มาตรการทางกฎหมายในการคมครองการจางงานในสภาวะวกฤตทางเศรษฐกจ ในประเทศไทย

นชาภา ภกานดาวงศ

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรนตศาสตรมหาบณฑต สาขานตศาสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรกจบณฑตย

พ.ศ. 2553

DPU

LEGAL MEASURES TO PROTECT THE LABOR EMPLOYMENT DURING THE SITUATION OF ECONOMIC CRISIS IN THAILAND

NICHAPA POOKANDAVONG

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Master of Laws

Department of Law Graduate School, Dhurakij Pundit University

2010

DPU

ช

กตตกรรมประกาศ

ผเขยนขอขอบรพระคณ ศาสตราจารย ดร.ธระ ศรธรรมรกษ เปนอยางสงทเมตตาสละเวลาอนมคาเปนอาจารยทปรกษาวทยานพนธ ทใหความร ค าแนะน า ชแนะแนวทางในการศกษา ตลอดจนใหค าปรกษาตางๆ ในการเรยบเรยงวทยานพนธฉบบน ต งแตเสนอหวขอคนควา ขอมล ขอคดเหนเก ยวกบการเสนอปญหาใหชดเจน ท าใหวทยานพนธฉบบนส าเรจเรยบรอย ขอกราบขอบพระคณ ศาสตราจารย ดร.ไพศษฐ พพฒนกลประธานกรรมการวทยานพนธ ทานศาสตราจารย ปญญา สทธบด ผพพากษาอาวโสศาลฎกา และทานอาจารยรงโรจน รนเรงวงศ ผ พพากษาอาวโสศาลอทธรณ กรรมการวทยานพนธ ทกรณาสละเวลาอนมคาใหค าแนะน าและขอคดเหนทเปนประโยชนอยางยง ตลอดจนต งขอสงเกตในประเดนปญหาส าคญๆ ในการปรบปรงวทยานพนธใหสมบรณยงขน

ขอขอบพระคณหองสมดมหาวทยาลยธรรมศาสตร โดยเฉพาะคณะนตศาสตร ทเปนแหลงขอมลใหผเขยนไดคนควาหาขอมลในการจดท าวทยานพนธ และขอขอบคณผแตงหนงสอทกๆ ทานทผเขยนไดน าขอมลมาใชในการจดท าวทยานพนธ

ทายสดผเขยนขอกราบเทาบดามารดา ผ ใหชวตและทกสงทกอยางแกผเขยนและขอ กราบพระคณครบาอาจารยทกทาน ตงแตอดตจนถงปจจบน ทประสทธประสาทความรแกผเขยน นอกจากนผเขยนขอขอบพระคณพๆ นองๆ และเพอนๆ ทกคนทคอยเปนก าลงใจใหแกผเขยนเสมอมาจนผเขยนสามารถจดท าวทยานพนธฉบบนส าเรจ หากวทยานพนธ ฉบบนมประโยชนตอการศกษาอยบาง ผเขยนขอมอบความดเหลาน เปนกตเวทตาแกทานเหลาน สวนขอบกพรองทงหมด ผเขยนขอนอมรบและขออภยมา ณ โอกาสน นชาภา ภกานดาวงศ

DPU

ซ

สารบญ

หนา บทคดยอภาษาไทย..................................................................................................................... ฆ บทคดยอภาษาองกฤษ.................................................................................................................. จ กตตกรรมประกาศ...................................................................................................................... ช บทท

1. บทน า............................................................................................................................ 1.1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา................................................................ 1.2 วตถประสงคของการศกษา................................................................................... 1.3 สมมตฐานของการศกษา....................................................................................... 1.4 ขอบเขตของการศกษา........................................................................................... 1.5 วธด าเนนการศกษา................................................................................................ 1.6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ...................................................................................

2. ววฒนาการ ความหมาย ความเปนมา แนวคด และการคมครองการจางงาน............... 2.1 ววฒนาการของการจางงาน.................................................................................

2.1.1 ววฒนาการของการจางงานในตางประเทศ................................................ 2.1.2 ววฒนาการของการจางงานของไทย.................................................

2.2 ความหมายของการจางงาน.................................................................................. 2.3 ความเปนมาของการคมครองการจางงาน............................................................ 2.4 แนวคดเก ยวกบการคมครองการจางงาน..............................................................

2.4.1 แนวคดเก ยวกบความมนคงในการท างาน................................................. 2.4.2 แนวคดเก ยวกบแรงงานเปนทรพยสน.......................................................

2.5 มาตรการในการคมครองลกจางในกรณเลกจาง................................................... 2.5.1 การคมครองโดยการท าขอตกลงเก ยวกบสภาพการจาง............................ 2.5.2 การคมครองโดยการออกกฎหมายใหความคมครอง................................. 2.5.3 การคมครองโดยการก าหนดเปนคาชดเชย................................................

2.6 การคมครองการจางงาน....................................................................................... 2.6.1 ผลกระทบตอการเลกจาง..........................................................................

2.6.1.1 ผลกระทบตอนายจาง..................................................................

1 1 3 3 3 4 4 5 5 5 8 9 14 23 23 24 24 24 25 25 25 25 26

DPU

ฌ

สารบญ (ตอ)

2.6.1.2 ผลกระทบตอลกจาง.................................................................... 2.6.1.3 ผลกระทบตอแรงงานสมพนธ..................................................... 2.6.1.4 ผลกระทบตอเศรษฐกจ............................................................... 2.6.1.5 ผลกระทบตอสภาพสงคม...........................................................

2.7 มาตรการในการแกไขปญหาการจางงานในภาวะวกฤตเศรษฐกจ........................ 2.7.1 ภาวะวกฤตเศรษฐกจในชวงระหวางป 2540 – 2543.................................

2.7.1.1 ปจจยหรอสาเหตทท าใหเกดปญหาวกฤตเศรษฐกจ..................... 2.7.1.2 สถานการณการเลกจางเนองจากภาวะวกฤตเศรษฐกจ ป

พ.ศ. 2540 – 2543........................................................................ 2.7.2 ภาวะวกฤตเศรษฐกจในชวงป 2550..........................................................

2.7.2.1 ปจจยหรอสาเหตทท าใหเกดปญหาวกฤตเศรษฐกจของไทย....... 2.7.2.2 สถานการณการเลกจางเนองจากภาวะวกฤตเศรษฐกจ ป

พ.ศ. 2550 – 2552........................................................................ 2.8 มาตรการอนๆ ในการแกไขปญหาการจางงานในภาวะวกฤตเศรษฐกจ...............

2.8.1 การชะลอการตกงาน................................................................................. 2.8.1.1 การตกลงลดชวโมงท างานปกตและการท างานลวงเวลา............. 2.8.1.2 การสงเสรมใหลกจางบางสวนลาพกเรยนหรออบรมเพมเตม..... 2.8.1.3 ลกจางตกลงผลดเปลยนหมนเวยนกนท างาน.............................. 2.8.1.4 การตกลงปรบเปลยนรปแบบการท างาน..................................... 2.8.1.5 การตกลงพกงานชวคราว............................................................ 2.8.1.6 การตดเหมาชวงงานบางประเภทใหลกจาง................................. 2.8.1.7 นายจางควบกจการ...................................................................... 2.8.1.8 การรวมกนลดคาใชจายทกประเภท............................................ 2.8.1.9 การผองถายลกจางไปสโครงการสรางงานสาธารณะ..................

2.8.2 การใชมาตรการทางดานภาษ.................................................................... 2.8.3 การใชมาตรการทางดานการเงน............................................................... 2.8.4 การใชมาตรการทางดานการตลาด............................................................

หนา 27 27 28 28 29 30 30

32 33 33

35 36 37 38 38 38 38 38 39 39 39 39 40 40 41

DPU

ญ

สารบญ (ตอ)

2.8.5 มาตรการดานวกฤตน ามนในตลาดโลก.................................................... 2.8.6 การบรหารแรงงานสมพนธในภาวะวกฤตเศรษฐกจ.................................

3. มาตรการทางกฎหมายในการคมครองการจางงานในภาวะวกฤตเศรษฐกจในตาง ประเทศและในประเทศไทย........................................................................................

3.1 มาตรการตามอนสญญาและขอแนะขององคการแรงงานระหวางประเทศ.......... 3.1.1 อนสญญาองคการแรงงานระหวางประเทศ ฉบบท 158 และขอแนะ

องคการแรงงานระหวางประเทศ ฉบบท 166 วาดวย การเลกจางโดยนายจางเปนฝายรเรม................................................................................

3.1.2 ขอแนะองคการแรงงานระหวางประเทศ ฉบบท 119 วาดวย การสนสดการจางโดยฝายนายจางเปนผบอกเลกจาง (R119Termination of Employment Recommendation, 1963)....................................................

3.2 มาตรการทางกฎหมายตางประเทศ...................................................................... 3.2.1 ประเทศองกฤษ.........................................................................................

3.2.1.1 กฎหมายสหภาพแรงงานและแรงงานสมพนธขององกฤษ (Trade Union and Labour Relations Act, 1974).........................

3.2.1.2 พระราชบญญตคมครองแรงงาน (ฉบบรวบรวม) ป ค.ศ.1978 (Employment Protection (Consolidation) Act 1978).................

3.2.1.3 กฎหมาย Industrial Relations Code of Practice.......................... 3.2.2 ประเทศฝรงเศส........................................................................................

3.2.2.1 ตามประมวลกฎหมายแรงงาน..................................................... 3.2.2.2 กฎหมาย National Inter Occupational Agreementon Security

of Employment........................................................................... 3.2.2.3 กฎหมาย Ordinance Concerning Placement of Workers and

Control of Employment............................................................. 3.2.3 ประเทศเยอรมน........................................................................................ 3.2.4 ประเทศอตาล............................................................................................

หนา

42 43

47

47

48

52 58 58

58

59 64 65 65

67

68 68 71

DPU

ฎ

สารบญ (ตอ)

3.2.5 ประเทศญปน................................................................... ......................... 3.2.6 ประเทศสงคโปร....................................................................................... 3.2.7 ประเทศเกาหล..........................................................................................

3.3 มาตรการตามกฎหมายไทยทเก ยวกบการคมครองการจางงาน............................ 3.3.1 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย............................................................ 3.3.2 พระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2541............................................. 3.3.3 พระราชบญญตแรงงานสมพนธ พ.ศ. 2518.............................................. 3.3.4 พระราชบญญตจดตงศาลแรงงานและวธพจารณาคดแรงงาน

พ.ศ. 2522................................................................................................. 4. วเคราะหมาตรการในการคมครองการจางงานในภาวะวกฤตเศรษฐกจส าหรบ

ประเทศไทย............................................................................................. ................... 4.1 วเคราะหมาตรการทางกฎหมายตางประเทศ กบ มาตรการทางกฎหมายของไทย

4.1.1 การขออนญาตเลกจางจากเจาหนาทของรฐ.............................................. 4.1.2 การหยดงานของลกจางเพอหางานใหม.................................................... 4.1.3 การก าหนดสทธของลกจางทจะไดกลบเขาท างานกอน............................ 4.1.4 การชวยเหลอลกจางทถกเลกจางในการหางานใหมทเหมาะสม............... 4.1.5 การหยดงานของลกจางเพอหางานใหม.................................................... 4.1.6 การคมครองการเลกจางลกจางโดยการจายคาชดเชย................................

4.2 วเคราะหมาตรการทางกฎหมายในการคมครองการจางงานของไทย................... 4.2.1 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย............................................................ 4.2.2 พระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2541............................................. 4.2.3 พระราชบญญตแรงงานสมพนธ พ.ศ. 2518.............................................. 4.2.4 พระราชบญญตประกนสงคม พ.ศ. 2533 แกไขเพมเตมโดย

พระราชบญญตประกนสงคม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2537................................ 4.2.5 พระราชบญญตจดตงศาลแรงงานและวธพจารณาคดแรงงาน พ.ศ. 2522.

5. บทสรปและขอเสนอแนะ.............................................................................................. 5.1 บทสรป................................................................................................................

หนา 72 75 75 77 77 80 86

91

94

95 95 96 96 97 98 98 99 99 101 103

104 105 108 108

DPU

ฏ

สารบญ (ตอ)

5.2 ขอเสนอแนะ........................................................................................................ บรรณานกรม..................................................................................................................... ประวตผเขยน....................................................................................................................

หนา 110 117

124

DPU

ฆ

หวขอวทยานพนธ มาตรการทางกฎหมายในการคมครองการจางในสภาวะวกฤตทางเศรษฐกจในประเทศไทย

ชอผเขยน นชาภา ภกานดาวงศ อาจารยทปรกษา ศาสตราจารย ดร.ธระ ศรธรรมรกษ สาขาวชา นตศาสตร ปการศกษา 2553

บทคดยอ

เนองจากในปจจบนนายจางประสบปญหาวกฤตทางเศรษฐกจอยางมาก จงมการเลกจางลกจาง ในขณะเดยวกนกฎหมายคมครองแรงงานของประเทศไทยทใชบงคบอยในปจจบน มงทจะคมครองลกจางหลงการเลกจางเทานน แตยงไมมมาตรการทางกฎหมายในการคมครองท งฝายนายจางและฝายลกจางใหเพยงพอและเหมาะสม กอใหเกดปญหาดานความไมเปนธรรมในการเลกจางงานทงสองฝาย ซงนายจางอาจถกลกจางฟองรองกรณเลกจางไมเปนธรรมท งทฝายนายจางตองประสบปญหาวกฤตทางเศรษฐกจอย จงตองท าการศกษามาตรการทางกฎหมายของประเทศตางๆ ทเก ยวกบการคมครองการจางงานเพอน ามาใชเปนมาตรการชวยเหลอนายจางและลกจางทตองประสบปญหาวกฤตทางเศรษฐกจ ซงกฎหมายแรงงานของตางประเทศมสาระส าคญในการใหความคมครองการจางงานโดยเฉพาะการเลกจางลกจางในหลายกรณดวยกน ซงแตละประเทศตางกมวธการ ข นตอนและหลกเกณฑทเหมอนและแตกตางกนออกไปแตท งนกล วนแตมงเนนการคมครองทงฝายนายจางและลกจางอยางเหมาะสม จากการศกษาพบวามาตรการทางกฎหมายของประเทศไทยทใชในการคมครองแรงงานฉบบตางๆ ซงกไดใหความคมครองแกลกจางทถกเลกจางในหลายกรณ แตอยางไรกตามกฎหมายของไทยยงไมมบทบญญตมาตรการทางกฎหมายในการชวยเหลอนายจางและลกจางเหมอนกฎหมายของประเทศ ดงนน เพอใหความคมครองแกนายจางและลกจางทถกเลกจางอยางเปนธรรมในสภาวะวกฤตทางเศรษฐกจ ผเขยนจงเหนวาควรทจะน ามาตรการทางกฎหมายของตางประเทศมาบญญตไวในกฎหมายทเก ยวกบการคมครองการจางงานของไทยดวย ดงนน ผเขยนจงมขอเสนอแนะความเหนวาควรปรบปรงแกไขกฎหมายไทยทเก ยวของกบการคมครองการจางงานตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย พระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2540 พระราชบญญตแรงงานสมพนธ พ.ศ. 2518 พระราชบญญตจดต งศาลแรงงานและวธพจารณาคดแรงงาน พ.ศ. 2522 และการเพมมาตรการเสรมอนๆในการแกไขปญหาการจางงานใน

ฆ

DPU

ง

ภาวะวกฤตเศรษฐกจ เพอกอใหเกดความเปนธรรมในการคมครองการจางงานท งฝายนายจางและลกจางในชวงเวลาททงสองฝายประสบปญหาวกฤตทางเศรษฐกจ

DPU

จ

Thesis Title Legal Measures to Protect The Labor Employment During The Situation of Economic Crisis in Thailand

Author Nichapa Pookandavong Thesis Advisor Professor Dr.Thira Srithamaraks Department Law Academic Year 2010

ABSTRACT At present employers are facing huge economic crisis to the extent of employment termination of their employees. At the same time, the labor protection laws currently being enforced in Thailand only aim at protecting the employees after the employment termination. There are yet no sufficient and appropriate legal measures to protect both the employers and the employees. This results in unfair employment termination to both parties. The employers may be sued for unfair employment termination even though the employers themselves are facing economic crisis. Studies of legal measures in various countries regarding employment protection are therefore required to assist both the employers and the employees facing economic crisis. The labor laws in various foreign countries contain substantial provisions to provide employment protection, especially termination of employment of the employees in various cases. Each country has either similar or different methods, procedures and criteria. All emphasize appropriate protection to both the employers and the employees. Studies found that Thai legal measures stipulated in various labor protection laws already provide protection to the terminated employees in various cases, but certain legal measures required in assisting employers and employees are still lacking in Thai laws in comparison with those of some foreign countries. In order to provide protection to both the employers and the employees whose employment is unfairly terminated during the economic crisis, the author therefore sees the necessity to adopt certain foreign legal measures into Thai employment protection laws. The author proposes that amendment be made to Thai laws relating to employment protection under the Civil and Commercial Codes, The Labor Protection Act B.E. 25 40 (A.D.

DPU

ฉ

1997), The Labor Relation Act B.E. 2518 (A.D. 1975), The Labor Court Establishment Act and The Labor Case Procedural Methods B.E. 2522 (A.D. 1979) and other supporting measures to solve employment problems during economic crisis. This is to provide fairness in employment protection to both the employers and the employees when both parties are facing economic crisis. DPU

บทท 1 บทน า

1.1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา

จากสภาวะเศรษฐกจของประเทศไทยในปจจบนซงไดรบผลกระทบจากปญหาหลายดานไมวาจะเปนปญหาทเกดจากสภาวะทางธรรมชาตทสงผลกระทบตอผลผลต สถานการณทางการเมองทปนปวนน ามาสการเปลยนแปลงรฐบาล การก าหนดนโยบายทางเศรษฐกจทไมชดเจน การประทวงของกลมตางๆ รวมท งปญหาเศรษฐกจโลกทมแนวโนมชะลอตวลงเนองจากวกฤตการเงนทเกดขนในประเทศสหรฐอเมรกาตงแตกลางป พ.ศ. 2551 น ามาสปญหาอตราเงนเฟอทท าใหคาครองชพสงขน รวมทงปญหาราคาน ามนในตลาดโลกทมความผนผวนปรบตวอยตลอดเวลาซงอาจสงผลใหเกดวกฤตดานแรงงานท รนแรงได ท งนเนองจากนกลงทนขาดความเชอมนและชะลอการลงทนในประเทศ สถานประกอบกจการไมสามารถขยายการผลตเพมขนได ท าใหความตองการจางงานขยายตวไดนอยลง หรอบางแหงจ าเปนตองลดตนทนการผลตท าใหตองลดชวโมงการท างานของพนกงาน หรออาจจ าเปนตองลดพนกงานลง หรอเลกกจการในทายทสด ซงจะสงผลตอปญหาการเลกจางและกอใหเกดความเดอนรอนแกลกจางจ านวนมาก รวมท งอาจมผลกระทบตอความสงบสขในวางการแรงงาน รวมทงบรรยากาศการลงทนของประเทศ ทงน ปญหาการเลกจางกรณนายจางประสบปญหาทางวกฤตเศรษฐกจนนอาจมาจากกรณทหลายกจการประสบปญหาทางเศรษฐกจจรงจนตองเลอกทจะเลกจางลกจางบางสวนบางกจการตองปดกจการเพราะไมสามารถด าเนนกจการตอไปได แตกมหลายกจการทนายจางหรอเจาของสถานประกอบการอางปญหาเศรษฐกจทไมเปนจรง เพอกลนแกลงลกจาง โดยนายจางจ านวนมากฉวยโอกาสอางปญหาเศรษฐกจท าการเลกจาง ปลดลกจางออกจ านวนมากอยางไรมนษยธรรม เพอลดตนทนการผลตหรอเพอโยกยายฐานการผลตไปสพนทอน โดยไมยอมจายคาชดเชย หรอบางกรณนายจางประกาศหยดกจการชวคราวโดยอางปญหาเศรษฐกจซงนายจางอาจจะมไดประสบปญหาทางเศรษฐกจจรง และการหยดกจการชวคราวนอาจเปนเหตผลกดนใหลกจางลาออกเนองจากการหยดกจการชวคราว นอกจากนแลว รฐบาลกไมมมาตรการและนโยบายทปกปองสทธของคนงาน ไมสรางความเปนธรรมใหกบคนงาน กลบปลอยใหนายจางอาศยชองวางทางกฎหมายเอาเปรยบคนงานและ

DPU

2

ฉวยโอกาสจากวกฤตเศรษฐกจท าลายสหภาพแรงงาน เสมอนรฐรเหนเปนใจดวย ตลอดท งนโยบายตางๆของรฐบาล เพอแกไขปญหาคนตกงานโดยคนงานไมมสวนรวมในนโยบายดงกลาวแตอยางใด เชน นโยบายตนกลาอาชพ เปนตน ซงเปนผลใหการแกไขปญหาผใชแรงงานทไมสอดคลองกบสภาพความเปนจรง ไมมประสทธภาพ และไมมความมนคงในอาชพอยางแทจรง ดงนน ในการเลกจางลกจางในภาวะวกฤตเศรษฐกจทเกดขน ควรมมาตรการทางกฎหมาย ทจะใหความคมครองแกการจางงานในภาวะวกฤตเศรษฐกจท งฝายนายจางลกจางเพอใหท งสองฝายฝาฟนอปสรรคปญหาทางเศรษฐกจใหผานพนไปดวย โดยกฎหมายทมอยนนยงไมมมาตรการในการใหความคมครองแกการจางงานกรณวกฤตเศรษฐกจอยางเพยงพอ ฉะนน จงควรมการหามาตรการตางๆ ในการแกปญหาทเกดขนกอนทจะมการเลกจาง และควรมมาตรการทางกฎหมายทจะคมครองลกจางใหมงานท า ไมถกเลกจางไดโดยงายหรอเมอมความจ าเปนตองเลกจางในสภาวะวกฤตเศรษฐกจ ลกจางกควรทจะมหนวยงานทเขามาตรวจสอบเหตผลทางเศรษฐกจของนายจาง เพอใหเกดความเปนธรรม ซงมาตรการทางกฎหมายของประเทศไทยในการคมครองการจางงานในสภาวะวกฤตทางเศรษฐกจนนยงไมมบทบญญตทางกฎหมายในการคมครองการจางงานในสภาวะวกฤตทางเศรษฐกจ อาท การขออนญาตเลกจางจากเจาหนาทรฐตามกฎหมายแรงงานของประเทศองกฤษซงพระราชบญญตคมครองแรงงานพ.ศ. 2541 มไดมบทบญญตดงกลาวรองรบไว หรอ การหยดงานของลกจางเพอหางานใหมตามกฎหมายของประเทศเยอรมน ซงกฎหมายแรงงานของประเทศไทยยงไมมกฎหมายรองรบสทธดงกลาวของลกจาง หรอ การก าหนดสทธของลกจางทจะไดกลบเข าท างานกอนกรณคนลนงานตามกฎหมายประเทศฝรงเศสซงพระราชบญญตคมครองแรงงานพ.ศ. 2541 มไดมบทบญญตดงกลาวรองรบไว หรอ การชวยเหลอลกจางทถกเลกจางในการหางานใหมทเหมาะสมตามอนสญญาองคการแรงงานระหวางประเทศ ฉบบท 158 กบขอแนะองคการแรงงานระหวางประเทศ ฉบบท 166 วาดวยการเลกจางโดยนายจางเปนฝายรเรมในสวนของการเลกจางเนองจากเหตผลทางเศรษฐกจ การเปลยนแปลงทางเทคโนโลยและเหตผลอนทคลายคลงกน ไดก าหนดใหนายจางควรปรกษาหารอกบตวแทนลกจางทเก ยวของ เพอปรกษาหารอเก ยวกบการเปลยนแปลง ผลกระทบทอาจจะมขน รวมถงมาตรการเพอขจดหรอบรรเทาผลกระทบทอาจจะมขน ดงนน จงควรน ามาตรการตางๆของกฎหมายตางประเทศดงทกลาวมาขางตนมาเปนแนวทางในการศกษาเพอพฒนาและแกไขเพมเตม พระราชบญญตคมครองแรงงาน พระราชบญญตแรงงานสมพนธ พระราชบญญตประกนสงคม และพระราชบญญตจดต งศาลแรงงานและวธพจารณาคดแรงงานของประเทศไทยทใชบงคบอยในปจจบน ใหสอดคลองและเหมาะสมกบปญหาการจางแรงงานในสภาวะวกฤตเศรษฐกจของประเทศไทยทก าลงประสบปญหาอยขณะน

DPU

3

1.2 วตถประสงคของการศกษา 1.2.1 เพอศกษาแนวคดความเปนมา ความหมาย รปแบบ และหลกการส าคญเก ยวกบการ จางงาน 1.2.2 เพอศกษาถงปญหาจากการบงคบใชกฎหมายในสวนทเก ยวกบการจางงานในสภาวะวกฤตเศรษฐกจตามพระราชบญญต ค มครองแรงงาน พระราชบญญตแรงง านสมพนธพระราชบญญตประกนสงคม และพระราชบญญตจดตงศาลแรงงานและวธพจารณาคดแรงงาน 1.2.3 เพอศกษาวเคราะหกฎหมายเก ยวกบการคมครองการจางงานในสภาวะวกฤตเศรษฐกจของตางประเทศ เปรยบเทยบกบกฎหมายไทย 1.2.4 เพอศกษาหาแนวทางและมาตรการทเหมาะสมในการจางงานในสภาวะเศรษฐกจ เพอแกไขปรบปรงหรอเพมเตมกฎหมายแรงงานของไทยใหมความเหมาะสมตอไป 1.3 สมมตฐานของการศกษา ปจจบนการบงคบใชมาตรการทางกฎหมายในการจางงานในสภาวะวกฤตเศรษฐกจตามพระราชบญญตคมครองแรงงาน พระราชบญญตแรงงานสมพนธ และพระราชบญญตจดต งศาลแรงงานและวธพจารณาคดแรงงาน พบขอบกพรองเนองจากความไมชดเจนและขาดมาตรฐานการคมครองหลายประการ เชนการไมมบทนยามของค าวา ปดกจการ ท าใหเกดขอพพาทแรงงานระหวางนายจางและลกจาง การไมมบทบญญตเรองการขออนญาตเลกจางจากเจาหนาทรฐเพอปองกนการเลกจางโดยไมเปนธรรม การไมมมาตรการหยดงานของลกจางเพอหางานใหม การก าหนดสทธของลกจางทจะไดกลบเขาท างานกอนกรณคนลนงานเพอรบรองสทธของลกจาง การขาดมาตรการในการชะลอการเลกจาง เปนตน สงผลกระทบตอมาตรฐานและความมนคงในการจางงานในสภาวะวกฤตทางเศรษฐกจ ดงน น จงตองมการแกไขกฎหมายใหมความชดเจนโดยเพมบทบญญตในสวนของบทนยาม ในสวนของมาตรการชะลอการเลกจาง และในสวนบทก าหนดโทษกรณทมการฝาฝนกฎหมายเพอใหเกดความเปนธรรมและขจดปญหาทเกด ขนจากการตความกฎหมายใหหมดไปและเพอรบรองสทธของลกจางและนายจางมากยงขน 1.4 ขอบเขตของการศกษา ศกษาถงปญหาการบงคบใชกฎหมายในสวนทเก ยวของกบการจางงานในสภาวะวกฤตเศรษฐกจตามพระราชบญญตคมครองแรงงาน พระราชบญญตแรงงานสมพนธ พระราชบญญตประกนสงคม และพระราชบญญตจดตงศาลแรงงานและวธพจารณาคดแรงงาน โดยท าการศกษา

DPU

4

เปรยบเทยบกบบทบญญตกฎหมายแรงงานทเก ยวกบการคมครองการจางงานในสภาวะวกฤตเศรษฐกจตามอนสญญาขององคการแรงงานระหวางประเทศ และกฎหมายของประเทศตางๆ อาท องกฤษ ฝรงเศส ญปน เปนตน 1.5 วธด าเนนการศกษา การ ศกษาค ร ง น ใช กา รว จย เอ กสา ร (Documentary Research) เ ปนหลก โด ยท าการคนควารวบรวมจากเอกสาร สงพมพตางๆ ทงภาษาไทยและภาษาตางประเทศ ประกอบดวยบทความวารสาร งานวจย วทยานพนธ ต ารากฎหมาย เอกสารประกอบการสมมนา ประมวลกฎหมาย บทความทางวชาการตางๆ ค าพพากษาฎกา รวมท งขอมลทเผยแพรทางอนเตอรเนต เปนตน 1.6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 1.6.1 ท าใหทราบแนวคดและหลกการส าคญเก ยวกบการจางงานในสภาวะวกฤตเศรษฐกจ 1.6.2 ท าใหทราบถงปญหาจากการบงคบใชกฎหมายในสวนทเก ยวกบการจางงานในสภาวะวกฤตเศรษฐกจตามพระราชบญญตค มครองแรงงาน พระราชบญญตแรงงานสมพนธ และพระราชบญญตจดตงศาลแรงงานและวธพจารณาคดแรงงาน 1.6.3 ท าใหทราบถงบทบญญตของกฎหมายแรงงานทเก ยวกบการจางงานในสภาวะวกฤตเศรษฐกจของไทยเปรยบเทยบกบอนสญญาขององคการแรงงานระหวางประเทศ และในกลมประเทศทพฒนาแลว อาท องกฤษ ฝรงเศส ญปน เปนตน 1.6.4 ท าใหทราบถงแนวทางและมาตรการทเหมาะสมในการจางงานในสภาวะวกฤตเศรษฐกจ และแกไขปรบปรงหรอเพมเตมกฎหมายแรงงานของไทยใหมความเหมาะสมตอไป

DPU

บทท 2

ววฒนาการ ความหมาย ความเปนมา แนวคด และการคมครองการจางงาน

2.1 ววฒนาการของการจางงาน แตเดมนนการใชแรงงานมกจะใชในภาคเกษตรกรรมเปนสวนใหญ ตอเมอหนมาสนใจและด าเนนการดานอตสาหกรรมกนขน การใชแรงงานจงเปลยนจากการใชแรงงานในงานเกษตรกรรมเพยงอยางเดยวมาเปนการใชแรงงานในงานอตสาหกรรมดวย การเปลยนระบบแรงงานจากเกษตรกรรมมาเปนระบบแรงงานอตสาหกรรมไดกอใหเกดปญหาในการท างานขนมามาก เพราะการใชแรงงานในงานเกษตรกรรมเปนไปอยางงายๆ ไมมระบบกฎเกณฑ หรอระเบยบแบบแผนทจะตองปฏบตตอกนแตอยางใด ความสมพนธในระหวางผใชแรงงานกมไดเปนไปในลกษณะของนายจางและลกจาง แตเปนไปในลกษณะความสมพนธระหวางบคคลในครอบครวเดยวกน หรอระหวางญาตมตรเพอนฝง ปญหาตางๆ ในการใชแรงงานจงไมเกดขน เมอแรงงานเรมเปลยนรปแบบมาสระบบอตสาหกรรม ซงมระเบยบแบบแผนและวธด าเนนการทแตกตางไปจากงานเกษตรกรรม แตผใชแรงงานยงคงมความเคยชนกบระบบการใชแรงงานในงานเกษตรกรรมอย จงท าใหเกดปญหาในการใชแรงงานในงานอตสาหกรรมมากขน ไมวาจะเปนเรองก าหนดเวลาท างาน คาจาง วนหยด ฯลฯ อนเปนผลใหความสมพนธระหวางนายจางและลกจางเสอมถอยลง ถาปลอยใหปญหาเหลานด าเนนตอไป อาจจะกอใหเกดความไมสงบขนในสงคมและประเทศชาตได จงควรทจะก าหนดมาตรการในการใชแรงงานขนเพอใหถอปฏบตเปนมาตรฐานเดยวกน 2.1.1 ววฒนาการของการจางงานในตางประเทศ

“แรงงานทาส” เปนแรงงานในยคด งเดมทถกน ามาใชในทกประเทศ แรงงานทาสมลกษณะเสมอนสนคาอยภายใตอ านาจบงคบบญชาสงการของนายจาง ไมมสทธมเสยงใดๆ ท งสน ทกสงทกอยางขนอยกบความพอใจของนายจางแตผเดยว ในระยะตอมานอกจากแรงงานทาสแลว ในยโรปกลางเกดระบบศกดนา (Feudalism) มขาแผนดนเกดขนจงไดมการใชแรงงานจากขาแผนดนโดยเจาของทดนขนมาอก เมอระบบศกดนาเสอมอ านาจลงจงเกดชางฝมอ (Craftman) รบจางท างานฝมอตางๆ ในบานเรอน เกดระบบการจางงานในครวเรอนขน ตอเมอการผลตขยายตวมากขน การจางงานใน

DPU

6

ครวเรอนไมเพยงพอ จงไดมการจางชางฝมอเขาไปท างานในโรงงาน แตในระยะนนกยงไมไดมการตรากฎหมายแรงงานขนมาบงคบใชกน กฎหมายแรงงานไดถอก าเนดขนในประเทศตะวนตกเมอตนครสตศตวรรษท 19 ซงเปนระยะทมการเคลอนไหวในดานอตสาหกรรม เปนยคท เรยกวา การปฏว ตอตสาหกรรม (Industrial Revolution) ซงกอใหเกดปญหาความเดอดรอนแกคนงานหลายประการ รฐบาลในประเทศตะวนตก โดยเฉพาะองกฤษ เหนวากฎหมายทมอยไมสามารถใหความคมครองแกคนงาน โดยเฉพาะแรงงานเดกอยางเตมท จ าเปนทรฐจะตองออกกฎหมายคมครองเปนพเศษ จงไดมการประกาศใชกฎหมายฉบบแรกในป ค.ศ. 1802 เรยกกฎหมายวาดวยสขภาพและจตใจของผฝกงาน ตรงกบภาษาองกฤษวา The Health and Moral of Apprentice Act 1802 กฎหมายนมบทบญญตวางแนวการใชแรงงานของ ผฝกงาน โดยก าหนดชวโมงท างานอยางสง ก าหนดคาจางไว เพราะผฝก งานกอนหนานไดถกใชท างานอยางหนก และเปนงานซงไมไดชวยในการฝกอบรมฝมอตางๆ ตลอดจนถงคาจาง การดแลกนอยมาก ความสนใจในเรองกฎหมายแรงงานกเรมต งแตปนน ตอมาก ขยายขอบเขตไปถงคนงานทวไป โดยองกฤษมพระราชบญญตโรงงานประกาศใชเปนครงแรกในป ค.ศ. 1833 โดยมขอก าหนดชวโมงท างานไมเกน 12 ชวโมงตอวน และวางเงอนไขเก ยวกบการใชแรงงานเดกเปนรายละเอยดอกดวย หลงจากทมการรเรมขนในประเทศองกฤษ ประเทศอนๆ ในยโรปกไดออกกฎหมายในดานโรงงานขนเพอคมครองการใชแรงงาน มการก าหนดชวโมงท างานตางๆ อยางเชน ประเทศฝรงเศสไดมกฎหมายโรงงานประกาศใชในป ค.ศ. 1874 ประเทศเยอรมนมกฎหมายโรงงานใชในป ค.ศ. 1878 ประเทศรสเซยในครงเดมในป ค.ศ. 1882 ประเทศเบลเยยมในป ค.ศ. 1889 ประเทศเนเธอรแลนดในป ค.ศ. 1889 ในชวงทศวรรษเดยวกนน ประเทศทางทวปยโรปกไดมกฎหมายออกมารบรองสทธของคนงานในการกอตงเปนสหภาพแรงงาน และสทธทจะท าการตอรองกบนายจาง รวมท งการนดหยดงาน ประเทศองกฤษไดมกฎหมายออกมาในป ค.ศ. 1824 ประเทศฝรงเศสในป ค.ศ. 1866 สวนประเทศทางภมภาคเอเชย ในชวงตนครสตศตวรรษท 19 การจางงานยงมนอย แตบางประเทศเชน อนเดย ศรลงกา มาเลยเซย ซงเรมงานอตสาหกรรม และไดรบอทธพลจากประเทศตะวนตก1 อยางเชน ประเทศอนเดยไดประกาศใชกฎหมายโรงงานเปนครงแรกในป ค.ศ.1891 ประเทศอนโดนเซยซงอยภายใตการปกครองของประเทศเนเธอรแลนด เรมใชกฎหมายแรงงานในป ค.ศ. 1908 ประเทศศรลงกา ในป ค.ศ. 1923 ประเทศฟลปปนส ป ค.ศ. 1939 และประเทศญปน ป ค.ศ. 1940 เปนตน

1 อยภายใตการปกครองของประเทศยโรป.

DPU

7

หลงสงครามโลกครงท 12 ไดมการเปดการประชมเพอจดท าสนธสญญาสนตภาพขน ณ เมองแวรซายส ในการประชมน ไดหยบยกปญหาการธ ารงไวซงสนตภาพถาวรและความมนคงระหวางประเทศขนพจารณาดวย ตางมความเหนสอดคลองตองกนวา สนตภาพถาวรของโลกจกธ ารงอยไดยอมตองอาศย “ความยตธรรมทางสงคมเปนมลฐาน” และคนงานยอมมความเก ยวพนกบปญหานอยางมากประกอบกบการท านบ ารงฐานะของบคคลจ าพวกนกยงหาเปนการเพยงพอไม จงอาจน าความไมสงบราบคาบมาสโลกไดอกจง เหนวาควรชวยเหลอบคคลจ าพวกนโดยดวน เชน วางขอบงคบการจางคนงาน หาทางปองกนการไรงาน ก าหนดอตราคาจางแรงงานใหเพยงพอแกการยงชพ คมครองสขภาพอนามยและอบตเหตจากการท างาน คมครองการใชแรงงาน เดก สตร และคนชรา ใหอยในเ งอนไขอนเหมาะสมเหลาน เปนตน ทประชมคราว นจงไดแ ตงต งคณะกรรมาธการพเศษขนคณะหนงประกอบดวยผแทนมหาประเทศทง 5 คอ สหรฐอเมรกา สหราชอาณาจกร ฝรงเศส อตาล และญ ปน และผแทนของประเทศเบลเยยม เชคโกสโลวาเกย ควบา โปแลนด ไดรบมอบหมายใหสอบสวนภาวะการจดหางานจากทศนะระหวางประเทศ และพจารณาวธการระหวางประเทศทจ าเปน เพอการปฏบตรวมกนในเรองเก ยวกบภาวะการจดหางาน และการจดท าขอแนะน าในเรองรปของส านกงานถาวรทจะจดต งขนเพอการสอบสวนและพจารณาปญหาคนงาน ในทสดไดยกรางธรรมนญขององคการกรรมกรระหวางประเทศเปนทเรยบรอย โดยถอเปนสวนหนงแหงสนธสญญาสนตภาพแวรซายส จงนบไดวา “องคการกรรมกรระหวางประเทศ” หรอทเรยกวา International Labor Organization ชอยอวา I.L.O. ไดอบตขน เมอวนท 11 เมษายน ค.ศ.1919 วตถประสงคอนยงใหญขององคการน กเพอปรบปรงแกไขภาวะแรงงานอนจะเปนผลสะทอนไปสการบรรเทาความขดแยงกนทางเศรษฐกจและสงคมระหวางนานาชาต ซงไดเปนทประจกษแลววาเปนมลเหตส าคญยงประการหนงทกอใหเกดความตงเครยดจนถงกบท าสงครามกนทางอาวธ น าความทกขอยางแสนสาหสมาสมวลมนษยชาตบทบญญตภาค 13 ของสนธสญญาสนตภาพเมองแวรซายส ก าหนดใหสมาชกของสนนบาตชาต (Leaque of Nations) ทกประเทศเปนสมาชกขององคการกรรมกรระหวางประเทศโดยอตโนมต แตในทางปฏบตแมประเทศท มไดเปนสมาชกของสนนบาตชาต และมไดใหสตยาบนสนธสญญาสนตภาพเมองแวรซายส กเคยไดรบอนมตใหเขาเปนสมาชกได เชน สหรฐอเมรกาไดเขาเปนสมาชกเมอป ค.ศ. 1934 สนธสญญาสนตภาพแหงเมองแวรซายสนอกจากจะวางบทบญญตของธรรมนญแหงองคการกรรมกรระหวางประเทศแลว ยงไดก าหนดหลกเกณฑเก ยวกบอตสาหกรรมและคนงานไวในขอ 427 เพอใหบรรดาผประกอบการอตสาหกรรมน าไปใชเปนขอบงคบส าหรบการท างาน ดงน 1. แรงงานไมควรถอเปนสนคาหรอวตถแหงสนคา

2 ค.ศ. 1914 – 1918.

DPU

8

2. สทธของนายจางและคนงาน ตางมสทธตงสมาคมไดเมอไมเปนการผดกฎหมาย 3. ก าหนดอตราคาจางใหเหมาะสมแกสภาพความเปนอยของคนงาน 4. ก าหนดเวลาท างานวนละ 8 ชวโมง หรอสปดาหละ 48 ชวโมง 5. หยดพกผอนท างานสปดาหละ 24 ชวโมง เปนอยางนอย 6. เลกจางเดกท างาน สวนชายหนมหญงสาวควรจางแตทจ าเปน เพอเปดโอกาสใหไดรบการศกษาและความเจรญแกอนามย 7. ก าหนดอตราคาจางเทากน ไมนยมวาเปนเพศใด เมองานนนมลกษณะเหมอนกน 8. ขอบงคบวางเงอนไขการท างานของประเทศหนง ซงบญญตไวส าหรบคนงานชาตของตนประการใด คนงานชาตอนซงอยในประเทศนน ควรไดรบประโยชนและการคมครองเชนเดยวกน 9. ทกประเทศควรจดตงกรรมการตรวจตรางานขนคณะหนงรวมท งสตรดวย ส าหรบคอยระมดระวงใหการท างานเปนไปตามกฎหมายและขอบงคบ เพอคมครองปองกนประโยชนของคนงาน3 2.1.2 ววฒนาการของการจางงานของไทย จากววฒนาการทางแรงงานของสงคมมนษยอนสบเนองมาจากสงคมบพกาล อนเปนสงคมทมชนชนตางๆ ตอมายงสงคมทาส สงคมศกดนา ซงมการระดมไพรบานพลเมองเขาสงกดหมวดหมกบมลนาย จากแรงงานทตองถกเกณฑเขามารบใชราชการแผนดนกลายมาเปนแรงงานเสร โดยเปลยนฐานนดรจากไพรไปสขนนาง และมการลดหยอนการเกณฑแรงงานท าใหไพรบานพลเมองมอสระในการใชแรงงานประกอบอาชพอสระของตนเอง ประเทศไทยมพนฐานมาจากสงคมเกษตรกรรม ประชากรสวนใหญประกอบอาชพในทางเกษตรกรรมเปนหลก ในระยะแรกปญหาดานแรงงานจงมไมมากนก ตอมารฐบาลมงพฒนาประเทศโดยมงเนนการเจรญเตบโตทางดานอตสาหกรรม เมอประเทศมความเจรญกาวหนามากขน สภาพสงคมเกษตรกรรมเรมเปลยนแปลงไปสสงคมอตสาหกรรมทเนนการผลตและการบรการแทนการท าไรท านาเพมมากยงขน ปญหาทเกดจากขอพพาทแรงงานจงเพมมากขนเรอยๆ4 ในยคแรกของการใชแรงงานในประเทศไทย ในสมยสมเดจพระบรมไตรโลกนาถ ทก าหนดใหราษฎรสามญชายตองมหนาทถกเกณฑแรงงานเขามาฝกและรบใชงานราชการในสงกด เจาขนมลนายตางๆ ทเรยกวา “ไพร”

3 นกร พรายแสงเพชร. ปญหาแรงงานในประเทศไทย. หนา 5-7. 4 พงษรตน เครอกลน. (2552). ค าอธบายกฎหมายแรงงานเพอการบรหารทรพยากรมนษย. หนา 6.

DPU

9

กฎหมายในระยะตอมาจากการใชแรงงานแบบเกณฑแรงงาน หรอการใชแรงงาน “ไพร” กเปลยนเปนการใชแรงงาน “ทาส” เนองจากทาสเปนแรงงานอนส าคญยงในสมยนนทผเปนนายไดใชสอยงานทกอยาง พวกทมฐานะยากจนจงมกจะยอมขายตวเปนทาส เพราะไดอาศยนายเลยงชวตทาสจงมจ านวนมากมาย ท าใหตองตรากฎหมายเก ยวกบทาสออกมาใช เพอก าหนดประเภทของทาสฐานะความเก ยวพนระหวางนายกบทาสเปนจ านวนหลายฉบบ การใชแรงงานในชวงนสวนใหญจะเหนไดวา เปนการเกณฑแรงงานหรอบงคบใชแรงงานโดยผทมอ านาจทางสงคมทเหนอกวา ความสมพนธในทางแรงงานจงมลกษณะเปนเจานายกบทาสหรอบาวไพร ความสมพนธในทางแรงงานเชนน มอยจนถงสมยรตนโกสนทร 2.2 ความหมายของการจางงาน ความหมายของ งาน หรอ แรงงาน ค าวา “งาน” “แรงงาน” หรอ “Labor” ไดมผทรงคณวฒทงชาวไทยและชาวตางประเทศไดใหความหมายไวตางๆ กน เชน ศาสตราจารย ดร.จด เศรษฐบตร ไดใหความหมายของค าวาแรงงานไววา “งานบคคลหรอเรยกกนวางานหรอแรงงานนน ทางเศรษฐศาสตรหมายถงการกระท าของมนษยทต งใจท าขนโดยมงหวงวาการกระท านนจะท าใหตนไดรบสงซงบ าบดความตองการของตนได5 จากค าอธบายของทานเชนนท าใหพจารณาไดวาแรงงานนน จะตองเปนแรงงานของบคคลหรอแรงงานของมนษยเทานน มใชแรงงานจากเครองจกรหรอสตว ผลของการท างานจากพลงแรงงานของเครองจกรหรอก าลงแรงงานของสตวนน มไดเรยกวา “แรงงาน” เพราะมนเปนเพยงแรงงานทดแทนเทานน เนองจากวาหากขาดเสยซงแรงงานของมนษยแลว แรงงานทดแทนจากเครองจกรและสตวจะเกดขนไมไดเลย เพราะปราศจากผทจะควบคมบงคบบญชาใหเครองจกรหรอสตวท างานได ล าพงแตเครองจกรยอมไมสามารถทจะเดนเครองไดเลยถาปราศจากคนทจะกดปม เปดสวตซ หรอบงคบเครองจกรนนๆ ดวยวธการใดวธการหนง ตามประเภทของเครองจกรนนๆ ดงนน แรงงานทส าคญและเปนบอเกดแหงเศรษฐทรพยท งหลายนนกคอแรงงานของมนษยนนเอง และการทมนษยไดใชแรงงานของตนไปนนกยอมจะตองมความมงหวงทจะไดรบผลตอบแทนแรงงานของตนทไดกระท าไปแลวดวย คอการไดรบ “คาจาง” หรอ “สนจาง” เพอผลตอบแทนการท างานของตนทไดกระท าไปเพอทจะไดน าเอาคาจางหรอสนจางนนๆ มาใชสนองความตองการของตนสดแลวแตวาคาจางนนจะเปนเงนหรอสงของตามแตจะตกลงกน

5 จด เศรษฐบตร. (2479). ค าสอนเศรษฐศาสตรพสดาร.

DPU

10

ศาสตราจารย Dale Yodor ไดใหค าจ ากดความไววา “แรงงานหมายถงแรงงานท งหมดของมนษยซงวาจางกนไดทงเปนปจจยในการผลตสนคาและบรการส าหรบมนษย” Melvin W. Blodgett ใหความหมายกวางๆ วา “แรงงาน” หมายถงบคคลทท างานโดยไดรบคาจางหรอเงนเดอน ซงคาจางหรอเงนเดอนนเปนทมาเบองตนของรายไดในครอบครวเขา”6 ตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 ไดนยามของ ค าวา “แรงงาน” หมายถง คนงานหรอผใชแรงในการท างาน ทงนไมรวมถงคนพการ คนวกลจรต นกเรยน นกศกษา แมบาน นกบวช ทหาร หรอผตองขง” กลาวโดยสรปแรงงานอาจมความหมายไดหลายนยคอ 1. ความหมายโดยทวไป หมายถงประชากรวยท างานทกคน ซงรวมถงผทท างานอย ผ ทก าลงวางงาน และผทก าลงหางานท า ตามความหมายนรวมถงผประกอบการอสระนายจาง ลกจาง และนกวชาชพตางๆ ดวย นอกจากนยงรวมถงแรงงานในทางทหารดวย 2. ความหมายอยางแคบหมายถง ผทหาเลยงชพโดยไดรบคาจาง (Wage and Salary Earners) ตามความหมายนหมายถงบคคลทเลยงชพโดยอาศยคาจางจากนายจางหรอรฐบาล ปกตมกเรยกกนวา “ลกจาง” ดงนน งานหรอแรงงานนนจงหมายถงก าลงแรงงานของมนษยซงรวมท งก าลงแรงกาย และก าลงความคดสตปญญาดวย มใชวาแรงงานหมายแตเฉพาะก าลงทางรางกายเทานน ผทใชแตเพยงสตปญญาความคดมนสมองในการท างานเพยงอยางเดยว กเรยกไดวาเปนผใชแรงงานดวย มใชวาผใชแรงงานจะหมายถงแตเพยงผทท างานโดยอาศยก าลงกายเทานน แตไมวาจะเปนผทท างานโดยใชก าลงกายมากกวาสมอง หรอผทท างานโดยใชก าลงสมองมากกวาก าลงกาย กจะตองใชท งก าลงกายและก าลงสมองควบคกนไปท งสน มใชวาจะใชเพยงอยางใดอยางหนง แตขนาดและปรมาณของการใชก าลงกายและก าลงสมองยอมแตกตางกนไปตามประเภทของงาน สวนนยามของค าวา “ค มครอง” ตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.2542 หมายความถง ปองกนรกษา ระวงรกษา ปกปองรกษา ความหมายของการเลกจาง ตามประกาศกระทรวงมหาดไทย เรอง การคมครองแรงงาน ลงวนท 6 เมษายน 2515 ขอ 46 วรรคสอง ไดบญญตนยามความหมายของการเลกจางไว หมายถง “การทนายจางใหลกจางออกจากงาน ปลดออกจากงาน หรอไลออกจากงานโดยทลกจางไมไดกระท าความผดตามขอ 47 แหงประกาศกระทรวงมหาดไทย เรอง การคมครองแรงงาน

6 เดชา แกวชาญศลป. (2511). การคมครองชวโมงท างาน บทศกษาเฉพาะกรณงานอตสาหกรรมและพาณชยกรรมในจงหวดพระนครและจงหวดธนบร. หนา 1.

