j r r tolkien-roverandom turkish

7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish

1/147

NSZ

J.R.R. Tolkien, 1925 yaznda, kars Edith ve oullar John (yaklaksekiz yanda), Michael (yaklak be yanda) ve Chris-topher (henz biryanda bile deildi) ile birlikte Yorkshire kysnda, turistler tarafndan

hl rabet edilen Filey adl bir kasabaya tatile gitmilerdi. Bubeklenmedik bir tatildi, Tolkien'in o yln 1 Kasm'nda balayacaQxford'daki Anglo-Sakson profesrlne atann kutlamak iinklmt; ve yeni greviyle birlikte Leeds niversitesi'nde iki dnem dahaders verecei iin, bu belki de sahip olunacak tek dinlenme dnemi olaraktasarlanmt. Tolkien'ler, ya da drt haftalna Filey'de - biraz sonra

aklanaca gibi tarihler biraz belirsizdi - blgenin posta mdrne ait

11


2/147

olmas muhtemel, Edward dnemine ait bir sayfiye evini kiralamlard.Ev, denize ve kumsala yukardan bakan yksek bir kayaln zerindeydi.Sahip olduu bu yksek konumu sayesinde dou ynndeki manzarakesintisiz bir ekilde nlerinde uzanyordu ve gen John Tolkien, iki ya da gzelgeceboyunca, dolunay denizden ykseldiinde ve suyun zerindegm bir "patika" ldadnda ok heyecanlanmt.

O gnlerde Michael Tolkien, kurundan yaplm, siyah ve beyaz

renklerde boyanm kk oyuncak kpeine ar derecede tutkundu.Onunla yemek yiyor, onunla uyuyor ve gittii her yere yannda tayordu;ellerini ykarken bile brakmak istemiyordu. Ama Filey'deki tatillerisrasnda, bir seferinde, babas ve aabe-iyle birlikte yrye kt vedenizin stnde ta kaydrmann heyecanna kaplarak oyuncan yere,beyaz akll kumsaln zerine koydu. Zemine olan ztlna ramen

kck siyah beyaz kpek bu sre iinde neredeyse grnmez bir halegeldi ve kayboldu. Babasnn ve iki byk ocuun, o gn ve ertesi gnboyunca aramalarna ramen oyunca bulunamad iin Michael bykbir znt iindeydi.

En sevdii oyuncann kayboluu bir ocuk iin ok nemli bir andr,Tolkien de hi phesiz byle dnyordu ve oyuncan kayboluuyla

ilgili bir "aklama" yaratt : bir byc tarafndan oyuncaa dntrlenRover isimli gerek bir kpek hakknda bir yk. Michael'a ok benzeyenbir olan tarafndan kumsalda kaybedilen kpek komik bir "kumbycs"yle karlar, ayn zerinde ve denizin altnda maceralar yaar.te, Roveran-dom'tn btn hikyesi buydu ve sonunda kdaaktarlacakt. Tolkien tarafndan tamamen bitmi olarak ortaya karlmad,ama uzunluundan ve ayr ayr olaylardan meydana gelmi yapsndan

12


3/147

yola kldnda eitli blmler halinde tasarlanp anlatldvarsaylabilir; ve bu durum aslnda, Tolkien'in (ounlukla 1926'dayazlm ve 1925'deki olaylarn bir zeti halindeki) gnlnde bulunan,Roverandomm Filey'de oluturulmas hakknda hayal krklna uratcksalkta bir kayt sayesinde dorulanmaktadr : "John'u (ve byypgelitike de beni) elendirmek iin yazlan 'Roverandom' masai yapld."Ne yazk ki, "yapld" ile Tolkien'in ne demek istediini kesin bir ekilde

bilmemiz imknsz - belki de, tatil sresince (o zamanki haliyle) anlatlandrt ba mamur bir hikyeden daha fazlas deildi. Bununla birlikte,gnlkte parantez iine alnm not, aslnda masaln anlatlrken byddncesini glendiriyor.

Bununla birlikte dikkat ekici olan ey, Rover'n hikyesininardnda Michael'n talihsizliinin yatmasna ramen, gnlkteki

yazda sadece John'dan bahsediliyor olmasdr. Belki de, oyuncann kayboluunu anlatan ilk blmlerle Michael tatmin olmuolabilir ve masaln devamyla John'dan daha az ilgilenmitir. Tolkien'in kendisiyse, zaman iinde daha da ilenip gelien masalaaka snmt. Ama Roverandom m. ilk tasarland biiminin nasl olduu - btn o zekice dil kvraklklarnn, rnein, mitoloji

ye ve efsanelere yaplan gndermelerin bandan beri yknn birparas m yoksa son kez kda geirilirken mi eklendii konusunda, hibir yere kaydedilmedii iin artk kimse bir ey syleyemeyecekti.

Tolkien, bunun dnda gnlne, bu birka aylk srenin ardndanailenin 6 Eyll 1925'te (Leeds'ten) Filey'e gittiini ve orada 27 Eyll'e dek

kaldn da yazmt. Ama en azndan, bu tarihlerin ilki doru deildir (vegerekte de, gnlne Pazar yerine Cumartesi eklinde yanlkaydedilmiti). John Tolkien'in

13


4/147

belleinde hl canlln koruyan, denizin zerinde ldayan dolunayolayna ve bu grntnn, ilk Roverandom'da. Rover'n "ay patikas"boyunca olan yolculuuna ilham kayna oluuna bakarsak, Tolkien'lerin1925 Eyll'nn 2'si, Sal gn balayan dolunay dnemi iinde Filey'deolmalar gerekiyor. Ayrca, daha kesin bir ekilde, 5 Eyll Cumartesi

gnnn leden sonrasnda, ngiltere'nin kuzeydou kys korkun birfrtnann etkisinde kald zamanda da Filey'de olmalar gerekiyor. JohnTolkien'in bu konuda da ok berrak olan bellei, gazete yazlaryla^ dadestekleniyor. Denizdeki gelgit dalgalar, beklenen zamandan saatler nceykselmi, dalgakranlarn zerinden aarak Filey'deki gezinti yerleriboyunca kydaki binalar harabeye evirmi ve kumsal - Micha-el'in

oyuncann bulunma umudunun kalann da yok ederek -karmakarketmiti. iddetli rzgr Tolkien'lerin kald sayfiye evini ylesinesarsmt ki, atnn uup gidecei korkusuyla btn gece uyankkalmlard. John Tolkien, babasnn sakin olmalarn salamak iin ikibyk ocua bir hikye anlattn hatrlyor ve ite o an, Tolkien'inbylenmi oyuncak kpek Roverandom haline dnm Rover adl

kpein yksn anlatmaya balad and. Frtnann kendisi de,Roverandom m son blmne, kadim deniz ylannn uyanmaya balayarakhavada byk deiiklikler yaratt blme ilham kayna olacakt.(Uykusunda kvrmlarn bir iki kez atnda, su kabarp salland, halknevlerini bkt ve miller boyunca civarda yaayanlarn rahatlarn kard, s.131)

Roverandom m, Tolkien'ler Filey'de tatildeyken yazldna dair hibirkant yoktur. Bununla birlikte bu yk iin izdii be illstrasyondan biriolan, "ay manzaras"na, 1925 olarak tarih dlmt ve o yaz Filey'deizilmi olduu akla uygundur.


5/147

Roverandom iin izilmi illstrasyonlardan dier neyse, zellikle 1927 Eyll' tarihi dlmt ve Tolkien'ler ingiltere'ningney kysndaki Lyme Regis'te tatildeyken izilmilerdi: JohnTolkien iin izilen Beyaz Ejder, Roverandom ve Aykpek'i Kovalyor;Christopher Tolkien in izilen Rover'm Bir "Oyuncak" Olarak Maceralarna Balad Ev; ve ahane suluboya Deryahan'n SaraynnBaheleri. Bu nn de zerinde ay ve yl yazldr; Rover'm Be-

yazkanat adl martnn zerinde aya varn gsteren, bir dier i-zimeyse "1927-8" olarak tarih dlmtr. Bu izimlerin tmne bu kitapta yer verilmitir. Eyll 1927'de yaplan illstrasyonlarn varl Roverandom'in Lyme Regis'te yeniden anlatldn gsteriyor, belki de Tolkien'ler, bir kez daha deniz kysnda bir tatilektklarnda, sadece iki yl nce Filey'de olan eyleri yeniden ha

trlamlard. Rover'm Bir "Oyuncak" Olarak Maceralarna BaladEv adil illstrasyonun Christopher Tolkien iin izilmesi, Christopher'in artk Roverandom' anlayabilecek kadar bydn(phesiz 1925 Eyll'nde henz bir bebekti) ve daha nce duymam olduu iin yknn, en azndan blm blm yenidenanlatlm olabileceini gsteriyor. :

1927 yaznda Roverandoma. kar gsterilen ilginin yenidenuyann gsteren bu durum, Tolkien'i yky sonunda kda aktarmayaiten ey olabilirdi; nk bu ii, o yln sonlarna doru, byk olaslklaNoel tatili dneminde gerekletirdii anlalyor. Bylece, iki ilgi ekicinoktann kayna zerinde dnmeye - ya da tarih dlmelyazmalarnn veya benzeri resmi kantlarn yokluu yznden sadece

tahmin edebilmeye - eilebiliriz. Bu noktalarn ikisi de, Roverandom'inikinci blmnn sonlarna. Byk Beyaz Ejder'in, Roverandom ilearkada Aykpek tarafndan rahatsz edilii ve ejderin de onlar vahicekovalaynn

15


6/147

anlatld ksma ilikindir. Ejder, genel olarak sorun karc ekilde tasvirediliyor: "Bazen, bir ejder-ziyafeti verirken ya da bir huysuzluk nbetigeirirken maarasndan darya gerekten kzl ve yeil alevler saard;ve sk sk duman bulutlar oluurdu. Bir ya da iki kez ay tamamen kzlaevirmesi ya da btnyle kapatmasyla biliniyordu. Byle rahatszlkverici durumlarda Aydaki Adam . . . sadece bodruma iner, en iyibylerinin kapan aar ve mmkn olabilecei kadar hzl bir ekilde

her eyi dzeltirdi" (sayfa 76-77) Bu blmde, ejderin iki kpeikovalay. Aydaki Adamn tam zamannda, karnndan bir byyle vurarakyapt mdahaleyle, durdurulur. Tm bu gelimelerin sonucunda "Birsonraki tutulma bir hatayd, nk ejder gbn yalamakla, onunlailgilenemeyecek kadar meguld" (sayfa 81) - bylece daha ncekiparagraflarda anlatlan bilgilerle deerlendirildiinde ay tutulmalarnn

ejder dumanlar yznden olutuu kesinlikle anlalmaktadr.Roverandomm bu blmndeki karakterler - ilerinden biri (aydaki

babelas ejder), tarih dlm illstrasyonun gsterdii kadaryla Eyll1927 tarihli yknn kesinlikle bir blmn oluturmaktayd - aynzamanda, Tolkien'in o yln Aralk ay iinde "Noel Baba" ismi altndaocuklarna yazd masal-mektu-bun baslmam blmnde de, dikkat

ekici bir ekilde benzerliklere sahip olarak yer almaktadr. Tolkien'in1920 ve 1943 yllar arasnda yazd harikulade "Noel Baba" mektuplardizisinin birinde, Aydaki Adam Kuzey Kutbu'nu ziyaret eder ve Noel yor-tusu pudingi* yiyip Kapanejder oynarken ok fazla brandi ier. Uyuyakalr ve Kuzey Kutbu Ays tarafndan kanepenin altna iti-

*) Noel yortusu pudingi: (ng. plum pudding) Erik ile kuru zm ve baharat

kann-rlrrn Noel yortusuna mahsus zengin puding, n.

16


7/147

lir, ertesi gne kadar orada kalacaktr. Onun yokluunda ejderler aydaortaya karlar ve ylesine byk bir duman olutururlar ki tutulmayasebep olurlar. Aydaki Adam ok abuk bir ekilde geri dnp ortaldzeltecek gl bir by oluturmak zorunda kalr.

Roverandom \n Byk Beyaz Ejder blm ile bu yknn arasndakibenzerlikler tesadf olamayacak kadar byktr; ve bu durumdan, mantklbirisi, 1927 Aralk'nda "Noel Baba" mektubunu yazarken Tolkien'in

aklndaRoverandomm da yer ald sonucunu karlabilir. Ay ejderlerinintutulmalara sebep olduu dncesini ilk kez mektubunda sylediini yada bu tasarnn Roverandomm oluturulmas srasnda zaten var olduunuve oradan mektuba aktarldn syleyebilmek imknsz; ama bu ikialma arasnda birtakm balantlar vard.

Noel tatilleri, Tolkien'e akademik sorumluluklarndan uzaklama

zaman salyordu ve Roverandom bylesi bir dnemde yazlmolmalyd; ve her ne kadar kesin olmasa da byk blmn 1927Aral'nda gerekletirmiti. Bu tarihe ilikin bir baka destekleyici noktada udur, hl mevcut olan en eski (tarihsiz) metin iin en azndan birterminus a quo olarak: Roverandom dz, hatal bir tutulmaya yaplangnderme. En eski metinde, "bir sonraki tutulma bir hatayd" (yukarda daaktarld gibi) yle devam ediyor, "astronomlarn {fotoraflar} dediibuydu". Ve bu gerekten de, yaygn bir dnceydi, Londra Times'myazdna gre, tam ay tutulmas 8 Aralk 1927 gnnde olumutu amabulutlar yznden ngiltere'deki gzlemciler tarafndan izlenememiti. Bunoktada, 1927 ylnn "Noel Baba" mektubu bir kez daha ie yaryor,

*) Terminus a quo : Latince. Balang noktas; hukuk deyimi olarakbalang gn anlamna gelir. n.

