Komunis Malaya iaitu Chin Peng dan

YTM Abdul Rahman Putra Al Haj. Semasa rundingan ini berlangsung di Sekolah Kerajaan

Baling, pihak akhbar telah diarahkan oleh Tunku Abdul Rahman untuk mengambil gambar

semasa rundingan dijalankan tetapi tidak dibenarkan untuk menemui Chin Peng bagi melakukan

temuramah kerana dikhuatiri akan menjejaskan fahaman antara orang Cina dan Melayu.

Sumber Daripada : Detik Sejarah Rundingan Baling

Jurugambar sibuk mengambil gambar sebelum rundingan dijalankan. Dari kiri ke kanan David

Marshall, Tunku Abd. Rahman dan Tan Cheng Lock.

ii) Radio

Peranan radio pada zaman komunis ini juga sangat penting dalam menyebarkan

maklumat mengenai kedudukan komunis di Tanah Melayu dengan cepat dan segera

(http://ms.wikipedia.org/wiki/Radio_Televisyen_Malaysia). Selain daripada itu, ia juga

menyampaikan maklumat mengenai kawasan putih dan kawasan hitam. Kawasan putih

merupakan kawasan yang bebas daripada pengaruh komunis dan kawasan hitam pula merupakan

kawasan yang masih terdapat lagi anasir-anasir komunis. Sebelum rundingan Baling diadakan,

Radio Malaya telah digunakan sebagai bahasa kod antara Tunku dan Chin Peng dalam mencari

18

kata sepakat untuk mengadakan rundingan bagi menamatkan proses peperangan. Perutusan kod

ini jelas membingungkan rakyat Malaya pada ketika itu kerana mereka tidak memahami bahasa

kod tersebut yang telah disiarkan oleh Radio Malaya (Wan Hamzah Awang, 1985 : 39). Selain

daripada itu, peranan radio juga dapat dilihat apabila Chin Peng telah mengetahui berita

kematian Ah Kok iaitu Ketua Komunis di Johor sewaktu diserang oleh anggota keselamatan

(Wan Hamzah Awang, 1985 : 47).

Walaubagaimanapun, radio juga telah digunakan oleh Sir Malcolm MacDonald yang

pada ketika itu merupakan Gabenor General Malaya telah menceritakan mengenai keadaan

politik di Malaya kepada seluruh rakyat Malaya pada ketika itu melalui siaran Radio Malaya.

Beliau telah menyatakan mengenai pergolakan politik antara masyarakat Melayu dan Cina

kerana syak wasangka antara satu sama lain (Lihat pada video 10 Tahun Sebelum Merdeka : Part

1).

iii) Risalah Pengampunan

Risalah pengampunan ini diedarkan melalui udara seperti yang dicadangkan oleh Sir

Gerald Templer. Risalah ini telah memberikan tawaran agar pihak komunis menyerah diri serta

mereka akan diampunkan tanpa dibawa pulang semula ke negeri China seperti yang telah diura-

urakan dalam penerbitan akhbar. Sebanyak 12 juta risalah telah digugurkan ke dalam hutan pada

1953 yang telah dicetak di dalam bahasa Melayu, Cina dan India (K.Ratnam, 2001 : 167). Antara

isi kandungan risalah tersebut ialah

Pemegang pas ini ingin menerima peraturan pengampunan am yang

diisytoharkan oleh Kerajaan Persekutuan. Tunjuk arah telah pun diberikan

kepada semua anggota pasukan keselamatan, polis, tentera, dan para pegawai

kerajaan supaya memberikan layanan baik kepada pemegang pas ini. Mereka

akan bertanggungjawab melaksankan tunjuk arah ini (Wan Hamzah Awang,

1985 : 35).

Maka hasil daripada penyebaran risalah ini, seramai 3989 orang komunis telah menyerah

diri kepada pihak berkuasa dan telah diampunkan dan seramai 6710 orang komunis telah

19

dibunuh ketika berperang dengan pihak keselamatan yang dibantu oleh tentera daripada negara

Komenwel (Zainal Abidin Abdul Wahid, 1996 : 329).

iv) Wayang Pacak

Wayang pacak merupakan pertunjukkan wayang yang dianjurkan oleh Jabatan Penerangan

Malaysia sekitar tahun 1960-an hingga 1970-an di Semenanjung Malaysia. Ia merupakan

wayang bergerak dari satu tempat ke satu tempat lain dengan menggunakan van atau bot.