DPU

11

ลงวนท 16 เมษายน 2515 หรอในกรณทนายจางไมยอมใหลกจางประจ าท างานเกนเจดวนท างานตดตอกน ไมวาจะมวนหยดคนหรอไมกตามโดยไมจายคาจางให ถาปรากฏวานายจางมเจตนาจะไมจางลกจางนนท างานตอไปหรอกลนแกลงลกจาง ใหถอวาเปนการเลกจางดวย” จากบทบญญตดงกลาวอาจสรปความหมายของการเลกจางออกเปน 2 กรณ คอ ก. กรณทนายจางแสดงเจตนาเลกจางโดยชดเจน ไดแก การทนายจางใหลกจางออกจากงาน ปลดออกจากงาน หรอไลออกจากงานไมวาจะกระท าดวยวาจาหรอลายลกษณอกษร โดยทนายจางมเจตนาทจะไมจางลกจางตอไป ข. กรณทกฎหมายถอวาเปนการเลกจาง ไดแก นายจางไมยอมใหลกจางประจ าท างานเกนเจดวนท างานตดตอกนไมวาจะมวนหยดคนหรอไมกตามโดยไมจายคาจางให ถาปรากฏวานายจางมเจตนาจะไมจางลกจางนนท างานตอไปหรอกลนแกลงลกจาง กรณเหลานเกดเนองจากการทนายจางไมประสงคจะจางลกจางตอไปแตไมยอมแสดงเจตนาเลกจางอยางชดเจน ซงจะต องปรากฏขอเทจจรงทงสามประการ คอ ประการแรกนายจางไมยอมใหลกจางประจ าท างานเกนเจดวนท างานตดตอกน ประการทสองการทนายจางไมยอมใหลกจางท างานนนนายจางไมไดจายคาจางใหดวย และประการสดทายการกระท าทงสองประการขางตนนายจางตองมเจตนาจะไมจางลกจางนนท างานตอไปหรอกลนแกลงลกจาง หากขาดขอใดขอหนงไมถอวาเปนการเลกจาง ความหมายของสญญาจางแรงงาน การใชแรงงานมนษยนนเปนเรองทมมาตงแตในสมยสงคมโบราณ ซงแตเดมนนการใชแรงงานอาจจะมขนระหวางบคคลทอยในครอบครวเดยวกน ตอมาอาจจะมการใชแรงงานของบคคลอนในรปของการเกณฑแรงงาน การใชแรงงานทาส หรอการแลกเปลยนแรงงานในระหวางกนเองกตาม ดงจะเหนไดบอยๆ ในภาคเกษตรกรรม แตเมอมการยกเลกระบบทาสไปและการแลกเปลยนแรงงานระหวางกนกมวงจ ากด ความตองการใชแรงงานของคนกยงมอยและยงทวความตองการมากขนโดยเฉพาะอยางยง เมอมการขยายตวทางการคาและอตสาหกรรม ซงภาคธรกจและอตสาหกรรมดงกลาวมงทจะผลตสนคาและบรการเพอตอบสนองความตองการของผบรโภค ดงนนจงตองมการวาจางบคคลอนใหท างานใหโดยมสนจางหรอคาจางเปนการตอบแทน สญญาจางแรงงานจงไดเกดขน7 สญญาจางแรงงานเปนสญญาในทางแพงชนดหนง ซงในประเทศอตสาหกรรมใหญๆ ถอวาสญญาจางแรงงานมความส าคญอยางยง เพราะเก ยวของกบลกจาง ซงเปนประชากรสวนใหญของประเทศ สญญาจางแรงงานเปนสญญาทมบคคลสองฝาย คอ นายจางและลกจาง เขามาท าความตกลงกอใหเกดนตสมพนธตอกน โดยตางฝายตางยนยอมปฏบตตอกนตามทไดตกลงไว และตามทกฎหมายก าหนด ลกจางมหนทจะตองท างานใหแกนายจาง ไมวาจะเปนงาน

7 ไผทชต เอกจรยกร. (2548). ค าอธบายกฎหมายจางแรงงาน จางท าของ รบขน. หนา 19.

DPU

12

ใชสมองหรอก าลงกายกตาม และฝายนายจางกมหนทตองช าระหรอจายสนจาง สญญาจางแรงงานจงมลกษณะเปนสญญาตางตอบแทนและยงมลกษณะพเศษตางไปจากสญญาจางบรการธรรมดาเนองจากนายจางมอ านาจควบคมดแลการท างานของลกจาง และลกจางกตองท างานใหแกนายจางภายใตการควบคมบงคบบญชาของนายจาง โดยนายจางมหนาทจดเตรยมว สดและเครองมอเครองใชในการผลตใหแกลกจาง และลกจางกตองใชความรความสามารถรวมท งแรงงานของตนเพอรกษาผลประโยชนของนายจางอยางเตมทในขณะทนายจางตองดแลเอาใจใสและใหสวสดการแกลกจางดวย8 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยไดใหความหมายของ สญญาจางแรงงานไว ใน มาตรา 575 วา “อนวาจางแรงงานนน คอสญญาซงบคคลคนหนงเรยกวาลกจาง ตกลงท างานใหแก บคคลอกคนหนงเรยกวานายจาง และนายจางตกลงจะใหสนจางตลอดเวลาทท างานให” พ.ร.บ.คมครองแรงงาน พ.ศ. 2541 ไดใหค าจ ากดความค าวา “สญญาจาง” ไวดงนคอ สญญาจางหมายความวา สญญาไมวาเปนหนงสอหรอดวยวาจาระบชดเจน หรอเปนท เขาใจโดยปรยายซงบคคลหนงเรยกวาลกจางตกลงจะท างานใหแกบคคลอกบคคลหนงเรยกวานายจาง และนายจางตกลงจะใหคาจางตลอดเวลาทท างานให ความหมายของการจางงาน ในประเทศเกษตรกรรม ในสมยสงคมศกดนา ผมยศศกดหรอเปนขนนางท งหลายมกจะเปนเจาของทดนซงประกอบกจการทางเกษตร บรรดาเจาของทดนเหลานจะมคนงานทท างานในไรนาทจดสรรให ผลผลตทไดตกเปนของเจาของทดน คนงานไดรบสวนแบงของผลผลตตามกฎเกณฑทเจาของทดนก าหนด ซงไมแตกตางจากระบบทาสแตอยางใด อาจเรยกระบบนวาระบบลกนาหรอขาแผนดน ภายหลงระบบนกเลกราไป เกดระบบการท างานโดยมสงแลกเปลยนเขาแทนท ซงเรยกวา “ระบบการจางงาน”9 การจางงาน หมายถง “การทบคคลหนง ซงเรยกวา นายจางหรอผวาจางไดจางบคคลอกคนหนงซงเรยกวาลกจางหรอผรบจางท างานใหกบตน โดยนายจางหรอผวาจางดงกลาว ยนดจายคาจางหรอคาตอบแทนให”10

8 วจตรา (ฟ งลดดา) วเชยรชม ก (2544). การเลกจางและคมครองลกจางทถกเลกจางโดยเหตผลทาง

เศรษฐกจ (รายงานการวจย). หนา 6. 9 เกษมสนต วลาวรรณ. (2546). หลกการกฎหมายและการบรหารแรงงานสมพนธ. หนา 31.

10 ธระ ศรธรรมรกษ. (2546, มกราคม-มถนายน). “มาตรการทางกฎหมายในการจางงานและคมครองการจางงานในสภาวะวกฤตทางเศรษฐกจของประเทศไทย.” กฎหมายธรกจบณฑตย, 3:1. หนา 1-3.

DPU

13

จากค านยามขางตนจะเหนไดวาการจางงานแบงออกไดเปน 2 ประเภท คอ 1) การจางงานในระบบ และ 2) การจางงานนอกระบบ 1) การจางงานในระบบ คอ การจางงานทมสญญาจาง ซงสญญาจางนนจะเปนลายลกษณอกษรหรอไมกไดโดยบคคล 2 ฝาย เรยกวานายจางและลกจาง โดยผทเปนลกจางยนดท างานให เพอรบคาจาง หรอประโยชนอนจากนายจาง และผท เปนนายจางยนดจายคาจาง หรอคาตอบแทนใหเพอประโยชนในการผลต และการจ าหนายในทางธรกจการคาของตน การจางงานในระบบจะตองอยภายใตการคมครองของกฎหมายเก ยวกบแรงงาน เชน กฎหมายคมครองแรงงาน กฎหมายแรงงานสมพนธ กฎหมายประกนสงคม และกฎหมายวาดวยการจดตงศาลแรงงาน และวธพจารณาคดแรงงาน เปนตน และคมครองกบแรงงานในภาคเอกชนเทานน 2) การจางงานนอกระบบ คอ การจางงานทโดยสวนใหญไมมสญญาจางและไมอยในความคมครองของกฎหมายเก ยวกบแรงงานใดๆ เชน แรงงานภาคเกษตร ภาคขนสงทางทะเล แรงงานอสระตางๆ เชน คนเกบขยะ มอเตอรไซครบจาง ท าขนมขาย หรองานรบจางอนๆ ทไมมนายจาง เปนตน ซงแรงงานนอกระบบเหลาน ขณะนมมากกวา 25 ลานคนในประเทศไทย ความหมายของการจางงาน ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยการจางงานไดใหความหมายวา การจางแรงงานคอ สญญาซงบคคลหนงเรยกวาลกจางตกลงจะท างานใหแกบคคลอกคนหนงเรยกวานายจาง และนายจางตกลงจะใหสนจางตลอดเวลาทท างานให การจางแรงงานจงเปนสญญาตางตอบแทนชนดหนง ซงเกดจากการตกลงใจของท งสองฝายทจะเขามาเปนนายจางและลกจางกน และทงนายจางและลกจางตองปฏบตใหเปนไปตามสญญาจางทมตอกน โดยลกจางมหนาทตองปฏบตงานใหกบนายจาง ซงถาลกจางอางวาตนเปนผมฝมอพเศษกตองแสดงฝมอใหตามอางไดดวย มฉะนนนายจางกอาจเลกสญญา หรอทเรยกวาเลกจางได ส าหรบนายจางนน มอ านาจในการบงคบบญชาใหลกจางปฏบตงานใหกบตน ตามสญญาจางแรงงาน โดยนายจางอาจออกระเบยบขอบงคบขนเปนเครองมอควบคมการท างานของลกจาง โดยไมขดตอกฎหมายกได และเมอลกจางไดปฏบตงานแลว นายจางมหนาทตองจายคาจางตามก าหนดเวลาทไดระบไว สญญาจางไมจ าเปนตองท าเปนหนงสอ ดงนนแมเปนการตกลงดวยวาจา หรออาการกรยาทเปนทรบรเขาใจกนกคอการจางงานได การเลกสญญาจางทไมมก าหนดเวลาไวนน จะท าไดโดยฝายใดฝายหนงบอกเลกสญญาดวยการบอกกลาวลวงหนา ในเมอถงหรอกอนจะถงก าหนดจายคาจางคราวใดคราวหนงเพอใหมผลเลกสญญากนเมอถงก าหนดจายคาจางในคราวถดไปได แตไมจ าเปนตองบอกกลาวลวงหนาเกน

DPU

14

สามเดอน หรอนายจางจะจายครบจ านวนทจะตองจายจนถงเวลาทเปนผลเลกสญญานนในเวลาทบอกเลกสญญาเสยเลย เพอใหสญญาจางแรงงานสนสดลงทนทกได เปนจายคาจางแทนการบอกกลาวลวงหนาเมอเลกจาง

2.3 ความเปนมาของการคมครองการจางงาน ความเปนมาของการคมครองการจางงานในประเทศไทย สรปได ดงน 1) กอนปพทธศกราช 2467 ในยคแรกของการใชแรงงานในประเทศไทย ไมมกฎหมายบญญตเก ยวกบการจางแรงงานไวเปนการเฉพาะ เพยงแตมการออกบทบญญตเก ยวกบคนงานเปนครงคราว กฎหมายทถอไดวาเปนกฎหมายทเก ยวของกบแรงงานของไทยฉบบแรกนาจะไดแก กฎมณเฑยรบาล พ.ศ. 2100 ซงตราขนในสมยสมเดจพระบรมไตรโลกนาถ ทก าหนดใหราษฎรสามญชายตองมหนาทถกเกณฑแรงงานเขามาฝกและรบใชงานราชการในสงกด เจาขนมลนายตางๆ ทเรยกวา “ไพร” ในระยะตอมาจากกฎหมายการใชแรงงานแบบเกณฑแรงงาน หรอการใชแรงงาน “ไพร” กคอ กฎหมายเก ยวกบการใชแรงงาน “ทาส” ซงไดประกาศในป พ.ศ. 2181 ในสมยแผนดนของสมเดจพระเจาประสาททองเปนครงแรก เนองจากทาสเปนแรงงานอนส าคญยงในสมยนนทผ เปนนายไดใชสอยงานทกอยาง พวกทมฐานะยากจนจงมกจะยอมขายตวเปนทาส เพราะไดอาศยนายเลยงชวตทาสจงมจ านวนมากมาย ท าใหตองตรากฎหมายเก ยวกบทาสออกมาใช เพอก าหนดประเภทของทาสฐานะความเก ยวพนระหวางนายกบทาสเปนจ านวนหลายฉบบ การใชแรงงานในชวงนสวนใหญจะเหนไดวา เปนการเกณฑแรงงานหรอบงคบใชแรงงานโดยผทมอ านาจทางสงคมทเหนอกวา ความสมพนธในทางแรงงานจงมลกษณะเปนเจานายกบทาสหรอบาวไพร ความสมพนธในทางแรงงานเชนน มอยจนถงสมยรตนโกสนทร ดงจะเหนไดจากกฎหมายทเก ยวของ เชน กฎหมายลกษณะทาษ พระราชบญญตเกณฑจาง ร.ศ. 119 (พ.ศ. 2443) พระราชบญญตทาษรตนโกสนทร ศก 114 (พ.ศ. 2483) เปนตน ในป พ.ศ. 2444 ชาวตางประเทศซงไดเขามาประกอบกจการและต งบานเรอนอยในประเทศไทยเปนจ านวนมาก ไดรองเรยนวาคนใชทท างานอยในบานชาวตางประเทศเหลาน ชอบลกทรพยแลวหนหายไป กรมต ารวจจงไดมขอบงคบของกรมต ารวจเก ยวกบการควบคมคนใชทท างานอยในบานชาวตางประเทศ ซงมลกษณะการควบคมลกจางมากกวาการดแล เพราะการ จดทะเบยนดงกลาวนกเพอทจะปองกนมใหคนทท างานอยในบานชาวตางประเทศท าการมดมชอบ ฉะนนกฎหมายฉบบนแมจะเก ยวกบเรองกฎหมายแรงงานโดยตรง แตกมงไปในดานทจะควบคมและรกษาผลประโยชนของนายจาง

DPU

15

และบทบญญตทมความส าคญตอเรองแรงงานไทยฉบบแรกกไดแก พระบรมราชโองการประกาศลดคาตวทาสในมณฑลบรพาใน ร.ศ. 123 (พ.ศ. 2447 ) ซงประกาศโดยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว โดยก าหนดหามมใหจายคาจางใหแกบรรดาทาสทเปนไทแลวต ากวาเดอนละ 4 บาท อนนาจะไดวาเปนรากฐานแหงบทบญญตในเรองอตราคาจางขนต าของประเทศไทย และในรชสมย พระบาทสมเดจพระปยมหาราชทรงพระกรณาฯ เลกทาส ระบบการบงคบใชแรงงานจงถกยกเลกไป และอาจกลาวไดวาระบบการจางแรงงานทเกดจากความสมครใจของคสญญาไดเขามาแทนทโดยสมบรณ ในป พ.ศ. 2456 มการออกระเบยบรถลาก เพอคมครองความปลอดภยของคนไทยเมอเกดอบตเหตและก าหนดอายผทจะลากรถรบจางตองมอายในระหวาง 18-40 ป พดภาษาไทยได ทตองก าหนดวาพดภาษาไทยไดนนเนองจากวากรรมกรลากรถในสมยนนสวนใหญเปนชาวจนทอพยพเขามาท ามาหากนในประเทศไทย จงถอไดวากฎหมายฉบบน เปนกฎหมายฉบบแรกทก าหนดมาตรฐานการใชแรงงานและควบคมการใชแรงงานของคนตางดาว (2) ระหวางพทธศกราช 2467-250011 ป พ.ศ. 2467 มการประกาศใชประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มผลใชบงคบต งแต วนท 1 มกราคม พ.ศ. 2467 เปนตนมา ในบรรพ 3 เอกเทศสญญา ลกษณะ 6 จางแรงงาน มาตรา 575-586 มเนอหากลาวถงความหมายและลกษณะของสญญาจางแรงงาน สทธหนาทระหวางนายจางและลกจาง รวมท งการสนสดของสญญาจาง กฎหมายนถอเปนกฎหมายพนฐานเก ยวกบการจางแรงงานทส าคญฉบบหนงของประเทศไทย ป พ.ศ. 2475 ซงเปนปแหงการเปลยนแปลงระบบการปกครองแผนดน มการประกาศใชกฎหมายเก ยวกบการจดหางานและคมครองคนงาน 2 ฉบบ ไดแก พระราชบญญตวาดวยส านกจดหางาน พ.ศ. 2475 มเนอหาก าหนดใหผประกอบกจการในทางจดหางานจะตองไดรบอนญาตจากเสนาบดกระทรวงมหาดไทย หากฝาฝนจะไดรบโทษทางอาญา ไดแก โทษปรบ สวนกฎหมายอกฉบบไดแก พระราชบญญตส านกจดหางานประจ าทองถน พ.ศ. 2475 ก าหนดใหมส านกจดหางานกลาง ขนในกรง เทพและส านกจดหางานประจ าทอง ถนเปนหนวยงานสงก ดกระทรวงมหาดไทย โดยมวตถประสงคใหความชวยเหลอนายจางและลกจางในเรองผลประโยชนอนมอยตอกนในสวนของการงาน

11 ไพศษฐ พพฒนกล. (2524). กฎหมายแรงงาน. หนา 5-22. และ ธระ ศรธรรมรกษ. (2546, มกราคม-มถนายน). “มาตรการทางกฎหมายในการจางงานและคมครองการจางงานในสภาวะวกฤตทางเศรษฐกจของประเทศไทย.” กฎหมายธรกจบณฑตย, 3:1. หนา 7-10.

DPU

16

ป พ.ศ. 2482 มการประกาศใชพระราชบญญตโรงงาน พ.ศ. 2482 ซงภายหลงถกยกเลกโดยพระราชบญญตโรงงาน พ.ศ. 2512 ป พ.ศ. 2484 มการประกาศใชพระราชบญญตชวยอาชพและวชาชพ พ.ศ. 2484 ก าหนดอาชพและวชาชพบางชนดเปนอาชพและวชาชพของคนไทยไวเปนการเฉพาะ และมการประกาศใชพระราชบญญตสาธารณสข พ.ศ. 2484 บญญตเก ยวกบการจดการรกษาความสะอาด สวสดการในโรงงาน และการก าจดวตถมพษ ปถดมา มการตรากฎหมายเปนพระราชบญญตจดหางานใหผไรอาชพ พ.ศ. 2484 เพอจดหางานใหแกผไมมอาชพหรอรายไดส าหรบบ ารงเลยงดตนเองและครอบครว ป พ.ศ. 2492 ไดมการออกพระราชบญญตสงเคราะหอาชพคนไทย เพอใหมอาชพทสงวนไวใหคนไทยโดยเฉพาะ ป พ.ศ. 2496 ไดออกพระราชบญญตเก ยวกบการคมครองแรงงานและการกอต งสมาคมแรงงาน ป พ.ศ. 2497 มการประกาศใชพระราชบญญตประกนสงคม พ.ศ. 2497 กฎหมายฉบบดงกลาวจดใหมการประกนสงคมขนในประเทศไทย โดยจดต งกรมประกนสงคม สงกดกระทรวงการคลง เพอเปนหนวยงานในการด าเนนการ แตกฎหมายดงกลาวถกคดคานจนในทสดตองเลอนการบงคบใชออกไป ในป พ.ศ. 2498 มปญหาการนดหยดงานมากขน มการรองทกขจากคนงานเสมยนตางๆ วาท างานโดยไมมวนหยดและมปญหาหลายดาน และบงเอญในชวงนนรฐบาลภายใตการน าของจอมพล ป.พบลสงคราม ก าลงปรบปรงนโยบายตางๆ เพอใหสอดคลองกบการทจะเปนรฐบาลประชาธปไตย จงไดเรงรดใหทางกรมประชาสงเคราะห กระทรวงมหาดไทย พจารณารางพระราชบญญตแรงงานใหทนในสมยตอไป คอในป พ.ศ. 2499 โดยเหตผลดงกลาวน กรมประชาสงเคราะหจงไดรวบรวมรางพระราชบญญตทงหมดทรางไวดวยกน 5 ฉบบ คอ 1. พระราชบญญตคมครองแรงงาน 2. พระราชบญญตสหภาพแรงงาน 3. พระราชบญญตยตขอพพาทระหวางนายจางกบลกจาง 4. พระราชบญญตคมครองสวสดภาพการท างานของกรรมกรหญงและเดก 5. พระราชบญญตก าหนดวนหยดงานของสถานรานคา และกไดมการเรมตรวจกบส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา ในทสดกเหนสมควรรวมเปน 3 ราง คอ พระราชบญญตค มค รองแรงง าน โดยรวมพระราชบญญตสว สดภาพคนงานหญ งและเดก เขา ดว ยกน พระราชบญญตสหภาพแรงงาน และพระราชบญญตยตขอพพาท รางกฎหมายท งสามฉบบในการ

DPU

17

พจารณาครงนไดใหโอกาสผแทนหนวยราชการ องคการลกจาง องคการนายจาง ตลอดจนเจาของโรงงานตางๆ รวมทงผแทนสอมวลชนเขามาพจารณาหลายครง โดยเฉพาะในดานคนงานเองกไดใหความสนใจอยางเตมท โดยวนท 1 พฤษภาคม พ.ศ. 2499 อนเปนวนกรรมการแหงชาต ผแทนกรรมกรหนวยงานตางๆ ไดจดใหมการอภปรายรางพระราชบญญตแรงงานท งสามฉบบน หลกจากไดประมวลขอคดเหนทงของนายจางและลกจางแลว คณะเจาหนาทกมความเหนวาควรจะรวมรางพระราชบญญตทงสามเขาดวยกน โดยใหชอวาพระราชบญญตวาดวยคนงาน ในการตรวจตราครงสดทายซงไดสนสดลงในวนท 19 พฤษภาคม พ.ศ. 2499 กรมประชาสงเคราะหกยงไดน ารางพระราชบญญตดงกลาวสงใหบรรดาหนงสอพมพและประชาชนแสดงความคดเหน ประชาชนสวนใหญกเหนชอบ การพจารณาครงสดทาย เสรจสนลงเมอตนเดอนสงหาคม พ.ศ. 2499 และไดเปลยนชอใหมเปนพระราชบญญตแรงงาน ซงคณะรฐมนตรไดลงมตรบหลกการในวนท 18 สงหาคม พ.ศ.2499 วนท 11 กนยายน พ.ศ. 2499 คณะรฐบาลกไดเสนอรางพระราชบญญตแรงงานตอสภาผแทนราษฎร ซงไดมการพจารณากนและในทสดกไดลงมตรบหลกการรางพระราชบญญตแรงงาน และในวนท 20 กนยายน พ.ศ. 2499 กไดมมตเหนชอบใหประกาศใชรางพระราชบญญตแรงงาน พ.ศ. 2499 ใหมผลใชบงคบต งแตวนท 1 มกราคม พ.ศ. 2500 อนนกเปนเจตนารมณของรฐบาลในตอนนนทจะใหกฎหมายแรงงานซงเปนธรรมนญฉบบแรกของผใชแรงงานท งหลายทนตนก งพทธกาล คอป พ.ศ. 2500 ซงเปนปทรฐบาลในขณะนนเหนวาเปนปมงคลส าคญของบานเมอง ซงสวนใหญเปนชาวพทธ (3) ระหวางพทธศกราช 2500-2515 การประกาศใชพระราชบญญตแรงงาน พ.ศ. 2499 ซงถอไดวาเปนกฎหมายแรงงานโดยตรงฉบบแรกของประเทศไทย12 มทงหมด 152 มาตรา เนอหาแบงออกเปน 2 สวน คอสวนทเปนกฎหมายคมครองแรงงานกบสวนทเปนกฎหมายแรงงานสมพนธ สวนแรกเปนกฎหมายคมครองแรงงาน อยในลกษณะท 1 วาดวยการคมครองแรงงานเนอหากลาวถงการใชแรงงาน สวสดการ การตรวจตราและการควบคม สวนทสองเปนกฎหมายแรงงานสมพนธ ก าหนดไวในลกษณะท 2-4 มเนอหากลาวถง สหภาพแรงงาน สหพนธแรงงานและความสมพนธแรงงาน คณะกรรมการแรงงานสมพนธ การวมเจรจาตอรอง การระงบขอ

12 หยด แสงอทย. (2500). ค าอธบายพระราชบญญตแรงงาน. หนา 75-78.

DPU

18

พพาทแรงงาน การนดหยดงานและการปดงานงดจาง รวมทงการกระท าอนไมเทยงธรรมดวย เปนทนาเสยดายทพระราชบญญตฉบบนใชบงคบไดไมนานกถกยกเลกไป13 ตอมาในป พ.ศ. 2508 เกดขอพพาทแรงงานเพมมากขน ในขณะนน จอมพลถนอม กตขจร ด ารงต าแหนงเปนนายกรฐมนตร ไดมการประกาศใชพระราชบญญตก าหนดวธระงบขอพพาทแรงงาน พ.ศ. 2508 ซงเปนกฎหมายแรงงานสมพนธเก ยวกบขอพพาทแรงงานและการระงบขอพพาทแรงงาน มทงสน 28 มาตรา มขอสงเกตวากฎหมายฉบบนไมไดบญญตรบรองสทธลกจางในการรวมตวจดตงสหภาพแรงงาน ป พ.ศ .2511 มการประกาศใชพระราชบญญตจดหางานและคมครองคนหางาน พ.ศ. 2511 มผลยกเลกพระราชบญญตวาดวยส านกจดหางาน พ.ศ. 2474 พระราชบญญตวาดวยส านกจดหางาน (ฉบบท 2) พ.ศ. 2486 และพระราชบญญตส านกจดหางานประจ าทองถน พ.ศ. 2474 ทเคยใชอยเดม (4) ระหวางพทธศกราช 2515 จนถงปจจบน ป พ.ศ. 2515 จอมพลถนอม กตขจร ในฐานะหวหนาคณะปฏวตไดออกประกาศของคณะปฏวต ฉบบท 103 ลงวนท 16 มนาคม 2515 ซงมสาระส าคญ คอ 1) ยกเลกประกาศของคณะปฏวต ฉบบท 19 และพระราชบญญตก าหนดวธการระงบขอพพาทแรงงาน พ.ศ .2508 2) ใหอ านาจกระทรวงมหาดไทยออกขอก าหนด เพอจดใหมการคมครองแรงงานในเรองตางๆ 3) จดใหมกองทนเงนทดแทนและส านกงานกองทนเงนทดแทนในส านกงานประกนสงคมเพอเปนทนใหมการจายเงนทดแทนแกลกจางทเจบปวยหรอประสบอนตรายเนองจากการท างานแทนนายจาง การด าเนนการเก ยวกบกองทนเงนทดแทนกระท าโดย “คณะกรรมการกองทนเงนทดแทน”

13 หลงจากใชบงคบพระราชบญญตแรงงาน พ.ศ. 2499 ไดเพยงปเศษ เมอวนท 31 ตลาคม 2501 จอมพล สฤษด ธนะรชต ในฐานะหวหนาคณะปฏวตไดออกประกาศของคณะปฏวตฉบบท 19 ยกเลกพระราชบญญตแรงงาน พ.ศ. 2499 โดยใหเหตผลวา “...โดยทพระราชบญญตแรงงานมบทบญญตทไมเหมาะสม เปดชองใหเปนเครองมอยยงสงเสรมใหเกดความราวฉานระหวางนายจางและลกจาง ท าลายความเหนใจและประนประนอมระหวางกน กบท งเปนโอกาสใหตวแทนคอมมวนสตอาศยบทบญญตแหงกฎหมายเปนเครองมอยยงลกจางในทางมชอบอนเปนกลวธเพอจดประสงคตามแผนการ ท งน ท าใหเกดความระส าระสายในการประกอบอตสาหกรรมและพาณชยกรรม เปนภยรายแรงแกการเดนทางเศรษฐกจเพอความรงเรองของประเทศ” พระราชบญญตฉบบนจงถกยกเลกไป.

DPU

19

4) ใหอ านาจกระทรวงมหาดไทยก าหนดการแรงงานสมพนธในเรองตางๆ เชนหลกเกณฑและวธการเรยกรองของนายจางและลกจางเก ยวกบสภาพการจางวธระงบขอพพาทแรงงาน หลกเกณฑการปดงานและการนดหยดงาน ฯลฯ เปนตน 5) ใหอ านาจกระทรวงมหาดไทยแตงตงพนกงานเจาหนาทเพอปฏบตตามประกาศของคณะปฏวตฉบบน และใหมอ านาจแตงต งพนกงานเจาหนาทซงมคณวฒไมต ากวาปรญญาตรทางนตศาสตร มอ านาจกระท าการเปนทนายความด าเนนคดใหแกลกจางทยากจนและคดมมล อาศยอ านาจตามความในประกาศคณะปฏวต ฉบบท 103 กระทรวงมหาดไทยไดออกประกาศกระทรวงมหาดไทยเพอคมครองการใชแรงงานไว หลายสบฉบบ ฉบบทส าคญไดแกประกาศกระทรวงมหาดไทย เรอง การคมครองแรงงาน ลงวนท 16 เมษายน พ.ศ. 2515 ซงมเนอหาใหความคมครองลกจางในเรอง การใชแรงงานทวไป การใชแรงงานเดก การใชแรงงานหญง วนเวลาท างาน วนหยด ว นลา คาจาง คาตอบแทนการท างานอนๆ คาชดเชย เงนทดแทนและสวสดการตางๆ ป พ.ศ .2518 ขณะทนายสญญา ธรรมศกด เปนนายกรฐมนตร ไดมการประกาศใชพระราชบญญตแรงงานสมพนธ พ.ศ.2518 ซงถอไดวาเปนกฎหมายแรงงานสมพนธฉบบส าคญฉบบหนงของไทย กฎหมายฉบบนมเนอหากลาวถง ขอตกลงเก ยวกบสภาพการจาง หลกเกณฑและวธการแจงขอเรยกรอง การระงบขอพพาทแรงงาน รวมถงองคกรนายจางและลกจางพระราชบญญตฉบบนมผลใชบงคบจนถงปจจบน ป พ.ศ. 2521 มการประกาศใชพระราชบญญตการท างานของคนตางดาว พ.ศ. 2521 เพอควบคมการท างานของคนตางดาวทเขามาท างานในประเทศไทย ป พ.ศ. 2522 พระราชบญญตจดตงศาลแรงงานและวธพจารณาคดแรงงาน พ.ศ.2522 ไดประกาศในราชกจจานเบกษาและมผลใชบงคบต งแตวนท 16 พฤษภาคม พ.ศ. 2522 เปนตนมา กฎหมายฉบบนก าหนดใหมการจดต งองคกรช านญพเศษในรปศาลแรงงานเพอท าหนาทพจารณาพพากษาคดแรงงานเปนการเฉพาะตางหากจากศาลทพจารณาคดแพงทวไปโดยถอหลกสะดวก ประหยด รวดเรวและเปนธรรม ตอมาวนท 23 เมษายน พ.ศ. 2523 ศาลแรงงานกลางไดเปดท าการเปนศาลแรงงานแหงแรกของประเทศไทย14 ตอมาในป พ.ศ. 2528 มการประกาศใชพระราชบญญตจดหางานและคมครองคนหางาน พ.ศ. 2528 มผลยกเลกพระราชบญญตจดหางานและคมครองคนหางาน พ.ศ. 2511

14 อดม เฟองฟ ง. “ความรเกยวกบการจดต งศาลแรงงาน.” ท าเนยบผพพากษาสมทบศาลแรงงาน. หนา 55-61.

DPU

20

ป พ.ศ. 2533 มการประกาศใชพระราชบญญตประกนสงคม พ.ศ. 2533 โดยมวตถประสงคใหความคมครองชวยเหลอลกจางทประสบอนตรายหรอเจบปวยนอกงาน รวมท งใหการสงเคราะหลกจางและผประกนตนในกรณทพพลภาพ คลอดบตร ตาย สงเคราะหบตร ชราภาพและวางงาน กฎหมายฉบบนมท งสน 104 มาตรา ประกาศในราชกจจานเบกษาวนท 1 กนยายน พ.ศ. 2533 ซงตอมาไดมการแกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตประกนสงคม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2537 และพระราชบญญตประกนสงคม (ฉบบท 3) พ.ศ. 2542 ตามล าดบ ปถดมา หลงจากคณะรกษาความสงบเรยบรอยแหงชาต (ร.ส.ช.) ยดอ านาจ ไดมการผลกดนใหลกจางซงเปนพนกงานรฐวสาหกจหลดพนจากกฎหมายคมครองแรงงาน และกฎหมายแรงงานสมพนธทใชบงคบอย และใหอยภายใตบงคบของกฎหมายทบญญตขนเปนการเฉพาะ ไดแกพระราชบญญตพนกงานรฐวสาหกจสมพนธ พ.ศ. 253415 กฎหมายฉบบนมผลท าใหลกจางทเปนพนกงานรฐวสาหกจไมอาจรวมตวจดตงสหภาพแรงงาน แตจะตองจดต งในรปสมาคมพนกงานรฐวสาหกจแทน อกท งยงมการก าหนดหามไมใหพนกงานรฐวสาหกจนดหยดงานหรอด าเนนกจกรรมใดๆ ในลกษณะทเปนการนดหยดงานอกดวย ในสวนทเก ยวกบการคมครองแรงงาน คณะกรรมการรฐวสาหกจสมพนธไดออกระเบยบคณะกรรมการรฐวสาหกจสมพนธ เรอง มาตรฐานสทธประโยชนของพนกงานรฐวสาหกจ พ.ศ. 2534 ก าหนดมาตรฐานขนต าของการใชแรงงานลกจางในภาครฐวสาหกจ เก ยวกบเรองวนและเวลาท างาน การคมครองพนกงานหญง เงนเดอน คาจาง คาลวงเวลาและคาท างานในวนหยด เงนทดแทน สวสดการ คาชดเชย ฯลฯ ป พ.ศ. 2536 รฐบาลไดจดตงกระทรวงแรงงานและสวสดการสงคมขน เพอท าหนาทดแลรบผดชอบดานการบรหารแรงงานของชาตเปนการเฉพาะ มวตถประสงคในการจดหางาน การประชาสงเคราะห การพฒนาฝมอแรงงาน การสวสดการและคมครองแรงงาน และการประกนสงคมเปนไปอยางมประสทธภาพ มหนวยงานในสงกด ไดแก กรมพฒนาฝมอแรงงาน กรมสวสดการและ คมครองแรงงาน กรมการจดห างาน ส านกงานประกนสงคม และกรมประชาสงเคราะห ทงนเปนไปตามพระราชบญญตปรบปรงกระทรวง ทบวง กรม (ฉบบท 8) พ.ศ.

15 โดยใหเหตผลไวทายพระราชบญญตดงกลาววา “...โดยทรฐวสาหกจเปนกจการของรฐทจดตงขนเพออ านวยประโยชนแกประเทศชาตและประชาชน มหลายรฐวสาหกจทด าเนนกจการสาธารณปโภคและสาธารณปการแกประชาชนมความสมพนธระหวางพนกงานกบรฐ ตลอดจนการคมครองสทธประโยชนแตกตางจากความสมพนธระหวางนายจางกบลกจางในกจการของเอกชน สมควรมกฎหมายก าหนดความสมพนธระหวางพนกงานรฐวสาหกจกบรฐ การจดตงสมาคมพนกงานรฐวสาหกจ ตลอดจนหลกเกณฑและวธการยนขอเสนอและขอรองทกข องคกรท าหนาท พจารณาชขาดขอเสนอเปนการเฉพาะแตกตางไปจากกฎหมายวาดวยแรงงานสมพนธ ทใชบงคบระหวางนายจางและลกจางในองคกรเอกชน จงจ าเปนตองตราพระราชบญญตน...”

DPU

21

2536 กระทรวงแรงงานและสวสดการสงคมจงรบโอนอ านาจในสวนของการออกขอก าหนดเก ยวกบการคมครองแรงงานตามประกาศของคณะปฏว ต ฉบบ ท 103 ซง เดมเปนของกระทรวงมหาดไทย และไดออกประกาศกระทรวงแรงงานและสวสดการสงคมเพอจดใหมการคมครองแรงงานไวหลายฉบบ ป พ.ศ. 2537 มการประกาศใชพระราชบญญตเงนทดแทน พ.ศ. 2537 ซงเปนกฎหมายทใหความชวยเหลอลกจางผ เจบปวยหรอประสบอนตรายเนองจากการท างานใหแก นายจาง ซงแตเดมเคยบญญตไวในประกาศกระทรวงมหาดไทย เรองการคมครองแรงงาน ลงวนท 16 เมษายน พ.ศ. 2515 กฎหมายฉบบนไดน าหลกเกณฑทเคยมมาแกไขปรบปรงและบญญตไวในรปของพระราชบญญตเปนการเฉพาะ ป พ.ศ. 2541 หลงจากประกาศของคณะปฏว ตฉบบท 103 และประกาศกระทรวงมหาดไทย เรอง การคมครองแรงงาน มผลใชบงคบมา กวา 25 ป รฐบาลไดประกาศใชพระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 254116 กฎหมายฉบบนมผลเปนกฎหมายคมครองแรงงานฉบบส าคญทสด และใชบงคบตงแตวนท 19 สงหาคม พ.ศ. 2541 เปนตนมาจนถงปจจบน ป พ.ศ. 2543 พระราชบญญตพนกงานรฐวสาหกจสมพนธ พ.ศ. 2534 ไดถกยกเลกไปโดยผลของการประกาศใชพระราชบญญตแรงงานรฐวสาหกจสมพนธ พ.ศ. 254317 กฎหมายฉบบนมผลท าใหพนกงานรฐวสาหกจมสทธรวมตวจดต งสหภาพแรงงานไดอกครง แตอยางไรกด ยงคงมบทบญญตหามการนดหยดงานหรอการด าเนนการในท านองเดยวกนไวเชนเดม ป พ.ศ. 2546 มการปรบปรงหนวยงานราชการ กระทรวงแรงงานและสวสดการสงคมเปลยนแปลงเปนกระทรวงแรงงาน มหนวยงานในสงกดไดแก ส านกงานรฐมนตร ส านกงาน

16 โดยใหเหตผลของการตรากฎหมายฉบบนวา “เนองจากประกาศของคณะปฏวต ฉบบท 103 ลงวนท 16 มนาคม 2515 ไดใชบงคบมาเปนเวลานาน บทบญญตบางประการจงไมเหมาะสมกบสภาพการณในปจจบน ประกอบกบขอก าหนดเกยวกบการคมครองแรงงานทออกตามประกาศของคณะปฏวตฉบบดงกลาวอยในรปของประกาศกระทรวง อนมฐานะเปนกฎหมายล าดบรอง จงมปญหาในเรองการยอมรบ ดงนนเพอใหการใชแรงงานเปนไปอยางเปนธรรมและเหมาะสมกบสภาพการณในปจจบนทเปลยนแปลงไป สมควรปรบปรงบทบญญตตางๆ เกยวกบการใชแรงงานใหเหมาะสมยงขน...จงจ าเปนตองตราพระราชบญญตน” 17 เหตผลในการประกาศใชกฎหมายฉบบนคอ “สมควรทจะปรบปรงกฎหมายวาดวยพนกงานรฐวสาหกจสมพนธ เพอใหฝายบรหารกบพนกงานและลกจางของรฐวสาหกจมสทธ หนาท และความรบผดชอบในขอบเขตทเหมาะสม สอดคลองกบนโยบายการพฒนาและสงเสรมเสถยรภาพทางเศรษฐกจและสงคม ตลอดจนความมนคงของประเทศ และใหสอดคลองกบรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540”

DPU

22

ปลดกระทรวง กรมสวสดการและคมครองแรงงาน กรมการจดหางาน กรมพฒนาฝมอแรงงาน และส านกงานประกนสงคม18 ป พ.ศ. 2551 มการแกไขพระราชบญญตค มครองแรงงาน พ.ศ. 2541 โดยพระราชบญญตค มครองแรงงาน (ฉบบท 2) พ.ศ. 2551 และพระราชบญญตค มครองแรงงาน (ฉบบท 3) พ.ศ. 2551 จากการศกษาถงความเปนมาของการคมครองการจางงานของไทยต งแตอดตจนถงปจจบนจงเหนไดวาปจจบนนนไดมกฎหมายทใหความคมครองแรงงานไทยดวยกน 4 สวน คอ กฎหมายเก ยวกบสญญาจางแรงงานตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย, กฎหมายคมครองแรงงาน ซงไดแกพระราชบญญตคมครองแรงงานและพระราชบญญตเงนทดแทน, กฎหมายแรงงานสมพนธซงไดแกพระราชบญญตแรงงานสมพนธ กฎหมายทงสามสวนดงกลาวจงมลกษณะเปนกฎหมายสารบญญตเพอใชบงคบในความสมพนธทางดานแรงงานระหวางนายจางและลกจาง และเพอใหกฎหมายสารบญญตดงกลาวมผลใชบงคบอยางจรงจง จงมความจ าเปนตองมบทบญญตจดต งศาลแรงงานและวธพจารณาคดแรงงาน โดยใหศาลมอ านาจในการควบคมและใชบงคบกฎหมายสารบญญตอยางมประสทธภาพ19 สวนสดทายกคอ กฎหมายวธพจารณาคดแรงงานอนไดแก พระราชบญญตจดตงศาลแรงงานและวธพจารณาคดแรงงาน พ.ศ. 2522 โดยกฎหมายเก ยวกบสญญาจางแรงงานเปนกฎหมายเอกชน ซงสญญาจางแรงงานมสถานะเปนสญญาในทางแพง ดงนนจงตองน าบทบญญตตามกฎหมายแพงทวไปมาใชบงคบดวย สวนกฎหมายคมครองแรงงานและกฎหมายแรงงานสมพนธเปนกฎหมายมหาชน ซงใหความคมครองแกลกจางเปนพเศษนอกเหนอไปจากคสญญาในทางแพงโดยทวไป เนองจากลกจางเปนคสญญาทมฐานะเสยเปรยบในทางเศรษฐกจมไดมฐานะเสมอภาคกบนายจางในการเขาท าสญญา รฐจงจ าเปนตองเขามาคมครองโดยการบญญตกฎหมายออกใชบงคบท งในการคมครองการใชแรงงานของลกจางและการใหสทธในการรวมตวของลกจางเพอใหมพลงในการเจรจาตอรองกบนายจาง กฎหมายท งสามสวนดงกลาวจงมลกษณะเปนกฎหมายสารบญญตเพอใชบงคบในความสมพนธทางดานแรงงานระหวางนายจางและลกจาง และเพอใหกฎหมายสารบญญตดงกลาวม

18 ประกาศในราชกจจานเบกษา ฉบบพเศษ เลมท 102 ตอนท 116 วนท 1 กนยายน 2528 ซงแกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตจดหางานและคมครองคนหางาน (ฉบบท 2) พ.ศ. 2537 19 วจตรา (ฟ งลดดา) วเชยรชม ข (2442). ยอหลกกฎหมายแรงงาน. หนา 3.

DPU

23

ผลใชบงคบอยางจรงจง จงมความจ าเปนตองมบทบญญตจดต งศาลแรงงานและวธพจารณาคดแรงงาน โดยใหศาลมอ านาจในการควบคมและใชบงคบกฎหมายสารบญญตอยางมประสทธภาพ20 กลาวโดยสรป ความเปนมาของการคมครองการจางงาน โดยกฎหมายแรงงานไทยซงเรมตนมาตงแตหลงสงครามโลกครงทสอง โดยใชเวลาครงศตวรรษ ไดมการรเรมจากฝายเจาหนาททเก ยวของและนกวชาการ แตกวาทจะมพระราชบญญตแรงงานฉบบแรกตองใชเวลาในการพยายามทงหมดถง 2 ป และหลงจากทไดมการลมเลกกฎหมายแรงงานฉบบแรกไป และกวาจะมกฎหมายในท านองเดยวกนกใชเวลาอก 15 ป 2.4 แนวคดเกยวกบการคมครองการจางงาน 2.4.1 แนวคดเกยวกบความมนคงในการท างาน สญญาจางแรงงานเปนสญญาทมลกษณะพเศษจากสญญาจางบรการธรรมดา เพราะมความสมพนธทางบคคลระหวางนายจางและลกจางซงกนและกน ท าใหเกดสทธหนาท ทตางฝายตางตองพงพาอาศยและปฏบตตอกน ลกษณะของสญญาจางแรงงานจงไมแตเพยงการแลกเปลยนแรงงานกบคาจาง แตมความสมพนธทางสวนตวระหวางนายจางและลกจางเกดขนดวยแมท งสองฝายจะมผลประโยชนตางกน แตกจ าเปนตองรวมมอกนท างานเพอใหบรรลผลในการผลตโดยทฝายนายจางเปนผจายคาจาง เปนผจดเตรยมวสดและเครองมอเครองใชในการผลตใหแกลกจาง ฝายลกจางกตองใชความรความสามารถและแรงงานของตนใหแกนายจาง ซงเมอผลผลตดกจการกมความเจรญ นายจางกจะไดผลก าไรทางเศรษฐกจ ลกจางนอกจากจะไดคาจางประจ าทจะเลยงดครอบครวแลว กอาจจะไดรบเงนโบนสห รอรายไดเพมขน การทลกจางจะท างานไดดกตอเมอลกจางมความมนคงในการท างาน และไดรบผลประโยชนตอบแทนการท างานทเหมาะสม งานจงเปนสงทมคาทสดของลกจางและความมนคงในงานเปนความปรารถนาอนยงใหญของลกจาง21 ซงโดยปกตลกจางไมประสงคทจะถกเลกจางหรอตองออกจากงานโดยไมสมครใจ เพราะการตกงานนนท าใหลกจางไดรบความเดอดรอนในชวตหลายประการ ลกจางทกคนจงประสงคทจะมความมนคงในการท างานตลอดไป

20 แหลงเดม. 21 เมธ ดลยจนดา. (2520). เหนอยตายดกวาอดตาย. หนา 183. และ สชาต สขสมตร. (2524, ธนวาคม). “การเลกจางและความเสยหาย(1).” วารสารศาลแรงงาน, เลม 2. หนา 3.

DPU

24

2.4.2 แนวคดเกยวกบแรงงานเปนทรพยสน เปนแนวคดใหมทวา ในความเปนจรงผ คนใชช วตสวนมากไปกบการท างานในชวตประจ าวน รายไดและอนาคตของเขาจงขนอยกบความคาดหวงทจะมงานท าตอไปเรอยๆ ส าหรบลกจางแลวการเลกจางถอเปนความโชคราย และส าหรบบางคนกอาจท าใหเขาเสยเพอนพองและครอบครว บางครงโดยเฉพาะอยางยงลกจางทมอายมากตองเผชญกบการหางานยาก การทลกจางไดลงทนความช านาญ ทมเทก าลงกาย ก าลงใจของเขาอทศใหแกงาน จงเปรยบเสมอนผลประโยชนในทางทรพยสนจากการท างาน ส าหรบลกจางแลวงานจงเปนทรพยสนทส าคญของเขา (job property)22 หรออกนยหนงแรงงานเทยบไดกบทรพยสนและลกจาง หรอเจาของแรงงานเทยบไดกบเจาของทรพยสน เมอเจาของทรพยสนมสทธในทรพยสนของเขา เขาจงควรมสทธไดรบความมนคงซงมราคานานนบป23 2.5 มาตรการในการคมครองลกจางในกรณเลกจาง เพอเสรมสรางความมนคงในการท างานของลกจาง ไดมการแสวงหามาตรการตางๆ ในการคมครองลกจางในกรณเลกจาง ซงอาจสรปไดเปน 3 กรณ กลาวคอ24 2.5.1 การคมครองโดยการท าขอตกลงเกยวกบสภาพการจาง การคมครองโดยวธ นเปนการทสหภาพแรงงานยนขอเรยกรองตอนายจาง เพอท าขอตกลงเก ยวกบสภาพการจาง ใหมผลผกพนนายจางและลกจางทจะตองปฏบตตามขอตกลงรวมกน เชน การท าขอตกลงเก ยวกบสภาพการจาง โดยก าหนดเหตและกรณทใหนายจางเลกจางลกจางโดยมระยะเวลาในการบอกกลาวลวงหนา หรอการทตองมการพจารณารวมกน กบผแทนของสหภาพแรงงานเมอนายจางจะเลกจางลกจาง การคมครองโดยวธการนจะไดผลดกตอเมอสหภาพแรงงานมความเขมแขง ลกจางในกจการเลกๆ หรอกจการทไมมการรวมตวเปนสหภาพแรงงานจะไมไดรบการคมครอง ขอเสยอกประการหนงคอ วธการนใหความคมครองเฉพาะลกจางทเปนสมาชกของสหภาพแรงงานเทานน จงมขอบเขตการคมครองทจ ากดเฉพาะลกจางเพยงบางกลม

22 John Mesher. (1976). Compensation for Unemployment. p.12. 23 J.R. Carby-Hell. (1976). Study in Three Termination A spects of Modern Employment, in Studies in Labour Law. p.206. 24 สมศกด สนทรธาราวงศ. (2530). มาตรการคมครองลกจางทางกฎหมายในกรณเลกจาง : ศกษาเปรยบเทยบกฎหมายไทยกบกฎหมายตางประเทศ. หนา 5-6.

DPU

25

2.5.2 การคมครองโดยการออกกฎหมายใหความคมครอง เปนการคมครองโดยการแทรกแซงของรฐ 25 ดวยการออกกฎหมายใหความคมครองลกจาง โดยการก าหนดมาตรฐานขนต าและมาตรการอนตลอดจนมเจาหนาทตรวจแรงงาน เปนผด าเนนการตรวจตรา ควบคม ใหมการปฏบตตามกฎหมาย โดยก าหนดโทษทางอาญาแกนายจางทกระท าการฝาฝนบทบญญตของกฎหมาย การคมครองในกรณนกฎหมายจะระบกรณและเหตผลทจะใหสทธนายจางทจะเลกจางลกจาง และจะตองเปนธรรมแกลกจาง การเลกจางจะตองมขนตอนและวธการ เชน จะตองบอกกลาวลวงหนากอนนานเทาไร จะตองมองคการใดในการรวมวนจฉยในกรณทเปนการเลกจางทไมเปนธรรม และใครจะเปนผมอ านาจชขาด เปนตน 2.5.3 การคมครองโดยการก าหนดเปนคาชดเชย คาชดเชย (Severance Allowance) เปนการคมครองในรปของการใหความชวยเหลอทางการเงนซงจายโดยนายจางใหแกลกจางทตองถกเลกจางนอกเหนอไปจากหนาททนายจางมอยตามกฎหมายหรอความเสยหายทเกดขนโดยทวไป โดยทวไปแลวถอวาคาชดเชยมลกษณะเปนเงนชดเชยความเสยหายทลกจางตองตกงาน โดยนายจางไมไดใหโอกาสลกจางทจะหางานใหม คาชดเชยจงขนอยกบระยะเวลาทนายจางไมไดบอกกลาวลวงหนากอนมการเลกจาง มากกวาทจะเปนการสงเคราะหลกจางทท างานมานาน ซงในกรณนจะมระบบกองทนเงนสะสม บ าเหนจบ านาญ หรอการประกนการชราภาพอยแลว26 2.6 การคมครองการจางงาน 2.6.1 ผลกระทบจากการเลกจาง สบเนองจากเศรษฐกจโลก ซงเกดขนนบตงแตกลางป พ.ศ. 2551 เปนตนมา ไดแผขยายไปในทกประเทศทวโลก รวมถงประเทศไทยดวย ดงจะเหนไดจากมการปดกจการ หรอลดก าลงการผลตในสถานประกอบการท งสถานประกอบการขนาดใหญ ขนาดกลาง และขนาดเลกเมอกจการ ธรกจ หรอสถานประกอบกจการของนายจางไดรบผลกระทบจากภาวะเศรษฐกจทตกต าโดยตรง ท าใหขาดทนจ าเปนตองลดตนทนในการผลตลง โดยตนทนทส าคญอยางหนงทนายจาง

25 B.W.Napier , J.C.Javillier & P.Verge. (1982). Comparative Dismissal Law. p.4. 26 ไพศษฐ พพฒนกล. (2525). “กฎหมายวาดวยการคมครองแรงงาน.” วารสารนตศาสตร, เลม 12. หนา 15.