17


8/147

nk onun tarih dt tutulma, yani Aydaki Adam'n yokluundaoluan tutulma, kesinlikle 8 Aralk gnnde gerekleiyor ve bu daTolkien'in gerek dnya olaylar hakkndaki bilgisini . onaylyor.

Roverandom m bugne dek ulaan en eski metni, Oxford, Bod-leianKtphanesi'nde bulunan Tolkien ktlar arasndaki drt versiyondanbirisidir. Ne yazk ki, o metnin, elinizdeki versiyonun , 1. blme ve 2.blmn ilk yarsna karlk gelen bete birlik : blm kaybolmutur.

Geride kalan yirmi iki sayfa, okunmas zor bir el yaz s ve sayszdzeltmeyle birlikte, farkl farkl ktlarn zerine (byk olaslkla okuldefterlerinden yrtlm) byk bjr hzla yazlmtr. Bu metnin peinden,ayn ekilde zerlerine tarih dlmemi, phesiz ana yap zerinde bykdeiiklikler yapmadan anlatm zerinde birok gelitirmeler yapanTolkien'in aamal olarak yky genilettii, daktiloya ekilmi tane

versiyon gelmektedir. Otuz dokuz sayfalk youn dzeltmeler tayan ilkdaktilo metni, byk oranda el yazmasna dayanmaktadr ve bu en eskiversiyonun okunamayan blmlerinin zlmesine ok yardmc olmutur.Ama daktilo edilmi metin, sonlarna doru, Rover'in balangtakibiimine ve boyutuna dndrld ksm (balangta neredeyse etkisizbir haldeyken artk komik olmasnn yannda dramatik bir yapya da

kavuturulmutu) olduka geniletilerek, en eski haline gre belirgin birekilde stnlk gstermektedir. nceleri bu yeni metni Rover'tnMaceralar eklinde isimlendiren Tolkien, daha sonra kalemiyle balRoverandom olarak deitirmitir.

Daktiloya ekilmi metinlerin ikincisiyse, yalnzca dokuz sayfa sonra,son sayfasnda sadece birka satr bulunarak ve grne gre yazarn

bilinli kararyla yarm braklmtr. yknn bandan

18


9/147

ayn "ldayan patikasn suyun zerine sermeye balamt" ksmna kadar

(elinizdeki metinde, 2. blm, s.57) olan blmn iermektedir. Bunailave olarak, bir yaz paras da daktiloya ekilmi ama ok ksa bir sreiinde Tolkien tarafndan beenilmeye-rek bir kenara atlmtr ve anametne dnlerek yeni dzenlemelere devam edilmitir. Gittii yere kadar,ikinci daktilo metni, birincinin dzeltme notlarn ve biraz daha fazlagelitirilmeyi iermektedir. Ama belki de, ilk daktilo metniyle

karlatrldnda bunun daha dzgn gzkmesine nem verilmitir.Tolkien, artk yknn sunum sorunlaryla ilgilenmeye balamtr;rnein sayfa numaralarn daha sonra kalemle eklemek yerine daktiloylayazmakta, konumalar deiik konumaclar ayrt etmek iin paragraflarablmektedir - oysa (bir ^alma metni olduu aka belli olan) ncekindediyaloglar bazen ylesine srp gitmekteydi. Bunlarn dnda, yeni daktilo

metni, sadece birka tane elyazs dzeltmeyi iermektedir, ki bunlarnhepsi de ar bir zenle yaplmtr ve byk blm tipografk hatalarndzeltilmesidir.

Bu zenli sunum tavr, bizi, Tolkien'in ikinci daktilo metnini, 1936ylnn sonlarna doru, yayncs George Ailen & Un-win'in incelemesinesunmak iin hazrladndan phelenmeye yneltiyor. O sralarda,Hobbit

byk bir beeniyle kabul edilmiti ve henz retim aamasnda olmasna,baarsn henz kantlaya-mamasna ramen, onun gcne dayanlarak,Tolkien'den yaynlanabilecek baka ocuk ykleri retmesi istenmiti.Tolkien, Ailen & Unwin'e resimli kitab Mr.Bliss, alayc ortaa yksHam'li ifti Giles ve Roverandom' gndermeye mecbur braklmt.yle dnebiliriz, Roverendomm yarm kalm ikinci daktilo metni bu

ama iin retilmise, Tolkien tarafndan tamamen istedii biimeulaamad iin bir kenara braklm olabilir - ya da

19


10/147

belki de, nceki msveddeler gibi aka defterlerden yrtlan sayfalara

yazld iin yazar eserinin daha profesyonel bir grne sahip olmasnistemi olabilir.

Gerekten de Roverandom'tn nc ve son daktilo metni, tam 60sayfalk, pahal ve kaliteli bir mektup kdna (hepsi tamamen birbirininei olmasa da) temiz bir ekilde (hl birtakm dzeltmelerle birlikte)daktilo edilmiti; ve bu metinde blm ayrmlar belirtilmi, kk ama

saysz diyalog, ifade, noktalama ve paragraf deiimleri degerekletirilmiti. Bu metin, neredeyse byk bir kesinlikle, Tolkien'in,Ailen & Unwin irketinin bakan Stanley Unwin'e, deerlendirmesiamacyla gen olu Rayner'e vermesi iin sunduu metindir.

7 Ocak 1935 tarihli raporunda^ Rayner Unwin yky "iyi yazlmve elenceli" olarak tanmlamtr; ama onun olumlu yaklamna ramen

yk yaynlanmak zere onaylanmamtr. Stanley Unwin'in ksa bir notlabelirttiine gre, 'deiik sluplardaki ksa peri masallar"ndan biri olarakRoverandom, Tolkien tarafndan 1937 Kasm'nda yaynlanmak zerehazrlanmt; ama o dnemdeHobbit ylesine byk bir baar kazanmtki Ailen & Unwin her eyi bir yana brakarak onun devamn, Hobbitlerhakknda daha fazlasn istemiti ve bu durumun ardndan Roverandom neyazar ne de yayncs tarafndan bir daha dnlmemi gzkyordu.Tolkien'in ilgisi artk ncelikle, "yeni Hobbit"e ynelmiti, onun bayaptolacak esere: Yzklerin Efendisi.

unu sylememiz yanl olmaz ki. Yzklerin Efendisi, Roverandombenzeri ykler gibi oluturulmamt; Tolkien'in ocuklarnn ve hattaTolkien'in kendisinin ilgi gsterdii yklerden yaratlmad, o, ok baarlbir almann - Hobbit sonunda ve onun devam olarak yazlmt. Bu

yklerin byk blm kalc

20


11/147

olamamtr. lerinden ok az kda geirilmi ve ok az ta-

mamlanabilmitir. Tolkien, en azndan "Noel Baba" mektuplarnn ilkiniyazd 1920 ylndan sonra, ocuklar iin bir masalc rolne brnmektenmutluydu. lerdeki Anayolla birlikte hain Bili Eyrelti'nin, ok kk adamTimothy Titus'un ve Michael Tolkien'in Hollanda bebeinden yaratlan gzalc Tom Bomba-dil'in baka ykleri de vard". Zaman iinde TomBombadil'in, birtakm iirlerde ve Yzklerin Efendisi'ndt kendine uygun

bir yer bulmas dnda, bu yklerin hibiri bir yere varamayacakt. 1924ylnda yazlm olan olduka uzun ve tamamen bambaka bir masal, TheOrgog'un bir daktilo metni hl mevcuttur; ama hem bitirilmemi hem degelitirilmemitir.

Onun tersine,Roverendom tam ve iyi kotarlmtr; stelik, Tolkien'ino dnemde ocuklarna anlatt masallarndan, yazarn snrsz bir zevkle

kendini szck oyunlarna vermesiyle ayrlmaktadr. Yakn telafflzlular(Persia vePershore), yank szckler ve ses tekrarlar ("kesik kesik ve acac havlaylar, szlan ve uluyular, hrlday ve grlaylar, vzlday veinildeyiler, mrldan ve haykrlar" s. 58), uzunluklaryla komikleenaklayc listeler (Artaxerxes'in atlyesindeki "tehizatn, nianlarn,sembollerini, hatrlama notlarn, tarif kitaplarn, gizli malzemelerini,aletlerini, antalarn ve muhtelif by ielerini" s. 137), ve ifadelerdekibeklenmedik dnler ("{Aydaki Adam} annda incecik havann iindegzden kayboldu; ve orada bulunmam biri size ay havasnn nasl dainanlmaz bir incelikte olduunu asla syleyemez." s.69) asndan bykbir zenginlik iermektedir. Ayn zamanda, Tolkien'in yaynlanmeserlerinde nadir olarak karlalan, kendi ilgi alanlarna zg, vzz,appadanak, gb gbi ok sayda "ocuksu" konuma deyimleri de

bulunur. Bu deyimlerin byk blm

21


12/147

onun yaynlanan metinlerin elyazmalannda yer almalarna ramen zaman

iinde gzden geirilmeleri srasnda silinmi ya da (g-bfn Hobbiftedeitirilerek karn yaplmas gibi) deitirilmitir. Ama burada,balangta Tolkien'in ocuklarna szl olarak anlatldklar dnemdeoluan varlklarn srdrmlerdi.

Tolkien, bunun yannda, kk ocuklar iin bylesi bir dilin "zorolduu"nun dnld o gnlerde Roverandom \n iine pa-raphernalia

[tehizat}, phosphorescent [fosfor gibi ldayan, fosforlu}, primordial[balangta mevcut olan, ezel} ve rigmarole [sama konuma} gibiszckleri de eklemesi, ok nemlidir. Tolkien bu gre katlmaz. Birseferinde, "yi bir kelime daarc" diye yazmtr (Nisan 1959) "belirli birya grubuna ait szcklere uygun yazlm kitaplar okuyarak elde edilmez.Her ya grubuna ait szcklerin kullanld kitaplarn okunulmasyla

kazanlr." (Letters ofJ.R.R. Tolkien [1981}, s. 298-9)Roverandom, yapm srasnda ona eklenen biyografik ve edebi

malzemelerin eitliliiyle olduka gze arpar bir durumdadr. Bunlarntmnn arasnda en nemlisi phesiz Tolkien'in ailesinin ve yazarnkendisinin ykye eklenmesidir : Roverandom'm blmnn iindeanne, baba ve ocuklar olarak Tolkien'ler grlr ya da Filey'deki sayfiye

evine ve kumsala gndermeler yaplr. Tolkien eitli yerlerde p ynlarve hava kirlilii konusunda kendi duygularn yanstr. 1925 ylndakitatilde oluan olaylar -denizin zerinde ldayan ay, byk frtna veelbette hepsinin tesinde Michael'in kaybolan oyunca - masalnparalarn oluturmaktadr. Tolkien, bunlarn yannda yknn iineekledii, mitolojiye ve peri masallarna, skandinav sagalarna, gelenekselve ada ocuk edebiyatna : ngiliz efsanesi olan Kzl ve Beyaz Ej-derler'den Kral Arthur ve Merlin'e, mitolojik deniz varlklarna

22


13/147

(denizkzlar, Niord, Denizin Yal Adam ve byle daha bir srs) ve

Midgard ylanna, ayrca E. Nesbit'in "Psemmead" kitaplar, LewisCarroU'un Through the Looking-glass ve Sylvie and Bru-o'su gibi, bakaeserlerden dn alnan deyimlere ya da en azndan onlarn yanklarnadayanan, hatta Gilbert & SuUivan'a dek uzanan gndermelerle keyifli birzenginlik elde etmitir. Metin ok geni bir alana yaylmt ama bubirbirlerinden ok farkl malzemeler, aralarndaki kk uyumsuzluk ve

imalar anlayabilecekler iin byk bir zevk kayna yaratarak Tolkien'inelinde mkemmel bir ekilde kaynamt.

Tolkien'in Roverandom iin kulland kaynaklar (kesin ya da olas) ve elbette ki anlalmas zor olabilecek szckleri, ngiltere'nin kendinezg olan, yabanc lkelerin okuyucular iin tandk olmayabileceksorunlar ve zel ilgi alanlarn ksa notlar halinde metnin arkasna

yerletirerek aklamaya altk. Ama burada, bu genel aklayc nszde,birka noktaya daha uzun yer ayrmann daha iyi olacan dnyoruz.

1939 ylndaki Andrew Lang Semineri srasnda okumak iinhazrlad Peri Masallar zerine'd. [Altkrkbe Yayn; 1999] Tolkien,Michael Drayton'n NymphidiasnddSi valye Pigwig-gen'n "oynak birkulaakaann zerine" binip "yabani bir uhai-einin iine yerletirerek

randevu talebiyle yollar" blmn aktararak, peri tasvirlerindeki "iek vekelebek kkl" yaklamn eletirmiti. Ama bununla birlikte,Roverandom dneminde kendisi de henz ay-gnomlarnn tavanlarabinmesi, kar tanelerinden gzlemeler yaplmas ve minik balklarnkoulduu denizka-buklarndan yaplm arabalar sren deniz-perileri gibiolduka acayip, mizahi dnceleri kullanmaktan ekinmiyordu. Sadece onyl ncesinde, kendisinin yaynlad, artk en nl genlik eseri

23


14/147

saylan "Goblin Feet" (1915) adl iirinde, yazar, "efsunlanm lep-rechaun'lann minicik borularn duyduu"nu, "kk cbbele-ri"nin iindeve "kk mutlu ayaklar"nn zerinde yaadklarn anlatmaktayd; tpk,

Tolkien'in bir seferinde itiraf ettii gibi, 1920'ler ve 1930'lar boyunca "hl'peri masallan'nn doal yaplar gerei ncelikle ocuklara hitap etmesigeleneinden etkileniyorum". {Letters s.297 Nisan 1959) Bu yzden, bazenyaygn peri masal betimlemeleri ve anlatm tarzn kulland : rneinHob-bit't&ki Yarmavadi'de yaayan oyunbaz, ark syleyen elfleri ve hembu eserde hem de (belki daha fazla olarak) Roverandom'dak anlatcnn

nemli bir otorite (ya da ana babaya ait) bir ses olarak kullanlmas gibi.Daha sonra Tolkien, ocuklarna anlattklarndan "kda geirilmi" hereyi reddedecekti, zellikle "Goblin Feet"in tamamen gmlp unutulmuolmasn dilemiti. Ama ayn zamanda, kendi hayal ettii "Silmarillion"mitolojisinin Perileri (daha sonra Elfleri), "Pigwiggenry"nin kk izleriylebirlikte uzun boylu ve soylu olarak, varlklarn srdrecekti.