Sebelum pertunjukan wayang dimulakan pada sebelah malam sekitar jam 8.00 malam, terdapat

sesi penerangan yang dilakukan oleh pegawai penerangan berhubung bahayanya kegiatan anasir

komunis di hutan dan kepentingan meneroka tanah dan bercucuk tanah dalam program Bumi

Hijau . Beberapa risalah dan poster bersaiz kecil dan besar berkaitan program kerajaan diedarkan

untuk ditampal di dinding masjid, surau, dewan, rumah, sekolah dan sebagainya. Selain daripada

itu, poster ini juga menunjukkan mayat pengganas komunis yang telah ditembak mati.

Tayangan gambar dimulakan sekitar jam 8.00 malam menggunakan generator yang

dibawa. Ketika itu tidak ada televisyen dan bekalan elektrik di kampung-kampung. Sambutan

daripada penduduk kampung memang menggalakkan terutama sekali di kalangan kanak-kanak.

Di pertengahan tayangan diselitkan pula dengan syarahan atau ceramah pula dan inilah tujuan

utama Jabatan Penerangan Malaysia sebagai perang urat saraf agar penduduk kampung tidak

terpengaruh dengan dakyah komunis yang dikatakan anti agama Islam

(http://ms.wikipedia.org/wiki/Wayang_pacak).

Di Padang Speedy, Teluk Intan pula kain layar putih sebesar 3 meter direntang di tengah

padang. Kebiasanya akan diadakan sempena sambutan ulang tahun kemerdekaan Malaysia agar

dapat mengingatkan semula kepada masyarakat mengenai kemerdekaan serta pejuang

kemerdekaan.

20

Kesan Peranan Akhbar

i) Protes terhadap Malayan Union

Perlembagaan Malayan Union yang dirangka oleh pihak British terhadap penduduk di

Tanah Melayu telah menyebabkan penentangan dan ketidakpuasaan hati terutamanya terhadap

masyarakat Melayu. Penentangan ini kerana ketidakpuasan terhadap syarat-syarat yang

dikemukakan di dalam Perlembagaan Malayan Union. Antara syarat-syaratnya ialah untuk

menghapuskan kedaulatan Raja-Raja Melayu, pemberian kewarganegaraan secara Jus Soli, Sir

Harold MacMichael mengambil tandatangan dan persetujuan daripada Raja-raja Melayu dan

sokongan bekas-bekas pegawai Inggeris. Maka dengan ini, orang Melayu telah melihat ia

merupakan ancaman kepada ketuanan Melayu serta ancaman kepada kuasa-kuasa Raja Melayu.

Setelah Kongres Melayu se-Malaya mencapai kesepatan untuk menubuhkan parti UMNO, hal ini

telah menyebabkan penentangan terhadap perlembagaan Malayan Union (Lihat pada video

Gagasan Malayan Union).

Sumber: Buku Sejarah Perjuangan UMNO, Ibrahim Mahmood, Penerbitan Pustaka Antara,

1981

http://10tahun.blogspot.com/

21

Pada 28 haribulan Mei tahun 1946, kedua-dua ahli Parlimen British telah sampai ke

Kuala Kangsar. Di sinilah Pertubuhan Kebangsaan Melayu Bersatu telah mengadakan

perhimpunan raksasa orang-orang Melayu yang terbesar sekali di hadapan Kapten Gammans dan

Lt. Col. Rees Williams yang merupakan ahli-ahli Parlimen British. Perhimpunan ini telah

diadakan di sebuah padang besar di bandar itu. Orang-orang Melayu dari seluruh negeri Perak,

lelaki dan perempuan, tua muda dan kanak-kanak telah berkumpul berpuluh ribu banyaknya di

dalam perhimpunan raksasa itu. Selain daripada itu, terdapat juga beberapa bentuk bantahan

yang dilakukan oleh rakyat pada ketika itu seperti yang dilakukan oleh Persatuan Melayu

Kelantan dengan disertai oleh seramai 10,000 orang telah mengadakan demonstrasi pada 15

Disember 1945 ketika ketibaan MacMichael di Istana Sultan Kelantan untuk mendapatkan

persetujuan. Seterusnya pada 19 Januari 1946, Persatuan Melayu Kedah telah menganjurkan satu

demonstrasi di Alor Setar yang disertai oleh kira-kira 50,000 orang dan juga pada 10 Februari

1946 satu demonstasi diserta oleh seramai 15,000 orang Melayu termasuk wanita telah diadakan

di Johor (K.Ratnam, 2001 : 149).