DPU

26

สามารถจ ากดใหลดลงไดกคอลกจางซงนายจางมสทธในการเลกจางลกจางไดเสมอ โดยถอเปนดลยพนจของนายจาง การเลกจางโดยไมวานายจางจะอางวาประสบปญหาทางเศรษฐกจหรอไมนน เมอมการเลกจางลกจางมากขน ยอมสงผลกระทบอยางกวางขวางท งตอตวลกจางเอง ตอนายจาง หรอตอเศรษฐกจของประเทศ เกดปญหาสภาพสงคมตามมาหลายประการ ซงอาจสรปผลกระทบจากการเลกจางในดานตางๆ ไดดงน27 2.6.1.1 ผลกระทบตอนายจาง การเลกจางยอมกอใหเกดผลกระทบตอนายจางหลายประการ ดงตอไปน 1) การสญเสยตวลกจาง การเลกจางเปนการสนสดนตสมพนธระหวางนายจางกบลกจาง เมอนายจางเลกจางลกจางแลว นายจางยอมไมมสทธทจะใหลกจางท างานใหตนไดอกตอไป นายจางเพยงแตมหนาททจะตองปฏบตตามกฎหมายในการจายคาตอบแทนในการท างานตางๆ ทคางช าระแกลกจาง สนจางแทนการบอกกลาวลวงหนา และคาชดเชยใหถกตองเทานน ดงนนการเลกจางลกจางยอมท าใหนายจางไมมตวลกจางหรอสญเสยตวลกจางทจะปฏบตหนาทการงานใหกบตนไปอยางถาวร ซงถาหากวาลกจางทถกเลกจางนนเปนลกจางทมฝมอหรอจ านวนลกจางทนายจางเลกจางมเปนจ านวนมากแลว กอาจท าให กจการ ธรกจ หรอสถานประกอบกจการของนายจางตองชะลอหรอหยดการผลตสนคาหรอบรการได 2) การสญเสยคาใชจายในการจางลกจางใหม นอกจากนายจางจะตองสญเสยคาตอบแทนในการท างานตางๆ ทคางช าระแกลกจาง สนจางแทนการบอกกลาวลวงหนา และคาชดเชยใหถกตองครบถวนตามกฎหมายแลว นายจางอาจจะตองสญเสยคาใชจายในการจางลกจางใหมมาท างานแทนลกจางทไดเลกจางไป จะท าใหนายจางตองเสยคาใชจายและเสยเวลาในการสรรหาบคลากร (เชน การประกาศรบสมครงาน การสมภาษณ การคดเลอก การฝกอบรม การฝกปฏบตงาน) และเสยคาเสยหายอนเกดแกความไมช านาญของลกจางใหม และอาจท าให คณภาพของผลตภณฑหรอบรการบกพรองหรอลดลง สงผลไปถงความเชอถอหรอความนยมของลกคา28 และผลก าไรของนายจางทจะไดรบกลบมาดวย 3) การถกกลาวหาและฟองรองคด

27 วทย ชะนะภย. (2545). การชะลอการเลกจางกบการคมครองการเลกจางลกจางตามกฎหมาย. หนา 20-22. 28 เกษมสนต วลาวรรณ. (2539). การเลกจางและการลาออก. หนา 18-19.

DPU

27

การเลกจางลกจางซงเปนการฝาฝนบทบญญตของกฎหมาย เชน การเลกจางลกจางซงเก ยวของกบขอเรยกรองในระหวางการเจรจาท าความตกลงในขอเรยกรองหรอการเลกจางกรรมการลกจางโดยไมขออนญาตศาลแรงงานตามพระราชบญญตแรงงานสมพนธ พ.ศ. 2518 เปนตน นายจางอาจถกกลาวหาและไดรบโทษอาญาถงข นจ า คกหรอปรบ หรอท งจ าท งปรบ นอกจากนนลกจางอาจน าคดไปสศาลดวยการฟองรองนายจางตอศาลแรงงานหรอศาลอนๆ ในทางแพงได29 วาการเลกจางนนไมมเหตผลอนสมควรเปนการเลกจางทไมเปนธรรมตามกฎหมาย 2.6.1.2 ผลกระทบตอลกจาง การเลกจางเกดผลกระทบตอลกจางหลายประการ ดงตอไปน 1) การขาดรายไดและสวสดการ การเลกจางลกจางยอมท าใหนายจางหมดหนาทในการจายคาตอบแทนในการท างานตางๆ ใหแกลกจาง และลกจางยอมตกอยในฐานะคนวางงานหรอไมมงานท า รายไดประจ าจากคาตอบแทนในการท างานตางๆ ของลกจางทไดรบจากนายจาง ตองขาดหายไปท งจ านวน อกท งสว สดการตางๆ ทลกจางเคยไดรบจากนายจางตามทกฎหมายก าหนดหรอตามทนายจางไดจดไวใหนนกจะขาดหายไป ดวยเชนกน 2) การหางานใหมท า การเลกจางลกจางนอกจากจะท าใหลกจางตกอยในฐานะคนวางงานหรอไมมงานท าตองขาดรายไดและสวสดการจากการท างานแลว ลกจางทถกเลกจางอาจตองประสบกบปญหาการมงานท าหรอการหางานท าใหมท า โดยเฉพาะอยางยงถาลกจางนนมอายมากหรอมความรนอย หรอเปนแรงงานประเภทไรฝมอ โอกาสทจะหางานใหมท านนแทบจะไมมเลย หรอมนอยมาก 3) การด ารงชวต เมอลกจางซงถกเลกจางแลว ตองขาดรายไดและสวสดการตางๆ จากทเคยไดรบจากนายจาง และประสบกบปญหาการหางานใหมท าแลว กจะสงผลถงชวตความเปนอยท งของตวลกจางเองและครอบครว คาใชจายตางๆ ของลกจางทเพมขนกบรายไดประจ าทตองน ามาใชจายลดลงหรอไมมเลย ยอมท าใหลกจางซงรวมไปถงบคคลในครอบครวของลกจางตองไดรบความล าบากและเดอดรอนในการด ารงชวตเปนอยางยง 2.6.1.3 ผลกระทบตอแรงงานสมพนธ การเลกจางลกจางยอมกอใหเกดผลกระทบตอแรงงานสมพนธหลายประการ ดงตอไปน 1) ความสมพนธระหวางนายจางและลกจางทถกเลกจาง

29 แหลงเดม.

DPU

28

การเลกจางยอมท าใหความสมพนธระหวางนายจางและลกจางสนสดลง ลกจางทถกเลกจางยอมมความคดวาการเลกจางของนายจางตอตนเองเปนสงทนายจางไมสมควรกระท า ท าใหลกจางเกดความรสกทไมดในภายหลงการเลกจาง โดยลกจางอาจไปเผยแพรกระจายไขขาวถงการเลกจางลกจางไปในทางทไมดหรอเสอมเสยแกนายจาง ซงอาจสงผลกระทบตอระบบการจดการบรหารทมอยของนายจางและความนาเชอถอของตวสนคาและบรการของนายจ างตอสายตาของบคคลภายนอก 2) ความสมพนธระหวางนายจางกบลกจางทยงท างานอยกบนายจาง แมลกจางทยงคงท างานอยกบนายจางโดยยงไมถกเลกจาง แตลกจางดงกลาวยอมเกดความหวนไหวตอความมนคงในการท างาน ยงถาการเลกจางนนเปนการเลกจางดวยเหตทไมเหมาะสม จะท าใหขวญก าลงใจในการท างานของลกจางทกคนในสถานประกอบการนนเสยไป ความภกดตอนายจางจะลดลง ความเปนปฏปกษกบนายจางจะเพมขน แรงงานสมพนธจะเลวลงตามล าดบ ซงยอมเกดผลเสยตอความสมพนธอนดระหวางนายจางและลกจางเปนอยางยง 3) การนดหยดงาน การเลกจางลกจางโดยเฉพาะคราวละมากๆ ลกจางยอมเกดทศนคตทไมดตอตวนายจาง โดยมกจะเหนวาการเลกจางนนไมเปนธรรม ซงกอนทลกจางจะถกเลกจางนนลกจางกอาจจะใชสทธในอนทจะเรยกรองใหมการแกไขเปลยนแปลงเก ยวกบสภาพการจางในเรองทเก ยวกบการจางการท างาน โดยใชสทธในการนดหยดงานเพอเปนการบงคบใหนายจางปฏบตตามขอเรยกรองของตน ซงถอเปนปญหาส าคญตอแรงงานสมพนธทอาจกอใหเกดความไมสงบขนในกจการ ธรกจ สถานประกอบกจการของนายจางและประเทศได 2.6.1.4 ผลกระทบตอเศรษฐกจ โดยปกตลกจางทกคนยอมด ารงชพอยไดดวยเงนคาตอบแทนในการท างานซงสวนใหญกคอ คาจาง แตเมอลกจางถกนายจางเลกจางแลว นายจางยอมหมดหนาทในการจายและลกจางยอมหมดสทธในการรบคาจาง ซงคาจางดงกลาวนเปนเงนส าหรบการจบจายใชสอยทจ าเปนแกการด ารงชพของลกจางและครอบครว เมอถกเลกจางแลวเงนทจะน าไปใชสอยตางๆ กลดลงหรออาจไมมเลย จงสงผลกระทบตอธรกจตางๆ ท าใหมรายไดจากการขายสนคาและบรการลดลงตามไปดวย ซงจะเกดปญญาทางเศรษฐกจเหลานวนเวยนอยางไมรจบ อกท งรฐเองกขาดรายไดจากการจดเกบภาษ เพอน าไปใชในการพฒนาประเทศในดานตางๆ 2.6.1.5 ผลกระทบตอสภาพสงคม 1) การวางงาน ลกจางทถกเลกจางนนจะมเพยงสวนนอยเทาทสามารถหางานใหมไดทนท หรอตอเนองกนไป อยางนอยตองมชวงระยะเวลาหนงทลกจางจะตองตกอยในภาวะ

DPU

29

วางงานซงระยะเวลาการวางงานจะยาวนานเทาใดกขนอยกบอาย ความร ความสามารถ ประสบการณในการท างานของลกจางเปนหลก ถาลกจางอายมาก ความรนอย ดอยความสามารถ ขาดประสบการณ ระยะเวลาการวางงานอาจจะยาวนานหรออาจจะตกอยในฐานะคนวางงานอยางถาวรเลยกได แตถาลกจางอายนอย ความรความสามารถและประสบการณในการท างานมมาก ระยะเวลาการวางงานกอาจจะเปนชวงเวลาไมนานหรอไมมเลย ซงชวงระยะเวลาการวางงานดงกลาวจะสงผลตอชวตความเปนอยขอ งลกจางและครอบครวเปนอยางมาก เนองจากเปนชวงระยะเวลาทลกจางตองขาดรายไดมาใชเปนคาใชจายตางๆ ซงเมอลกจางทถกเลกจางนนขาดรายไดมาเปนระยะเวลานานๆ กอาจกอใหเกดปญหาตางๆ ขนในสงคม เชน ปญหาครอบครว ปญหาอาชญากรรม ปญหายาเสพตด ปญหาโสเภณ ปญหาการพนน เปนตน 2) การอพยพของแรงงาน ลกจางทถกเลกจางโดยปกตแลวยอมตองมการแสวงหางานใหมท า ท งนกขนอยกบอาย ความรความสามารถ ประสบการณในการท างาน ประกอบกบการเปนแรงงานประเภทฝมอ ก งฝมอ หรอไรฝมอของลกจาง และความตองการของตลาดแรงงานดวย โดยลกจางทเปนแรงงานฝมออาจจะอพยพหรอเคลอนยายตวเองไปหางานใหมภายในทองถนดงเดม หรอเขาสเมองหรอออกไปยงตางประเทศได เชนเดยวกบลกจางทเปนแรงงานก งฝมอ สวนลกจางทเปนแรงงานไรฝมอสวนใหญกจะเคลอนยายจากทองถนเดมเขาสในตวเมองมากกวา ซงการอพยพหรอเคลอนยายแรงงานอาจกอใหเกดปญหาแกลกจางทเปนแรงงานไรฝมอถกหลอกใหไปท างานใชแรงงานโดยทารณกรรม เชน งานประมงจบปลากลางทะเลหลวง เปนตน หรอลกจางทเปนแรงงานฝมอหรอก งฝมออาจถกหลอกเรยกเงนเพอสงไปท างานในเมองหรอตางประเทศโดยผดกฎหมายซงท าใหเกดปญหาตามมาอกมากมาย 2.7 มาตรการในการแกไขปญหาการจางงานในภาวะวกฤตเศรษฐกจ ดงทไดกลาวมาแลววาปญหาวกฤตเศรษฐกจนนสงผลตอการเลกจาง ลกจาง ซงวกฤตเศรษฐกจครงทส าคญๆ ซงสงผลใหมการปดกจการหรอสถานประกอบกจการ และมการเลกจางลกจางเปนจ านวนมากในประเทศไทยทส าคญๆ นน มอย 2 ครงดวยกน โดยครงแรกเกดขนในชวงป พ.ศ. 2540 และในปจจบน พ.ศ. 2550 ดงน

DPU

30

2.7.1 ภาวะวกฤตเศรษฐกจในชวงระหวางป 2540-2543 มการกลาวกนวาสาเหตประการหนงของการเกดวกฤตเศรษฐกจขนในประเทศไทยมาจากกรณท นายจอรจ โซรอส ซงเปนนกคาเงนโลกชาวอเมรกน เชอสายยว เปนเจาของกองทนควอนตม ซงมอทธพลตอตลาดการเงนของโลก มธรกจอนกระทบตอตลาดการเงนในเอเชย และเปนผเคยโจมตคาเงนปอนดของประเทศองกฤษมาดวย30 ไดเขามาเกงก าไรจากคาเงนบาทเมอ 4 ปกอน ดวยการโจมตคาเงนบาทไทย ท าใหรฐบาลตองปลอยใหคาเงนบาทลอยตวหรอลดคาเงนบาทหลายครง จนกอใหเกดความเสยหายตอเศรษฐกจไทยอยางมาก ซงวกฤตทางเศรษฐกจไทยทเกดขนนไดแพรกระจายอยางรวดเรวไปสประเทศอนบางประเทศในทวปเอเชยและกลายเปนวกฤตของระบบทนนยมโลกในทสดดวย 2.7.1.1 ปจจยหรอสาเหตทท าใหเกดปญหาวกฤตเศรษฐกจ ดงน วกฤตเศรษฐกจในประเทศไทยครงนเกดขนพรอมกนเปน 3 ระยะ กลาวคอ31 ระยะแรก วกฤตเศรษฐกจ “ระยะยาว” เกดขนจากกลยทธการพฒนาเพอการขยายตวทางเศรษฐกจเปนหลกโดยค านงถงทรพยากรธรรมชาต และสภาพแวดลอม ท าใหเกดการสญเสยตนทนทางสงคมเปนจ านวนมาก ระยะทสอง “ระยะกลาง” เปนวกฤตเชงโครงสรางทางเศรษฐกจของประเทศไทยทปรากฏในรปของโครงสรางการผลตทปรบตวไมทนตอการเปลยนแปลงของเศรษฐกจโลก ท าใหประเทศไทยสญเสยความไดเปรยบในเชงการผลตแรงงานเขมขน เปนเศรษฐกจทขยายตวในเชงปรมาณแตขาดคณภาพหรอประสทธภาพ หรอทเรยกวา “เศรษฐกจแบบฟองสบ” ท าใหเศรษฐกจไทยสญเสยความสามารถในการแขงขนในตลาดโลกไปโดยรวดเรว ระยะทสาม วกฤตเศรษฐกจ “ระยะสน” เปนวกฤตของกระบวนการตดสนใจทงในธรกจภาคเอกชนและภาครฐบาล ซงเปนปญหาทเกดจากการขาดวสยทศน และขาดจรยธรรมในการบรหารอยางแทจรง ภาคเอกชนมกระบวนการตดสนใจในการกเงนทนตางประเทศทดอกเบยต าจ านวนมากเพอน ามาปลอยกใหแกธรกจแบบฟองสบภายในประเทศดวยอตราดอกเบยทสงกวามากเนองจากความโลภและหวงก าไร โดยไมค านงภยจากการแตกของเศรษฐกจแบบฟองสบ โดยอาจสรปปญหาทางเศรษฐกจตามทเกดขนจรงอยางเปนรปธรรมในประเทศไทยครงนได ดงตอไปน32

30 ดร.อนสรณ ธรรมใจ นกเศรษฐศาสตร กลาวสมภาษณในรายการ “เกาะตดเศรษฐกจโลก” (Global Economic Inside) ทางสถานวทย F.M. 96.5 (Business Radio) วนจนทรท 29 มกราคม 2544 เวลา 15.25 น. 31 วรวทย เจรญเลศ และบณฑตย ธนชยเศรษฐวฒ. (2542). วกฤตการณทางเศรษฐกจ การเลกจาง และความไมเทาเทยมกนในสงคม (รายงานการวจยเบองตน). หนา 5.

DPU

31

1) การขาดสภาพคลอง การขาดสภาพคลองของสถานประกอบกจการเกดขน เนองจากการขาดเงนทนหมนเวยนส าหรบใชในการผลต เชน เคยไดรบการพจารณาใหเงนกจากธนาคารหรอสถาบนการเงนแหงหนงเปนประจ า แตตอมาประสบปญหาไมสามารถสงออกหรอขายสนคาไดตามเปาหมายท าใหรายไดลดลง จนไมสามารถช าระหนเงนกไดตามก าหนด ธนาคารหรอสถาบนการเงนทเคยปลอยเงนกกระงบการใหเงนก หรอเคยกเงนจากเจาหนชาวตางชาต แลวไมสามารถช าระหนคนไดตามก าหนดเนองจากถกผลกระทบกระเทอนจากการทรฐบาลโดยธนาคารแหงประเทศไทยไดปลอยใหคาเงนบาทลอยตวอนท าใหเงนบาทมคานอยลง เปนผลใหจะตองช าระหนดวยเงนบาททมจ านวนสงขนมาก จนไมสามารถหาเงนมาช าระหนคนไดตามก าหนด เจาหนชาวตางชาตทเคยใหก กไมยอมปลอยเงนใหกอกตอไป เพราะหนเดมกยงไมสามารถช าระคนได เปนตน รฐบาลทผานมามนโยบายใหความส าคญกบการพฒนาอตสาหกรรมเพอการสงออกสนคา การลงทนจากตางชาต และการทองเทยว ท งน เพอใหเกดการขยายตวของระบบเศรษฐกจของประเทศ โดยการลงทนจ านวนมากเกดจากการยายฐานการผลตสนคาของบรษทขามชาต และการอาศยเงนทน เทคโนโลยและตลาดตางประเทศมากขนเรอยๆ โดยใชกลยทธการลดคาจางแรงงาน การใหสทธพเศษทางภาษอากรและการลดบทบาทการสงเสรมเสรภาพในการรวมตวตอรองกบนายจางของลกจาง เพอจงใจใหตางชาตมาลงทนมากขน อนสงผลใหเกดการเตบโตทางเศรษฐกจเฉลยรอยละ 10 ตอปในระหวางป 2530-2533 ซงเปนสญญาณของการกอตวของระบบเศรษฐกจแบบ “ฟองสบ” ในเวลาตอมา33 จนกระทงในทสดกลายเปนระบบเศรษฐกจแบบ “ฟองสบแตก” อนเปนวกฤตทางเศรษฐกจทปรากฏขนและสงผลกระทบท าใหเกดการเลกจางเปนจ านวนมากตอเนองมาเรอยๆ เชนกน 2) การประสบภาวะขาดทน เนองจากการบรหารงานไรประสทธภาพของผบรหารกจการหรอของนายจาง หรอเนองจากการเลอกผลตสนคาทไมสอดคลองกบความตองการของตลาดหรอผบรโภค ท าใหรายไดนอยกวารายจาย จนจ าเปนตองยบเลกแผนกบางแผนก หรอลดขนาดของกจการ หรอปรบปรงหนวยงาน กระบวนการผลต หรอการบรการ เพอลดคาใชจาย หรอจนจ าเปนตองควบกจการหรอปดกจการ หรอตองยอมใหถกฟองลมละลาย เพราะเปนหนจ านวนมากจากการประสบภาวะขาดทนจนไมสามารถช าระหนได 3) การทจรตอนมผลกระทบเก ยวกบการเงนและเศรษฐกจของประเทศ

32 วจตรา (ฟ งลดดา) วเชยรชม ก เลมเดม. หนา 10-11. 33 วรวทย เจรญเลศ และบณฑตย ธนชยเศรษฐวฒ. เลมเดม. หนา 1-3.

DPU

32

เนองจากมการทจรตในการบรหารงานหรอการปฏบตงานเกดขนในธนาคารหรอสถาบนการเงน ดวยการปลอยเงนกโดยไมมหลกทรพยค าประกนอยางเพยงพอจนกลายเปนหนทไมสามารถเรยกช าระคนได หรอหนทไมกอใหเกดรายได (NPL) ซงมผลกระทบตอการเงนการคลงและเศรษฐกจของประเทศ จนท าใหรฐบาลตองเขาไปชวยเหลอรบประกนผฝากเงนและเจาหนท งในและตางประเทศของสถาบนการเงนอยางเตมท ท าใหกองทนเพอการฟนฟและพฒนาระบบสถาบนการเงนมภาระหนสนและความเสยหายทรฐบาลตองรบผดชอบหนกขน ซงรฐบาลกไดใชวธการควบกจการสถาบนการเงนดงกลาวเพอแกไขสถานการณวกฤตนน แตกไมม ดขนจนในทสดรฐบาลตองสงปดกจการของธนาคารหรอสถาบนการเงนเหลานน อนสงผลกระทบตอภาคเศรษฐกจทแทจรง (Real Sector) หรอกจการภาคเอกชนโดยทวไปท าใหเกดปญหาการขาดสภาพคลองตามมาดวย 2.7.1.2 สถานการณการเลกจางเนองจากภาวะวกฤตเศรษฐกจในชวงระหวางป 2540-2543 จากขอมลเก ยวกบการเลกจางของไทย โดยกรมสวสดการและคมครองแรงงานและส านกงานประกนสงคม กระทรวงแรงงานและสวสดการสงคม ไดรวบรวมต งแตว นท 1 มกราคม 2541 จนถง 30 มนาคม 2543 ปรากฏวา ในป พ.ศ. 2541 มจ านวนสถานประกอบกจการทมการเลกจาง เลกกจการ และหยดกจการชวคราว รวม 5,864 แหง มจ านวนลกจางทถกเลกจาง รวม 356,367 คน ในป พ.ศ. 2542 มจ านวนสถานประกอบกจการทมการเลกจาง เลกกจการและหยดกจการชวคราว รวม 4,484 แหง มจ านวนลกจางทถกเลกจาง รวม 84,415 คน ป พ.ศ. 2543 มจ านวนสถานประกอบกจการทมการเลกจาง เลกกจการ และหยดกจการชวคราวรวม 616 แหง มจ านวนลกจางทถกเลกจาง รวม 24,190 คน34 สรปแลวมจ านวนสถานประกอบกจการทมการเลกจาง เลกกจการ และหยดกจการชวคราว รวม 10,964 แหง และมจ านวนลกจางทถกเลกจาง ทงสน 464,972 คน ซงนบวา เปนจ านวนทมากมายพอสมควร โดยจ านวนลกจางทถกเลกจางสวนใหญมสาเหตการเลกจางมาจากภาวะวกฤตทางเศรษฐกจ อนท าใหสถานประกอบกจการ หรอนายจางตองตดสนใจเลกจางลกจาง

34 นภสสร. (2542, พฤษภาคม-มถนายน). “สถานการณการเลกจาง.” วารสารแรงงานสมพนธ, ปท 40, ฉบบท 3. หนา 25.

DPU

33

2.7.2 ภาวะวกฤตเศรษฐกจในชวงป 2550 การเกดวกฤตเศรษฐกจของโลกในขณะน เรมตนจากการเกดวกฤตภาคอสงหารมทรพยในประเทศสหรฐอเมรกาในชวงป 2550 ทเกดภาวะฟองสบแตก จงไดชอวาวกฤตแฮมเบอรเกอร ท าใหราคาอสงหารมทรพยตกต าลง จนเกดปญหาหนเสยของสนเชออสงหารมทรพยทมลกหนคณภาพต า ซงมความเสยงสงทไมสามารถช าระหนคนได มผลใหสถาบนการเงนทปลอยสนเชอเกดปญหาการขาดสภาพคลองทางการเงน และสงผลกระทบตอระบบเศรษฐกจของประเทศสหรฐอเมรกาโดยรวมใหเกดการชะลอครงยงใหญเปนประว ตการณ นอกจากนนแลวยงสงผลกระทบตอเศรษฐกจของประเทศตางๆ ทวโลกรวมถงประเทศไทย 2.7.2.1 ปจจยหรอสาเหตทท าใหเกดปญหาวกฤตเศรษฐกจของไทย ดงน (1) ปจจยจากภายนอกประเทศ การเกดปญหาวกฤตเศรษฐกจของโลกสงผลกระทบตอเศรษฐกจไทยอยางหลกเลยงไมได เนองจากประเทศไทยพงพาการสงออกถงรอยละ 72 ของ GDP และประเทศสหรฐอเมรกาเปนตลาดสงออกหลกทส าคญของประเทศไทย ซงมสดสวนการสงออกในป 2551 ถงรอยละ 11.4 นอกจากนนตลาดสงออกของไทยกระจายไปยงประเทศในภมภาคตางๆ เชน สหภาพยโรป ญปน อาเซยน และตะวนออกกลาง ประเทศเหลานลวนไดรบผลกระทบจากวกฤตเศรษฐกจ มผลใหการสงออกของไทยหดตวลงในไตรมาสสดทายของป 2551 ทตดลบรอยละ 10.6 และ ลดลงอยางตอเนองจนถงเดอนมกราคมและกมภาพนธ 2552 โดยมอตราการสงออกตดลบทรอยละ 26.5 และ 11.0 ตามล าดบ35 ผลของการหดตวของการสงออกของไทย สงผลกระทบเปนลกโซตอภาคการผลตใหเกดการหดตวตามไปดวย ท าใหผประกอบการลดการผลต เกดการลดเวลาการท างานและปลดคนงานออกตามล าดบ รวมทงการลงทนชะงกงนเนองจากนกลงทนขาดความมนใจ (2) ปจจยจากภายในประเทศ ไดแก ปญหาทางการเมอง เนองจากการเมองเก ยวของกบเศรษฐกจในหลายทางดวยกน กลาวคอ หนง ประเทศใดทการเมองไมมเสถยรภาพท าใหนโยบายเปลยนแปลงตลอดเวลาเปนการยากทภาคธรกจจะปรบตวตามได สอง ฝายการเมองเปนผก าหนดนโยบายในการบรหารประเทศ หากขาดนกการเมองคณภาพทมวสยทศนหรอยนดทจะดงทปรกษาทมวสยทศนเขารวมงานแลว จะท าให

35 วมล ชะตามนา. (2552). นโยบายการคลงในชวงวกฤตเศรษฐกจป 2551. (โครงการวจย ส านกงานเศรษฐกจการคลง). หนา 1.

DPU

34

การก าหนดนโยบายไปผดทางและการพฒนาประเทศลาชาลง ซงสงผลกระทบกบเศรษฐกจอยางมาก สาม การเมองสวนหนงเปนเรองของการตรวจสอบการท างาน หากการเมองไมเขมแขง ประชาชนไมรวมกระบวนการการเมองเพอบรหารประเทศและตรวจสอบการท างานของฝายบรหาร จะท าใหเกดการทจรต การท างานแบบไรประสทธภาพ ผลคอ ประเทศจะท างานดวยประสทธภาพต า ซงกระทบกบเศรษฐกจดวย ส บรรยากาศทางการเมองมผลกบความมนใจของผบรโภคและการลงทนซงการเมองทไมดจะสงผลตรงกบเศรษฐกจ ดไดจากการเปลยนแปลงของตลาดหน จากปญหาทางการเมองของประเทศทยงคงมสถานการณความขดแยงอยตลอดเวลา มการแบงฝกแบงฝาย อกทงมการประทวงรฐบาลจากฝายทไมเหนดวยเปนระยะๆ ความบอบช าทประเทศไทยไดรบ จากกมอบเสอเหลองทปดสนามบนสวรรณภมในชวงกอนหนานยงคงอยในชวงฟนฟและเยยวยา แตกลบตองมาเจอกบฤทธเดชของมอบเสอแดงทแผลงฤทธกอเหตจลาจลจนลกลามบานปลายแทบจะกลายเปนสงครามกลางเมอง ในหวงเทศกาลมหาสงกรานตถลมซ าเขาใหอกน น ปฏเสธไมไดวาไดท าใหเศรษฐกจไทยทส าลกพษจากวกฤตเศรษฐกจโลกเปนทนเดมอยแลวตองบอบช าสาหสสากรรจเขาไปอก ซงปจจบนนปญหาการเมองไทยทไมชดเจนเปนปจจยส าคญทท าใหเกดการชะลอตว ทงทางดานการบรโภคและการลงทน ถายงปลอยใหสภาวะทางการเมองเปนอยอยางนกจะสงผลกระทบทรนแรงจากทเปนอย โดยเฉพาะอยางยง สงผลกระทบตอเศรษฐกจไทยในเรองการคาการลงทน ชาวตางชาวทจะเขามาลงทนในประเทศเรากจะขาดความเชอมนและไมกลาทจะเขามาลงทนในไทย รวมถงในเรองอตสาหกรรมทองเทยว ซงนกทองเทยวจากตางประเทศทจะเขามาเทยวในประเทศไทยกลดนอยลงไปดวยเพราะยงไมมนใจในสถานการณทางการเมอง ดงจะเหนไดจากการประมาณการขยายตวทางเศรษฐกจของประเทศในชวงทเกดความรนแรงจากเหตการณการเมองในชวงทมการปดสนามบน36 หรอขอมลนกทองเทยวทลดลงในชวงการประทวงของมอบ

36 ขอมลจากศนยพยากรณเศรษฐกจ มหาวทยาลยหอการคาไทย คาดการณวาผลกระทบจากการปดสนามบน ท าใหประเทศไทยสญเสยรายไดจากการทองเทยว คดเปนมลคา 150,000 ลานบาท ขณะทผลกระทบตอการสงออก คดเปนมลคาประมาณ 40,000-70,000 ลานบาท การบรโภคชะลอตวลดลงเปนมลคาประมาณ 30,000 ลานบาท รวมถงการลงทน เสยหายเปนมลคาประมาณ 25,000 ลานบาท คดเปนมลคาผลกระทบโดยรวมตอเศรษฐกจถงประมาณ 250,000 ลานบาท สงผลใหเศรษฐกจไทยในไตรมาสท 4 ป 2551 จะขยายตวเพยง 1-1.5% และเศรษฐกจท งปจะขยายตวแค 4% และส าหรบป 2552 ประเทศไทยจะไดรบผลกระทบท งจากสถานการณ

DPU

35

เสอแดง37 เหนไดจากเทยวบนจากจน และเกาหลใตมากกวา 40 เทยวบน ทยนยนไวกอนหนาวาจะเขามาทองเทยวในประเทศไทยในชวงสงกรานตตางพากนยกเลกเทยวบนกนเปนพรวน ขณะทนกทองเทยวทอยในประเทศตางหวาดผวาพากนเชกเอาตจากโรงแรมทพก บางสวนกระวกระวาดเดนทางกลบประเทศทนท ทงนเมอการขยายตวทางเศรษฐกจลดลงกยอมมผลตอกจการหรอสถานประกอบการบางแหงทไมสามารถทจะแกไขวกฤตดงกลาวได กจ าเปนตองลดขนาดธรกจลงหรอปดกจการ อนจะสงผลใหมการเลกจางลกจางได 2.7.2.2 สถานการณการเลกจางเนองจากภาวะวกฤตเศรษฐกจ ป พ.ศ. 2550-2552 ในป 2550 สถตการปดกจการของสถานประกอบการ มท งหมด 153 แหง มลกจาง 29,915 คน โดยผวางงานทวประเทศในเดอนพฤศจกายน 2550 จ านวน 4 แสน 2 หมนคน โดย ม ผ ว า ง ง านอย ในภาคกลา งมาก ท สด ค อ 1 แสน 4 ห มน คนรองลงมา ค อ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 1 แสนคน ภาคใต 8 หมนคน ภาคเหนอ 7 หมนคน และกรงเทพมหานครมผ วางงานนอยทสด คอ 3 หมนคน38 ป 2551 ต งแตเดอนมกราคม-ตลาคม 2551 มสถานประกอบการปดกจการท งหมด 120 แหง มลกจาง 13,903 คน โดยสวนใหญเปนธรกจประเภท การผลตเครองเรอน เครองประดบ เครองแตงกาย รองลงมา ประเภทอาหารและเครองดม และสงทอ เปนตน เดอนมถนายน 2552 มผวางงานท งสน 4.8 แสนคน หรอคดเปนอตราวางงาน 1.2% แยกเปนผวางงานทเคยท างานมากอน 3 แสนคนซงเปนผวางงานทมาจากภาคการผลตมากทสด 1.4 แสนคน ภาคการบรการและการคา 1.3 แสนคน และภาคเกษตรกรรม 30,000 คน สวนผวางงานทไมเคยท างานมากอนจ านวน 1.8 แสนคน 39

เศรษฐกจโลก และผลกระทบจากวกฤตทางการเมอง ท าใหเศรษฐกจขยายตวไดไมเกน 1% และจะมคนตกงาน 900,000-1,000,000 คน. 37 สภาอตสาหกรรมทองเทยวแหงประเทศไทย (สทท.) ประเมนสถานการณทองเทยวไทย หลงจากวกฤตความขดแยงขนรนแรงทางการเมองของประเทศครงนไววา สงผลตอความเชอมนของนกทองเทยวทจะเดนทางเขามาทองเทยวในประเทศไทยอยางมาก ท าใหคาดวาตลอดท งป 2552 จะมจ านวนนกทองเทยวตางชาตเดนทางเขามาทองเทยวเหลอเพยง 10.862 ลานคน หรอตดลบ 22.86% ลดลงจากป 2551 มากถง 4 ลานคน. 38 ขอมลจากส านกงานสถตแหงชาต (สสช.). 39 ขอมลจากส านกงานสถตแหงชาต (สสช.).

DPU

36

จากการศกษาขอมลการเลกจางในภาวะวกฤตเศรษฐกจทง 2 ครงนน กจะพบวาจ านวนลกจางทถกเลกจางสวนใหญมสาเหตการเลกจางมาจากภาวะวกฤตทางเศรษฐกจ ซงเปนปญหาทางเศรษฐกจของสถานประกอบกจการ หรอนายจางตองตดสนใจเลกจางลกจางดวยสาเหตดงกลาว อนจะท าใหลกจางจ านวนมากเหลานตองไดรบความเดอนรอน ท งนลกจางทถกเลกจางดงกลาวแมจะพยายามจะปองกน บรรเทา หรอระงบความเดอนรอนดวยการพยายามหางานท าใหมแลว แตกเปนสงทเกดขนไดยาก เพราะยงมผส าเรจการศกษาออกมาจากสถานศกษาทตองวางงานอยอกเปนจ านวนมากดวย อนท าใหการแขงขนกนเพอสอบคดเลอกเขาท างานมมากขนอก ลกจางยงคงตองประสบความเดอนรอนตอไปจากการทไมสามารถหางานท าได เพราะนอกจากจะมลกจางอนทตกงานและวางงานอยเปนจ านวนมากแลว ยงจะมผส าเรจการศกษาทตองวางงานอยอกเปนจ านวนมากดวย ท าใหต าแหนงงานวางเกอบจะไมมในขณะทจ านวนคนตกงานและวางงานกลบมเปนจ านวนมาก 2.8 มาตรการอนๆ ในการแกไขปญหาการจางงานในภาวะวกฤตเศรษฐกจ จากการศกษาจะเหนไดวาการใชมาตรการทางกฎหมายตางๆ ดงทกลาวมาขางตนแตเพยงอยางเดยว อาจไมสามารถคมครองลกจางจากการปดกจการของนายจางไดดเทาทควร เนองจากปญหาของนายจางมใชอยทการใหสวสดการทดหรอการใหเงน เดอนทเหมาะแกลกจางเทานน ปญหาทแทจรงอนเปนองคประกอบหรอปจจยภายนอก ซงนายจาง (ผประกอบการ) ไมสามารถควบคมได อาท ปญหาดานการเมอง ของประเทศก าลงประสบปญหาวกฤตขาดเสถยรภาพ ความมนคงแมแตประชาชนในชาตยงไมมความมนใจในตวรฐบาลทจะเขามาบรหารจดการแกไขปญหาวกฤตดงกลาวอยางไร ฉะนนยงชาวตางชาตโดยเฉพาะนกลงทนยอมขาดความมนใจไมกลาเสยงทจะลงทน เนองจากขาดความมนใจในตวรฐบาลจงตองยายฐานการลงทนไปยงประเทศอนทม เสถยรภาพมากกวาประเทศไทย จากปญหาดานแรงงานของลกจางทเรยกรองดานสทธและผลประโยชนในเรองคาจางและสวสดการคาตอบแทน ซงไดรบการเยยวยาโดยทางดานกฎหมายคมครองแรงงานและกฎหมายแรงงานสมพนธทฝายนายจางและรฐบาลไดตอบสนองความตองการตามขอเรยกรองดงกลาว โดยรฐบาลเขามาเปนผควบคม ใหฝายนายจางยอมรบและปฏบตตามขอเรยกรองดงกลาวเพอใหกจการของนายจางด าเนนการตอไปโดยหวงวาคนงานจะไมนดหยดงาน นายจางจะไมปดกจการ และรฐบาลผเจรจาไกลเกลยจะไมเสยหนานน แตในสวนของความเปนจรงทเกดขนฝายผประกอบการ (นายจาง) กยงไมไดรบการเยยวยาจากวกฤตทเกดขน นอกจากจะไมไดรบการเยยวยาแลวกลบกลายเปนปจจยหนงทเปนตวเรงใหนายจางตองปดกจการเรวยงขน โดยในการแกไขปญหาวกฤต

DPU

37

เศรษฐกจของนายจางซงเกดขนจากปจจยภายใน อาท เกดสภาพคลอง หาตลาดไมได วสดตางๆทน ามาใชในการผลตมราคาสงขน คาแรงและผลประโยชนของลกจางทเพมขนตามขอเรยกรองตางๆ คาภาระตางๆ คาเชา คาภาษ สวนปจจยภายนอกในเรองน ามนแพง การแขงขนสงจากตางประเทศ สนคาขายไมออกเนองจากเปนสนคาทมราคาแพง ซงสบเนองจากตลาดแรงงานไทยมคาจางทสงขนกวาตางประเทศ เปนเหตใหนกลงทนตางชาตเลกจางประเทศไทย ผลตสนคาและยายฐานการผลตไปยงประเทศทมฐานการผลตทถกกวาดงทกลาวมาขางตน ดงนนการแกไขปญหาเพอมใหนายจางตองปดกจการจงจ าเปนตองใชวธการแกไขทแตกตางจากทผานมาซงการน ากฎหมายเทาทด าเนนการอยนนยงไมเพยงพอตอการผานพนวกฤตเศรษฐกจทก าลงรมเราประเทศไทย ณ ปจจบนลงได โดยตองอาศยมาตรการตางๆ ควบคกบการใชมาตรการทางกฎหมาย เพอใหเกดผลสมฤทธในการแกไขปญหาการจางงานในภาวะวกฤตเศรษฐกจ ดงตอไปน 2.8.1 การชะลอการตกงาน ผลกระทบวกฤตเศรษฐกจของสหรฐและในประเทศอนๆ เรมสงผลกบประเทศไทยขนเรอยๆสญญาณการชะลอตวการสงออกในปหนา การเขมงวดสนเชอ ราคาพชผลตกต า และการชะลอตวของการใชจายมสวนน าไปสการเรมปลดคนงานบางสวนของสถานประกอบการในเขตอตสาหกรรมส าคญ อาท สมทรปราการ ล าพน อยธยา เปนตน หนวยงานของราชการเรมออกมาตรการในการจะทเลาปญหาและเตรยมชวยเหลอคนตกงาน แตทสดแลวการปองกนหรอหามาตรการทจะยบย งการปลดออกจะเปนสงส าคญทสด เพราส าหรบคนท างานอยแลวไมมอะไรส าคญมากไปกวาการรกษาต าแหนงงานทท าอยใหไดนานทสด การจะทเลาหรอหรอชะลอคนซงมงานท าอยแลวมใหถกปลด เปนมาตรการซงทกฝายทเก ยวของจะตองจดท า ในสวนของลกจางในสถานประกอบการมปญหาอาจจ าเปนตองยอมรบมาตรการบางอยางทอาจกระทบตอการลดลงของรายไดความสะดวกสบายทเคยมเพอรกษาต าแหนงงานเอาไวเสมอนการยอมเสยอวยวะ เพอรกษาชวต รวมถงการยอมทจะเขารบการอบรมทกษะใหมๆ เพอรองรบการปรบเปลยนทางดานเทคโนโลยหรอแมกระทงการโยกยายจากสถานทเดมไปยงทหางไกล ในสวนของนายจางนนจะตองค านงวาวกฤตเศรษฐกจทเกดขนมใชเกดจากการเปลยนแปลงโครงสรางการผลตแตเปนเรองของการชะลอตวทางเศรษฐกจ ขาดก าลงซอ การลดลงของการสงซอสนคา เมอไหรทวกฤตผานไปการฟนฟกจะกลบมา ฉะนนทางใดทจะรกษาคนท างานอยแลวใหอยนานทสด นาจะเปนประโยชนมากกวาเสยในสวนภาครฐอาจสงเสรมดวยการ

DPU

38

ชวยเหลอการฝกงานลกจางโดยสมทบคาใชจาย การปองกนเงนเฟอ และการสงเสรมสวสดการ เปนตน มาตรการหรอวธการทจะชะลอการเลกจางหรอปลดออกทมการใช โดยทวไปทพอสรปไดม อาท 2.8.1.1 การตกลงลดชวโมงท างานปกตและการท างานลวงเวลา ดวยวธนกระบวนการผลตอาจไมเตมท แตนายจางจะมคาใชจายลดลง โดยผลตหรอเดนเครองในสวนทจ าเปนเพอรองรบการสงซอ ในสวนของลกจางจะมรายไดลดลงแตงานยงมท าแมจะไมเตมเวลาหรอเตมท การใชวธนปฏกรยาตอตานจากลกจางมนอย 2.8.1.2 การสงเสรมใหลกจางบางสวนลาพกเรยนหรออบรมเพมเตม วธนลกจางและนายจางไดรบประโยชน ลกจางมโอกาสกลบสโรงเรยนใชเวลาศกษาเพมเตม เพอพฒนาทกษะ นายจางอาจก าหนดเงอนไขโดยไมจายคาจางหรอจายบางสวนแตคงรกษาต าแหนงไวใหลกจางไดกลบเขาท างานภายหลงจบการศกษา อบรม วธการนภาครฐอาจเขามามสวนรวมโดยสงเสรมสมทบคาใชจาย เพราะเปนการชวยใหก าลงแรงงานกลบไปรบการฝกอบรมใหม 2.8.1.3 ลกจางตกลงผลดเปลยนหมนเวยนกนท างาน ในยามวกฤตงานไมเขาหรอเขามานอย การสลบหรอหมนเวยนการท างานระหวางลกจางจะชวยท าใหนายจางมคาใชจายลดลง ขณะเดยวกนลกจางพอมรายไดบางไมมถงกบขาดรายไดทงหมดโดยเฉพาะในสถานประกอบการซงมระบบจายคาจางรายวน วธนลกจางจะขาดรายไดคอนขางมากจ าเปนตองมมาตรการชวยเหลอดานสวสดการอนๆ ดวย 2.8.1.4 การตกลงปรบเปลยนรปแบบการท างาน วธ นจะปรบเปลยนคอนขาง รนแรง เพราะอาจมผลตอการปรบเปลยนสถานภาพในการท างานดวย อาท การเปลยนจากสภาพลกจางประจ าเตมเวลา เปนลกจางชวคราวหรอลกจางท างานบางเวลา หรอรบงานไปท าทบาน วธนลกจางอาจพอใจเพราะมโอกาสและเวลาอยบานนานขน หรอมเวลารบงานอน หรอมเวลาท าธรกจทตนเองสนใจ 2.8.1.5 การตกลงพกงานชวคราว ดวยวธนลกจางจะพกงานชวคราว โดยมระยะเวลาตามแตจะตกลงกน ในสวนของลกจางจะมเวลาพกหรอใชเวลาไปท าสงอน หรอแมแตธรกจอนทสนใจ ในสวนของนายจางจะมคาใชจายลดลงและไมไดสญเสยลกจาง

DPU

39

2.8.1.6 การตดเหมาชวงงานบางประเภทใหลกจาง วธ นลกจางจะรบความเสยงแต มสงทาทายใหมๆ เกดขน ลกจางจะตองขวนขวายท างานหนกขน เพราะรบผดชอบรบชวงงานไปบรหารงานเอง ดวยวธนนายจางควรสนบสนนชวยเหลอลกจางในระยะเรมตน 2.8.1.7 นายจางควบกจการ ดวยวธนจะลดคาใชจายลงไดมาก แตบาสวนอาจจ าเปนตองมการปลดคนงานบาง แตกยงสามารถรกษาคนงานบางสวนไวได 2.8.1.8 การรวมกนลดคาใชจายทกประเภท วธการนควรท าเปนปกตวสย และเพมความเขมขนในชวงวกฤต การลดคาใชจายทกประเภท รวมทงการชะลอโครงการใหมๆ ทยงไมชดเจน จะชวยพยงฐานะทางการเงนของสถานประกอบการได มาตรการนอาจรวมถงการลดรายไดผบรหารระดบสง รวมท ง เงนโบนส หรอเงนรางวลประจ าป 2.1.8.9 การผองถายลกจางไปสโครงการสรางงานสาธารณะ ปกตคนท างานในภาคอตสาหกรรมในเมองของประเทศไทยกคอแรงงานทอพยพมาจากตางจงหวดฉะนนโครงการชวยเหลอจากภาครฐไปสชนบท อาจผนสวนหนงเปนการชวยเหลอคนจากชนบททมาท างานในเมอง โดยขนทะเบยนคนทมแนวโนมจะถกปลด ใหเขาท างานในโครงการสรางงานของสาธารณะได โดยอาจท าในจงหว ดทท างานหรอกลบไปท าทภมล าเนาเดม วธการทน าเสนอขางตน จ าเปนตองอาศยความจรงใจ และการยอมรบถงสถานการณรวมกน รวมตลอดถงความพรอมทจะหารอแกไขปญหา นายจางทใชนโยบายตดสนใจขางเดยวปกตจะไดรบผลกระทบไมทางตรงกทางออม แมสถานการณอาจจะเก อกลใหนายจางตดสนใจฝายเดยว แตในระยะยาวผลกระทบจะเกดกบนายจางในระดบหนง การหาทางออกโดยพยายามผอนคลายสถานการณและเสนอมาตรการในลกษณะชวคราว นาจะเปนแนวทางทดกวา และปกตจะมการใชกนทวไปโดยเฉพาะในประเทศยโรป สถานการณการเลกจางจะทยอยออกมาเรอยๆ เพราะความไมลงตวและไมคลคลายทชดเจนของปญหา โดยเฉพาะการเขมงวดในเรองสนเชอ การลดอตราดอกเบย และการขาดก าลงซอในตลาด สองสงนหากแกไขลลวง ความเชอมนของผบรโภคอยางนอยผบรโภคในประเทศจะชวยชะลอสถานการณการเลกจางมใหตองเลวรายลงไป ทกลาวมาเชนนตองการยนยนวาการแกไขปญหาการตกงานเปนเรองของทกหนวยงานทเก ยวของตองบรณาการรวมกน เพราะทายสดหากไมมการจบจาย ไมมการลงทน งานใหมกไมเกด งานเกากอาจตองยบ

DPU

40

2.8.2 การใชมาตรการทางดานภาษ การใชมาตรการทางดานภาษทเรยกเกบจากนตบคคลและประเภทตางๆ ใหมการลดหรองด การเรยกเกบภาษบางตว อาท วสดทน ามาผลต การลดภาษเงนไดสทธ การยกเวนไมเรยกเกบเงนไดสทธเปนชวงระยะเวลาตามทเงอนไขก าหนดไว โดยการองกฎหมาย และมาตรการสงเสรมการลงทน (BOI) ตามพระราชบญญต สงเสรมการลงทน พ.ศ. 2520 แกไขเพมเตมพระราชบญญตสงเสรมการลงทน (ฉบบท 2) กลาวถงภาษเงนไดนตบคคลปกตจะเรยกเกบในอตรารอยละ 30 แตรฐบาลควรลดภาษเงนไดนตบคคลคงเรยกเกบเพยงรอยละ 15-20 ท งนเพอชดเชยคาวสดตางๆ ทมราคาสงขน ณ ปจจบน สวนกจการใดซงไดด าเนนการตามขอเรยกรองของลกจางและค าชขาดของเจาหนาทรฐ กใหมการผอนปนในลกษณะงดเรยกเกบตามชวงระยะเวลาอาท 3 ป 5 ป 7 ป โดยขนอยกบ ลกษณะของก จการวา เปนประโยชนและสงเสรมแรงงาน ( ลกจาง ) ภายในประเทศ และกอใหเกดการจางแรงงานรวมทงมการใชทรพยากรภายในประเทศเปนตวผลต โดยเฉพาะภาคการเกษตร เปนหลก ซงประเทศไทยถอไดวาเปนครวของโลกศกยภาพดวยผลผลตทางการเกษตรยงมคณสงและเปนผน าชนแนวหนา หากน ามาสงเสรมในภาคอตสาหกรรมเปนตวผลต ธรกจสนคาดานการเกษตร ตองไดรบการสงเสรมอยางตอเนองการประกอบการของผประกอบการดงกลาว ตอไปซงอาจลอดพนวกฤตทางเศรษฐกจไดในอกรปแบบหนง กอใหรายไดและสภาพคลองตว ในสวนของผประกอบการทตองน าเขาซงว ตถดบจากตางประเทศซงไดรบยกเว นภาษมลคาเพม น าวตถดบทมเปาหมายผลตเพอสงออก ซงลกษณะดงกลาวในตางประเทศไดด าเนนการตามทกลาวมานนอกจากนรฐบาลตางประเทศยงใหเงนอดหนนและเงนชดเชยในทางลบ เพอใหกจการของผสงออก เกดความไดเปรยบในเชงการคาระหวางประเทศซงกอใหเกดปญหาโตแยงในเรองราคาสนคาสงออกระหวางประเทศซงมตนทนการผลตทแตกตางกนมาก ดงนนในสวนของประเทศไทย นอกจากรฐบาลไมไดใหความชวยเหลออยางจรงจงและการสงออกและการน าเขามาขายภายในประเทศกควรไดรบการผอนผนในเรองภาษลดลงบางโดยค านงถงวตถดบ ทน าเขามากอใหเกดการจางแรงงานมากนอยเพยงใดเปนตวก าหนดในการเกบภาษในสวนน ท งนเพอใหผประกอบการมก าลงใจ ในการผลตและไมเปนเหตใหลกจางตองตกงาน 2.8.3 การใชมาตรการทางดานการเงน เนองจากผประกอบการตางๆ ตามทกลาวขางตนจะประสบปญหาทางการเงนเปนหลกใหญ รฐบาลจงควรเขามาเยยวยาในดานสภาพคลองเพอใหมเงนทนหมนเวยนในวงจรธรกจของผประกอบการเพอน าไปเปนคาใชจายคาวสด คาแรงงาน โดยรฐบาลควรทเปนผด าเนนการอาท หา

DPU

41

แหลงเงนกดอกเบยต า ใหระยะเวลาผอนช าระยาวแกผประสบปญหาขาดสภาพคลอง และรฐเขาค าประกนเงนก ท งนโดยค านงถงการประกอบกจการน นวาเปนประโยชนตอประเทศชาตและเศรษฐกจโดยรวม อาท เกดการจางแรงงานจ านวนมากนอยเพยงใดรวมถง ความเปนไปไดของธรกจของผประกอบการมาเปนตวชวดก าหนดรปแบบทศทางการเจรญเตบโต ดงนนการปลอยวงเงนสนเชอแกผประกอบการ รฐบาลตองใหความชวยเหลอในดานค าปรกษาแนะน าใหความรและก ากบ ดแลการวางแผนทางการเงนโดยผเชยวชาญใหเหมาะสมกบ ธรกจแตละประเภทของผประกอบการรายนนๆ เพอปองกนการสญเปลาเนองจากรฐบาลเปนผค าประกนดานการเงน นอกจากนรฐบาลควรจะมนโยบายทางการคลงมงเนนสงเสรมธรกจตางๆ ของผประกอบการเพอใหมเมดเงนจะไดหมนเวยนอยในระบบธรกจของผประกอบการนนๆ อนเปนแนวทางทจะแกปญหา การขาดสภาพคลองของผประกอบการทงวางแผนรองรบในระยะสนและระยะยาวอกทางหนงดวยในสวนของลกจางรฐควรใหค าแนะน าสงเสรมในเรองการออมหรอสนบสนนใหค าแนะน าเพอใหลกจางมทนส ารองทสามารถน าไปรวมลงทนกบนายจางหรอแปลงหนระหวางนายจางทคางช าระคาจางกบลกจางเปนทนเพอใหลกจางไดเขาไปถอหนในกจการรวมกบนายจางท าใหเกดก าลงใจในการท างานเปลยนสถานภาพจากลกจางมาเปนผถอหนอกท ง ยงเกดการพฒนาประสทธภาพในสถานประกอบการใหดขนโดยไมตองปดกจการ 2.8.4 การใชมาตรการดานการตลาด จากขอเทจจรงและวกฤตตางๆ ทกลาวมาขางตน จะเหนไดวาผประกอบการประสบปญหาดานการตลาดสนคาผลตภณฑตางๆ ขายไดนอยลง เนองจากสนคาทผลตมราคาสงขนรฐบาลควรเปนผเขามาเปนผสนบสนนสงเสรมผประกอบการดงกลาว โดยใชมาตรการดงตอไปน 1) มนโยบายสงเสรมใหคนในชาตใชผลตภณฑทผประการเหลานนผลตขนโดยมงเนนถงเครองอปโภคบรโภคทจ าเปนตอการยงชพเนนวถเศรษฐกจพอเพยงโดยวธการสงเสรมใหสวนราชการและขาราชการเนนใชผลตภณฑ ซงผลตขนภายในประเทศจากผประกอบการดงกลาว เพอใหเกดการหมนเวยนในวงเงนทรฐไดเขามาสนบสนน ใหสวนราชการจดใหมโครงการจ าหนายสนคาทผประกอบการผลตขนในราคาถกท งในสวนราชการ โรงเรยนตางๆ ไดใชสนคาทไดมาตรฐานและมราคาถก โดยรฐบาลจะเปนผสนบสนนการเงนโดยชดเชยเงนคาสนคาทลดราคาขายใหแกผบรโภค ตามชนดราคาและปรมาณทผลตออกมาจ าหนายใหแกสวนราชการตามโครงการขางตน 2) ในสวนตลาดตางประเทศ รฐบาลควรจดใหกระทรวงพาณชย และกระทรวงอนๆ ทมศกยภาพในดานการตลาดเขามามบทบาทเพอขยายตลาดสนคาของไทยทไดมาตรฐานและเปนทยอมรบจากตางประเทศมาเปนเวลาชานานแลว อาทกระทรวงการตางประเทศใหชวยจดงาน

