magpalekat kita magbasa aw magsulat - sil international filekada ma-iskwilay adti tagbi' a...
TRANSCRIPT
Magpalekat Kita Magbasa aw Magsulat
(Let's Begin to Read and Write)
Tagakaulo Kalagan
Stories by: Ulian Angos
Illustrations by: Danny Elkins Nathaniel T. Tianero
Teachers' instructions by: Rufino C. Grande
Compiled by: Mary Murray Becky Burton
Sponsored by: Arthur G. Simmons Deborah Tuhy Simmons
SUMMER INSTITUTE OF LINGUISTICS--Philippines, Inc. TRANSLATORS 1995 PUBLISHERS
Published in cooperation with the
Institute of Philippine Languages and the
Department of Education, Culture and Sports Manila, Philippines
This book or any part thereof may be copied or adapted and reproduced for use by any entity of the Department of Education, Culture and Sports without permission from the Summer Institute of Linguistics. If there are other organizations or agencies who would like to copy or adapt this book we request that permission first be obtained by writing to:
Summer Institue of Linguistics P.O. Box 2270 CPO
1099 Manila
Additional copies of this publication
may be obtained from:
Book Depository P.O. Box 2270 CPO
1099 Manila
Tagakaulo Kalagan Pre-Primer Workbook First Edition
10.29-895-4C 52.120P-956035N ISBN 971-18-0256-2
Printed in the Philippines SIL Press
REPUBLIC OF THE PHILIPPINES
DEPARTMENT OF EDUCATION, CULTURE AND SPORTS M erah:o A venue, Pasig, Metro Manila
OFFICE OF THE SECRETARY
Foreword
The islands, forests, and mountains of our country are home to many dis tinct cultural communities, each with its own 1 anguage and tradition. Their cultures are integral pieces of the beautiful mosaic that is the Filipino nation.
We owe a debt of gratitude to our countrymen from the cultural communi t i e s . Through the cent uri e s the i r customs , 1 an g u ages , and nob 1 e spirit have contributed to the development of our national character. As we gain greater understanding of these cultures, we can only take greater pride in the remarkable richness of our Filipino heritage.
For these reasons, it is imperative that the languages and traditions o f t h e F i 1 i p i no c u 1 t u r a 1 communi t i e s b e p r e s e r v e d . T hi s boo k , i n t he language of a cultural community, is· intended to assist in that preservation. It is designed to build reading and comprehension skills and to expand knowledge through the medium of the reader's own language. This first language approach to learning builds pride in the mother tongue and makes reading a rewarding experience. The skills and confidence thus acquired help equip the reader to pursue further education in the national language.
The Department of Education, Culture and Sports is pleased to introduce this book, the most recent in a series designed to promote literacy in the cultural communities. In serving these communities, the good of the entire nation is served. ·
R~R~1 T. GLORIA
Secretary
\
PREFACE
This pre-primer workbook, "Magpalekat Kita Magbasa aw
Magsulat", is designed for use by the Tagakaulo Kalagan people ofDavao
del Sur and Sarangani Province, the Republic of the Philippines. Its
purpose is to prepare pre-literate people for further instruction in reading
and writing through use of the primer workbook, "Magpadeleg Kita
Magbasa aw Magsulat", also published by the Summer Institute of
Linguistics. These companion volumes may be used in either classroom
instruction or one-on-one tutoring.
Directions for teaching this book are given in the teacher's edition.
Liksyun I. lapid I
A. Pagkilala sa ngalan
1. Pagdateng na mga ma-iskwilay, binuldiyen na magpalna-uway ya ngalan na kada ma-iskwilay adti tagbi' a flashcard, aw pakabakla-en nan ya .pagsulat. Binuldiyel} nan uman ya ngalan dun i Jinya i numidu 3, adti tenga' na lapid 3 na liblu na ma-iskwilay.
2. Dun i papil na grade.J, palna-u na magpalna-uway adti kada ma-iskwilay kun unun ya pagsulat sa ngalan nan. Maglong:
a. "Maynini ya pagsulat sa ngalan mu."
b. "Unen mu sulaten ya ngalan, pagkatigkas apiiyitiu, aw dili' mu pagilapiten ya ngalan aw apilyidu."
3. Binuldiyen uman na magpalna-uway ya ngalan na ma-iskwilay adti sallapid ya papil na grade I, aw atag nan y~ papil adti ma-iskwilay.
4. Kun makatagilan da ya mga ma-iskwilay, betang na magpalna-uway ya mga tagbi' a flashcard dun i pocket chart, aw kun wala' yan, adti dingding. Pa-unawen na mga ma-iskwilay ya ngalan nilan awun i papil aw a\vun i flashcard.
B. Pagpa-ede' sa lapid (lapid 1) • I
i. Beka-en na mga ma-iskwilay ya liblu nilan dun i muna Iapid, na awun rhrato na tullu' aw betang nilan ya tullu' nilan dun i tas na t'lill~' yan.
Palabeten na magpalna-uway ya matinaw a pagbetang aw pag-awid sa liblu.
2. Pa-ede-en uman na magpalna-uway kun ayin.ya:
Tas na lapid.
Tenga-tenga' na lapid.
Dalem na lapid.
Kilid na hfpid.
Sangkilid na lapid.
Pa-ede-en nan uman kun unun ya paglapi sa lapid na liblu.
3. Maglong ya magpalna-uway, "A yin ya tas na lapid?" Tulli' na mga ma-iskwilay ya tas na lapid. Magpadeleg ya magpalna-uway mag-usip kun ayin ya tengatenga' na lapid, ya dalem na lapid, aw ya sangkilid na lapid. Tulli' uman yan na mga ma-iskwilay.
Kun ma-imo' yey na mga ma7iskwilay, maglong ya magpalna-uway na magpadeleg adti kadwa na lapid adti sangkilid.
CD
-{- --..._
-...- .......... , __
~
0 ,... ....z:-- ti
./ r
('~
/-1 ' I i
'-\ ' \
I
'""'
1
CD 1.
2
Llksyun ·1. lapid 2
1. Pagpalna-u kun ayin pagpalekat magbasa aw magsulat
a. Magdrawing ya magpalna-uway sa pangkay umi dun i. pisara. Sambuk ya dun i' kawala aw sambuk uman ya dun i kalintu.
b. Ipalabet na magpalna-uway ya pa-agi lekat i kawala pasinan i kalintu. Magimo' ·uman sa linya lek.at i drawing apit i kawala pasinan i dtawing adti kalintu. Ipalabet ya pa-agi sa pagbasa paglekaten i kawala pasinan i kali~tu.
c. Magsiling ya mga ma"-iskwilay pag-imo' sa linya dun i pisara. Dalugun nilan muna ya linya pig-imo' na magpalna-uway, tigkas mag-imo' uman sa linya.
d. Magdrawillg ya magpalna-uway sa madeg pa dun i pisara aw mga ma-iskwilay ya mag-imo' sa linya, menda' magkatadeng silan.
e. Dun i lapid 2 na liblu yey, maglong ya magpalna-uway na awun mga ritrato na tanem adti kawata, aw -ya bunga nil an awun i kalintu.
f Mag"imo' ya mga ma-iskwilay sa linya lekat i tagsambuksambuk a tanem pasinan i bunga nan. Dalugun nilan muna ya tagna' a liriya na awun i tas a lapid.
