Download - J R R Tolkien-Roverandom Turkish
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
1/147
NSZ
J.R.R. Tolkien, 1925 yaznda, kars Edith ve oullar John (yaklaksekiz yanda), Michael (yaklak be yanda) ve Chris-topher (henz biryanda bile deildi) ile birlikte Yorkshire kysnda, turistler tarafndan
hl rabet edilen Filey adl bir kasabaya tatile gitmilerdi. Bubeklenmedik bir tatildi, Tolkien'in o yln 1 Kasm'nda balayacaQxford'daki Anglo-Sakson profesrlne atann kutlamak iinklmt; ve yeni greviyle birlikte Leeds niversitesi'nde iki dnem dahaders verecei iin, bu belki de sahip olunacak tek dinlenme dnemi olaraktasarlanmt. Tolkien'ler, ya da drt haftalna Filey'de - biraz sonra
aklanaca gibi tarihler biraz belirsizdi - blgenin posta mdrne ait
11
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
2/147
olmas muhtemel, Edward dnemine ait bir sayfiye evini kiralamlard.Ev, denize ve kumsala yukardan bakan yksek bir kayaln zerindeydi.Sahip olduu bu yksek konumu sayesinde dou ynndeki manzarakesintisiz bir ekilde nlerinde uzanyordu ve gen John Tolkien, iki ya da gzelgeceboyunca, dolunay denizden ykseldiinde ve suyun zerindegm bir "patika" ldadnda ok heyecanlanmt.
O gnlerde Michael Tolkien, kurundan yaplm, siyah ve beyaz
renklerde boyanm kk oyuncak kpeine ar derecede tutkundu.Onunla yemek yiyor, onunla uyuyor ve gittii her yere yannda tayordu;ellerini ykarken bile brakmak istemiyordu. Ama Filey'deki tatillerisrasnda, bir seferinde, babas ve aabe-iyle birlikte yrye kt vedenizin stnde ta kaydrmann heyecanna kaplarak oyuncan yere,beyaz akll kumsaln zerine koydu. Zemine olan ztlna ramen
kck siyah beyaz kpek bu sre iinde neredeyse grnmez bir halegeldi ve kayboldu. Babasnn ve iki byk ocuun, o gn ve ertesi gnboyunca aramalarna ramen oyunca bulunamad iin Michael bykbir znt iindeydi.
En sevdii oyuncann kayboluu bir ocuk iin ok nemli bir andr,Tolkien de hi phesiz byle dnyordu ve oyuncan kayboluuyla
ilgili bir "aklama" yaratt : bir byc tarafndan oyuncaa dntrlenRover isimli gerek bir kpek hakknda bir yk. Michael'a ok benzeyenbir olan tarafndan kumsalda kaybedilen kpek komik bir "kumbycs"yle karlar, ayn zerinde ve denizin altnda maceralar yaar.te, Roveran-dom'tn btn hikyesi buydu ve sonunda kdaaktarlacakt. Tolkien tarafndan tamamen bitmi olarak ortaya karlmad,ama uzunluundan ve ayr ayr olaylardan meydana gelmi yapsndan
12
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
3/147
yola kldnda eitli blmler halinde tasarlanp anlatldvarsaylabilir; ve bu durum aslnda, Tolkien'in (ounlukla 1926'dayazlm ve 1925'deki olaylarn bir zeti halindeki) gnlnde bulunan,Roverandomm Filey'de oluturulmas hakknda hayal krklna uratcksalkta bir kayt sayesinde dorulanmaktadr : "John'u (ve byypgelitike de beni) elendirmek iin yazlan 'Roverandom' masai yapld."Ne yazk ki, "yapld" ile Tolkien'in ne demek istediini kesin bir ekilde
bilmemiz imknsz - belki de, tatil sresince (o zamanki haliyle) anlatlandrt ba mamur bir hikyeden daha fazlas deildi. Bununla birlikte,gnlkte parantez iine alnm not, aslnda masaln anlatlrken byddncesini glendiriyor.
Bununla birlikte dikkat ekici olan ey, Rover'n hikyesininardnda Michael'n talihsizliinin yatmasna ramen, gnlkteki
yazda sadece John'dan bahsediliyor olmasdr. Belki de, oyuncann kayboluunu anlatan ilk blmlerle Michael tatmin olmuolabilir ve masaln devamyla John'dan daha az ilgilenmitir. Tolkien'in kendisiyse, zaman iinde daha da ilenip gelien masalaaka snmt. Ama Roverandom m. ilk tasarland biiminin nasl olduu - btn o zekice dil kvraklklarnn, rnein, mitoloji
ye ve efsanelere yaplan gndermelerin bandan beri yknn birparas m yoksa son kez kda geirilirken mi eklendii konusunda, hibir yere kaydedilmedii iin artk kimse bir ey syleyemeyecekti.
Tolkien, bunun dnda gnlne, bu birka aylk srenin ardndanailenin 6 Eyll 1925'te (Leeds'ten) Filey'e gittiini ve orada 27 Eyll'e dek
kaldn da yazmt. Ama en azndan, bu tarihlerin ilki doru deildir (vegerekte de, gnlne Pazar yerine Cumartesi eklinde yanlkaydedilmiti). John Tolkien'in
13
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
4/147
belleinde hl canlln koruyan, denizin zerinde ldayan dolunayolayna ve bu grntnn, ilk Roverandom'da. Rover'n "ay patikas"boyunca olan yolculuuna ilham kayna oluuna bakarsak, Tolkien'lerin1925 Eyll'nn 2'si, Sal gn balayan dolunay dnemi iinde Filey'deolmalar gerekiyor. Ayrca, daha kesin bir ekilde, 5 Eyll Cumartesi
gnnn leden sonrasnda, ngiltere'nin kuzeydou kys korkun birfrtnann etkisinde kald zamanda da Filey'de olmalar gerekiyor. JohnTolkien'in bu konuda da ok berrak olan bellei, gazete yazlaryla^ dadestekleniyor. Denizdeki gelgit dalgalar, beklenen zamandan saatler nceykselmi, dalgakranlarn zerinden aarak Filey'deki gezinti yerleriboyunca kydaki binalar harabeye evirmi ve kumsal - Micha-el'in
oyuncann bulunma umudunun kalann da yok ederek -karmakarketmiti. iddetli rzgr Tolkien'lerin kald sayfiye evini ylesinesarsmt ki, atnn uup gidecei korkusuyla btn gece uyankkalmlard. John Tolkien, babasnn sakin olmalarn salamak iin ikibyk ocua bir hikye anlattn hatrlyor ve ite o an, Tolkien'inbylenmi oyuncak kpek Roverandom haline dnm Rover adl
kpein yksn anlatmaya balad and. Frtnann kendisi de,Roverandom m son blmne, kadim deniz ylannn uyanmaya balayarakhavada byk deiiklikler yaratt blme ilham kayna olacakt.(Uykusunda kvrmlarn bir iki kez atnda, su kabarp salland, halknevlerini bkt ve miller boyunca civarda yaayanlarn rahatlarn kard, s.131)
Roverandom m, Tolkien'ler Filey'de tatildeyken yazldna dair hibirkant yoktur. Bununla birlikte bu yk iin izdii be illstrasyondan biriolan, "ay manzaras"na, 1925 olarak tarih dlmt ve o yaz Filey'deizilmi olduu akla uygundur.
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
5/147
Roverandom iin izilmi illstrasyonlardan dier neyse, zellikle 1927 Eyll' tarihi dlmt ve Tolkien'ler ingiltere'ningney kysndaki Lyme Regis'te tatildeyken izilmilerdi: JohnTolkien iin izilen Beyaz Ejder, Roverandom ve Aykpek'i Kovalyor;Christopher Tolkien in izilen Rover'm Bir "Oyuncak" Olarak Maceralarna Balad Ev; ve ahane suluboya Deryahan'n SaraynnBaheleri. Bu nn de zerinde ay ve yl yazldr; Rover'm Be-
yazkanat adl martnn zerinde aya varn gsteren, bir dier i-zimeyse "1927-8" olarak tarih dlmtr. Bu izimlerin tmne bu kitapta yer verilmitir. Eyll 1927'de yaplan illstrasyonlarn varl Roverandom'in Lyme Regis'te yeniden anlatldn gsteriyor, belki de Tolkien'ler, bir kez daha deniz kysnda bir tatilektklarnda, sadece iki yl nce Filey'de olan eyleri yeniden ha
trlamlard. Rover'm Bir "Oyuncak" Olarak Maceralarna BaladEv adil illstrasyonun Christopher Tolkien iin izilmesi, Christopher'in artk Roverandom' anlayabilecek kadar bydn(phesiz 1925 Eyll'nde henz bir bebekti) ve daha nce duymam olduu iin yknn, en azndan blm blm yenidenanlatlm olabileceini gsteriyor. :
1927 yaznda Roverandoma. kar gsterilen ilginin yenidenuyann gsteren bu durum, Tolkien'i yky sonunda kda aktarmayaiten ey olabilirdi; nk bu ii, o yln sonlarna doru, byk olaslklaNoel tatili dneminde gerekletirdii anlalyor. Bylece, iki ilgi ekicinoktann kayna zerinde dnmeye - ya da tarih dlmelyazmalarnn veya benzeri resmi kantlarn yokluu yznden sadece
tahmin edebilmeye - eilebiliriz. Bu noktalarn ikisi de, Roverandom'inikinci blmnn sonlarna. Byk Beyaz Ejder'in, Roverandom ilearkada Aykpek tarafndan rahatsz edilii ve ejderin de onlar vahicekovalaynn
15
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
6/147
anlatld ksma ilikindir. Ejder, genel olarak sorun karc ekilde tasvirediliyor: "Bazen, bir ejder-ziyafeti verirken ya da bir huysuzluk nbetigeirirken maarasndan darya gerekten kzl ve yeil alevler saard;ve sk sk duman bulutlar oluurdu. Bir ya da iki kez ay tamamen kzlaevirmesi ya da btnyle kapatmasyla biliniyordu. Byle rahatszlkverici durumlarda Aydaki Adam . . . sadece bodruma iner, en iyibylerinin kapan aar ve mmkn olabilecei kadar hzl bir ekilde
her eyi dzeltirdi" (sayfa 76-77) Bu blmde, ejderin iki kpeikovalay. Aydaki Adamn tam zamannda, karnndan bir byyle vurarakyapt mdahaleyle, durdurulur. Tm bu gelimelerin sonucunda "Birsonraki tutulma bir hatayd, nk ejder gbn yalamakla, onunlailgilenemeyecek kadar meguld" (sayfa 81) - bylece daha ncekiparagraflarda anlatlan bilgilerle deerlendirildiinde ay tutulmalarnn
ejder dumanlar yznden olutuu kesinlikle anlalmaktadr.Roverandomm bu blmndeki karakterler - ilerinden biri (aydaki
babelas ejder), tarih dlm illstrasyonun gsterdii kadaryla Eyll1927 tarihli yknn kesinlikle bir blmn oluturmaktayd - aynzamanda, Tolkien'in o yln Aralk ay iinde "Noel Baba" ismi altndaocuklarna yazd masal-mektu-bun baslmam blmnde de, dikkat
ekici bir ekilde benzerliklere sahip olarak yer almaktadr. Tolkien'in1920 ve 1943 yllar arasnda yazd harikulade "Noel Baba" mektuplardizisinin birinde, Aydaki Adam Kuzey Kutbu'nu ziyaret eder ve Noel yor-tusu pudingi* yiyip Kapanejder oynarken ok fazla brandi ier. Uyuyakalr ve Kuzey Kutbu Ays tarafndan kanepenin altna iti-
*) Noel yortusu pudingi: (ng. plum pudding) Erik ile kuru zm ve baharat
kann-rlrrn Noel yortusuna mahsus zengin puding, n.