DPU

42

ประชาสมพนธจดโครงการ แสดงสนคา Road show ออกไปแนะน าสนคารวมกบ ผประกอบการทไดรบการสงเสรมจากภาครฐตามนโยบายใหเปนไปในแนวทางเดยวกน ซงสงผลใหสนคาผลตภณฑและบรการตางๆ ไดรบการสงเสรมออกสตลาดโลกไดงายขน เกดหมนเวยนของเมดเงนจากภายนอก นอกจากนควรมนโยบายใหกระทรวงการตางประเทศหาแนวทางเปดตลาดใหมของสนคาไทยในแถบประเทศตะวนออกกลาง ซงเปนประเทศทมก าลงซอมากเนองจากไมมผลผลตทางการเกษตร ทรพยากรธรรมชาตลวนเปนน ามนและสนคาไทยสวนใหญประเทศในตะวนออกกลางยงไมเปนทแพรหลาย จงควรท าการประชาสมพนธใหมาก สวนในแถบภาคพนเอเชยดวยกน กระทรวงพาณชย ควรหนมาเนนการพฒนาดานคณภาพดานการผลตสนคาใหไดมาตรฐานผลผลตของสนคาจะไดสงกวาประเทศจน อนเดย และเวยดนาม 2.8.5 มาตรการดานวกฤตน ามนในตลาดโลก จากภาวะน ามนตลาดโลกสงขนถง 3 เทาตว อนเนองมาจากการเปลยนการถอครองเงนเหรยญสหรฐมาเปนการถอครองทรพยสนแทน ซงสวนหนงจะเปนการถอหนน ามนโดยการเกรงก าไรคาดวาราคาน ามนในตลาดโลกจะสงขน อนสบเนองจากโรงกลนน ามนทวโลกมก าลงผลตทจ ากดโดย เฉพาะเครองจกรส ารอง ของประเทศทผลตน ามนมสภาพเสอมถอยท าใหก าลงการผลตการกลนน ามน ในอนาคตตองเกดปญหาอยางแนนอน ซงเหตการณตางๆ กไดเกดขนจรงตามทกลมผเกรงก าไรน ามนไดคาดการไวเปนผลใหราคาน ามนสงขนกวาราคาปกต ซงปญหาในเรองราคาน ามนทสงขนนนรฐบาลของทกประเทศทวโลกไดพยายามหาทางแกไขวกฤตดานน ามนอย โดยหาแหลงพลงงานทดแทนตางๆ ซงแมแตประเทศไทย หนมาผลตกาซโซฮอลเพอใชเปนพลงงานทดแทน แตกยงไมสามารถหยดย งการขนราคาของน ามน ซงเปน ตวกอใหเกดทนการผลตทสงขน ซงเปนตนเหตท าใหสนคาแพงไดและในการทจะรอใหราคาน ามนตลาดโลกลดลง กเปนการยากโรงงานผประกอบการท งหลายไมอาจจะรอไดอกตอไป ดงน นรฐบาลจงตองเขามาใหความชวยเหลอโดยวธการตดตอกบผผลตน ามนโดยตรง โดยการน าสนคาทผลตไดภายในประเทศทไดรบการสงเสรมตามโครงการของรฐบาลไมวาจะเปนภาคอตสาหกรรมหรอภาคการเกษตร ไปแลกเปลยนกบน ามนจากประเทศทเปนผผลตน ามนวธการแกไขวกฤตโดยตรง ลกษณะนรฐบาลตองกระท าการโดยไมตองผานคนกลางในการตดตอโดยวธการแลกเปลยน สนคาซงท าใหราคาน ามนท ประเทศไทยจะซอขายจากผผลตน ามนถกลงถง 3 เทา อกทงเปนการระบายสนคาทผลตขนภายในประเทศไทยได โดยเฉพาะสนคาดานการเกษตรซงก าลงเปนทตองการของตลาดโลก ลกษณะดงกลาวเปนผลใหประเทศไทยมก าลงการตอรองเมอน าไปเทยบกบราคาน ามน ซงเปนราคา

DPU

43

ทแทจรงจากโรงกลนของประเทศผผลตน ามนโดยตรง นอกจากนยงสงผลตอภาคตนทนการผลตทจะน าเขาน ามนในราคาถก ชวยเหลอผประกอบการไดโดยตรงอกทางหนง 2.8.6 การบรหารแรงงานสมพนธในภาวะวกฤตเศรษฐกจ40 หลายองคการด าเนนการเลกจางพนกงานไปทามกลางการตอตานของพนกงานหรอท าใหใหพนกงานเสยขวญก าลงใจ เกดมงอาฆาตมาดรายตอนายจางทไมมการแจงหรอบอกใหลกจางไดทราบไดเตรยมตวกอน การถกเลกจางสงผลตอชวตความเปนอยของพนกงานมหน าซ าบางองคการมการเลกจางงพนกงานไปโดยจายคาจางหรอคาชดเชยทไมถกตองหรอไมยอมจาย ยงกลายเปนความขดแยงระหวางนายจาง และลกจางใหมากขน แตในขณะเดยวกนกมอกหลายองคการไดด าเนนการหลากหลายวธการทจะไมเลกจางพนกงานหรอหากจะเลกจากจะเปนวธสดทาย แตไดมมาตรการทหลากหลายทท าใหลกจางไดเขาใจ ยอมรบและรวมมอกนทจะลดคาใชจายหรอรวมกนพฒนาธรกจใหพลกฟนจากสถานการณวกฤตได ปจจยแหงความส าเรจดงกลาวนนถอวา การบรหารงานแรงงานสมพนธ (Employee Relations) มบทบาทคอนขางมากทเดยว การบรหารงานแรงงานสมพนธ เปนสวนหนงของระบบการบรหารทรพยากรบคคล มบทบาทคอนขางมากในการด าเนนนโยบาย หรอก าหนดกลยทธเพอการลดขนาดทางดานการบรหารทรพยากรบคคล เพราะเปาหมายของการบรหารแรงงานสมพนธไดแกการสรางความเขาใจทดระหวางนายจาง กบลกจาง หรอลกจางดวยกน ซงความเขาใจทดตอกนนน ตองมองคประกอบส าคญ คอ การยอมรบไวใจ มความรสกทดตอกน การสรางความเขาใจ จะตองใช “การสอสาร” เปนเครองมอทส าคญ กจกรรมการสอสาร จะตองมจดมงหมายเพอการอธบาย ชแจงเหตผล การรบฟงความคดเหน ขอเสนอแนะ ดงน น การลดขนาดขององคการ เชน การลดก าลงคน ยบเลกหนวยงานฯลฯ หรอการลดขนาดทางดานการบรหารทรพยากรบคคลซงหมายถง การปรบลดคาตอบแทน สทธผลประโยชน การชะลอหรอระงบการจางงาน การพฒนาบคลากร หรอกจกรรมพนกงาน ฯลฯ เปนการลดคาใชจายทางการบรหาร เปนการด าเนนการทสวนทางกบกระแสความรสกของพนกงาน ทตองการความเจรญกาวหนา ความมนคงในการท างาน มรายไดคาตอบแทนสงขน ไดรบสงทอ านวยความสะดวก หรอความสขเพมขน แตการลดขนาดขององคการหรอการบรหารทรพยากรบคคล เปนแนวคดของการด าเนนการในทางตรงกนขาม อาจจะ

40 อภชย ศรเมอง. “บทความการบรหารแรงงานสมพนธในภาวะวกฤตเศรษฐกจ.” สบคนเมอวนท 15 ตลาคม 2552, จาก http://www.hrcenter.co.th/column_detail.php?column_id=699&page=1.

DPU

44

ท าใหพนกงานมความเจรญกาวหนาในการท างานชาลง ความมนคงในการท างาน หรอรายไดในการท างานลดลง รวมทงความมเกยรต มหนามตา หรอความสขในการท างาน อาจจะนอยลงไปดวย อยางไรกด การลดขนาดขององคการ หรอการบรหารทรพยากรบคคล เปนเรองทมความจ าเปน เพอความอยรอดขององคการ ท าใหธรกจขบเคลอนตอไปได หรอท าใหธรกจฟนตวขนไดในอนาคต ดงนนการสอสารสรางความเขาใจใหพนกงานเกดการยอมรบ หรอไมเกดปญหาความวนวาย จงเปนประเดนภารกจทางดานแรงงานสมพนธ ทจะตองมการบรหารจดการ ใหเปาหมายการลดขนาดองคการหรอการบรหารทรพยากรบคคล สามารถขบเคลอนไปได 1) ลกษณะแรงงานสมพนธทด การทนายจาง ฝายจดการและลกจางมทศนคต ความรสกทดเขาใจเหตผลและการด าเนนการของอกฝายหนง และมความไววางใจตอกน ซงเปนปจจยพนฐานของความรวมมอ ในการท างานรวมกน หากมขอขดแยงหรอการแสดงขอเรยกรองของฝายลกจางเพอใหนายจางหรอฝายจดการสนองความตองการ กมกระบวนการในการแกไขปญหาขอขดแยงหรอความตองการใหสามารถคลคลายหรอยตลงไดดวยความเขาใจหรอเปนทยอมรบกนได 2) ลกษณะแรงงานสมพนธทไมด คอลกษณะในเชงพฤตกรรมหรอการกระท าทเกดขนในองคการ เชน การทฝายนายจางหรอฝายลกจางมทศนคตในทางลบตอกนและไมมวธการทจะคลคลายแกไขปญหา การไมสนองตอบตอความตองการหรอขอเรยกรองของอกฝายหนง กลายเปนความขดแยง ความไมรวมมอ และเกดการรงเกยจตอกน นอกจากนปญหาทางดานแรงงานสมพนธ อาจจะมทมมาจาก การปฏบตทไมเปนธรรม การมอคต ล าเอยง การใหขอมลเทจหรอปดบงขอมล การกลนแกลงหรอ การบบบงคบทางดานจตใจหรอทางกาย จนท าใหอกฝายไมอาจจะทนท างานตอไปได การด าเนนการทไมสอดคลองกบกฎหมายแรงงานฯลฯ พฤตกรรมเหลานกลายเปนความสมพนธทไมดระหวางฝายนายจาง ฝายจดการกบพนกงาน การแสดงออกทสอถงปญหาดงกลาว ไดแก (1) พนกงานไมพอใจผบรหาร หรอหวหนางาน มทศนคตทไมด เกดการตอตาน ไมเหนดวยในนโยบาย ซงจะเปนทมาของความไมรวมมอ (2) การต าหน ดาวา วจารณบรษท ผบรหารใหเกดความเสยหาย (3) การใชมาตรการบบบงคบ เมอไดยนขอเรยกรองใหฝายนายจางด าเนนการ แตนายจางไมด าเนนการตามทตองการ จงเกดการประทวง ท าใหงานเสยหาย (4) ปญหาขาวลอ ขาวทไมเปนความจรง ซงท าใหพนกงานเขาใจผด หวาดระแวง หวาดกลว 3) สถานการณทอาจจะสงผลใหเกดปญหาแรงงานสมพนธ

DPU

45

(1) การยายสถานทท างานของลกจาง ท าใหไดรบความเดอดรอน (2) การออกค าสงยบหนวยงาน (3) การขนเงนเดอนท พนกงานรสกวาไมเปนธรรม (4) การกระท าทพนกงานมความคดวาเปนการเลอกปฏบตหรอไมเสมอภาค (5) การด าเนนการทไมถกตองตามกฎหมาย กฎระเบยบขอบงคบ (6) การเปลยนแปลงเงอนไขสภาพการจาง โดยไมบอกกลาวลวงหนาใหลกจางทราบ (7) การบบบงคบใหลกจางทนท างานไมได (8) ขาวลอตางๆ เชน บรษทก าลงจะปลดพนกงาน การน าเครองจกรมาท างานแทนก าลงคน การเปลยนระบบการจางงานจากพนกงานประจ า เปนพนกงานจางเหมาแรงงาน 4) เครองมอทใชในการแกไขปญหาแรงงานสมพนธในภาวะวกฤตเศรษฐกจ เมอสถานการณของธรกจเผชญกบปญหาวกฤตทางเศรษฐกจ การด าเนนการ ซงอาจจะมผลตอการใชวธการลดก าลงคน จะตองมการจดเตรยมการโดยเครองมอ กลไกเหลาน (1) แผนงานทางดานแรงงานสมพนธ จะตองมแผนงานทางดานแรงงานสมพนธ ซงเปนแผนทเนนดานการสอสาร เพอสรางความเขาใจแกพนกงานใหเหนวา องคการมเหตผล และความจ าเปนอยางไร มขนตอนทจะสอสารอยางไร มแผนงานการปองกนเหตความวนวายหรอความไมสงบทจะเกดขน รวมท งมแผนงานทจะใหบคลากรกลมตางๆ ในองคการ ท าหนาทในการเสรมสรางความเขาใจ หรอก าหนดบทบาทการปฏบตงานไวลวงหนา (2) บทบาทของนายจาง นายจางเปนผมอ านาจในการอนมตตดสนใจ ในสถานการณทส าคญทกคน รอการตดสนใจของผบรหารทเปนนายจาง นายจางควรจะไดรบการใหค าปรกษาแนะน า เก ยวกบมาตรการหรอวธการด าเนนการทเหมาะสม ถกตองสอดคลองกบขอก าหนดของกฎหมาย (3) บทบาทของผบรหารในสายงาน และหวหนางาน จะตองมบทบาทในการควบคมดแลพฤตกรรมการท างานของลกนอง การสอสารท าความเขาใจ ใหก าลงใจ การจดสรรก าลงคนในหนวยงาน การเคลอนยายก าลงคนทดแทน การสอนงานพฒนาความรแกพนกงานทไดรบมอบหมายงานใหม การประเมนผลงาน หรอก าหนดพนกงานกลมเปาหมายทควรจะเลกจางงาน

DPU

46

(4) บทบาทของคณะกรรมการตวแทนพนกงาน จะตองไดรบการสอสารใหทราบขอมล สถานการณขอเทจจรงตางๆ มหนาทสอสารขอมลไปยงพนกงาน การสอบถามประเดนปญหาขอสงสยจากผบรหาร มบทบาทในการสนบสนนบรษทในการสอสาร และพฒนาแรงงานสมพนธในองคการ (5) โครงการกจกรรมดานแรงงานสมพนธ หนวยงานทางดานแรงงานสมพนธ จะตองมการด าเนนโครงการกจกรรมตางๆ เชน - การจดประชมผบรหาร หวหนางาน เพอรบทราบสถานการณตางๆ - การจดประชมคณะกรรมการตวแทนพนกงาน - การจดประชมพนกงานทงหมด ในกรณทองคการมพนกงานจ านวนไมมาก - การออกประกาศ จดหมายขาว ขอมลแถลงการณตางๆ - การรบฟงปญหาความรสก ความตองการของพนกงาน - โครงการตรบความคดเหนของพนกงาน การศกษาวเคราะหปญหา ความตองการของพนกงาน ตอบค าถาม หรอชแจงขอสงสยแกพนกงาน เพอปองกนและแกไขปญหาความขดแยง ทศนคตทไมเขาใจหรอไมเปนทยอมรบ จะตองใหความส าคญกบการสรางความเขาใจ การสรางการยอมรบใหความรวมมอ รวมท งการด าเนนการทใหความเปนธรรม สอดบองกบกฎหมาย ผบรหาร หวหนางาน ตอลดจนนกบรหารทรพยากรบคคล จะตองใหความส าคญมข นตอนทจะปฏบต ค านงถงผลกระทบตางๆ เพอใหเปาหมายการลดขนาดองคการและการบรหารทรพยากรบคคลประสบความส าเรจและเปนพลงทจะพลกฟนธรกจใหสามารถฝาฟนเอาชนะวกฤตการณไดในทสด

DPU

บทท 3

มาตรการทางกฎหมายในการคมครองการจางงานในภาวะวกฤตเศรษฐกจ ในตางประเทศและในประเทศไทย

สบเนองจากวกฤตการณเศรษฐกจโลกอนจะสงผลท าใหคนวางงาน คนท างานทยากจน และคนท างานทไมมนคงเพมมากขน ซงรฐบาลหลายประเทศทราบดและก าลงแกไขปญหาดงกลาว ไมวาจะเปนการใชมาตรการการสรางงาน การขยายและเพมการใหความคมครองทางสงคม และการใชการเจรจาตอรองทางสงคมเพอแกปญหา ลวนเปนประเดนของวาระการสรางงานทมคณคาทงสน สวนมาตรการทางกฎหมายทเก ยวกบการคมครองการจางงานกรณนายจางปดกจการและเลกจางเนองจากภาวะวกฤตทางเศรษฐกจนนกมความจ าเปนและมความส าคญเปนอยางยงส าหรบการใหความคมครองการจางงานมการศกษาและพฒนากฎหมายตงแตในระดบของกฎหมายระหวางประเทศ และมพฒนาการอยางเปนล าดบในประเทศทพฒนาแลว เนองจาก วกฤตการณทางเศรษฐกจนนกอใหผลกระทบตอระบบเศรษฐกจและหนไมพนทจะกระทบตอความมนคงของการประกอบกจการของนายจาง ดงน นในบทนจะศกษาถงกฎหมายขององคการระหวางประเทศและกฎหมายของประเทศตางๆ เพอใหทราบถงมาตรฐานและความเปนสากลทนานาประเทศยอมรบ อกท งทราบวาประเทศตางๆนนมมาตรการทางกฎหมายทน ามาใชแกไขปญหาเก ยวกบการใหความคมครองการจางงานในภาวะวกฤตเศรษฐกจอยางเปนรปธรรมอยางไร เพอจะไดน ามาปรบใชกบปญหาทเกดขนประเทศไทยไดอยางเหมาะสม 3.1 มาตรการตามอนสญญาและขอแนะขององคการแรงงานระหวางประเทศ ตามอนสญญาและขอแนะขององคการแรงงานระหวางประเทศทเก ยวของกบการคมครองแรงงานกรณนายจางปดกจการและเลกจางเนองจากภาวะวกฤตทางเศรษฐกจ จะปรากฏออกมาในรปของอนสญญาและขอแนะขององคการแรงงานระหวางประเทศ ไมวาจะเปนอนสญญาองคการแรงงานระหวางประเทศ ฉบบท 158 และขอแนะองคการแรงงานระหวางประเทศ ฉบบท 166 วาดวย การเลกจางโดยนายจางเปนฝายรเรม รวมไปถงขอแนะองคการแรงงานระหวางประเทศ

DPU

48

ฉบบท 119 วาดวย การสนสดการจางโดยนายจางเปนผบอกเลกจางนน หลกการของอนสญญาและขอแนะดงกลาว จะรวมเอาหลกเกณฑ วธการ ขนตอน และเงอนไขในการด าเนนการต งแตกอนทจะเรมด าเนนการเลกจางไปจนกระทงถงการเลกจางวามกระบวนการด าเนนการอยางไร โดยสามารถแยกพจารณาไดเปนกรณตอไปน 3.1.1 อนสญญาองคการแรงงานระหวางประเทศ ฉบบท 158 และขอแนะองคการแรงงาน

ระหวางประเทศ ฉบบท 166 วาดวย การเลกจางโดยนายจางเปนฝายรเรม ตามอนสญญาองคการแรงงานระหวางประเทศ ฉบบท 158 และขอแนะองคการแรงงานระหวางประเทศ ฉบบท 166 วาดวย การเลกจางโดยนายจางเปนฝายรเรม ซงไดรบความเหนชอบจากสมชชาองคการแรงงานระหวางประเทศ เมอวนท 2 มถนายน ค.ศ.1982 ไดก าหนดแนวทางปฏบตกรณนายจางจะเลกจางลกจางไว ซงอาจสรปสาระส าคญได 7 หวขอดงตอไปน คอ ขอ 1 เหตอนควรเลกจาง ลกจางไมควรถกเลกจาง เว นแตจะมเหตผลอนสมควรแก การเลกจางอนเนองมาจากความสามารถหรอความประพฤตของลกจาง หรออนเนองจากมาจากขอก าหนดในการท างานของกจการ สถานประกอบการ หรอสถานบรการนน ขอ 2 กระบวนการกอนหรอระหวางการเลกจาง กอนจะเลกจางลกจางได นายจางควรก าหนดหลกเกณฑ วธการ หรอเงอนไข เพอใหโอกาสแกลกจางไดระมดระวงหรอปฏบตตนดวยความระมดระวง เพอเปนการปรบปรง แกไข ตนเองมใหตองถกเลกจางได และเมอนายจางเหนวาจ าเปนจะตองเลกจางลกจาง นายจางควรจะรวมหารอกบผแทนลกจาง เพอใหเกดความเขาใจอนดตอกนระหวางนายจางกบลกจางเก ยวกบกระบวนการกอนหรอระหวางการเลกจาง ไดก าหนดไว ดงน 2.1 การเลกจางลกจาง โดยมสาเหตมาจากความประพฤตหรอการปฏบตงานของลกจางนน ไมควรกระท ากอนทจะใหลกจางไดมโอกาสชแจงขอเทจจรงเก ยวกบขอกลาวหานน เวนแตนายจางมเหตผลอนสมควรทไมอาจใหโอกาสดงกลาวแกลกจางได 2.2 การเลกจางไมควรกระท าในกรณทมสาเหตมาจากความประพฤต เพราะปฏบตผดบทบญญตแหงกฎหมายหรอแนวปฏบตภายในประเทศซงก าหนดวา จะเปนการเลกจางอนควรกตอเมอมการกระท าความผดนนซ าเกนกวา 1 ครง เวนแตนายจางไดมค าเตอนเปนหนงสอแลว

DPU

49

2.3 การเลกจางลกจางไมควรกระท าโดยสาเหตปฏบตงานอนไมเปนทพอใจ เวนแตนายจางจะไดมค าสงทเหมาะสมเตอนเปนหนงสอแกลกจางใหปรบปรงตวใหดขนภายในเวลาอนสมควรแลว และลกจางยงคงปฏบตงานในหนาทไมเปนทพอใจ 2.4 นายจางอาจปรกษาหารอกบผแทนลกจางกอนทจะมการตดสนใจขนสดทายเก ยวกบกรณของการเลกจางแตละราย ขอ 3 กระบวนการในการอทธรณการเลกจาง เมอเกดการเลกจาง ควรใหโอกาสอทธรณการเลกจาง ดงน 3.1 ลกจางผใดไดพจารณาแลวเหนวา การเลกจางงานไมเปนธรรมยอมมสทธจะอทธรณการเลกจางน นตอองคกรกลาง เชน ศาล ศาลแรงงาน คณะกรรมการชขาดหรออนญาโตตลาการได โดยอาจเปนไปตามกฎหมายหรอระเบยบขอบงคบของประเทศนน หรออาจจะมการก าหนดระเบยบวธไกลเกลยเพอน ามาใชกอนหรอระหวางการด าเนนการอทธรณการเลกจาง 3.2 เจาหนาทของรฐ ตวแทนลกจาง และองคกรลกจาง ควรพยายามด าเนนการเผยแพรใหลกจางไดทราบถงสทธการอทธรณของตนทมอยอยางชดเจน 3 .3 ให องคกรกลาง เ ชน ศาล ศาลแรงงาน คณะกรรมการชข าด หรอ อนญาโตตลาการ มอ านาจพจารณาถงเหตผลในการเลกจางและสถานการณอนๆ ทเก ยวกบกรณการเลกจาง และมอ านาจในการตดสนวา การเลกจางนนเปนธรรมหรอไม ในกรณการเลกจางทอางวาเปนเหตผลทเกดจากความตองการในการปฏบตงานของสถานประกอบการ ก จกรรม ห รอสถานบรการ องคกรกลาง เชน ศาล ศาลแรงงาน คณะกรรมการชขาด หรออนญาโตตลาการ มอ านาจตดสนวามเหตผลเพยงพอตอการเลกจางหรอไม แตทงนตองเปนไปตามกฎหมายหรอระเบยบขอบงคบของประเทศ หากองค กรกลา ง เ ชน ศาล ศาลแรงง าน คณะกรรมการ ช ข าด ห รออนญาโตตลาการเหนวา การเลกจางนนไมเปนธรรม และหากองคกรไมมอ านาจหรอไมสามารถใชวธการตามกฎหมายหรอระเบยบปฏบตของประเทศมาประกาศวา การเลกจางนนเปนโมฆะ และหรอสงหรอเสนอใหลกจางกลบเขาท างานได องคกรน นกยอมมอ านาจทจะสงใหมการจายคาทดแทนหรอเงนชวยเหลออนๆ ตามทเหนสมควร ขอ 4 ระยะเวลาการเลกจาง คนงานทถกเลกจางควรจะไดรบการแจงการเลกจางลวงหนาในเวลาอนสมควร หรอไดรบคาตอบแทนชดเชยแทนการแจงการเลกจางลวงหนา เวนแตจะประพฤตผดอยางรายแรง ขอ 5 การเลกจางเนองจากเหตผลทางเศรษฐกจ การเปลยนแปลงทางเทคโนโลย และเหตผลอนทคลายคลงกน ควรปฏบตกอนเลกจาง ดงน

DPU

50

5.1 การปรกษาหารอกบผแทนลกจาง 5.1.1 เมอใดกตามทนายจางพจารณาเหนวา มการเปลยนแปลงทส าคญในดานการผลต โครงการ องคการ โครงสราง หรอเทคโนโลย ซงท าใหเกดการเลกจางและนายจางไตรตรองแลวเหนวา ควรมการเลกจาง นายจางจะตองท าขอมลทเก ยวของเก ยวกบจ านวน ประเภทของลกจางทจะไดรบผลกระทบและชวงเวลาทคาดวาจะด าเนนการเลกจาง ตลอดจนเหตผลแหงการเลกจางแจงใหแกผแทนลกจางทเก ยวของกอนทจะมการเลกจาง 5.1.2 นายจางควรปรกษาหารอ กบตวแทนลกจางทเก ยวของเพอปรกษา หารอเก ยวกบการเปลยนแปลง ผลกระทบทอาจจะมขน และมาตรการเพอขจดหรอบรรเทาผลกระทบทอาจจะมขน เชน การจดหางานอนใหลกจางท า 5.1.3 กฎหมายหรอระเบยบขอบงคบภายในประเทศอาจจ ากดจ านวนลกจางทจะถกเลกจางใหมจ านวนหรออตรารอยละนอยทสดเมอเปรยบเทยบกบลกจางทงหมด 5.2 การแจงตอเจาหนาทผมอ านาจ 5.2.1 นายจางจะตองแจงขอมลทเก ยวของ ตลอดจนเหตผลแหงการ เลกจางตามกฎหมายหรอระเบยบปฏบตของประเทศตอเจาหนาทผมอ านาจทเก ยวของในเรองนโดยเรวทสดภายในระยะเวลาพอสมควรทก าหนดไวโดยกฎหมายหรอขอบงคบของประเทศ 5.2.2 เพอความเหมาะสม เจาหนาทผมอ านาจควรใหความชวยเหลอแกทกฝายในการหาทางแกไขปญหาทเกดขนจากการเลกจาง 5.3 มาตรการทจะขจดหรอลดการเลกจาง 5.3.1 มาตรการทไดรบการพจารณาวาจะชวยขจด หรอท าใหการเลกจางอนเนองมาจากการสาเหตทางเศรษฐกจ การเปลยนแปลงทางเทคโนโลยและสาเหตอนทคลายคลงกนลดนอยลง ควรรวมถงการจ ากดการจาง การกระจาย การลดก าลงแรงงานออกไปในชวงเวลาหนง เพอเปดโอกาสใหการลดก าลงแรงงานเปนไปตามธรรมชาต การโยกยายต าแหนงภายใน การฝกอบรม และการฝกอบรมใหม การรบบ านาญกอนเกษยณ โดยสมครใจ พรอมท งการคมครองรายไดทเหมาะสม การจ ากดการท างานลวงเวลา และการลดชวโมงการท างานปกต 5.3.2 หากพจารณาแลวเหนวา การลดชวโมงการท างานปกตลงชวคราว จะชวยขจดหรอลดการเลกจางอนเนองมาจากปญหาเศรษฐกจชวคราวลงได ควรจะมการพจารณาถงการจายคาชดเชยบางสวนเปนการทดแทนคาจางส าหรบชวโมงการท างานทเสยไปโดยใชเงนสนบสนนจากวธการอนเหมาะสมภายใตกฎหมายและแนวปฏบตของประเทศ ขอ 6 หลกเกณฑการเลกจาง

DPU

51

เมอมความจ าเปนตองเลกจางลกจาง ควรก าหนดหลกเกณฑในการคดเลอกลกจางทจะถกเลกจางไว ดงน 6.1 ในการเลกจางคนงานเนองจากสาเหตทางเศรษฐกจ การเปลยนแปลงทางเทคโนโลย และเหตผลอนทคลายคลงกน นายจางควรจะคดเลอกตามหลกเกณฑ ซงไดก าหนดไวลวงหนาเทาทจะกระท าได โดยเนนถงผลประโยชนท งฝายกจการ สถานบรการ หรอสถานประกอบการ และผลประโยชนของคนงาน 6.2 หลกเกณฑการเลกจางควรจะก าหนดโดยวธการทางกฎหมายหรอระเบยบขอบงคบของประเทศ ขอตกลงรวมกน กฎขอบงคบเก ยวกบการท างาน ค าชขาดหรอค าพพากษาของศาล หรอโดยลกษณะการอยางอน อนเปนระเบยบปฏบตของประเทศตามความส าคญกอนหลงและความเหมาะสมกบสถานการณของประเทศ ขอ 7 การบรรเทาผลกระทบของการเลกจาง เนองจากเมอลกจางถกเลกจาง ผลทเกดตามมานอกจากลกจางตองสญเสยรายได สญเสยความมนคงในการท างาน สญเสยความพอใจในงาน สญเสยโอกาสในการเลอนต าแหนง สญเสยโอกาสในการจะไดรบบ าเหนจ ถาม ฯลฯ แลวยงสงผลกระทบถงรายไดของครอบครวของลกจางตองลดลง เกดความไมมนคงแกครอบครวของลกจางดวย และยงอาจสงผลกระทบถงปญหาการวางงานของสงคมตดตามมา ฉะนนเมอเกดการเลกจางควรแสวงหามาตรการบรรเทาผลกระทบของการเลกจาง ดงน 7.1 ในกรณการเลกจางเนองจากสาเหตทางเศรษฐกจ การเปลยนแปลงทางเทคโนโลย หรอเหตผลอนทคลายคลงกน ลกจางทไดรบผลจากการเลกจางน ควรไดรบการบรรจเขาในงานใหมทเหมาะสมโดยเรวทสด โดยไดรบการฝกอบรม หรอฝกอบรมใหมตามความเหมาะสม ท งนควรไดรบการสงเสรมโดยก าหนดมาตรการขนใหเหมาะสมตอสภาพการณของประเทศ โดยเจาหนาทผมอ านาจดวยความรวมมอของตวแทนนายจาง และลกจางทเก ยวของเทาทเปนไปได 7.2 นายจางควรจะชวยเหลอลกจางทถกเลกจางน หางานใหมทเหมาะสมโดยอาจชวยเหลอในการตดตอโดยตรงกบนายจางอนๆ เทาทจะกระท าได 7.3 การชวยเหลอลกจางทถกเลกจางใหไดรบการจางงานใหมทเหมาะสม หรอไดรบการฝกอบรม หรอรบการฝกอบรมใหม 7.4 เพอบรรเทาผลกระทบอนเกดจากการเลกจาง ซงเนองมาจากสาเหตทางเศรษฐกจ การเปลยนแปลงทางเทคโนโลย หรอเหตผลอนทคลายคลงกน ควรไดมการพจารณาใหการคมครองดานรายไดในระหวางชวงรบการฝกอบรม หรอรบการฝกอบรมใหม ตลอดจน

DPU

52

ชวยเหลอในการคนคาใชจายทเก ยวกบการฝกอบรม หรอฝกอบรมใหมท งหมดหรอบางสวน ตลอดจนคาใชจายในการหางานและเขารบงานใหม ในกรณทมการเปลยนแปลงสถานทอยอาศย 7.5 เจาหนาทผมอ านาจควรพจารณาจดหาแหลงการเงนเพอชวยเหลอคาใชจายทเก ยวกบการฝกอบรม หรอฝกอบรมใหม หรอการขาดรายไดในระหวางชวงรบการฝกอบรม หรอฝกอบรมใหมทงหมดหรอบางสวน ตามมาตรการตามกฎหมายและแนวปฏบตของประเทศ” จากมาตรการทางกฎหมายตามอนสญญาองคการแรงงานระหวางประเทศ ฉบบท 158 และขอแนะองคการแรงงานระหวางประเทศ ฉบบท 166 วาดวย การเลกจางโดยนายจางเปนฝายรเรมดงทกลาวมาขางตนน น โดยไดก าหนดถงวธการหรอขอควรปฏบตกอนการเลกจางเนองจากสาเหตทางเศรษฐกจเอาไวอยางชดเจน นายจางจะตองมการปรกษาหารอกบผแทนลกจาง แจงตอเจาหนาทผมอ านาจ และหามาตรการทจะขจดหรอลดการเลกจางเสยกอน ซงตามกฎหมายของไทยคอพระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ.2541 มาตรา 121 ไดก าหนดไวเพยงแตกรณทนายจางเลกจางลกจางเพราะเหตทปรบปรงหนวยงาน กระบวนการผลต การจ าหนาย หรอการบรการ อนเนองมาจากการน าเครองจกรมาใช หรอเปลยนแปลงเครองจกรหรอเทคโนโลย ทนายจางจะตองบอกกลาวใหลกจางทราบลวงหนาตามระยะเวลาทก าหนดไวเทานน มไดบญญตก าหนดถงกรณทนายจางเลกจางลกจางเนองจากสาเหตทางเศรษฐกจเอาไวดวยวานายจางทจะเลกจางลกจางในกรณดงกลาวนจะตองใชวธการหรอมขอควรปฏบตกอนการเลกจางอยางไรบาง ซงถาหากไดมการน าหลกเกณฑตามอนสญญาองคการแรงงานระหวางประเทศ ฉบบท 158 และขอแนะองคการแรงงานระหวางประเทศ ฉบบท 166 ดงกลาวมาใชในประเทศไทย โดยก าหนดใหมความชดเจนและแนนอนในหลกเกณฑ วธการ ขนตอน และเงอนไขการเลกจางเนองจากสาเหตทางเศรษฐกจแลว การเลกจางลกจางกอาจจะลดลงได ถาหากการเลกจางลกจางไมเขาหลกเกณฑ วธการหรอไมเปนไปตามขนตอนหรอเงอนไขของกฎหมายแลว นายจางกไมอาจอางเหตผลทางเศรษฐกจเปนสาเหตของการเลกจางลกจางได 3.1.2 ขอแนะองคการแรงงานระหวางประเทศ ฉบบท 119 วาดวย การสนสดการจางโดยฝายนายจางเปนผบอกเลกจาง (R119 Termination of Employment Recommendation, 1963)

ตามขอแนะขององคการแรงงานระหวางประเทศ ฉบบท 119 วาดวย การสนสดการจางโดยฝายนายจางเปนผบอกเลกจาง ค.ศ.1963 เปนเสมอนมาตรฐานแรงงานสากลทประเทศสมาชกตางๆ พงรบไปปฏบตตาม ทงนเพอใหมาตรฐานการคมครองแรงงานโดยเฉพาะอยางยงในเรองของการคมครองการเลกจางไดเปนไปในแนวเดยวกน ซงมรายละเอยดดงตอไปน คอ “ขอ 1. วธการใช

DPU

53

ขอแนะนจะใหผลทางกฎหมาย หรอขอบงคบของประเทศ การตกลงรวมกน กฎขอบงคบในการท างาน การตดสนของอนญาโตตลาการ หรอการวนจฉยของศาล หรอวธอนทสอดคลองกบการปฏบตของประเทศ ซงเหนวาเปนการเหมาะสมตามสภาพของประเทศ ขอ 2. มาตรฐานการใชโดยทวๆ ไป 1. การบอกเลกจางไมควรจะใหเกดขน นอกจากจะมเหตผลอนควรในการบอก เลกจาง ซงเนองมาจากความสามารถหรอความประพฤตของคนงาน หรอเนองจากความจ าเปนเก ยวกบการด าเนนการของสถานประกอบการ บรษท หางราน หรอบรการ 2. การพจารณาหรอแปลความของค าวา เหตผลอนสมควร ควรจะเปนเรองของวธการใชตามทก าหนดไวในขอ 1. 3. ขอความตอไปน ไมควรนบเปนเหตผลอนสมควรเก ยวกบการบอกเลกจาง (1) การเปนสมาชกสหภาพ หรอการรวมกจกรรมของสหภาพนอกเวลาท างาน หรอในเวลาท างาน หากนายจางเหนชอบดวย (2) แสวงหาต าแหนงหรอก าลงด ารงต าแหนงหรอไดด ารงต าแหนงในฐานะผแทนคนงาน (3) การยนค ารองโดยสจรตใจ หรอการเขารวมในขบวนการตอตานนายจางทละเมดตอกฎหมายหรอกฎขอบงคบ หรอ (4) เชอชาต ผว เพศ สถานภาพการสมรส ศาสนา ความคดเหนทางการเมอง การสบเชอสายหรอสงคมเดม 4. คนงานททราบวาการท างานของตนตองสนสดลงโดยไมมเหตผลอนสมควร ยอมมสทธอทธรณภายในเวลาอนสมควร ดวยความชวยเหลอของบคคลซงเปนตวแทนเจรจาตอคณะกรรมการทต งขนตามขอตกลงรวมหรอคณะกรรมการกลาง เชน ศาล อนญาโตตลาการ คณะกรรมการอนญาโตตลาการ หรอคณะกรรมการทคลายคลงกน หากวามไดมการพจารณาเรองนตามระเบยบการดงกลาวภายในสถานประกอบการ บรษท หางราน หรอบรการ ซงอาจจะมอยหรออาจจะก าหนดขนใหสอดคลองกบขอแนะน 5. (1) คณะกรรมการทอางถงในขอ 4. ยอมมอ านาจทจะพจารณาเหตผลในการบอกเลกจาง และเหตการณอนๆ เก ยวกบเรองน และวนจฉยเหตผลในการบอกเลกจาง (2) จะตองไมแปลความหมายในวรรค (1) ไปในทางทวาคณะกรรมการกลางมอ านาจทจะเขาแทรกแซงในการก าหนดขนาดคนท างานของสถานประกอบการ บรษท หางราง หรอบรการ

DPU

54

6. ถาปรากฎวา การบอกเลกจางนนไมมหลกฐานเหตผลเพยงพอ คณะกรรมการทอางถงในขอ 4. ยอมมอ านาจสงคนงานทเก ยวของซงถาไมไดกลบเขาท างานตามเดมและยงมไดรบคาจางทยงคางจายใหไดรบเงนชดเชยตามสมควร หรอใหไดรบความชวยเหลอประการอนเชนทก าหนดไวตามวธการใชในขอ 1. หรอใหไดรบเงนชดเชยและความชวยเหลออยางอนตามแตจะก าหนดไว 7. (1) คนงานทถกเลกจางควรจะไดรบแจงลวงหนาจากนายจางหรอใหไดรบเงนชดเชยในระยะเวลาอนสมควร (2) ในระหวางการแจงใหทราบลวงหนา คนงานยอมมสทธหยดงานไดโดยไมตองสญเสยคาจางเพอจะไดหางานใหมท า 8. (1) คนงานทถกบอกเลกจางแลวในระยะเวลาสนสดการจางยอมมสทธจะไดรบใบรบรองจากนายจาง ระบวนเขาท างานและวนสนสดการจาง และชนดของงานทท า (2) ใบรบรองดงกลาวนไมควรมขอความใดๆ อนเปนการมชอบตอคนงาน 9. ควรใหความคมครองรายไดแกคนงานทถกบอกเลกจาง การคมครองเชนวานอาจรวมทงการประกนการวางงาน หรอความมนคงทางสงคมรปอนๆ หรอเงนชวยเหลอเมอออกจากงาน หรอประโยชนทดแทนประเภทอน ซงนายจางจายใหตางหาก หรอประโยชนทดแทนจายรวมกน ทงนแลวแตกฎหมายหรอขอบงคบของประเทศ การตกลงรวมกน และนโยบายสวนตวของนายจาง 10. ปญหาทวาคนงานควรจะปรกษาหารอกบผแทนคนงานกอนจะมการวนจฉยครงสดทายในเรองการบอกเลกจางหรอไมนน ควรจะเปนเรองของวธการใช ซงก าหนดไวในขอ 1. 11. (1) ในกรณใหออกจากงานอนเนองจากคนงานกระท าผดอยางรายแรง นายจางไมจ าเปนตองแจงลวงหนา หรอจายเงนชดเชยแกคนงาน และอาจจะยบย งไมจายเงนชวยเหลอ เมอออกจากงาน หรอประโยชนทดแทนตางหากประเภทอนกได (2) การใหออกจากงานเนองจากคนงานกระท าผดอยางรายแรงจะกระท าไดกตอเมอนายจางไมสามารถจะใชวธอนใดแลว (3) ใหถอวานายจางสละสทธในการใหคนงานออกจากงานเนองจากกระท าผดอยางรายแรง ถานายจางมไดกระท าในระยะเวลาอนสมควรภายหลงจากทไดรบทราบถงการกระท าผดอยางรายแรงนนแลว (4) ใหถอวาคนงานสละสทธในการอทธรณตอการทนายจางใหออกจากงานเนองจากการท าผดอยางรายแรง ถาลกจางไมยนอทธรณภายในระยะเวลาอนสมควรภายหลงทไดรบแจงใหออกจากงานแลว

DPU

55

(5) กอนทการวนจฉยใหคนงานออกจากงานเนองจากกระท าผดอยางรายแรงจะมผลในขนสดทาย ควรจะใหคนงานไดมโอกาสชแจงเรองราวของเขาโดยรบดวน โดยมตวแทนของคนงานเปนผชวยเหลอในเมอเปนการสมควร (6) ในการบงคบใชวรรคน ค านยามหรอการตความของค าวา “การกระท าผดอยางรายแรง” และการก าหนด “ระยะเวลาอนสมควร” ควรจะใหเปนเรองของวธการใชซงก าหนดไวในขอ 1. ขอ 3. บทบญญตเพมเตมเก ยวกบการลดจ านวนคนท างาน 12. คกรณทเก ยวของควรด าเนนการสงเสรมใหมการหลกเลยงหรอลดจ านวนคนวางงานลงใหนอยทสดเทาทจะนอยได โดยการรบรองมาตรฐานทเหมาะสม มใหเกดผลรายตอการด าเนนงานทมประสทธภาพของสถานประกอบการ บรษท หางราน หรอบรการ 13. (1) เมอด ารจะลดจ านวนคนท างาน ควรจะมการปรกษาหารอผแทนคนงานเก ยวกบปญหาตางๆ ทเหนวาเหมาะสมเสยแตเนนๆ เทาทจะกระท าได (2) ปญหาซงจะท าการปรกษาหารอกน ควรจะรวมมาตรการเพอเลยงการลดจ านวนคนท างาน การจ ากดงานลวงเวลา การฝกและการกลบฝกใหม การโยกยายระหว างแผนกงาน การขยายระยะเวลาการสนสดสญญาจางออกไปชวระยะหนง มาตรการทใหผลกระทบถงการลดคนงานนอยลงทสด และการคดเลอกคนงานทจะใหออกจากงานเนองจากการลดจ านวนคนท างาน (3) ในขณะทและในเมอการปรกษาหารอกน ท งสองฝายควรจะระลกวาอาจจะมเจาหนาทของรฐทจะชวยในการปรกษาหารอดงกลาว 14. ถาการทจะใหลดจ านวนคนท างานมขนาดทสมพนธกนอยางนาสงเกตกบสภาพการณของกองก าลงคนในเขต หรอในหนวยงานเศรษฐกจ นายจางควรแจงใหเจาหนาทผทรงอ านาจของรฐทราบลวงหนาเก ยวกบการลดดงกลาวน 15. (1) การคดเลอกคนงานทจะใหออกไปเนองจากการลดคนท างานควรจะกระท าอยางมหลกเกณฑทแนนอน หลกเกณฑทจะตองวางไว ลวงหนาและควรจะรกษาผลประโยชนของท งฝายสถานประกอบการ บรษท หางราน หรอบรการ และผลประโยชนของคนงานดวย (2) หลกเกณฑเหลานใหรวมถง 1) ความจ าเปนในการด าเนนงานของสถานประกอบการธรกจการคา หรอบรการ ใหมประสทธภาพ 2) ความสามารถ ความช านาญ ฝมอและคณวฒในการประกอบอาชพของคนงานแตละคน

DPU

56

3) ระยะเวลาทท างาน 4) อาย 5) สถานะทางครอบครว หรอ 6) หลกเกณฑอนๆ ทเหนวาเหมาะสมตามสภาพของประเทศ หลกเกณฑดงกลาวขางตน จะใชอยางไหน หนกไปในทางใดแลวแตขนบธรรมเนยมประเพณและการปฏบตของประเทศนนๆ 16. (1) ในเมอนายจางจะท าการวาจางคนงานใหม กควรจะวาจางคนงานทถกบอกเลกจางเนองจากการลดจ านวนคนท างานเปนอนดบแรก (2) ในเมอเปนการเหมาะสม โอกาสในการวาจางใหมดงกลาวแลว อาจก าหนดในระยะเวลาเวลาดงทระบไว ปญหาเก ยวกบการรกษาสทธในฐานะผอาวโส ควรจะก าหนดตามกฎหมายหรอขอบงคบของประเทศ การตกลงรวมกน หรอการปฏบตอยางอนของประเทศ (3) ในการวาจาง ควรจะถอเอาหลกการทวางไวในขอ 15 มาพจารณา (4) อตราคาจางของคนงานทถกวาจางใหท างานอกครงหนงจะตองไมเสยไปเพราะเหตทคนงานตองออกจากงานเมอครงกอน เมอไดพจารณาถงความแตกตางระหวางงานเกาและงานใหม ตลอดจนการเปลยนแปลงทเกดขนในระหวางนนเก ยวกบคาจางของสถานประกอบการ บรษท หางราน หรอบรการ 17. ควรจะใชส านกจดหางานของตางประเทศหรอส านกอนๆ ทเหมาะสม ใหไดประโยชนเตมท เพอประกนวาคนงานทถกบอกเลกจางเนองจากการลดจ านวนคนท างานนนไดมงานอนท าโดยเรวทสด ขอ 4. ขอบเขต 18. ขอแนะนใชแกงานเศรษฐกจทกสาขา และคนงานประเภทตางๆ โดยมเงอนไขวาอาจยกเวนไมรวมขอความตอไปนในขอบเขตได (1) คนงานทถกวาจางใหท างานในระยะเวลาทก าหนดไว หรอใหท างานทระบไว ซงความสมพนธในการท างานไมมระยะเวลาก าหนดแนนอนเนองจากลกษณะของงาน (2) คนงานทอยในระหวางทดลองปฏบตงานซงก าหนดไวลวงหนาและท างานในระยะเวลาพอสมควร (3) คนงานทท างานชวครงชวคราวในระยะเวลาอนสน (4) ขาราชการฝายบรหารของรฐเฉพาะทบทกฎหมายไมใชแกเขาตามบทบญญตแหงขอแนะน

DPU

57

19. ตามทวางไว ในมาตรา 19 วรรคสแหงธรรมนญองคการแรงงานระหวางประเทศ ขอแนะนไมกระทบกระเทอนตอบทบญญตใดๆ ทใหประโยชนแกคนงานทเก ยวของดกวาทก าหนดไว ณ ทน 20. ควรพจารณาและน าขอแนะนไปใชแกคนงานทมกฎหมายหรอขอบงคบพเศษวางไวเก ยวกบสภาพการท างานอยางนอยทสดเทาเทยมกบทก าหนดในขอแนะน” จากขอแนะฉบบดงกลาว อาจสรปเปนสาระส าคญได ดงน 1) การเลกจางลกจางจะตองใหลกจางไดรบการบอกกลาวลวงหนากอนเลกจางเปนระยะเวลาพอสมควร ท งนเพอใหลกจางไดมเวลาในการเตรยมตวแสวงหางานใหม และในระหวางระยะเวลาบอกกลาวลกจางมสทธหยดงานได โดยไมสญเสยสทธทจะไดรบคาจาง ท งนเพอลกจางจะไดมเวลาหางานใหม 2) การเลกจางลกจางจะตองมเหตผลอนสมควร ซงเหตผลนนอาจเปนเหตผลอนเนองมาจากความสามารถหรอความประพฤตของลกจางหรอเนองมาจากความจ าเปนเก ยวกบการด าเนนการของสถานประกอบการ หากนายจางเลกจางลกจางไปโดยปราศจากเหตผลอนสมควรแลว ถอวานายจางเลกจางโดยไมเปนธรรม ซงกรณนลกจางมสทธรองเรยนยงหนวยงานทเปนกลางซงมอ านาจใหสงรบลกจางนนกลบเขาท างานดงเดม หรอใหไดรบเงนคาเสยหายอยางอนตามแตเหนสมควร 3) การใหความคมครองรายไดของลกจางทถกเลกจาง ทงนเนองจากการเลกจางเปนสาเหตส าคญซงท าใหลกจางขาดรายไดในการยงชพ ซงการคมครองในกรณนอาจกระท าในรปของการประกนสงคม เงนชวยเหลอเมอออกจากงาน หรอคาชดเชยตามแตจะเหนควรวาจะก าหนดในรปใด 4) การใหความคมครองลกจางในกรณการเลกจางเนองจากเหตลกจางลนงาน ซงเปนมาตรการพเศษ เนองจากการเลกจางลกจางคราวละมากๆ ยอมมผลกระทบกระเทอนทรายแรงกวาการเลกจางในกรณทวไป และอาจกอใหเกดปญหาแกเศรษฐกจของประเทศได ดงนนจงมการก าหนดการใหความคมครองแกลกจางในกรณนเปนพเศษตางหากจากการคมครองลกจางในกรณเลกจางทวๆ ไป

DPU

58

3.2 มาตรการทางกฎหมายระหวางประเทศ 3.2.1 ประเทศองกฤษ ประเทศองกฤษเปนประเทศทใชระบบคอมมอนลอว ซงค าพพากษาของศาลเปนบอเกดของกฎหมายทส าคญนอกเหนอไปจากกฎหมายลายลกษณอกษรซงออกโดยรฐสภา การศกษามาตรการตางๆ ทางกฎหมายในการใหความคมครองการจางงานของประเทศองกฤษจงตอง ศกษาทงจากกฎหมายคอมมอนลอว ตามค าพพากษาของศาลและจากกฎหมายลายลกษณอกษรควบคกนไป มาตรการตางๆ ทางกฎหมายในการใหความคมครองการจางงาน อาจสรปไดดงน 3.2.1.1 กฎหมายสหภาพแรงงานและแรงงานสมพนธขององกฤษ (Trade Union and Labour Relations Act, 1947) ก าหนดใหสหภาพแรงงานไดรบการยอมรบ (RECOGNITION) จากนายจางแลวเทานนจงจะเจรจาตอรอง และท าขอตกลงเก ยวกบสภาพการจางได ในกรณทไมอาจ ตกลงกนได คกรณกอาจขอใหศาลอตสาหกรรมชขาดวาสหภาพแรงงานใด มสทธในการเจรจากบนายจาง ส าหรบสหภาพแรงงาน กฎหมายบญญตไววาสหภาพแรงงานรปแบบใหมหมายถง การรวมกนของลกจางทไดจดทะเบยนโดยถกตองตามกฎหมายแลว ดงนนสหภาพแรงงานทไมจดทะเบยนอาจเปนองคการทไมชอบดวยกฎหมายและไมอาจเจรจาตอรองกบนายจางได สญญาการเจรจาตอรองรวมระหวางนายจางหรอสมาคมนายจางกบสหภาพแรงงานจะตองจดทะเบยนไวทนายทะเบยนของกระทรวงแรงงาน ท งตองบอกดวยวา สญญานนผกพนนายจางใดบาง และสหภาพแรงงานใดในกรณทตกลงกนไมได กมสทธทจะปดงานหรอนดหยดงานแลวแตกรณกฎหมายไดเขยนถงรายละเอยดเก ยวกบสหภาพแรงงานและสมาชกดวย โดยไมแยกภาครฐหรอภาคเอกชน เชน 1. สหภาพแรงงานจะปฏเสธ ไมรบลกจางในประเภทเดยวกนเปนสมาชกของสหภาพ แรงงานนนไมได 2. สมาชกสหภาพแรงงานจะเขาจะออกเมอไรกไดตามความสมครใจ ตราบใดทท าตามระเบยบของสหภาพแรงงานแลว 3. สมาชกทมสทธจะถกหามมใหสมครรบเลอกต งเปนกรรมการของสหภาพแรงงานไมได 4. การลงคะแนนเสยงในสหภาพแรงงานตอง “ลบ” นายจางหรอสมาชกหรอใครจะเขาไปยงเก ยวไมได 5. สมาชกสหภาพแรงงานจะถกกลนแกลงจากผใดไมได

DPU

59

6. สหภาพแรงงานจะลงโทษสมาชก โดยไมใหโอกาสแกสมาชกแกตวกอนไมได และตองท าเปนลายลกษณอกษรไวเปนหลกฐานเพอปองกนการกลนแกลง 7. สมาชกสหภาพแรงงงานจะถกปลดออกจากงานหรอถกลดคาจาง โดยปราศจากเหตผลไมได ประเทศองกฤษมกฎหมายทคมครองการเลกจางลกจางในกรณทมการปดกจการ และเนองจากประเทศองกฤษใชกฎหมายระบบคอมมอนลอว (Common Law) กฎหมายมทมาจากจารตประเพณ โดยมบทบญญตกฎหมายแรงงานทเก ยวกบการเลกจางโดยมชอบ (wrongful dismissal) และมกฎหมายทเปนลายลกษณอกษร คอ พระราชบญญตค มครองแรงงาน (ฉบบรวบรวม) ป ค.ศ.1978 (Employment Protection Act 1978) 3.2.1.2 พระราชบญญตคมครองแรงงาน (ฉบบรวบรวม) ป ค.ศ.1978 (Employment Protection (Consolidation) Act 1978) มบญญตถงการคมครองเลกจางไวทงทเปนธรรมและเลกจางทไมเปนธรรมตอลกจางดงน 1. การบอกกลาวลวงหนากอนเลกสญญาจาง มาตรา 49 ดงน1 (1) การบอกเลกสญญาจางแรงงานโดยนายจางแกลกจาง ซงท างานตด ตอกน 4 สปดาหขนไป ก. จะตองบอกกลาวไมนอยกวา 1 สปดาหตอระยะเวลาการท างานนอยกวา 2 ป ข. จะตองบอกกลาวเพมอก 1 สปดาหตอระยะเวลาการท างานทเพมขนทกๆ ป หากระยะเวลาท างานมากกกวา 2 ปแตไมถง 12 ป ค. จะตองบอกกลาวไมนอยกวา 12 สปดาห หากระยะเวลาการท างานตงแต 12 ปขนไป (2) การบอกกลาวเลกสญญาจางแรงงานโดยลกจางซงท างานตดตอกน 4 สปดาห ขนไปแกนายจางจะตองมระยะเวลาไมนอยกวา 1 สปดาห (3) หากมขอตกลงก าหนดระยะเวลาการบอกกลาวเลกสญญาจางแรงงานแกลกจางทท างานตดตอกน 4 สปดาหขนไปสนกวาทก าหนดไวตามบทบญญตน ใหใชบทบญญตขางตนมาบงคบ แตอยางไรกตามมาตรานจะไมคมครองคสญญาฝายหนงฝายใดหากตกลงกนสละ

1 B.A. Hepple, Paul O’higgins. (1979). Lord Wedderborn of Charlton, Labour Relations

Statutes and Materiais. p.468.