Pa-ede':.
lnunuwun na magpalna-uway:
a. Kun umba' ya pag-uyut na mga mwiskwilay sa chalk aw lapis.
b. Kun umba' ya pag-imo~a mga ma-iskwilay sa linya: lekat i kawala pasinan i kalintu aw lekat uman i tas pasinan i dalem na lapid.
Liksyun,l. lapid 3
2. Pagsulat sa matulid
Dun i pisara muna, pakita na magpalna-uway kun unun ya pag-imo' sa·tagna' a pagsulat awun i tas na lapid 3.
Tigkas, pakita na magpalna~uway dun i samet·ya pa-agi kun unun ya pagsulat. Tumalikud adti mga ma-iskwilay aw engaten· ya bekten aw pakitan adti kanilan.
Dumalug aw magsiling ya mga ma-iskwilay magsulat ·adti samet.
Magsiling magsulat ya mga ma-iskwilay dun i pisara, dun i papil aw dun i liblu nilan. Una dalugun·nilan ya pagsulat na awun i liblu, tigkas, atmu-un nilan ya mga linya.
Mag-unawa ya pa-agi sa kadeg a linya.
Pa-ede':
Inunuwun na magpalna-uway:
a. Kun umba' ya pag-uyut sa lapis na kada ma-iskwilay.
b. Kun magpalekat silan pagsulat sa batek adti tas na linya pasinan i dalem.
3. Pagsulat sa ngalan
Ya mga linya awun i numidu 3, pigsulatan da dadan ria binuldi na ngalan na mga ma-i~kwilay. Adun, dalugun nilan na lapis ya kadeg a matulid dun i ngalan n.ilan. Dili' pa nilan dalugun ya baluk.
4. Pagsiling sa numidu
Iyapen na mga ma-iskw.ilay ya unsuy awun i seled na kahun.
lyapen na mga ma-iskwilay ya kadeg a tulbok 'awun i seled na sam):>Uk _a kahun.
Tulli' na magpalna-uway ya numidu awun i kalintu aw paglong, "Y ey ya numidu na sambuk.."
Sulaten na magpalna-uway y~ numidu dun i pisara.
Magpakita ya magpalna-uway adti mga ma-iskwilay sa pagsulat adti samet. Tumalikud adti mga ma-iskwilay awengaten ya bekten aw pakitan adti kanilan.
'.
Dumalug ya mga ma-iskwilay sa pag-imo' na magpalna-uway adti samet. Tigkas, magsiling magsulat silan sa numid\J' l·adti pisara uman, tigkas dun i papil.
Tigkas, sulaten uman nilan ya numidu dun i linyi\- na liblu mak,alima.
2.
I
\ 7
I 3.
4.
4J • ]
] 3
CD 5. ~
6.
b u b b a n b
y y m u d y y s
o k o s o n o
k t k y k k
' s e s g s r s m
4
Liksyun I. lapid 4
5. P·agkilala sa rilga ritrato \
Magdrawing ya magpalna-uway sa upat ya mga betang aw ba:tek dun i pisara, ya tagna' a drawing liku-un minsan olo'. Siling.na . .awun i lapid 4 manang gamiten ya madeg a batek aw drawing.
Adti pisara, inunuwun na mga ma-iskwila:y ya tagna' a drawing awun i kawala, p~gkatigkas tulli' nilan ya drawing awun i kalintu na mig-unawa san.
Liku;..un aw gamiten ya madeg a punganan -:..na drawing, menda' makasiling ya rnga rna-iskwilay sa pa-agi.
Dun i kada linya i numidu 5 na liblu. nilan, lilingan na mga tna-iskwilay ya rnga ritratd na mig-unawa sa ritrato na awUn i kawala.
6 .. Pagkilala sa mga batek
Kasiling na muna pa-agi sa pagkilala sa mga·ritrato, rnaynan uman ya pa-agi pagkilala sa rnga batek ini. Manang ya-i pagngalani na 'litla' ka)livat~' pa silan pagsiling sa litla. Ngalani baling na 'baiek.'
Pa-ede' na magpalna-uway sa· mga ~a-iskwilay na kun malim silan makabasa sa mga tingeg, ka-ilangan kilalen muna ya batek na rnig-unawa. Katagan nilan Yf!: ini aron makatabang kanilan sa pagpakasiling pagbasa.
Dun· i kada linya i numidu 6 na l~blu, lilir:tgan na mga ma-iskwilay ya mga batek na mig-unawa s~ batek na awun i kawala. ·
Pa-ede':
Dili'unawa·ya katadeng na mga ma-iskwilay. Ya eped migka-ilangan sa madeg a alimbawa aron makasiling, ya eped m*say rnagpakasiling. Y a magpalna-uway migka-ilangan makatagilan sa madeg a alimabawa dun i pisara aw madeg a ritrato aw batek na magimut dun i pocket chart.
Liksyun 1. lapid 5
7. Pagpakanyeg ·sa muna paglituk
Pa-ede' na magpalna-uway, kun malim ya mga ma-iskwilay makabasa aw . makasulat, ka-ilangan nilan magpakanyeg sa madeg a punganan na paglituk~
Ngalanan na J:!lagpalna-uway ya kadeg a mga ritrato awun i muna liny~ adti tas.
Magpakanyeg to-o ya mga ma-is~lay sa muna paglituk.
Ngalanan na mga ma-iskwilay aw magpalna-uway ya mga, ritrato dun i muna linya.
Tulli' aw ngalanan, tigka~.-lilingan uman na mga ma-iskwilay ya mga ritrato dun i muna linya na mig-unawa ya muna paglituk.
0!
Maynan uman ya pa-agi sa kadeg a linya.
Mga ritrato:
~· ulepan, ambaw
. sa-ul, gripo; susu'
kong, kuda', miyaw.
alu, alad, lusung
lapis, suwat, liblu
Pa-ede':
Dili' unawa ya katadeng na mga ma-iskwilay. Ya eped magka-ilangan sa madeg a alimbawa aron makalabet sa muna aw kamoliyan na paglituk, ya eped mak~ay makalabet. Ya magpalna-uway magka-ilangan makatagilan sa madeg a ritrato dun i pocket chart.
7.
' ' ' /
-5
CD
6
Liksyun 1; lapid 6
8. Pagpakanyeg sa kamoliyan na paglituk
Pa-ede' na magpalna-uway na awt!D" katukanan sa kada paglituk~ manang asini lapid pakanyegan to-o ya kamoliyan na paglituk sa kada ngalan na ritrato.
· Ngalanan na magpalna-uway ya mga ri~rato dun i muna linya.
Ya mga ma-iskwilay to-o magpakanycg sa kamoliyan na paglituk.
Ngalanan na mga ma-iskwilay aw magpalna-uway ya mga ritrato dun i muna tiny a.
Tulli' aw rtgalanan, tigkas lilingan umart na mga ma-iskwilay ya mga ritrato na mig-unawa ya paglituk na kamoliyan, dun i muna linya.
Maynan.uman ya pa..:agi sa kadeg a linya.
Mga ritra:to:
sinilas,- ubal~ gabas
kl)ng, paningsing, dilu
balangawan, basu; kaban
buntuk, bulak, tambasal (babasal)
idu', pesa', taku'
Liksyun 1. lapid 7
9. Kasampetanan
Pa-ede' na magpalna-uway ya kadyawan na pagpakabasa aw pagpakasulat:
a. Magpalala magbasa, aw magbasa adti mga lum:alaba .
b. Magkamang sa ubat-ubatlekat·adti eped a utaw.
c. Magpakalabet sa mga pagpa-ede' aw epedpa.
d. Magpadala sa ubat-ubat adti kadegan mu na mawat.
e. Magpaka-e~e' sa bagu a katadeng lekat i mga liblu.