Roverandom neredeyse kanlmaz bir ekilde, Tolkien'in on ylboyunca ya da daha uzun bir sre iinde gelitirdii ve onun in birdnce meguliyeti olarak varln srdren kiisel mitolojisinden (ya daefsaneleri) ortaya kmtr. Bu almalar arasnda ok eitlikarlatrmalar da yaplabilir. rnein, Roverandom'6s. ayn karanlkyznde bulunan bahe, efsanelerin en eski dzyaz ele al rneklerindenolanKayp ykler Kitab nd2ki "Kaybedilen Oyun Evi" adl blm okyakndan artrmaktadr. "Kaybedilen Oyun Evi"nde ocuklar "dansedip oyunlar oynadlar . . . iekler derlediler ya da altn arlar ve nakkanatl kelebekleri kovaladlar"

*) Leprechaun : rlanda masallarnda bahsedilen, byk hazineleri olan, ksaboylu ayakkabc cinler, n.


15/147

Kayp ykler Kitab, Birinci Blm [1983}. Ay bahesindeyse "uykulu

uykulu dans ediyor, ryadaym gibi yryor ve kendi kendilerinekonuuyorlard. Bazlar ok derin bir uykudan yeni uyanr gibi hareketegeiyor; bazlar da oktan uyanp kendilerine gelmiler gibi etraftakoturarak kahkahalar atyorlard : topra kaz-p eeliyor, ieklerdeviriyor, adrlar ve evler kuruyor, kelebekleri kovalyor, top oynuyor,aalara trmanyorlard; ve hepsi ark sylyordu." (s.89)

Aydaki Adam, ocuklarn onun bahesine nasl geldiklerini aslasylemeyecektir, ama bir noktada, Roverandom yeryzne doru bakarken"belirsiz ve daha dorusu ince, uzun sralar halindeki kk insanlarnonun zerinde hzla aaya ilerlediini" (s.97) grm gibi gzkyordu;ve ocuklarn uyuyarak baheye gelmeleri, Tolkien'in kafasnda"Kaybedilen Oyun Evi"ndeki Olre Maile ya da Dler Patikas

dncesinin zaten olduunu gsteriyor : "Narin kprler havadadinleniyor ve ince bir ayn aydnlatt, ipeksi bir buudanm gibi griklar sayordu", hibir insann gzlerinin gremeyecei bir patika,"kalplerinin genliinde tatl uykularla korunan". {Kayp ykler Kitab,Birinci Blm)

Roverandom ve mitoloji arasndaki en artc balant, "en yalbalina" olan Uin'in, Roverandom'a "Byl Adalar'n ardndaki bykPeridiyar Koyu"nu ve daha ilerilerde "Bat'nn sonundaki ElfyurduDalar'nda ve dalgalarn zerindeki Peri klarn" ve "Dalar'neteklerindeki yeil tepenin zerinde Elflerin ehri"ni (s. 129) gsteriisrasnda ortaya kmaktadr. nk bu, kesinlikle, 1920'ler ve 1930'lardaolumaya balayan Silmarillion'doki dnyann Bat'snn corafyasdr."Elfyurdu Dalar", Aman'daki Valinor Dalan'dr ve "Elflerin ehri" de

Tn'dur - bir zamanlar mitolojide ve Roverandom'm (sadece) ilk metnindebu isimler gemektedir.

25


16/147

Ada olduu "balinalarn en kudretlisi ve en kadimi"ne {K. . K., Birinci

Blm] tam denk olmasa da Roverandom'u, efsanelerin geliimi iindekaranln ve tehlikeli sularn tesine gtrlerek lml gzlerdensaklanm olan Bat topraklarnn yaknna dek gtrebilecek kadaryetenekli olan Uin deKayp ykler fto-^z'ndan alnmtr.

Uin der ki, eer "D Topraklar"dan - yani Orta Dnyadan, lmllerindnyasndan - birisine (hatta bir kpee!) Aman' gsterdii renilirse,

(byk olaslkla Valar, ya da Valinor'da yaayan Tanrlar tarafndan)"yakalanacaktr". Roverandom'ds. anlatlan dnya, birok gerek yerinisimleriyle bahsedilmesine baklrsa bir anlamda bizim kendi dnyamzdr.Roverandom'n kendisi de "her eyin tesinde, bir ngiliz kpeiydi", (s.102) Ama baka bir adan bakldnda onun bizim dnyamz olmadok aktr : nk, zerinde "dorudan doruya boluun iine" (s.60-6l)

dklen elalelerin bulunduu ular vardr. Ama ok fazla ayrntlolmamasna ramen, efsanelerde izilen dnya da deildir yine de; veRoverandom d2k:\ ay, kesinlikle Kayp ykler Kitah'nda. anlatlan,gkyznde olmad zamanlarda dnyann altndan geen

ay gibidir.Tolkien'in almalarnn byk blmnn lmnden sonraki eyrek

yzyl boyunca yaynlanmasyla birlikte u ortaya kmtr ki, neredeysebtn yazlar birbirleriyle az ok balantldr, i ie geirilebilir ve hepside dierlerine bir ekilde k tutmaktadr.Roverandom, Tolkien'in yaamboyunca zerinde alt efsanelerin, onun masalcln nasl etkilediinibir kez daha gstermektedir ve ileriye doru bakldnda Roverandom'nkendisinde de bir etkilenme olduu grlr - zellikle de, oluturulmas

Roverandom'm kda aktarlp yeniden dzenlendii dnem ile

26


17/147

yakn bir dnemde gerekletirilen (byk olaslkla 1927 yl ci

varnda balamt) Hobbit ile. Onunla Roverandom arasndaki benzerlikleri fark edemeyecek ok az Hobbit okuru vardr; Rover'nBeyazkanat'la kuun kayalk yurduna yapt korku dolu uu ileBilbo'nun kartal yuvasna yapt uu arasndaki; Roverandom'naydaki rmceklerle karlamas ile Kasvetorman'ndaki rmceklerle karlama arasndaki; Byk Beyaz Ejder ile Erebor'un

ejderi Smaug'un karnlarndan yaralanmas arasndaki; .Roverandom aki huysuz bycnn - Artaxerxes, Psamathos ve Aydaki Adam - aslnda Tolkien'in kendi tarz iinde Gandalf in nclleri olmalar gibi benzerlikleri. *

Artk metni okumaya balamadan nce, ona elik eden resimlerzerinde ekleyecek birka kelimemiz kald. Bu illstrasyonlar hakknda y.2^. i?. Tolkien : Artist & lllustrator (1995) adl eserde uzun uzuntartmtk; ama burada, sonunda yknn tam metniyle birliktebasldklar bu kitapta, onlarn kalitelerini ve eksik kalm yanlarn dahaiyi deerlendirebileceiz. Onlar baslacak bir kitap iin tasarlanmillstrasyonlar deillerdi ve anlattklar konular yknn iinde eitaralklarla yer almyordu (aslnda, retim gereksinimine dayanarak bukitabn iine yerletirildiler). Ortak bir tarz ve yaklama da sahip deillerdi: ikisi kalem ve mrekkeple, ikisi suluboyayla ve biri de byk orandarenkli kalemlerle izilmiti. lerinden drdnn, zellikle suluboyalarn,tamamen gelitirilmi olmalarna ramen, Rover'n aya ulamasn anlatan

beincisine ok az zen gsterilmiti; Rover, Beyazkanat ve Aydaki Adam,bakanlar rahatsz edecek kadar kkt.

27


18/147

Tolkien bu izimde, belki de, kule ve (doru bir yaklamla) orak

manzarayla, Roverandom'da tasvir edilen ay ormanlarna ait hibir eygsterilmese de, daha fazla ilgilenmiti. Ay Manzaras' nn daha eskiizimleri metne- ok daha sadk kalnarak yaplmt : mavi yapraklaalar ve "zerlerine yksek zirveli dalarn uzun glgelerini yaydklarsoluk mavi ve yeil renkli geni dzlkleri," (s.6l) ieriyordu. Bu izimtahminen, Roverandom ve Aydaki Adam'n karanlk taraf ziyaretten

dndkleri an, "Dnyann doup ykseldiini grdler, Ay Dalar'nnyamalarndan ykselen kocaman, yuvarlak, ak yeil ve altn sars biray" (s. 94) grdkleri an tasvir etmektedir. Ama burada dnya akabasit bir ekilde deildir : zerinde Amerika ktas gsterilmektedir, buyzden masalda bahsedilen ingiltere ve dier dnyevi blgeleri kreninarkasnda kalm olarak dnlebilir. izimin zerindeki Ay Manzaras

ismi, Tolkien'in yaratt Elf alfabesi olan tengtvar'm eski bir biimikullanlarak yazlmtr.Beyaz Ejder, Roverandom ve Aykpek'i Kovalyor izimi de ejder ve iki

kanatl kpein dnda baka ilgi ekici noktalar gstererek metneolduka sadk bir ekilde retilmitir. izimin isminin yazl olduu yerinstnde ay-rmceklerden biri ve belki de, bir ejdergvesi bulunmaktadr;ve dnya yine gkyznn iinde bir kre olarak izilmitir. Hobbit'i

resimlemeye balad zaman Tolkien, Yabaneller haritas iin ayn ejderikullanmtr ve Kasvetor-man iziminde de ayn rmcei. Resminisminde kullanlan "Aykpek" szc ("ay-kpei" ile deimeli olarak)sadece en eski metinlerde kullanlmtr.

htiaml suluboya Deryahan'n Saraynn Baheleri, belki de birazBrighton'daki Kraliyet adr'ndan gndermeler kullanarak, sanki bir

akvaryum dekorasyonu iindeymicesine "pembe ve

28


19/147

beyaz talardan" ina edilmi olarak gsterilir. Tolkien, Roveran-dom'n

patika boyunca yapt korku dolu yolculuundan ok olanca gzelliiiindeki saray ve bahelerini gstermeyi semitir; byk olaslkla onungzlerinden bakarak grmemiz istenmi olabilir. Rudyard Kipling'in/^j"/So Stories (1902) adl eserinde yer alan "How the Whale Got His Throat"iin yapt illstrasyonlarn birindeki leviathan'a ok benzeyen bir ekilde,Balina Uin, resmin sol st kesinde durmaktadr. llstrasyonun ismindeyer alan "Deryahan" sadece metnin en eski hallerinde "derya-han"szcyle (son daktiloya ekimde sadece bu kullanlmt) deimeliolarak yer almaktayd. Tolkien, ayn zamanda dier -denizli tamlamalarnnyazmnda da kararszlk iindeydi; sonu olarak biz de denizkzlar gibibildik tamlamalarn dnda dierlerini tireyle birletirerek dzenledik.

Rover'in Bir "Oyuncak" Olarak Maceralarna Balad Ev izimi, dahaaz baarl bir suluboya olmamakla beraber, gerekten bir bilmecedir.

Resmin ismine baklrsa, onun, Rover'n Artaxerxes ile ilk kez karlatevi tanmlad dnlrse metnin iinde o evin bir iftlik ya da biriftliin yaknnda olduuna dair hibir gnderme yoktur. Ayrca arkaplandaki denizin gzmze ilimesi ve resmin yukarlarnda uan mart,metnin iinde anlatlan duruma ters dmektedir ki Rover, ki ismindekikk olan tarafndan kumsala gtrlmeden nce "denizi ne grm ne

de koklamt, nk doduu ky denizin sesinden ve kokusundan,millerce ve millerce uzaktayd" (s.45). Kk ocuun babasnn evi deolamaz, nk oras beyaz ve denize inen baheleriyle bir kayalnzerinde olarak tanmlanmt. Neredeyse bu resmin, aslnda ykylebalantl olmadndan phelenmeye balamtk ve mart gibi bazayrntlarn uygunluk vermesi amacyla resme sonradan


20/147

eklenmi olabileceini dndk. Sol altta yer alan siyah beyaz kpek,

Rover'in resmi olarak tasarlanm olabilirdi ve onun nndeki siyah hayvan- Rover gibi, bir domuzla ksmen rtlm durumdaki - kedi Tinkerolabilir; ama bunlarn hibiri kesin deildir.

Elinizdeki metinde,Roverandom'n en son versiyonu temel alnmtr.Tolkien bu almasn baslmas iin asla tam bir hazrlktan geirmedi vephe gtrmez bir eydir ki, Hobbit'in ardl olarak Ailen & Unwintarafndan onaylansayd Tolkien, kendi ailesi dndaki okurlar iin dahauygun bir hale getirmek adna birok nemli dzeltme ve deiiklikyapabilirdi. Bu olayda metin, geride bir dizi hata ve tutarszlkla terkedilmiti. Hzl bir ekilde yazarken Tolkien noktalama ve byk harfkullanm tarznda biraz kararszla eilimliydi; Roverandom'da. onunamacnn (genellikle minimalist) ak olduunu dnerek ilerledik, ama

gerekli grlen yerlerde noktalama iaretlerini, byk harfleri dzenledikve birka ak tipografik hatay dzelttik. Ayn zamanda ChristopherTolkien'in de onayyla ok az sayda kaba tabiri (dierlerini tutarak)deitirdik; ama metnin byk blm yazarnn brakt gibidir.