Sumber: Akhbar The Malaya Tribune, 2 April 1946

http://10tahun.blogspot.com/

Berikut merupakan laporan bantahan orang-orang Melayu dan Raja-raja Melayu terhadap

Malayan Union yang keluar dalam akhbar The Malaya Tribune bertarikh 2 April 1946. Atas

desakan dari rakyat jelata, Raja-Raja Melayu telah mengambil tindakan untuk memboikot majlis

pertabalan Gabenor Malayan Union, Sir Edward Gent pada 1 April 1946.

22

"Sekiranya Tuanku sekelian turut menghadiri akan

upacara melantik Gabenor Malayan Union itu, rakyat

Tuanku sekalian tidak akan mengakui Tuanku sekalian

sebagai Raja lagi. Rakyat Melayu telah menganggap

bahawa menghadiri majlis melantik Gabenor Malayan

Union itu samalah seperti turut serta mengusung jenazah

bangsa Melayu sendiri," kata Dato' Onn Jaafar kepada

Raja-Raja Melayu pada 1 April 1946.

(http://www.umnogp.com/page.php?10)

Sepanduk tulisan jawi dalam gambar tu tertulis slogan "Raja Dan Rakyat Patut

Bersatu, UMNO Setapak, Kuala Lumpur".

http://10tahun.blogspot.com/

23

ii) Hartal

Hartal merupakan suatu perhimpunan yang dilakukan oleh golongan daripada parti-parti

politik bahagian kiri yang terdiri daripada PKMM, AMCJA, GERAM, AWAS dan API untuk

menentang Perlembagaan Federation yang telah dikemukakan oleh pihak British terhadap Raja-

Raja Malayu serta masyarakat Malaya secara khususnya. Hal ini kerana bagi gooolonnngaaan

parti yang berhaluan kiri ini, perlembagaan tersebut tidak mendatangkan keuntungan daripada

segi perpaduan serta Perlembagaan Rakyat yang dikemukakan oleh Parti Berhaluan Kiri ini juga

telah ditolak bulat-bulat oleh pihak British. Maka dengan ini, detik Hartal telah dilakukan di

seluruh Tanah Melayu untuk menunjukkan perasaan tidak puas hati rakyat kepada British (Lihat

pada video 10 Tahun Sebelum Merdeka : Part 3 & 4).

Sumber: Majalah Kenchana, Bilangan 12, 1 November 1947

http://10tahun.blogspot.com/

Kartun politik dalam gambar di atas diambil dari majalah Kenchana bilangan 12, bertarikh 1

November 1947, sepuluh hari selepas mogok Hartal Se-Malaya. Kenchana merupakan majalah

bulanan tulisan rumi yang diterbitkan 2 kali sebulan di Singapura di bawah ketua pengarang

Harun Aminurrashid.

24

iii) Komunis

Kesan daripada pengaruh akhbar, radio, wayang pacak yang menyiarkan mengenai

pergerakan komunis di Malaya telah mencetuskan reaksi masyarakat yang berbilang kaum di

Malaya pada ketika itu. Hal ini kerana perjuangan komunis ini juga tidak mendapat persetujuan

daripada rakyat Malaya kerana seperti yang telah diketahui fahaman komunis tidak mempercayai

kewujudan Tuhan malah menggangap bahawa pergerakan mereka merupakan suatu perubahan

kepada masa depan Malaya dalam bentuk radikal. Walaupun pergerakan komunis ini mempunyai

golongan yang majoritinya merupakan masyarakat Cina, masyarakat mereka sendiri pun

menentang pergerakan ini kerana berlaku kejam ke atas masyarakat di Tanah Melayu

terutamanya masyarakat Melayu.

Sumber Daripada : Detik Sejarah Rundingan Baling

Masyarakat Cina mengadakan tunjuk perasaan anti komunis

Detik Rundingan Baling yang telah diadakan pada 28 dan 29 Disember 1955 juga telah

melihat reaksi daripada masyarakat dimana mereka bukan sahaja ingin mengetahui keputusan di

dalam rundingan tersebut, tetapi mereka juga telah berpusu-pusu dan berkumpul di kawasan

sekeliling Sekolah yang menjadi tempat peristiwa Rundingan Baling itu antara pihak Kerajaan

dan Komunis.