DPU

60

สทธทจะตองไดรบการบอกกลาวไมวาในกรณใดๆ หรอในกรณทมการจายสนจางแทนการบอกกลาวเลกจาง (4) สญญาจางแรงงานทมการก าหนด ระยะเวลาการจางแนนอน ไมเกน 4 สปดาห แตหากไดมการท างานตอมาตดตอกนครบ 12 สปดาหขนไป ใหมผลบงคบเสมอนเปนสญญาจางทไมมก าหนดระยะเวลาการจางทแนนอน และใหน าบทบญญต (1) และ (2) ขางตนมาใชบงคบ (5) มาตรานจะไมมผลบงคบใชกบคสญญาฝายใดฝายหนงในอนทจะใชสทธบอกเลกสญญาโดยไมตองบอกกลาวลวงหนาดวยเหตผลเพราะการกระท าของอกฝายหนงท าใหไมจ าเปนตองบอกกลาวเชนนน (6) ค านยามค าวา สปดาห ตามทบญญตไวในมาตรา 153 (1) ไมใหน ามาใชบงคบกบมาตราน นอกจากกฎหมายจะใหความคมครองโดยก าหนดระยะเวลาขนต าในการบอกกลาวแลว ยงไดมการรก าหนดใหนายจางจะตองใหเหตผลในการเลกจางแก ลกจางเปนลายลกษณอกษร ภายใน 14 วน นบแตวนเลกจางไมวาการเลกจางนนจะไดมการบอกกลาวลวงหนาหรอไมกตามหากลกจางท างานตดตอกนไมนอยกวา 6 เดอน2 กฎหมายฉบบดงกลาวยงไดบญญตใหความคมครองสทธของลกจางเก ยวกบรายไดขนต า ซงลกจางมสทธไดรบจากนายจางในระหวางระยะเวลาทนายจางบอกกลาว 3 แมวาลกจางจะไมสามารถท างานไดเพราะความเจบปวยหรอไดรบบาดเจบหรอหยดงานในระหวางวนหยด4 การทนายจางไมปฏบตตามระยะเวลาบอกกลาวขนต าถอวานายจางเปนผผดสญญา และตองรบผดจากการเลกจางลกจางโดยไมชอบ โดยตองชดใชคาเสยหายเนองจากผดสญญาตามหลกกฎหมายสญญาทวไป5 ซงโดยทวไปไดแก คาจางทลกจางควรไดรบนบแตเลกจางจนถงวนทสญญาจางควรจะสนสดลงโดยชอบดวยกฎหมาย6 2. การเลกจางทไมเปนธรรม

2 EPCA 1978, Section 53. 3 EPCA 1978, Section 50. 4 EPCA 1978, Schedule 3 ขอ 2 และขอ 3. 5 Bill Wedderborn. (1986). The Work and the law. p.203. 6 คด Gunton V, Richmond-upon-Thames London Borough Council (1980) I.C.R 755.

DPU

61

(ก) ความหมายของการเลกจางทไมเปนธรรม มาตรา 57 บญญตถงหลกเกณฑทวไปเก ยวกบการเลกจางทไมเปนธรรม ดงน (1) ในการพจารณาวาการเลกจางเปนธรรมหรอไม นายจางจะตองแสดงใหเหนถง ก. อะไรคอเหตผลในการเลกจาง และ ข. ตองเปนเหตผลตาม (2) หรอเหตผลทส าคญประการอนๆ (2) เหตผลทกลาวใน (1) (ข) ไดแก ก. ความสามารถและคณสมบตของลกจางในการท างานทนายจางใหกระท า ข. เหตผลเก ยวกบความประพฤตของลกจาง ค. ลกจางลนงาน ง. ลกจางไมสามารถท างานตอไปไดโดยฝาฝนหนาท หรอขอจ ากดทกฎหมายก าหนด (3) เมอนายจางปฏบตตามขอก าหนดใน (1) การพจารณาวาการเลกจางจะเปนธรรมหรอไม ใหพจารณาเหตผลทนายจางแสดงวาในพฤตการณเชนนนนายจางไดกระท าไปโดยมเหตผลนนจะตองเปนเหตผลทชอบธรรม กลาวโดยสรปกคอ การเลกจางจะตองประกอบดวยองคประกอบสอง ประการ คอ นายจางจะตองแสดงเหตผลทจะเลกจาง และเหตผลนนจะตองเปนเหตผลทเปนธรรม (ข) การเยยวยาการเลกจางทไมเปนธรรม ไดบญญตไว 2 กรณกลาวคอ (1) การรบกลบเขาท างานดงเดมในมาตรา 67-71 ซงเมอปรากฏวามการเลกจางทไมเปนธรรมเกดขนศาลแรงงานจะสงใหนายจางรบลกจางกลบเขาท างานดงเดม รวมทงใหนายจางชดใชลกจางในความเสยหายทลกจางไดรบระหวางชวงออกจากงาน ในการรบลกจางกลบเขาท างานนนลกจางจะยงคงมสทธและผลประโยชนเชนทตนไดรบตอนเลกจาง เวนแตการทจะรบลกจางกลบเขาท างานดงเดมจะท าใหเกดความไมถกกนอยางรนแรงระหวางนายจางและลกจาง หรอขาดความไวเนอเชอใจซงกนและกนในความซอสตยสจรตหรอกอใหเกดความไมสงบสขในการอตสาหกรรม7

7 คด Colemen V, Magnet Joinery (1974) I.R.L.R.343.

DPU

62

ตามมาตรา 62 (1) (a) ไดบญญตถงการเลกจางชวคราวหรอปดงานชวคราว เพอใหลกจางยอมรบเงอนไขในการท างานทนายจางก าหนด หากนายจางยงคงจางลกจางคนอนๆ ไว ตอมาเสนองานใหลกจางคนอนๆ ท ากถอวา เปนการเลกจางโดยไมเปนธรรม (2) การชดใชคาเสยหาย หากนายจางไมสามารถรบลกจางกลบเขาท างานได ตองชดใชคาเสยหายแกลกจาง ตามมาตรา 72 โดยแยกคาเสยหายเปน 2 สวน สวนแรกเปนคาเสยหายขนตน ซงมจ านวนไมเกน 3,600 ปอนด ซงคาเสยหายนอาจถกลดลงหากศาลแรงงานเหนวาลกจางมสวนนาต าหนในการถกเลกจางหรอปฏเสธไมยอมกลบเขาท างานคาเสยหายในสวนทสองเปนสวนของคาเสยหายทแทจรง ซงขนอยกบดลยพนจของศาลทจะสงใหนายจางชดใชตามความเหมาะสมและยตธรรม เพอชดเชยความสญเสยอนเกดจากการเลกจางและมจ านวนมากทสดไมเกน 6,250 ปอนด คาเสยหายในสวนนอาจถกลดจ านวนหากลกจางไมพยายามหางานใหมทคลายคลงกน หรอกระท าเปนปฏปกษตอการกลบเขาท างานดงเดม หรอไมพยายามหาวธการลดความเสยหายเทาทจะกระท าได นอกจากนตามทกฎหมายประเทศองกฤษ ไดบญญตเรองปญหาการหยดกจการชวคราว ไวในมาตรา 62 (1) (a) โดยไดบญญตเก ยวกบการเลกจางหรอปดงานชวคราวในลกษณะทถอวาเปนการเลกจางไมเปนธรรม ถาหากนายจางยงคงจางลกจางคนอนๆ ไวตอมาเสนองานใหลกจางคนอนท า แตอยางไรกตามกฎหมายองกฤษกมไดมการบญญตเก ยวกบการปดสถานทท างาน (lock out) หรอปดงานชวคราว8 3. การเลกจางเนองจากคนลนงาน (ก) ความหมายของการเลกจางเพราะเหตคนลนงาน โดยทวไปแลวนายจางจะตองจายเงนชดเชยเนองจากกรณคนลนงานใหแกลกจางซงท างานตดตอกนไมนอยกวา 2 ป และลกจางนน ก. ถกเลกจางโดยนายจางของตนเองเพราะสาเหตคนลนงาน หรอ ข. ถกเลกจางชวคราว หรอถกลดเวลาท างานใหสนลงตามทระบไวในพระราชบญญตนอยางไรเปนการเลกจางเพราะเหตคนลนงานมนยามใน มาตรา 81(2) มาตรา 81(2) ซงบญญตวา “ตามความมงหมายของพระราชบญญตน ใหถอวาเปนการเลกจางเพราะเหตคนลนงานหากการเลกจางนนท งหมดหรอเปนสวนใหญเกดขนเนองจาก

8 Gwyneth Pitt. (1992). Employment Law. p.160.

DPU

63

ก. ขอเทจจรงทวานายจางไดหยด หรอต งใจจะหยดด าเนนกจการเพราะเหตทนายจางไดจางลกจาง หรอนายจางไดหยด หรอต งใจจะหยดด าเนนกจการในสถานประกอบการทไดลกจางท างานอย หรอ ข. ขอเทจจ รง ทว าความจ า เปนของธรก จทจะตองใชลกจางปฏบตงานเปนพเศษหรอตองใชลกจางปฏบตงานในสถานประกอบการทลกจางท า งานอยนนหมดสนลง หรอลดนอยลง หรอคาดหวงไดวาจะหมดสนลง หรอลดนอยลง ตวอยางประเภทของสถานการณทเขาขายกรณคนลนงาน ตามบทบญญตขางตน เชน การคาทรดลงท าใหความตองการคนงานลดนอยลง หรออาจมการเปลยนแปลงประเภทของงาน9 เชน จากธรกจการท าไมมาเปนการใชวสดใยแกว (fiber-glass) ซงท าใหชางไมไมมความจ าเปนอกตอไป10 (ข) อตราชดเชยในกรณคนลนงาน ตามกฎหมายอตราเงนชดเชยในกรณคนลนงาน (Redundantly Payment) ก าหนดไวดงตอไปน ก. ใหนายจางจายเปนจ านวนเทากบคาจางสปดาหครงในแตละปทท างานหากลกจางมอายตงแต 41 ป ขนไป ข. ใหนายจางจายเปนจ านวนเทากบคาจางหนงสปดาหในแตละปทท างานหากลกจางมอายตงแต 22 ป ขนไป ค. ใหนายจางจายเปนจ านวนเทากบคาจางครงสปดาหในแตละปทท างานหากลกจางมอายตงแต 18 ปขนไป อตราเงนชดเชยในกรณคนลนงานอาจตองลดลงหากลกจางทถกเลกจางในกรณคนลนงานไดรบเงนหรอประโยชนอนจากนายจาง (ค) ขอจ ากดเก ยวกบเวลาในการเรยกรองเงนชดเชยในกรณคนลนงาน มบญญตไวในมาตรา 101 ทวา (1) แมจะมบทบญญตใดๆ กอนหนานกตาม ลกจางจะไมมสทธไดรบเงนชดเชยในกรณคนลนงาน เวนแตกอนทจะสนสดการจาง 6 เดอน ก. ไดมการตกลงและจายเงนชดเชยนน หรอ

9 สมศกด สนทรธาราวงศ. (2530). มาตรการคมครองลกจางทางกฎหมายในกรณเลกจาง: ศกษา

เปรยบเทยบกฎหมายไทยกบกฎหมายตางประเทศ. หนา 93. 10 คด Hindle V. Percival Boats Ltd, (1969) All.E.R. 836.

DPU

64

ข. ลกจางไดเรยกรองใหจายเงนชดเชยโดยการบอกกลาวเปนลายลกษณอกษรไปยงนายจาง หรอ ค. ปญหาเก ยวกบสทธของลกจางอนเก ยวกบเงนชดเชย หรอเก ยวกบจ านวนเงนชดเชยไดเสนอไปยงศาลแรงงาน หรอ ง. การฟองรองเก ยวกบการทลกจางถกเลกจางไดกระท าโดยลกจางภายใตมาตรา 67 (2) ภายใตบงคบของ (1) ลกจางจะไมสญสทธในเงนชดเชยในกรณคนลนงาน ถาในระหวางชวงระยะเวลา 6 เดอนรวมกบชวงระยะเวลาทก าหนดในอนมาตรา ดงกลาว ลกจาง ก. เรยกรองสทธตามขอ ข. ของอนมาตราดงกลาว ข. เสนอปญหาดงกลาวไปยงศาลแรงงานตามทก าหนดไวในขอ ค ของอนมาตราดงกลาว หรอ ค. กระท าการรองเรยนดงทก าหนดในขอ ง. ของอนมาตราดงกลาว 3.2.1.3 กฎหมาย Industrial Relations Code of Practice เปนมาตรการทางกฎหมายทน ามาใชปองกนการเลกจาง โดยมาตรา 132 -133 ก าหนดใหนายจางตองเปดโอกาสใหลกจางไดชแจงขอกลาวหาพรอมสทธในการมผแทนชวยเหลอ ทงนตามกฎหมาย Redundancy Payments Act., 1965 มาตรา 30 นายจางตองแจงการเลกจางไปยงเจาหนาทของรฐลวงหนา 14 วน หากเลกจางไมเกน 10 คน และแจงลวงหนา 21 วน หากเลกจางเกนกวา 10 คนขนไป และในกฎหมายฉบบเดยวกนนยงก าหนดในเรองของการจายคาชดเชยวาหากลกจางท างานตดตอกนมานานและนายจางปลดออกเพราะตองการลดก าลงคน (Redundancy) หรอใหท างานนอยลงกวาปกต (Short-time) จนท าใหคาจางทลกจางไดรบในสปดาหต ากวาคาจางก งหนงของคาจางตอสปดาห นายจางตองจายคาชดเชยพเศษใหแกลกจางในอตรา 1 สปดาหครงส าหรบการท างานในแตละป และลกจางมอายต ากวา 41 ปจาย 1 สปดาหส าหรบการท างานในแตละป และลกจางมอายต าวา 22 ป จาย ½ สปดาหส าหรบการท างานในแตละป เปนตน11 อยางไรกด การรบลกจางกลบเขามาท างานตอนนกถอเปนการคมครองลกจางจากการถกเลกจางโดยใหสทธแกลกจางทถกเลกจางไปแลวสามารถทจะกลบเขาท างานอยกบ

11 ฉลาด ทองค าสก. (2539). การเลกจางในกรณคนลนงาน: มาตรการปองกนและคมครองลกจาง.

หนา 47.

DPU

65

นายจางเดมอกครงหนงโดยกฎหมาย Industrial Relations Code of Practice มาตรา 130-131 ก าหนดวาการไมรบลกจางกลบเขาท างานตามค าสงศาลมโทษทางอาญา จากการศกษามาตรการคมครองการจางงานตามกฎหมายขององกฤษดงทกลาวมาขางตน จะเหนไดวาในสวนทเก ยวกบการบอกกลาวลวงหนากอนเลกจาง กฎหมายองกฤษไดก าหนดระยะเวลาขนต าทนายจางจะตองบอกกลาวแกลกจางเอาไว โดยก าหนดใหนายจางตองบอกกลาวเลกจางยาวนานตามระยะเวลาการท างานซงจะเหนวามาตรการดงกลาวนนใหความคมครองแกลกจางไดเปนอยางด ในเรองการเลกจางทไมเปนธรรม กฎหมายองกฤษไดก าหนดหลกเกณฑทวไปเก ยวกบความหมายของการเลกจางทไมเปนธรรมเอาไว และมบทบญญตระบสาเหตบางประการทการนายจางเลกจางเพราะเหตตามทกฎหมายบญญตไวเหลานแลว กฎหมายถอวาเปนการเลกจางทไมเปนธรรม อนเปนขอสนนษฐานเดดขาด อกท งยงใหสทธลกจางในการรองขอไปยงนายจางเพอใหนายจางแจงเหตผลในการเลกจางเปนลายลกษณอกษรและหากนายจางปฏเสธไมแจงเหตผลในการเลกจางโดยปราศจากเหตผลอาจตองรบผดชดใชคาเสยหายแกลกจางอกดวย ส าหรบความคมครองการเลกจางดวยเหตผลทางเศรษฐกจนน แมกฎหมายองกฤษจะไมไดบญญตใหความคมครองแกกรณดงกลาวไวโดยตรง แตองกฤษมบญญตเก ยวกบเรองการเลกจางเนองจากคนลนงาน ซงจากความหมายของคนลนงานนน จงอาจเปนกรณทเกดจากปญหาเศรษฐกจได บทบญญตดงกลาวจงสามารถน าไปใชในการคมครองการเลกจางดวยเหตผลทางเศรษฐกจได โดยเฉพาะการใหความคมครองในกรณนายจางเลกจางลกจางชวคราว (Lay-Off) หรอ ลดเวลาการท างาน (Short-Time) จนเปนเหตใหลกจางไดรบคาจางนอยกวาครงหนงของคาจางทลกจางไดรบตามปกตในหนงสปดาหเปนเวลา 4 สปดาหตดตอกน หรอรวมกนถง 6 สปดาหใน 13 สปดาห กรณนถอวานายจางไดเลกจางลกจางเพราะเหตคนลนงาน 3.2.2 ประเทศฝรงเศส ประเทศฝรงเศสนนมมาตราการทางกฎหมายทเก ยวกบการคมครองการจางงานในภาวะวกฤตเศรษฐกจ ดงน 3.2.2.1 ตามประมวลกฎหมายแรงงาน ประเทศฝรงเศส มการบญญตถงกฎหมายแรงงานอยในประมวลกฎหมายแรงงาน (Code du Travail) หรอ Labour Code ซงไดรวบรวมกฎหมาย กฎเกณฑ ระเบยบ ขอบงคบ เก ยวกบการจางงาน การเลกจาง ตลอดจนการพจารณาคดแรงงานท งหมดไวดวยกน และไดมการ

DPU

66

แกไขเพมเตมใหทนสมยอยเสมอมา นอกจากนนยงไดรวบรวมค าพพากษาฎกาทเก ยวของเอาไวดวย โดยมมาตรการทางกฎหมายทเก ยวกบการคมครองการเลกจางลกจาง ดงน 1. การจายคาชดเชย ตามมาตรา L.122-14-4 ก าหนดวา ในการเลกจางทกระท าโดยมไดปฏบตตามวธการด าเนนการตามทก าหนดไวโดยกฎหมาย แตมสาเหตทเปนจรงและสมควรในการเลกจาง ศาลจะสงใหนายจางปฏบตตามวธการดงกลาว และใหนายจางจายคาชดเชยใหลกจางทถกเลกจางเปนจ านวนไมสงกวาคาจาง 1 เดอน นอกจากน ลกจางยงมสทธไดรบคาชดเชยตามมาตรา L.122-9 ซงบญญตวาในกรณทลกจางถกเลกจางโดยทมไดกระท าผดรายแรง หากไดท างานใหแกนายจาง เปนระยะเวลาไมต ากวา 2 ป ตดตอกน มสทธทจะไดรบคาชดเชยการเลกจางขนต าตามมาตรา R.122-2 ซงค านวณตามจ านวนปทท างานไดแก คาชดเชย 1 ป หากจายคาจางเปนรายชวโมงไดรบคาชดเชย 20 ชวโมง หากจายคาจางเปนรายเดอนไดคาชดเชย 1 ใน 10 ของเดอน ค านวณจากคาเฉลยของคาจาง 3 เดอนสดทาย 2. การเลกจางโดยสาเหตทางดานเศรษฐกจ ตามประมวลกฎหมายแรงงานฝรงเศส มาตรา L.321-1 หมายถง การเลกจางทนายจางกระท าตอลกจาง โดยสาเหตใดสาเหตหนง หรอหลายๆ สาเหต ทไมเก ยวกบลกจาง แต เก ยวเนองมาจากการยบ หรอการเปลยนแปลงในสาระส าคญของสญญาจางอนสบเนองมาจากปญหาทางเศรษฐกจหรอการเปลยนแปลงทางเทคโนโลยสมยใหม คอ มาตราทวาดวย การเลกจางดวยสาเหตทางเศรษฐกจอยางหนง การเลกจางดวยสาเหตทางเศรษฐกจตองมสาเหตทเปนจรงและมเหตผลสมควรเชนเดยวกบการเลกจาง โดยทวไปหากไมมสาเหตทเปนจรงและสมควรในการเลกจางแลว การเลกจางดวยสาเหตทางดานเศรษฐกจกไมเปนธรรม ในการพจารณาวา การเลกจางรายใดเปนการเลกจางดวยสาเหตทางเศรษฐกจหรอไมนน ศาลตองพจารณาวา การเลกจางนนเปนไปตามบทบญญตแหงกฎหมายหรอไม และหากการ เลกจางเกดจากท งสาเหตทางเศรษฐกจและสาเหตสวนตวควบคกนไป ศาลกตองพจารณาวา สาเหตใดส าคญกวาและท าใหเกดการตดสนใจเลกจาง 3. การยบต าแหนงงานอนเกดจากการปดโรงงาน เพราะไดใชงานมาเป นเวลานาน เปนการเลกจางดวยสาเหตทางดานเศรษฐกจเชนกน สวนกรณของการเลกจางดวยสาเหตลกจางมอายมากเกนไป เปนสาเหตสวนตวของลกจางเอง ไมเปนการเลกจางดวยสาเหตทางเศรษฐกจ การเลกจางดวยสาเหตทางเศรษฐกจนน มวธการเชนเดยวกบการเลกจางทไมเปนธรรม นนคอ หากเลกจางในสาเหตทางเศรษฐกจ เปนการเลกจางไมเปนธรรม คอ ไมมสาเหตทเปนจรงหรอสมควรในการเลกจาง ศาลมอ านาจเสนอใหลกจางกลบเขาท างานในต าแหนง

DPU

67

เดม หรอหากไดท างานมาเปนระยะเวลานานไมนอยกวา 2 ป และมไดกระท าผดรายแรง ก มสทธไดรบคาชดเชยเชนเดยวกบการเลกจางในกรณทวไป ส าหรบประเทศฝรงเศส การหยดกจการจะอยในลกษณะของการเลกจางโดยสาเหตทางเศรษฐกจ ตามประมวลกฎหมายแรงงาน (Code du Travail) มาตรา L.321-1 ซงกไดมการบญญตเก ยวกบการเลกจางโดยไมเปนธรรมไวเชนเดยวกน โดยอยในลกษณะของการทนายจางจะอางสาเหตของการเลกจางดวยสาเหตทางเศรษฐกจทจะตองมสาเหตทเปนจรง และมเหตผลสมควรเชนเดยวกบการเลกจางโดยทวไป มฉะนนแลวกถอวาเปนการเลกจางโดยสาเหตทางเศรษฐกจทไมเปนธรรม12 4. การบอกกลาวลวงหนากอนการเลกจาง ตาม Labour Code,Act. No. 73-4 ลงวนท 2 ,มกราคม 1973 มาตรา 24 d ก าหนดใหบอกกลาวลวงหนา 1 เดอนหากท างานเกนกวา 6 เดอนแตไมเกน 2 ป และบอกกลาวลวงหนา 2 เดอนหากท างานเกนกวา 2 ปขนไป 5. มาตรา 24L – 24 M ก าหนดใหนายจางตองแจงใหลกจางทราบ ถงเหตผลของการเลกจาง 6. การทลกจางด ารงต าแหนงหรอกระท าหนาทเปนผแทนลกจาง มาตรา L.420-22 นายจางจะเลกจางเนองจากลกจางเปนหรอท าหนาทผแทนลกจาง ตองไดรบการอนมตลวงหนาจากพนกงานตรวจแรงงาน เจาพนกงานฝายปกครอง หรอศาล 7. การทลกจางเปนสมาชกหรอเขารวมกบสหภาพแรงงาน มาตรา L. 412-2 นายจางจะเลกจางลกจางเนองจากเขาเปนสมาชกสหภาพแรงงาน หรอเขารวมกบสหภาพแรงงานไมได 3.2.2.2 กฎหมาย National Inter Occupational Agreement on Security of Employment ลงวนท 10 กมภาพนธ 1969 มาตรา 13-14 ก าหนดวา ในการเลกจางลกจางกรณมเหตผลทางเศรษฐกจ นายจางตองรวมหารอกบผแทนลกจางกอนการเลกจางไมนอยกวา 8 วน กรณจ านวนลกจางทจะเลกจาง 10-49 คน ไมนอยกวา 15 วน กรณลกจางจะเลกจาง 50-99 คน และไมนอยกวา 1 เดอน กรณจ านวนลกจางทจะเลกจาง 100 คนขนไป หากมแผนการจะเลกจางใน 6 เดอน ตองหารอกอนอยางนอย 1 เดอน กรณ มลกจางทจะเลกจาง 10 -199 คน อยางนอย 2 เดอน กรณมจ านวนลกจางทจะเลกจาง 200-299 คน และ อยางนอย 3 เดอน มจ านวนลกจางทจะเลกจาง 300 คนขนไป13

12 Code du Travail. (1999). pp. 75-77. 13 สมศกด สนทรธาราวงศ. เลมเดม. หนา 69.

DPU

68

มาตรา 25 ก าหนดใหลกจางตองแจงใหนายจางทราบภายในระยะเวลาทก าหนดหลงจากการเลกจางในกรณทมคนลนงานวาตนมความประสงคจะกลบเขาท างานใหมหากมต าแหนงงานวางลงอกครงหนง 3 .2 . 2 . 3 กฎหมา ย Ordinance Concerning Placement of Workers and Control of Employment ลงวนท 24 พฤษภาคม 1945 มาตรา 10 ก าหนด ใหนายจางก าหนดมาตรฐานในการคดเลอกลกจางทจะเลกจางไวในระเบยบขอบงคบเก ยวกบการท างาน ซงผานการพจารณาจากคณะกรรมการลกจางหรอผแทนลกจางแลว และหากจะตองมการเลกจาง Labour Code มาตรา 24L-24 M ก าหนดใหนายจางตองแจงใหลกจางทราบถงเหตผลของการเลกจาง โดยมาตรา 24d ก าหนดใหบอกกลาวลวงหนา 1 เดอน หากท างานเกนกวา 6 เดอนแตไมถง 2 ป และบอกกลาวลวงหนา 2 เดอน หากท างานเกนกวา 2 ปขนไป14 อ ย า ง ไ ร ก ด National Inter Occupational Agreement on Employment Security ลงวนท 10 กมภาพนธ 1969 มาตรา 25 ยงก าหนดสทธของลกจางทจะไดรบกลบเขาท างานกอนโดยใหลกจางตองแจงใหนายจางทราบภายในระยะเวลาทก าหนดหลงจากมการเลกจาง ในกรณมคนลนงานวาตนมความประสงคจะกลบเขาท างานใหมหากมต าแหนงงานวางลงอกครงหนง 3.2.3 ประเทศเยอรมน ในประเทศเยอรมนระบบแรงงานสมพนธไดรบการเรยกวา เปนระบบในรปแบบของหนสวนทางสงคม (Social Partnership Model) เพราะเปนระบบทมการรวมมอกนและโนมเอยงไปสการเหนชอบแบบสมานฉนท โดยฝายนายจางไดเปดโอกาส ใหสหภาพแรงงานหรอลกจางใหเขามสวนรวมในการบรหารจดการ และมระบบพนฐานของแรงงานสมพนธทด คอมระบบการรวมปรกษาหารอ และระบบการเจรจาตอรองรวม (Collective Bargaining System) ระหวางสหภาพแรงงาน และ สหพนธนายจางในระดบอตสาหกรรม หรอระดบสาขาท งในภาครฐ และภาคเอกชน โดยอสระจากการแทรกแซงของรฐบาล รวมทงมระบบขอเสนอแนะ (Suggestion System) ดงเชนทประเทศไทยน าระบบนมาใชแลว คอ สหภาพแรงงาน และ คณะกรรมการลกจาง (Works Councils) ซงตวแทนลกจางและนายจางจะมสวนรวมกน ก าหนดเงอนไขการจางงาน และ สภาพการท างานตางๆ ในบรษท (Co-Determination) และ ลกจางมสทธในการรบทราบขาวสารขอมลของบรษทท ง

14 สมศกด สนทรธาราวงศ. แหลงเดม. หนา 39-43.

DPU

69

ในดานบคคล ดานสงคม และดานการเงนในระดบโรงงาน หรอ สถานประกอบกจการ (Plant Level) ในยคหลงสงครามโลกครงท 2 เศรษฐกจของเยอรมนเจรญเตบโตขนอยางรวดเรว ท าใหมความสนใจในขอด และ การลดตนทนของรปแบบการแรงงานสมพนธของเยอรมนเปนอยางมาก อยางไรกตามเนองจากตอมาการขยายตวทางเศรษฐกจของเยอรมนทถดถอยลงประกอบดวยอตราการวางงานสงขนในยค ค.ศ.1990-2000 ท าใหมการโตเถยงกนอยางมากเก ยวกบขอดและขอเสยของระบบน และ ความจ าเปนหรอไมทจะตองมการปฏรปเพอรองรบการแขงขนทสงขนในยคโลกาภวตน ซงมทงการ บรณาการของกลมประเทศยโรป การรวมกนของเยอรมนตะวนออกและเยอรมนตะวนตก การปรบเปลยนโครงสรางของการจางงานไปสอตสาหกรรม IT และอตสาหกรรมการบรการมากขน รวมไปถงไดมการเปลยนแปลงคานยมในสงคมเกดขนโดยเฉพาะคนรนใหมซงมชวตความเปนอยแบบอสระและมเอกภาพมากขน การเจรจาตอรองรวมในประเทศเยอรมนส าหรบแรงงานสวนใหญเกดขนระหวางสหภาพแรงงาน ซงเปนตวแทนของคนงานทงอตสาหกรรม หรอ บางภาคของอตสาหกรรม แตถาอตสาหกรรมนนประกอบดวยกลมยอยทมสภาพและเงอนไขทางดานเศรษฐกจ และ สงคมทมความหลากหลายมาก อาจมการตอรองกนในแตละกลมยอย หรอ สาขาได อยางเชนสหภาพแรงงานของคนงานดานอตสาหกรรมโลหะ (Metal Workers Union) อาจจะแบงออกเปน กลมเหลก กลมโลหะ และไฟฟา กลมผประกอบกจการขนาดเลก เปนตน ถามการตกลงกนระหวางสหภาพแรงงานและกลมสมาคมนายจางในระดบภมภาคหรอตามพนท ขอตกลงนนเรยกวา ขอตกลงรวมระดบสมาคม (Association Collective Agreement) ขอตกลงนสวนมากจะเปนขอตกลงทเก ยวกบ คาจาง เงนเดอน ขอตกลงทวๆ ไป และขอตกลงเสรม ซงมผลใชกบนายจางทกบรษท และลกจางทเปนสมาชก หรอไมเปนสมาชก สหภาพ ทกคน ทอยในภาคอตสาหกรรมนนๆ โดยประเทศเยอรม มมาตรการทางกฎหมายส าหรบคมครองการเลกจางดงตอไปนตาม 1. กฎหมายรฐธรรมนญ เก ยวกบการท างานในสถานประกอบกจการ The Works Constitution Act 1972 ใหสทธลกจางในสถานประกอบกจการทมลกจางมากกวา 4 คนขนไปใหมคณะกรรมการลกจางได และ 2. กฎหมาย The Employee Co-Determination Act ในป 1976 ใหสทธลกจางในองคกรทมลกจางมากกวา 2000 คนซงตอมาไดปรบมาเปนอยางนอย 500 คนขนไปสามารถสงตวแทน 10 คนเขารวมกบตวแทนทางฝายนายจางอก 10 คน จดต งเปน คณะกรรมการก ากบของบรษท (Supervisory Board) ในระดบบรหารรวมก าหนดนโยบายและทศทางการบรหารของบรษทอกดวย ทงสหภาพแรงงานและสหพนธนายจางไดมบทบาทอยางมากในการออกแบบและทบทวนแกไข

DPU

70

กฎหมายแรงงาน และ กระบวนการพพากษาแรงงาน เมอไมนานนทางรฐบาลเยอรมนไดเรมการพดคยในระดบสงกบสหภาพแรงงาน และ สหพนธนายจางในเรอง “การรวมมอกนเพอสรางสรรคงาน และคณวฒของลกจาง (Alliance for Jobs and Qualification)” เพอสรางโอกาสในการสรางงาน และลดการวางงาน การเจรจาตอรองรวมในประเทศเยอรมนส าหรบแรงงานสวนใหญเกดขนระหวางสหภาพแรงงาน ซงเปนตวแทนของคนงานทงอตสาหกรรม หรอ บางภาคของอตสาหกรรม แตถาอตสาหกรรมนนประกอบดวยกลมยอยทมสภาพและเงอนไขทางดานเศรษฐกจ และ สงคมทมความหลากหลายมาก อาจมการตอรองกนในแตละกลมยอย หรอ สาขาได อยางเชนสหภาพ แรงงานของคนงานดานอตสาหกรรมโลหะ (Metal Workers Union) อาจจะแบงออกเปน กลมเหลก กลมโลหะ และไฟฟา กลมผประกอบกจการขนาดเลก เปนตน ถามการตกลงกนระหวางสหภาพ แรงงานและกลมสมาคมนายจางในระดบภมภาคหรอตามพนท ขอตกลงนนเรยกวา ขอตกลงรวมระดบสมาคม (Association Collective Agreement) ขอตกลงนสวนมากจะเปนขอตกลงทเก ยวกบ คาจาง เงนเดอน ขอตกลงทวๆไป และขอตกลงเสรม ซงมผลใชกบนายจางทกบรษท และลกจางทเปนสมาชก หรอไมเปนสมาชกสหภาพ ทกคน ทอยในภาคอตสาหกรรมนนๆ 3. ตาม Work constitution Act. มาตรา 111-113 ก าหนดวา นายจางจะตองแจงใหทราบถงความประสงคทจะเปลยนแปลง ซงอาจจะมผลเสยหายอยางยงตอพนกงานหรอลกจางสวนมาก รวมทงยบหนวยงานหรอปดกจการทงหมดหรอสวนส าคญบางสวน การโอนหนวยงานทส าคญไปทงหมดหรอบางสวน การควบบรษทหรอธรกจ การเปลยนแปลงรปแบบองคกรทส าคญ การน าวธการท างานแบบใหมหรอขบวนการผลตแบบใหมมาใชแทนวธการแบบเดมท งหมด ตลอดจนขอมลแสดงใหเหนเหตผลทเสนอแผนการเชนนน และตองใหโอกาสสหภาพแรงงาน ผแทนลกจาง หรอคณะกรรมการลกจางไดแสดงความคดเหน เจรจาปรกษา และรวมกนหาขอมลในการใชมาตรการใด หากไมสามารถหาขอยตได กจะตองผานขนตอนของการไกลเกลยของเจาหนาทประนอมขอพพาท 4. ตามกฎหมายคมครองลกจางจากการบอกเลกจาง (Kundigungsschutz) ป 1951 ก าหนดวาในกรณการเลกจางจ านวนมากคนจะตองแจงให เจาหนาทบรหารแรงงานของทองถนทราบลวงหนา ซงเจาหนาทมสทธทจะออกค าสงหามการเลกจางหรอยบย งการเลกจางเปนการชวคราวได15 และ

15 ไพศษฐ พพฒนกล. (2524, สงหาคม). “การคมครองลกจางในกรณเลกจาง (1).” วารสารแรงงาน 2.

หนา 13-19.

DPU

71

5. ตาม Protection Against Dismissal Act มาตรา 17-18 การเลกจางถอวาไมมผลบงคบหากไดกระท าภายใน 1 เดอน กอนแจงใหคณะกรรมการรวมทราบ เวนแตจะไดรบอนญาตแลว ระยะเวลาหามเลกจางนอาจขยายออกไปอก 2 เดอน นบแตวนทไดแจงแกคณะกรรมการรวมทราบ16 6. กฎหมาย Works Constitution Constitution Act. มาตรา 95 หากจะตองมการเลกจางลกจาง ก าหนดใหนายจางและกรรมการลกจางรวมกนก าหนดมาตรฐานการคดเลอกลกจางทจะเลกจาง 7. ตาม Civil Code Article 622. โดยกฎหมายก าหนดระยะเวลาบอกกลาวลวงหนากอนการเลกจาง 6 สปดาห ถง 6 เดอน ในกรณลกจางรายเดอน และ 2 สปดาหถง 3 เดอน กรณมใชลกจางรายเดอน Article 629. ใหสทธแกลกจางในการหยดงานเพอไปหางานใหมท าไดตามสมควร 8. Protection Against Dismissal Act. ลงว น ท 1 0 ส งห าคม 19 5 1 Article 17 -1 8 ก าหนดใหนายจางตองมหนาทแจงการเลกจางไปยงเจาหนาทของรฐทราบลวงหนาในก าหนดระยะเวลา 1 เดอน อกท งกฎหมายดงกลาวยงก าหนดใหการเลกจางโดยไมเปนธรรมตกเปนโมฆะหรอไมมผลบงคบใช และเปนผลใหความสมพนธทางการจางไมขาดชวงไป17 มาตรา 15 นายจางจะเลกจางลกจางซงท าหนาทเปนผแทนลกจางไมได เวนแตจะมเหตรายแรงในการเลกจางโดยพลน หรอเพราะสถานประกอบกจการปดท าการ 3.2.4 ประเทศอตาล โดยมมาตรการคมครอง ดงตอไปน 1. มาตราการปองกนการเลกจาง ตาม Act. No. 604 มาตรา 2, ตาม Act. No. 300 1979 มาตรา 7 ก าหนดใหนายจางตองใหลกจางไดแถลงชแจงขอกลาวหา โดยลกจางมสทธมผแทนในการชวยเหลอ 2. การจายคาชดเชย ตามประมวลกฎหมายแพง ป 1942 มาตรา 1220 ก าหนดคาชดเชยในกรณการเลกจาง นายจางจายคาชดเชยแกลกจางทถกเลกจางเทากบคาจางปละ 1 เดอนตามจ านวนปทลกจางท างาน

16 สมศกด สนทรธาราวงศ. เลมเดม. หนา 72. 17 แหลงเดม. หนา 62-63.

DPU

72

3. การทลกจางเปนสมาชกหรอเขารวมกจกรรมกบสหภาพแรงงาน Act. No. 604 1966 มาตรา 15 หามนายจางเลกจางการทลกจางเปนสมาชกหรอเขารวมกจกรรมกบสหภาพแรงงาน Act. No. 300 ลงวนท 20 พฤษภาคม 1970 มาตรา 15 นายจางจะเลกจางเพราะเหตทลกจางนดหยดงานไมได 4. การทลกจางด ารงสถานภาพอยางใดอยางหนงในสงคม ตาม Act. No. 604 ลงวนท 15 กรกฎาคม 1966 มาตรา 4 หามนายจางเลกจางลกจางเฉพาะในเรองเก ยวกบการเมองและศาสนา 3.2.5 ประเทศญปน กอนสงครามโลกครงท 2 สนสด คนงานญปนรวมตวกนเปนสหภาพแรงงานเพยงรอยละ 3.2 แตเมอมการออกกฎหมายใหสทธในการรวมตวกนในป 1945 หลงสงครามโลกครงท 2 แลว ในป 1946 ตวเลขการรวมตวกนของคนงานญปนเพมสงขนไปถงรอยละ 41.5 ในยคตนๆ สหภาพแรงงานของญปนอยภายใตอทธพลของพรรคการเมองคอมมวนสตและสงคมนยม มการนดหยดงานบอยครงและรนแรง บรษทตางๆ ไดจดต งสหภาพแรงงานในสถานประกอบการขน ท าใหเกดการปะทะกนกบสหภาพแรงงานฝายซาย อยางไรกตามสมาชกสหภาพแรงงานเพมสงขนถงรอยละ 50 ของก าลงแรงงานในชวงทศวรรษป 1950 ในปจจบน ความสมพนธของฝายจดการกบฝายแรงงานมความกลมเกลยว แรงงานสมพนธแบบเผชญหนากนคอยๆ เปลยนไปเปนความรวมมอ อนเนองจากเศรษฐกจของญปนมความเตบโตสงและมาตรฐานความเปนอยของคนงานกเพมขนอยางรวดเรว ท าใหการรวมตวกนเปนสหภาพ แรงงานลดนอยลง อาจกลาวไดวาทงความมนคงของระบบแรงงานสมพนธและความเตบโตทางเศรษฐกจมบทบาทเสรมกนอยางส าคญในการสรางระบบแรงงานสมพนธทมความรวมมอกน การรวมปรกษาหารอของนายจางกบลกจางอาจแยกได 3 ระดบไดแก ระดบชาต (national level) ระดบอตสาหกรรม (industrial level) และระดบสถานประกอบการ (establishment level) โดยในระดบชาตมการจดตงเปนสภาไตรภาคเรยกวา Sangyo Rodo Konwa-Kai (การประชมโตะกลมดานแรงงานและอตสาหกรรม) ประกอบดวยผแทนฝายแรงงาน ฝายจดการและฝายประโยชนสาธารณะ อนไดแกผ แทนรฐบาลและผเชยวชาญนกวชาการโดยประชมกนตามก าหนดเวลาเพอแสดงความคดเหนเก ยวกบการก าหนดนโยบายดานแรงงานและอตสาหกรรม นอกจากน น รฐบาลยงไดจดใหมสภาไตรภาคหลายคณะเพอใหค าแนะน าเก ยวกบการก าหนดนโยบายดานแรงงานและสงคม เปนเวทส าคญในการก าหนดนโยบายดานแรงงานและการออก

DPU

73

กฎหมายแรงงานฉบบใหม ซงเนอหาของรางกฎหมายจะพจารณาและตดสนกนในสภาเหลานกอนทรฐบาลจะน าเสนอเขาสการพจารณาของสภาไดเอท ในระดบอตสาหกรรม บรษทขนาดใหญและกลางและสหพนธแรงงานในอตสาหกรรมเดยวกนมกจะจดต งสภารวมหารอแรงงานสมพนธกนโดยสมครใจ เพอแลกเปลยนขาวสารขอคดเหนเก ยวกบสภาวะของอตสาหกรรมนนๆ สภาพการจางการท างานและยทธศาสตรเพอความเตบโตของอตสาหกรรมและการปรบปรงสวสดการของคนงาน ในระดบสถานประกอบการ แมวากฎหมายจะไมไดก าหนดใหตองมคณะกรรมการรวมปรกษาหารอของนายจางกบลกจาง แตสถานประกอบการหลายแหงกเหนความส าคญและไดต งคณะกรรมการรวมปรกษาหารอขนโดยความสมครใจ ส าหรบญปน เสนแบงความแตกตางระหวางการรวมปรกษาหารอกบการรวมเจรจาตอรองคอนขางคลมเครอ เพราะการรวมปรกษาหารอกบการรวมเจรจาตอรองตางกเกดขนในอตสาหกรรมหรอโรงงานระดบเดยวกนและผเก ยวของกเปนคนกลมเดยวกนเปนสวนใหญ นอกจากนน เรองทหารอหรอเจรจากนกมกเปนเรองซ าซอนกน เชน เวลาท างาน วนหยด ว นพกผอน การเปลยนวธท างาน ความปลอดภยในการท างาน คาจาง โบนส ตลอดจนการเลกจาง คาชดเชย เปนตน ปกตการรวมปรกษาหารอจะเกดขนกอนการรวมเจรจาตอรอง ดงนน ถาคภาคตกลงกนไดในเรองทหารอ กไมจ าเปนตองมการเจรจาตอรองกนอกท าใหการรวมปรกษาหารอเขามาแทนทการรวมเจรจาตอรอง ซงหากเปนเชนน ยอมชทศทางของการเปลยนแปลงจากลกษณะบงคบเปนความสมครใจ จากแบบอยางทเปนทางการเปลยนเปนไมเปนทางการ จากปรปกษเปนความรวมมอ จากรปแบบของการเจรจาขนปลายเปนรปแบบการเจรจาขนตน เมอนายจางมหนาทตองเจรจาตอรองในเรองทบงคบไวตามกฎหมาย จงมกจะปฏเสธทจะเจรจาในเรองทไมบงคบไว เชนเรองทเหนวาเปนสทธของฝายจดการ เพราะลกษณะอนเปนปรปกษของการรวมเจรจาตอรอง ท าใหนายจางมองสหภาพแรงงานเปนฝายตรงขาม ตรงกนขามกบการรวมปรกษาหารอทเกดจากความสมครใจและมกระบวนการทไมเปนทางการ ไมอยใตบงคบของกฎหมาย ท าใหคภาคหารอกนไดทกเรอง ดงนน นายจางญปนจะมองสหภาพแรงงานเปนหนสวนในการจดการปญหาการจางงานและน าเอาความเหนของลกจางมาผนวกเขาในนโยบายของฝายจดการได หากนายจางไมท าเชนนน สหภาพแรงงานอาจปฏเสธการรวมปรกษาหารอและใชการรวมเจรจาตอรองแทน ซงทายสดก สามารถกดดนและใชการนดหยดงานเปนอาวธได ส าหรบกฎหมายทเก ยวของกบการเลกจางลกจางในกรณท มการปดกจการ น น เนองจาก กฎหมายแรงงานของประเทศญปนโดยสวนใหญไดรบอทธพลมาจากกฎหมายในประเทศแถบตะวนตก ซงมสาเหตเนองมาจากสงครามโลกครงทสอง โดยภายหลงจากสงครามนน ไมนานก

DPU

74

ไดมการประกาศใชพระราชบญญตมาตรฐานแรงงาน ป ค.ศ.1947 ซงมสาระส าคญเก ยวกบการใหความคมครองการใชแรงงานโดยทวไป ซงในสวนของการหยดกจการชวคราวของประเทศญปนนน ไดมการบญญตไวในมาตรา 26 ซงไดวางหลกเกณฑเก ยวกบการทนายจางจะหยดงานเพราะสาเหตทนายจางเปนฝายทตองรบผดชอบแลว นายจางตองจายเงนชวยเหลอใหแกลกจางตามอตราทกฎหมายก าหนด โดยตองจายเงนชวยเหลอไมต ากวาารอยละหกสบของคาจาง โดยเฉลยใหแก ลกจางทเก ยวของ ในระหวางทธรกจตองหยดกจการชวคราว18 วตถประสงคของกฎหมายนเพอความเปนธรรมทงสองฝาย ส าหรบตวลกจางกฎหมายนจะชวยประกนความมนคงในการด ารงชพขนต าของลกจาง ในการไดรบเงนชวยเหลอในกรณทธรกจตองหยดชะงกลงโดยมได มสาเหตจากลกจาง ส าหรบนายจางกฎหมายนจ ากดใหนายจางรบผดชอบในกรณสาเหตทธรกจตองหยดชะงกนนมาจากตวนายจางเทานน นายจางไมตองรบผดชอบหากธรกจหยดชะงกดวยเหตสดวสย หรอสาเหตทไมไดมาจากนายจาง การหยดชะงกของธรกจ (Business Interruptions) หมายถง การทลกจางไมสามารถปฏบตงานในระยะเวลาทก าหนดไวในสญญาจางงาน ซงงานนนอาจจะเปนงานของท งกลม หรอเปนงานของลกจางคนหนงคนใดกได การหยดชะงกของธรกจมผลครอบคลมท งกรณทเปนการหยดงานตลอดทงวน หรอหยดงานในบางชวงของวนท างาน ท งนสาเหตโดยทวไปทท าใหธรกจตองหยดชะงกโดยนายจางตองจายเงนชวยเหลอ ไดแก การทดสอบสภาพเครองจกรอปกรณ การขาดแคลนวตถดบหรอทรพยากรตางๆ ทเกดจากความบกพรองในระบบงานของนายจางเอง การหยดด าเนนงานตามค าแนะน าของหนวยงานของรฐและการขาดเงนทนและทรพยากรตางๆ อนเปนผลมาจากการบรหารจดการของบรษทแม19 สวนกรณของการบอกกลาวลวงหนากอนการเลกจาง นน Labour Standard Law, 1947 มาตรา 20 และ มาตรา 21 ก าหนดวา ลกจางรายเดอนทมอายงานเกน 2 เดอนและไมใชลกจางทดลองงานตองบอกกลาวลวงหนาอยางนอย 1 เดอน ลกจางประเภทอนและลกจางทดลองงาน ตองบอกกลาวลวงหนาอยางนอย 14 วน หากเลกจางโดยไมบอกกลาวลวงหนาตองจายเงนแทนเทากบคาจางตามระยะเวลาทตองบอกกลาว

18 Labour Standards Law of Japan. Article 26. 19 Kazuo Sugeno. (1955). Japanese Labor Law, translated by Leo Kanowitz. pp.186-187.