Basen na magpalna-uway ~dti mga ma.-iskwilay ya kasampetanen awun i lapid 7.
Pa"ede':
Madyaw kun ya magpalna-uway magsiling magbasa sayda nan bagti madti klasi, aron malakted to-o ya pagbasa nan.
10. Pagpakalabet
Mag-u~ip ya rnagpalna-uway adti mga ma-iskwilay sa mga usip awun i liblu.
Ya mga ma.,.iskwilay tumubag. Mga tubag:
1. adti pugad na maya
2. kay gabi Ia aw ulan
3. "Dili' kaw magkulan.g asini kay dakula' kaw aw tagbi' ya balay ku. Magkalat ya I
ise' ku."
Imo-unun adti balay
Talana dun pa i klasi, pa-ede' na magpalna-uway ya imo-unun adti balay, gamiten ya ngalan nan dun i pisara. Sulaten nan ya kanan n~lan, tigkas dalugun nan na
' . chalk ya kadeg a matulid dun i ngaTan nan.
Ya magpalna-uway magsulat na binuldi sa ngalan na ma-iskwilay dun i papil nilan na grade I,
Dun i balay nilan, dalugun na ma-iskwilay na lapis ya kadeg a matulid dun i ngalan nan.
Tigkas, sulaten na ma-iskwilay na makasampulu' dun i papil nan ya kada sambuk a matulicl na awun i lapid 3.
Ya Maya aw Tahaw CD Ya tahaw nyanaw aw
kyagabiyanan. Pagdateng dun i pugad na
maya, miglong ya tahaw, "Kay snawa,
malim aku kumulang asini balay mu kay
gabi Ia aw ulan.,
Tyumubag ya maya, "Tagbi' ya
balay ku aw magkalat ya ise' ku. ~ay
dakula' kaw sa kanmu, tagbi' aku sa kanak.
Mapeyet ya balay ku. Dili' kaw magkulang
asini," law na maya.
Miglong ya tahaw, "Gabi Ia aw
ulan. Wala' ya kulanganan ku. Malim aku kumulang asini tampid mu.,
Law na maya, "Enday, kanmu.
MgaUsip:
1. Sa sambuk a gabi ayin dateng ya tahaw?
2. Ananga' nyalim kumulang dun?
3. Wan ya tu~ag na maya?
7
Manang kun magkalat ya balay ku aw
maspa' ya ise' ku, kadamanan ta kaw."
Miglong ya tahaw,
"E-e, dili' aku mangenatkenat."
Manang pagkakallawunun da,
nyangenatkenat ya tahaw. Nyagba' aw
migkalat ya pugad na maya kay dakula' ya
tahaw, aw tagbi' ya maya.
Nyadaman to-o ya maya. Law nan,
"E, miglong aku kanmu, dili' kaw magku
lang asini kay tagbi' ya balay ku. Adun
migkalat da ya balay ku, migkalat uman ya
ise' ku. Allangen ta kaw."
(Padelegen pa.)
0 1.
8
Liksyun 2. lapid 8
Pagdateng na tagsambuksambuk a ma-iskwilay, paninawun nan dun i pocket chart ya flashcard na pigsulatan da dadan na ngalan nan.
Binuldiyen na magpalna-uway ya ngalan na ma-iskwilay makadwa dun i linya i dalem na lapid 9 na liblu nilan.
Pangamangen na magpalna-uway ya mga papil na pigsulatan na mga ma-iskwilay adti balay.
.,. 1. Pagpalna-u' kun a yin pagpalekat magbasa a~ magsulat
$·
Pakita na magpalna..;uway dun i pisara ya pag-imo' sa linya lekat i kawala pasinan i kalintu. (Alimbawa: lekat i pesai awun i kawala pasinan i idu' awun i kalintu)
Mga ma-iskwil~y mag-imo' sa mga linya dun i kanilan liblu, lekat-ikakan aWI.in i kawala pa,sinan adti ayep aw mannanap awun i kalintu.
Pa-ede':
lnunuwun na magpalna-uway-kun umba' aw matlnaw ya pag-imo' na mga J11.aiskwilay sa linya: lekat i kawala pasinan i kalintu aw lekat uman i tas pasinan i dalem na lapid.
,· Palabeten na magpalna-:UW311' adti mga ma-iskwilay ya tud na pag-imo' sa linya ini. Maglong ya magp~na-u~ay na: ya pagbasa aw pagsulat paglekaten·gayed lekat adti kawala pasinan i kalintu aw lekat uman adti tas pasinan adti dalem na lapid.
Liksyun 2. lapid 9
2. Pagsulat sa liling aw baluk
Pakita na-magpalna-uway dun i pisara kun unun ya pag-imo' sa tiling aw kada baluk siting ·na awun i liblu.
Tigkas, pakita na magpalna-uway dun i samet. •
Dumalug aw magsiling ya mga ma~iskWilay.
Magsiling magsulat y~ ma-isk.wilay dun i pisara, dun i papil aw dun i liblu.
3. Pagsulat s~ ngalan
Y a mga linya awun i numidu 3 pigsulatan da dadan na binuldi na ngalan na mga ma-iskwilay. Adun, dalugun nilan na lapis ya kadeg a baluk dun i ngalan nilan.
2. 0 (]
D
LJ
3.
9
0 4·Dolo20350 ()
1
10
Liksyun 2. lapid 10
4. Pagsiling sa mga numidu
Iyapen na mga ma-iskwilay ya kadeg a tulbok a'Wun i seled na tagna' a kahun. Maglong ya magpalna-uway, "Wala' ya seled. Ngalanan t~ ya wala' na 'sidu'"
Tulli' na magpalna-uway ya numidu awun i tampid na kahuh aw· paglong, "Y ey ya numidu na sidu."
Paninawun aw lilingan mnan na mga ma-iskwilay ya mga numidu na sidu na·awun i kalintu.
Sulaten na magpalna-uway ya numidu na 0 ~un i pisara.
Magpakita ya magpalna-uway adti mga ma-iskwilay sa pagsulat sa 0 adti samet. I
Dumalug ya mga ma-iskwilay sa pag-imo' na magpalna-uway adti samet. Tigkas, magsiling. magsulat silan sa numidu 0 adti pi sara uman, tigkas dun i papil.
Sulaten uman nilan ya numidu na 0 dun i linya na liblu na makalima.
Tigkas, iyapen na mga ma-iskwilay ya kadeg a tulbok awun i seled na kadwa a kahun,..aw basen nilan ya riumid~ adti tampid nan, "Sambuk." Lilingan uman nilan ya kadeg a numidu na sambuk ita awun i kalintu.
lyapen uman na mga ma-iskwilay ya ulud adti dalem, aw sulaten uman nilan ya numidu 1 dun i liblu nilan na makalima, kay pigsilingan da nilan ..
Tigkas, iyapen nilan ya mga tulbok na awun i seled na katlu. a kahun.