Bu kitabn oluturulmas srasndaki tavsiyeleri ve yol gstericiliklerive babasnn gnlklerinden sayfa 13'de aktardmz cmleye ulamamzsalad iin Christopher Tolkien'e ve 1925 yl Filey anlarn bizimlepaylat iin John Tolkien'e zellikle minnettarlk duyuyoruz. AyrcaPriscilla ve Joanne Tolkien; Doug-las Anderson; David Doughan; CharlesElston; Michael Everson;

30


21/147

Verlyn Flieger; Charles Fuqua; Christopher Gilson; Cari Hostet-ter; Alexei

Kondratiev; John Rateliff; Arden Smith; Rayner Un-win; Patrick Wynne;Harper Collins'den David Brawn ve Ali Ba-iley; Oxford, BodleianKtphanesi'nden Colin Harris ve Judith Priestman; ve Massachusetts,Williamstown'daki Williams CoUe-ge Ktphanesi grevlilerininyardmlarn ve teviklerini de byk bir kranla anmak istiyoruz.

Christina Scull Wayne G. Hammond


22/147

BR VARMI BR YOKMU, bir zamanlar kk bir kpek varmve ad da Rover'm. ok kkm ve ok toymu, yoksa olacaklar fark

edebilirmi; gnein altnda bahede sar bir topla oynarken ok

mutluymu, yoksa yaptn asla yap-mazm.

Her yrtk prtk pantolonlu yal adam, kt yrekli bir yal adam

deildir: bazlar kemik ve ie adamlardr^, onlarn da kk kpekleri

vardr; bazlar da bahvandr; ve ok ama ok az da bir tatil gnndeetrafta yaplacak bir eyler arayarak sinsi sinsi gezinip duran byclerdir.

u anda hikyemizin iine doru yryen bu adam, bir bycyd. Yrtk

prtk eski bir paltonun iinde, aznda eski bir pipo ve banda eski yeil

bir apkayla bahe patikas boyunca gezinerek geliyordu. Eer Rover topa

havlamakla bylesine ok megul olmasayd, yeil


23/147

apkann arkasna taklm mavi ty^ fark edebilir ve ardndan dierbtn akll kk kpeklerin yapabilecei gibi, adamn bir bycolduundan phelenebilirdi; ama o, asla ty falan grmemiti.

Yal adam, yere eilip topu alrken - onu bir portakala ya da hatta

Rover iin bir kemik ya da bir para ete evirmeyi dnyordu - Roverhrlad ve dedi ki:

"Onu yere brak!" Bir "ltfen" bile demeksizin.

Elbette ki byc, bir bycyd, bu kesinlikle anlalyordu, onu

yantlad:

"Sessiz ol, salak!" Bir "ltfen" bile demeksizin.

Sonrasnda topu cebine koydu ve sadece kpee satamak iin srtn

dnp uzaklat. Rover'n annda adamn pantolonunu srdn ve kk

bir para kopardn sylemekten znt duyuyorum. Belki bycden de

bir para koparmt. Her neyse, yal adam aniden byk bir kzgnlk

iinde dnp bard:

"Aptal! Git ve bir oyuncak ol!"Bundan sonra fazlasyla tuhaf eyler olmaya balad. Rover

balangta sadece kk bir kpekti, ama aniden kendini ok daha kk

hissetti. imenler canavarca uzam ve bann ok zerinde dalgalanyor

gibiydi; ve ok uzaklarda, imenlerin iinde, bycnn onu geri att

yerde, bir ormandaki aalarn arasndan ykselen gnee benzeyen,

devasa sar topu grebiliyordu. Yal adam karken bahe kapsnn sesiniduydu ama adam gremedi. Havlamay denedi, ama sadece, ok kk,

incecik bir ses kmt, sradan insanlarn onu iitebilmesi

36


24/147

iin ok ufakt; ve ben bir kpein bile onu fark edebileceini

zannetmiyorum.O kadar ufalmt ki, eminim, eer bir kedi tam o srada oraya

gelseydi, Rover'm bir fare olduunu dnr ve onu yerdi. Tinker yapard.

Tinker, ayn evde yaadklar byk siyah kediydi.

Tinker'n yapabileceklerini dnmesiyle birlikte, Rover adamakll

korkmaya balamt; ama ok gemeden kediler konusu aklndan

tamamen kp gidecekti. evresindeki bahe birdenbire ortadan yok

oluvermiti ve Rover hzla gtrldn hissetti, nereye gittiini

bilmiyordu. Kouturma bittiinde, kendisini karanlkta, bir sre sert eyle

yatarken buldu; ve uzun bir sre boyunca, ok rahatsz bir ekilde yatt

yer, hissettii kadaryla kapal bir kutunun iiydi. Yiyecek ya da iecek

hibir eyi yoktu; ama en kts de, hareket edemediini fark etmiti.

nceleri bunun ok sk bir ekilde paketlendii iin olduunu sanmt,

ama daha sonra kefetti ki, gndzleri ok byk bir zahmetle ok az

hareket edebiliyordu, stelik bunu da sadece, ona hi kimsenin bakmad

zamanlarda yapabiliyordu. Yalnzca, geceyarsndan sonra yryebiliyor^

ve kuyruunu sallayabiliyordu, bunu da birazck dik yapabiliyordu. Bir

oyuncak haline gelmiti. nk bycye "ltfen" dememiti ve artkbtn gn dimdik oturup yalvarmak zorundayd. Bu ekilde sabitlenmiti.

ok uzun gibi gzken, ok karanlk gelen bir zamann gemesinin

ardndan, bir kez daha, insanlarn duyabilecei


25/147

ykseklikte bir sesle havlamaya alt. Sonrasnda, onunla beraber

kutunun iinde yatan dier eyleri, gerekten de sadece tahtadan ya da

kurundan yaplm olan ve Rover gibi bylenmi gerek kpekler

olmayan, aptal kk oyuncak hayvanlar srmaya urat. Ama

olmuyordu; havlayamyor ya da sramyor-du.

Birdenbire birisi geldi ve kutunun kapan at, ieriyek girdi.

"Bu sabah, bu hayvanlardan birka tanesini vitrine koyarsak iyi olur,

Harry" dedi bir ses ve kutunun iine bir el girdi. El, Rover' kavrayp

kaldrrken "Bu da nereden geldi?" dedi ses. "Bunu daha nce grdm

hatrlamyorum. Onun penilik kutusunda bulunmamas gerektiine

eminim. Hi bu kadar gerek gzken bir ey daha grm mydn?

unun krkne ve gzlerine baksana!"

"Alt peni etiketle,l^" dedi Harry. "Ve vitrinin nne yerletir!"

Zavall kk Rover, orada, pencerenin nnde, kzgn gnein

altnda, btn sabah ve btn len boyunca, neredeyse ay saatine^^

kadar oturmak zorundayd; ve orada oturup yalvarr gibi durduu btn busre boyunca, aslnda gerekten ok kzgnd.

"Beni satn alan ilk insanlarn elinden hemen kaacam," dedi dier

oyuncaklara. "Ben gereim. Ben bir oyuncak deilim ve bir oyuncak

olmayacam! Umarm hemen birisi gelir ve beni satn alr. Bu dkkndan

nefret ediyorum ve bir vitrinin iinde, bylesine tamamen skp kalmam

yznden hareket

38


26/147

edemiyorum!"

"Niin hareket etmek istiyorsun?" diye sordu dier oyuncaklar. "Bizistemiyoruz. Hibir ey dnmeden durmak ok daha rahat. Ne kadar ok

dinlenirsen, o kadar uzun yaarsn. Yani hemen kes sesini! Sen konuup

dururken uyuyamyoruz ve bazlarmzn nnde, kt ocuklarn

odalarnda bizi bekleyen zor zamanlar var."

Bir daha hi konumayacaklard, yani zavall Rover'in konuacak hi

kimsesi kalmamt, bycnn pantolonunu srd iin ok zgn ve okmutsuzdu.

Anneyi, kk kpei dkkndan satn alp gtrmesi iin, bycnn

gnderip gndermediini syleyemem. Her neyse, kadn, tam da Rover'n

kendisini en mutsuz hissettii bir anda, yannda bir alveri sepetiyle

birlikte dkknn iine girmiti. Rover' vitrinde grm ve olu iin ne

kadar ho kk bir kpek olduunu dnmt. Kadnn olu vard^^

ve biri kk kpeklere fazlasyla dknd, zellikle kk, siyah beyaz

kpeklere. Bylece Rover' satn ald. Rover kda sktrld^^ ve sepetin

iine, annenin ay iin ald dier eylerin arasna yerletirildi.

Rover, ksa sre iinde kafasn kdn arasndan karmay

baaracakt. Kekin kokusu almt. Ama ona ulaamadn fark etti; ve

orada, sepetin altlarnda, kt torbalarn arasnda kk bir oyuncak

hrlayyla hrlad. Onu sadece karidesler duymutu ve meselenin ne

olduunu sordular. Kendisi iin zlmelerini bekleyerek her eyi anlatt,

ama onlar sadece yle

39


27/147

dediler:

"Peki ya halanmaya ne dersin? Sen hi halandn m?""Hayr! Hatrladm kadaryla, hi halanmadm," dedi Rover, "daha

nce birka kez banyo yapm olmama ramen, ama ykanmak da zellikle

hi ho bir ey deildi. Ama dnyorum ki, halanmak bylenmenin

yars kadar bile kt deildir."

"yleyse sen, gerekten de hi halanmamsn," diye cevap verdiler.

"Halanmak hakknda hibir ey bilmiyorsun. O, birinin bana gelebileceken kt eydir - bunu dnmesinin fkesiyle bile hl kpkrmzyz."

Rover, karideslerden holanmamt ve yle konutu: "Boversenize,

ksa bir sre iinde sizi yiyecekler ve ben de oturup seyredeceim."

Bundan sonra karideslerin ona syleyecek bir eyleri kalmad ve onu

kendisini nasl insanlarn satn aldn merak ediiyle babaa braktlar.Bu sorunun yantn ok ksa bir sre iinde renecekti. Bir evin iine

tanmt, sepet bir masann zerine yerletirilmi, btn paketler darya

karlmt. Karidesler hemen kilere gtrld, ama Rover dorudan

doruya onun iin satn alnd kk ocua verildi. ocuk da onu

odasna gtrp onunla konutu.

Rover, aslnda eer bylesine ar sinirli olmayp da, onunsylediklerine kulak verebilseydi kk ocuktan holanabilir-di. Kk

ocuk becerebildii en iyi kpek lisanmdal"^ ona havlad (stelik bu ite

olduka iyiydi) ama Rover, ona cevap

40


28/147

vermeye asla kalkmad. Btn bu sre boyunca, onu satn alan ilk

insanlarn elinden hemen kaan sylediini hatrlayarak ve bunu naslyapacan merak ederek dnp durdu; kk ocuun onu okad,

masann zerinde ve yerde itekledii btn bu sre boyunca, dimdik oturup

yalvarr gibi davranmak zorundayd.

En sonunda gece geldi ve kk olan yataa gitti; Rover yatan

yannda bir sandalyeye konulmutu^^ ve hava tamamen kararncaya kadar

yalvarr gibi duracakt. Karanlk bastrmt; ama darda ay denizinzerinden ykseldi, stnde yryebilecekler iin dnyann kysna ve

tesine giden gm patika suyun zerine uzand.^^ Anne, baba ve

kk olan, hilie uzanan dalgalara bakan bir deniz kysnn ok

yaknndaki bir evde yayorlard.

Kk olanlar uyuduunda, Rover yorgun ve tutulmu bacaklarn

gerdi ve yukarda, kedeki kt yrekli yal bir rmcek dnda hi

kimsenin duymayaca kadar ksk bir sesle havlad. Sonra sandalyeden

yatan zerine zplad ve yataktan da halya yuvarland; ardndan odadan

darya, merdivenlerden aaya, btn ev boyunca kotu.

Yeniden hareket edebildii iin ok sevinli olmasna, bir zamanlargerek ve canl olmas yznden geceleri dier oyuncaklarn oundan

daha iyi zplayp koabilmesine ramen, ortalkta dolamann ok zor ve

tehlikeli olduunu anlayacakt. imdi ylesine kckt ki

merdivenlerden inmek neredeyse duvarlardan atlamak gibiydi; onlar

yeniden geri trmanmaksa

41


29/147

ok yorucuydu ve aslnda bu ite acemiydi. Ve btn bu abalar hibir ie

yaramamt. Btn kaplan kapal ve kilitli bulmutu elbette; ve iindensrnerek kabilecei bir atlak ya da bir delik bile yoktu. Bylece zavall

Rover o gece kaamad ve sabah, olan, kk kpei tam brakld

yerde, sandalyenin zerinde ok yorgun bir ekilde oturmu, yalvarr gibi

dururken buldu.

Daha byk olan iki olan, havalar iyiyken erken kalkp kahvaltdannce kumlarn zerinde komaya almlard. O sabah uyanp da pencereyi

atklarnda gnein, bann evresindeki ate gibi krmz bulutlarla,

denizin iinden srayp ktn grdler, sanki souk bir banyo yapm

ve kendisini havlularla kuruluyordu. Hemen kalkp giyindiler; tepeden aa-

ya doru ve kumsalda yrmek iin darya frladlar - ve Rover da

onlarla birlikte gitmiti.

nk kk ki^^ (Rover'n sahibi olan ocuk) tam yatak

odasndan karken, giyinirken koyduu konsolun stnde

oturan Rover' grmt. "Dar kmak iin yalvaryor!" dedi

ve onu pantolonunun cebine koydu.