25

Sumber Daripada : Detik Sejarah Rundingan Baling

Orang-orang di Baling berduyun-duyun keluar menuju ke Sekolah Kebangsaan Baling di mana

berlanggsungnya rundingan bersejarah itu.

\

Sumber Daripada : Detik Sejarah Rundingan Baling

Dengan sepanduk tulisan jawi, orang-orang Melayu mengadakan tunjuk perasaan anti komunis

26

Gerakan nasionalisme menggunakan perundingan hanya berlaku apabila timbulnya

semangat inginkan sebuah negara bangsa yang merdeka, bebas dari penjajah dan mentadbir

negara sendiri dengan corak kepimpinan sendiri. Paling ketara adalah semasa perundingan

kemerdekaan yang diketuai oleh Tunku Abdul Rahman. Sebelum timbulnya idea untuk

melakukan perundingan, langkah awal yang telah dilakukan adalah dengan menanamkan

semangat nasionalisme dikalangan masyarakat. Caranya adalah dengan menggunakan media

massa. Terdapat tiga golongan yang intelek yang kerap mennggunakan mata pena untuk

menanamkan semangat perjuangan. Golongan yang paling awal adalah golongan perpendidikan

agama yang telah mendapat pendidikan di Al Azhar, Mesir, contohnya Syed Syeikh Ahmad al-

Hadi. Golongan kedua adalah golongan berpendidikan sekular Inggeris dan golongan ketiga,

golongan sekular berpendidikan Melayu. Mereka menggunakan teknik penulisan untuk

menentang penjajah dan dalam masa yang sama menanamkan semangat nasionalisme.

Maka dengan ini, apabila Parti Perikatan yang diketuai oleh Tunku Abdul Rahman, telah

mencapai kemenangan, beliau telah dipilih menjadi Perdana Menteri yang pertama Tanah

Melayu. Hasil usaha yang telah beliau lakukan melalui perundingan, akhirnya ia telah

membuahkan hasil apabila Tanah Melayu telah diiktiraf sebagai sebuah Negara yang merdeka

dan berdaulat pada 31 Ogos 1957 (Lihat pada video Kemerdekaan Malaya). Semangat yang jitu

serta utuh antara mereka walaupun berbilang kaum telah mewujudkan kesepaduan antara mereka

untuk mencapai matlamat Kemerdekaan Tanah Melayu.

27

Media Massa Zaman Moden

Kini masyarakat seringkali berbicara tentang satu era baru iaitu era ledakan komunikasi

atau revoulusi perutusan atau masyarakat maklumat (Mansor Ahmad Saman, 1996 :78). Media

massa pada masa kini telah melaui arus globalisasi yang mana media kini bersifat universal dan

tiada sempadan. Jenis dan fungsinya juga semakin canggih selari dengan perkembangan arus

modenisasi pada masa kini. Kini televisyen telah menjadi satu medium komunikasi yang paling

berpengaruh (Vir Bala Aggarwal, 2002 : xvii). Teknologi baru dalam bidang penyebaran

maklumat telah meningkatkan kuasa dan fungsi media massa (Md Sidin Ahmad Ishak, 2006 : 8).

Media Massa ini melalui perkembangan secara berperingkat. Perkembangan yang paling ketara

dapat dilihat dalam media elektronik apabila adanya anjakan perubahan iaitu dapat dilihat

selepas Perang Dunia Kedua sehinggalah kini (Ray Eldon Hiebert, 1995 : 7). Sesetengah pihak

berpendapat bahawa media massa akan dapat mempengaruhi khalayak melaui maklumat yang

disampaikan ( John Ryan,1999 :5). Menurut de Fleur dan Ball Rokeach, asas pengaruh media

terletak pada sifat saling bergantungan antara media dengan sistem sosial lain dan bagaimana

sifat saling bergantungan ini mencorakkan hubungan khalayak dengan media (Nor Azuwan

Yaakob, 2008 : 53).