DPU

75

3.2.6 ประเทศสงคโปร The Employment Act. 1981 ก าหนดใหฝายใดฝายหนงบอกเลกสญญาจางได โดยบอกกลาวลวงหนา 1 วน หากอายงานนอยกวา 6 สปดาห 1 สปดาห หากอายงาน 6 สปดาห แตไมถง 2 ป 2 สปดาห หากอายงานครบ 2 ป แตไมถง 5 ป 4 สปดาห หากอายงาน 5 ปขนไป หากเลกสญญาโดยไมบอกกลาวตองจายเงนคาจางแทนเทากบจ านวนวนทตองบอกกลาว และยงก าหนดวา ถานายจางเลกจางลกจางเพราะตองการลดคาใชจายหรอจดองคกรใหม ลกจางทท างานมาแลวไมนอยกวา 3 ป มสทธไดรบเงนชดเชย (Retrenchment Benefit) สวนจะเปนจ านวนเทาใดขนอยกบการเจรจากนเองระหวางนายจางกบลกจาง หรอตามทระบไวในสญญาจาง 3.2.7 ประเทศเกาหล การเจรจาตอรองในบรษทสวนใหญซงมสหภาพแรงงานจะเจรจาเบองตนในระดบบรษท ตามโครงสรางสหภาพของวสาหกจ มขอยกเวนบางวสาหกจ เชน การขนสง (ตวอยางเชน แทกซ และรถประจ าทาง) และอตสาหกรรมเครองนงหม ซงสามารถเจรจาตอรองไดในระดบภมภาค หรอระดบภาคอตสาหกรรม ในขณะทพระราชบญญตวาดวยการพฒนาสหภาพแรงงานและแรงงานสมพนธ (The Trade Union and Labor Relations Adjustment Act-TULRA Act) ซงประกาศใชในป พ.ศ. 2540 ก าหนดวาขอตกลงรวมใหมผลบงคบใชไดไมเกน 2 ป การเจรจาตอรองรวมส าหรบบรษทซงมสหภาพใหเจรจาไดทกป ในทางปฏบตนน การเจรจาตอรองเก ยวกบสญญาคาจางจะมการเจรจากนทกป แตจะเจรจาเรองสภาพการท างานทก 2 ป แมวาโครงสรางการเจรจาตอรองจะเปนแบบกระจายอ านาจ ศนยกลางระดบชาตจะใชอทธพลเหนอการเจรจาตอรองระดบบรษท ศนยกลางระดบชาต 2 แหง ไดแก สหพนธสหภาพแรงงานเกาหล (The Federation of Korean Trade Unions-FKTU) กบสมาพนธสหภาพแรงงานแหงประเทศเกาหล (The Korean Confederation of Trade Unions-KFTU) ในชวงตนปของทกๆ ป จะมการยนขอเรยกรองเพอเจรจาตอรองทวประเทศในเรองการเพมคาจาง และการเปลยนแปลงอนๆ ในสญญาจาง (ตวอยางเชน การลดชวโมงท างานและความมนคงในการท างาน) โดยจะใหแนวทางแกสหภาพแรงงานในการเจรจาตอรองกบบรษท ในการตอบสนองตอขอเรยกรองดงกลาวเหลาน สหพนธนายจางแหงประเทศเกาหล (The Korean Employers Federation-KEF) กจะใหแนวทางการเจรจาตอรองของตนตอบรษทซงเปนสมาชกในประเทศสาธารณรฐเกาหล คณะกรรมการฝายจดการและฝายแรงงาน (The labor-management councils) เปนองคกรหนงซงมหนาทสงเสรมการสอสารและความรวมมอกนระหวางลกจางกบผบรหาร ตลอดจน

DPU

76

สงเสรมความมสวนรวมของลกจาง ทงน คณะกรรมการฝายจดการและฝายแรงงานซงจดต งภายใตพระราชบญญตวาดวยการสงเสรมความมสวนรวมของคนงานและความรวมมอ (The Act on Promotion of Worker Participation and Cooperation) พระราชบญญตฉบบนก าหนดวาทกบรษทซงมลกจาง 30 คนขนไป ควรจดต งคณะกรรมการคณะหนงและจดประชมเปนการประจ าทกๆ 3 เดอน พระราชบญญตฉบบนยงใหอ านาจแกคณะกรรมการฝายจดการและฝายแรงงาน โดยก าหนดวาเรองทมขอผกพนจะตองไดรบความเหนชอบจากคณะกรรมการกอน เชน โครงการฝกอบรมคนงานและสวสดการของบรษทกลาวไดวาสหภาพแรงงานหลายแหงไดใชการประชมของคณะกรรมการดงกลาวเพอขยายผลในการเจรจาตอรองรวม ดงนน ในทางปฏบตคณะกรรมการฝายจดการและฝายแรงงานของหลายบรษทกลายเปนสถานทเพอด า เนนการเจรจาตอรองรวมคณะกรรมการแรงงานสมพนธ (The Labor Relations Commission-LRC) จะแสดงบทบาทของสวนกลางในฐานะองคกรของรฐในการประนอมขอพพาทแรงงาน พระราชบญญตวาดวยการพฒนาสหภาพแรงงานและแรงงานสมพนธ จะมขอบเขตทแคบกวาและมความเขมงวดมากกวาในการชขาดโดยสภาพบงคบส าหรบงานบรการของภาครฐ จะแบงเปนงานบรการทวไปและงานบรการทจ าเปน ท งน เฉพาะงานบรการทจ าเปนเทานนทจะอยภายใตการชขาดโดยสภาพบงคบ ซงไดแก งานประปา ไฟฟา กาซ น ามน โทรคมนาคม รถไฟ และโรงพยาบาล ส าหรบกรณทมการเลกจางลกจางในกรณทมการปดกจการ พระราชบญญตมาตรฐานแรงงานของประเทศเกาหลใต มบทบญญตเพอคมครองการจายคาจาง กรณทธรกจตองหยดชะงกเนองจากสาเหตตางๆ ดงน 1) หากธรกจใดๆ ตองหยดด าเนนการชวคราว โดยมสาเหตมาจากนายจาง ใหนายจางจายคาจางใหแกลกจางทเก ยวของ เปนจ านวนเงนมากกวารอยละ 70 ของคาจางเฉลย ในระหวางทหยดกจการชวคราว ถาจ านวนเงนทเทากบรอยละ 70 ของคาจางเฉลย เกนกวาคาจางตามปกต ในกรณนนายจางอาจจายคาจางตามปกตส าหรบการหยดกจการชวคราวได 2) โดยไมค านงถงบทบญญตในวงเลบหนง นายจางทไมสามารถด าเนนกจการไปไดอยางตอเนองอนเนองมาจากเหตสดวสย นายจางอาจยนค ารองตอคณะกรรมการแรงงานสมพนธ (The Labor Relations Commission) เพอขออนมตในการจายคาจางนอยกวาทก าหนดไวในวงเลบหนงส าหรบการหยดกจการชวคราวได20 โดยทวไปธรกจทตองหยดชะงกชวคราว มสาเหตมาจากตวลกจาง นายจางหรอจากบคคลอน อยางไรกตาม สญญาจางแรงงานเปนสญญาตางตอบแทน ซง

20 Labour Standards Act of Korea, Article 26.

DPU

77

ลกจางจะท างานแลกกบคาจาง ดงนนตามประมวลกฎหมายแพง มหลกการวา นายจางไมจ าเปนตองจายคาจางใหแกลกจาง ในกรณทสาเหตมาจากลกจาง หรอบคคลอน เวนเสยแตวาไดบทบญญตพเศษในขอบงคบเก ยวกบการท างาน แตถาหากเปนสาเหตทมาจากนายจางแลว ลกจางไมเสยสทธทจะเรยกรองคาจาง สาเหตของการหยดกจการชวคราวตามทบญญตไว ท งประมวลกฎหมายแพงและพระราชบญญตมาตรฐานแรงงาน ไดแก การตรวจสอบเครองจกร การขาดแคลนวตถดบ การขาดแคลนพลงงาน เครองจกรเกดความเสยหาย การลดขนาดกจการ ลกคาสงสนคาลดลง และปญหาการบรหารจดการภายใน และสาเหตของการหยดกจการชวคราวทบญญตไว เฉพาะพระราชบญญตมาตรฐานแรงงาน ไดแก มหนงสอจากรฐบาลใหลดขนาดกจการ เกดความไมมนคงทางการเงนและทางวตถดบ เนองจากสถานการณรายแรงทางธรกจของบรษทแม อยางไรกตาม หากธรกจตองหยดชะงกเนองจากลกจางนดประทวงหยดงาน กรณนเปนประเดนทางกฎหมายวา นายจางจะตองรบผดชอบในการจายคาจางหรอไม ขนอยกบสาเหตและสถานการณทท าใหเกดการประทวงนดหยดงาน การจายคาจางส าหรบธรกจทหยดกจการชวคราว จะไดรบการประกนการจายคาจางมากกวารอยละ 70 ของการจางเฉลย แตหากธรกจทตองหยดชะงกเนองจากเหตสด วสย เชน ภยธรรมชาต หรอสงคราม กรณเชนน นายจางอาจจายคาจางนอยกวารอยละ 70 ของคาจางเฉลยได หากไดรบอนมตจากคณะกรรมการแรงงานสมพนธ21 3.3 มาตรการตามกฎหมายไทยทเกยวกบการคมครองการจางงาน ส าหรบประเทศไทย มมาตรการทางกฎหมายทเก ยวกบการคมครองการจางงานโดยเหตผลทางเศรษฐกจ จะไดรบความคมครองตามกฎหมายแรงงาน ซงใหความคมครองแกลกจางทถกเลกจาง โดยแยกพจารณาความคมครองตามกฎหมายตางๆ ดงตอไปน22 3.3.1 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 3 เอกเทศสญญาลกษณะ 6 จางแรงงาน มาตรา 575-586 ซงจะกลาวถงลกษณะและสาระส าคญของสญญาจางแรงงาน สทธและหนาทของนายจางและลกจาง ตลอดจนความระงบ

21 Korea International Labour Foundation, Korea’s Wage System A Practical Guide. (1999).

pp.36-38. 22 วจตรา (ฟ งลดดา) วเชยรชม. (2544). การเลกจางและคมครองลกจางทถกเลกจางโดยเหตผลทาง

เศรษฐกจ (รายงานการวจย). หนา 23.

DPU

78

ของสญญาจางแรงงาน ซงบทบญญตของประมวลกฎหมายแพงและพาณชยนใชบงคบแกนายจางและลกจางทกประเภท ทงในกจการทวไปรฐวสาหกจและลกจางของทางราชการดวย23 ส าหรบการคมครองการเลกจางตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มดงตอไปน (1) การบอกกลาวลวงหนากอนการเลกจาง (มาตรา 582) ซงเปนหนาทของนายจางทจะตองกระท าใหถกตองตามหลกเกณฑและวธการและเงอนไขทก าหนดไว ซงวตถประสงคของการบอกกลาวลวงหนาการเลกจางกเพยงเพอตองการใหลกจางไดรตวลวงหนา จะไดเตรยมตวหาหนทางในการมโอกาสหางานใหม หรอหาหนทางในการแกไขปญหาจากการทถกเลกจางตอไป ซงนายจางทบอกกลาวลวงหนากอนการเลกจางจะตองจายสนจางแทนการบอกกลาวลวงหน าใหแก ลกจางแทน24 (2) กรณไมตองมการบอกกลาวลวงหนา การจางแรงงานซงนายจางไมตองบอกกลาวลวงหนา ในกรณ ตอไปน - การจางแรงงานทมก าหนดเวลาแนนอน เปนกรณทไดก าหนดระยะเวลาการจางงานทแนนอน เปนวน เปนเดอน หรอเปนป ซงหากครบก าหนดระยะเวลาการจางทไดตกลงไวแลว นายจางกไมจ าตองบอกกลาวลวงหนาอก - การจางงานทมก าหนดระยะเวลาเสรจสนของงาน เปนกรณทนายจางตกลงจางลกจางใหท างานอยางใดอยางหนง โดยเมองานนนเสรจสนแลวสญญาจางระหวางนายจางกบลกจางเปนอนสนสดลง อนเปนการเลกจางไปในตว ถอวาเปนสญญาจางทมก าหนดแนนอน25 - ลกจางทดลองงาน เมอนายจางเลกจางลกจางทดลองงานภายในระยะเวลาทดลองงานทก าหนด กไมจ าตองบอกกลาวลวงหนากอนการเลกจาง เพราะสญญาจางลกจางทดลองงานเปนสญญาจางทมขอตกลงใหทดลองปฏบตงานมก าหนดแนนอน26

23 เกษมสนต วลาวรรณ. (2543). กฎหมายแรงงานนกบรหาร. หนา 13. 24 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 582 “ถาคสญญาไมไดก าหนดลงไวในสญญาวาจะจางกน

นานเทาไร ทานวาฝายใดฝายหนงจะเลกสญญาดวยการบอกกลาวลวงหนาในเมอถงหรอกอนจะถงก าหนดจายสนจางคราวใดคราวหนง เพอใหเปนผลเลกสญญากนเมอถงก าหนดจายสนจางคราวถดไปขางหนากอาจท าได แตไมจ าตองบอกกลาวลวงหนากวาสามเดอน อนง ในเมอบอกกลาวดงวาน นายจางจะจายสนจางแกลกจางเสยใหครบจ านวนทจะตองจายจนถงเวลาเลกสญญาตามก าหนดทบอกกลาวนนทเดยว แลวปลอยลกจางจากงานเสยในทนทกอาจท าได.”

25 ค าพพากษาฎกาท 3022/2526. 26 ค าพพากษาฎกาท 2480/2525.

DPU

79

(3) การจายสนจางแทนการบอกกลาวลวงหนา ซงเปนสทธของนายจางทจะท าได เพยงแตนายจางจะตองจายสนจางแทนการบอกกลาวลวงหนาจนถงเวลาทจะมผลเปนการเลกจางตามทกฎหมายก าหนดไว ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 582 วรรคสอง (4) การกระท าของลกจาง ท าใหนายจางไมตองบอกกลาวลวงหนา อกท งนายจางไมตองจายสนจางแทนการบอกกลาวลวงหนาดวย หากลกจางไดกระท าการอยางใดอยางหนงตามทก าหนดไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 582 “ถาลกจางจงใจขดค าสงของนายจางอนชอบดวยกฎหมายกด หรอละเลยไมน าพาตอค าสงเชนวานนเปนอาจณกด ละทงการงานไปเสยกด กระท าความผดอยางรายแรงกด หรอท าประการอนอนไมสมแกการปฏบตหนาทของตนใหลลวงไปโดยถกตองและสจรตกด ทานวานายจางจะไลออกโดยมพกตองบอกกลาวลวงหนาหรอใหสนไหมทดแทนกได” จากการศกษาบทบญญตเก ยวกบการคมครองการเลกจางตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยนน เมอพจารณาถงสทธในการเลกจางของนายจาง กจะเหนไดวาแมลกจางไมไดกระท าความผดตามเหตใดๆ ดงทบญญตไวตามมาตรา 58227 นายจางกยงมสทธเลกจางไดทกเมอ นายจางเพยงแตตองบอกกลาวลวงหนาเมอถงหรอกอนจะถงก าหนดจายคาจางเทานน นอกจากนนายจางจะเลกจางลกจางในทนทเลยกได แตตองจายคาจางลวงหนาส าหรบงวดถดไปใหแกลกจาง สทธเลกจางจงเปนของนายจางอยโดยไมมขอจ ากดแตอยางใดนายจางจะเลกจางลกจางเมอใดและดวยเหตใดหรอไมมเหตในการเลกจางกอาจท าได28 จากบทบญญตประมวลกฎหมายแพงและพาณชยทเก ยวกบการคมครองแรงงาน ซงเปนกรณคมครองการเลกจางในกรณปกตทวๆ ไปไมไดก าหนดโดยเฉพาะเจาะจงส าหรบการเลกจางลกจางในภาวะวกฤตเศรษฐกจ แตท งนกสามารถทจะน าไปใชแกกรณการเลกจางในภาวะวกฤตเศรษฐกจไดดวยเหมอนกน

27 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 583 “ถาลกจางจงใจขดค าสงของนายจางอนชอบดวย

กฎหมายกด หรอละเลยไมน าพาตอค าสงเชนวานนเปนอาจณกด ละทงการงานไปเสยกด กระท าความผดอยางรายแรงกด หรอท าประการอนอนไมสมแกการปฏบตหนาทของตนใหลลวงไปโดยถกตองและสจรตกด ทานวานายจางจะไลออกโดยมพกตองบอกกลาวลวงหนาหรอใหสนไหมทดแทนกได.”

28 จ ารส เขมะจาร. (2523, กรกฎาคม). “การกระท าทเปนการเลกจางตามกฎหมายคมครองแรงงาน.” วารสารแรงงาน เลม 1. หนา 2.

DPU

80

3.3.2 พระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2541 พระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2541 ซงมพนฐานมาจากประกาศของคณะปฏวต ฉบบท 103 ลงวนท 16 มนาคม พ.ศ. 2515 และประกาศกระทรวงมหาดไทย เรอง การคมครองแรงงาน ลงวนท 16 เมษายน พ.ศ. 2515 ใชบงคบต งแตวนท 19 สงหาคม พ.ศ. 2541 เปนตนมา มทงหมด 166 มาตรา เนอหาใหความคมครองลกจางในเรองการใชแรงงานทวไป การใชแรงงานหญง การใชแรงงานเดก คาจาง คาตอบแทนการท างานอนๆ คณะกรรมการทเก ยวกบการคมครองแรงงาน การพกงาน คาชดเชย คาชดเชยพเศษ การควบคม กองทนสงเคราะหลกจาง พนกงานตรวจแรงงาน และโทษทางอาญา ตามพระราชบญญตคมครองแรงงานนน มาตรการทางกฎหมายในการคมครองการเลกจางการในกรณตาง ดงตอไปน 1) การบอกกลาวลวงหนาอยางนอยหนงชวงการจายคาจางหรอคาจางแทนการบอกกลาวลวงหนา มาตรา 17 วรรคสอง “ในกรณทสญญาจางไมมก าหนดระยะเวลา นายจางหรอลกจางอาจบอกเลกสญญาจางโดยบอกกลาวลวงหนาเปนหนงสอใหอกฝายหนงทราบในเมอ ถงหรอกอนจะถงก าหนดจายคาจางคราวหนงคราวใด เพอใหเปนผลเลกสญญากนเมอถงก าหนดจายคาจางคราวถดไปขางหนากได แตไมจ าตองบอกกลาวลวงหนาเกนสามเดอน ท งน ใหถอวาสญญาจางทดลองงานเปนสญญาจางทไมมก าหนดระยะเวลาดวย การบอกเลกสญญาจางตามวรรคสอง นายจางอาจจายคาจางใหตามจ านวนทจะตองจายจนถงเวลาเลกสญญาตามก าหนดทบอกกลาวและใหลกจางออกจากงานทนทได การบอกกลาวลวงหนาตามมาตรานไมใชบงคบแกการเลกจางตามมาตรา 119 แหงพระราชบญญตน และมาตรา 583 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย 2) การหยดงานบางสวน หรอทงหมด เปนการชวคราว มาตรา 75 “ในกรณทนายจางมความจ าเปนตองหยดกจการทงหมดหรอบางสวนเปนการชวคราวโดยเหตหนงเหตใดทมใชเหตสดวสย ใหนายจางจายเงนใหแกลกจางไมนอยกวารอยละหาสบของคาจางในวนท างานทลกจางไดรบกอนนายจางหยดกจการตลอดระยะเวลาทนายจางไมไดใหลกจางท างาน ใหนายจางแจงใหลกจางและพนกงานตรวจแรงงานทราบลวงหนากอนวนเรมหยดกจการตามวรรคหนง” 3) การแจงลวงหนา

DPU

81

มาตรา 120 ในกรณทนายจางจะยายสถานประกอบกจการไปต ง ณ สถานทอนอนมผลกระทบส าคญตอการด ารงชวตตามปกตของลกจางหรอครอบครว นายจางตองแจงใหลกจางทราบลวงหนาไมนอยกวาสามสบวนกอนวนยายสถานประกอบกจการ ในการน ถาลกจางไมประสงคจะไปท างานดวยใหลกจางมสทธบอกเลกสญญาจางไดภายในสามสบวนนบแตวนทไดรบแจงจากนายจาง หรอวนทนายจางยายสถานประกอบกจการ แลวแตกรณ โดยลกจางมสทธไดรบคาชดเชยพเศษไมนอยกวาอตราคาชดเชยทลกจางพงมสทธไดรบตามมาตรา 118 ในกรณทนายจางไมแจงใหลกจางทราบลวงหนาตามวรรคหนง ใหนายจางจายคาชดเชยพเศษแทนการบอกกลาวลวงหนาเทากบคาจางอตราสดทายสามสบวน หรอเทากบคาจางของการท างานสามสบวนสดทายส าหรบลกจางซงไดรบคาจางตามผลงานโดยค านวณเปนหนวย ใหนายจางจายคาชดเชยพเศษ หรอคาชดเชยพเศษแทนการบอกกลาวลวงหนาใหแก ลกจางภายในเจดวนนบแตวนทลกจางบอกเลกสญญา ในกรณทนายจางไมจายคาชดเชยพเศษ หรอคาชดเชยพเศษแทนการบอกกลาวลวงหนาตามวรรคสาม ใหลกจางมสทธยนค ารองตอคณะกรรมการสวสดการแรงงานภายในสามสบวนนบแตวนครบก าหนดการจายคาชดเชยพเศษ หรอคาชดเชยพเศษแทนการบอกกลาวลวงหนา ใหคณะกรรมการสวสดการแรงงานพจารณาและมค าสงภายในหกสบวนนบแตวนทไดรบค ารอง เมอคณะกรรมการสวสดการแรงงานพจารณาแลว ปรากฏวา ลกจางมสทธไดรบคาชดเชยพเศษหรอคาชดเชยพเศษแทนการบอกกลาวลวงหนา ใหคณะกรรมการสวสดการแรงงานมค าสงเปนหนงสอ ใหนายจางจายคาชดเชยพเศษ หรอคาชดเชยพเศษแทนการบอกกลาวลวงหนา แลวแตกรณ ใหแกลกจาง ภายในสามสบวนนบแตวนททราบ หรอถอวาทราบค าสง ในกรณทคณะกรรมการสวสดการแรงงานพจารณาแลวปรากฏวา ลกจางไมมสทธไดรบคาชดเชยหรอคาชดเชยพเศษแทนการบอกกลาวลวงหนา แลวแตกรณ ใหคณะกรรมการสวสดการแรงงานมค าสงเปนหนงสอและแจงใหนายจางและลกจางทราบ ค าสงของคณะกรรมการสวสดการแรงงานใหเปนทสด เวนแตนายจางหรอลกจางจะอทธรณค าสงตอศาลภายในสามสบวนนบแตวนทไดทราบค าสง ในกรณทนายจางเปนฝายน าคดไปสศาลนายจางตองวางหลกประกนตอศาลตามจ านวนทตองจายตามค าสงนน จงจะฟองคดได 4) การจายคาชดเชยการเลกจาง นอกเหนอจากไดรบความคมครองในเรองการแจงลวงหนาแลว ลกจางยงอาจไดรบความคมครองเก ยวกบการจายคาชดเชยในกรณดงตอไปนดวย 4.1 กรณปกต

DPU

82

ตามพระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2541 ไดบญญตถงการเลกจางลกจางโดยไมมความผด ซงนายจางตองจายคาชดเชยใหแกลกจางนน จะตองมการกระท าของนายจางอนเปนการเลกจางลกจางเสยกอน ซงถานายจางไมไดเลกจางลกจางกไมตองจายคาชดเชย สวนคาชดเชยการเลกจางจะมากนอยเพยงใดเปนตามท พระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2541 มาตรา 118 ก าหนดใหนายจางจายคาชดเชยใหแกลกจางซงเลกจางดงตอไปน (1) ลกจางซงท างานตดตอกนครบหนงรอยยสบวน แตไมครบหนงป ใหจายไมนอยกวาคาจางอตราสดทายสามสบวน หรอไมนอยกวาคาจางของการท างานสามสบวนสดทายส าหรบลกจางซงไดรบคาจางตามผลงานโดยค านวณเปนหนวย (2) ลกจางซงท างานตดตอกนครบหนงป แตไมครบสามป ใหจายไมนอยกวาคาจางอตราสดทายเกาสบวน หรอไมนอยกวาคาจางของการท างานเกาสบวนสดทายส าหรบลกจางซงไดรบคาจางตามผลงานโดยค านวณเปนหนวย (3) ลกจางซงท างานตดตอกนครบสามป แตไมครบหกป ใหจายไมนอยกวาคาจางอตราสดทายหนงรอยแปดสบวน หรอไมนอยกวาคาจางของการท างานหนงรอยแปดสบวนสดทายส าหรบลกจางซงไดรบคาจางตามผลงานโดยค านวณเปนหนวย (4) ลกจางซงท างานตดตอกนครบหกป แตไมครบสบป ใหจายไมนอยกวาคาจางอตราสดทายสองรอยสสบวน หรอไมนอยกวาคาจางของการท างานสองรอยสสบวนสดทายส าหรบลกจางซงไดรบคาจางตามผลงานโดยค านวณเปนหนวย (5) ลกจางซงท างานตดตอกนครบสบปขนไป ใหจายไมนอยกวาคาจางอตราสดทายสามรอยวน หรอไมนอยกวาคาจางของการท างานสามรอยวนสดทายส าหรบลกจางซงไดรบคาจางตามผลงานโดยค านวณเปนหนวย การเลกจางตามมาตราน หมายความวา การกระท าใดทนายจางไมใหลกจางท างานตอไปและไมจายคาจางให ไมวาจะเปนเพราะเหตสนสดสญญาจางหรอเหตอนใด และหมายความรวมถงกรณทลกจางไมไดท างานและไมไดรบคาจางเพราะเหตทนายจา งไมสามารถด าเนนกจการตอไป ความในวรรคหนงมใหใชบงคบแกลกจางทมก าหนดระยะเวลาการจางไวแนนอนและเลกจางตามก าหนดระยะเวลานน การจางทมก าหนดระยะเวลาตามวรรคสามจะกระท าไดส าหรบการจางงานในโครงการเฉพาะทมใชงานปกตของธรกจหรอการคาของนายจางซงตองมระยะเวลาเรมตนและสนสดของงานทแนนอนหรอในงานอนมลกษณะเปนค รงคราวทมก าหนดการสนสด หรอความส าเรจของงาน หรอในงานทเปนไปตามฤดกาลและไดจางในชวงเวลาของฤดกาลนน ซงงาน

DPU

83

นนจะตองแลวเสรจภายในเวลาไมเกนสองปโดยนายจางและลกจางไดท าสญญาเปนหนงสอไว ตงแตเมอเรมจาง” 4.2 กรณพเศษ นอกจากลกจางจะไดคาชดเชยการเลกจาง ตามมาตรา 118 แลว ลกจางอาจมสทธทจะไดรบคาชดเชยพเศษอกดวย กลาวคอ (1) คาชดเชยพเศษแทนการบอกกลาวลวงหนา ก. กรณนายจางจะยายสถานประกอบกจการไปต ง ณ สถานทอนอนมผลกระทบส าคญตอการด ารงชวตตามปกตของลกจางหรอครอบครว ถานายจางไมแจงใหลกจางทราบลวงหนาตามทกฎหมายก าหนด นายจางจะตองจายคาชดเชยพเศษแทนการบอกกลาวลวงหนาเทากบคาจางอตราสดทาย 30 วน หรอเทากบคาจางของการท างาน 30 วนสดทายส าหรบลกจางซงไดรบคาจางตามผลงานโดยค านวณเปนหนวย (ตามมาตรา 120 วรรค 2) ซงคาชดเชยพเศษแทนการบอกกลาวลวงหนาใหแกลกจางภายใน 7 วนนบแตวนทลกจางบอกเลกสญญา (ตามมาตรา 120 วรรค 3) ข. กรณนายจางปรบปรงหนวยงาน กระบวนการผลต การจ าหนาย หรอการบรการ อนเนองมาจากการน าเครองจกรมาใชหรอเปลยนแปลงเครองจกรหรอเทคโนโลย ซงเปนเหตใหตองลดจ านวนลกจาง ถานายจางไมแจงใหลกจางทจะเลกจางทราบลวงหนา หรอแจงลวงหนานอยกวาระยะเวลาทกฎหมายก าหนด นายจางจะตองจายคาชดเชยพเศษแทนการบอกกลาวลวงหนาเทากบคาจางอตราสดทาย 60 วน หรอเทากบคาจางของการท างาน 60 วนสดทายส าหรบลกจางซงไดรบคาจางตามผลงานโดยค านวณเปนหนวยดวย (ตามมาตรา 121 วรรค 2) (2) คาชดเชยพเศษ ก. กรณทนายจางจะยายสถานประกอบกจการไปต ง ณ สถานทอนอนมผลกระทบส าคญตอการด ารงชวตตามปกตของลกจางหรอครอบครว ถาลกจางไมประสงคจะไปท างานดวยและไดใชสทธบอกเลกสญญาจาง ลกจางมสทธไดรบคาชดเชยพเศษไมนอยกวาอตราคาชดเชยทลกจางพงมสทธไดรบตามมาตรา 118 (มาตรา 120 วรรค 1) ข. กรณทนายจางจะเลกจางลกจาง เพราะเหตทนายจางปรบปรงหนวยงาน กระบวนการผลต การจ าหนาย หรอการบรการ อนเนองมาจากการน าเครองจกรมาใชหรอเปลยนแปลงเครองจกรหรอเทคโนโลย ซงเปนเหตใหตองลดจ านวนลกจ าง ถาลกจางน นท างานตดตอกนเกน 6 ปขนไป ใหนายจางจายคาชดเชยพเศษเพมขนจากคาชดเชยกรณเลกจางตามปกต ในอตราไมนอยกวาคาจางอตราสดทาย 15 วนตอการท างานครบ 1 ป หรอไมนอยกวาคาจางของการท างาน 15 วนสดทายตอการท างานครบ 1 ปส าหรบลกจางซงไดรบคาจางตามผลงาน

DPU

84

โดยค านวณเปนหนวย แตรวมแลวตองไมเกนคาจางอตราสดทาย 360 วน หรอไมเกนคาจางของการท างาน 360 วนสดทายส าหรบลกจางซงไดรบคาจางตามผลงานโดยค านวณเปนหนวย (มาตรา 122 วรรค 1) และเพอประโยชนในการค านวณคาชดเชยพเศษ กรณระยะเวลาท างานไมครบหนงป ถาเศษของระยะเวลาท างานมากกวาหนงรอยแปดสบวน ใหนบเปนการท างานครบหนงป (มาตรา 122 วรรค 2) 5) ดอกเบยและเงนเพม กรณทนายจางเลกจางลกจางโดยไมยอมจายคาชดเชยทนททเลกจางหรอไมยอมจายคาจางแทนการบอกกลาวลวงหนาหรอคาจางส าหรบวนหยดพกผอนประจ าปในปทเลกจางตามสวนทลกจางพงมสทธและวนหยดพกผอนประจ าปสะสม ภายใน 3 วนนบแตวนทเลกจาง (มาตรา 70 วรรคสอง) นายจางกตกเปนผผดนดจายเงนดงกลาว29 อนท าใหลกจางมสทธเรยกรองเอาดอกเบยใหแกลกจางในระหวางเวลาผดนดรอยละสบหาตอป (มาตรา 9 วรรคหนง) ในกรณทนายจางจงใจไมคนหรอไมจายเงนตามวรรคหนงโดยปราศจากเหตผลอนสมควรเมอพนก าหนดเวลาเจดวนนบแตวนทถงก าหนดคนหรอจายใหนายจางเสยเงนเพมใหแกลกจางรอยละสบหาของเงนทคางจายทกระยะเวลาเจดวน (มาตรา 9 วรรคสอง) กรณทนายจางจะไมตองมความรบผดในดอกเบยและเงนเพมตอไปกคอ เมอนายจางพรอมทจะคนหรอจายเงนดงกลาว กตองน าเงนไปวางหรอมอบไวแกอธบดกรมสวสดการและคมครองแรงงานหรอผซงอธบดมอบหมายเพอจ ายใหแกลกจาง นายจางจะไมตองเสยเงนดงกลาวตงแตวนทนายจางน าเงนนนไปมอบไว (มาตรา 9 วรรคทาย) 6) คาจางส าหรบวนหยดพกผอนประจ าปในป ทเลกจางตามสวนและวนหยดพกผอนประจ าปสะสม ลกจางทถกเลกจางซงมไดกระท าความผดตามมาตรา 119 30 มสทธไดรบคาจางส าหรบวนหยดพกผอนประจ าปในปทเลกจางตามสวนทลกจางพงมสทธ รวมท งวนหยดพกผอน

29 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 204 วรรคสอง. 30 พระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2541 มาตรา 119 “นายจางไมตองจายคาชดเชยใหแกลกจางซง

เลกจางในกรณหนงกรณใด ดงตอไปน (1) ทจรตตอหนาทหรอกระท าความผดอาญาโดยเจตนาแกนายจาง (2) จงใจท าใหนายจางไดรบความเสยหาย (3) ประมาทเลนเลอเปนเหตใหนายจางไดรบความเสยหายอยางรายแรง (4) ฝาฝนขอบงคบเกยวกบการท างาน ระเบยบ หรอค าสงของนายจางอนชอบดวยกฎหมายและเปน

ธรรม และนายจางไดตกเตอนเปนหนงสอแลว เวนแตกรณทรายแรง นายจางไมจ าเปนตองตกเตอน หนงสอเตอนใหมผลบงคบไดไมเกนหนงปนบแตวนทลกจางไดกระท าผด

DPU

85

ประจ าปสะสม ตามมาตรา 3031 มาตรา 7632 โดยนายจางตองจายคาจางดงกลาวดวย รวมท งคาจางแทนการบอกกลาวลวงหนาภายใน 3 วนนบแตวนทเลกจาง ตามมาตรา 70 วรรค 2 7) คาเสยหายเนองจากการผดสญญา

(5) ละทงหนาทเปนเวลาสามวนท างานตดตอกนไมวาจะมวนหยดคนหรอไมกตามโดยไมมเหตอน

สมควร (6) ไดรบโทษจ าคกตามค าพพากษาถงทสดใหจ าคก ในกรณ (6) ถาเปนความผดทไดกระท าโดยประมาทหรอความผดลหโทษตองเปนกรณทเปนเหตให

นายจางไดรบความเสยหาย การเลกจางโดยไมจายคาชดเชยตามวรรคหนง ถานายจางไมไดระบขอเทจจรงอนเปนเหตทเลกจางไวใน

หนงสอบอกเลกสญญาจางหรอไมไดแจงเหตทเลกจางใหลกจางทราบในขณะทเลกจางนายจางจะยกเหตนนขนอางในภายหลงไมได.”

31 พระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2541 มาตรา 30 “ลกจางซงท างานตดตอกนมาแลวครบหนงปมสทธหยดพกผอนประจ าปไดปหนงไมนอยกวาหกวนท างานโดยใหนายจางเปนผก าหนดวนหยดดงกลาวใหแกลกจางลวงหนาหรอก าหนดใหตามทนายจางและลกจางตกลงกน

ในปตอมานายจางอาจก าหนดวนหยดพกผอนประจ าปใหแกลกจางมากกวาหกวนท างานกได นายจางและลกจางอาจตกลงกนลวงหนาใหสะสมและเลอนวนหยดพกผอนประจ าปทยงมไดหยดในป

นนรวมเขากบปตอๆ ไปได ส าหรบลกจางซงท างานยงไมครบหนงป นายจางอาจก าหนดวนหยดพกผอนประจ าปใหแกลกจางโดย

ค านวณใหตามสวนกได.” 32 พระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2541 มาตรา 76 หามมใหนายจางหกคาจาง คาลวงเวลา คา

ท างานในวนหยด และคาลวงเวลาในวนหยด เวนแตเปนการหกเพอ (1) ช าระภาษเงนไดตามจ านวนทลกจางตองจายหรอช าระเงนอนตามทมกฎหมายบญญตไว (2) ช าระคาบ ารงสหภาพแรงงานตามขอบงคบของสหภาพแรงงาน (3) ช าระหนสนสหกรณออมทรพย หรอสหกรณอนทมลกษณะเดยวกนกบสหกรณออมทรพยหรอหนท

เปนไปเพอสวสดการทเปนประโยชนแกลกจางฝายเดยว โดยไดรบความยนยอมลวงหนาจากลกจาง (4) เปนเงนประกนตามมาตรา 10 หรอชดใชคาเสยหายใหแกนายจาง ซงลกจางไดกระท าโดยจงใจหรอ

ประมาทเลนเลออยางรายแรง โดยไดรบความยนยอมจากลกจาง (5) เปนเงนสะสมตามขอตกลงเกยวกบกองทนเงนสะสม การหกตาม (2) (3) (4) และ (5) ในแตละกรณหามมใหหกเกนรอยละสบ และจะหกรวมกนไดไมเกน

หนงในหาของเงนทลกจางมสทธไดรบตามก าหนดเวลาการจายตามมาตรา 70 เวนแตไดรบความยนยอมจากลกจาง.

DPU

86

กรณทเปนสญญาจางแรงงานมก าหนดระยะเวลาการจางแนนอน แลวนายจางเลกจางลกจางกอนครบก าหนดระยะเวลานน ลกจางกจะมสทธเรยกรองเอาคาเสยหายจากนายจาง เนองจากนายจางผดสญญาเลกจางกอนครบก าหนดระยะเวลาตามสญญา (มาตรา 215) จากความคมครองตามพระราชบญญตคมครองแรงงานดงทกลาวขางตน จะเหนไดวากฎหมายใหความคมครองลกจางทถกเลกจางมสทธไดรบความคมครองตามกฎหมายทจะไดรบคาจางแทนการบอกกลาวลวงหนา คาชดเชย คาจางส าหรบวนหยดพกผอนประจ าปในปทเลกจางตามสวนและวนหยดพกผอนประจ าปสะสม รวมท งอาจไดรบดอกเบยและเงนเพมกรณทนายจางผดนดจายเงนดงกลาวและจงใจผดนดโดยปราศจากเหตผลอนควร นอกจากน นยงอาจไดรบคาเสยหายจากการผดสญญา ถาเปนกรณสญญาจางแรงงานนนมก าหนดระยะเวลาการจางแนนอนและนายจางไดเลกจางกอนครบก าหนดระยะเวลาดงกลาวดวยโดยการใหความคมครองในเรองตางๆดงทกลาวนนเปนการก าหนดใหความคมครองโดยทวๆ ไปแกลกจางทถกเลกจาง ส าหรบการเลกจางแกลกจางโดยเหตผลทางเศรษฐกจนนกมสทธทไดรบความคมครองตามกฎหมายดงกลาวดวย 3.3.3 พระราชบญญตแรงงานสมพนธ พ.ศ. 2518 กฎหมายแรงงานสมพนธเปนกฎหมายทก าหนดความสมพนธในทางแรงงานระหวางนายจางและลกจางทมตอกนเปนบทบญญตก าหนดใหสทธนายจางลกจางทจะจดต งองคกรในรปนตบคคลเพอคมครองสทธประโยชนของแตละฝาย เชน ลกจางสามารถรวมตวกนจดต งสมาคมนายจาง สหพนธนายจาง และสภาองคการนายจางเพอคมครองสทธประโยชนของฝายตนได นอกจากนยงกลาวถงขอตกลงเก ยวกบสภาพการจาง การแกไขเปลยนแปลงขอตกลงเก ยวกบสภาพการจางขอพพาทแรงงานและการระงบขอพพาทแรงงาน ทงโดยวธการสมครใจ และวธการบงคบ 3.3.3.1 การเลกจางในระหวางยนขอเรยกรอง มาตรา 31 “เมอไดมการแจงขอเรยกรองตามมาตรา 31 แลว ถาขอเรยกรองนนอยในระหวางการเจรจา การไกลเกลยหรอการชขาดขอพพาทแรงงานตามมาตรา 13 ถงมาตรา 29หามมใหนายจาง เลกจาง ห รอโยกย ายหนาทการงานของลกจาง ผ แทนลกจาง กรรมการ อนกรรมการหรอสมาชกสหภาพแรงงาน หรอกรรมการหรออนกรรมการสหพนธแรงงานซงเก ยวของกบขอเรยกรอง เวนแตบคคลดงกลาว (1) ทจรตตอหนาทหรอกระท าความผดอาญาโดยเจตนาแกนายจาง (2) จงใจท าใหนายจางไดรบความเสยหาย

DPU

87

(3) ฝาฝนขอบงคบ ระเบยบ หรอค าสงอนชอบดวยกฎหมายของนายจาง โดยนายจางไดวากลาวและตกเตอนเปนหนงสอแลว เวนแตกรณทรายแรงนายจางไมจ าตองวากลาวและตกเตอน ท งน ขอบงคบ ระเบยบหรอค าสงน นตองมไดออกเพอขดขวางมใหบคคลดงกลาวด าเนนการเก ยวกบขอเรยกรอง (4) ละทงหนาทเปนเวลาสามวนท างานตดตอกนโดยไมมเหตผลอนสมควร หามมใหลกจาง ผแทนลกจาง กรรมการ อนกรรมการหรอสมาชกสหภาพแรงงาน หรอกรรมการหรออนกรรมการสหพนธแรงงานซงเก ยวของกบขอเรยกรอง สนบสนนหรอกอเหตการนดหยดงาน” บทบญญตขางตนมงประสงคทจะคมครองลกจางในการใชสทธทจะแจงขอเรยกรองและเจรจาท าขอตกลง โดยปกตแลว เมอลกจางเปนฝายแจงขอเรยกรองนายจางมกจะไมพอใจโดยถอวาการกระท าดงกลาวเปนการกอกวน เปนการทรยศตอการจางงานของนายจาง หากมไดมบทบญญตคมครองลกจางในการแจงขอเรยกรองไว ลกจางดงกลาวอาจจะถกนายจางกลนแกลงดวยวธการตางๆ ไมวาจะเปนการเลกจาง การโยกยายหนาทการงาน หรอการกระท าอยางอนทท าใหลกจางไดรบความเดอดรอน บทบญญตในมาตรานจงไดก าหนดไววาตลอดระยะเวลาทมการด าเนนการเพอใหเกดขอตกลงเก ยวกบสภาพการจาง นายจางจะกระท าใหเกดความเดอนรอนแก ลกจางไมได33 หากนายจางเลกจางโดยฝาฝนมาตราน ศาลอาจมค าพพากษาบงคบใหนายจางรบลกจางกลบเขาท างาน และชดใชคาเสยหายดวย หากนายจางยงคงฝาฝนค าบงคบของศาลไมยอมรบลกจางกลบเขาท างาน อาจจะถกศาลจบตวมากกขงจนกวาจะยอมปฏบตตามค าพพากษา 34 นอกจากนนายจางยงมความผดอาญาตองระวางโทษจ าคกหรอปรบตามมาตรา 13635 อกดวย 3.3.3.2 กรณการเลกจางลกจางโดยการขออนญาตจากศาลแรงงาน มาตรา 52 “หามมใหนายจางเลกจาง ลดคาจาง ลงโทษ ขดขวางการปฏบตหนาทของกรรมการลกจาง หรอกระท าการใดๆ อนอาจเปนผลใหกรรมการลกจางไมสามารถท างานอยตอไปได เวนแตจะไดรบอนญาตจากศาลแรงงาน” เพอเปนการคมครองลกจางทไดรบแตงต งหรอไดรบเลอกต งเปนกรรมการลกจาง และไดรบการคมครองตลอดระยะเวลาทอยในวาระของการเปนกรรมการลกจาง โดย

33 เกษมสนต วลาวรรณ. (2546). ค าอธบายกฎหมายแรงงาน. หนา 207. 34 ประคนธ พนธวชาตกล. (ม.ป.ป). ค าอธบายกฎหมายแรงงาน เรอง การบอกกลาวเลกจางและการ

เลกจางทไมเปนธรรม. หนา 49. 35 พระราชบญญตแรงงานสมพนธ พ.ศ.2518 มาตรา 136 “นายจางผใดฝาฝนมาตรา 31 วรรคหนง ตอง

ระวางโทษจ าคกไมเกนหกเดอน หรอปรบไมเกนหนงหมนบาท หรอท งจ าท งปรบ.”

DPU

88

คมครองตงแตไดรบการแตงตงหรอไดรบการเลอกต งเปนตนไปจนครบวาระ 3 ปทด ารงต าแหนง เปนบทบญญตทตดอ านาจของนายจางในการบรหารทรพยากรมนษยซงโดยปกตแลวนายจางมอ านาจทจะเลกจางลกจางไดโดยการตดสนใจของนายจางเพยงฝายเดยว ถาหากการเลกจางนนไมถกตองตามกฎหมายนายจางกอาจตองรบลกจางกลบเขาท างานหรอตองชดใชคาเสยหาย หรอตองจายคาชดเชยตามทกฎหมายแรงงานก าหนดไว แตบทบญญตดงกลาวไมยอมใหนายจางใชอ านาจในการตดสนใจในการบรหารทรพยากรมนษย โดยหามนายจางกระท าการอยางใดอยางหนงตามทก าหนดไวตอกรรมการลกจางกอนไดรบอนญาตจากศาลแรงงาน36 3.3.3.3 การเลกจางทเปนการกระท าอนไมเปนธรรม การกระท าอนไมเปนธรรม หมายถง การกระท าอนไมสมควรทางดานแรงงานของฝายนายจางตอฝายลกจางดวยการกลนแกลง เอารดเอาเปรยบ หรอขดขวางตอการใชสทธของลกจางตามกฎหมายแรงง าน37 ตามพระราชบญญตแรงงานสมพนธ หามนายจางเลกจางลกจางโดยถอวาเปนการกระท าอนไมเปนธรรมดงน ก. การกระท าอนไมเปนธรรมตามมาตรา 121 บญญตวา หามมใหนายจาง (1) เลกจาง หรอกระท าการใดๆ อนอาจเปนผลใหลกจาง ผแทนลกจาง กรรมการสหภาพแรงงาน หรอกรรมการสหพนธแรงงาน ไมสามารถทนท างานอยตอไปไดเพราะเหตทลกจาง หรอสหภาพแรงงานไดนดชมนม ท าค ารอง ยนขอเรยกรอง เจรจา หรอด าเนนการฟองรอง หรอเปนพยานหรอใหหลกฐานตอพนกงานเจาหนาทตามกฎหมายวาดวยการคมครองแรงงานหรอนายทะเบยน พนกงานประนอมขอพพาทแรงงาน ผชขาดขอพพาทแรงงาน หรอกรรมการแรงงานสมพนธ ตามพระราชบญญตน หรอตอศาลแรงงาน หรอเพราะเหตทลกจาง หรอสหภาพแรงงานก าลงจะกระท าการดงกลาว (2) เลกจางหรอกระท าการใดๆ อนอาจเปนผลใหลกจางไมสามารถทนท างานอยตอไปไดเพราะเหตทลกจางนนเปนสมาชกของสหภาพแรงงาน (3)-(5)... ข. การกระท าอนไมเปนธรรมตามมาตรา 123 ในระหวางทขอตกลงเก ยวกบสภาพการจางหรอค า ชขาดมผลใชบงคบ หามมใหนายจางเลกจางลกจาง ผแทนลกจาง กรรมการ

36 เกษมสนต วลาวรรณ. เลมเดม. หนา 222. 37 วจตรา (ฟ งลดดา) วเชยรชม. (2543). ยอหลกกฎหมายแรงงาน. หนา 180.

DPU

89

อนกรรมการ หรอสมาชกสหภาพแรงงาน หรอกรรมการ หรออนกรรมการสหพนธแรงงาน ซงเก ยวของกบขอเรยกรอง เวนแตบคคลดงกลาว (1)-(5)... การหามเลกจางตามมาตรานไมระบวา นายจางเลกจางเพราะเหตไมพอใจการกระท าอยางหนงอยางใดของลกจาง ดงเชนมาตรา 121 เพยงแตอยในระหวางขอตกลงเก ยวกบสภาพการจาง หรอค าชขาดมผลใชบงคบอยกหามมใหนายจางเลกจางแลว ไมวานายจางจะมเหตผลในการเลกจางอยางใดกตาม เชน นายจางประสบภาวะการขาดทนจ าเปนตองลดการผลตหรอยบหนวยงานบางหนวยงาน กหามนายจางเลกจางลกจาง ทงนเวนแตจะเขาขอยกเวนทจะใหเลกจางไดตามมาตรา 123 (1)-(5) เทานน สวนลกจางทไดรบความคมครองตามมาตรานตองเปนผทเก ยวของกบขอเรยกรอง ไมวาจะเปนลกจางธรรมดาทวไปหรอผแทนลกจางกตาม ค. ความรบผดจากการเลกจางทเปนการกระท าอนไมเปนธรรม (1) ความรบผดในทางแพง เมอลกจางเหนวา การเลกจางเปนการกระท าอนไมเปนธรรม ลกจางอาจยนค ารองตอคณะกรรมการแรงงานสมพนธไดภายใน 60 วน นบแตวนทมการฝาฝน (มาตรา 124) เมอไดรบค ารองแลวกรรมการแรงงานสมพนธจะท าค าสงวนจฉยชขาด หากเหนวาการเลกจางเปนการกระท าอนไมเปนธรรม คณะกรรมการแรงงานสมพนธอาจมค าสงอยางใดอยางหนง ตามทบญญตไวในมาตรา 41(4)38 กลาวคอ การใชอ านา จส ง อย า ง ใดๆ ต ามมาตรา น เ ปน ด ลย พ นจของคณะกรรมการแรงงานสมพนธแตตองอยในขอบเขตของมาตรา 41(4) น ถานายจางไมเหนดวยกบค าสงของคณะกรรมการแรงงานสมพนธตองฟองเพกถอนค าสงดงกลาวตอศาลแรงงาน แตหากคณะกรรมการแรงงานสมพนธมค าสงยกค ารองของลกจางทกลาวหาวานายจางกระท าการอนไมเปนธรรม ลกจางไมตองฟองเพกถอนค าสงดงกลาวตอศาลแรงงานกอน เพราะค าสงดงกลาวไมมขอวนจฉยใดผกพนลกจางใหตองปฏบตตามค าสงอยางใดอยางหนงของคณะกรรมการแรงงานสมพนธ (2) ความรบผดในทางอาญา

38 พระราชบญญตแรงงานสมพนธ พ.ศ. 2518 มาตรา 41 ใหคณะกรรมการแรงงานสมพนธมอ านาจและ

หนาทดงตอไปน (4) วนจฉยชขาดค ารองตามมาตรา 125 และในกรณทคณะกรรมการแรงงานสมพนธชขาดวาเปนการ

กระท าอนไมเปนธรรม ใหมอ านาจสงใหนายจางรบลกจางกลบเขาท างานหรอใหจายคาเสยหาย หรอใหผฝาฝนปฏบตหรอไมปฏบตอยางใดอยางหนงไดตามทเหนสมควร.