Ama Rover dar kmak iin hi yalvarmyordu ve de kesinlikle birpantolon cebinin iinde kmak istemiyordu. Dinlenmek ve gece iin

yeniden hazrlanmak istiyordu; nk bu sefer dar kan bir yol bulabilip

kaabileceini, evine bahesine ve imenliin zerindeki sar topuna

ulancaya kadar uzaklara, ok uzaklara yryebileceini dnyordu.

Eer bir kez imenlie geri dnebilirse her eyin dzelebileei eklinde

42


30/147

bir fikri vard: by bozulabilir ya da uyanp btn bunlarn aslnda bir

rya olduunu grebilirdi. Bylece, kk olanlar tepedeki patikadanaaya doru itiip kakarak iner ve kumlarn zerinde drtnala

koarlarken, Rover cebin iinde kvranp debelenerek havlamaya

urayordu. Cebin iinde saklanm olmasna ve kimsenin onu

grememesine ramen, ne kadar urarsa urasn ok az hareket

edebiliyordu. Ama yine de yapa-bilecei her eyi yapt ve ans ona yardm

etti. Cebin iinde bir mendil vard, i ie geip buru buru olmutu,'yanimendil sayesinde Rover cebin ok derinlerinde deildi ve kendi urama-

larnn yannda sahibinin de drtnala kouturmas sayesinde, ksa bir sre

sonra burnunu karp dary koklayabilmeyi baarmt.

Koklad ve grd eyler yznden olduka aknd. Daha nce,

denizi ne grm ne de koklamt, nk doduu ky denizin sesinden

ve kokusundan, millete ve miUerce uzaktayd.

Birdenbire, tam darya doru uzanrken, tamamen beyaz ve gri

renklerde devasa byklkte bir ku, kanatl koca bir kedi gibi sesler

kararak, ocuklarn balarnn tam zerinden onlar sprrcesine geti.

Rover, ylesine ok rkmt ki, cepten darya yumuak kumlarn

zerine dt ve hi kimse bunu duymad. Devasa byklkteki ku, onunincecik havlaylarn hi fark etmeksizin uarak uzaklat ve kk

olanlar da onun hakknda hi dnmeden kumlarn zerinde yrmeyi

srdrdler.


31/147

nceleri Rover ok sevinliydi.

"Katm! Katm!" diye havlad, sadece dier oyuncaklarnduyabilecei bir oyuncak havlayyd ve evrede onu dinleyecek hibir

oyuncak yoktu. Sonra kendi etrafnda yuvarland ve btn gece boyunca

yldzlarn altnda uzand iin hl souk olan, temiz kuru kumlarn

zerine yatt.

Kk olanlar onun yokluunun hi farkna varmadan

evlerine doru dnerlerken bo kumsaln zerinde yapayalnzkaldnda, artk durumdan hi de eskisi gibi memnun deildi.

Kumsal, martlar dnda tamamen terk edilmiti. Kumlarn

zerinde onlarn pene izlerinin dnda grlebilen izler, sade

ce kk olanlarn ayak izleriydi. O sabah, ok nadir olarak

gittikleri, kumsaln ok, ok ssz ksmlarna kadar yrm

lerdi. Aslnda oralara pek sk giden kimseler olmazd; nk

kumun ok temiz ve sar olmasna, beyaz akllara ve gri kayal

n altndaki kk bir koyun iindeki gm kpkleri olan

mavi denize ramen orada, gnein yeni doduu sabahn ok

erken saatlerinin dnda, ok tuhaf bir duygu hissedilirdi. n

sanlar derdi ki, oraya acayip eyler gelirdi, bazen akam stlerinde bile; akamlar oras, denizadamlan ve denizkzlaryla do

lard; yeil yosunlardan yaplm gemleriyle kk denizatlarn

kayala doru sren ve onlar suyun kysna, kpklerin iine

dinlenmeye brakan deniz-goblinleri hakkndaysa konuulmaz

d bile.

Oysa btn bu tuhafln nedeni ok basitti: deniz halknn kendiprtl lisanlarnda,Psamathist'ler diye adlandrdklar kum byclerinin

en yals o koyda yayordu. Onun

46


32/147

ad Psamathos Psamathides'di^^, ya da byle sylyordu ve en doru

telaffuzun yaplmas iin byk bir titizlik gsterirdi. Ama yal ve bilge

bir eydi ve her trden tuhaf kii onu grmeye gelirdi; nk yzeyselolarak biraz sert olsa da, o mkemmel bir bycyd, stelik (doru

kiilere kar) ok kibard. Deniz halk, onun gece yars davetlerinin

ardndan akalarna haftalarca glmeye alknd. Ama gndz vakti onu

bulmak kolay deildi. Gnein ldad zamanlarda scak kumlarn iine

gmlp yatmaktan holanrd; yle ki uzun kulaklarndan birinin ucundan

baka bir yeri darda olmazd^^; ve hatta eer iki kula da gzkrse,sizin ya da benim gibi ok pek kii sopa paralar olarak onlar

ekitirebilirdi.

Bu yal Psamstfhos, Rover hakkndaki her eyi biliyor olabilirdi. Onu

byleyen yal bycy kesinlikle tanyordu; nk byclerin ve

efsuncularn saylar ok azdr ve birbirlerini ok iyi tanrlar, srekli olarakdierlerinin yaptklarn gzetledikleri iin zel hayatlarnda her zaman iyi

arkadalar deildirler. te, her neyse, Rover, orada, yumuak kumun iin-

de yatyordu ve kendisini yapayalnz, daha dorusu tuhaf hissetmeye

balamt, nk Rover onu grmese de Psamathos oradayd ve nceki

gece denizkzlarnn kendisi iin yapt kum ynnn iinden

gzetliyordu.

Ama kum bycs hibir ey sylemedi. Ve Rover da hibir ey

sylemedi. Kahvalt saati geip gitti, gne ykselip kzgnlat. Rover

denize doru bakt, serin grnyordu ve birdenbire korkun bir korkuya

kapld. nce gzlerinin iine


33/147

kum katm dnd ama anmda ortada bir yanllk olamayacan

grd : deniz giderek yaknna, daha yaknna ilerliyor, giderek daha fazla,daha fazla kumu yutuyordu; dalgalar da giderek byyor ve ayn zamandadaha kpkl olmaya balyordu.

Gelgit zaman yaklamt ve Rover met izgisinin hemen aasnda

yatyor ama bu durum hakknda hibir ey bilmiyordu. Seyrettike korkusu

daha ok, daha ok bymt ve hl umutsuzca yalvararak dururken,

prtl dalgalarn kayala doru gelerek kendisini kpren denizin(herhangi bir sabunlu banyo kvetinden daha ktyd) ilerine doru

ykayp gtreceini dnd.

Bu aslnda onun bana gelebilecek bir eydi; ama olmad. Sanrm bu

iin iinde, Psamathos'un parma vard; ama bir taraftan da dnyorum

ki, galiba yal bycnn sihri, bir ekilde, dier bir bycnn yaadmekna bylesine yakn olan bu tuhaf koyun iinde pek de gl deildi.

Deniz kesinlikle ok yaknna dek geldiinde, Rover'n neredeyse korkudan

d patlayacakt ve sahilin birazck yukarlarna doru yuvarlanabilmek

iin rpnrken, birdenbire, hareket edebildiini fark

etti.

Boyutlar deimemiti ama artk bir oyuncak deildi. Hl gndzvakti olmasna ramen, bacaklaryla hzl ve dzgn olarak hareket

edebiliyordu. Yani artk daha fazla yalvarmak zorunda deildi ve kumlarn

daha sert olduu bir yere ulancaya kadar kumsal boyunca kotu; ve

havlayabiliyordu - oyuncak

48


34/147

havlaylar deil, peri masal kpeklerinin boyutlarna uygun,

gerek ve keskin kk peri masal kpek havlaylaryd. Buduruma ylesine sevinmiti ve havlay ylesine yksek sesliydi

ki, eer orada olsaydnz, bir oban kpeinin, rzgrla tepeler

den aaya inen sesinin temiz ve uzaklardan gelen yanks gibi,

onu duyabilirdiniz.

Ve sonrasnda kum bycs kafasn birdenbire kumun

iinden kard. Elbette ki irkindi ve yaklak olarak iri bir kpek byklndeydi; ama bylenmi boyutlarnn iindeki

Rover'a ok iren ve canavar gibi grnmt. Rover oturdu

ve havlayn annda kesti.

"Niin byle grlt yapyorsun, kk kpek?" dedi Psa-mathos

Psamathides. "Bu benim uyku vaktim!"

Aslnda denizkzlarnn koydaki (onun davetinde) danslar gibi onu

elendiren bir eyler olmad srece, her saat onun iin uyku vaktiydi.

yle zamanlarda, kumun iinden kar ve elenceyi izlemek iin bir

kayann zerine otururdu. Denizkz-lar suyun inde ok zarif olabilirler,

ama kyda kuyruklarnn zerinde dans etmeye alrken, Psamathos

onlarn komik olduunu dnrd."Bu benim uyku vaktim !" dedi yeniden, Rover cevap vere

meyince. Rover hl hibir ey sylemiyor, sadece zr dilerce-

sine kuyruunu sallyordu.

"Sen, benim kim olduumu biliyor musun?" diye sordu. "Ben

Psamathos Psamathides'im, btn Psamathist'lerin reisiyim!" diye byk

bir gururla, tane tane konutu, her harfi telaffuz ederek ve her P ileburnunun tam aasnda koca bir


35/147

kum bulutu havalandrarak,^^

Rover neredeyse kumun iine gmlmt ve orada ylesine korkmuve o kadar mutsuz oturur grnyordu ki, kum bycs ona acyverdi.

Gerekten de birdenbire sert sert bakmay keserek bir kahkaha

patlatvermiti.

"Sen komik, kk bir kpeksin, Kk Kpek! Aslnda bu kadar

kk, bir baka kk kpek grdm de hatrlamyorum, Kk

Kpek!"Ardndan yeniden bir kahkaha daha att ve sonra aniden ok ciddileti.

"Son zamanlarda bir bycyle tarttn m?" neredeyse bir fslt

eklinde sormutu; bir gzn kapatp dieriyle o kadar arkadaa ve her

eyi bilircesine bakt ki Rover ona her eyi an-latverdi. Bu belki de

Psamathos iin biraz gereksizdi, nk size sylediim gibi olanlar belki

nceden biliyordu; ama yine de Rover anlayacak gibi gzken ve sradan

oyuncaklardan daha duyarl biriyle konutuu iin kendisini ok daha iyi

hissedecekti.

"Evet, tamam, o bir bycyd" dedi byc, Rover hikyesini

bitirdiinde. "Senin tarifinden anladm kadaryla, o yal ArtaKetKes-^^

olmal. O, Persia'ldr. Ama bir gn, en iyi byclerin de bazen

yapabilecei gibi (benim gibi daima evlerinde oturmadklar srece) yolun

L. kaybetti ve yolda karlat ilk kii onu alp oras yerine Pershore'a

brakt. O zamandan beri, tatiller dnda, o civarda yaad. Yal bir adam

iin - iki bin yalarnda olmal - hzl bir erik toplaycs olduunu sy-

lerler^^ ve elma arabna^"^ fazlasyla dkndr. Ama bunun

50


36/147

hibir nemi yok" dedi, Psamathos'un bununla anlatmak istedii, sylemek

istedii eyden giderek uzaklatyd. "nemli olan, senin iin neyapabilirim?"

"Bilmiyorum," dedi Rover.

"Evine gitmek ister misin? Korkarm seni eski boyutuna dndremem,

en azndan nce Artaxerxes'in iznini istemeden bunu yapamam ve u aralar

onunla tartmay hi istemiyorum. Ama sanrm seni evine gndermeyi

gze alabilirim. Ama bununla birlikte, Artaxerxes eer isterse, seni herzaman iin geri getirebilir. Eer o, gerekten kzgnsa, gelecek sefere seni,

o oyuncak dkknndan ok daha kt yerlere de gnderebilecei elbette

dnlebilir."

Rover btn bunlarn dncesinden hi holanmamt ve bu kadar

kk bir ekilde evine dnerse, kedi Tinker dnda, kimse tarafndan

tannamayacan sylemeye cesaret etti; ve u anki durumunun iindeyken

Tinker tarafndan tannmay da pek fazla istemiyordu.

"ok iyi!" dedi Psamathos. "Baka bir eyler dnmemiz gerekiyor.

Bu arada, artk yeniden gerek olduuna gre, bir eyler yemek ister

misin?"

"Evet, ltfen! EVET! LTFEN!" demesine vakit kalmadan Rover'n

nnde, kumlarn zerinde, tam doru boyda iki kk kemik, ekmek, et

suyu dolu bir tabak ve evresinde kk mavi harflerle " KPEKCK

" yazl kk bir kap dolusu su belirdi. "Bunu nasl yaptn? - Teekkr

ederim!" demeden nce nnde ne varsa hepsini yiyip iti.