Jenis-Jenis Media Massa Kini

Media Cetak

http://www.ask.com/pictures?o=13047&l=dis&q=news%20paper

28

Media Elektronik

http://images.ask.com/pictures?qsrc=&o=13047&l=dis&q=Television&search

Peranan Media Massa

Media memainkan peranan penting kepada masyarakat iaitu sebagai pelindung kepada

nilai-nilai demokrasi (Vir Bala Aggarwal, 2002 : xviii). Media perlu melihat masyarakat secara

telus dalam semua manifestasinya. Ini bermakna organisasi media media memegang amanah

yang penting dan bertanggungjawab memastikan penyebaran maklumat supaya orang awam

dapat membuat keputusan yang bijaksana dalam kehidupan mereka. Ini merupakan

tanggungjawab media yang sebagai institusi yang memberi kesan kepada masyarakat (Hamedi

Mohd Adnan, 2006 : 7). Pada asasnya, penggunaan media seperti akhbar, radio, televisyen,

internet sebenarnya berkait rapat dengan usaha membangunkan sosioekonomi umat: pembinaan

bangsa dan negara, pengurangan kadar buta huruf, peningkatan mutu makanan dan kesihatan,

peningkatan pendidikan dan taraf hidup (Md Siddin Ahmad Ishak, 2006 : 11).

Keprihatinan tentang kesan media biasanya berfokus kepada isu-isu keganasan,

perlakuan seksual, bahasa, nilai, moral, eksploitasi wanita, penggunaan media, paras informasi,

kempen bahaya rokok, dadah, atau AIDS (Hamedi Mohd Adnan, 2006 : 7). Selain daripada

memberikan informasi mahupun maklumat, media turut berperanan dalam memberikan hiburan

kepada masyarakat. Peranan media massa adalah hampir sama jika dilihat secara umumnya iaitu

menyampaikan maklumat, pengetahuan, dan sebagainya terhadap masyarakat. Jika dilihat secara

aspek yang lebih khusus setiap media massa mempunyai peranan dan matlamat yang berbeza.

29

Namun begitu, teknologi baru membolehkan berlakunya monopoli dan manipulasi maklumat

(Md Siddin Ahmad Ishak, 2006 : 12).

Media cetak dan media elektronik adalah dua entiti yang berbeza yang turut

memperlihatkan peranan yang berbeza. Media cetak seperti buku, surat khabar, majalah, dan

novel berperanan untuk membuka minda kita mengenai apa kita tahu, yang kita rasai,

mewujudkan hubungan antara kita, menunjukkan harapan dan ketakutan (John Ryan, 1999 : 50).

Buku sebagai contohnya merupakan media yang terawal diterbitkan, mempunyai kapasiti yang

tinggi, mudah dibawa, dan sebagai penyimpan maklumat (John Ryan, 1999 : 9). Buku

berperanan untuk memberikan arahan yang betul kepada pembaca “the right to give commands”.

Dalam penulisan, kreadibiliti merupakan nilai piawaian yang paling asas. Menurut Hasmah

Zainuddin, akhbar memiliki keistimewaannya yang tersendiri jika dibandingkan fungsinya

dengan media massa yang sedia ada (2006 : 115). Sungguhpun persaingan teknologi maklumat

moden pada masa kini semakin mencabar, namun kedudukan akhbar sebagai salah satu medium

maklumat kepada khalayak masih utuh dalam sistem kreadibiliti dunia.

Akhbar bergerak dalam sistem maklumat kini masih menyandang fungsi yang kuat dan

kreadibiliti akhbar yang membuatkan khalayak masih bergantung harapan untuk mendapatkan

maklumat daripadanya. Berdasarkan data kajian, hal ini menyokong bahawa akhbar berperanan

dalam menyampaikan maklumat dan mempengaruhi khalayak (Hasmah Zainuddin, 2006 :116).

Kajian yang mengkhusus isu jenayah dalam Harian Metro mendapati bahawa akhbar berperanan

mewujudkan kesedaran sosial melalui berita yang dilaporkan. Berdasarkan dapatan kajian yang

dilakukan oleh Hasmah Zainuddin, telah merumuskan bahawa akhbar memberikan kesan

terhadap tingkah laku khalayak termasuklah seperti langkah berhati-hati terhadap persekitaran.