16
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
7/147
lir, ertesi gne kadar orada kalacaktr. Onun yokluunda ejderler aydaortaya karlar ve ylesine byk bir duman olutururlar ki tutulmayasebep olurlar. Aydaki Adam ok abuk bir ekilde geri dnp ortaldzeltecek gl bir by oluturmak zorunda kalr.
Roverandom \n Byk Beyaz Ejder blm ile bu yknn arasndakibenzerlikler tesadf olamayacak kadar byktr; ve bu durumdan, mantklbirisi, 1927 Aralk'nda "Noel Baba" mektubunu yazarken Tolkien'in
aklndaRoverandomm da yer ald sonucunu karlabilir. Ay ejderlerinintutulmalara sebep olduu dncesini ilk kez mektubunda sylediini yada bu tasarnn Roverandomm oluturulmas srasnda zaten var olduunuve oradan mektuba aktarldn syleyebilmek imknsz; ama bu ikialma arasnda birtakm balantlar vard.
Noel tatilleri, Tolkien'e akademik sorumluluklarndan uzaklama
zaman salyordu ve Roverandom bylesi bir dnemde yazlmolmalyd; ve her ne kadar kesin olmasa da byk blmn 1927Aral'nda gerekletirmiti. Bu tarihe ilikin bir baka destekleyici noktada udur, hl mevcut olan en eski (tarihsiz) metin iin en azndan birterminus a quo olarak: Roverandom dz, hatal bir tutulmaya yaplangnderme. En eski metinde, "bir sonraki tutulma bir hatayd" (yukarda daaktarld gibi) yle devam ediyor, "astronomlarn {fotoraflar} dediibuydu". Ve bu gerekten de, yaygn bir dnceydi, Londra Times'myazdna gre, tam ay tutulmas 8 Aralk 1927 gnnde olumutu amabulutlar yznden ngiltere'deki gzlemciler tarafndan izlenememiti. Bunoktada, 1927 ylnn "Noel Baba" mektubu bir kez daha ie yaryor,
*) Terminus a quo : Latince. Balang noktas; hukuk deyimi olarakbalang gn anlamna gelir. n.
17
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
8/147
nk onun tarih dt tutulma, yani Aydaki Adam'n yokluundaoluan tutulma, kesinlikle 8 Aralk gnnde gerekleiyor ve bu daTolkien'in gerek dnya olaylar hakkndaki bilgisini . onaylyor.
Roverandom m bugne dek ulaan en eski metni, Oxford, Bod-leianKtphanesi'nde bulunan Tolkien ktlar arasndaki drt versiyondanbirisidir. Ne yazk ki, o metnin, elinizdeki versiyonun , 1. blme ve 2.blmn ilk yarsna karlk gelen bete birlik : blm kaybolmutur.
Geride kalan yirmi iki sayfa, okunmas zor bir el yaz s ve sayszdzeltmeyle birlikte, farkl farkl ktlarn zerine (byk olaslkla okuldefterlerinden yrtlm) byk bjr hzla yazlmtr. Bu metnin peinden,ayn ekilde zerlerine tarih dlmemi, phesiz ana yap zerinde bykdeiiklikler yapmadan anlatm zerinde birok gelitirmeler yapanTolkien'in aamal olarak yky genilettii, daktiloya ekilmi tane
versiyon gelmektedir. Otuz dokuz sayfalk youn dzeltmeler tayan ilkdaktilo metni, byk oranda el yazmasna dayanmaktadr ve bu en eskiversiyonun okunamayan blmlerinin zlmesine ok yardmc olmutur.Ama daktilo edilmi metin, sonlarna doru, Rover'in balangtakibiimine ve boyutuna dndrld ksm (balangta neredeyse etkisizbir haldeyken artk komik olmasnn yannda dramatik bir yapya da
kavuturulmutu) olduka geniletilerek, en eski haline gre belirgin birekilde stnlk gstermektedir. nceleri bu yeni metni Rover'tnMaceralar eklinde isimlendiren Tolkien, daha sonra kalemiyle balRoverandom olarak deitirmitir.
Daktiloya ekilmi metinlerin ikincisiyse, yalnzca dokuz sayfa sonra,son sayfasnda sadece birka satr bulunarak ve grne gre yazarn
bilinli kararyla yarm braklmtr. yknn bandan
18
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
9/147
ayn "ldayan patikasn suyun zerine sermeye balamt" ksmna kadar
(elinizdeki metinde, 2. blm, s.57) olan blmn iermektedir. Bunailave olarak, bir yaz paras da daktiloya ekilmi ama ok ksa bir sreiinde Tolkien tarafndan beenilmeye-rek bir kenara atlmtr ve anametne dnlerek yeni dzenlemelere devam edilmitir. Gittii yere kadar,ikinci daktilo metni, birincinin dzeltme notlarn ve biraz daha fazlagelitirilmeyi iermektedir. Ama belki de, ilk daktilo metniyle
karlatrldnda bunun daha dzgn gzkmesine nem verilmitir.Tolkien, artk yknn sunum sorunlaryla ilgilenmeye balamtr;rnein sayfa numaralarn daha sonra kalemle eklemek yerine daktiloylayazmakta, konumalar deiik konumaclar ayrt etmek iin paragraflarablmektedir - oysa (bir ^alma metni olduu aka belli olan) ncekindediyaloglar bazen ylesine srp gitmekteydi. Bunlarn dnda, yeni daktilo
metni, sadece birka tane elyazs dzeltmeyi iermektedir, ki bunlarnhepsi de ar bir zenle yaplmtr ve byk blm tipografk hatalarndzeltilmesidir.
Bu zenli sunum tavr, bizi, Tolkien'in ikinci daktilo metnini, 1936ylnn sonlarna doru, yayncs George Ailen & Un-win'in incelemesinesunmak iin hazrladndan phelenmeye yneltiyor. O sralarda,Hobbit
byk bir beeniyle kabul edilmiti ve henz retim aamasnda olmasna,baarsn henz kantlaya-mamasna ramen, onun gcne dayanlarak,Tolkien'den yaynlanabilecek baka ocuk ykleri retmesi istenmiti.Tolkien, Ailen & Unwin'e resimli kitab Mr.Bliss, alayc ortaa yksHam'li ifti Giles ve Roverandom' gndermeye mecbur braklmt.yle dnebiliriz, Roverendomm yarm kalm ikinci daktilo metni bu
ama iin retilmise, Tolkien tarafndan tamamen istedii biimeulaamad iin bir kenara braklm olabilir - ya da
19
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
10/147
belki de, nceki msveddeler gibi aka defterlerden yrtlan sayfalara
yazld iin yazar eserinin daha profesyonel bir grne sahip olmasnistemi olabilir.
Gerekten de Roverandom'tn nc ve son daktilo metni, tam 60sayfalk, pahal ve kaliteli bir mektup kdna (hepsi tamamen birbirininei olmasa da) temiz bir ekilde (hl birtakm dzeltmelerle birlikte)daktilo edilmiti; ve bu metinde blm ayrmlar belirtilmi, kk ama
saysz diyalog, ifade, noktalama ve paragraf deiimleri degerekletirilmiti. Bu metin, neredeyse byk bir kesinlikle, Tolkien'in,Ailen & Unwin irketinin bakan Stanley Unwin'e, deerlendirmesiamacyla gen olu Rayner'e vermesi iin sunduu metindir.
7 Ocak 1935 tarihli raporunda^ Rayner Unwin yky "iyi yazlmve elenceli" olarak tanmlamtr; ama onun olumlu yaklamna ramen
yk yaynlanmak zere onaylanmamtr. Stanley Unwin'in ksa bir notlabelirttiine gre, 'deiik sluplardaki ksa peri masallar"ndan biri olarakRoverandom, Tolkien tarafndan 1937 Kasm'nda yaynlanmak zerehazrlanmt; ama o dnemdeHobbit ylesine byk bir baar kazanmtki Ailen & Unwin her eyi bir yana brakarak onun devamn, Hobbitlerhakknda daha fazlasn istemiti ve bu durumun ardndan Roverandom neyazar ne de yayncs tarafndan bir daha dnlmemi gzkyordu.Tolkien'in ilgisi artk ncelikle, "yeni Hobbit"e ynelmiti, onun bayaptolacak esere: Yzklerin Efendisi.
unu sylememiz yanl olmaz ki. Yzklerin Efendisi, Roverandombenzeri ykler gibi oluturulmamt; Tolkien'in ocuklarnn ve hattaTolkien'in kendisinin ilgi gsterdii yklerden yaratlmad, o, ok baarlbir almann - Hobbit sonunda ve onun devam olarak yazlmt. Bu
yklerin byk blm kalc
20
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
11/147
olamamtr. lerinden ok az kda geirilmi ve ok az ta-
mamlanabilmitir. Tolkien, en azndan "Noel Baba" mektuplarnn ilkiniyazd 1920 ylndan sonra, ocuklar iin bir masalc rolne brnmektenmutluydu. lerdeki Anayolla birlikte hain Bili Eyrelti'nin, ok kk adamTimothy Titus'un ve Michael Tolkien'in Hollanda bebeinden yaratlan gzalc Tom Bomba-dil'in baka ykleri de vard". Zaman iinde TomBombadil'in, birtakm iirlerde ve Yzklerin Efendisi'ndt kendine uygun
bir yer bulmas dnda, bu yklerin hibiri bir yere varamayacakt. 1924ylnda yazlm olan olduka uzun ve tamamen bambaka bir masal, TheOrgog'un bir daktilo metni hl mevcuttur; ama hem bitirilmemi hem degelitirilmemitir.
Onun tersine,Roverendom tam ve iyi kotarlmtr; stelik, Tolkien'ino dnemde ocuklarna anlatt masallarndan, yazarn snrsz bir zevkle
kendini szck oyunlarna vermesiyle ayrlmaktadr. Yakn telafflzlular(Persia vePershore), yank szckler ve ses tekrarlar ("kesik kesik ve acac havlaylar, szlan ve uluyular, hrlday ve grlaylar, vzlday veinildeyiler, mrldan ve haykrlar" s. 58), uzunluklaryla komikleenaklayc listeler (Artaxerxes'in atlyesindeki "tehizatn, nianlarn,sembollerini, hatrlama notlarn, tarif kitaplarn, gizli malzemelerini,aletlerini, antalarn ve muhtelif by ielerini" s. 137), ve ifadelerdekibeklenmedik dnler ("{Aydaki Adam} annda incecik havann iindegzden kayboldu; ve orada bulunmam biri size ay havasnn nasl dainanlmaz bir incelikte olduunu asla syleyemez." s.69) asndan bykbir zenginlik iermektedir. Ayn zamanda, Tolkien'in yaynlanmeserlerinde nadir olarak karlalan, kendi ilgi alanlarna zg, vzz,appadanak, gb gbi ok sayda "ocuksu" konuma deyimleri de
bulunur. Bu deyimlerin byk blm
21
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
12/147
onun yaynlanan metinlerin elyazmalannda yer almalarna ramen zaman
iinde gzden geirilmeleri srasnda silinmi ya da (g-bfn Hobbiftedeitirilerek karn yaplmas gibi) deitirilmitir. Ama burada,balangta Tolkien'in ocuklarna szl olarak anlatldklar dnemdeoluan varlklarn srdrmlerdi.