Bycler ve benzeri trden kiilerin daima biraz alngan

5i


37/147

bir yapya sahip gzkmeleri yznden, birdenbire, son anda "teekkr

ederim"i eklemeyi dnmt. Psamathos sadece glmsedi; bylece

Rover scak kumlarn zerine uzanp uykuya dald; ryasnda kemikler

grd, peinden kotuu kedilerin erik aalarnn tepesinde ona sakzkaba byklnde devasa erikler atan yeil apkal byclere

dntn. Rzgr durmakszn nazl nazl esmeyi srdrd ve uuan

kumlar onu neredeyse kafasnn stne kadar gmecekti.

ite bu yzden, ki ismindeki kk olan onu kaybettiini fark eder etmez,

kk ocuklar, zellikle onu aramak amacyla koya inmelerine ramenasla bulamamlard. Bu sefer babalar da onlarla beraberdi; ve gne

alalmaya balayp ay sa-atimsi gelene dek srekli aradktan sonra, onlar

eve geri gtrmt, artk daha fazla orada kalamazlard: nk adam, o

blge hakknda birok tuhaf ey biliyordu. ki ismindeki kk olan, o

andan sonra bir sre iin (ayn dkkndan alnm) sradan penilik bir

kpekle yetinmek zorunda kalacakt; ama nedense, bu kadar ksa bir sre

iin sahip olmasna ramen, kk yalvaran kpeini unutmayacakt.

Bununla birlikte, tam da bu anda, ok uzaklarda, lkenin i

kesimlerinde, sradan ve normal boyutlarda bir hayvan olduu zamanlarda

Rover'n sahibi olan, onu martan yal bir hanm, kaybolmu bir kpek

iin ilan - "siyah kulakl, beyaz, Rover ismine cevap verir" - yazarken;Rover'n kendisi kumlarn zerinde uyur ve Psamathos da onun yaknnda

ksack kollarn iko gbeinin stne sarm kestirirken; kk olan,

52


38/147

yannda baka bir kpei bile olmakszn kederli bir ekilde oturmu

ayna bakarken dnebilirsiniz.53


39/147

2.

ROVER UYANDIINDA, gne olduka alalmt; kayaln

glgesi kumlarn zerinde uzanyordu ve Psamathos hibir yerdegrnmyordu. Byk bir mart ok yaknnda durmu ona bakyordu ve

Rover, bir an iin, onun kendisini yemeye kalkmasndan korkmutu.

Ama mart dedi ki: "yi akamlar! Uyanman iin uzun sredir

bekliyordum. Psamathos, senin ay saati gibi uyanacan sylemiti, ama

artk vakit ok daha ge oldu!"

"Ltfen, beni ne iin bekliyorsunuz. Bay Ku?" diye olduka kibar birekilde sordu Rover.

"Benim adm Beyazkanat," dedi mart. "Ve ay ykselir ykselmez, ay

patikas boyunca seni alp gtrmek iin bekliyorum. Ama bundan nce

yapacak bir iki eyimiz var. imdi srtma k ve umaktan holanacak

msn bir grelim!"


40/147

Rover, nceleri bundan hi holanmamt. Beyazkanat, serte ve sabit bir

ekilde gerdii kanatlaryla yere yakn olarak dzgnce szlrken her eyiyiydi; ama havaya frladnda ya da bir taraftan dier tarafa hzladndnde, her seferinde baka bir yne doru eildiinde ya da anidenalaldnda ve denize dalacakm gibi ykseldii zamanlarda rzgrnkulaklarnda slk ald kk kpek, yeniden topran zerinde gvendeolmay diliyordu.

Defalarca sylendi, ama her seferinde Beyazkanat'n verdii cevap

uydu: "Dur bakalm! Daha balamadk bile!"Bu ekilde umaya balamalarndan bir sre sonra, Rover daha yeni

yeni almaya balam, daha dorusu ok yorulmutu, Beyazkanat aniden

bard: "Bitti"; ve Rover da neredeyse bitmiti. Beyazkanat bir roket gibi

hzla havaya ykseldi ve ardndan rzgr altna alarak byk bir hza

ulat. ok ksa bir sre iinde ylesine ykselmilerdi ki Rover

altlarndaki blgeyi ok uzaklara kadar grebiliyordu ve gne karanlktepelerin ardndan batmaktayd. Kimsenin trmanamayaca kadar dimdik,

upuzun, siyah sarp kayalklara^^ ulamlard. Deniz kayaln dibinde

prdyor, eteklerine arpyordu, kayaln yzeyinde yetiip byyen

hibir bitki yoktu ama zeri alacakaranlkta soluk bir ekilde parldayan

beyaz eylerle kaplyd. Yzlerce deniz kuu, kayaln darack

kntlarna tnemilerdi, bazen birbirleriyle kederli kederli konuuyorlar,

bazen hibir ey konumuyorlar, bazen de aniden tneklerinden

havalanarak ok aalardaki dalgalar kk krklklar gjbi grnen de-

nize doru dala gemeden nce havann iinde daireler izerek

56


41/147

hzlanyorlard.

Buras Beyazkanat'n yaad yerdi ve burada, SiyahsrtlMartlar'n en yals ve en nemlisinin de dahil olduu grme

si gereken birka kii, yola kmadan nce toplamas gereken

haberler vard. Bu yzden Rover' bir kap aralndan daha dar

bir kaya kntsnn zerine brakarak, orada kendisini bekle

mesini ve dmemesini syledi.

Rover'n dmemek iin byk zen gsterdiine eminolabilirsiniz; tutulmu gvdesiyle zerine fleyen rzgrn duy

gusundan hi holanmamt ve kayaln yzeyine doru yak

laabildii kadar yanaarak bulunduu yerde bzp szland.

Buras, endieli ve bylenmi kk bir kpein olabilecei

en kt yerlerden biriydi.

Sonunda gn gkyznde tamamen solup yok olmutu, denizin stnde bir sis vard ve giderek younlaan karanl

n iinde ilk yldzlar belirmeye balamt. Sonrasnda sisin

stnde, denize doru ok uzaklarda, yuvarlak ve sar bir ay

ykselmi ve ldayan patikasn suyun zerine sermeye bala

mt.

Hemen sonrasnda, Beyazkanat geri geldi ve umutsuzca titremeye

balayan Rover' srtna ald. Kayaln zerindeki souk kntdan sonra

kuun tyleri kpee scak ve rahat gelmiti, mmkn olduunca tylerin

iine gmld. Ardndan Beyazkanat denizin ok zerilerine doru bir

srayla havaya ykseldi; dier btn martlar tnedikleri kntlarn

zerinden ayaklanarak onlara gle gle demek iin haykrp lklaratarlarken, bizimkiler kydan hiliin karanlk ucuna doru

57


42/147

uzanan ay patikas boyunca hzla ilerliyorlard.

Rover daha nce ay patikasnn nereye gittiini bile bilmiyordu,imdiyse bunu soramayacak kadar byk bir korku ve heyecan iindeydi,

bana gelen olaand eylere nedense almaya balamt.

Denizdeki titreen gm bir n zerinde uarken, ay daha da

ykselmi, daha beyaz, daha parlak olmutu, u ana dek hibir yldz onun

yaknnda durmaya cret edemiyordu, dou gnde tek bana ldamaya

terk edilmiti. Hi phe yoktu ki, Beyazkanat Psamathos'un isteklerisonucunda Psamathos'un istedii yere doru gidiyordu ve yine hi phe

yoktu ki, rzgra kar ve aceleyle uarlarken byk martlarn bile normal

uularndan daha dz ve hzl uabildii iin Psamathos by-syle

Beyazkanat'a yardm etmiti. Bu yardm, elbette ki Ro-ver'n ayndan

ve aadaki denizden baka hibir eyi gremedii u andan alar nce

yaplmt; ve btn bu sre boyunca ay, giderek daha da, daha da byyor,hava daha da, daha da souyordu.

Birdenbire denizin ucunda karanlk bir ey grd, ona doru umay

srdrdke giderek byyordu, ta ki sonunda onun bir ada olduunu fark

edene dek. Suyun zerinde, onlara doru ykselen grkemli bir havlay

vard, saysz deiik trde ve byklkte havlayn yaratt bir grlt :

kesik kesik ve ac ac havlaylar, szlan ve uluyular, hrlday ve grla-

yiar, vzlday ve inildeyiler, mrldan ve haykrlar, bir renin arka

bahesinde yaayan dev bir taznn uluyuuna benzeyen mthi bir uluma.

Rover'n ensesindeki btn tyler

58


43/147

annda harekete geip diken diken kabarmt; ve hemen aa inip oradaki

btn kpeklerle az dalana girmekten'holanacan dnd - bu istek,ne kadar kk olduunu anmsayana dek srecekti.

"Buras Kpekler Adas," dedi Beyazkanat "veya daha dorusu, btn

deerli ya da ansl kpeklerin ulat Kayp Kpekler Adas. Oras hi

kt bir yer deildir diyebilirim, kpekler iin; kimse onlara sessiz olun

demeden ya da kafalarna bir eyler frlatmadan,'istedikleri kadar grlt

yapabilirler. Ne zaman ay mutlu bir ekilde ldarsa, en sevdiklerigrltleriy-le birlikte, hep beraber havlayarak gzel bir konser verirler.

Bana orada kemik aalarnn da olduunu sylemilerdi, olgunlatnda

aalardan dklen sulu etli kemiklere benzeyen meyveleri varm. Hayr!

u anda oraya gitmiyoruz! Gryorsun, geri artk bir oyuncak olmasan

bile, sana tam bir kpek denemez. Aslnda sen evine dnmek istemediini

sylediin zaman, eminim Psamathos seninle ne yapaca konusunda a-rmtr."

"Nereye gidiyoruz, yleyse?" diye sordu Rover. Kemik aalarn

duymasnn ardndan Kpek Adas'na daha yakndan bir gz atamadklar

iin hayal krklna uramt.

"Ay patikasnn zerinden dorudan dnyann kysna ve ardndan

kynn tesinden doruca aya. te yal Psamat-hos'un syledii bu."

Rover, dnyann kysnn tesine gitmek dncesinden de hi

holanmamt ve ay souk bir yer gibi gzkyordu. "Neden aya

gidiyoruz?" diye sordu. "Dnyann zerinde u ana

59


44/147

dek hi gitmediim bir sr yer var. Ayda kemikler, hatta kpekler

olduunu bile hi duymadm.""Orada en azndan bir tane var. Aydaki Adam'n besledii kpek^^- o,

byclerin en ycesi olduu kadar nazik yal bir kiidir ve bu yzden,

kpei, hatta belki de misafirleri iin bulundurduu kemikler de sanrm

vardr. Oraya niin gnderildiin konusuna gelince, akln banda tutup

vaktini yaknarak harcamazsan, bunu ksa sre iinde reneceksin. Bence

Psa-mathos'un seninle ilgilenmesi tamamen inceliinden; aslnda bununeden yaptn anlamadm. yi ve byk bir neden olmadan bir eyler

yapmak onun tarz deildir ve sen iyi ya da byk gzkmyorsun."

"Teekkr ederim," dedi Rover, kendini ezilmi hissederek. "Eminim

bylesine alt st edici olmasna ramen, btn bu byclerin benim

yzmden kendilerini skntya sokmalar tamamen onlarn iyi niyetlilii.

Bir kez bu byclerin ve onlarn arkadalarnn arasna karrsan, birsonraya ne olacan asla bilemezsin."

"ok konuan kk bir yavru kpein hak ettiinden ok

fazla bir ans bu," dedi mart ve ardndan uzun bir sre boyun

ca, bir daha hi konumadlar.

Ay, giderek daha byk ve daha parlak olmutu, aala-rndaki

dnyaysa daha karanlk ve daha uzakt. Sonunda, birdenbire, dnya bitti ve

Rover altndaki karanln iinde parlayan yldzlar grebiliyordu. ok

aalarda, ay nn iinde, elalelerin dnyann kysndan aaya

dkld ve dorudan

60


45/147

doruya boluun iine akt yerde olumu bembeyaz serpintiyi

grebiliyordu. Bu durum onu sersemletici bir ekilde ylesine rahatsz ettiki Beyazkanat'n tylerinin iine sk skya sarnarak gzlerini uzun bir

sre iin, ok uzun bir sre iin smsk kapatt.

Gzlerini yeniden atnda ay, altlarna boylu boyunca uzanmt,

zerlerine yksek zirveli dalarn uzun glgelerini yaydklar soluk mavi

ve yeil renkli geni dzlkleriyle, kar gibi ldayan yeni beyaz bir dnya.

Bu dalarn en ykseklerinden birinin zirvesinde, da ylesineyksekti ki Beyazkanat sratle aaya doru szlrken sanki onlara

saplanacakm gibi grnyordu, Rover beyaz bir kule grecekti. zerinde

pembe ve soluk yeil izgileriyle beyaz bir kuleydi, sanki kpkleri hl

slak slak zerindeymi-esine, milyonlarca deniz kabuundan ina

edilmi gibi titreyerek parlyor ve ldyordu; ve beyaz bir uurumun tam

kysnda ykseliyordu, sanki bir tebeir kayal gibi beyaz bir uurumdu,ama ay yla birlikte, bulutsuz bir gecede ok uzaklardaki bir pencere

camndan ok daha parlak bir ekilde ldyordu.

Bu kadar uzaktan Rover'n grebildii kadaryla kayalktan aaya

inen hibir patika yoktu; ama u an iin, bu durum hi nemli deildi,

nk Beyazkanat aaya doru hzla szlyordu ve ksa bir sre sonra,

Beyazkanat'n yaad yerdeki deniz kysndaki kayal alak ve gvenli

hissettiren ba dndrc bir ykseklikteki kulenin tam atsnn zerine

konuvermiti.


46/147

atda, hemen yanlarndaki kk kap, Rover'n byk bir aknla

drerek aniden ald ve uzun kr sakall yal bir adam^^ kafasn daruzatt.

"Hi kt gitmiyorsun!" dedi. "Kynn tesine getiinden beri sre

tutuyorum dakikada bin mil olarak hesapladm. Bu sabah ok telalsn!