Manakala media elektronik seperti televisyen pula berperanan untuk mengutarakan berita

yang benar dan tepat. Kebenaran dianggap sangat penting dalam kewartawanan yang beretika

(Hamedi Mohd Adnan, 2006 : 12). Berita yang adil ialah berita yang bersih dari sebarang

kecondongan. Masalah kecondongan mungkin sukar untuk diatasi kerana sifat seseorang yang

tidak dapat memisahkan dirinya daripada latar budayanya. Namun begitu, untuk mewujudkan

keadilan dan keseimbangan, pengamal media mestilah berusaha mengiktiraf pelbagai pandangan

30

yang dapat memperkukuhkah pemahaman terhadap sesuatu isu (Hamedi Mohd Adnan, 2006 :

12). Media massa tidak boleh menjadikan prasangka, andaian, atau keraguan sebagai asas

pemberitahuan dan tidak sesekali boleh merosakkan reputasi orang lain tanpa asas atau

pendedahan tanpa tujuan serta menyebarkan gossip, khabar angin, umpatan, fitnah, atau

perbuatan mengata kata (Hamedi Mohd Adnan, 2006 : 18). Adalah menjadi tanggungjawab

media untuk bersifat kritikal ketika menilai fakta dan menjalankan objektif yang ingin dicapai

tanpa perasaan takut atau diminta oleh orang lain (Vir Bala Aggarwal, 2002: 7). Adalah menjadi

tanggungjawab media untuk mengubah haluan semasa (trend) dengan menggunakan komunikasi

dan teknik maklumat yang akan meningkatkan minda manusia (Vir Bala Aggarwal, 2002 : 7).

Kini internet merupakan teknologi baharu yang dihubungkan melalui jaringan telekomunikasi

satelit global dengan kabel telefon tempatan. Ledakan maklumat terletak dihujung jari manusia

kerana banyak data dan maklumat yang terkumpul dalam ingatan komputer (Mansor Ahmad

Saman, 1996 : 78).

Jumlah Penggunaan Internet sepanjang Januari 2000

0

20

40

60

80

100

Asia/Pasifik Eropah Timur Tengah U.S dan Kanada Amerika Selatan Afrika Bilangan

Sumber : Pusat Penyelidikkan CommerceNet

Statistik ini menunjukkan bahawa kewujudan teknologi internet yang lahir daripada

perkembangan dan pembangunan teknologi perkomputeran telah mendapat sambutan dari

pelbagai negara. Hal ini menunjukkan komputer iaitu internet memainkan peranan yang amat

penting dalam menyebarkan maklumat ke seluruh dunia. Perkembangan ICT menyaksikan dunia

saling berhubungan. Teknologi perhubungan terutamanya internet telah memudahkan

perhubungan dengan pengguna dan juga dunia sekeliling ( Hamedi Mohd Adnan, 2006 : 24).

Media massa juga juga bukan berfungsi sebagai satu alat penyampai maklumat tetapi ia

31

penting dalam proses mencetus dan seterusnya memupuk kesedaran sosial dan politik

dalam kalangan para pembaca (Azmah Abdul Manaf 2001: 313 ).

Kesan Media Massa Terhadap Masyarakat

Kesan Positif

Kesan positif media massa terhadap masyarakat ialah masyarakat akan memperolehi

sesuatu berita dengan lebih pantas. Contohnya berita pengeboman WTC dan peperangan di Iraq,

walaupun berada di negara yang berbeza namum maklumat dan informasi dengan pantas melalui

media massa. Hal ini akan menyebabkan masyarakat bersikap lebih peka terhadap isu-isu

semasa. Selain itu melalui penggunaan internet dan telefon bimbit membolehkan masyarakat

keluar dari kepompongnya. Hal ini kerana apabila adanya interaksi dua hala antara sesuatu

masyarakat dengan masyarakat yang lain maka menyebabkan kita tidak melihat dari sudut

pandangan berdasarkan kaca mata kita sahaja. Sebaliknya kita akan membuat penilaian

mengenai masyarakat luar juga. Pertukaran idea dan pendapat ini mampu mendorong masyarakat

untuk berusaha ke arah yang lebih baik. Selain itu media amat mempengaruhi kesan kognitif

media seperti pembentukkan sikap iaitu perkara yang berlaku dalam persekitaran yang berkaitan

dengan ekonomi, politik, agama, kemanan, mahupun peristiwa semasa (Nor Azuwan, 2008 : 55).

Contohnya media massa memaparkan kempen-kempen seperti kempen membaca, kempen anti

rokok, kempen Cintai Alam Sekitar dan sebagainya yang dilihat berjaya untuk mempengaruhi

khalayak untuk menyertainya. Apabila adanya penyertaan oleh masyarakat iaitu sambutan yang

ditunjukkan menggalakkan maka ianya menjustifikasikan bahawa khalayak mampu dipengaruhi

oleh media massa.