Tolkien, bunun yannda, kk ocuklar iin bylesi bir dilin "zorolduu"nun dnld o gnlerde Roverandom \n iine pa-raphernalia
[tehizat}, phosphorescent [fosfor gibi ldayan, fosforlu}, primordial[balangta mevcut olan, ezel} ve rigmarole [sama konuma} gibiszckleri de eklemesi, ok nemlidir. Tolkien bu gre katlmaz. Birseferinde, "yi bir kelime daarc" diye yazmtr (Nisan 1959) "belirli birya grubuna ait szcklere uygun yazlm kitaplar okuyarak elde edilmez.Her ya grubuna ait szcklerin kullanld kitaplarn okunulmasyla
kazanlr." (Letters ofJ.R.R. Tolkien [1981}, s. 298-9)Roverandom, yapm srasnda ona eklenen biyografik ve edebi
malzemelerin eitliliiyle olduka gze arpar bir durumdadr. Bunlarntmnn arasnda en nemlisi phesiz Tolkien'in ailesinin ve yazarnkendisinin ykye eklenmesidir : Roverandom'm blmnn iindeanne, baba ve ocuklar olarak Tolkien'ler grlr ya da Filey'deki sayfiye
evine ve kumsala gndermeler yaplr. Tolkien eitli yerlerde p ynlarve hava kirlilii konusunda kendi duygularn yanstr. 1925 ylndakitatilde oluan olaylar -denizin zerinde ldayan ay, byk frtna veelbette hepsinin tesinde Michael'in kaybolan oyunca - masalnparalarn oluturmaktadr. Tolkien, bunlarn yannda yknn iineekledii, mitolojiye ve peri masallarna, skandinav sagalarna, gelenekselve ada ocuk edebiyatna : ngiliz efsanesi olan Kzl ve Beyaz Ej-derler'den Kral Arthur ve Merlin'e, mitolojik deniz varlklarna
22
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
13/147
(denizkzlar, Niord, Denizin Yal Adam ve byle daha bir srs) ve
Midgard ylanna, ayrca E. Nesbit'in "Psemmead" kitaplar, LewisCarroU'un Through the Looking-glass ve Sylvie and Bru-o'su gibi, bakaeserlerden dn alnan deyimlere ya da en azndan onlarn yanklarnadayanan, hatta Gilbert & SuUivan'a dek uzanan gndermelerle keyifli birzenginlik elde etmitir. Metin ok geni bir alana yaylmt ama bubirbirlerinden ok farkl malzemeler, aralarndaki kk uyumsuzluk ve
imalar anlayabilecekler iin byk bir zevk kayna yaratarak Tolkien'inelinde mkemmel bir ekilde kaynamt.
Tolkien'in Roverandom iin kulland kaynaklar (kesin ya da olas) ve elbette ki anlalmas zor olabilecek szckleri, ngiltere'nin kendinezg olan, yabanc lkelerin okuyucular iin tandk olmayabileceksorunlar ve zel ilgi alanlarn ksa notlar halinde metnin arkasna
yerletirerek aklamaya altk. Ama burada, bu genel aklayc nszde,birka noktaya daha uzun yer ayrmann daha iyi olacan dnyoruz.
1939 ylndaki Andrew Lang Semineri srasnda okumak iinhazrlad Peri Masallar zerine'd. [Altkrkbe Yayn; 1999] Tolkien,Michael Drayton'n NymphidiasnddSi valye Pigwig-gen'n "oynak birkulaakaann zerine" binip "yabani bir uhai-einin iine yerletirerek
randevu talebiyle yollar" blmn aktararak, peri tasvirlerindeki "iek vekelebek kkl" yaklamn eletirmiti. Ama bununla birlikte,Roverandom dneminde kendisi de henz ay-gnomlarnn tavanlarabinmesi, kar tanelerinden gzlemeler yaplmas ve minik balklarnkoulduu denizka-buklarndan yaplm arabalar sren deniz-perileri gibiolduka acayip, mizahi dnceleri kullanmaktan ekinmiyordu. Sadece onyl ncesinde, kendisinin yaynlad, artk en nl genlik eseri
23
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
14/147
saylan "Goblin Feet" (1915) adl iirinde, yazar, "efsunlanm lep-rechaun'lann minicik borularn duyduu"nu, "kk cbbele-ri"nin iindeve "kk mutlu ayaklar"nn zerinde yaadklarn anlatmaktayd; tpk,
Tolkien'in bir seferinde itiraf ettii gibi, 1920'ler ve 1930'lar boyunca "hl'peri masallan'nn doal yaplar gerei ncelikle ocuklara hitap etmesigeleneinden etkileniyorum". {Letters s.297 Nisan 1959) Bu yzden, bazenyaygn peri masal betimlemeleri ve anlatm tarzn kulland : rneinHob-bit't&ki Yarmavadi'de yaayan oyunbaz, ark syleyen elfleri ve hembu eserde hem de (belki daha fazla olarak) Roverandom'dak anlatcnn
nemli bir otorite (ya da ana babaya ait) bir ses olarak kullanlmas gibi.Daha sonra Tolkien, ocuklarna anlattklarndan "kda geirilmi" hereyi reddedecekti, zellikle "Goblin Feet"in tamamen gmlp unutulmuolmasn dilemiti. Ama ayn zamanda, kendi hayal ettii "Silmarillion"mitolojisinin Perileri (daha sonra Elfleri), "Pigwiggenry"nin kk izleriylebirlikte uzun boylu ve soylu olarak, varlklarn srdrecekti.
Roverandom neredeyse kanlmaz bir ekilde, Tolkien'in on ylboyunca ya da daha uzun bir sre iinde gelitirdii ve onun in birdnce meguliyeti olarak varln srdren kiisel mitolojisinden (ya daefsaneleri) ortaya kmtr. Bu almalar arasnda ok eitlikarlatrmalar da yaplabilir. rnein, Roverandom'6s. ayn karanlkyznde bulunan bahe, efsanelerin en eski dzyaz ele al rneklerindenolanKayp ykler Kitab nd2ki "Kaybedilen Oyun Evi" adl blm okyakndan artrmaktadr. "Kaybedilen Oyun Evi"nde ocuklar "dansedip oyunlar oynadlar . . . iekler derlediler ya da altn arlar ve nakkanatl kelebekleri kovaladlar"
*) Leprechaun : rlanda masallarnda bahsedilen, byk hazineleri olan, ksaboylu ayakkabc cinler, n.
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
15/147
Kayp ykler Kitab, Birinci Blm [1983}. Ay bahesindeyse "uykulu
uykulu dans ediyor, ryadaym gibi yryor ve kendi kendilerinekonuuyorlard. Bazlar ok derin bir uykudan yeni uyanr gibi hareketegeiyor; bazlar da oktan uyanp kendilerine gelmiler gibi etraftakoturarak kahkahalar atyorlard : topra kaz-p eeliyor, ieklerdeviriyor, adrlar ve evler kuruyor, kelebekleri kovalyor, top oynuyor,aalara trmanyorlard; ve hepsi ark sylyordu." (s.89)
Aydaki Adam, ocuklarn onun bahesine nasl geldiklerini aslasylemeyecektir, ama bir noktada, Roverandom yeryzne doru bakarken"belirsiz ve daha dorusu ince, uzun sralar halindeki kk insanlarnonun zerinde hzla aaya ilerlediini" (s.97) grm gibi gzkyordu;ve ocuklarn uyuyarak baheye gelmeleri, Tolkien'in kafasnda"Kaybedilen Oyun Evi"ndeki Olre Maile ya da Dler Patikas
dncesinin zaten olduunu gsteriyor : "Narin kprler havadadinleniyor ve ince bir ayn aydnlatt, ipeksi bir buudanm gibi griklar sayordu", hibir insann gzlerinin gremeyecei bir patika,"kalplerinin genliinde tatl uykularla korunan". {Kayp ykler Kitab,Birinci Blm)
Roverandom ve mitoloji arasndaki en artc balant, "en yalbalina" olan Uin'in, Roverandom'a "Byl Adalar'n ardndaki bykPeridiyar Koyu"nu ve daha ilerilerde "Bat'nn sonundaki ElfyurduDalar'nda ve dalgalarn zerindeki Peri klarn" ve "Dalar'neteklerindeki yeil tepenin zerinde Elflerin ehri"ni (s. 129) gsteriisrasnda ortaya kmaktadr. nk bu, kesinlikle, 1920'ler ve 1930'lardaolumaya balayan Silmarillion'doki dnyann Bat'snn corafyasdr."Elfyurdu Dalar", Aman'daki Valinor Dalan'dr ve "Elflerin ehri" de
Tn'dur - bir zamanlar mitolojide ve Roverandom'm (sadece) ilk metnindebu isimler gemektedir.
25
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
16/147
Ada olduu "balinalarn en kudretlisi ve en kadimi"ne {K. . K., Birinci
Blm] tam denk olmasa da Roverandom'u, efsanelerin geliimi iindekaranln ve tehlikeli sularn tesine gtrlerek lml gzlerdensaklanm olan Bat topraklarnn yaknna dek gtrebilecek kadaryetenekli olan Uin deKayp ykler fto-^z'ndan alnmtr.
Uin der ki, eer "D Topraklar"dan - yani Orta Dnyadan, lmllerindnyasndan - birisine (hatta bir kpee!) Aman' gsterdii renilirse,
(byk olaslkla Valar, ya da Valinor'da yaayan Tanrlar tarafndan)"yakalanacaktr". Roverandom'ds. anlatlan dnya, birok gerek yerinisimleriyle bahsedilmesine baklrsa bir anlamda bizim kendi dnyamzdr.Roverandom'n kendisi de "her eyin tesinde, bir ngiliz kpeiydi", (s.102) Ama baka bir adan bakldnda onun bizim dnyamz olmadok aktr : nk, zerinde "dorudan doruya boluun iine" (s.60-6l)
dklen elalelerin bulunduu ular vardr. Ama ok fazla ayrntlolmamasna ramen, efsanelerde izilen dnya da deildir yine de; veRoverandom d2k:\ ay, kesinlikle Kayp ykler Kitah'nda. anlatlan,gkyznde olmad zamanlarda dnyann altndan geen
ay gibidir.Tolkien'in almalarnn byk blmnn lmnden sonraki eyrek
yzyl boyunca yaynlanmasyla birlikte u ortaya kmtr ki, neredeysebtn yazlar birbirleriyle az ok balantldr, i ie geirilebilir ve hepside dierlerine bir ekilde k tutmaktadr.Roverandom, Tolkien'in yaamboyunca zerinde alt efsanelerin, onun masalcln nasl etkilediinibir kez daha gstermektedir ve ileriye doru bakldnda Roverandom'nkendisinde de bir etkilenme olduu grlr - zellikle de, oluturulmas
Roverandom'm kda aktarlp yeniden dzenlendii dnem ile
26
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
17/147
yakn bir dnemde gerekletirilen (byk olaslkla 1927 yl ci
varnda balamt) Hobbit ile. Onunla Roverandom arasndaki benzerlikleri fark edemeyecek ok az Hobbit okuru vardr; Rover'nBeyazkanat'la kuun kayalk yurduna yapt korku dolu uu ileBilbo'nun kartal yuvasna yapt uu arasndaki; Roverandom'naydaki rmceklerle karlamas ile Kasvetorman'ndaki rmceklerle karlama arasndaki; Byk Beyaz Ejder ile Erebor'un
ejderi Smaug'un karnlarndan yaralanmas arasndaki; .Roverandom aki huysuz bycnn - Artaxerxes, Psamathos ve Aydaki Adam - aslnda Tolkien'in kendi tarz iinde Gandalf in nclleri olmalar gibi benzerlikleri. *
Artk metni okumaya balamadan nce, ona elik eden resimlerzerinde ekleyecek birka kelimemiz kald. Bu illstrasyonlar hakknda y.2^. i?. Tolkien : Artist & lllustrator (1995) adl eserde uzun uzuntartmtk; ama burada, sonunda yknn tam metniyle birliktebasldklar bu kitapta, onlarn kalitelerini ve eksik kalm yanlarn dahaiyi deerlendirebileceiz. Onlar baslacak bir kitap iin tasarlanmillstrasyonlar deillerdi ve anlattklar konular yknn iinde eitaralklarla yer almyordu (aslnda, retim gereksinimine dayanarak bukitabn iine yerletirildiler). Ortak bir tarz ve yaklama da sahip deillerdi: ikisi kalem ve mrekkeple, ikisi suluboyayla ve biri de byk orandarenkli kalemlerle izilmiti. lerinden drdnn, zellikle suluboyalarn,tamamen gelitirilmi olmalarna ramen, Rover'n aya ulamasn anlatan
beincisine ok az zen gsterilmiti; Rover, Beyazkanat ve Aydaki Adam,bakanlar rahatsz edecek kadar kkt.