DPU

90

ตามมาตรา 158 “นายจางผใดฝาฝนมาตรา 121 หรอมาตรา 123 ตองระวางโทษจ าคกไมเกนหกเดอน หรอปรบไมเกนหนงหมนบาท หรอทงจ าทงปรบ” ส าหรบกรณการเลกจางโดยอางเหตผลทางเศรษฐกจทไมเปนจรงซงเกดขนในลกษณะทนายจางตองการกลนแกลงเลกจางลกจางซงมบทบาทเก ยวของกบขอเรยกรองเก ยวกบสภาพการจางนน ศาลฏกาไดเคยวนจฉยใหถอวา เปนการกระท าอนไมเปนธรรม เนองจาก ศาลเหนวา การทนายจางจะมเหตผลทางเศรษฐกจทถงขนาดจะใชวธการเลกจางลกจางได จะตองเปนกรณทนายจางตองมความจ าเปนอนไมอาจหลกเลยงไดในการเลกจางลกจาง ซงศาลฎกาไดมค าวนจฉยไวดงน “ค าพพากษาฎกาท 377/2542 วนจฉยวา มาตรา 123 ก าหนดเหตแหงการเลกจางไว 5 ประการ แตมไดหมายความวา เมอมเหตจ าเปนนอกเหนอจากเหตการเลกจางดงกลาวแลว นายจางจะเลกจางลกจางไมได การเลกจางทไมเปนการกระท าอนไมเปนธรรม ตองพจารณาถงสาเหตแหงการเลกจางเปนประการส าคญ ลกจางเปนสมาชกสหภาพแรงงานและเก ยวของกบขอเรยกรอง ถกเลกจางเนองจากนายจางยบแผนกโดยผลประกอบการในแผนกขาดทน แตผลประกอบการโดยรวมของนายจางยงมก าไร นายจางยายลกจางคนหนงไปท างานในแผนกอน แลวเลกจางลกจางหลงจากนน นายจางไดรบสมครลกจางใหมเขามาท างานทดแทนลกจางทออกจากงานตลอดมา จงถอไมไดวา นายจางมเหตจ าเปนอนไมอาจหลกเลยงไดในการเลกจางลกจาง และเหตทเลกจางไมตองดวยขอยกเวน มาตรา 123 การทนายจางเลกจางลกจาง จงเปนการกระท าอนไมเปนธรรม” “ค าพพากษาฎกาท 7042-7046/2542 วนจฉยวา นายจางเลกจางลกจางซงเปนสมาชกสหภาพแรงงานซงเก ยวของกบขอเรยกรองระหวางทขอตกลงเก ยวกบสภาพการจางมผลใชบงคบโดยลกจางไมไดกระท าความผดตามมาตรา 123(1)-(5) และแมขณะเลกจางภาวะเศรษฐกจของประเทศตกต า แตผลประกอบการของนายจางในปทเลกจางยงมก าไร สวนทนายจางอางวา ภาวะเศรษฐกจมผลกระทบกระเทอนตอสถาะของนายจาง จนตองขาดทนและตองปดกจการในอนาคต กเปนเพยงการคาดคะเนของนายจางเทานน จะกระทบกระเทอนนายจางถงขนาดตองด าเนนดงกลาวหรอไม ยงไมแนนอน ขณะนายจางเลกจางลกจางจงยงไมมเหตทนายจางจะเลกจางโดยชอบดวยกฎหมาย การทนายจางเลกจางลกจาง เปนการกระท าอนไมเปนธรรม” กลาวโดยสรป กฎหมายวาดวยแรงงานสมพนธไดบญญตจ ากดสทธของนายจาง ในการเลกจางลกจางบางสวนไวบางประการ กลาวคอ นายจางจะเลกจางลกจางทไดนดชมนม ท าค ารอง ยนขอเรยกรองเจรจา หรอด าเนนการฟองรอง หรอเปนพยาน ฯลฯ ไมได (ตามมาตรา 121(1)) หรอ เพราะลกจางเปนสมาชกสหภาพแรงงาน (ตามมาตรา 121(2)) หรอในกรณท

DPU

91

ขอตกลงเก ยวกบสภาพการจางงานหรอค าชขาดยงมผลบงคบนายจางจะเลกจางลกจางทเก ยวของกบขอเรยกรองไมได (ตามมาตรา 123) อนถอเปนการกระท าอนไมเปนธรรม ซงคณะกรรมการแรงงานสมพนธมอ านาจสงใหนายจางรบลกจางกลบเขาท างานหรอใชคาเสยหายแกลกจางหรอใหปฏบตอยางใดอยางหนงตามทเหนสมควร หากฝาฝนกมโทษทางอาญา นอกจากนการเลกจางคณะกรรมการลกจางตามมาตรา 52 กไมจ ากดเหตเลกจางอนเก ยวกบการกระท าผดของตวลกจาง แตอาจเปนเหตอนๆ กได ซงเพยงแตรองขอตอศาลแรงงานใหอนญาตตลอดจนการเลกจางลกจาง ตามมาตรา 31 กคมครองเฉพาะลกจางทเก ยวของกบขอเรยกรองเทานน ส าหรบลกจางอนๆ ทไมเก ยวของกบกรณดงกลาวกยงอยในอ านาจของนายจางทจะเลกจางได โดยเพยงแตบอกกลาวลวงหนาหรอจายเงนคาจางในชวงเวลานน และจายคาชดเชยใหตามอตราทไมนอยกวาทกฎหมายก าหนดไว 3.3.4 พระราชบญญตจดตงศาลแรงงานและวธพจารณาคดแรงงาน พ.ศ. 2522 ตามมาตรา 46 ของพระราชบญญตจดตงศาลแรงงานฯ ใหอ านาจแกศาลแรงงานมค าสงอยางใดอยางหนงดงตอไปน (ก) สงใหนายจางรบลกจางผนนเขาท างานตอไปในอตราคาจางทไดรบในขณะทเลกจางซงเปนกรณพเศษทใหอ านาจแกศาลสงบงคบนายจางได ถาไมมกฎหมายใหอ านาจเชนนไวศาลไมมอ านาจสงได39 หากนายจางขดขนไมยอมรบกลบเขาท างาน เทากบเปนการขดขนค าบงคบของศาล อาจถกจบคมขงไวจนกวาจะยนยอมปฏบตตามค าบงคบของศาล (ข) ถาศาลแรงงานเหนวาลกจางกบนายจางไมอาจท างานรวมกนตอไปไดใหศาลแรงงานก าหนดจ านวนคาเสยหายใหนายจางชดใชแทน โดยใหศาลค านงถงอายของลกจาง ความเดอดรอนของลกจางเมอถกเลกจาง มลเหตแหงการเลกจาง และเงนคาชดเชยท ลกจางมสทธไดรบประกอบการพจารณา ดงนน คาเสยหายนจงไมรวมถงคาชดเชยทนายจางใหแกลกจาง และเงนคาจางทนายจางจายใหแกลกจางแทนการบอกกลาวเลกจางลวงหนา ซงลกจางมสทธไดรบทง 3 ทาง สวนคาเสยหายน จะมจ านวนมากนอยเทาใดขนอยกบดลยพนจของศาลจะเปนผก าหนดตามทเหนสมควรเปนเรองๆ ไป สรป บทบญญตมาตรา 49 เปนบทบญญตทใหความคมครองแกลกจางมากยงขนโดยครอบคลมถงการเลกจางลกจางโดยทวไปทกประเภท แตอยางไรกด มผเหนวา มาตรา 49 ใหอ านาจศาลแรงงานทจะพจารณาวาการเลกจางลกจางเปนธรรมตอลกจางหรอไมแตไมไดใหสทธแก

39 ค าพพากษาฎกาท 2583/2523.

DPU

92

นายจางทจะมารองขออนญาตศาลแรงงานเสยกอนเลกจาง ซงอาจท าใหนายจางเกดความล าบากใจวา การเลกจางในกรณใดบางศาลแรงงานจะถอวาเปนการเลกจางทไมเปนธรรม จงเปนเรองทนายจางจะตองใชดลยพนจของตนเองไตรตรองดใหดเสยกอนเลกจาง ซงถากฎหมายเปดโอกาสใหนายจางมารองขออนญาตเสยแตแรก ท านองเดยวกบการทนายจางเลกจางกรรมการลกจางตาม พ.ร.บ.แรงงานสมพนธฯ มาตรา 52 กอาจชวยใหนายจางไมตองเสยงตอการถกฟองรองหาวาเลกจางโดยไมเปนธรรม แตอยางไรกดกอาจท าใหศาลแรงงานฯ มคดเพมขนอกมาก40 เปรยบเทยบการกระท าอนไมเปนธรรมกบการเลกจางทไมเปนธรรม บทบญญตเรองการกระท าอนไมเปนธรรม ตามพระราชบญญตแรงงานสมพนธ พ.ศ. 2518 และการเลกจางทไมเปนธรรมพระราชบญญตจดต งศาลแรงงานและวธพจารณาคดแรงงาน พ.ศ. 2522 เหมอนกนตรงทตางบญญตคมครองลกจางไมใหนายจางกลนแกลงเลกจาง แตกมความแตกตางกนในบางประการกลาวคอ การกระท าอนไมเปนธรรม ตามพระราชบญญตแรงงานสมพนธ พ.ศ. 2518 ใหความคมครองลกจางทเก ยวของกบกระบวนการยนขอเรยกรองตอนายจาง หรอทมสวนเก ยวของกบการจดตงองคกรลกจาง เชนสหภาพแรงงาน ไมใหนายจางกลนแกลงโดยการเลกจาง ตามมาตรา 121 บญญตหามนายจางเลกจางลกจางเพราะสาเหตทลกจางนดชมนม ท าค ารอง ยนขอเรยกรอง เจรจา หรอด าเนนการฟองรอง เปนพยานหรอใหหลกฐานตอพนกงานเจาหนาทตามกฎหมายวาดวยการคมครองแรงงาน นายทะเบยน หรอพนกงานประนอมขอพพาท ผชขาดขอพพาทแรงงาน หรอคณะกรรมการแรงงานสมพนธ หรอตอศาลแรงงาน หรอเลกจางเพราะสาเหตทลกจางเปนสมาชกสหภาพแรงงานตามมาตรา 123 สวนการเลกจางทไมเปนธรรม ตามพระราชบญญตจดต งศาลแรงงานและวธพจารณาคดแรงงาน พ.ศ. 2522 มาตรา 49 บญญตไวเพยงวา ในการพจารณาของศาลแรงงานในคดเลกจาง ถาศาลเหนวาเปนการเลกจางทไมเปนธรรม ศาลมอ านาจสงใหนายจางใหปฏบตการเยยวยาแกลกจาง ได 2 ประการคอ ใหนายจางรบลกจางผนนเขาท างานตอไปในอตราคาจางทไดรบในขณะเลกจาง หรอก าหนดจ านวนคาเสยหายใหนายจางชดใชแทน แตกไมไดบญญตสาเหตทเปนการเลกจางทไมเปนธรรมไว คงปลอยใหศาลแรงงานวางกฎเกณฑเอาเอง41

40 จ ารส เขมะจาร. (ม.ป.ป.). ศาลแรงงานและวธพจารณาคดแรงงาน. หนา 36. 41 อนนต ชมวสตร. (2548). การเลกจางทไมเปนธรรม (งานวจย หลกสตร “ผบรหารกระบวนการ

ยตธรรมระดบสง (บ.ย.ส.)”รนท 8). หนา 69.

DPU

93

ดงนน การเลกจางทจะเปนการกระท าอนไมเปนธรรม ตามพระราชบญญตแรงงานสมพนธ พ.ศ. 2518 จะตองปรากฏวามการแจงขอเรยกรองสภาพการจางและคกรณสามารถตกลงกนไดหรอคณะกรรมการแรงงานสมพนธไดมการชขาดแลว ในระหวางทขอตกลงเก ยวกบสภาพการจางหรอค าชขาดมผลใชบงคบนายจางไดเลกจางลกจางซงเก ยวกบขอเรยกรองนน โดยลกจางไมไดกระท าความผดซงเปนขอยกเวนใหนายจางเลกจางได สวนการเลกจางทไมเปนธรรมตามพระราชบญญตจดตงศาลแรงงานฯ หมายถงการเลกจางทไมมเหตอนสมควรซงอาจเปนเหตทเกดจากการกระท าของลกจาง หรอเหตอนทไมใชความผดของลกจางกได42 อยางไรกตาม การทนายจางเลกจางลกจางโดยไมมเหตผลอนสมควร บางกรณอาจเปนไดท งการกระท าอนไมเปนธรรม ตามพระราชบญญตแรงงานสมพนธฯ มาตรา 121 หรอ มาตรา 123 และเปนการเลกจางอนไมเปนธรรม ตามพระราชบญญตจดต งศาลแรงงานฯ มาตรา 49 ดวย43 โดยสรปแลว การคมครองการเลกจางในกรณทเกดวกฤตเศรษฐกจ มความจ าเปนตอนายจาง เพราะจะท าใหการเลกจางลกจางซงถอเปนสทธหรอดลยพนจของนายจางนนถกจ ากด การเลกจางแตละครงนายจางจะตองพจารณาถงความถกตอง ความเปนธรรมและความชอบดวยกฎหมายเสมอ เพอใหการปฏบตหนาทในฐานะนายจางตอลกจางเปนไปโดยถกตองเปนธรรมและชอบดวยกฎหมาย เพอลดความสญเสยและความเสยหายของท งนายจางและลกจาง รวมไปถงปญหาของสงคมและประเทศทอาจเกดขนจากการเลกจางลกจางนนได ดงนนทกฝายทเก ยวของควรจะใหความสนใจและหาทางปองกนแกไข โดยเฉพาะอยางยงภาครฐควรมมาตรการทางกฎหมายหรอมาตรการตางๆ ทเหมาะสมมาใชกบกรณดงกลาวเพอใหเกดความเปนธรรมขนในสงคม ท งนจากการศกษามาตรการทางกฎหมายของตางประเทศ และของประเทศไทย ทเก ยวกบการคมครองการจางงานแลวมสาระส าคญในการใหความคมครองการจางงานโดยเฉพาะการเลกจางลกจางในหลายกรณดวยกน โดยแตละประเทศกมวธการ ขนตอนและหลกเกณฑทเหมอนและแตกตางกนออกไป โดยบางกรณนนเหนวาควรน ามาปรบใชในกฎหมายไทย ซงจกไดวเคราะหเปรยบเทยบหลกเกณฑทแตกตางและการน ามาปรบปรงใชในกฎหมายไทยในบทตอไป

42 ค าพพากษาฎกาท 2813-2339/2544. 43 ค าพพากษาฎกาท 2784/45.

DPU

บทท 4

วเคราะหมาตรการในการคมครองการจางงานในภาวะวกฤตเศรษฐกจ ส าหรบประเทศไทย

จากภาวะทางเศรษฐกจทตกต า ท าใหเกดผลกระทบตอกจการธรกจ หรอสถานประกอบกจการตางๆ ตองหยดกจการหรอชะลอการด าเนนการลงอนเนองมาจากไมมการสงงาน ไมมการสงสนคา ผลตภณฑหรอบรการ ไมมลกคาจางผลตผลงาน ไมมหรอขาดแคลนวตถดบในการผลตสนคา ผลตภณฑหรอบรการ ความตองการสนคา ผลตภณฑหรอบรการลดลง รายไดของนายจางลดลงหรอไมมรายไดเขามาพยงฐานะของกจการ ธรกจ หรอสถานประกอบกจการ เปนเหตใหตองมการลดก าลงการผลตสนคา ผลตภณฑ หรอบรการลง ลกจางซงถอเปนก าลงในการผลตสนคา ผลตภณฑหรอบรการนน ยอมตองถกลดจ านวนหรอเลกจางไปดวยโดยปรยาย แตกมหลายกจการทนายจาง หรอเจาของสถานประกอบกจการไดอางเหตวกฤตเศรษฐกจ ซงไมเปนความจรง เพอกลนแกลงเลกจางลกจางทเปนผน าหรอผแทนฝายลกจาง หรอเพอลดคาใชจายของสถานประกอบกจการอนจะท าใหนายจางสามารถก าหนดราคาสนคาทผลตใหต าลงไดโดยมวตถประสงคในการแขงขนทางการคากบสถานประกอบกจการรายอนๆ อาท สถานประกอบกจการบางแหงนายจางมพฤตกรรมทสอความไมสจรตดวยการฝาฝนกฎหมายแรงงานโดยจายคาจางนอยกวาอตราคาจางขนต าตามทกฎหมายก าหนด ผดนดจายคาจางโดยอางปญหาทางเศรษฐกจของสถานประกอบกจการ หรอปดงานโดยไมท าตามขนตอนทกฎหมายแรงงานสมพนธก าหนด ในขณะเดยวกนเจาของสถานประกอบกจการหลายแหงไดหนไปใชระบบการจางเหมาชวงแทนการผลตเองในโรงงาน ควบคกบการขยายฐานการผลตไปอยในทองทอนดวยพรอมๆ กน อนท าใหเหนไดวา นายจางมไดประสบปญหาทางเศรษฐกจจรงดงทอาง อยางไรกตาม ไมวาจะมการเลกจางโดยอางเหตผลทางเศรษฐกจ ซงเปนเหตผลทแทจรงหรอไมกตาม หรอถงแมจะมมาตรการทางกฎหมายทใหนายจางตองจายคาชดเชยใหแกลกจางส าหรบการเลกจาง แตการเลกจางนนยอมสงผลกระทบในหลายประการดวยกน โดยลกจางอาจตองประสบกบภาวะการวางงาน ขาดรายไดในการเลยงชพ ท าใหลกจางไมมความมนคงในชวต ซงจะสงผลกระทบตอสงคมโดยสวนรวมและตอประเทศได

DPU

95

การคมครองการเลกจางในกรณทเกดวกฤตเศรษฐกจดงทกลาว จงมความจ าเปนตอนายจาง เพราะจะท าใหการเลกจางลกจางซงถอเปนสทธหรอดลยพนจของนายจางนนถกจ ากด การเลกจางแตละครงนายจางจะตองพจารณาถงความถกตอง ความเปนธรรมและความชอบดวยกฎหมายเสมอ เพอใหการปฏบตหนาทในฐานะนายจางตอลกจางเปนไปโดยถกตองเปนธรรมและชอบดวยกฎหมาย เพอลดความสญเสยและความเสยหายของทงนายจางและลกจาง รวมไปถงปญหาของสงคมและประเทศทอาจเกดขนจากการเลกจางลกจางนนได ดงนน ทกฝายทเก ยวของควรจะใหความสนใจและหาทางปองกนแกไข โดยเฉพาะอยางยงภาครฐควรมมาตรการทางกฎหมายหรอมาตรการตางๆทเหมาะสมมาใชกบกรณดงกลาวเพอใหเกดความเปนธรรมขนในสงคม 4.1 วเคราะหมาตรการทางกฎหมายตางประเทศ กบมาตรการทางกฎหมายของไทย

จากการศกษามาตรการทางกฎหมายของประเทศตางๆ ทเก ยวกบการคมครองการจางงานแลวมสาระส าคญในการใหความคมครองการจางงานโดยเฉพาะการเลกจางลกจางในหลายกรณดวยกน ซงแตละประเทศกมวธการ ขนตอนและหลกเกณฑทเหมอนและแตกตางกนออกไป โดยบางกรณนนเหนวาควรน ามาปรบใชในกฎหมายไทย โดยพจารณาดงตอไปน

4.1.1 การขออนญาตเลกจางจากเจาหนาทของรฐ เปนมาตรการทางกฎหมายของประเทศตางๆ ใชบงคบแกนายจางทตองการจะเลกจางลกจางไมวาดวยเหตผลใดกตาม จะตองยนหรอเสนอเรองหรอค าขออนมตหรออนญาตเพอใหเจาหนาทของรฐ ซงอาจจะเปนระดบทองถน ระดบคณะกรรมการ หรอระดบกระทรวง ไดมโอกาสพจารณากลนกรองการเลกจางของนายจางอกครงหนงกอนทนายจางจะท าการเลกจาง ดงเชน กฎหมายของประเทศองกฤษก าหนดใหมการแจงลวงหนาไปยงเจาหนาทของรฐตามระยะเวลาทก าหนด โดยใหนายจางแจงลวงหนา 21 วน หากเลกจางเกนกวา 10 คนขนไป ซงตาม พระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2541 มาตรา 121 ของประเทศไทยนน ไดก าหนดเหตผลของการเลกจางลกจางทนายจางจะตองแจงตอพนกงานตรวจแรงงานซงเปนเจาหนาทของรฐเอาไวแตการปรบปรงหนวยงาน กระบวนการผลต การจ าหนาย หรอการบรการ อนเนองมาจากการน าเครองจกรมาใชหรอเปลยนแปลงเครองจกรหรอเทคโนโลยเทานน ซงตามกฎหมายของตางประเทศดงทไดกลาวมาแลวจะก าหนดถงเหตผลของการเลกจางครอบคลมถงการเลกจางในทกกรณโดยนายจางจะตองแจงเหตผลของการเลกจางใหเจาหนาทของรฐทเก ยวของทราบเสมอ อนเปนขอบเขตการบงคบทกวางกวากฎหมายของไทย ดงนน หากประเทศไทยประสบ

DPU

96

ปญหาดานวกฤตเศรษฐกจนายจางไมสามารถด าเนนกจการตอไปได กควรใหนายจางมโอกาสขออนญาตเลกจางตอศาลแรงงานโดยอาศยเหตผลปญหาดานวกฤตเศรษฐกจเพอปองกนการถกฟองรองด าเนนคดจากลกจางกรณเลกจางไมเปนธรรมตามพระราชบญญตจดต งศาลแรงงานและวธพจารณาคดแรงงาน พ.ศ. 2522 มาตรา 49 4.1.2 การหยดงานของลกจางเพอหางานใหม ตามกฎหมายของตางประเทศ ไดมการก าหนดใหลกจางสามารถใชสทธหยดงานเพอไปแสวงหางานใหมได และยงคงไดรบคาจางในระหว างระยะเวลาดงกลาวอย เชนเดม โดยไดก าหนดใหสทธแกลกจางหยดงานเพอหางานใหมท าไดตามสมควร หรอตามความเหมาะสม หรอเทาทจ าเปน ดงเชนกฎหมายของประเทศเยอรมน เปนตน ส าหรบประเทศไทยนนยงไมมกฎหมายรองรบสทธของลกจางดงกลาว มเพยงแตสทธการลาอยางอนตามทกฎหมายก าหนดไวเทานน ดงนน ถาหากประเทศไทยไดมกฎหมายรองรบสทธดงกลาวไว ซงถานายจางจะเลกจางลกจางผใดแลวกควรจะเปดทางใหลกจางไดหยดงานไดตามสมควร ตามความเหมาะสม หรอตามความจ าเปนตามระยะเวลาทกฎหมายก าหนดไวเพอหางานใหมท าไดตามสมควร และหากอยในชวงเวลาทประสบปญหาดานวกฤตเศรษฐกจ นายจางตองเปดโอกาสใหลกจางแสวงหางานทใหมท าเปนการชวยลดภาระคาใชจายในกรณทนายจางตอง เลกจาง 4.1.3 การก าหนดสทธของลกจางทจะไดกลบเขาท างานกอน ตามกฎหมายของตางประเทศสวนใหญแลวจะก าหนดสทธดงกลาวไว โดยจะก าหนดใหลกจางตองแจงใหนายจางทราบภายในระยะเวลาทก าหนดหลงมการเลกจางในกรณคนลนงานวาตนมความประสงคจะกลบเขาท างานใหมหากมต าแหนงวางลงอกครงหนง ตามกฎหมายของประเทศฝรงเศส หรอจะมการก าหนดสทธของลกจางทถกเลกจาง ในการกลบเขาท างานกอนบคคลอน หากนายจางมความประสงคจะจางลกจางเพมเตมในภายหลงเมอมต าแหนงใหมหรองานใหม หรอเมอลกจางสามารถกลบไปท างานในต าแหนงเดมไดอก แตส าหรบประเทศไทยยงไมมกฎหมายรองรบสทธดงทกลาวมาขางตนไวใหแกลกจาง เมอนายจางไดมการเลกจางลกจางแลวกฎหมายยอมถอวาความสมพนธระหวางนายจางกบลกจางยอมสนสดลง สทธและหนาทของแตละฝายทมตอกนยอมสนสดลงโดยปรยาย ซงหากการจางงานในประเทศไทยอยในชวงเวลาทประสบปญหาดานวกฤตเศรษฐกจกรณคนลนงาน นายจางจ าเปนตองเลกจางลกจางบางแผนก นายจางจงควร ก าหนดสทธของลกจางทถกเลกจาง ในการกลบ

DPU

97

เขาท างานกอนบคคลอน หากนายจางมความประสงคจะจางลกจางเพมเตมในภายหลงเมอมต าแหนงใหมหรองานใหม หรอเมอลกจางสามารถกลบไปท างานในต าแหนงเดมไดอก ซงเหนวานาจะน ามาปรบปรงแกไขกฎหมายของไทยใหมความเหมาะสมและเปนธรรมแกลกจางตอไป

4.1.4 การชวยเหลอลกจางทถกเลกจางในการหางานใหมทเหมาะสม ตามอนสญญาองคการแรงงานระหวางประเทศ ฉบบท 158 กบขอแนะองคการแรงงานระหวางประเทศ ฉบบท 166 วาดวยการเลกจางโดยนายจางเปนฝายรเรมในสวนของการเลกจางเนองจากเหตผลทางเศรษฐกจ การเปลยนแปลงทางเทคโนโลยและเหตผลอนทคลายคลงกน ไดก าหนดใหนายจางควรปรกษาหารอกบตวแทนลกจางทเก ยวของ เพอปรกษาหารอเก ยวกบการเปลยนแปลง ผลกระทบทอาจจะมขน รวมถงมาตรการเพอขจดหรอบรรเทาผลกระทบทอาจจะมขน เชน การจดหางานอนใหลกจางท าหรอในสวนของการบรรเทาผลกระทบของการเลกจางกไดมการก าหนดใหนายจางควรจะชวยเหลอลกจางทถกเลกจาง หางานใหมทเหมาะสมโดยอาจจะชวยเหลอในการตดตอโดยตรงกบนายจางอนๆ เทาทจะกระท าได ซงถานายจางไดน าไปปฏบตในสวนของมาตรการเพอขจดหรอบรรเทาผลกระทบทอาจจะมขนดงกลาวแลว โดยการจดหางานอนหรองานใหมทเหมาะสมใหลกจาง หรอการประสานงานระหวางนายจางกบส านกจดหางานท งในประเทศและตางประเทศ ทงภาครฐและเอกชน ในการจดหางานอนหรองานใหมทเหมาะสมใหลกจางท า ซงตามกฎหมายของประเทศไทยนนยงไมมกฎหมายก าหนดรองรบถงวธดงกลาวเอาไว มเพยงแตการออกใบรบรองการท างานหรอผานงานของลกจางเอาไวตามประมวลกฎหมายเพงและพาณชย มาตรา 585 เทานน วาลกจางไดเคยมประสบการณผานการท างานประเภทใดมาแลวบางเปนระยะเวลาเทาใด ซงไมเพยงพอตอการทลกจางซงถกเลกจางจะไปหางานท าใหมทเหมาะสม ถาหากวาไดรบการชวยเหลอหรอประสานงานจากนายจางลกจางอาจจะไดงานใหมทเหมาะสมท าตอไปกเปนได ดงน น หากอยในชวงเวลา ทประสบปญหาดานวกฤต เศรษฐกจ นายจางควรปรกษาหารอกบตวแทนลกจางทเก ยวของเพอหามาตรการขจดหรอบรรเทาผลกระทบทอาจจะมขนจากการเลกจางลกจาง เชน การจดหางานอนใหลกจางท า เปนตน นายจางควรจะชวยเหลอลกจางทถกเลกจางหางานใหมทเหมาะสม โดยจะชวยเหลอในการตดตอโดยตรงกบนายจางอนๆ เทาทจะกระท าได โดยลกจางอาจจะมงานใหมทเหมาะสมกบความรความสามารถ ต าแหนงหนาทเดมท าตอไปกไดอนถอไดวาเปนมาตรการทางกฎหมายในการคมครองการเลกจางภายหลงจากทลกจางไดถกเลกจางไปแลว โดยยดแนวทางหรอหลกการของอนสญญาและขอแนะดงกลาวขางตน

DPU

98

4.1.5 การหยดงานของลกจางเพอหางานใหม ตามขอแนะองคการแรงงานระหวางประเทศ ฉบบท 119 วาดวยการสนสดการจางโดยนายจางเปนผบอกเลกจางในสวนของมาตรฐานการใชโดยทวไปไดก าหนดไววา “ในระหวางการแจงการเลกจางใหลกจางทราบลวงหนา ลกจางยอมมสทธหยดงานไดโดยไมตองสญเสยคาจาง เพอจะไดหางานใหมท า” และในกฎหมายของหลายประเทศดงทไดศกษามากมการก าหนดในเรองดงกลาวไวเชนกน ดงเชนตาม Civil Code Article 629 ของประเทศเยอรมนใหสทธแกลกจางในการหยดงานเพอไปหางานใหมท าไดตามสมควร เปนตน โดยเปนการก าหนดถงสทธของลกจางซงไดรบแจงการเลกจางลวงหนาแลว สามารถทจะหยดงานเปนระยะเวลาตามทกฎหมายก าหนดหรอไดตกลงกนเพอไปแสวงหางานใหมท า โดยไมจ าตองสญเสยรายไดหรอคาจางในระหวางทยงไมถกเลกจางนน ซงถอวาเปนวธการคมครองการเลกจางทเปนธรรมแกลกจางอยางมาก แมวาลกจางทราบลวงหนาวาถกเลกจางไปแลว แตกยงมสทธทจะหยดงานเพอออกไปหางานใหมได ซงตามกฎหมายของประเทศไทยยงไมมกฎหมายก าหนดรองรบถงวธการดงกลาวน ซงแมแตสทธทจะหยดงานดงกลาวยงไมมแลว ในสวนของคาจา งในระหวางการหยดงานเพอไปกระท าการดงกลาว ลกจางกยอมทจะไมไดรบโดยปรยาย และการหยดงานของลกจางไมวา จะเปนการหยดหรอลาไปเพอการใดกตาม กฎหมายถอวาเปนสทธหรออ านาจของฝายนายจางทจะอนญาตใหลกจางหรอไมกได โดยมกฎหมายก าหนดรองรบแตเพยงวา สทธการลาตางๆ ลกจางมสทธลาไดทงหมดก วนภายในหนงปเทานน ถาหากลกจางลาเกนก าหนดสทธทกฎหมายใหไว ลกจางกอาจจะมความผดเปนการขาดงานหรอละทงหนาทการงาน ซงไมคอยทจะเปนธรรมแกลกจางและไมสอดคลองกบขอแนะดงกลาวแตอยางใด แตหากอยในชวงเวลาทประเทศไทยประสบปญหาดานวกฤตเศรษฐกจ กควรแกไขปรบปรงกฎหมายในกรณทนายจางมความจ าเปนจะตองเลกจางลกจางเพราะมปญหาทางเศรษฐกจ นอกจากนายจางมหนาททจะตองการบอกกลาวใหลกจางรตวกอนลวงหนาวา จะตองถกเลกจางในวนใดแลว ในระหวางระยะเวลาทเหลออยกอนลกจางจะถกเลกจางไป ลกจางสามารถใชสทธในการหยดงานเพอไปแสวงหางานใหมท าได โดยลกจางยงคงไดรบคาจางในวนหยดดงกลาวอยเชนเดม กจะท าใหการคมครองการเลกจางลกจางเปนธรรมมากขนกวาทเปนอยในปจจบน

4.1.6 การคมครองการเลกจางลกจางโดยการจายคาชดเชย ซงเมอเปรยบเทยบกบกฎหมายของตางประเทศแลว โดยสวนใหญจะก าหนดเอาไววา ถาหากนายจางเลกจางลกจางแลว นายจางจะตองจายคาชดเชยใหแกลกจางดวยเสมอตามอตราทกฎหมายก าหนด ซงจะถอตามอายการท างานของลกจางและอตราคาจางทลกจางไดรบอยกอนทจะ

DPU

99

ถกเลกจางมาเปนเกณฑในการพจารณาวา ลกจางนนควรจะไดรบเงนคาชดเชยการเลกจางเปนจ านวนเทาใด ซงสอดคลองและคลายคลงกบการก าหนดคาชดเชยการเลกจางในกรณปกตตามกฎหมายของประเทศไทย หากจะแตกตางกนในรายละเอยดของระยะเวลาการท างานทจะน ามาก าหนดเปนอตราคาชดเชยใหแกลกจาง ซงจะเปนไปตามสภาพหรอฐานะทางเศรษฐกจ สงคม และการเมอง ตามความเหมาะสมของแตละประเทศเทานน จงถอเปนวธการคมครองการเลกจางลกจางทสามารถชวยบรรเทาปญหาจากการเลกจางลกจางไดดทสดทางหนง ท าใหลกจางสามารถทจะไดรบการชวยเหลอโดยไดรบเงนจ านวนหนงภายหลงจากการทถกเลกจางไปแลว

4.2 วเคราะหมาตรการทางกฎหมายในการคมครองการจางงานของไทย จากการศกษามาตรการทางกฎหมายของประเทศไทยทน ามาใชในการคมครองแรงงาน จะเหนไดวากฎหมายแตละฉบบตางกมเจตนารมณและวตถประสงคในการบงคบใชทแตกตางกนไป มการใหความคมครองแกลกจางทถกเลกจางในดานตางๆ โดยแยกพจารณาความคมครองตามกฎหมายตางๆ ดงตอไปน1 4.2.1 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ซงจะกลาวถงลกษณะและสาระส าคญของสญญาจางแรงงาน สทธและหนาทของนายจางและลกจาง ตลอดจนความระงบของสญญาจางแรงงาน ซงบทบญญตของประมวลกฎหมายแพงและพาณชยนใชบงคบแกนายจางและลกจางทกประเภท ท งในกจการทวไปรฐวสาหกจและลกจางของทางราชการดวย2 จากการศกษาเหนไดวาตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ไดมการคมครองการเลกจางโดย กฎหมายดงกลาวไดก าหนดหนาทของนายจางใหตองมการบอกกลาวลวงหนากอนการเลกจาง ซงเหนไดวาเปนประโยชนตอตวลกจาง ในการทจะไดรตวลวงหนา เพอจะไดเตรยมตวหางานใหม หรอหาหนทางในการแกไขปญหาจากการทถกเลกจางตอไป ส าหรบการคมครองการเลกจางตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยนนจะเหนไดวาเปนกรณคมครองการเลกจางในกรณทวๆ ไป มไดก าหนดโดยเฉพาะเจาะจงส าหรบการเลกจาง

1 วจตรา (ฟ งลดดา) วเชยรชม. (2544). การเลกจางและคมครองลกจางทถกเลกจางโดยเหตผลทางเศรษฐกจ (รายงานการวจย). หนา 23. 2 เกษมสนต วลาวรรณ. (2543). กฎหมายแรงงานนกบรหาร. หนา 13.

DPU

100

ลกจางในภาวะวกฤตเศรษฐกจ แตกสามารถน าไปใชในกรณการ เลกจางลกจางในภาวะวกฤตเศรษฐกจไดดวย โดยในเรองเก ยวกบการบอกกลาวลวงหนากอนการเลกจางตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 582 นน จากการศกษาพบวาการบอกกลาวลวงหนาตามกฎหมายดงกลาวน ไดจ ากดระยะเวลาเอาไวขนอยกบระยะเวลาการจายคาจางเทากนหมดไมวาจะเปนลกจางทเขามาท างานใหมหรอลกจางทมระยะเวลาการท างานนาน ไมมความแตกตางกนในการใหความคมครองโดยเฉพาะลกจางทท างานมานานและมอายมากโอกาสทจะหางานใหมท ายอมมความยากล าบากกวาลกจางทเพงท างานไดไมนาน ผเขยนจงเหนวาควรมการแกไขบทบญญตในเรองดงกลาวน เพอกอใหเกดความเปนธรรมแกลกจางและเปนหลกประกนความมนคงในการท างานของลกจางมากขน จงควรปรบเปลยนวธการบอกกลาวลวงหนากอนการเลกจางจากเดมซงก าหนดระยะเวลาตามก าหนดจายคาจางมาเปนวธการบอกกลาวลวงหนาตามก าหนดระยะเวลาการท างานเปนหลก โดยปรบปรงแกไข ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 582 วรรคหนงดงน “ถาคสญญาไมไดก าหนดลงไวในสญญาวาจะจางกนนานเทาไร ทานวาฝายใดฝายหนงจะเลกสญญาดวยการบอกกลาวลวงหนา โดยถาลกจางท างานมาไมครบหนงป ใหบอกกลาวลวงหนาเปนระยะเวลาพอสมควรทจะใหลกจางไดรตว หรอถาลกจางท างานมาครบหนงปแตไมครบสามป ตองบอกกลาวลวงหนาเปนระยะเวลาหนงเดอน หรอถาลกจางท างานมาครบสามปขนไป ตองบอกกลาวลวงนาเปนระยะเวลาสองเดอน” ท งนเพอใหลกจางไดมเวลามากขนและเพยงพอกวาทเปนอยในการทจะหางานทเหมาะสมท าใหม นอกจากจะมผลตอการตดสนใจของนายจางทจะเลกจางลกจางเพราะเหตตองทการบอกกลาวตองใชระยะเวลายาวนานแลว หากนายจางจะจายสนจางแทนการบอกกลาวลวงหนาเพอใหลกจางออกจากงานทนท กจะท าใหนายจางตองจายเงนมากขนจงอาจมผลเปนการยบย งชงใจ ในการตดสนใจเลกจางลกจางของนายจางไดชวคราว นอกจากนยงจะท าใหลกจางไดรบสนจางแทนการบอกกลาวลวงหนาทเปนธรรมมากขนกวาเดมดวย นอกจากนเพอใหหลกเกณฑในกฎหมายดงกลาวใชบงคบไดอยางมประสทธผล เพอเปนการเปดโอกาสใหแกลกจางซงจะตองถกเลกจางไดไปแสวงหางานใหมทเหมาะสมท า ผเขยนจงเหนวา ควรจะตองมบทบญญตของกฎหมายเพมเตม ใหสทธลกจางในการหยดงานไปแสวงหางานใหมในระหวางระยะเวลาบอกกลาวไดตามสมควร โดยไมเสยสทธทจะไดรบคาจางในระหวางหยดงาน โดยเพมเตมความตอไปนเปนวรรคทายของมาตรา 582 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย “ทงน ถาหากนายจางเปนผบอกเลกสญญาตามวรรคหนงแลว หากลกจางยงคงท างานอยกบนายจางโดยยงมไดออกจากงานในทนท นายจางตองอนญาตใหลกจางมสทธหยดงานเพอหางานท าใหมไดตามสมควร และใหไดรบคาจางในระหวางหยดงานดงกลาวดวย”

DPU

101

4.2.2 พระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ.2541

ตามพระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2541 ใหความคมครองลกจางในเรองการใชแรงงานทวไป การใชแรงงานหญง การใชแรงงานเดก คาจาง คาตอบแทนการท างานอนๆ คณะกรรมการทเก ยวกบการคมครองแรงงาน การพกงาน คาชดเชย คาชดเชยพเศษ การควบคม กองทนสงเคราะหลกจาง พนกงานตรวจแรงงาน และโทษทางอาญา ส าหรบการคมครองลกจางทถกเลกจางโดยเหตวกฤตเศรษฐกจทเปนจรงซงถอวาเปนการเลกจางทชอบดวยกฎหมาย จะไดรบความคมครองในเรองตางๆ ดงทไดกลาวรายละเอยดในบทท 3 แลวดงน (1) การบอกกลาวลวงหนาอยางนอยหนงชวงการจายคาจางหรอคาจา งแทนการบอกกลาวลวงหนา กรณเปนลกจางตามสญญาจางทไมมก าหนดระยะเวลาการจางแนนอน (มาตรา 17 วรรค 2, วรรค 4) (2) การหยดงานบางสวน หรอทงหมด เปนการชวคราว ตามมาตรา 75 โดยการใชมาตรา 75 ในกฎหมายคมครองแรงงาน เรองการหยดงานบางสวน หรอทงหมด เปนการชวคราว โดยนายจางจายคาจางแกลกจางรอยละ 75 ของคาจาง สงผลใหแรงงานอกเปนจ านวนมากเชนกนทตองมรายไดนอยลงกวาเดมจนไมสามารถทจะเลยงดครอบครวได แมบทบญญตดงกลาวจะดเหมอนวาเปนวธทดอยางนอยลกจางกยงคงไดคาจางอยดกวาจะตองตกงานไปเลยทเดยว แตอาจเปนชองทางในการละเมดสทธแรงงานได ดงเชนหากนานวนเขาคนงานทนไมไหวกลาออกไปเอง ซงจะท าใหนายจางไมตองจายคาชดเชยแตอยางใด จงนบวาเปนการลดตนทนการผลตและลดคนงานลงไดอยางแยบยลทสดวธหนง ขณะเดยวกนกสามารถท า ลายอ านาจการตอรองของสหภาพแรงงานและลกจางไปโดยปรยาย เชน กรณ คนงาน มซาก , คนงานไทยซน , คนงานพารการเมนทหรอโรงงานขนาดเลกและขนาดกลางทนายจางนยมใชวธนเปนเครองมอเขาจดการและสรางความปนปวนใหกบองคกรลกจางและตวลกจางเอง (3) การแจงลวงหนา ในกรณทนายจางจะยายสถานประกอบกจการไปต ง ณ สถานทอนอนมผลกระทบส าคญตอการด ารงชวตตามปกตของลกจางหรอครอบครว ตามมาตรา 120 (4) คาชดเชย การเลกจางลกจางโดยไมมความผดซงนายจางตองจายคาชดเชยใหแก ลกจางนน (มาตรา 118) และคาชดเชยพเศษ กรณตางๆ ตามทก าหนดไวใน มาตรา 120 และมาตรา 121 ซงการก าหนดคาชดเชยนน เปนวธการคมครองลกจางจากการถกเลกจางวธหนงในรปของตวเงนเพอทลกจางจะไดมเงนจ านวนหนงเพอใชจายระหวางทตองออกจากงานเพราะถกเลกจางนอกเหนอไปจากเงนคาเสยหายหรอเงนประเภทอนทนายจางตกลงจายใหลกจาง ซงกฎหมายบงคบใหนายจางตองจายคาชดเชยใหแกลกจางทถกเลกจางโดยไมมความผด ซงถงแมวานายจางจะม

DPU

102

หนาทจายคาชดเชยตามทกฎหมายก าหนด แตนายจางกยงมอ านาจในการเลกจางอยางสมบรณและไมตองชแจงแสดงเหตผลในกรทจะเลกจางแตอยางใด เพยงแตตองจายคาชดเชยหรอไมเทาน น กฎหมายเรองคาชดเชยจงไมไดหามการเลกจางแตอยางใด (5) คาจางส าหรบวนหยดพกผอนประจ าปในปทเลกจาง ตามมาตรา 119 (6) ดอกเบยและเงนเพม ตามมาตรา 70 (8) สทธเรยกรองเอาคาเสยหายจากนายจาง เนองจากนายจางผดสญญาเลกจางกอนครบก าหนดระยะเวลาตามสญญา (มาตรา 215) แมวาตามพระราชบญญตคมครองแรงงานไดก าหนดมาตรการในการใหความคมครองแกลกจางในเรองตางๆ พอสมควรแลวกตาม เพอเพมความคมครองแกการเลกจางลกจางในภาวะวกฤตเศรษฐกจ จงควรปรบปรงแกไขและเพมเตมพระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2541 ดงน (1) การขออนญาตเลกจางตอเจาหนาทของรฐ เพอใหเจาหนาทของรฐไดมโอกาสเขาไปควบคมตรวจสอบการใชอ านาจในการเลกจางลกจางของนายจาง โดยตองมเหตผลทางเศรษฐกจหรอเหตผลอนใดทสมควรจรงๆ ซงถาหากไมมเหตผลอนสมควรในการเลกจาง เจาหนาทของรฐมอ านาจทจะยบย งการเลกจางนนได โดยเพมเตม มาตรา 121 วรรคหนง ดงน “ในกรณทนายจางจะเลกจางลกจางซงเปนเหตใหตองลดจ านวนลกจาง หามมใหน ามาตรา 17 วรรคสองมาใชบงคบ และใหนายจางแจงวนทจะเลกจาง เหตผลของการเลกจางและรายชอลกจางตอพนกงานตรวจแรงงานและลกจางทจะเลกจางทราบลวงหนาไมนอยกวาหกสบวนกอนทจะเลกจาง ทงนใหพนกงานตรวจแรงงานมอ านาจทจะพจารณาถงเหตผลในการเลกจางดงกลาวเพอท าการไกลเกลยหรอประนประนอม หากไมประสบผลส าเรจก ใหเสนอความเหนไปยงอธบดเพอมค าสงอนญาตหรอไมอนญาตการเลกจางนนตอไป แตไมเปนการตดสทธบคคลทเก ยวของในการทจะอทธรณค าสงดงกลาวตอรฐมนตรเพอใหวนจฉยชขาด” (2) ก าหนดเหตอนควรเลกจางไวในกฎหมาย เพอเปนการจ ากดหรอลดการใชดลพนจของนายจางในการเลกจางลกจาง ซงถาหากวาการเลกจางลกจางไมเขาเหตอนควรเลกจางลกจางแลวนายจางกไมสามารถทจะเลกจางลกจางได โดยเพมขอความ ในมาตรา 118 วรรคหนง ดงน “หามมใหนายจางเลกจางลกจาง เวนแตจะมเหตผลอนสมควรอนเนองมาจากความประพฤตหรอความสามารถของลกจาง หรอความจ าเปนในการด าเนนการของกจการ ธรกจ หรอสถานประกอบกจการของนายจาง รวมถงเหตส าคญอยางอนซงท าใหนายจางกบลกจางไมอาจคงความสมพนธหรอท างานตามสญญาจางแรงงานตอไปได” และแกไขเพมเตม มาตรา 146 ดงน “นายจางผใดไมปฏบตตาม มาตรา 118 วรรคหนง ตองระวางโทษปรบไมเกนสองหมนบาท”

DPU

103

ท งนการเพมเตมดงกลาว นอกจากจะท าใหลกจางไมจ าตองถกเลกจางโดยปราศจากเหตอนควรแลว ยงใหความเปนธรรมแกนายจางทสามารถเลกจางลกจางได ถาหากวามเหตผลอนสมควรตามทกฎหมายก าหนดและยงสามารถยดหยนปรบใชกบสถานการณทางเศรษฐกจของนายจาง และความสมพนธระหวางนายจางกบลกจางทอาจสงผลกระทบท าใหเกดการเลกจางไดอกดวย

4.2.3 พระราชบญญตรงงานสมพนธ พ.ศ. 2518 ซงเปนกฎหมายทก าหนดความสมพนธในทางแรงงานระหวางนายจางและลกจางทมตอกน จากการศกษาเหนไดวา ตามพระราชบญญตแรงงานสมพนธ พ.ศ. 2518 น น ไดมการคมครองการเลกจางโดยไดบญญตจ ากดสทธของนายจางในการเลกจางลกจางบางสวนไวบางประการ กลาวคอ นายจางจะเลกจางลกจางทไดนดชมนม ท าค ารอง ยนขอเรยกรองเจรจา หรอด าเนนการฟองรอง หรอเปนพยานฯลฯ ไมได (ตามมาตรา 121(1)) หรอ เพราะลกจางเปนสมาชกสหภาพแรงงาน (ตามมาตรา 121(2)) หรอในกรณทขอตกลงเก ยวกบสภาพการจางงานหรอค าชขาดยงมผลบงคบนายจางจะเลกจางลกจางทเก ยวของกบขอเรยกรองไมได (ตามมาตรา 123) อนถอเปนการกระท าอนไมเปนธรรม ซงคณะกรรมการแรงงานสมพนธมอ านาจสงใหนายจางรบลกจางกลบเขาท างานหรอใชคาเสยหายแกลกจางหรอใหปฏบตอยางใดอยางหนงตามทเหนสมควร หากฝาฝนกมโทษทางอาญา นอกจากนการเลกจางคณะกรรมการลกจางตามมาตรา 52 กไมจ ากดเหตเลกจางอนเก ยวกบการกระท าผดของตวลกจาง แตอาจเปนเหตอนๆ กได ซงเพยงแตรองขอตอศาลแรงงานใหอนญาตตลอดจนการเลกจางลกจาง ตามมาตรา 31 กคมครองเฉพาะลกจางทเก ยวของกบขอเรยกรองเทานน ส าหรบลกจางอนๆทไมเก ยวของกบกรณดงกลาวกยงอยในอ านาจของนายจางทจะเลกจางได โดยเพยงแตบอกกลาวลวงหนาหรอจายเงนคาจางในชวงเวลานน และจายคาชดเชยใหตามอตราทไมนอยกวาทกฎหมายก าหนดไว เนองจากพระราชบญญตแรงงานสมพนธ พ .ศ. 2518 ทใชบงคบอยในปจจบนไดประกาศใชบงคบมากวา 30 ปจากการศกษาและวเคราะหกฎหมายฉบบน ปรากฏวาบทบญญตหลายเรองมวธการทยงไมสอดรบกบสถานการณทางเศรษฐกจ การแขงขนทางธรกจอตสาหกรรมในสถานการณปจจบน จงสมควรใหมการปรบปรงและพฒนาดานแรงงานสมพนธใหเหมาะสมและสอดคลองกบสถานการณทางเศรษฐกจปจจบนหากนายจางตองเลกจางลกจางในสภาวะวกฤตทางเศรษฐกจดงน 1. เปดโอกาสใหลกจางไดรบการยอมรบจากฝายนายจางมากขนโดยการสรางอ านาจตอรองของตน ท าใหเปลยนฐานะของตนจากทเปนเพยงผรบค าสงมาเปนผมสวนรวมในการผลตใน

DPU

104

ลกษณะทเปนหนสวนกลาวคอนายจางเปนผลงทนลกจางเปนผลงแรงน าไปสแนวความคดทลกจางควรมสวนไดประโยชนจากก าไรของนายจาง ซงการเขาไปมสวนรวมนจะน าไปสการเจรจาตอรองระหวางนายจางกบลกจางนนเอง เปนผลใหความสมพนธระหวางนายจางกบลกจางไดเปลยนแปลงไปเปนความสมพนธระหวางนายจางกบสหภาพแรงงานหรอกลมลกจาง สงผลใหลกจางไดรบการยอมรบใหมการรวมตวจดตงองคกรของตนขน เพอจะไดมอ านาจตอรองกบนายจาง 2. การก าหนดมาตรการกลนกรองเหตผลของการเลกจาง เพอเปนการคมครองการจางงาน ปองกนมใหนายจางกลนแกลงเลกจางลกจางโดยอางเหตผลทางเศรษฐกจทไมเปนจรง กควรก าหนดมาตรการใหมการกลนกรองหรอตรวจสอบเหตผลของการเลกจางกอนทจะมการเลกจางเกดขน โดยรฐควรด าเนนการใหมการออกกฎหมายก าหนดใหหนวยงานของรฐทเก ยวของกบการใชแรงงาน หรอเก ยวของกบมลเหตของการเลกจางซงอาจเปนกระทรวงแรงงานและสวสดการสงคม กระทรวงการคลง หรอธนาคารแหงประเทศไทย รวมกบกรรมการลกจางหรอผแทนของลกจาง เขามามอ านาจควบคมการเลกจางดงกลาว โดยก าหนดใหนายจางตองแจงลวงหนากอนทจะมการเลกจาง เพอใหมการตรวจสอบมลเหตทแทจรงของการเลกจางทนายจางอางเหตผลทางเศรษฐกจ อนจะท าใหการเลกจางเปนไปโดยมเหตอนสมควรถงขนาดอยางแทจรง 4.2.4 พระราชบญญตประกนสงคม พ.ศ. 2533 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตประกนสงคม

(ฉบบท 2) พ.ศ. 2537 ออกมาเพอประโยชนของลกจาง โดยท งสองฝายนายจาง ลกจาง รฐบาลเขามารวมรบผดชอบจายเงนสมทบเขากองทนประกนสงคมและรวมในการบรหารงาน โดยการสงผแทนเขารวมเปนคณะกรรมการประกนสงคม ซงกองทนประกนสงคมไดจดต งขนส าหรบจายผลประโยชนใหแกลกจางในยามทจ าเปนในกรณตางๆ 7 ประเภท คอ 1. ประโยชนทดแทนในกรณประสบอนตรายหรอเจบปวย 2. ประโยชนทดแทนในกรณคลอดบตร 3. ประโยชนทดแทนในกรณทพพลภาพ 4. ประโยชนทดแทนในกรณตาย 5. ประโยชนทดแทนในกรณชราภาพ 6. ประโยชนทดแทนในกรณวางงาน 7. ประโยชนทดแทนในกรณสงเคราะหบตร โดยในระยะแรกไดใชบงคบกอน 4 ประเภทสวนทเหลออก 3 ประเภทจะทยอยออกเปน พระราชกฤษฎกาประกาศใชซงรวมถงกรณวางงาน แมวายงไมมก าหนดแนนอนวา

DPU

105

ประโยชนทดแทนในกรณวางงานจะออกพระราชกฤษฎกามาบงคบใชเมอใดแตพระราชบญญตประกนสงคม พ.ศ. 2533 กไดก าหนดหลกเกณฑไววาถามการใชบงคบเมอใดมแตผเปนลกจางเทานนทจะไดรบประโยชนทดแทน แตอยางไรกตามในกรณทลกจางตองประสบปญหาวกฤตทางเศรษฐกจตกงานท งทมใชความผดของลกจาง ลกจางจงควรทจะมสทธทจะไดรบเงนทดแทนกรณ ตกงานจากรฐบาลเนองจากลกจางและนายจางไดจายเงนสมทบเขากองทนประกนสงคมตามทกฎหมายก าหนดแลว ดงนนเมอลกจางประสบปญหาการวางงานในชวงวกฤตทางเศรษฐกจ รฐบาลควรยนมอเขามาใหความชวยเหลอลกจางตามทกองทนประกนสงคมไดจดต งขนส าหรบจายผลประโยชนใหแกลกจางในยามทจ าเปน อาท ในกรณทมการชมนมทางการเมองบรเวณสแยกราชประสงคเปนระยะเวลาหนงเดอนเศษ ผประกอบการบรเวณดงกลาวไดรบผลกระทบจากการชมนมขาดรายไดเปนเหตใหตองเลกจางพนกงานหรอลกจางเปนการชวคราว ลกจางทถกเลกจางเหลานควรไดรบเงนทดแทนในกรณวางงานจากกองทนประกนสงคม ดงนน ผเขยนเหนวานาจะถงเวลาแลวทจะตองออกเปนพระราชกฤษฎกาประกาศใชส าหรบถงกรณวางงาน 4.2.5 พระราชบญญตจดตงศาลแรงงานและวธพจารณาคดแรงงาน พ.ศ. 2522 พระราชบญญตจดตงศาลแรงงานและวธพจารณาคดแรงงาน พ.ศ. 2522 มาตรา 49 ไดก าหนดใหศาลแรงงานมอ านาจพจารณาคดวาการเลกจางลกจางนนเปนธรรมหรอไม ซงถาหากวาศาลแรงงานพจารณาแลวเหนวา การเลกจางลกจางของนายจางนนไมเปนธรรมตอลกจาง ศาลแรงงานยอมมอ านาจหรอดลพนจทจะมค าสงอยางใดอยางหนงคอ สงใหนายจางรบลกจางผนนเขาท างานตอไปในอตราคาจางทไดรบในขณะเลกจาง หรอก าหนดจ านวนคาเสยหายใหนายจางชดใชแทน โดยใหศาลค านงถงอายของลกจาง ความเดอดรอนของลกจางเมอถกเลกจาง มลเหตแหงการเลกจางและเงนคาชดเชยทลกจางมสทธไดรบประกอบการพจารณา ถาหากวาลกจางกบนายจางไมอาจท างานรวมกนตอไปได ซงสอดคลองกบหลกกฎหมายของหลายประเทศทมบทบญญตเก ยวกบการรบลกจางกลบเขาท างาน ซงตามกฎหมายของตางประเทศ สวนใหญจะก าหนดใหการเลกจางลกจางโดยไมเปนธรรม ซงศาลไดพจารณาแลวเหนควรใหนายจางรบลกจางกลบเขาท างาน ถานายจางไมปฏบตตามค าสงศาลยอมถอเปนความผดและมโทษทางอาญา และจะไมสงผลใหความสมพนธทางการจางระหวางนายจางและลกจางขาดชวงไป เชน ประเทศองกฤษ และประเทศเยอรมน เปนตน ซงจะตรงสอดคลองกบกฎหมายของประเทศไทยเปนอยางมาก โดยกฎหมายจะใหอ านาจแกศาลเปนผพจารณาออกค าสงหรอมค าพพากษาใหนายจางรบลกจางกลบเขาท างานดงเดม หากพจารณาแลวไดความวา การเลกจางลกจางของนายจางนนเปนการเลกจางโดยไมเปนธรรม

DPU

106

อยางไรกตาม ถาหากวาการเลกจางลกจางนนมเหตผลอนสมควร เชน กจการประสบปญหาเศรษฐกจขาดทน จงจ าเปนตองเลกจางลกจาง โดยมใชการกลนแกลงกยอมถอวาเปนการเลกจางทเปนธรรมได ตามพระราชบญญตจดต งศาลแรงงานฯ มาตรา 49 จะเหนไดว าไมมบทนยามความหมายหมายค าวา การเลกจางโดยไมเปนธรรม โดยปลอยใหศาลเปนผพจารณาวนจฉยก าหนดเอง การทกฎหมายบญญตโดยใชถอยค าทกว างขวางโดยไมมขอบเขตเชนน ท าใหเกดความยากล าบากแกการปฏบตตามอยางถกตอง โดยเฉพาะอยางยงนายจางทไมมความรทางดานกฎหมายอยางดพอ แมจะมการพยายามทจะก าหนดขอบเขตความหมายวานาจะหมายถงการทนายจางเลกจางลกจางโดยไมมสาเหตหรอแมจะมสาเหตบาง แตกไมใชสาเหตทจ าเปนหรอสมควรถงกบตองเลกจางลกจางนน3 แตกยงมความยากล าบากทจะสามารถเขาใจไดวาการเลกจางทไมมสาเห ตไดแก สาเหตในเรองอะไรบาง ผเขยนเหนวาควรบญญตค านยาม ความหมายของค าวา การเลกจางโดยไมเปนธรรม หมายถง “การทนายจางเลกจางลกจางโดยมใชสาเหตอนเนองมาจากความประพฤตของลกจาง เชน การกระท าผดหนาทตามสญญาจางแรงงาน การฝาฝนระเบยบขอบงคบการท างาน หรอสาเหตเก ยวกบความสามารถของลกจาง เชน การขาดคณสมบตหรอความสามารถในการปฏบตงานตามสญญาจางแรงงาน หรอสาเหตอนเก ยวกบความจ าเปนในการด าเนนงานของสถานประกอบการ เชน การเปลยนแปลงโครงสรางของหนวยงาน หรอกรณมเหตพนวสยทท าใหนายจางไมอาจด าเนนธรกจตอไปได ตลอดจนสาเหตส าคญอนใดซงใหนายจางและลกจางไมอาจคงความสมพนธตามสญญาจางแรงงานตอไปได” ซงการบญญตค านยามความหมายของการเลกจางโดยไมเปนธรรมดงกลาว แมจะจ ากดขอบเขตของความหมายใหแคบลงมากกวาเดม แตกมความยดหยนพอทจะปรบใชเขากบสถานการณตางๆ ทอาจเปลยนแปลงในอนาคตได4 จากการศกษากฎหมายของตางประเทศ พบวายงมหลกการคมครองลกจางอกกรณหนงทกฎหมายไทยยงไมไดก าหนดไว คอ การก าหนดสทธของลกจางทจะไดกลบเขาท างานกอน เนองจากตามกฎหมายของประเทศไทยนน เมอมการเลกจางเกดขนแลว ความสมพนธระหวางนายจางกบลกจางยอมสนสดลงในทนท รวมท งสทธและหนาทของแตละฝายทมตอกนดวย สทธของลกจางทจะไดกลบเขาท างานกอนนนยอมเปนหนาทของลกจางทจะตองแสวงหาและสอบถามมายงนายจางเสมอวา นายจางนนจะจางงานหรอมต าแหนงงานใหมทตองการลกจางไปท างานอก

3 แหลงเดม. หนา 113. 4 สมศกด สนทรธาราวงศ. (2530). มาตรการคมครองลกจางทางกฎหมายในการเลกจาง: ศกษาเปรยบเทยบกฎหมายไทยกบตางประเทศ. หนา 99.