Tulli' na magpalna-uway ya numidu awun i tampid na kaliun aw paglong, "Y ey ya numidu na duwa." ·
Sulaten na magpalna..:uway ya numidu na 2 dun i pisara. Palna-u nan uman ya pagsulat sa numidu na 2, dun i samet. Dumalug ya mga rila-isk.wilay, tigkas magsiling uman ~ilan dun i pisara aw dun i papil.
lyapen na mga ma-iskwilay ya mga idu', awun i lapid, aw sulaten nilan ya numidu 2 dun· i liblu uman na makalima.
Liksyun 2. lapid 11
5. Pagkilala sa mga ritrato
Dun ·i muna linya awun i liblu, inunuwun na inga ma-iskwilay ya duwa ya ritrato dun i kawala. Tulli' aw lilingan nil an ya duwa ya ritrato awun ·i kalintu na migunawa.
Maynaii uman ya pa-agi sa kadwa a linya.
6. Pagkila~a sa mga batek
Kasilirig na muna pa-agi sa pagkilala sa mga ritrato, maynan uman ya pa-agi pagkilala sa mga batek ini. Manang ya-i pagngalani na: 'litla~ kay wala' pa silan pagsiling sa litla. Ngalani baling na 'batek.'
Pa-ede' na magpalna-uway na magdengan ya duwaya batek.
Lilingan na mga ma~iskwilay ya mga batek dun i kalintu na mig-.unawa sa batek na awuri i kawala. -
5.
6.
ba bs no ba bo ba
su rna su su no su
le le rna le le be
. m1
. m1 di bi
. m1
pa po pa pa ga 11
® 7. e
e
12
Liksyun 2. lapid 12
7. Pagpakanyeg sa muna paglituk
Ngalanan na magpalna-uway ya \cadeg a ptga ritrato awun i muna linya adti tas.
Magpakanyeg to-o ya mga ma-iskwilay sa inuna paglituk.
Ngalanan na mga ma-iSkwilay ~w magpalna-uway ya mga ritrato.
Tulli' aw ngalanan, tigkas lilingan uman na ma-iskwilay ya mga ritrato dun i muna linya na.mig-unawa ya mvna paglituk.
Maynan uman ya pa-agi sa ka4~g a linya.
Mga ritrato:
isda', iyyg, pandan
suwat, ·taku', susu' . lusung, lapis, dilu
manuk, kong, miyaw
punas, saleng, payong
Pa-ede':
Dili' unawa ya katadeng na mga ma-iskwilay. Ya eped magka~ilangan sa madeg a aliinbawa aron makalabet sa muna aw kam:oliyan na paglituk, ya eped maksay makalabet.
Liksyun 2. lapid 13
8. Pagpakanyeg sa kamoliyan na paglituk
Ngalanan na magpalna-uway ya mga ritrato . .dun i muna linya.
Ya mga ma-iskwilay to-o magpakanyeg~ ki!Jlle>liyan na paglituk .
. Ngalanan na ma-iskwilay aw magpalna-uway ya mgaritrato dun i linya .
. Tulli' aw ngalanan, tigkas lilingan uman na mga ~na-iskwilay ya mga ritrato na mig-unawa ya paglituk sa kamoliyan.
Maynan uman yapa-agi sa kadeg a linya.
Mga ritrato :.
uwak, manuk, kutsada
palatu, wati, patu
alad~. ulud~ suwat
kong, kasing, paJa
_apan (dulun), agdan, buntuk
8.
13
Ya Maya aw Tahaw (katigkasan na kasarnpetanan)
Law na tahaw, "Wan ya kalirn mu
pa-imo' kanak? Imo-un ku, kay nyakasala' aku kanmu."
Miglong ya maya, "Ini ya kalim ku imo-un mu. Pagdateng na gagalas na mga utaw, mag-iyak-iyak kaw. To-o mu gallaten silan kay magetem daku. Wala' ya kanen ku. Kada gagalas to-o mu iyak
iyakan kay madyaw kun to-o silan
maggallat gumalas. Pagdateng na umay
nil~ kanen ku." Na, law na tahaw, "Madyaw yan."
Y an da ya pakang nilan.
Mga Usip:
1. Ananga' allangen na maya ya tahaw?
2. Wan ya pigpa-imo' na maya sa tahaw?
Y anagaw ya tahaw, pagdateng na
gagalas, to-o mig-iyak-iyak kay gallaten nan ya mga utaw gumalas, kay allang na
maya. Paggalas na mga utaw, mig-iyak
iyak ya tahaw aw pagdateng na umay nilan, kanen na maya. Kay ananga', magetem ya maya.
Y an ya bayad na tahaw sa ise' na
maya aw balay nan pigkalat na tahaw.
Yanagaw, kada gagalas to-o magiyak-iyak ya tahaw, kada gabi aw kada
allaw. Yanda.
3. Ananga' to-o mag-iyak-iyak kunu ya tahaw aw gumalas ya utaw?
14
Liksyun 2. lapid 14
9. Kasampetanan
Maglong ya magpalna-uway, "Dun i kasampetanen na pigbasa ku kamayu idtu nyagi a klasi, wari ya pig-imo' na maya aw tahaw?"
Tumubag ya mga ma-iskwilay.
Maglong ya magpalna-uway, "Na, magpadeleg kita sa katigkasan na kasampetanen yan, asini lapid."
Basen na magpalna-uway adti mga ma-iskwilay ya katigkasan na kasampetanen awun i lapid 14.
Pa-ede':
Madyaw kun ya magpa.lna-uway magsiling magbasa sayda nan bagu madti klasi, aron to-o malakted ya-pagbasa nan.
10. Pagpakalabet
Mag-usip ya magpalna-uway adti mga ma-iskwilay sa mga usip .awun i liblu.
Ya mga ma-iskwilay tumubag.
Mga tuba:g:
1. Kay ya tahaw ya migkalat sa puga~ aw ise' na maya.
2. Pigpa-iyak-iyak na maya ya tahaw.
3. Aron maggallat ya mga utaw gvmalas, kay wala' ya kanen na maya, aw kanen nan galu ya umay nilan.
Imo-unun adti balay
Pa-e~e' na magpalna-uway ya imo-unun adti balay, gamiten ya ngalan nan dun i• pisara. Sulaten nan ya kanan ngalan, tigkas dalugun nan na chalk ya kadeg a baluk dun i _ngalan nan.
Ya magpalna-uway magsulat na binuldi sa ngalan na ma-iskwilay dun i papil nilan na-grade I.
Dun i balay nil an, dalugun na ma-iskwilay na lapis ya kadeg a baluk dun i ngalan nan.
Sulat~n uman na ma-iskwilay makasampufu' ya kada· sambuk a baluk na awun i lapid 9.
Liksyun 3. lapid 15
Pagdateng na tagsambuksambuk a ma-iskwilay,. paninaWu_n nan dun i pocket chart ya flashcard na pigsulatan da dadan na ngalan nan.
Binuldiyen na magpalna .. uway ya ngalan na roa-iskwilay makatlu dun i tulu ya linya adti tas na lapid ~ 8 na liblu nil an:
Pangamapgen na magpalna-uway ya mga papil na pigsulatan na mga ma-iskwilay adti balay.
1. Pagpalna-u kUrt ayin pagpalekat magbasa aw magsulat
Mag-imo' ya mga ma-iskwilay sa linya lekat i tagsambuksambuk a ritrato.'awun i kawala pasinan adti· kalintu.