27
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
18/147
Tolkien bu izimde, belki de, kule ve (doru bir yaklamla) orak
manzarayla, Roverandom'da tasvir edilen ay ormanlarna ait hibir eygsterilmese de, daha fazla ilgilenmiti. Ay Manzaras' nn daha eskiizimleri metne- ok daha sadk kalnarak yaplmt : mavi yapraklaalar ve "zerlerine yksek zirveli dalarn uzun glgelerini yaydklarsoluk mavi ve yeil renkli geni dzlkleri," (s.6l) ieriyordu. Bu izimtahminen, Roverandom ve Aydaki Adam'n karanlk taraf ziyaretten
dndkleri an, "Dnyann doup ykseldiini grdler, Ay Dalar'nnyamalarndan ykselen kocaman, yuvarlak, ak yeil ve altn sars biray" (s. 94) grdkleri an tasvir etmektedir. Ama burada dnya akabasit bir ekilde deildir : zerinde Amerika ktas gsterilmektedir, buyzden masalda bahsedilen ingiltere ve dier dnyevi blgeleri kreninarkasnda kalm olarak dnlebilir. izimin zerindeki Ay Manzaras
ismi, Tolkien'in yaratt Elf alfabesi olan tengtvar'm eski bir biimikullanlarak yazlmtr.Beyaz Ejder, Roverandom ve Aykpek'i Kovalyor izimi de ejder ve iki
kanatl kpein dnda baka ilgi ekici noktalar gstererek metneolduka sadk bir ekilde retilmitir. izimin isminin yazl olduu yerinstnde ay-rmceklerden biri ve belki de, bir ejdergvesi bulunmaktadr;ve dnya yine gkyznn iinde bir kre olarak izilmitir. Hobbit'i
resimlemeye balad zaman Tolkien, Yabaneller haritas iin ayn ejderikullanmtr ve Kasvetor-man iziminde de ayn rmcei. Resminisminde kullanlan "Aykpek" szc ("ay-kpei" ile deimeli olarak)sadece en eski metinlerde kullanlmtr.
htiaml suluboya Deryahan'n Saraynn Baheleri, belki de birazBrighton'daki Kraliyet adr'ndan gndermeler kullanarak, sanki bir
akvaryum dekorasyonu iindeymicesine "pembe ve
28
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
19/147
beyaz talardan" ina edilmi olarak gsterilir. Tolkien, Roveran-dom'n
patika boyunca yapt korku dolu yolculuundan ok olanca gzelliiiindeki saray ve bahelerini gstermeyi semitir; byk olaslkla onungzlerinden bakarak grmemiz istenmi olabilir. Rudyard Kipling'in/^j"/So Stories (1902) adl eserinde yer alan "How the Whale Got His Throat"iin yapt illstrasyonlarn birindeki leviathan'a ok benzeyen bir ekilde,Balina Uin, resmin sol st kesinde durmaktadr. llstrasyonun ismindeyer alan "Deryahan" sadece metnin en eski hallerinde "derya-han"szcyle (son daktiloya ekimde sadece bu kullanlmt) deimeliolarak yer almaktayd. Tolkien, ayn zamanda dier -denizli tamlamalarnnyazmnda da kararszlk iindeydi; sonu olarak biz de denizkzlar gibibildik tamlamalarn dnda dierlerini tireyle birletirerek dzenledik.
Rover'in Bir "Oyuncak" Olarak Maceralarna Balad Ev izimi, dahaaz baarl bir suluboya olmamakla beraber, gerekten bir bilmecedir.
Resmin ismine baklrsa, onun, Rover'n Artaxerxes ile ilk kez karlatevi tanmlad dnlrse metnin iinde o evin bir iftlik ya da biriftliin yaknnda olduuna dair hibir gnderme yoktur. Ayrca arkaplandaki denizin gzmze ilimesi ve resmin yukarlarnda uan mart,metnin iinde anlatlan duruma ters dmektedir ki Rover, ki ismindekikk olan tarafndan kumsala gtrlmeden nce "denizi ne grm ne
de koklamt, nk doduu ky denizin sesinden ve kokusundan,millerce ve millerce uzaktayd" (s.45). Kk ocuun babasnn evi deolamaz, nk oras beyaz ve denize inen baheleriyle bir kayalnzerinde olarak tanmlanmt. Neredeyse bu resmin, aslnda ykylebalantl olmadndan phelenmeye balamtk ve mart gibi bazayrntlarn uygunluk vermesi amacyla resme sonradan
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
20/147
eklenmi olabileceini dndk. Sol altta yer alan siyah beyaz kpek,
Rover'in resmi olarak tasarlanm olabilirdi ve onun nndeki siyah hayvan- Rover gibi, bir domuzla ksmen rtlm durumdaki - kedi Tinkerolabilir; ama bunlarn hibiri kesin deildir.
Elinizdeki metinde,Roverandom'n en son versiyonu temel alnmtr.Tolkien bu almasn baslmas iin asla tam bir hazrlktan geirmedi vephe gtrmez bir eydir ki, Hobbit'in ardl olarak Ailen & Unwintarafndan onaylansayd Tolkien, kendi ailesi dndaki okurlar iin dahauygun bir hale getirmek adna birok nemli dzeltme ve deiiklikyapabilirdi. Bu olayda metin, geride bir dizi hata ve tutarszlkla terkedilmiti. Hzl bir ekilde yazarken Tolkien noktalama ve byk harfkullanm tarznda biraz kararszla eilimliydi; Roverandom'da. onunamacnn (genellikle minimalist) ak olduunu dnerek ilerledik, ama
gerekli grlen yerlerde noktalama iaretlerini, byk harfleri dzenledikve birka ak tipografik hatay dzelttik. Ayn zamanda ChristopherTolkien'in de onayyla ok az sayda kaba tabiri (dierlerini tutarak)deitirdik; ama metnin byk blm yazarnn brakt gibidir.
Bu kitabn oluturulmas srasndaki tavsiyeleri ve yol gstericiliklerive babasnn gnlklerinden sayfa 13'de aktardmz cmleye ulamamzsalad iin Christopher Tolkien'e ve 1925 yl Filey anlarn bizimlepaylat iin John Tolkien'e zellikle minnettarlk duyuyoruz. AyrcaPriscilla ve Joanne Tolkien; Doug-las Anderson; David Doughan; CharlesElston; Michael Everson;
30
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
21/147
Verlyn Flieger; Charles Fuqua; Christopher Gilson; Cari Hostet-ter; Alexei
Kondratiev; John Rateliff; Arden Smith; Rayner Un-win; Patrick Wynne;Harper Collins'den David Brawn ve Ali Ba-iley; Oxford, BodleianKtphanesi'nden Colin Harris ve Judith Priestman; ve Massachusetts,Williamstown'daki Williams CoUe-ge Ktphanesi grevlilerininyardmlarn ve teviklerini de byk bir kranla anmak istiyoruz.
Christina Scull Wayne G. Hammond
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
22/147
BR VARMI BR YOKMU, bir zamanlar kk bir kpek varmve ad da Rover'm. ok kkm ve ok toymu, yoksa olacaklar fark
edebilirmi; gnein altnda bahede sar bir topla oynarken ok
mutluymu, yoksa yaptn asla yap-mazm.
Her yrtk prtk pantolonlu yal adam, kt yrekli bir yal adam
deildir: bazlar kemik ve ie adamlardr^, onlarn da kk kpekleri
vardr; bazlar da bahvandr; ve ok ama ok az da bir tatil gnndeetrafta yaplacak bir eyler arayarak sinsi sinsi gezinip duran byclerdir.
u anda hikyemizin iine doru yryen bu adam, bir bycyd. Yrtk
prtk eski bir paltonun iinde, aznda eski bir pipo ve banda eski yeil
bir apkayla bahe patikas boyunca gezinerek geliyordu. Eer Rover topa
havlamakla bylesine ok megul olmasayd, yeil
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
23/147
apkann arkasna taklm mavi ty^ fark edebilir ve ardndan dierbtn akll kk kpeklerin yapabilecei gibi, adamn bir bycolduundan phelenebilirdi; ama o, asla ty falan grmemiti.
Yal adam, yere eilip topu alrken - onu bir portakala ya da hatta
Rover iin bir kemik ya da bir para ete evirmeyi dnyordu - Roverhrlad ve dedi ki:
"Onu yere brak!" Bir "ltfen" bile demeksizin.
Elbette ki byc, bir bycyd, bu kesinlikle anlalyordu, onu
yantlad:
"Sessiz ol, salak!" Bir "ltfen" bile demeksizin.
Sonrasnda topu cebine koydu ve sadece kpee satamak iin srtn
dnp uzaklat. Rover'n annda adamn pantolonunu srdn ve kk
bir para kopardn sylemekten znt duyuyorum. Belki bycden de
bir para koparmt. Her neyse, yal adam aniden byk bir kzgnlk
iinde dnp bard:
"Aptal! Git ve bir oyuncak ol!"Bundan sonra fazlasyla tuhaf eyler olmaya balad. Rover
balangta sadece kk bir kpekti, ama aniden kendini ok daha kk
hissetti. imenler canavarca uzam ve bann ok zerinde dalgalanyor
gibiydi; ve ok uzaklarda, imenlerin iinde, bycnn onu geri att
yerde, bir ormandaki aalarn arasndan ykselen gnee benzeyen,
devasa sar topu grebiliyordu. Yal adam karken bahe kapsnn sesiniduydu ama adam gremedi. Havlamay denedi, ama sadece, ok kk,
incecik bir ses kmt, sradan insanlarn onu iitebilmesi
36
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
24/147
iin ok ufakt; ve ben bir kpein bile onu fark edebileceini
zannetmiyorum.O kadar ufalmt ki, eminim, eer bir kedi tam o srada oraya
gelseydi, Rover'm bir fare olduunu dnr ve onu yerdi. Tinker yapard.