DPU

107

หรอไม สวนการทจะรบลกจางเดมกลบเขามาท างานใหมนน กเปนสทธของนายจางทจะจางลกจางเดมใหมาท างานอยกบตนอกหรอไมกได โดยไมมกฎหมายก าหนดรองรบวา ลกจางทถกเลกจางไปแลวดวยสาเหตใดสาเหตหนง สามารถมสทธกลบเขาท างานกบนายจางไดอก หากนายจางมความประสงคจะจาง ดงเชน กฎหมายของประเทศฝรงเศส ซงไดมการก าหนดถงสทธดงกลาวของลกจางเอาไวในกรณทลกจางไดถกเลกจางดวยสาเหตคนลนงาน ซงถาหากวา ประเทศไทยไดมการก าหนดสทธของลกจางทจะไดกลบเขาท างานกอนเอาไวในกฎหมาย โดยการปรบปรงแกไขกฎหมายใหถอเปนสทธของลกจาง และเปนหนาทของนายจางภายหลงจากการเลกจางวา หากมการเลกจางเพราะเหตคนลนงานแลว หากตอมาในภายหลงมต าแหนงงานเดมวางลง หรอมต าแหนงงานใหมหรองานใหมกตาม โดยนายจางมความประสงคจะจางลกจางเพมเตมในภายหลง ลกจางนนสามารถมสทธกลบเขาท างานกบนายจางในต าแหนงงานนนๆ ไดอก โดยนายจางตองรบลกจางกลบเขาท างาน ซงแมลกจางจะถกเลกจางไปแลวครงหนงกตาม แตลกจางกยงคงสทธทจะไดรบความคมครองจากกฎหมายในการกลบเขาท างานกบนายจางเดมไดอกครงหนงกอนผอน โดยประเทศไทยนาจะมการน ามาปรบใชใหเหมาะสมตอไป

DPU

บทท 5

บทสรปและขอเสนอแนะ

5.1 บทสรป

ในอดตทผานมาประเทศไทยไดประสบปญหาทางเศรษฐกจหลายครง ซงกอใหเกดผลกระทบตอสภาพการจางงานในประเทศอยางมาก อาท ใน ป 2540 ประเทศไทยไดประสบวกฤตทางการเงนเนองจากนกคาเงนชาวอเมรกนเชอสายยว ไดเขามาเกงก าไรจากคาเงนบาท ดวยการโจมตคาเงนบาทไทย ท าใหรฐบาลตองปลอยใหคาเงนบาทลอยตวหรอลดคาเงนบาทหลายครง จนกอใหเกดความเสยหายตอเศรษฐกจไทยอยางมาก ซงวกฤตทางเศรษฐกจไทยครงนทเรยกกนวา วกฤตตมย ากง ไดแพรกระจายอยางรวดเรวไปสประเทศอนหลายประเทศและกลายเปนวกฤตของระบบทนนยมโลกในทสดดวย หลงจากนน วกฤตเศรษฐกจของไทยไดคลคลายลงจนกระทงในป พ.ศ. 2550 ไดเกดวกฤตทางการเงนในประเทศสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปซงไดมผลกระทบตอสภาวะเศรษฐกจของประเทศตางๆทวโลก ส าหรบประเทศไทยแลวนอกจากจะไดรบผลกระทบจากวกฤตทางการเงนดงกลาว ซงเปนปจจยภายนอกแลว ย งตองประสบปญหาการเมองภายในประเทศไทยทยดเยอมาเปนเวลานานตงแตป พ.ศ. 2548 จนกระทงเกดการปฏวตขนในวนทวนท 19 กนยายน พ.ศ. 2549 นบถงปจจบนนยงมการแบงสแบงขวทางการเมองสรางความแตกแยกราวฉานใหกบสงคมไทย โดยการผลดกนมาชมนมทางการเมองเพอเรยกรองประชาธปไตยภายใตกฎหมายรฐธรรมนญทปราศจากขอบเขต และ ขยายวงกวางตางฝายตางใชศนยกลางทางเศรษฐกจของประเทศเปนเดมพนไมวาจะเปนการปดสนามบนสวรรณภมซง เปนประตสเอเชยของฝายพนธมตรเสอเหลอง หรอ การปดสแยกราชประสงคซงเปนศนยกลางทางธรกจของฝายแนวรวมประชาชนเพอประชาธปไตย (นปช) เสอแดง จนกลายเปนการจลาจลครงยงใหญสรางความเสยหายตอระบบเศรษฐกจโดยรวมของประเทศอยางมากมายมหาศาล ท าใหเกดการชะลอตว ท งทางดานการผลตและการบรโภค โดยเฉพาะอยางยง สงผลกระทบตอเศรษฐกจไทยในเรองการคาการลงทน ชาวตางชาตทจะเขามาลงทนในประเทศเรากจะขาดความเชอมนและไมกลาทจะเขามาลงทนในไทย รวมถงในเรองอตสาหกรรมทองเทยว ซงนกทองเทยวจากตางประเทศทจะเขามาเทยวในประเทศไทยกลดนอยลงไปดวยเพราะยงไมมนใจในสถานการณทางการเมอง เมอเกดเหตการณวกฤตทางเศรษฐกจขนมา ซงไมวาในครงไหนๆ หรอทอาจจะมอกในอนาคต ซงยอมสงผลกระทบตอกจการหรอสถานประกอบการ หากสถานประกอบกจการไม

DPU

109

สามารถขยายการผลตเพมขนได ความตองการจางงานกลดนอยลงอยางหลกเลยงไมได โดยบางแหงจ าเปนตองลดตนทนการผลตท าใหตองลดชวโมงการท างานของพนกงาน หรออาจจ าเปนตองลดพนกงานลง หรอเลกกจการในทสด ซงจะสงผลตอปญหาการเลกจางและกอใหเกดความเดอดรอนแกลกจางจ านวนมาก รวมทงอาจมผลกระทบตอความสงบสขในวงการแรงงาน รวมท งบรรยากาศการลงทนของประเทศ ประเทศตางๆ หรอประเทศไทย ตางกตองหามาตรการตางๆ มาใชในการคมครอง หรอแกไขเยยวยาแกลกจาง เพอจะไดบรรเทาความเดอนรอน จากการถกเลกจาง จากการศกษามาตรทางกฎหมายของประเทศตางๆ ทเก ยวกบการคมครองการจางงานแลวมสาระส าคญในการใหความคมครองการจางงานโดยเฉพาะการเลกจางลกจางในหลายกรณดวยกน ซงแตละประเทศกมวธการ ขนตอนและหลกเกณฑทเหมอนและแตกตางกนออกไป ดงน (1) การขออนญาตเลกจางจากเจาหนาทของรฐ เปนมาตรการทใชบงคบแกนายจางทตองการจะเลกจางลกจางไมวาดวยเหตผลใดกตาม จะตองยนหรอเสนอเรองหรอค าขออนมตหรออนญาตเพอใหเจาหนาทของรฐ ดงเชน กฎหมายของประเทศองกฤษก าหนดใหมการแจงลวงหนาไปยงเจาหนาทของรฐ โดยใหนายจางแจงลวงหนา 21 วน หากเลกจางเกนกวา 10 คนขนไป (2) การหยดงานของลกจางเพอหางานใหม ซงเปนการก าหนดใหลกจางสามารถใชสทธหยดงานเพอไปแสวงหางานใหมได และยงคงไดรบคาจางในระหวางระยะเวลาดงกลาวอยเชนเดม ดงเชนกฎหมายของประเทศเยอรม เปนตน (3) การก าหนดสทธของลกจางทจะไดกลบเขาท างานกอน โดยจะก าหนดใหลกจางตองแจงใหนายจางทราบภายในระยะเวลาทก าหนดหลงมการเลกจางในกรณคนลนงานวาตนมความประสงคจะกลบเขาท างานใหมหากมต าแหนงวางลงอกครงหนง ตามกฎหมายของประเทศฝรงเศส (4) การชวยเหลอลกจางทถกเลกจางในการหางานใหมทเหมาะสมตามอนสญญาองคการแรงงานระหวางประเทศ ฉบบท 158 กบขอแนะองคการแรงงานระหวางประเทศ ฉบบท 166 วาดวยการเลกจางโดยนายจางเปนฝายรเรมในสวนของการเลกจางเนองจากเหตผลทางเศรษฐกจ การเปลยนแปลงทางเทคโนโลยและเหตผลอนทคลายคลงกน ไดก าหนดใหนายจางควรปรกษาหารอกบตวแทนลกจางทเก ยวของ เพอปรกษาหารอเก ยวกบการเปลยนแปลง ผลกระทบทอาจจะมขน รวมถงมาตรการเพอขจดหรอบรรเทาผลกระทบทอาจจะมขน เชน การจดหางานอนใหลกจางท าหรอในสวนของการบรรเทาผลกระทบของการเลกจางกไดมการก าหนดใหนายจางควรจะชวยเหลอลกจางทถกเลกจาง หางานใหมทเหมาะสมโดยอาจจะชวยเหลอในการตดตอโดยตรงกบนายจางอนๆ เทาทจะกระท าได แมลกจางจะตองถกเลกจาง แตลกจางอาจจะไดรบความคมครองจากการถกเลกจางในกรณดงกลาวนได แมจะมโอกาสไมมากนกกตาม ซงตามกฎหมายของประเทศ

DPU

110

ไทยนนยงไมมกฎหมายก าหนดรองรบถงวธดงกลาวเอาไววาตองเปนหนาทหรอความรบผดชอบของนายจางทจะตองชวยเหลอลกจางทถกเลกจางในการหางานใหมทเหมาะสมใหท า เพยงแตก าหนดเอาไวในกรณการออกใบรบรองการท างานหรอผานงานของลกจางเอาไวตามประมวลกฎหมายเพงและพาณชย มาตรา 585 เทานน วาลกจางไดเคยมประสบการณผานการท างานประเภทใดมาแลวบางเปนระยะเวลาเทาใด ซงบางครงจะไมเพยงพอตอการทลกจางซงถกเลกจางไปในการทจะไดมงานท าทเหมาะสม ถาหากวาไดมการชวยเหลอหรอประสานงานจากนายจาง ในบางกรณลกจางอาจจะไดงานใหมทเหมาะสมท าตอไปกเปนได (5) การหยดงานของลกจางเพอหางานใหม ตามขอแนะองคการแรงงานระหวางประเทศ ฉบบท 119 วาดวยการสนสดการจางโดยนายจางเปนผบอกเลกจางในสวนของมาตรฐานการใชโดยทวไปไดก าหนดไววา “ในระหวางการแจงการเลกจางใหลกจางทราบลวงหนา ลกจางยอมมสทธหยดงานไดโดยไมตองสญเสยคาจาง เพอจะไดหางานใหมท า ” และในกฎหมายของหลายประเทศดงทไดศกษามากมการก าหนดในเ รองดงกลาวไวเชนกน ดงเชนตาม Civil Code Article 629 ของประเทศเยอรมนใหสทธแกลกจางในการหยดงานเพอไปหางานใหมท าไดตามสมควร เปนตน และจากการศกษามาตรการทางกฎหมายของประเทศไทยทใชในการคมครองแรงงานฉบบตางๆ ซงกไดใหความคมครองแกลกจางทถกเลกจางในหลายกรณ อาท การบอกลาวลวงหนากอนการเลกจาง ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 582 และพระราชบญญตคมครองแรงงานกมการบญญตใหมการบอกกลาวลวงหนากอนการเลกจาง ซงเปนการบญญตใหสอดคลองกบบทบญญตประมวลกฎหมายแพงและพาณชยในเรองดงกลาว การคมครองแกกรณการเลกจางอนไมเปนธรรม ตามพระราชบญญตแรงงานสมพนธ พ.ศ. 2518 เปนตน แตกฎหมายของไทยไมมบทบญญตมาตรการทางกฎหมายทดงกลาวมาขางตนน ทงนเพอใหความคมครองแกลกจางทถกเลกจางอยางเปนธรรม ผเขยนจงเหนวาควรทจะน ามาตรการทางกฎหมายของประเทศตางๆ เหลานมาบญญตไวในกฎหมายทเก ยวกบการคมครองการจางงานของไทยดวย 5.2 จากขอสรปดงกลาวผเขยนขอเสนอแนะดงน 1) ก าหนดหลกเกณฑในการขออนญาตเลกจางจากเจาหนาทของรฐ เชนเดยวกบกฎหมายของประเทศองกฤษโดยใหมความชดเจนเปนธรรมโปรงใสและเหมาะสมกบความจ าเปนกบสถานการณทางเศรษฐกจซงอาจก าหนดหลกเกณฑวา ในสภาวะทนายจางประสบปญหาวกฤตเศรษฐกจ นายจางสามารถยนค ารองตอศาลแรงงานโดยนายจางตองแสดงเหตผลทชดเจนในการขออนญาตจากศาลเพอขอใหเลกจางลกจาง อาท เนองจากลกจางหยอนสมรรถภาพในการท างาน

DPU

111

เจบปวยเปนประจ า ผลงานดอยประสทธภาพ เปนตน แตการขออนญาตจากศาลเพอขอใหเลกจางลกจางน น นายจางยงตองมหนาทบอกกลาวลวงหนาแกลกจางและจายคาชดเชยตามกฎหมายแรงงานแกลกจางดวย การเลกจางของนายจางตองกระท าอยางเปนธรรม กลาวคอไมเลอกปฏบตหรออคตกบลกจางคนใดคนหนง ซงนายจางอาจพจารณาลกจางทจะเลกจางจากอายของลกจาง เชน ลกจางทอายมากท างานมานานใหเลกจางทหลง สวนลกจางทอายนอยและอายงานนอยใหเลกจางกอน หรอนายจางอาจพจารณาจากระยะการท างานของลกจาง หรอความเดอดรอนของลกจางทถกเลกจาง รวมถงมลเหตแหงการเลกจางน นเหมาะสมหรอไมอยางไร นอกจากนการเลกจางของนายจางตองกระท าอยางโปรงใส กลาวคอ ศาลสามารถผตรวจสอบความโปรงใสของนายจางไดตลอดเวลา เก ยวกบสถานการณวกฤตเศรษฐกจของนายจาง อกท งการเลกจางของนายจางตองกระท าเพยงเทาทจ าเปนมฉะนนจะเปนการฉวยโอกาสกลนแกลงลกจาง ท งนเพอเปนมาตรการทจะชวยคมครองนายจางไมใหถกลกจางฟองในกรณเลกจางโดยไมเปนธรรมตามพระราชบญญตจดต งศาลแรงงานและวธพจารณาคดแรงงาน มาตรา 49 2) ก าหนดหลกเกณฑในการหยดงานของลกจางเพอหางานใหม เชนเดยวกบกฎหมายของประเทศเยอรมน ซงลกจางสามารถใชสทธหยดงานเพอไปแสวงหางานใหมได และยงคงไดรบคาจางในระหวางระยะเวลาดงกลาว 3) การก าหนดสทธของลกจางทจะไดกลบเขาท างานกอนเชนเดยวกบกฎหมายของประเทศฝรงเศส โดยจะก าหนดใหลกจางตองแจงใหนายจางทราบภายในระยะเวลาทก าหนดหลงมการเลกจางในกรณคนลนงานวาตนมความประสงคจะกลบเขาท างานใหมหากมต าแหนงวางลงอกครงหนง 4) การชวยเหลอลกจางท ถกเลกจางในการหางานใหมทเหมาะสม เชนเดยวกบอนสญญาองคการแรงงานระหวางประเทศ ฉบบท 158 กบขอแนะองคการแรงงานระหวางประเทศ ฉบบท 166 วาดวยการเลกจางโดยนายจางเปนฝายรเรมในสวนของการเลกจางเนองจากเหตผลทางเศรษฐกจ การเปลยนแปลงทางเทคโนโลยและเหตผลอนทคลายคลงกน ไดก าหนดใหนายจางควรปรกษาหารอกบตวแทนลกจางทเก ยวของ เพอปรกษาหารอเก ยวกบการเปลยนแปลง ผลกระทบทอาจจะมขน รวมถงมาตรการเพอขจดหรอบรรเทาผลกระทบทอาจจะมขน 5) การหยดงานของลกจางเพอหางานใหมเชนเดยวกบขอแนะองคการแรงงานระหวางประเทศ ฉบบท 119 วาดวยการสนสดการจางโดยนายจางเปนผบอกเลกจางในสวนของมาตรฐานการใชโดยทวไปไดก าหนดไววา “ในระหวางการแจงการเลกจางใหลกจางทราบลวงหนา ลกจางยอมมสทธหยดงานไดโดยไมตองสญเสยคาจาง เพอจะไดหางานใหมท า”

DPU

112

6) ความคมครองการจางงานตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ปรบปรงแกไข ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 582 วรรคหนงดงน “ถาคสญญาไมไดก าหนดลงไวในสญญาวาจะจางกนนานเทาไร ทานวาฝายใดฝายหนงจะเลกสญญาดวยการบอกกลาวลวงหนา โดยถาลกจางท างานมาไมครบหนงป ใหบอกกลาวลวงหนาเปนระยะเวลาพอสมควรทจะใหลกจางไดรตว หรอถาลกจางท างานมาครบหนงปแตไมครบสามป ตองบอกกลาวลวงหนาเปนระยะเวลาหนงเดอน หรอถาลกจางท างานมาครบสามปขนไป ตองบอกกลาวลวงหนาเปนระยะเวลาสองเดอน” ทงนเพอใหลกจางไดมเวลามากขนและเพยงพอกวาทเปนอยในการทจะหางานทเหมาะสมท าใหม การก าหนดใหตองบอกกลาวลวงหนายาวนานตามอายงานน นอกจากจะมผลตอการตดสนใจของนายจางทจะเลกจางลกจางเพราะเหตตองทการบอกกลาวตองใชระยะเวลายาวนานแลว หากนายจางจะจายสนจางแทนการบอกกลาวลวงหนาเพอใหลกจางออกจากงานทนท กจะท าใหนายจางตองจายเงนมากขนจงอาจมผลเปนการยบย งชงใจ ในการตดสนใจเลกจางลกจางของนายจางไดชวคราว นอกจากนยงจะท าใหลกจางไดรบสนจางแทนการบอกกลาวลวงหนาทเปนธรรมมากขนกวาเดมดวย เพมเตมความตอไปนเปนวรรคทายของมาตรา 582 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย “ทงน ถาหากนายจางเปนผบอกเลกสญญาตามวรรคหนงแลว หากลกจางยงคงท างานอยกบนายจางโดยยงมไดออกจากงานในทนท นายจางตองอนญาตใหลกจางมสทธหยดงานเพอหางานท าใหมไดตามสมควร และใหไดรบคาจางในระหวางหยดงานดงกลาวดวย” 7) การคมครองการจางงานตาม พระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2540 เหนควรแกไขเพมเตมในเรองตางๆ ดงตอไปน (1) แกไขเพมเตม มาตรา 121 วรรคหนงในเรองการขออนญาตเลกจางตอเจาหนาท ของรฐ เพอใหเจาหนาทของรฐไดมโอกาสเขาไปควบคมตรวจสอบการใชอ านาจในการเลกจางลกจางของนายจาง โดยตองมเหตผลทางเศรษฐกจหรอเหตผลอนใดทสมควรจรงๆ ซงถาหากไมมเหตผลอนสมควรในการเลกจาง เจาหนาทของรฐมอ านาจทจะยบย งการเลกจางนนได โดยเพมเตม มาตร 121 วรรคหนง ดงน “ในกรณทนายจางจะเลกจางลกจางซงเปนเหตใหตองลดจ านวนลกจาง หามมใหน ามาตรา 17 วรรคสองมาใชบงคบ และใหนายจางแจงวนทจะเลกจาง เหตผลของการเลกจางและรายชอลกจางตอพนกงานตรวจแรงงานและลกจางทจะเลกจางทราบลวงหนาไมนอยกวาหกสบวนกอนทจะเลกจาง ทงนใหพนกงานตรวจแรงงานมอ านาจทจะพจารณาถงเหตผลในการเลกจางดงกลาวเพอท าการไกลเกลยหรอประนประนอม หากไมประสบผลส าเรจกใหเสนอความเหนไปยงอธบดเพอมค าสงอนญาตหรอไมอนญาตการเลกจางนน

DPU

113

ตอไป แตไมเปนการตดสทธบคคลทเก ยวของในการทจะอทธรณค าสงดงกลาวตอรฐมนตรเพอใหวนจฉยชขาด” (2) ก าหนดมาตรการใหมการกลนกรองหรอตรวจสอบเหตผลของการเลกจางกอนทจะมการเลกจาง ทงนเพอเปนการคมครองการจางงาน ปองกนมใหนายจางกลนแกลงเลกจางลกจางโดยอางเหตผลทางเศรษฐกจทไมเปนจรง กควรก าหนดมาตรการใหมการกลนกรองหรอตรวจสอบเหตผลของการเลกจางกอนทจะมการเลกจางเกดขน โดยรฐควรด าเนนการใหมการออกกฎหมายก าหนดใหหนวยงานของรฐทเก ยวของกบการใชแรงงาน หรอเก ยวของกบมลเหตของการเลกจางซงอาจเปนกระทรวงแรงงานและสวสดการสงคม กระทรวงการคลง หรอธนาคารแหงประเทศไทย รวมกบกรรมการลกจางหรอผแทนของลกจาง เขามามอ านาจควบคมการเลกจ างดงกลาว โดยก าหนดใหนายจางตองแจงลวงหนากอนทจะมการเลกจาง เพอใหมการตรวจสอบมลเหตทแทจรงของการเลกจางทนายจางอางเหตผลทางเศรษฐกจ อนจะท าใหการเลกจางเปนไปโดยมเหตอนสมควรถงขนาดอยางแทจรง ดงนนจงควรแกไขเพมเตมขอความ ในมาตรา 118 วรรคหนง ดงน “หามมใหนายจาง เลกจางลกจาง เว นแตจะมเหตผลอนสมควรอนเนองมาจากความประพฤตหรอความสามารถของลกจาง หรอความจ าเปนในการด าเนนการของกจการ ธรกจ หรอสถานประกอบกจการของนายจาง รวมถงเหตส าคญอยางอนซงท าใหนายจางกบลกจางไมอาจคงความสมพนธหรอท างานตามสญญาจางแรงงานตอไปได” และแกไขเพมเตม มาตรา 146 ดงน “นายจางผใดไมปฏบตตาม มาตรา 118 วรรคหนง ตองระวางโทษปรบไมเกนสองหมนบาท” ทงนเพอเปนการจ ากดหรอลดการใชดลพนจของนายจางในการเลกจางลกจาง ซงถาหากวาการเลกจางลกจางไมเขาเหตอนควรเลกจางลกจางแลวนายจางกไมสามารถทจะเลกจางลกจางได 8) การคมครองการจางงานตาม พระราชบญญตแรงงานสมพนธ พ.ศ. 2518 เก ยวกบการเลกจางโดยไมเปนธรรม ผเขยนเหนวาควรใชหลกถอยทถอยอาศยในการเจรจาระหวางนายจางและตวแทนลกจางในสภาวะทนายจางประสบปญหาวกฤตเศรษฐกจ นายจางตองแสดงขอเทจจรงตอทกฝายหากตองการทจะไดรบชวยเหลอเพอไมใหกจการของนายจางตองปดลง โดยนายจางตองเปดเผยขอมลแสดงความโปรงใสในการประกอบกจการ ชแจงปญหาตางๆทเกดขนพรอมท งพยายามกระท าทกวถทางเพอแกไขวกฤตการทางเศรษฐกจใหผานพนไปใหได โดยนายจางอาจเปดโอกาสใหสหภาพแรงงานเขามามสวนรวมในการปรกษาหารอและการบรหารจดการกจการของนายจาง

DPU

114

เพอทลกจางจะไดรวมกนรบรและรวมกนแกไขวกฤตการทางเศรษฐกจไปพรอมๆ กบนายจาง ซงตางฝายตางพงพาซงกนและกน เพอมใหเกดการเลกจางทไมเปนธรรมขน 9) รฐบาลควรเรงด าเนนการใหออกพระราชกฤษฎกาประกาศใชส าหรบเงนทดแทนกรณวางงานตามพระราชบญญตประกนสงคม พ.ศ. 2533 เพอใหมผลบงคบใชแกลกจางกรณตกงานเนองจากประสบปญหาดานวกฤตเศรษฐกจและเพอน าเงนจากกองทนประกนสงคมมาทดแทนใหแกลกจางผ ประกนตนตามวตถประสงคของกฎหมายดงกลาวและเปนการชวยรฐประหยดงบประมาณทจะน ามาชวยเหลอลกจางทประสบปญหาวกฤตเศรษฐกจ 10) มาตรการอนๆ ในการแกไขปญหาการจางงานในภาวะวกฤตเศรษฐกจ การแกไขปญหาเพอมใหนายจางตองปดกจการจงจ าเปนตองใชวธการแกไขทแตกตางจากทผานมาซงการน ากฎหมายเทาทด าเนนการอยนนยงไมเพยงพอตอการผานพนวกฤตเศรษฐกจทก าลงรมเราประเทศไทย ณ ปจจบนลงได โดยตองอาศยมาตรการตางๆ ควบคกบการใชมาตรการทางกฎหมาย เพอใหเกดผลสมฤทธในการแกไขปญหาการจางงานในภาวะวกฤตเศรษฐกจ ดงน (1) การใชมาตรการทางดานภาษ ส าหรบการสงออกและการน าเขามาขายภายในประเทศกควรไดรบการผอนผนในเรองภาษลดลงบางโดยค านงถงวตถ ดบ ทน าเขามากอใหเกดการจางแรงงานมากนอยเพยงใดเปนตวก าหนดในการเกบภาษในสวนน ท งนเพอใหผประกอบการมก าลงใจ ในการผลตและไมเปนเหตใหลกจางตองตกงาน (2) การใชมาตรการทางดานการเงน รฐบาลควรเขามาเยยวยาในดานสภาพคลองเพอใหมเงนทนหมนเวยนในวงจรธรกจของผประกอบการเพอน าไปเปนคาใชจาย คาว สด คาแรงงาน โดยรฐบาลควรทเปนผด าเนนการ อาท หาแหลงเงนกดอกเบยต า ใหระยะเวลาผอนช าระยาวแกผประสบปญหาขาดสภาพคลอง และรฐเขาค าประกนเงนก ท งน โดยค านงถงการประกอบกจการนนวาเปนประโยชนตอประเทศชาต และเศรษฐกจโดยรวม นอกจากนรฐบาลควรจะมนโยบายทางการคลงมงเนนสงเสรมธรกจตางๆ ของผประกอบการเพอใหมเมดเงนจะไดหมนเวยนอยในระบบธรกจของผประกอบการนนๆ อนเปนแนวทางทจะแกปญหา การขาดสภาพคลองของผประกอบการทงวางแผนรองรบในระยะสนและระยะยาวอกทางหนงดวย ในสวนของลกจางรฐควรใหค าแนะน าสงเสรมในเรองการออมหรอสนบสนนใหค าแนะน าเพอใหลกจางมทนส ารองทสามารถน าไปรวมลงทนกบนายจางหรอแปลงหนระหวางนายจางทคางช าระคาจางกบลกจางเปนทนเพอใหลกจางไดเขาไปถอหนในกจการรวมกบนายจางท าใหเกดก าลงใจในการท างาน (3) การใชมาตรการดานการตลาด โดยใชมาตรการ อาท มนโยบายสงเสรมใหคนในชาตใชผลตภณฑทผประกอบการเหลานนผลตขน โดยวธการสงเสรมใหสวนราชการและขาราชการเนนใชผลตภณฑ ซงผลตขนภายในประเทศจากผประกอบการดงกลาว เปนตน ส าหรบในสวนตลาด

DPU

115

ตางประเทศ รฐบาลควรจดใหกระทรวงพาณชยและกระทรวงอนๆ ทมศกยภาพในดานการตลาดเขามามบทบาทเพอขยายตลาดสนคาของไทยทไดมาตรฐานและเปนทยอมรบจากตางประเทศมาเปนเวลาชานานแลว อาทกระทรวงการตางประเทศใหชวยจดงานประชาสมพนธจดโครงการ แสดงสนคา Road show ออกไปแนะน าสนคารวมกบ ผประกอบการทไดรบการสงเสรมจากภาครฐตามนโยบายใหเปนไปในแนวทางเดยวกน (4) มาตรการดานวกฤตน ามนในตลาดโลก รฐบาลตองเขามาใหความชวยเหลอโดยวธการตดตอกบประเทศผผลตน ามนโดยตรง โดยการน าสนคาทผลตไดภายในประเทศทไดรบการสงเสรมตามโครงการของรฐบาลไมวาจะเปนภาคอตสาหกรรมหรอภาคการเกษตร ไปแลกเปลยนกบน ามนจากประเทศทเปนผผลตน ามนวธการแกไขวกฤตโดยตรง (5) การบรหารแรงงานสมพนธในภาวะวกฤตเศรษฐกจ การบรหารงานแรงงานสมพนธ เปนสวนหนงของระบบการบรหารทรพยากรบคคล มบทบาทคอนขางมากในการด าเนนนโยบาย หรอก าหนดกลยทธเพอการลดขนาดทางดานการบรหารทรพยากรบคคล เพราะเปาหมายของการบรหารแรงงานสมพนธไดแกการสรางความเขาใจ ทดระหวางนายจาง กบลกจาง หรอระหวางลกจางดวยกน เพอปองกนและแกไขปญหาความขดแยง ทศนคตทไมเขาใจหรอไมเปนทยอมรบ จะตองใหความส าคญกบการสรางความเขาใจ การสรางการยอมรบใหความรวมมอ รวมท งการด าเนนการทใหความเปนธรรม สอดคลองกบกฎหมาย ผบรหาร หวหนางาน ตลอดจนนกบรหารทรพยากรบคคล จะตองใหความส าคญมขนตอนปฏบต ค านงถงผลกระทบตางๆ เพอใหเปาหมายการลดขนาดองคการและการบรหารทรพยากรบคคลประสบความส าเรจและเปนพลงทจะพลกฟนธรกจใหสามารถฝาฟนเอาชนะวกฤตการณไดในทสด (6) ใชมาตรการชะลอการเลกจาง ซงรฐควรก าหนดมาตรการในการชะลอการเลกจางลกจางโดยออกเปนกฎหมายในรปกฎกระทรวง อาท ในชวงเดอนพฤษภาคม พ.ศ. 2553 มการชมนมทางการเมอง ผประกอบการบรเวณดงกลาวไดรบผลกระทบจากการชมนมขาดรายไดเปนเหตใหตองเลกจางพนกงานหรอลกจางเปนการชวคราว ลกจางทถกเลกจางเหลานยอมไดรบความเดอดรอน ดงนนรฐบาลควรตองประกาศเปนกฎกระทรวงใหหยดกจการชวคราวในสภาวะทบานเมองเกดการจลาจลทางการเมองเพอชวยเหลอผประกอบการและลกจาง โดยการตกลงพกงานชวคราว ดวยวธนลกจางจะพกงานชวคราว โดยมระยะเวลาตามแตจะตกลงกน ในสวนของลกจางจะมเวลาพกหรอใชเวลาไปท าสงอน โดยยงไดรบคาจางจากรฐบาลเปนการเยยวยาแตมไดเทากบคาจางทไดรบขณะท างานกบนายจาง ในสวนของนายจางอาจตองปรบลดคาใชจายลงบางสวน อาท เงนโบนส เนองจากผลประกอบการไมถงเปาหมายแตการปรบลดตางๆตองไมกระทบกบสภาพการ

DPU

116

จางและ เพอมใหนายจางสญเสยลกจางไป ทงน ตองเปนไปตามความเหมาะสมกบสภาวการณทางเศรษฐกจและขนอยกบความเหนชอบของฝายนายจางและฝายลกจางรวมกน โดยก าหนดมาตรการในการชะลอการเลกจางลกจางเปนการเฉพาะ DPU

117

บรรณานกรม

DPU

118

บรรณานกรม

ภาษาไทย

หนงสอ

กรมสวสดการและคมครองแรงงาน. (2547). แนวปฏบตเพอสงเสรมการแรงงานสมพนธ

ในประเทศไทย. กรงเทพฯ: กรมสวสดการและคมครองแรงงาน. _______. (2547). การสมมนาไตรภาคเรองการยตขอพพาทแรงงานดวยการชขาดโดยสมครใจ. กรงเทพฯ: มปท. _______. (2548). ระบบคณะกรรมการรวมปรกษาหารอ Joint Consultation

Committees และระบบการยตขอรองทกข Grievance Setlement. กรงเทพฯ: กสร. 20/2548.

_______. (2549). มาตรการและแนวทางบรรเทาปญหาการเลกจาง และแนวปฏบตวา ดวยการสงเสรมแรงงานสมพนธในภาวะวกฤต พ.ศ. 2541. กรงเทพฯ: กสร.13/2549.

_______. (2549). การแรงงานสมพนธพนฐาน. กรงเทพฯ: ส านกงานแรงงาน กสร. 26/2549.

_______. (2550). การพฒนาระบบแรงงานสมพนธในสถานประกอบการ. กรงเทพฯ: กสร.40/2550.

เกษมสนต วลาวรรณ. (2539). การเลกจางและการลาออก. กรงเทพฯ: วญญชน. _______. (2543). กฎหมายแรงงานนกบรหาร. กรงเทพฯ: โรงพมพเดอนตลา. _______. (2546). ค าอธบายกฎหมายแรงงาน. กรงเทพฯ: วญญชน. _______. (2546). หลกการกฎหมายและการบรหารแรงงานสมพนธ (พมพครงท 8).

กรงเทพฯ: วญญชน. จด เศรษฐบตร. (2479). ค าสอนเศรษฐศาสตรพสดาร. กรงเทพฯ: พระนคร. จ ารส เขมะจาร. (ม.ป.ป.). ศาลแรงงานและวธพจารณาคดแรงงาน. กรงเทพฯ: รงเรองธรรม. ธระ ศรธรรมรกษ. (2535). กฎหมายแรงงาน (พมพครงท 5). กรงเทพฯ: ชวนพมพ. ประคนธ พนธวชาตกล. (ม.ป.ป.). ค าอธบายกฎหมายแรงงาน เรอง การบอกกลาวเลก

จางและการเลกจางทไมเปนธรรม. กรงเทพฯ: ศภศลป.

DPU

119

ไผทชต เอกจรยกร. (2548). ค าอธบายกฎหมายจางแรงงาน จางท าของ รบขน (พมพครงท 7). กรงเทพฯ: วญญชน. พงษรตน เครอกลน. (2552). ค าอธบายกฎหมายแรงงานเพอการบรหารทรพยากรมนษย (พมพครงท 6). กรงเทพฯ: นตธรรม. วจตรา (ฟงลดดา) วเชยรชม. (2442). ยอหลกกฎหมายแรงงาน. (พมพครงท 14). กรงเทพฯ: นตธรรม. _______. (2543). ยอหลกกฎหมายแรงงาน (พมพครงท 16). กรงเทพฯ: นตธรรม, หยด แสงอทย. (2500). ค าอธบายพระราชบญญตแรงงาน. พระนคร: อกษรสมพนธ. อดม เฟองฟง. ความรเกยวกบการจดตงศาลแรงงาน. ท าเนยบผพพากษาสมทบศาลแรงงาน. อนนต ชมวสตร. (2548). การเลกจางทไมเปนธรรม (งานวจยหลกสตร “ผบรหารกระบวนการ ยตธรรมระดบสง (บ.ย.ส.)” รนท 8). วทยาลยการยตธรรมส านกงานกรงเทพฯ ศาลยตธรรม.

บทความ

เกษมสนต วลาวรรณ. (2530, ตลาคม) “ทศนดานกฎหมายแรงงานเก ยวกบการนดหยดงานและปด

งาน.” วารสารศาลแรงงาน. หนา 7, 10. _______. (2541). “ปญหาการเลกจาง.” เอกสารการสมมนาทางวชาการ เรองมาตรการสงเสรม

การมงานท า, กรงเทพมหานคร: สมาคมกฎหมายแรงงาน (ประเทศไทย) และมลนธฟรดรดเอแบรทสตฟตง (F.E.S). หนา 14-22.

จ ารส เขมะจาร. (2523, กรกฎาคม). “การกระท าทเปนการเลกจางตามกฎหมายคมครองแรงงาน.” วารสารแรงงาน เลม 1.

นภสสร. (2542, พฤษภาคม-มถนายน). “สถานการณการเลกจาง.” วารสารแรงงานสมพนธ, ปท 40 ฉบบท 3.

ไพศษฐ พพฒนกล. (2525). “กฎหมายวาดวยการคมครองแรงงาน.” วารสารนตศาสตร, เลม 12 พ.ศ. (1992). “Employment Law”. _______. (2524, สงหาคม). “การคมครองลกจางในกรณเลกจาง (1).” วารสารแรงงาน, 2. ธระ ศรธรรมรกษ. (2546, มกราคม-มถนายน). “มาตรการทางกฎหมายในการชะลอการเลกจาง และการคมครองการเลกจางลกจาง.” กฎหมายธรกจบณฑตย, 3, 1.

DPU

120

วชย โถสวรรณจนดา. (2525, มนาคม). “ปญหาเศรษฐกจและสงคมกบลกจาง.” วารสารศาลแรงงาน, 2, 9.

_______. (2528, มถนายน). “วธทเหมาะสมในการปองกนและระงบขอพพาทแรงงาน.” วารสารศาลแรงงาน, 5, 12.

_______. (2530, ธนวาคม). “การหยดงานและการปดงาน: ในทศนะของลกจาง.” วารสารศาลแรงงาน, 7, 12.

สชาต สขสมตร. (2524, ธนวาคม). “การเลกจางและความเสยหาย(1).” วารสารศาลแรงงาน

เลม 2. เสาวนย อศวโรจน. (2528, มถนายน). “การระงบขอพพาททางการคาระหวางประเทศ.” วารสารนตศาสตร, 16, 2.

วทยานพนธ

ฉลาด ทองค าสก. (2539). การเลกจางในกรณคนลนงาน: มาตรการปองกนและ

คมครองลกจาง. วทยานพนธมหาบณฑต สาขาวชานตศาสตร. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ชนาธป ชนะนาวน. (2547). การระงบขอพพาทแรงงานโดยอนญาโตตลาการ. วทยานพนธ ปรญญามหาบณฑต สาขาวชานตศาสตร. กรงเทพ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ณฐนย สทธคณะ. (2549). การไกลเกลยคดแรงงานของศาลตามพระราชบญญต คมครองแรงงาน พ.ศ. 2541. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชานตศาสตร. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรกจบณฑตย. เดชา แกวชาญศลป. (2511). การคมครองชวโมงท างาน บทศกษาเฉพาะกรณงานอตสาหกรรมและ

พาณชยกรรมในจงหวดพระนครและจงหวดธนบร. วทยานพนธมหาบณฑต คณะรฐประศาสนศาสตร. กรงเทพฯ: สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร. ธรพงศ จระภาค. (2525). การยตขอพพาทโดยศาลแรงงาน. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชานตศาสตร. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร. นพรตน รพนธ. (2542). การบงคบใชกฎหมายตามพระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2541 : ศกษาเฉพาะกรณการระงบขอพพาทแรงงานโดยพนกงานตรวจแรงงาน. วทยานพนธ ปรญญามหาบณฑต คณะนตศาสตร. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยรามค าแหง.

DPU

121

พธรจย กจชยธนโรจน. (2549). การระงบขอพพาทแรงงานตามสญญาจางแรงงาน: ศกษาเฉพา

ขอพพาทแรงงานตามกฎหมายแรงงานสมพนธ. วทยานพนธปรญญา มหาบณฑต คณะนตศาสตร. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยรามค าแหง. วรพจน วชรางคกล. (2528). กระบวนการระงบขอพพาทแรงงานตามกฎหมาย. วทยานพนธ ปรญญามหาบณฑต สาขาวชานตศาสตร. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย. วทย ชะนะภย. (2545). การชะลอการเลกจางกบการคมครองการเลกจางลกจางตามกฎหมาย. วทยานพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยรามค าแหง. สมศกด สนทรธาราวงศ. (2530). มาตรการคมครองลกจางทางกฎหมายในกรณเลกจาง: ศกษา

เปรยบเทยบกฎหมายไทยกบกฎหมายตางประเทศ. วทยานพนธมหาบณฑต คณะ นตศาสตร. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร. เอกวทย ญาณวฒนา. (2543). การระงบขอพพาทแรงงานทตกลงกนไมได ตามพระราชบญญต แรงงานสมพนธ พ.ศ. 2518. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต คณะนตศาสตร. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยรามค าแหง.

กฎหมาย

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย. พระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2541. พระราชบญญตจดตงศาลแรงงานและวธพจารณาคดแรงงาน พ.ศ. 2522. พระราชบญญตแรงงานสมพนธ พ.ศ. 2518. พระราชบญญตเงนทดแทน พ.ศ. 2522. พระราชบญญตแรงงานรฐวสาหกจ สมพนธ พ.ศ.2 543. พระราชบญญตประกนสงคม พ.ศ. 2533. พระราชบญญตอนญาโตตลาการ พ.ศ. 2530. พระราชบญญตสงเสรมการลงทน พ.ศ. 2520 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตสงเสรมการลงทน

(ฉบบท 2) พ.ศ. 2534.

DPU

122

เอกสารอนๆ

กรมสวสดการและคมครองแรงงาน. (2548). รายงานการศกษาวจย เรองการพฒนาแนวทางการ แกไขปญหาความขดแยงดานแรงงานทมประสทธภาพส าหรบประเทศไทย . รายงานการวจย เรองมาตรการทางกฎหมายในการชะลอการเลกจางกบการคมครองลกจางจากการ ถกเลกจาง LEGAL MEASURE FOR DELAYED DISMISSAL AND PROTECTION MEASURE FOR EMPLOYEES FROM DISMISSAL โดย ศาสตราจารย ดร. ธระ ศรธรรมรกษ, ศาสตราจารยเกษมสนต วลาวรรณ และรอยเอกวทย ชะนะภย. วจตรา (ฟงลดดา) วเชยรชม. (2544). การเลกจางและคมครองลกจางทถกเลกจางโดยเหตผลทา เศรษฐกจ (รายงานการวจย). คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร. วมล ชะตามนา. (2552). นโยบายการคลงในชวงวกฤตเศรษฐกจป 2551 (โครงการวจย). ส านกงานเศรษฐกจการคลง. วจตรา (ฟงลดดา) วเชยรชม. (2544). การเลกจางและคมครองลกจางทถกเลกจางโดยเหตผลทา เศรษฐกจ. (รายงานการวจย). คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร. วรวทย เจรญเลศ และบณฑตย ธนชยเศรษฐวฒ. (2542). วกฤตการณทางเศรษฐกจ การเลกจาง และความไมเทาเทยมกนในสงคม. (รายงานการวจยเบองตน). ส านกงาน คณะกรรมการวจยแหงชาต. อนสรณ ธรรมใจ นกเศรษฐศาสตร กลาวสมภาษณในรายการ. “เกาะตดเศรษฐกจโลก.” (Global Economic Inside) ทางสถานวทย F.M. 96.5 (Business Radio) วนจนทรท 29มกราคม2544 เวลา 15.25 น. ภาษาตางประเทศ

BOOKS

B.W.Napier , J.C.Javillier & P.Verge. (1982). Comparative Dismissal Law. Briddles Ltd., Guildford and King’s Lynn. B.A. Hepple,Paul O’higgins. (1979). Lord Wedderborn of Charlton, Labour Relations

Statutes and Materiais. London: Sweet & Mexwell Ltd.

DPU

123

Bill Wedderborn. (1986). The Work and the law. 3 rd, (Cox & Wyman Ltd .,. Gwyneth Pitt. Dannenbring,Rolf,Trans. (1986). Roman Private Law. By Max Kaser. 2ded.

Durban.South Africa ; Butterworth. John Mesher. (1976). Compensation for Unemployment. (London : Sweet & Mexwell Ltd. J.R. Carby-Hell, Study. (1976). in Three Termination Aspects of Modern Employment, in

Studies in Labour Law, (Kent : Tombridge Printers. Kurt Braun. (1955). Labor Dispute. And there settlement. Baltimore; The Johns Hopkins Press. Kazuo Sugeno. (1955). Japanese Labor Law, translated by Leo Kanowitz .Washington, DC: n.p.Manfred, Weiss. Labor Law and Industrial Relations in the federal Republic of Germany. Deventer,The Netherlands ; Kluwer Law and Taxation,1989. PH.Casslman.Labor Dictionary ZNew York ; Philosophical Library, Inc, 1949. Roger Greehalgh. Industrual Tribunals.2 ed, Great Briatain Wilshire, 1992, 1995.

ELECTRONIC SOURCES

Industrial Arbitration court. (2000,/14 october) Arbitration (Online). Available URL from http www.iac.gov.sg,2004 (October,14).

DPU

124

ประวตผเขยน ชอ-นามสกล นางสาวนชาภา ภกานดาวงศ

วน เดอน ป เกด 31 มกราคม 2515

สถานทเกด จงหวดสกลนคร

ประวตการศกษา ส าเรจการศกษาระดบชนมธยมศกษาตอนปลายจาก โรงเรยนเซนตฟรงซสซาเวยรคอนแวนต ปการศกษา 2532 ส าเรจการศกษาระดบปรญญาตร นตศาสตรบณฑต จาก มหาวทยาลย ธรรมศาสตร ปการศกษา 2536 ส าเรจการศกษาเนตบณฑตไทย สมย 51 จากส านกอบรม ศกษากฎหมายแหงเนตบณฑตสภา ปการศกษา 2541 ต าแหนงหนาทการงานปจจบน รองอยการจงหวดพระนครศรอยธยา

DPU