Kpeime arpmadn iin memnunum. Aslnda, onun u anda ayn

neresinde olduunu ok merak ediyorum?"

Devasa uzunlukta bir teleskop kard ve gznn birine dayad."te orada! te orada!" diye bard. "Yine ay nlarn rahatsz

ediyor, mbarek ey! Aa inin, baym! Aa inin, baym!" diye

yukarya, havaya doru seslendi ve ardndan uzun, keskin, tiz bir slk

ald.

Rover, bu komik yal adamn, gkyznn yukarlarna, kpei iin

slk alabilecek, tam bir deli olduunu dnerek kafasn kaldrp havayabakt; ama kulenin ok yukarlarnda saydam kelebekler gibi gzken

eyleri yakalamaya alan beyaz kanatl kk beyaz bir kpek

grdnde arp kalacakt.

"Rover! Rover!" diye seslendi yal adam; ve tam da bizim Rover'imiz

yal adamn onun adn nereden bildiini merak bile etmeden

Beyazkanat'n srtndan atlayp "Buradaym!" diyecei anda, kk uan

bir kpein, gkyznden aaya doru hzla dalarak yal adamn

omuzlarna yerletiini grecekti.

62


47/147

Sonra Aydaki Adam'n kpeinin de Rover diye isimlendirilmi

olmas gerektiini kavrad. Hi memnun deildi, ama kimse onunlailgilenmedii iin, tekrar yerine oturdu ve kendi kendine hrlamaya balad.

Aydaki Adam'n Rover'nn kulaklar ok keskindi ve

annda kulenin atsna zplayarak deliler gibi havlamaya bala

d; sonrasnda oturdu ve hrlad : "br kpei buraya kim ge

tirdi?"

"Ne br kpei?" dedi Adam."Martnn srtndaki u aptal kk yavru kpek," dedi ay kpei.

Bunun ardndan, elbette ki, Rover yeniden srayp ayaa

kalkt ve karabilecei en yksek sesiyle havlad : "Aptal k

k yavru kpek sensin! Kpekten ok kediye ya da yarasaya

benzeyen bir eyken kim sana kendine Rover diyebileceini

syledi?" Tm bunlara bakarak, ksa bir sre iinde ok iyi arkada olacaklarn grebilirsiniz. Bu bir tarzdr, bir ekilde, u

kk kpekler kendi trlerinden yabanclarla genellikte byle

konuurlar. '

"Hey, haydi uup gidin, siz ikiniiz! Ve bylesine grlt yapmay

kesin! Postacyla konumak istiyorum," dedi Adam.

"Gel bakalm minik yavrucuk!" dedi ay-kpei; Rover, gerekten

kk olan ay-kpeiyle karlatrldnda bile ne kadar minik bir

yavrucuk olduunu hatrlamasnn ardndan kaba bir eyler havlamak

yerine sadece unlar syledi : "Eer kanatlarm olsayd ve nasl

uulacam bilseydim, bunu isteyebilirdim."

65


48/147

"Kanatlar m?" dedi Aydaki Adam. "Bu kolay! Bir ift al ve git!"

Beyazkanat gld ve Rover' gerekten de, srtndan kulenin atsnnkysndan aaya doru frlatt! Rover'in bir anda nefesi kesildi, bir ift

gzel siyah noktal beyaz kanad (kendine uymas iin) olduunu fark ettii

zaman, millete aadaki vadinin beyaz kayalarna doru bir ta gibi

durmakszn dtn dnyordu. Ayn ekilde kanatlara alkn

olmad iin durmadan nce uzun bir yol boyunca dmt. Onlara

gerekten almas bir sre daha alacakt ama Adam ve Beyaz-kanat'nkonumas bitmeden ok nce, kulenin evresinde ay-kpei kovalamaya

balamt bile. Ay-kpei dan zirvesine doru dalp, kulenin

duvarlarnn dibindeki uurumun kysna konduunda, bu yeni urandan

yorulmaya balamt. Ay-k-pei'nin arkasndan dald ve biraz sonra

dilleri bir kar darda soluyarak yan yana oturuyorlard.

"Yani, benden sonra sana Rover dendi?^^" dedi ay-kpei."Senden sonra deil," dedi, bizim Rover. "Eminim sahibem bana

adm verdiinde seni hi duymamt."

"Bunun bir nemi yok. Ben Rover ad verilen ilk kpeim, binlerce yl

nce - yani sana benden sonra Rover ad verilmi olmal! Ben bir

Rover'dm*, stelik! Asla hi bir yerde durmazdm ve buraya gelmeden

nce hi kimseye ait olmadm. Kklmden beri srekli komaktan

baka hibir ey yapmamtm ve ho bir sabah - gnein gzlerimin iinde

parlad

*-) te tam bu noktada "rover" szcnn "serseri, korsan" anlamnageldiini belirtmemiz gerekiyor, ki anlayp glmseyebilesiniz. .n.

66


49/147

ok ho bir sabah bir kelebei yakalamaya alrken dnya

nn kysndan aaya dene kadar komaya ve serserilik etmeye devam edecektim. j

"ren bir duygu, sana bunu syleyebilirim! ans eseri, tam da o

anda, ay dnyann altndan geiyordu^^ ve bulutlarn arasndan dosdoru

aaya doru dtm, kayan yldzlara arptm ve bama byle bir

sr eyin gelmekte olduu korkun bir zamann ardndan ayn zerine

dtm. Dev gri rmceklerin bir dadan dier daa rd devasabyklkte gm alarn birinin iine yaptm ve tam rmcek beni turu

gibi sarmalayp kilere tamak iin merdiveninden aa gelirken, Aydaki

Adam grnd!

"O teleskopuyla, ayn bu yznde olup biten her eyi kesinlikle grr.

rmcekler ondan korkar nk onlar sadece kendisine gm iplikler ve

halatlar eirdikleri zamanlarda rahat brakr. rmceklerin onun aynlarn yakaladklarndan ok fazlasyla pheleniyor ve buna izin

vermiyor oysa onlar sadece ejdergveleri ve glgeyarasalar yiyerek

yaar gibi grnrler. rmcein kilerinde ayn kanatlar buldu ve gz

ap kapayana kadar onu bir ta ynna evirdi. Sonra beni zd, eliyle

hafif hafif vurdu ve yle dedi: 'Bu pis bir dt! Baka bir takm

kazalar nlemek iin bir ift kanada sahip olsan iyi olur - imdi u ve

elenmene bak! Ay nlarn rahatsz etme ve benim beyaz tavanlarm

ldrme! Ve kendini a hissettiinde eve gel^^; atdaki pencere genellikle

ak olur!'

"Onun iyi biri, dorusu deli olduunu dndm. Ama sen bu hatay

yapma deli olmas hakknda demek istiyorum.

67


50/147

Onun ay nlarn ya da tavanlarn incitmeye gerekten cesaret edemem.

Seni ok korkun ve rahatsz biimlere dntrebilir. imdi sylebakalm, neden postacyla birlikte geldin?"

"Postac m?" dedi Rover.

"Evet, Beyazkanat, yal kum bycsnn postacsdr, elbette, " dedi

ay-kpei.

Adam'n sln duyduklarnda, Rover kendi maceralarn

anlatmay henz bitirmiti. Yukarya atya doru frladlar.Yal adam bacaklarn atnn kntsndan aaya sarktm

oturuyor, mektuplar aar amaz zarflarn frlatp atyordu.

Rzgr zarflar dndrerek havada uuruyor ve Beyazkanat da

pelerinden uup onlar yakalayarak kk bir antann, iine

geri koyuyordu. ' , '

' "Tam da u anda senin hakkndakini okuyordum, Roveran-dom,kpeim" dedi. "(Sana Roverandom ismini veriyorum ve sen Roverandom

olacaksn; etrafmda iki tane Rover'a sahip olamam.) Ve arkadam

Samathos'a (onu memnun etmek iin isminin iine hibir anlamsz P

koymayacam) tamamen katlyorum, ksa bir sre iin buralarda kalrsan

daha iyi olur. Ayrca, Artaxerxes'den de bir mektup aldm, onun kim

olduunu biliyorsun deil mi, seni hemen geri gndermemi yazyor. Ka-tn iin ve Samathos sana yardm ettii iin olduka sinirlenmi

grnyor. Ama onun iin canmz skmayalm; ve ihtiyacn olduu

srece, kalabildiin kadar burada kalyorsun.

"imdi u ve elenmene bak! Aynlarn rahatsz etme ve benim

beyaz tavanlarm ldrme, acktn zaman eve gel! atdaki pencere

genellikle ak olur. Hoa kal!"

68


51/147

Annda incecik havann iinde gzden kayboldu; ve orada bulunmam

biri size* ay havasnn nasl da inanlmaz bir incelikte olduunu aslasyleyemez.

"yleyse hoa kal, Roverandom!" dedi Beyazkanat, "Uma

rm bycler arasnda sorun karttn iin memnunsundur.

Kalanlara mutluluklar. Beyaz tavanlar ldrme, her ey sonun

da iyi olacak ve eve - bunu istesen de istemesen de - gvenlik

iinde dneceksin."Ardndan Beyazkanat ylesine byk bir hzla uup gitti

ki, siz daha "vzz!" bile diyemeden gkyznde bir nokta hali

ne gelmiti ve sonra gzden kayboldu. Ve Rover, sadece oyun

cak boyutuna dntrlmekle kalmam, imdi artk ad da

deitirilmi ve ayn zerinde tamamen yapayalnz braklmt

- Aydaki Adam ve kpei dnda. ;

Roverandom karkl nlemek iin artk biz de onu byle

arsak daha iyi olacak - buna aldrmad. Yeni kanatlar ok elenceliydi

ve ay dikkate deecek ekilde ilgin bir mekna dnmt, bylece

Psamathos'un onu neden buraya gnderdiini hakknda dnmeyi unuttu.

Bunu kefetmesinden nce ok uzun zaman geecekti.^"^Bu sre iinde kendi bana ya da ay-Rover ile birlikte, her trden

macera yaad. Genellikle kulenin ok uzanda umuyordu; nk ayda,

zellikle de aydnlk tarafta, bcekler devasa byklkte ve vahiydiler;

genellikle ylesine solgun, ylesine saydam ve ylesine sessizdiler ki

geldiklerini duymakta ya da grmekte ok zorlanyordunuz. Ay nlar

sadece parldayp

69


52/147

kanat rpyorlard ve Roverandom onlardan korkmuyordu; ate

gibi gzleriyle byk beyaz ejdergveleri ok daha korku vericiydi; elik kapanlara benzeyen eneleriyle cam-bcekleri ve k-

l-sinekleri^^ vard, mzrak gibi ineleriyle solgun tekboynuz-

cuklar ve yakaladklar herhangi bir eyi hemen yemeye hazr

elli yedi eit^^ rmcek vard. Ve bceklerden daha kts de

glgeyarasalard.

Roverandom ayn o yznde kular ne yaparsa onu yapt : evinyaknnda ya da btn evreyi iyice gren ak alanlarda ve bceklerin

saklanma yerleri dnda ok az utu; ve zellikle ormann iinde ok

sessiz yrd. Oradaki ou ey ok sessiz davranyordu, kular bile ok

seyrek cvldard. Orada oluan sesler, daha ok bitkilerden kard.

iekler beyazanlar, g-zelanlar ve gmanlar, ngrakanlar ve

zilglleri; muaz-zamiirler ve ucuzslklar, incetrompetler ve kremaborular(ok soluk bir krema) ve evrilemez isimli bir srs daha btn gn

boyunca arklar sylerdi. Ty-otlar ve ereltiotlan - peri-li-kemantelleti,

polifoniler, pirindiller ve ormandaki atrtlar st beyaz

havuzcuklarnn iindeki btn kamlar, hep birlikte yumuak bir mzik

oluturuyorlard, hatta geceleri bile. Orada, aslnda, durmakszn srp

giden belirsiz ince bir m-zik^^ vard.Ama kular sessizdi; ve birou kckt, aalarn altndaki gri

imenlerin iinde sekerler, sineklerden ustaca kaar ve kanatrpanarlara

saldrrlard; ilerinden birou kanatlarn yitirmi ya da nasl

kullanlacan unutmutu. Roverandom, kk beyaz fareleri yakalamak

ya da ormann kysndaki gri

70


53/147

sincaplarn kokusunun peinden gezinmek iin solgun imenlerin arasnda

sessizce, sinsi sinsi dolarken yerdeki kk yuvalarnn iinde kularirkiltmeye almt.

lk grdnde orman, yumuaka nlayan gmanlarla doluydu.Uzun, siyah aa gvdeleri, gm halnn zerinde, kiliseler kadar

ykseliyorlard ve asla dklmeyen soluk mavi yapraklarla rtlydler;bu yzden yeryznn en uzun teles-kobu bile bu uzun gvdeleri ya da

altlarndaki gmanlar asla grememiti. Yln sonlarnda, aalarntm, hep birlikte solgun altn ieklere brndler^^; ve ayn zerindeki

ormanlarn neredeyse usuz bucaksz oluu yznden, phesiz ki budurum ayn aasndaki dnyadan grnn deitirmemektedir

Ama Roverandom'n btn vaktinin byle dikkatli bir ekilde yava

hareket ederek geirdiini hayal etmemelisiniz. Her eyin tesinde,kpekler Adam'in gznn zerilerinde olduunu biliyorlard ve birok

tehlikelerle dolu ey yaptlar^ bundan da byk zevk aldlar. Baz

zamanlar, birlikte millerce ve mil-lerce telerde dolatlar, gnler boyunca

kuleye geri dnmeyi unuttular. Bir ya da iki kez, dnp geriye

baktklarnda ay kulesini ok uzaklarda, ldayan bir ine gibi grene dek,

ok uzaklardaki dalarn ilerine gittiler; beyaz kayalarn zerine oturdularve minicik koyunlarn (Aydaki Adam'n Rover'ndan daha byk

deillerdi) srler halinde tepelerin yamalarnda gezinilerini izlediler.