Tinker, ayn evde yaadklar byk siyah kediydi.
Tinker'n yapabileceklerini dnmesiyle birlikte, Rover adamakll
korkmaya balamt; ama ok gemeden kediler konusu aklndan
tamamen kp gidecekti. evresindeki bahe birdenbire ortadan yok
oluvermiti ve Rover hzla gtrldn hissetti, nereye gittiini
bilmiyordu. Kouturma bittiinde, kendisini karanlkta, bir sre sert eyle
yatarken buldu; ve uzun bir sre boyunca, ok rahatsz bir ekilde yatt
yer, hissettii kadaryla kapal bir kutunun iiydi. Yiyecek ya da iecek
hibir eyi yoktu; ama en kts de, hareket edemediini fark etmiti.
nceleri bunun ok sk bir ekilde paketlendii iin olduunu sanmt,
ama daha sonra kefetti ki, gndzleri ok byk bir zahmetle ok az
hareket edebiliyordu, stelik bunu da sadece, ona hi kimsenin bakmad
zamanlarda yapabiliyordu. Yalnzca, geceyarsndan sonra yryebiliyor^
ve kuyruunu sallayabiliyordu, bunu da birazck dik yapabiliyordu. Bir
oyuncak haline gelmiti. nk bycye "ltfen" dememiti ve artkbtn gn dimdik oturup yalvarmak zorundayd. Bu ekilde sabitlenmiti.
ok uzun gibi gzken, ok karanlk gelen bir zamann gemesinin
ardndan, bir kez daha, insanlarn duyabilecei
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
25/147
ykseklikte bir sesle havlamaya alt. Sonrasnda, onunla beraber
kutunun iinde yatan dier eyleri, gerekten de sadece tahtadan ya da
kurundan yaplm olan ve Rover gibi bylenmi gerek kpekler
olmayan, aptal kk oyuncak hayvanlar srmaya urat. Ama
olmuyordu; havlayamyor ya da sramyor-du.
Birdenbire birisi geldi ve kutunun kapan at, ieriyek girdi.
"Bu sabah, bu hayvanlardan birka tanesini vitrine koyarsak iyi olur,
Harry" dedi bir ses ve kutunun iine bir el girdi. El, Rover' kavrayp
kaldrrken "Bu da nereden geldi?" dedi ses. "Bunu daha nce grdm
hatrlamyorum. Onun penilik kutusunda bulunmamas gerektiine
eminim. Hi bu kadar gerek gzken bir ey daha grm mydn?
unun krkne ve gzlerine baksana!"
"Alt peni etiketle,l^" dedi Harry. "Ve vitrinin nne yerletir!"
Zavall kk Rover, orada, pencerenin nnde, kzgn gnein
altnda, btn sabah ve btn len boyunca, neredeyse ay saatine^^
kadar oturmak zorundayd; ve orada oturup yalvarr gibi durduu btn busre boyunca, aslnda gerekten ok kzgnd.
"Beni satn alan ilk insanlarn elinden hemen kaacam," dedi dier
oyuncaklara. "Ben gereim. Ben bir oyuncak deilim ve bir oyuncak
olmayacam! Umarm hemen birisi gelir ve beni satn alr. Bu dkkndan
nefret ediyorum ve bir vitrinin iinde, bylesine tamamen skp kalmam
yznden hareket
38
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
26/147
edemiyorum!"
"Niin hareket etmek istiyorsun?" diye sordu dier oyuncaklar. "Bizistemiyoruz. Hibir ey dnmeden durmak ok daha rahat. Ne kadar ok
dinlenirsen, o kadar uzun yaarsn. Yani hemen kes sesini! Sen konuup
dururken uyuyamyoruz ve bazlarmzn nnde, kt ocuklarn
odalarnda bizi bekleyen zor zamanlar var."
Bir daha hi konumayacaklard, yani zavall Rover'in konuacak hi
kimsesi kalmamt, bycnn pantolonunu srd iin ok zgn ve okmutsuzdu.
Anneyi, kk kpei dkkndan satn alp gtrmesi iin, bycnn
gnderip gndermediini syleyemem. Her neyse, kadn, tam da Rover'n
kendisini en mutsuz hissettii bir anda, yannda bir alveri sepetiyle
birlikte dkknn iine girmiti. Rover' vitrinde grm ve olu iin ne
kadar ho kk bir kpek olduunu dnmt. Kadnn olu vard^^
ve biri kk kpeklere fazlasyla dknd, zellikle kk, siyah beyaz
kpeklere. Bylece Rover' satn ald. Rover kda sktrld^^ ve sepetin
iine, annenin ay iin ald dier eylerin arasna yerletirildi.
Rover, ksa sre iinde kafasn kdn arasndan karmay
baaracakt. Kekin kokusu almt. Ama ona ulaamadn fark etti; ve
orada, sepetin altlarnda, kt torbalarn arasnda kk bir oyuncak
hrlayyla hrlad. Onu sadece karidesler duymutu ve meselenin ne
olduunu sordular. Kendisi iin zlmelerini bekleyerek her eyi anlatt,
ama onlar sadece yle
39
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
27/147
dediler:
"Peki ya halanmaya ne dersin? Sen hi halandn m?""Hayr! Hatrladm kadaryla, hi halanmadm," dedi Rover, "daha
nce birka kez banyo yapm olmama ramen, ama ykanmak da zellikle
hi ho bir ey deildi. Ama dnyorum ki, halanmak bylenmenin
yars kadar bile kt deildir."
"yleyse sen, gerekten de hi halanmamsn," diye cevap verdiler.
"Halanmak hakknda hibir ey bilmiyorsun. O, birinin bana gelebileceken kt eydir - bunu dnmesinin fkesiyle bile hl kpkrmzyz."
Rover, karideslerden holanmamt ve yle konutu: "Boversenize,
ksa bir sre iinde sizi yiyecekler ve ben de oturup seyredeceim."
Bundan sonra karideslerin ona syleyecek bir eyleri kalmad ve onu
kendisini nasl insanlarn satn aldn merak ediiyle babaa braktlar.Bu sorunun yantn ok ksa bir sre iinde renecekti. Bir evin iine
tanmt, sepet bir masann zerine yerletirilmi, btn paketler darya
karlmt. Karidesler hemen kilere gtrld, ama Rover dorudan
doruya onun iin satn alnd kk ocua verildi. ocuk da onu
odasna gtrp onunla konutu.
Rover, aslnda eer bylesine ar sinirli olmayp da, onunsylediklerine kulak verebilseydi kk ocuktan holanabilir-di. Kk
ocuk becerebildii en iyi kpek lisanmdal"^ ona havlad (stelik bu ite
olduka iyiydi) ama Rover, ona cevap
40
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
28/147
vermeye asla kalkmad. Btn bu sre boyunca, onu satn alan ilk
insanlarn elinden hemen kaan sylediini hatrlayarak ve bunu naslyapacan merak ederek dnp durdu; kk ocuun onu okad,
masann zerinde ve yerde itekledii btn bu sre boyunca, dimdik oturup
yalvarr gibi davranmak zorundayd.
En sonunda gece geldi ve kk olan yataa gitti; Rover yatan
yannda bir sandalyeye konulmutu^^ ve hava tamamen kararncaya kadar
yalvarr gibi duracakt. Karanlk bastrmt; ama darda ay denizinzerinden ykseldi, stnde yryebilecekler iin dnyann kysna ve
tesine giden gm patika suyun zerine uzand.^^ Anne, baba ve
kk olan, hilie uzanan dalgalara bakan bir deniz kysnn ok
yaknndaki bir evde yayorlard.
Kk olanlar uyuduunda, Rover yorgun ve tutulmu bacaklarn
gerdi ve yukarda, kedeki kt yrekli yal bir rmcek dnda hi
kimsenin duymayaca kadar ksk bir sesle havlad. Sonra sandalyeden
yatan zerine zplad ve yataktan da halya yuvarland; ardndan odadan
darya, merdivenlerden aaya, btn ev boyunca kotu.
Yeniden hareket edebildii iin ok sevinli olmasna, bir zamanlargerek ve canl olmas yznden geceleri dier oyuncaklarn oundan
daha iyi zplayp koabilmesine ramen, ortalkta dolamann ok zor ve
tehlikeli olduunu anlayacakt. imdi ylesine kckt ki
merdivenlerden inmek neredeyse duvarlardan atlamak gibiydi; onlar
yeniden geri trmanmaksa
41
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
29/147
ok yorucuydu ve aslnda bu ite acemiydi. Ve btn bu abalar hibir ie
yaramamt. Btn kaplan kapal ve kilitli bulmutu elbette; ve iindensrnerek kabilecei bir atlak ya da bir delik bile yoktu. Bylece zavall
Rover o gece kaamad ve sabah, olan, kk kpei tam brakld
yerde, sandalyenin zerinde ok yorgun bir ekilde oturmu, yalvarr gibi
dururken buldu.
Daha byk olan iki olan, havalar iyiyken erken kalkp kahvaltdannce kumlarn zerinde komaya almlard. O sabah uyanp da pencereyi
atklarnda gnein, bann evresindeki ate gibi krmz bulutlarla,
denizin iinden srayp ktn grdler, sanki souk bir banyo yapm
ve kendisini havlularla kuruluyordu. Hemen kalkp giyindiler; tepeden aa-
ya doru ve kumsalda yrmek iin darya frladlar - ve Rover da
onlarla birlikte gitmiti.
nk kk ki^^ (Rover'n sahibi olan ocuk) tam yatak
odasndan karken, giyinirken koyduu konsolun stnde
oturan Rover' grmt. "Dar kmak iin yalvaryor!" dedi
ve onu pantolonunun cebine koydu.
Ama Rover dar kmak iin hi yalvarmyordu ve de kesinlikle birpantolon cebinin iinde kmak istemiyordu. Dinlenmek ve gece iin
yeniden hazrlanmak istiyordu; nk bu sefer dar kan bir yol bulabilip
kaabileceini, evine bahesine ve imenliin zerindeki sar topuna
ulancaya kadar uzaklara, ok uzaklara yryebileceini dnyordu.
Eer bir kez imenlie geri dnebilirse her eyin dzelebileei eklinde
42
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
30/147
bir fikri vard: by bozulabilir ya da uyanp btn bunlarn aslnda bir
rya olduunu grebilirdi. Bylece, kk olanlar tepedeki patikadanaaya doru itiip kakarak iner ve kumlarn zerinde drtnala
koarlarken, Rover cebin iinde kvranp debelenerek havlamaya
urayordu. Cebin iinde saklanm olmasna ve kimsenin onu
grememesine ramen, ne kadar urarsa urasn ok az hareket
edebiliyordu. Ama yine de yapa-bilecei her eyi yapt ve ans ona yardm
etti. Cebin iinde bir mendil vard, i ie geip buru buru olmutu,'yanimendil sayesinde Rover cebin ok derinlerinde deildi ve kendi urama-
larnn yannda sahibinin de drtnala kouturmas sayesinde, ksa bir sre
sonra burnunu karp dary koklayabilmeyi baarmt.