32

Peperangan Di Iraq

http://i284.photobucket.com/albums/ll12/legionsa008/20040504_23.jpg

Kesan Negatif

Pengaruh media massa amat besar terhadap masyarakat kerana ia mampu untuk

mengubah pandangan sesebuah masyarakat mengenai sesuatu perkara. Antara kesannya terhadap

mayarakat menurut Ahmad Sebi Abu Bakar media, terutamanya akhbar boleh menjadi

penghalang kepada perpaduan kaum di Malaysia (1996 : 119). Hal ini disebabkan oleh media itu

bersifat pengampang atau gate-keepers, maka berita yang dihasilkan telah diwarnai oleh pelbagai

nilai, sikap, dan tanggapan budaya yang berbeza. Kepelbagaian bahasa dalam media sebaran am

menyebabkan ianya khusus tertuju kepada golongan rumpun bahasa dan budaya tertentu tanpa

kebimbangan ia akan didengari oleh kumpulan lain dalam masyarakat (Ahmad Sebi Abu Bakar,

1996 :119). Hal ini akan menyebabkan timbulnya salah faham antara kaum dan mulanya timbul

prasangka antara kaum. Contohnya dengan kemunculan beberapa pertubuhan yang mula untuk

memperjuangkan hak kaum masing-masing seperti Hindu Rights Action Force (Hindraf).

Hindraf merupakan satu kumpulan gabungan daripada 30 organisasi bukan kerajaan yang

berusaha menegakkan hak-hak pengekalan masyarakat Hindu dan warisan mereka di dalam

masyarakat pelbagai kaum di Malaysia (http://ms.wikipedia.org/wiki/Hindraf). Daripada

33

penyebaran maklumat melalui media massa seperti internet dan televisyen yang terlalu

membesar-besarkan sesuatu cerita sehingga menggugat keamanan negara.

Blog

http://images.search.yahoo.com/search/images;_ylt=A0oGkkXh6tRJ2SkA7dVXNyoA?ei=UTF-

8&p=blog%20&fp_ip=MY&fr2=tab-web&fr=yfp-t-501

Peranan media komunikasi sebagai institusi sosial dikecam kerana dikatakan menjadi

salah satu punca utama kepada kebejatan masyarakat dan kegawaran umat (Md Sidin Ahmad

Ishak, 2006 :1). Tulisan-tulisan jurnalistik, ceramah-ceramah agama, wacana pendidikan, atau

ucapan-ucapan politik lazimnya menyimpulkan bahawa media massa merupakan sumber kepada

pelbagai gejala sosial : sebagai perosak minda remaja, pencemar budaya peribumi, penyemai

nilai-nilai kebendaan, penyebar hedonisme, dan nihilisme, faktor keruntuhan akhlak, ejen yang

memberi representasi salah kepada citra murni masyarakat, dan sumber propaganda (Md Sidin

Ahmad Ishak, 2006 :2). McCombs mengemukakan hipotesis “agenda setting” yang menyatakan

bahawa media tidak memberi pengaruh langsung pada pembinaan sikap (Md Sidin Ahmad Ishak,

2006 : 8). Selain itu juga, golongan remaja yang membesar dengan komputer juga memberikan

kesan yang buruk terhadap masyarakat. Dengan pengetahuan komputer yang mereka ada,

mereka dapat menggunakan komputer untuk menceroboh masuk dengan mudah ke dalam sistem

komputer yang penting seperti mencuri maklumat, mendapatkan wang dari bank, mendapat

maklumat sistem pertahanan negara, mengacau dan merosakkan pelbagai sistem perutusan

seperti sistem telefon ( Mansor Ahmad Saman, 1996 : 86).

34

Kesimpulan

Dalam kehidupan kita hari ini, media mempunyai visibiliti yang sangat tinggi (Hamedi

Mohd Adnan, 2006). Hal ini jelas menunjukkan bahawa perkembangan media telah

menyebabkan wujudnya kesan terhadap masyarakat sama ada aspek postif mahupun negatif.