2. Pagsulat sa matulid tiw b~luk
Magsiling magsuiat ya mga ma-iskwilay sa mga batek adti dalem na lapid 15, dun i pisara kun ka-ilangan pa nilan, ·dun i papil aw.dun i,liblu nilan. Atm-u.-un nilan ya mga linya.
Pa-ede':·
Adun, dili' da betang adti pisara ya kadeg a mga pagsilingan, kay nyanalam da silan sa liblu nilan. Kun wala pa silan kanalam sa eped a mga pagsilingan, yan olo' ya betang adti pisara.
1. 0
2.
Bo
)(x 15
0 --3···2 10 2 52 0
--12 3 0 3 53 e
3
16
Liksyun 3. lapid 16
3. Pagsiling sa mga nurnidu
Iyapen na mga ma-iskwilay ya kadeg a tulbok awun i seled na tagna' a kahun, inunuwun nilan ya nurnidu na 2 dun i tampid na kahun, aw lilingan nilan ya kadeg a nurnidu na 2 na awun i kalintu.
Tigkas, iyapen na mga ma-iskwilay ya kadeg a tulbok awun i seled na kadwa a kahun.
Tulli' na magpalna:-uway ya nurnidu awun i tampid na kahun aw paglong, "Y ey ya nurnidu na tulu."
Paninawun aw lilingan uman na mga ma-iskwilay ya mga nurniduna 3 na awun i kalintu.
Sulaten na magpalna-uway ya nurnidu na 3 ~un i pisara.
· Magpakita ya magpalna-uway adti mga ma-iskwilay sa pagsulat sa 3 adti samet. '
Dumalug ya mga ma-iskwilay sa pag-imo' na magpalna-uway adti samet. Tigkas, magsiling magsulat silan sa nurnidu 3 adti pisara· uman, tigkas dun i papil.
Iyapen na mga ma-isJc.wilay ya mga guya' na awun i lapid. Sulaten uman nilan ya numidu na 3 dun i linya na liblu na makalima.
Tigkas1 iyapen na mga ma-iskwilay ya kadeg a tulbok awun i seled na katlu a kahun, aw lilingan uman nilan ya kadeg a nurnidu na 4 na awun i kalintu.
lyapen uman na mga ma-iskwilay ya isda' adti daiem, aw sulaten uman nilim ya numidu na 4 dun i liblu nilan na makalima.
Liksyun 3. lapid 17
4. Pag-iyap aw pagsulat sa numidu
Dun i kada linya, ya ma-iskwilay mag-iyap sa mga betang adti kawala aw magsulat sa numidu yan adti kalintu.
Pa-ede':
Ya-i pa-ubat a:dti mga ma-iskwilay sa tubag, kay awun da. katadeng nilan, aw ya tud na l~pid ini ya pagtanda' sa katadeng nilan:·
4. 0
17
0 5.
6.
ab ta ct ab me ab ab
ma ha ma no ma Ia ob
gu nu gu ag gu gu ha
di di do ob di • n1 .
m1
18
Liksyun 3. Japid 18
5. Pagsulat sa ngalan
Pigsulat da dadan na magpalna-uway ya ngalan na nia-iskwilay dun i tulu ya linya.
Adun, dalugun na ma-iskwilay ya 'tlgalan nan na tulli-ay makatlu, tigkas dalugiln na lapis makatlu uman.
Ya ma-iskwilay magkopya sa ngalan nan adti kapat na Jinya.
6. Pagkilala sa mga batek
Dun i munalinya, inunuwun na mga ma-iskwilay ya mga batek na awun i kawala. Tulli' aw lilingan nilan ya mga batek dun i kalintu na mig-unawa.
Maynan uman ya pa-agi sa kadeg a Jinya.
Pa-ede' na magpalna-uway na magdengan ya duwa ya batek.
Liksyun 3. lapid 19
7. Pagpakanyeg sa muna paglituk
Ngalanan na magpalna-uway ya kadeg a mga ritrato awun i 'muna linya adti tas.
Magpakanyeg ya mga ma-iskwilay sa muna paglituk.
Ngalanan na mga ma-iskwilay aw magpalna-uway ya mga ritrato.
Tulli' aw ngalanan, tigkas lilingan uman na ma-iskwilay y~ mga ritrato na migunawa yamuna paglituk dun i murm linya.
Maynan uman ya pa-agi sa kadeg a linya.
Mga ritrato:
ulepan, nigu, ulud
be-en, basu, kulu'
kalibangbang, iyug (paya), kuda'
mani', mata, batad
lusung, talum, liblu
7.
19
0 8.
20
8. Pagpakanyeg sa kamo!iyan na paglituk
Ngalanan na magpalna-uway ya ~ga ritrato dun i muna linya.
Ya ma-iskwilay to-o magpakanyeg sa kamoliyan na paglituk.
Liksyun 3. lapid 20
Ngalanan na ma-iskwilay aw magpalna-uway ya mga ritrato dun i linya.
Tulli' aw ngalanen, tigkas lilingan uman na ma-iskwilay ya mga ritrato na migunawa ya paglituk sa kamoliyan.
Maynan uinan ya pa•agi sa kadeg a linya.
Mga 'ritrato:
miyaw, ambaw, sinilas #
kaltun, ulud, kanen
lamisa, upas, kutsada
bulak, batu, dilek
kalu', ebel, idu'
Liksyun' 3. lapid 21-22'
9. Kasampetanan
Basen na magpalna-uway adti mga ma-iskwilay ya kasampetanen na awun i lapid 21-22.
Pa-ede':
Mad yaw kun ya magpalna-uway magsiling magbasa .sayda nan bagu madti klase~ aron ~alakted t.o-o ya pagbasa nan.
10. Pa~pakalabet
Mag-usip ya magpalna-uway adti.mga ma-iskwilay sa m~a usip awun i liblu.
Ya mga ma-iskwilay tumubag.
Mgatubag:
1. ya maya
2. Kay magan ya maya aw mabegat ya kalaw.
3. Kay piglimbongan nan ya kalaw.
4. Nyadaman ya kalaw, aw pigtabid nan ya liyeg na maya. Yanagaw ya bennet na maya baling adti empek nan.
Imo-unun adti balay'
Sulaten na ma-iskwilay ya ngalan nan na makasampuhi'
0
Ya Maya aw Kalaw
Tagbi' a mannanap ya maya manang matadeng. Miglong ya maya adti kalaw, "Kay snawa, kita mag-abay."
Law na kalaw, "5a katagbi' mu, dili'
kaw dumeg kanak kay dakula' aku, tagbi' kaw sa kanmu."
Miglong ya maya, "Talamanen ta.
Adtu kita, pasinan ni kawayan. Kun singan
ya makalagl>as, yan ya manalu."
Miglong ya kalaw, "A, madyaw yan."
Lyumupad silan adti tenga' a
balantak na kawayan. Paglupad nilan
nyakalagbas ya maya, kay tagbi' sa kanan.
Paglupad na kalaw nyullut baling ya ulangag nan. Nyangkakamang ya bulbul
nan kay kyasalangan na suksuk na kawayan.
21
Pi-ikelan na maya. Law nan, "Enda', kay kalaw, miglong aku kanmu, na
dili' kaw dumeg kanak." Law na maya, "Kita Ia, mapun
uman adti tagkay na kogon. Kun dili'
maleped ya tagkay na kogon, yan ya
manalu. Manang kun maleped ya tagkay na
kogon, yan ya matalu."
Law na kalaw, "Madyaw yan."