Koklad ve grd eyler yznden olduka aknd. Daha nce,
denizi ne grm ne de koklamt, nk doduu ky denizin sesinden
ve kokusundan, millete ve miUerce uzaktayd.
Birdenbire, tam darya doru uzanrken, tamamen beyaz ve gri
renklerde devasa byklkte bir ku, kanatl koca bir kedi gibi sesler
kararak, ocuklarn balarnn tam zerinden onlar sprrcesine geti.
Rover, ylesine ok rkmt ki, cepten darya yumuak kumlarn
zerine dt ve hi kimse bunu duymad. Devasa byklkteki ku, onunincecik havlaylarn hi fark etmeksizin uarak uzaklat ve kk
olanlar da onun hakknda hi dnmeden kumlarn zerinde yrmeyi
srdrdler.
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
31/147
nceleri Rover ok sevinliydi.
"Katm! Katm!" diye havlad, sadece dier oyuncaklarnduyabilecei bir oyuncak havlayyd ve evrede onu dinleyecek hibir
oyuncak yoktu. Sonra kendi etrafnda yuvarland ve btn gece boyunca
yldzlarn altnda uzand iin hl souk olan, temiz kuru kumlarn
zerine yatt.
Kk olanlar onun yokluunun hi farkna varmadan
evlerine doru dnerlerken bo kumsaln zerinde yapayalnzkaldnda, artk durumdan hi de eskisi gibi memnun deildi.
Kumsal, martlar dnda tamamen terk edilmiti. Kumlarn
zerinde onlarn pene izlerinin dnda grlebilen izler, sade
ce kk olanlarn ayak izleriydi. O sabah, ok nadir olarak
gittikleri, kumsaln ok, ok ssz ksmlarna kadar yrm
lerdi. Aslnda oralara pek sk giden kimseler olmazd; nk
kumun ok temiz ve sar olmasna, beyaz akllara ve gri kayal
n altndaki kk bir koyun iindeki gm kpkleri olan
mavi denize ramen orada, gnein yeni doduu sabahn ok
erken saatlerinin dnda, ok tuhaf bir duygu hissedilirdi. n
sanlar derdi ki, oraya acayip eyler gelirdi, bazen akam stlerinde bile; akamlar oras, denizadamlan ve denizkzlaryla do
lard; yeil yosunlardan yaplm gemleriyle kk denizatlarn
kayala doru sren ve onlar suyun kysna, kpklerin iine
dinlenmeye brakan deniz-goblinleri hakkndaysa konuulmaz
d bile.
Oysa btn bu tuhafln nedeni ok basitti: deniz halknn kendiprtl lisanlarnda,Psamathist'ler diye adlandrdklar kum byclerinin
en yals o koyda yayordu. Onun
46
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
32/147
ad Psamathos Psamathides'di^^, ya da byle sylyordu ve en doru
telaffuzun yaplmas iin byk bir titizlik gsterirdi. Ama yal ve bilge
bir eydi ve her trden tuhaf kii onu grmeye gelirdi; nk yzeyselolarak biraz sert olsa da, o mkemmel bir bycyd, stelik (doru
kiilere kar) ok kibard. Deniz halk, onun gece yars davetlerinin
ardndan akalarna haftalarca glmeye alknd. Ama gndz vakti onu
bulmak kolay deildi. Gnein ldad zamanlarda scak kumlarn iine
gmlp yatmaktan holanrd; yle ki uzun kulaklarndan birinin ucundan
baka bir yeri darda olmazd^^; ve hatta eer iki kula da gzkrse,sizin ya da benim gibi ok pek kii sopa paralar olarak onlar
ekitirebilirdi.
Bu yal Psamstfhos, Rover hakkndaki her eyi biliyor olabilirdi. Onu
byleyen yal bycy kesinlikle tanyordu; nk byclerin ve
efsuncularn saylar ok azdr ve birbirlerini ok iyi tanrlar, srekli olarakdierlerinin yaptklarn gzetledikleri iin zel hayatlarnda her zaman iyi
arkadalar deildirler. te, her neyse, Rover, orada, yumuak kumun iin-
de yatyordu ve kendisini yapayalnz, daha dorusu tuhaf hissetmeye
balamt, nk Rover onu grmese de Psamathos oradayd ve nceki
gece denizkzlarnn kendisi iin yapt kum ynnn iinden
gzetliyordu.
Ama kum bycs hibir ey sylemedi. Ve Rover da hibir ey
sylemedi. Kahvalt saati geip gitti, gne ykselip kzgnlat. Rover
denize doru bakt, serin grnyordu ve birdenbire korkun bir korkuya
kapld. nce gzlerinin iine
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
33/147
kum katm dnd ama anmda ortada bir yanllk olamayacan
grd : deniz giderek yaknna, daha yaknna ilerliyor, giderek daha fazla,daha fazla kumu yutuyordu; dalgalar da giderek byyor ve ayn zamandadaha kpkl olmaya balyordu.
Gelgit zaman yaklamt ve Rover met izgisinin hemen aasnda
yatyor ama bu durum hakknda hibir ey bilmiyordu. Seyrettike korkusu
daha ok, daha ok bymt ve hl umutsuzca yalvararak dururken,
prtl dalgalarn kayala doru gelerek kendisini kpren denizin(herhangi bir sabunlu banyo kvetinden daha ktyd) ilerine doru
ykayp gtreceini dnd.
Bu aslnda onun bana gelebilecek bir eydi; ama olmad. Sanrm bu
iin iinde, Psamathos'un parma vard; ama bir taraftan da dnyorum
ki, galiba yal bycnn sihri, bir ekilde, dier bir bycnn yaadmekna bylesine yakn olan bu tuhaf koyun iinde pek de gl deildi.
Deniz kesinlikle ok yaknna dek geldiinde, Rover'n neredeyse korkudan
d patlayacakt ve sahilin birazck yukarlarna doru yuvarlanabilmek
iin rpnrken, birdenbire, hareket edebildiini fark
etti.
Boyutlar deimemiti ama artk bir oyuncak deildi. Hl gndzvakti olmasna ramen, bacaklaryla hzl ve dzgn olarak hareket
edebiliyordu. Yani artk daha fazla yalvarmak zorunda deildi ve kumlarn
daha sert olduu bir yere ulancaya kadar kumsal boyunca kotu; ve
havlayabiliyordu - oyuncak
48
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
34/147
havlaylar deil, peri masal kpeklerinin boyutlarna uygun,
gerek ve keskin kk peri masal kpek havlaylaryd. Buduruma ylesine sevinmiti ve havlay ylesine yksek sesliydi
ki, eer orada olsaydnz, bir oban kpeinin, rzgrla tepeler
den aaya inen sesinin temiz ve uzaklardan gelen yanks gibi,
onu duyabilirdiniz.
Ve sonrasnda kum bycs kafasn birdenbire kumun
iinden kard. Elbette ki irkindi ve yaklak olarak iri bir kpek byklndeydi; ama bylenmi boyutlarnn iindeki
Rover'a ok iren ve canavar gibi grnmt. Rover oturdu
ve havlayn annda kesti.
"Niin byle grlt yapyorsun, kk kpek?" dedi Psa-mathos
Psamathides. "Bu benim uyku vaktim!"
Aslnda denizkzlarnn koydaki (onun davetinde) danslar gibi onu
elendiren bir eyler olmad srece, her saat onun iin uyku vaktiydi.
yle zamanlarda, kumun iinden kar ve elenceyi izlemek iin bir
kayann zerine otururdu. Denizkz-lar suyun inde ok zarif olabilirler,
ama kyda kuyruklarnn zerinde dans etmeye alrken, Psamathos
onlarn komik olduunu dnrd."Bu benim uyku vaktim !" dedi yeniden, Rover cevap vere
meyince. Rover hl hibir ey sylemiyor, sadece zr dilerce-
sine kuyruunu sallyordu.
"Sen, benim kim olduumu biliyor musun?" diye sordu. "Ben
Psamathos Psamathides'im, btn Psamathist'lerin reisiyim!" diye byk
bir gururla, tane tane konutu, her harfi telaffuz ederek ve her P ileburnunun tam aasnda koca bir
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
35/147
kum bulutu havalandrarak,^^
Rover neredeyse kumun iine gmlmt ve orada ylesine korkmuve o kadar mutsuz oturur grnyordu ki, kum bycs ona acyverdi.
Gerekten de birdenbire sert sert bakmay keserek bir kahkaha
patlatvermiti.
"Sen komik, kk bir kpeksin, Kk Kpek! Aslnda bu kadar
kk, bir baka kk kpek grdm de hatrlamyorum, Kk
Kpek!"Ardndan yeniden bir kahkaha daha att ve sonra aniden ok ciddileti.
"Son zamanlarda bir bycyle tarttn m?" neredeyse bir fslt
eklinde sormutu; bir gzn kapatp dieriyle o kadar arkadaa ve her
eyi bilircesine bakt ki Rover ona her eyi an-latverdi. Bu belki de
Psamathos iin biraz gereksizdi, nk size sylediim gibi olanlar belki
nceden biliyordu; ama yine de Rover anlayacak gibi gzken ve sradan
oyuncaklardan daha duyarl biriyle konutuu iin kendisini ok daha iyi
hissedecekti.
"Evet, tamam, o bir bycyd" dedi byc, Rover hikyesini
bitirdiinde. "Senin tarifinden anladm kadaryla, o yal ArtaKetKes-^^
olmal. O, Persia'ldr. Ama bir gn, en iyi byclerin de bazen
yapabilecei gibi (benim gibi daima evlerinde oturmadklar srece) yolun
L. kaybetti ve yolda karlat ilk kii onu alp oras yerine Pershore'a
brakt. O zamandan beri, tatiller dnda, o civarda yaad. Yal bir adam
iin - iki bin yalarnda olmal - hzl bir erik toplaycs olduunu sy-
lerler^^ ve elma arabna^"^ fazlasyla dkndr. Ama bunun
50
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
36/147
hibir nemi yok" dedi, Psamathos'un bununla anlatmak istedii, sylemek
istedii eyden giderek uzaklatyd. "nemli olan, senin iin neyapabilirim?"
"Bilmiyorum," dedi Rover.
"Evine gitmek ister misin? Korkarm seni eski boyutuna dndremem,
en azndan nce Artaxerxes'in iznini istemeden bunu yapamam ve u aralar
onunla tartmay hi istemiyorum. Ama sanrm seni evine gndermeyi
gze alabilirim. Ama bununla birlikte, Artaxerxes eer isterse, seni herzaman iin geri getirebilir. Eer o, gerekten kzgnsa, gelecek sefere seni,
o oyuncak dkknndan ok daha kt yerlere de gnderebilecei elbette
dnlebilir."
Rover btn bunlarn dncesinden hi holanmamt ve bu kadar
kk bir ekilde evine dnerse, kedi Tinker dnda, kimse tarafndan
tannamayacan sylemeye cesaret etti; ve u anki durumunun iindeyken
Tinker tarafndan tannmay da pek fazla istemiyordu.
"ok iyi!" dedi Psamathos. "Baka bir eyler dnmemiz gerekiyor.
Bu arada, artk yeniden gerek olduuna gre, bir eyler yemek ister
misin?"
"Evet, ltfen! EVET! LTFEN!" demesine vakit kalmadan Rover'n
nnde, kumlarn zerinde, tam doru boyda iki kk kemik, ekmek, et
suyu dolu bir tabak ve evresinde kk mavi harflerle " KPEKCK
" yazl kk bir kap dolusu su belirdi. "Bunu nasl yaptn? - Teekkr
ederim!" demeden nce nnde ne varsa hepsini yiyip iti.