Memang tidak dapat dinafikan peranan media selama ini banyak mencorakkan pemikiran dan

ideologi sesuatu masyarakat, namun jika ianya tidak dikawal atau melalui tapisan yang

sepatutnya dikhuatiri akan menjejaskan kestabilan masyarakat dan negara. Apalag gunanya jika

kita mempunyai kebebasan media yang mutlak yang akhirnya akan membawa keruntuhan

kepada masyarakat kita sendiri. Jika lihat keadaan sekarang, walaupun ada sekatan dan tapisan

namun terdapat pelbagai masalah yang berlaku seperti menyuarakan rasa tidak puas hati terhadap

kaum yan lain atau membincangkan isu-isu yang sensitif secara terbuka. Oleh itu media

seharusnya memainkan peranan yang amat penting kerana mereka adalah alat mempengaruhi

khalayak yang paling berkesan.

35

BIBLIOGRAFI

Ahmad Sebi Abu Bakar (1996). Akhbar Sebagai Tabir Penghalang Perpaduan Kaum di Malaysia

dalam Peranan Media Dalam Masyarakat Moden. Dewan Bahasa dan Pustaka.Kuala

Lumpur.

A.M Iskandar Haji Ahmad, (1980). Persuratkhabaran Melayu 1876-1968. Kuala Lumpur :

Dewan Bahasa dan Pustaka.

Azmah Abdul Manaf 2001. Sejarah Sosial Masyarakat Malaysia. Kuala Lumpur. Utusan

Publications & Distributors Sdn Bhd.

Hamedi Mohd Adnan (2006). Media di Malaysia Mendukung Citra Bangsa. Universiti Malaya.

Kuala Lumpur.

Hasmah Zainuddin dan Yuana King (2006). Peranan Akhbar dan Maklum Balas Sosial : Berita

Jenayah Akhbar Harian Metro dalam Media di Malaysia Mendukung Citra Bangsa.

Universiti Malaya. Kuala Lumpur.

John Ryan dan William M. Wentworth (1999). Media and Society : The Production Of Culture

In The Mass Media. Allyn and Bacon. United States.

Mansor Ahmad Saman (1996). Ledakan Media Elektronik dalam Peranan Media Dalam

Masyarakat Moden. Dewan Bahasa dan Pustaka.Kuala Lumpur.

Md Sidin Ahmad Ishak (2006). Etika Dalam Komunikasi Media : Pengenalan dan Persoalan

dalam Media di Malaysia Mendukung Citra Bangsa. Universiti Malaya. Kuala Lumpur.

Mohd Isa Othman, (2002). Sejarah Malaysia (1800-1963). Kuala Lumpur : Utusan Publications

& Distributors. Sdn. Bhd

36

Nor Azuwan Yaakob (2008). Retorik Kewartawanan Melayu Akhbar Berita Harian. Dewan

Bahasa dan Pustaka. Kuala Lumpur.

Ray Eldon Hiebert (1995). Impact Of Mass Media : Current Isuues. Longman. New York.

Ratnam. K, (2001). Sejarah Malaysia. Selangor : Pustaka Sarjana. Sdn. Bhd.

Roff, R. William diterjemah oleh Ahmad Boestamam, (2003). Nasionalime Melayu. Kuala

Lumpur : Penerbit Universiti Malaya.

Vir Bala Aggarwal (2002). Media And Society : Challenges and Oppurtunities. Concept

Publishing Company. New Delhi.

Wan Hamzah Awang, (1985). Detik Sejarah Rundingan Baling. Kuala Lumpur : Utusan

Publications & Distributors. Sdn. Bhd.

Zahari A. Rashid, (2008). Kenangan-Kenangan Abdullah Munsyi. Selangor : Ibs Buku Sdn. Bhd

Zainal Abidin Abdul Wahid, (1996). Malaysia : Warisan dan Perkembangan. Kuala Lumpur :

Dewan Bahasa dan Pustaka.

SUMBER INTERNET

ms.wikipedia.org/wiki/Radio_Televisyen_Malaysia

ms.wikipedia.org/wiki/Wayang_pacak

www.answers.com/topic/johannes-gutenberg

www.edwardsamuels.com/.../CARLSON.jpg

37

www.geocities.com/cominglucky/nasionalisme.htm

www.geocities.com/sibernota/bab8.htm

www.umnogp.com/page.php?10

10tahun.blogspot.com

http://ms.wikipedia.org/wiki/Hindraf)

http://i284.photobucket.com/albums/ll12/legionsa008/20040504_23.jpg

http://images.ask.com/pictures?qsrc=&o=13047&l=dis&q=Television&search

http://www.ask.com/pictures?o=13047&l=dis&q=news%20paper

http://www.ask.com/pictures?o=13047&l=dis&q=news%20paper