Gayed da mi-agad-agad ya kalaw
sa tingeg na maya. Pagdateng nilan adti kogon nyapun
da ya maya, wala' dakman ka-inang ya
tagkay na kogon. Pag-apun na kalaw
nyapit baling adti tenga' na kogon, kay mabegat sa kanan. To-o na maya pi
ikelan. Dili' maka-apun ya kalaw dun i kogon, pangkay tagbi' a sanga, maleped,
kay mabegat sa kanan. Kyatagan na maya
na tagbi' sa kanan, pangkay tagbi' a dawun na kogon dili' nan maleped. To-o na maya
pi-ikelan ya kalaw. Y anagaw nyadaman ya
kalaw, aw tabida nan ya liyeg na maya.
Mga Usip:
1. Singan ya malim mag-abay?
2. Ananga' yan na kinutu nyanalu ya maya?
Y anagaw ya bennel na maya baling adti
empek nan. Yan ya pig-imo' na kalaw kay
nyatalu sa kanan.
Yanda.
/
3. Ananga' makapaglong kita na matadeng ya maya?
4. Wan ya dyatengan na maya sa pag-ikel nan sa kalaw?
22
Liksyun 4. lapid 23
Pagdateng na tagsambuksambuk a ma-iskwilay, paninawun nan dun ipocket chart ya flas~card na pigsulatan da dad an na ngalan nan.
Binuldiyen mi magpalna-uway ya ngalan na ma-iskwilay· dun i tagna' a linya awt.ln i dalem·na lapid 23 na liblu nilan.
~angamangen na magpalna-uway ya mga papil ha pigsulatan na mga ma-iskwilay adti balay.
1. Pagkilala sa numidu
ly~en na mga ma-iskwilay ya mga betang awun i kawala, aw mag-imo' sa linya leka~ i kawala pasinan i numidu ·nan adti kalintu.
2. P.agsulat sa ngalan
Pigsulat da dadan n~ magpalna-uway ya ngalan na ma-iskwilay.
Adun, dalug\.m yan na ma-iskwilay na tulli-ay, tigkas dalugun na lapis.
Tigkas, ya ma-~skwilay magsulat sa ftgalan nan adti duwa ya linya.
1. ~ ___ _.;_1 0 ~
2
3
4
2.
23
0 J. ---:.-.----. 5 1 a 5 2 5 5 3
~~~~~ 5 ::·· 61 3 6 4 6 3 6
~@)~~@)~ 6
---•• -.---. 1 1 a 1 2 1 s 1 ••• •
24
Liksyun 4. lapid 24
3. Pagsiling sa mga numidu
lyapen na mga ma-iskwilay ya kadeg a tulbok awun i seled na tagna' a kahun.
Tulli' na magpalna-uway ya numidu awun i tampid na kahun aw paglong, "Yey ya numidu- na lima .... '
Paninawun aw lilingan uman na mga ma-iskwilay ya mga numidu na 5 na awun i kalintu.
Sulaten na magpalna-uway ya immidu na 5 dun i pisara.
Magpakita ya magpalna-uway adti mga ma-iskwilay sa pagsulat sa 5 adti samet.
Dumalug ya mga ma-iskwilay sa pag-il}lo' na magpalna-uway adti samet. Tigkas, magsiling magsulat silan sa nun1idu 5 adti pi sara timan, tigkas dun i papil.
Iyapen na mga ma-iskwilay ya mga kunsi-ay na awun i lapid. _Sulaten uman nilan ya numidu na 5 dun i linya na liblu na makalima.
Unawa ya pa-agi sa pagsiling sa numidu 6 aw numidu 7.
Liksyun 4. lapid 25
4. Pag-iyap aw pagsulat sa numidu
Ya ma-iskwilay mag-iyap sa mga batek awun i kawala aw magsulat sa numidu ,yan adti kalintu.
Pa-ede':
Ya-i pa-ubat adti mga ma-iskwilay sa tubag, kay awun da katadeng nilan, aw ya tud na lapid ini ya pagtanda' sa katadeng nilan.
4.
DOD
00 DODD
DDDDD 25
5.
CHP 0 ~
ba h b
am n h
ko k a •
WI m w
6.
0 ~
e 9 a k
y 0
e I
26
m a
m
p • I
0
t
w
u
I __ ____....!....
Liksyun 4. lapid· 26
5. Pagkilala sa mga batek
Dun i muna linya, inunuWt1n na ·mga ma-iskwilay ya duwa ya batek awun i kaV(ala. Paninawun aw lilingan nilan ya duwa ya batek adti kalintu na mig-unawa.
Maynan uman ya pa-agi sa ktldeg a linya.
Pa-ede' na magpalna-uway na pigsuway ya duwa ya batek adti kalintu.
6. Pagpakanyeg sa t,nuna paglituk
Ngalanan na magpalna-uway ya tagna' a ritrato adti kawala.
Magpakanyeg ya mga ma-iskwilay sa muna paglituk.
Ngaianan n~ mga ma-iskwilay aw magpalna-uway ya ~ga ritrato dun i kalintu.
Tulli', ngahinan aw lilingan na inga ma-iskwilay ya mga ritrato dun i kalintu na unawa ya muna paglituk nan aw ya muna paglituk na tagna'· a riirato.
Maynan uman ya pa-agi sa kadeg a linya.
Mga ritdtto:
dadu.
·palansa
.batad
dagem, bulak, duyan
~usu', pa1akul, pi.mas
be-en, uwak, bavvU~·
Liksyun 4. lapid 27
7. Pagpakanyeg sa·kamoliyan na paglituk
Ngalanan na magpalna-uway ya tagna' a ritra.to awun i kawala.
Y a mga ma-iskwilay magpakanyeg sa kamoliyan na paglituk.
Ngalanan na mga ma-iskwilay aw magpalna-uway ya mga ritrato duri i kalintu.
Tulli', ngalanan aw lilingan na mga ma-iskwilay ya mga ritrato dun i kalintu na unawa ya paglituk sa kamoliyan nan aw paglituk sa kamoliyan na tagna' a ritrato.
Mga ritrato:.
ubal
~ad
tigtig I
sangkap
tal urn
siki
tambasal (oabasal), ~· kamen
uhid, batad, balay
iyug, guya', kabeg
m. tatakep, hula
kaltun, dagem, dagu~
kamagi, wati, liblu
7.
27
8.
5 5
3 3
1/4
1 1
1 1
1/2
Saging Na Katamisan
Limambulus ya saging na kalnaba ( Palisan aw betaken minsan adti tenga'.)
Tulungka kutsada ya sukal (pangkay maputi' aw mapula')
Sangkapat na basu ya tubig
Sangka kutsada ya mantika'
Sangka kutsada ya tubig na kalamunding (mga 4 ya kalamunding)
Tenga' na kutsadita ya asin
Pagsambukun ya k.adeg aw betangan adti kala'. Betang ya saging aw pasubuwa adti tagbi' na atulun mend a' magkayamek ya saging, mga 5 taman na 10 ka minutu.
9.
28
8. Kasampetanap.
Pamene' sa _pag-imo' sa Saging n~ Matamis,
(Mad yaw kun pigtagil~ da dadan ya talapagan.)
Liksyun 4. lapid 28
Basen na magpalna-uway ya tagsambuksatnbuJC a pamene' adti mga ma-iskwilay.
Tulli' na magpalna-uway ya mga numidu dun i kada pamene', aw paglongun yan na mga ma-iskwilay.