Bycler ve benzeri trden kiilerin daima biraz alngan
5i
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
37/147
bir yapya sahip gzkmeleri yznden, birdenbire, son anda "teekkr
ederim"i eklemeyi dnmt. Psamathos sadece glmsedi; bylece
Rover scak kumlarn zerine uzanp uykuya dald; ryasnda kemikler
grd, peinden kotuu kedilerin erik aalarnn tepesinde ona sakzkaba byklnde devasa erikler atan yeil apkal byclere
dntn. Rzgr durmakszn nazl nazl esmeyi srdrd ve uuan
kumlar onu neredeyse kafasnn stne kadar gmecekti.
ite bu yzden, ki ismindeki kk olan onu kaybettiini fark eder etmez,
kk ocuklar, zellikle onu aramak amacyla koya inmelerine ramenasla bulamamlard. Bu sefer babalar da onlarla beraberdi; ve gne
alalmaya balayp ay sa-atimsi gelene dek srekli aradktan sonra, onlar
eve geri gtrmt, artk daha fazla orada kalamazlard: nk adam, o
blge hakknda birok tuhaf ey biliyordu. ki ismindeki kk olan, o
andan sonra bir sre iin (ayn dkkndan alnm) sradan penilik bir
kpekle yetinmek zorunda kalacakt; ama nedense, bu kadar ksa bir sre
iin sahip olmasna ramen, kk yalvaran kpeini unutmayacakt.
Bununla birlikte, tam da bu anda, ok uzaklarda, lkenin i
kesimlerinde, sradan ve normal boyutlarda bir hayvan olduu zamanlarda
Rover'n sahibi olan, onu martan yal bir hanm, kaybolmu bir kpek
iin ilan - "siyah kulakl, beyaz, Rover ismine cevap verir" - yazarken;Rover'n kendisi kumlarn zerinde uyur ve Psamathos da onun yaknnda
ksack kollarn iko gbeinin stne sarm kestirirken; kk olan,
52
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
38/147
yannda baka bir kpei bile olmakszn kederli bir ekilde oturmu
ayna bakarken dnebilirsiniz.53
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
39/147
2.
ROVER UYANDIINDA, gne olduka alalmt; kayaln
glgesi kumlarn zerinde uzanyordu ve Psamathos hibir yerdegrnmyordu. Byk bir mart ok yaknnda durmu ona bakyordu ve
Rover, bir an iin, onun kendisini yemeye kalkmasndan korkmutu.
Ama mart dedi ki: "yi akamlar! Uyanman iin uzun sredir
bekliyordum. Psamathos, senin ay saati gibi uyanacan sylemiti, ama
artk vakit ok daha ge oldu!"
"Ltfen, beni ne iin bekliyorsunuz. Bay Ku?" diye olduka kibar birekilde sordu Rover.
"Benim adm Beyazkanat," dedi mart. "Ve ay ykselir ykselmez, ay
patikas boyunca seni alp gtrmek iin bekliyorum. Ama bundan nce
yapacak bir iki eyimiz var. imdi srtma k ve umaktan holanacak
msn bir grelim!"
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
40/147
Rover, nceleri bundan hi holanmamt. Beyazkanat, serte ve sabit bir
ekilde gerdii kanatlaryla yere yakn olarak dzgnce szlrken her eyiyiydi; ama havaya frladnda ya da bir taraftan dier tarafa hzladndnde, her seferinde baka bir yne doru eildiinde ya da anidenalaldnda ve denize dalacakm gibi ykseldii zamanlarda rzgrnkulaklarnda slk ald kk kpek, yeniden topran zerinde gvendeolmay diliyordu.
Defalarca sylendi, ama her seferinde Beyazkanat'n verdii cevap
uydu: "Dur bakalm! Daha balamadk bile!"Bu ekilde umaya balamalarndan bir sre sonra, Rover daha yeni
yeni almaya balam, daha dorusu ok yorulmutu, Beyazkanat aniden
bard: "Bitti"; ve Rover da neredeyse bitmiti. Beyazkanat bir roket gibi
hzla havaya ykseldi ve ardndan rzgr altna alarak byk bir hza
ulat. ok ksa bir sre iinde ylesine ykselmilerdi ki Rover
altlarndaki blgeyi ok uzaklara kadar grebiliyordu ve gne karanlktepelerin ardndan batmaktayd. Kimsenin trmanamayaca kadar dimdik,
upuzun, siyah sarp kayalklara^^ ulamlard. Deniz kayaln dibinde
prdyor, eteklerine arpyordu, kayaln yzeyinde yetiip byyen
hibir bitki yoktu ama zeri alacakaranlkta soluk bir ekilde parldayan
beyaz eylerle kaplyd. Yzlerce deniz kuu, kayaln darack
kntlarna tnemilerdi, bazen birbirleriyle kederli kederli konuuyorlar,
bazen hibir ey konumuyorlar, bazen de aniden tneklerinden
havalanarak ok aalardaki dalgalar kk krklklar gjbi grnen de-
nize doru dala gemeden nce havann iinde daireler izerek
56
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
41/147
hzlanyorlard.
Buras Beyazkanat'n yaad yerdi ve burada, SiyahsrtlMartlar'n en yals ve en nemlisinin de dahil olduu grme
si gereken birka kii, yola kmadan nce toplamas gereken
haberler vard. Bu yzden Rover' bir kap aralndan daha dar
bir kaya kntsnn zerine brakarak, orada kendisini bekle
mesini ve dmemesini syledi.
Rover'n dmemek iin byk zen gsterdiine eminolabilirsiniz; tutulmu gvdesiyle zerine fleyen rzgrn duy
gusundan hi holanmamt ve kayaln yzeyine doru yak
laabildii kadar yanaarak bulunduu yerde bzp szland.
Buras, endieli ve bylenmi kk bir kpein olabilecei
en kt yerlerden biriydi.
Sonunda gn gkyznde tamamen solup yok olmutu, denizin stnde bir sis vard ve giderek younlaan karanl
n iinde ilk yldzlar belirmeye balamt. Sonrasnda sisin
stnde, denize doru ok uzaklarda, yuvarlak ve sar bir ay
ykselmi ve ldayan patikasn suyun zerine sermeye bala
mt.
Hemen sonrasnda, Beyazkanat geri geldi ve umutsuzca titremeye
balayan Rover' srtna ald. Kayaln zerindeki souk kntdan sonra
kuun tyleri kpee scak ve rahat gelmiti, mmkn olduunca tylerin
iine gmld. Ardndan Beyazkanat denizin ok zerilerine doru bir
srayla havaya ykseldi; dier btn martlar tnedikleri kntlarn
zerinden ayaklanarak onlara gle gle demek iin haykrp lklaratarlarken, bizimkiler kydan hiliin karanlk ucuna doru
57
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
42/147
uzanan ay patikas boyunca hzla ilerliyorlard.
Rover daha nce ay patikasnn nereye gittiini bile bilmiyordu,imdiyse bunu soramayacak kadar byk bir korku ve heyecan iindeydi,
bana gelen olaand eylere nedense almaya balamt.
Denizdeki titreen gm bir n zerinde uarken, ay daha da
ykselmi, daha beyaz, daha parlak olmutu, u ana dek hibir yldz onun
yaknnda durmaya cret edemiyordu, dou gnde tek bana ldamaya
terk edilmiti. Hi phe yoktu ki, Beyazkanat Psamathos'un isteklerisonucunda Psamathos'un istedii yere doru gidiyordu ve yine hi phe
yoktu ki, rzgra kar ve aceleyle uarlarken byk martlarn bile normal
uularndan daha dz ve hzl uabildii iin Psamathos by-syle
Beyazkanat'a yardm etmiti. Bu yardm, elbette ki Ro-ver'n ayndan
ve aadaki denizden baka hibir eyi gremedii u andan alar nce
yaplmt; ve btn bu sre boyunca ay, giderek daha da, daha da byyor,hava daha da, daha da souyordu.
Birdenbire denizin ucunda karanlk bir ey grd, ona doru umay
srdrdke giderek byyordu, ta ki sonunda onun bir ada olduunu fark
edene dek. Suyun zerinde, onlara doru ykselen grkemli bir havlay
vard, saysz deiik trde ve byklkte havlayn yaratt bir grlt :
kesik kesik ve ac ac havlaylar, szlan ve uluyular, hrlday ve grla-
yiar, vzlday ve inildeyiler, mrldan ve haykrlar, bir renin arka
bahesinde yaayan dev bir taznn uluyuuna benzeyen mthi bir uluma.
Rover'n ensesindeki btn tyler
58
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
43/147
annda harekete geip diken diken kabarmt; ve hemen aa inip oradaki
btn kpeklerle az dalana girmekten'holanacan dnd - bu istek,ne kadar kk olduunu anmsayana dek srecekti.
"Buras Kpekler Adas," dedi Beyazkanat "veya daha dorusu, btn
deerli ya da ansl kpeklerin ulat Kayp Kpekler Adas. Oras hi
kt bir yer deildir diyebilirim, kpekler iin; kimse onlara sessiz olun
demeden ya da kafalarna bir eyler frlatmadan,'istedikleri kadar grlt
yapabilirler. Ne zaman ay mutlu bir ekilde ldarsa, en sevdiklerigrltleriy-le birlikte, hep beraber havlayarak gzel bir konser verirler.
Bana orada kemik aalarnn da olduunu sylemilerdi, olgunlatnda
aalardan dklen sulu etli kemiklere benzeyen meyveleri varm. Hayr!
u anda oraya gitmiyoruz! Gryorsun, geri artk bir oyuncak olmasan
bile, sana tam bir kpek denemez. Aslnda sen evine dnmek istemediini
sylediin zaman, eminim Psamathos seninle ne yapaca konusunda a-rmtr."
"Nereye gidiyoruz, yleyse?" diye sordu Rover. Kemik aalarn
duymasnn ardndan Kpek Adas'na daha yakndan bir gz atamadklar
iin hayal krklna uramt.
"Ay patikasnn zerinden dorudan dnyann kysna ve ardndan
kynn tesinden doruca aya. te yal Psamat-hos'un syledii bu."
Rover, dnyann kysnn tesine gitmek dncesinden de hi
holanmamt ve ay souk bir yer gibi gzkyordu. "Neden aya
gidiyoruz?" diye sordu. "Dnyann zerinde u ana
59
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
44/147
dek hi gitmediim bir sr yer var. Ayda kemikler, hatta kpekler
olduunu bile hi duymadm.""Orada en azndan bir tane var. Aydaki Adam'n besledii kpek^^- o,
byclerin en ycesi olduu kadar nazik yal bir kiidir ve bu yzden,
kpei, hatta belki de misafirleri iin bulundurduu kemikler de sanrm
vardr. Oraya niin gnderildiin konusuna gelince, akln banda tutup
vaktini yaknarak harcamazsan, bunu ksa sre iinde reneceksin. Bence
Psa-mathos'un seninle ilgilenmesi tamamen inceliinden; aslnda bununeden yaptn anlamadm. yi ve byk bir neden olmadan bir eyler
yapmak onun tarz deildir ve sen iyi ya da byk gzkmyorsun."