Her koyun altn bir an tayor ve her an, her koyunun, bir az dolusu

taze gri imeni srmak iin


54/147

adm att her seferinde nlyordu; btn anlar bir melodi iinde

nlyor, btn koyunlar kar gibi ldyor ve hi kimse onlar asla rahatszetmiyordu. Rover'lar, bylesi eyler yapmamak iin dorusu ok iyi terbiye

edilmilerdi (ve Adam'dan korkuyorlard), ayn hibir yerinde baka bir

kpek yoktu, inekler, atlar, aslanlar, kaplanlar ve kurtlar da yoktu; aslnda,

dnceli bir ekilde ciddiyet iinde dikilirken ara sra grlen ve

neredeyse bir eek byklnde olan devasa beyaz bir fl^9 dnda

tavanlardan ya da sincaplardan (onlar da oyuncak bo-yutundaydlar) dahabyk, drt fitten daha byk hibir ey yoktu. Ejderlerden

bahsetmiyorum, nk onlar daha ykmze girmemilerdi ve ilerinden

biri dnda (hatta o da yar yarya korkuyordu) hepsi de Aydaki Adam'dan

ok korkarak, kuleden ok uzakta, ok ok uzak bir yolun ardnda, bir

ekilde yayorlard.

Kpekler kuleye dnp pencereden ieriye uarak girdikleri herseferinde, sanki o zamana gre dzenlenmi gibi, akam yemeklerini yeni

hazrlanm olarak buluyorlard; ama etrafta, Adam'i ok seyrek olarak

grrler ya da duyarlard. Onun bodrumda bir atlyesi vard, beyaz buhar

bulutlar ve gri puslar merdivenlerden yukar karak st pencerelerden

uup gitmeye alknd.

"Btn gn kendi kendine ne yapyor" diye Rover'a sorduRoverandom .

"Yapmak m?" dedi ay-kpei. "Eee, - sen geldiinden beri, uzun

sredir sanki daha da megulm gibi grnse de her zaman iin biraz

meguldr. Sanrm, rya yapyor."

72


55/147

"Ryalar ne iin yapyor?"

"Eee! Ayn dier yz iin. Bu tarafta kimse rya grmez; btn ryagrenler arkaya giderler."

Roverandom oturup kand; yaplan aklamay dnme

yecekti. Ay-kpei, her zaman ki gibi ona daha fazlasn anlat

mayacakt : eer bana sorarsanz, bence o bu konuda pek bir ey

bilmiyordu. .,;

Bununla birlikte, ksa bir sre sonra Roverandom'n akltnr; da birsreliine soru iaretleri uyandran bir eyler olacakt. ki kpek

uzaklatlar ve ok heyecanl bir macera yaadlar, srp giderken ok daha

heyecanlyd; ama bu tamamen onlarn kendi hatasyd. Birka gnlne,

Roverandom'n geliinden bu yana hi gitmedikleri kadar uzaklara ve ok

uzaklara gitmilerdi; ve ne yaptklarn dnerek canlarn skmaya

kalkmadlar bile. in asl, uzaklamlar ve kaybolmulard, geri dnme-leri gerektiini dnene kadar kuleden uzaklatka uzaklamlar ve

dnte yollarn kaybetmilerdi. Ay-kpei ayn beyaz yznn her

tarafnda gezinmi olduunu ve her yerini tm kalbiyle bildiini syledi

(abartmaya ok fazla meyilliydi), ama u anda kabul etmeliydi ki

bulunduklar blge biraz tuhaf grnyordu.

"Korkarm buraya geliimden' beri ok uzun zaman gemi," dedi "veburay biraz unutmaya balamm."

Aslnda iin gereine bakarsak, daha nce orada hi bulunmamt.

Farknda olmakszn, her trden yar unutulmu nesnenin orada oyaland,

patikalar ve anlarn karmakark olduu ayn karanlk yznn glgeli

ucunun ok yaknlarna

73


56/147

dek gelmilerdi. Sonunda tam da eve giden doru yolda olduk

larn hissettikleri anda, nlerinde ykselen sessiz, plak veuursuz grnml yce dalar grdklerinde aknlk iinde

kalmlard; ve ay-kpei, bu kez artk bunlar daha ncedengrdn sylemeye bile yeltenmedi. Dalar beyaz deil griy

di, sanki eski souk kllerden yaplm gibi grnyorlard; vealtlarnda, hi bir yaam belirtisi gstermeksizin uzun lo vadi

ler uzanyordu.

Ardndan kar yamaya balad. Ayda sk sk kar yaard

ama kar (onlarn dedikleri buydu) genellikle ho ve lkt, hafif

e kuruydu, gzel beyaz kumlara dnerek uzaklara uuup

kaybolurlard. Ama bu yaansa, daha ok bizim bildiimiz tr

dendi. Islak ve souktu; ve pisti."Bu bana evimi zletti," dedi ay-kpei. "Kk bir yavru

olduum kasabaya - dnyadaki, biliyorsun sk sk den o

eylere benziyor. Eee! oradaki bacalar, ay-aalar kadar uzun

du; ve kapkara duman; ve krmz ocak ateleri!^^ Bazen beyaz

dan birazck yoruluyorum. Ayn zerinde gerekten kirlenmek

ok zor."Bu daha ok ay-kpeinin dk zevklerini gsteriyordu; ve yzlerce

yl nce dnyada byle pek fazla kasaba olmadna gre, kydan

dnden bu yana geen zaman anlatrken de birazck abarttn

grebilirsiniz. Her neyse, tam o anda, zellikle ok byk ve kirli bir kar

tanesi, onu sol gznden vurdu ve o da annda dncelerini deitirdi.

"Sanrm bu ey yolunu kaybetti ve vahi yal dnyadan

74


57/147

buraya dt" dedi. "Lam ve lanet ona!'^! Grne gre hepimiz

yolumuzu kaybetmi durumdayz. San ve sknt! Haydi iinesrneceimiz bir delik bulalm!"

Delie benzer bir ey bulmalar biraz zaman alacakt, bul-

duklarndaysa ok m ve srlsklam olmulard : aslnda ylesine sefil

bir haldeydiler ki rastladklar ilk snaa daldlar, tedbirli davranmadan'^^

ayn kysndaki hi tanmadnz yerlere girerken ilk yapmanz

gereken eyin bu olmasna ramen. ine doru emekleyerek srndklerisnak bir delik deil maarayd, ok da geni bir maarayd; karanlkt

ama kuruydu.

"Buras gzel ve scak" dedi ay-kpei ve neredeyse annda

gzlerini kapatp uyuklamaya balad.

"Of!" diye ok ksa bir sre sonra havlad, kpek-tarznda ok rahat bir

ryadan uyanarak. "ok fazla scak!"Srayp kalkt. Kk Roverandom'n uzaklardan, maarann epey

derinlerinden havlayn duyabiliyordu ve ne olup bittiine bakmak iin

gittiinde, yerin stnde onlara doru, srnerek damla damla ilerleyen

kk ate akntsn grd. O andan sonra, bir daha krmz ocaklar

yznden memleket zlemine kaplmayacakt; ve kk Roverandom'

kk ensesinden yakalayp bir imek gibi hzla maaradan frlayarakutu ve hemen dardaki bir tan tepesine kondu.

Orada ikisi de, karn altnda oturup titrediler ve beklediler, bu onlarn

ok byk bir aptallyd. Rzgrdan ok daha hzl bir ekilde evlerine

doru uup gitmeliydiler ya da herhangi bir yere. Ay-kpei, gryorsunuz

ya, ay hakkndaki her


58/147

eyi bilmiyordu, yoksa burasnn Byk Beyaz Ejder'in hani u

Adam'dan sadece yar yarya korkan (ve kzgnken pek yle deildi) ini

olduunu bilmesi gerekirdi. Bu ejder yznden, Adam, kendi kendine birazendielenirdi. Ondan bahsettii zamanlarda "u lanet yaratk" derdi.

Belki biliyorsunuzdur, btn beyaz ejderler aslnda ayda yaarlar; ama

bu dnyaya gitmi ve dnm, bylece de bir iki ey renmiti. Daha

gncel tarih kitaplarnda bulabileceiniz gibi, Merlin'in zamannda

Caerdragon'da Kzl Ejder'le savamt; bunun ardndan dieri Kpkzl

Ejder olmutu'^^. Sonrasnda Adalar'a"^ bir sr hasar vermi ve birsreliine Snowdon'n'^5 zirvesinde yaamt. Bu sre boyunca insanlar

zahmet edip oraya trmanmamlard bir adam dnda ve ejder onu bir

ieden ierken yakalamt. Adam o kadar aceleyle bitirdi ki, ieyi

zirvede brakp kaacak ve o zamandan sonra birok insan bu rnei

izleyecekti. Kral Arthur'un kayboluundan bir sre sonra, Sakson

Krallar'nn ejder kuyruklarna ok byk bir xezzet deeri verdii bir

devirde, ejderin Gwynfa'ya uup gitmesinden beri ok uzun zaman geti.

Gwynfa, dnyann kysndan ok uzakta deildir ve bylesine

muazzam boyutlarda ve haddinden fazla kt olan bir ejder iin oradan aya

umak ok kolayd. Artk ayn kysna yerlemiti; nk Aydaki Adajn'n

bys ve hnerleriyle tam olarak neler yaplabileceinden pek emin

deildi. Ama bununla beraber bazen, renk dzenine burnunu sokmaya

cesaret ediyordu. Bazen, bir ejder-ziyafeti verirken ya da bir huysuzluk

nbeti geirirken maarasndan darya gerekten kzl ve yeil

76


59/147

alevler saard; ve sk sk duman bulutlar oluurdu. Bir ya da iki kez ay

tamamen kzla evirmesi"^^ ya da btnyle kapatmasyla biliniyordu.

Byle rahatszlk verici durumlarda Aydaki Adam (ve kpei) konumazdve btn syledii "Yine u lanet yaratk" olurdu. Ne yarat olduu ya da

nerede yaad hakknda asla bir aklama yapmazd; sadece bodruma

iner, en iyi bylerinin kapan aar ve mmkn olabilecei kadar hzl

bir ekilde her eyi dzeltirdi.

Artk ejder hakknda her eyi biliyorsunuz; ve eer kpekler bunlarnyarsn bile bilselerdi, orada asla durmazlard. Ama durdular, en azndan

benim Beyaz Ejder'i aklaym srasnda geen sre kadar ve bu arada,

yeil gzl beyaz ejder, btn eklem yerlerinden yeil ateler szdrarak,

burnundan vapur gibi siyah dumanlar kararak, btn gvdesiyle

maaradan dar kmt. Sonra en korkun brtsyie haykrd. Dalar

sallanp yankland ve kar kuruyup gitti; grltyle indi lar ve donupkald elaleler"^^.

Ejderin, gemilerin hl yelkenli olduu, buharl makinelerin olmad

zamanlardaki gemi yelkenleri gibi'^^ kanatlar vard; ve bir fareden bir

imparatorun kzna kadar hibir eyi ldrmeyi hafife almazd. Bu iki

kpei ldrmek istiyordu ve havalanp saldrmadan nce bunu defalarca

onlara syledi. te onun hatas buydu. Onlarda kayann zerinden roketgibi vzlayp gittiler ve rzgr kanatlarnn altna alp yle bir hza ulatlar

ki, grseydi Beyazkanat onlarla gurur duyard. Ejder de pelerinden frlad,

rpanejder gibi rparak ve kapanejder gibi


60/147

kaparak O, dalarn tepelerini arpp kopard ve btn koyun-anlarn

aldrarak ortal yanan bir kasaba gibi yapt (imdi neden hepsinin anlar

olduunu gryorsunuz).

ok byk bir ans eseri rzgr doru ynde esiyordu. Ay

rca, anlarn delirmi gibi almaya balamsyla .birlikte kule

den harikulade bir roket frlatld. Binlerce gm pskle d

nerek altn bir emsiye gibi patlay ayn her yerinden grnd ve ksa bir sre sonra dnyaya nceden saptanamayan

gktalarnn dmesine sebep oldu. Bu, zavall kpeklere yol

gstermek iinse, ayn zamanda ejder iin de bir uyar anlamna

geliyordu; ama ejder bunu fark edemeyecek kadar fkeden t

tyordu.

Bylece kovalamaca vahice srp gitti. Eer daha nce bir kelebei kovalayanbir ku grmseniz ve eer devasa bir kutan daha bynn, iki tane fazlasyla

nemsiz kelebei beyaz dalarn arasnda kovaladn hayal edebiliyorsanz, yleyse

imdi de havann iinde kvrlp dnerek, saa sola hamleler yaparak klpay

kurtulularla gerekleen bu ka ve eve doru uuun vahi zigzaglar izerek

frlayn hayal etmeye balayabilirsiniz demektir. Daha yolun yarsna bile

ulaamadan Rove-random'n kuyruu, ejderin nefesiyle defalarca kk, kkttslenmiti.

Peki, Aydaki Adam ne yapyordu? Evet, gerekten grkemli bir roket

frlatmt; ve sonra, "u lanet yaratk" dedi, ayrca "u lanet kpekcikler!

Zamanndan nce bir tutulma oluturacaklar!" Ve ardndan bodrum

katlarna inerek peltelemi katran ve bal gibi gzken (Kasm'in Bei^^ ve

fazla kaynam

78

lahana gibi kokan) karanlk siyah bir bynn kapan at


61/147

lahana gibi kokan) karanlk, siyah b

j r r tolkien-roverandom turkish

Documents