Iyapen na mga ma-iskwilay ya mga saging, kutsada, .aw ep~d pa adti drawing.
Kun umba' da ya ka-ilangan, dalugun na mga ma-iskwilay ya pamene' aw magluto sa Saging na Matamis, aw kanen uman sa meriensJa.
9. Pagpakalabet
· Mag-usip ya magpalna-uway adti mga ni.a-iskwilay:
1. Pilangka kutsada ya sukal?
· 2. Pilangka kutsada ya mantika?
3 .. Pilambulus ya sagirtg?
4. Pilangka kutsada 'ya tubig na kalamunding?
Ya mga ma-iskwilay tumubag.
Imo-unun adti balay
Sulaten na ma-iskwilay ya mga numidu na 1, 2,' 3: 4, 5, 6, 7 makasampulu'.
Liksyun 5. lapid 29
Pagdateng na mga ma-iskwilay, pangamangen na magpalna-uway ya mga papil na pigsulatan nilan adti balay.
Sulaten na kada ma-iskwilay ya ngalan nan dun i linya adti tas na lapid ..
1. Pagpakanyeg sa muna paglituk
:Qun i muna li.nya, ngalanan na magpalna-uway ya tagna' a ritrato adti kawala.
Magpakanyeg xa mga ma-iskwilay sa muna paglituk.
Ngalanan na mga ma-iskwilay aw magpalna-uway ya mga ritrato dun i kalintu.
Maglong ya magpalna-uway, "A yin ya mga ritrato na umiwa ya pyalekatan nilan aw ya pyalekatan na tagria' a ritrato?"
Tulli', ngalamm aw lilingan na mga ma-iskwilay ya mga ritrato dun i kalintu na mig-unawa ya muna J)'aglituk nan aw ya muna paglituk na tagna' a ritrato.
Maynan uman ya pa-agi. sa kadeg a linya.
Mga ritrato:
gab as
elen
nati
tabu'
agdan
gunting (gupi~). gabi, hula
eteng, kamen, edel
palakul, nigu, nanag
tud, taku, kulun
alu, aligi, palakul
1. ---- ®
lli ~ A --~ ----
29
Ll_~A ~ ~- .. __ _
2. fagpakanyeg sa kamoliyan na paglituk
Ngalanan na magpalna-uway ya tagna ritrato awun i kawala.
Ya mga ma-iskw1Jay magpakanyeg sa kamoliyan na paglituk.
Liksyun 5. lapid 30
Ngalanan na mga ma..;iskwilay aw ,magpalna-uway ya mga ritrato dun i kalintu.
Ma,glong ya magpalna-uway, "A yin ya mga ritrato na unawa ya kamoliyan nilan aw ya kamoliyan na tagna' a ritrato?"
Tulli,. ngalanan aw lilingan na mga ma-iskwilay ya mga ritrato na· mig-unawa ya paglituk sa kamoliyan nan aw paglituk sa kamoliyan na tagna retrato.
Mga "ritrato:
mtgsugaw
·siki
kapaya
lulub
Jlp'3.t
agung
miyaw, pidil, ambaw
aligi, wati, pala
manuk, lamis~ badina
palakul, kakuyab, kayab
suwat, sebbat (segbat), isda'
lusung, sinapang, liblu
/
Likswn 5. lapid 31
J. Pagsalut sa mg!l numid1:1
Y ~. mga ma-_iskwilay mag-i yap s~ mga betang adti kawala; Tigk:as. lilingan_ nilan ya matinaw a numidu aw sulaten uman yan adti kalintu.
3.
~~~ ~~~~ 4 57
0
; 1 0 2
dJJJ 1 2 4
;gy. · .. • ;gy·. ·. 0 6 1 . -.-:· ...... ··-:· "';"
JCJ··. ;o··· .__ . . __
·-· ·--
(((({ 2 4 5
~ 023 ~
31
®
® -~
4· e e e e 8 6 2 8 9 8 6 eeee --~. _____ _
e~~~e~~~
B ••••• 9 10 3 9 6 9 8
----~-------®®®®®®®®® g •••••• 10 9 10 8 9 7 10 eeee ------1.____,.;,..._ ____ _
@JC);gJZ!Jl/C)
JCJ!?YJOJCJJO )()
32
Liksyun 5. lapid 32
4. Pagsiling sa mga numidu
lyapen na mga ma-isk\vilf,ly ya kadeg a tulbok awun i seled na tagna' a kahun.
Tulli' na magpalna-uway ya numidu awun i tampid na kahun aw paglong, "Yey ya numidu na walu. '!
Paninawun.aw lilingan uman na mga ma-iskwilay ya mga numidu 8 awun i kalintu.
Sulaten na. magpalna-uway ya numidu 8 dun i pisara.
Magpakita ya magpalna-uway adti mga ma-iskwilay sa pagsulat sa 8 adti samet.
Dumalug ya mga ma-iskwilay sa pag-imo' fl.a magpaln~uway adti samet. Tigkas, I
magsiling magsulat silan sa ·numidu na 8 aqti pisara uman, tigkas dun i papil aw dun i linya na liblu makalima.
Unawa ya pa-agi sa numidu 9 aw 10.
Liksyun 5. lapid 33
5. Pagkilala ·sa mga batek
Dun i muna linya. inunuwun na mga ma-iskwilay ya mga batek dun i kawala. Paninawun aw lilingan nilan ya mga batek dun i kalintu na mig-unawa ya pagkatapid nilan.
Y'nawa ya pa-agi sa kadeg a mga linya.
6. Pagkilala sa mga batek
Dun i muna linya, inunuwun na tnga ma-iskwilay ya ~ga batek dun i kawala. Paninawun aw lilingan nilan ya tagsambuksa,mbuk a batek dun i kalintu na migunawa sa mga batek adti kawala.
Unawa ya pa..:agi sa kadeg a mga linya.
5. ® ~ ~ K(D ~
tug tug gtu gut tug ugt tug
gar:n amg gam mga agm gam gam
ban bar. nab abn ban nba bna
sad sda das sad dsa sad sad
6.
0 m tab t g a m k b
mok n m e 0 b t k
beg h d' b a e g y
sad s 0 p a k t d
33
CfJtst~ 427 /II/
HHIIIIU 6 10 1
~~~® 8 3 6 e~~~
1!)~ 9 5 10 t!)~rt}
34
Liksyun 5. lapid 34
7. Pagsalut sa mga numidu
Dun i kada linya, ya mga ma-iskwilay mag-iyap sa mga bet~ng adti kawala. Tigkas, lilingan nilan ya matinaw a.numidu aw sulaten uman.yan.adti kalintu.
Liksyun 5. lapid 35
8. Pagsiling sa mga numidu taman ria 100
(Madyaw kun pigsulat da dadan adti cartolina ya chart ini.)
Tulli' na magpalna-uway ya mg~ numidu taman na 10 olo', aw basen yan na mga ma-iskwilay.
MagJ'a-ede' ya magpalna-uway sa pagsulat sa mga numidu na 11 taman na 100.
a. Sampulu' (10) mig-un!wa sa sang~asanga-na awun sampulu' ya dawun.
b. Sampulu' tagesa (11) mig-unawa sa·sangkasanga na awun sampulu' ya dawun ~w sambuk ya subla.
c. Sampulu' t~gduwa (12) mig-unawa sa sangkasanga tta awun sampulu' ya daW\}n aw duwa ya subla.
(Magpa-ede' ya rp.agpalna-uway sa 13 taman na 19 uman.)
d. Kaluwan (20) mig-un~wa sa duwangkasanga na awun tagsampulu' ya dawun aw walay subla.
e. Kaluwan tagesa (21) mig-unawa sa duwangkasanga na awun tag&ulu' ya dawun aw sainbuk ya subla.
(Magpa;..ede' uman ya magpalna-uway sa 30, 40, 5~, _60, 70, 80, 90, aw menda' 100.)
Tulli' na magpalna-uway ya mga nl!midu adti chart, aw basen nan ya mga numidu.
Dum~lug ya mga ma-iskwilay.
Tulli' na ma-iskwilay yatagsambuksambuk a numidu aw basen nan.
8. ® 0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
31 32 33 34 35 36 37 38 39 40
41 42 43 44 45 46 47 48 49 50
51 52 53 54 55 56 57 58 59 60
61 62 63 64 65 66 67 68 69 70
71 72 73 74 75 76 77 78 ·79 80
81 82 83 84. 85 86 87 88 89 90
91 92 93 94 95 96 97 98 99 100
35
® 9.
0
1 . 10
1 1 13 15 17 20
22 24 26 28
31 33 34 37 39 40
42 43 46 50
51 53 57 58
61 62 63 69 70
74 76 78 80
83 87 89
95 100
36
Liksyun 5. lapid 36
9. Pagsulat sa mga numi"du
Tulli' na magpalna-uway ya numidu na 1. dun i tas.
Sulaten na ma-iskwilay ya mga numidu taman na sampulu'.
Tulli' aw basen na ma-iskwilay ya tagsambuksambuk a numidu na pigsulat nan.
Maynan ya pa-agi adti kada linya taman na numidu 50.
Imo-uhun: adti balay -
Magpadeleg ya ma-iskwilay sa pagsulat sa mga numidu dun i chart taman na numidu 100.
Liksyun 5-. lapid 37-38
10. Kasampetaneri
Basen na magpalna-uway adti mga Illa-iskwilay ya kasampetanen na awun i lapid 37 aw 38.
11. Pagpt.fkalabet
Mag-usip ya magpa!,~a-uway adti mga ma-iskwilay sa mga usip na awun i liblu.
Ya mga ma-iskwilay tumubag.
Mga tubag:
1. Y an ~ kalim na suwagan kay gayed degen pangkay mawat ya lugpat nan.
2. Kay duwa ya mga bawu, sambuk ya adtu Ia dadan, aw sambuk uman ya adti· paglekatan.
3. Nyadaman to,<> ya suwagan aw pig-udak-udakan nan ya bawu. Piggina-an nan ya bagakwang na bawu, yanagaw. nyasiyak ya siki nan.
10. ® Ya Bawu aw Suwagan
Asini na muna allaw miglong ya
bawu, "Kita mag-abay, kay snawa. ''
Miglong ya suwagan, "A, dili' kaw
dumeg kanaken, kay masaling aku to-o."
Miglong ya ba\VU, "A, dili' kaw
dumeg kanaken kay masaling aku."
Mig-ayil silan aw mig-abay.
Miglong ya suwagan, "Ay\n kaw agi, kay snawa?"
Tyumubag ya bawu, "Enday
kanmu."
Miglong ya suwag·an, "Aku ya
mamessan. Ikaw ya pagliwag."
Miglong ya bawu, "E-e."
Pag-abay nilan nyamessan ya
suwagan, migliwag ya bawu. To-o
nyalaguy ya suwagan kay kaliman nan
manalu. Pagdateng nan adti pitadtu, adtu Ia
ya bawu. Madugay da nyingkud adti tas na
batu.
37
Miglong ya bawu, "We, kay snawa,
sa kagabat ya kanmu. Madugay da aku adi
migtagad kanmu."
Aw uman miglong ya suwagan,
"Umanen ta."
Na, uman silan mig-abay. To-o ya
suwagan nyalaguy. Pig-ubus nan ya keseg
nan. Na dyumateng apitadtu, adtu Ia uman
ya bawu. Pagdateng na suwagan adtu
miglong ya bawu, "We, kay snawa, sa
kadugay ya kanmu. Madugay da aku adi
to-o." Miglong ya suwagan, "Malapit gya
ya kanmu, maw at ya kanak."
Law na ba\VU, "Kita magliwan sa
dalan."
Law na suwagan, "E-e, adtu kaw
pamessan, aku ya magliwag."
Miglong ya bawu, "Na, kita Ia."
Nyalaguy da uman ya suwagan
® migliwag. To-o nyalaguy. Aw ya bawu
nyanaw da u·man. Kadi' ya bawu, duwa
silan, sambuk apitadi, sambuk uman adti
tadtu. Kun nyalaguy da ya suwagan dadan
adtu ya bawu. Uman kun muli', awun
sambuk a bawu adti tadtu. Pagliwag na ,. suwagan pagdateng nan adti tadtu, adtu Ia
uman ya bawu. Madugay da adtu. Aw
uman da migl?ng ya bawu, "We, kay
snawa, sa kagabat ya kanmu." Miglong ya suwagan, "Mawat
kadi', kay snawa, ya magliwag."
Law na bawu, "A, long ku kanmu
mawat kanmu magliwag manang nyatalu ta
kaw. Uman kaw nyamessan aw uman ta
kaw nyatalu aw uman kaw magliwag ·aw
uman ta kaw nyatalu. Magabat kaw to-o,
masaling aku," Jaw na bawu.
Law na suwagan, "Umanen ta."
Aw uman da nyalaguy da ya suwagan.
Pagdateng da adti tadtu madugay da uman
ya bawu adtu.
Miglong ya bawu, "We, sa kagabat
ya kanmu."
Law na suwagan. "We, sa kasaling
ya kanmu. Makagpa' ya siki mu, olo' kaw
magpananap. Manang ya kanak, mawat ya
11. Mga Usip:
lugpat ku. Ananga' magabat aku aw
masaling kaw?"
Wala' ka-ede-i na suwagan na duwa
kadi' ya"bawu. Pagpakatalikud na suwagan
awun da ya bawu uman i tas na batu, aw
awun uman bawu adti-tadtu na pagliwagan.
To-o nyadaman ya suwagan, law
nan, "Beke' dana kasaling ya kanmu. Wala'
ya siki mu, olo' kaw magpananap, rtlanang
to-o kaw masaling. Malakwat ya kanak lugpat, baling aku nyatalu. Wa'y bet mu."
Yanagaw pig-udak-udakan na
suwagan ya bawu, kay nyadaman to-o.
Paggina-an na suwagan ya bagakwang na
bawu, baling nyasiyak ya siki nan.
Y anagaw ya suwagan nyasiyak da
ya siki nan kay piggina-an nan ya bawu.
Kun wala' nan gina-i ya bawu, wala'
kasiyak ya siki na suwagan. Ya siki na
suwagan asini siting na siki na kuda', wala'
kasiyak.
Yan ya indeganan na siki na
suwagan nyasiyak kay piggina-an nan ya
bawu.
Yan da ya kasampetanen na bawu
aw suwagan~
1. Ananga' gayed pig-umanen nilan ya pag-abay?
2. Ananga' gayed degen ya suwagan?
3. Wart ya indeganan na siki.na suwagan nyasiyak?
38