"Teekkr ederim," dedi Rover, kendini ezilmi hissederek. "Eminim
bylesine alt st edici olmasna ramen, btn bu byclerin benim
yzmden kendilerini skntya sokmalar tamamen onlarn iyi niyetlilii.
Bir kez bu byclerin ve onlarn arkadalarnn arasna karrsan, birsonraya ne olacan asla bilemezsin."
"ok konuan kk bir yavru kpein hak ettiinden ok
fazla bir ans bu," dedi mart ve ardndan uzun bir sre boyun
ca, bir daha hi konumadlar.
Ay, giderek daha byk ve daha parlak olmutu, aala-rndaki
dnyaysa daha karanlk ve daha uzakt. Sonunda, birdenbire, dnya bitti ve
Rover altndaki karanln iinde parlayan yldzlar grebiliyordu. ok
aalarda, ay nn iinde, elalelerin dnyann kysndan aaya
dkld ve dorudan
60
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
45/147
doruya boluun iine akt yerde olumu bembeyaz serpintiyi
grebiliyordu. Bu durum onu sersemletici bir ekilde ylesine rahatsz ettiki Beyazkanat'n tylerinin iine sk skya sarnarak gzlerini uzun bir
sre iin, ok uzun bir sre iin smsk kapatt.
Gzlerini yeniden atnda ay, altlarna boylu boyunca uzanmt,
zerlerine yksek zirveli dalarn uzun glgelerini yaydklar soluk mavi
ve yeil renkli geni dzlkleriyle, kar gibi ldayan yeni beyaz bir dnya.
Bu dalarn en ykseklerinden birinin zirvesinde, da ylesineyksekti ki Beyazkanat sratle aaya doru szlrken sanki onlara
saplanacakm gibi grnyordu, Rover beyaz bir kule grecekti. zerinde
pembe ve soluk yeil izgileriyle beyaz bir kuleydi, sanki kpkleri hl
slak slak zerindeymi-esine, milyonlarca deniz kabuundan ina
edilmi gibi titreyerek parlyor ve ldyordu; ve beyaz bir uurumun tam
kysnda ykseliyordu, sanki bir tebeir kayal gibi beyaz bir uurumdu,ama ay yla birlikte, bulutsuz bir gecede ok uzaklardaki bir pencere
camndan ok daha parlak bir ekilde ldyordu.
Bu kadar uzaktan Rover'n grebildii kadaryla kayalktan aaya
inen hibir patika yoktu; ama u an iin, bu durum hi nemli deildi,
nk Beyazkanat aaya doru hzla szlyordu ve ksa bir sre sonra,
Beyazkanat'n yaad yerdeki deniz kysndaki kayal alak ve gvenli
hissettiren ba dndrc bir ykseklikteki kulenin tam atsnn zerine
konuvermiti.
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
46/147
atda, hemen yanlarndaki kk kap, Rover'n byk bir aknla
drerek aniden ald ve uzun kr sakall yal bir adam^^ kafasn daruzatt.
"Hi kt gitmiyorsun!" dedi. "Kynn tesine getiinden beri sre
tutuyorum dakikada bin mil olarak hesapladm. Bu sabah ok telalsn!
Kpeime arpmadn iin memnunum. Aslnda, onun u anda ayn
neresinde olduunu ok merak ediyorum?"
Devasa uzunlukta bir teleskop kard ve gznn birine dayad."te orada! te orada!" diye bard. "Yine ay nlarn rahatsz
ediyor, mbarek ey! Aa inin, baym! Aa inin, baym!" diye
yukarya, havaya doru seslendi ve ardndan uzun, keskin, tiz bir slk
ald.
Rover, bu komik yal adamn, gkyznn yukarlarna, kpei iin
slk alabilecek, tam bir deli olduunu dnerek kafasn kaldrp havayabakt; ama kulenin ok yukarlarnda saydam kelebekler gibi gzken
eyleri yakalamaya alan beyaz kanatl kk beyaz bir kpek
grdnde arp kalacakt.
"Rover! Rover!" diye seslendi yal adam; ve tam da bizim Rover'imiz
yal adamn onun adn nereden bildiini merak bile etmeden
Beyazkanat'n srtndan atlayp "Buradaym!" diyecei anda, kk uan
bir kpein, gkyznden aaya doru hzla dalarak yal adamn
omuzlarna yerletiini grecekti.
62
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
47/147
Sonra Aydaki Adam'n kpeinin de Rover diye isimlendirilmi
olmas gerektiini kavrad. Hi memnun deildi, ama kimse onunlailgilenmedii iin, tekrar yerine oturdu ve kendi kendine hrlamaya balad.
Aydaki Adam'n Rover'nn kulaklar ok keskindi ve
annda kulenin atsna zplayarak deliler gibi havlamaya bala
d; sonrasnda oturdu ve hrlad : "br kpei buraya kim ge
tirdi?"
"Ne br kpei?" dedi Adam."Martnn srtndaki u aptal kk yavru kpek," dedi ay kpei.
Bunun ardndan, elbette ki, Rover yeniden srayp ayaa
kalkt ve karabilecei en yksek sesiyle havlad : "Aptal k
k yavru kpek sensin! Kpekten ok kediye ya da yarasaya
benzeyen bir eyken kim sana kendine Rover diyebileceini
syledi?" Tm bunlara bakarak, ksa bir sre iinde ok iyi arkada olacaklarn grebilirsiniz. Bu bir tarzdr, bir ekilde, u
kk kpekler kendi trlerinden yabanclarla genellikte byle
konuurlar. '
"Hey, haydi uup gidin, siz ikiniiz! Ve bylesine grlt yapmay
kesin! Postacyla konumak istiyorum," dedi Adam.
"Gel bakalm minik yavrucuk!" dedi ay-kpei; Rover, gerekten
kk olan ay-kpeiyle karlatrldnda bile ne kadar minik bir
yavrucuk olduunu hatrlamasnn ardndan kaba bir eyler havlamak
yerine sadece unlar syledi : "Eer kanatlarm olsayd ve nasl
uulacam bilseydim, bunu isteyebilirdim."
65
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
48/147
"Kanatlar m?" dedi Aydaki Adam. "Bu kolay! Bir ift al ve git!"
Beyazkanat gld ve Rover' gerekten de, srtndan kulenin atsnnkysndan aaya doru frlatt! Rover'in bir anda nefesi kesildi, bir ift
gzel siyah noktal beyaz kanad (kendine uymas iin) olduunu fark ettii
zaman, millete aadaki vadinin beyaz kayalarna doru bir ta gibi
durmakszn dtn dnyordu. Ayn ekilde kanatlara alkn
olmad iin durmadan nce uzun bir yol boyunca dmt. Onlara
gerekten almas bir sre daha alacakt ama Adam ve Beyaz-kanat'nkonumas bitmeden ok nce, kulenin evresinde ay-kpei kovalamaya
balamt bile. Ay-kpei dan zirvesine doru dalp, kulenin
duvarlarnn dibindeki uurumun kysna konduunda, bu yeni urandan
yorulmaya balamt. Ay-k-pei'nin arkasndan dald ve biraz sonra
dilleri bir kar darda soluyarak yan yana oturuyorlard.
"Yani, benden sonra sana Rover dendi?^^" dedi ay-kpei."Senden sonra deil," dedi, bizim Rover. "Eminim sahibem bana
adm verdiinde seni hi duymamt."
"Bunun bir nemi yok. Ben Rover ad verilen ilk kpeim, binlerce yl
nce - yani sana benden sonra Rover ad verilmi olmal! Ben bir
Rover'dm*, stelik! Asla hi bir yerde durmazdm ve buraya gelmeden
nce hi kimseye ait olmadm. Kklmden beri srekli komaktan
baka hibir ey yapmamtm ve ho bir sabah - gnein gzlerimin iinde
parlad
*-) te tam bu noktada "rover" szcnn "serseri, korsan" anlamnageldiini belirtmemiz gerekiyor, ki anlayp glmseyebilesiniz. .n.
66
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
49/147
ok ho bir sabah bir kelebei yakalamaya alrken dnya
nn kysndan aaya dene kadar komaya ve serserilik etmeye devam edecektim. j
"ren bir duygu, sana bunu syleyebilirim! ans eseri, tam da o
anda, ay dnyann altndan geiyordu^^ ve bulutlarn arasndan dosdoru
aaya doru dtm, kayan yldzlara arptm ve bama byle bir
sr eyin gelmekte olduu korkun bir zamann ardndan ayn zerine
dtm. Dev gri rmceklerin bir dadan dier daa rd devasabyklkte gm alarn birinin iine yaptm ve tam rmcek beni turu
gibi sarmalayp kilere tamak iin merdiveninden aa gelirken, Aydaki
Adam grnd!
"O teleskopuyla, ayn bu yznde olup biten her eyi kesinlikle grr.
rmcekler ondan korkar nk onlar sadece kendisine gm iplikler ve
halatlar eirdikleri zamanlarda rahat brakr. rmceklerin onun aynlarn yakaladklarndan ok fazlasyla pheleniyor ve buna izin
vermiyor oysa onlar sadece ejdergveleri ve glgeyarasalar yiyerek
yaar gibi grnrler. rmcein kilerinde ayn kanatlar buldu ve gz
ap kapayana kadar onu bir ta ynna evirdi. Sonra beni zd, eliyle
hafif hafif vurdu ve yle dedi: 'Bu pis bir dt! Baka bir takm
kazalar nlemek iin bir ift kanada sahip olsan iyi olur - imdi u ve
elenmene bak! Ay nlarn rahatsz etme ve benim beyaz tavanlarm
ldrme! Ve kendini a hissettiinde eve gel^^; atdaki pencere genellikle
ak olur!'
"Onun iyi biri, dorusu deli olduunu dndm. Ama sen bu hatay
yapma deli olmas hakknda demek istiyorum.
67
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
50/147
Onun ay nlarn ya da tavanlarn incitmeye gerekten cesaret edemem.
Seni ok korkun ve rahatsz biimlere dntrebilir. imdi sylebakalm, neden postacyla birlikte geldin?"
"Postac m?" dedi Rover.
"Evet, Beyazkanat, yal kum bycsnn postacsdr, elbette, " dedi
ay-kpei.
Adam'n sln duyduklarnda, Rover kendi maceralarn
anlatmay henz bitirmiti. Yukarya atya doru frladlar.Yal adam bacaklarn atnn kntsndan aaya sarktm
oturuyor, mektuplar aar amaz zarflarn frlatp atyordu.
Rzgr zarflar dndrerek havada uuruyor ve Beyazkanat da
pelerinden uup onlar yakalayarak kk bir antann, iine
geri koyuyordu. ' , '
' "Tam da u anda senin hakkndakini okuyordum, Roveran-dom,kpeim" dedi. "(Sana Roverandom ismini veriyorum ve sen Roverandom
olacaksn; etrafmda iki tane Rover'a sahip olamam.) Ve arkadam
Samathos'a (onu memnun etmek iin isminin iine hibir anlamsz P
koymayacam) tamamen katlyorum, ksa bir sre iin buralarda kalrsan
daha iyi olur. Ayrca, Artaxerxes'den de bir mektup aldm, onun kim
olduunu biliyorsun deil mi, seni hemen geri gndermemi yazyor. Ka-tn iin ve Samathos sana yardm ettii iin olduka sinirlenmi
grnyor. Ama onun iin canmz skmayalm; ve ihtiyacn olduu
srece, kalabildiin kadar burada kalyorsun.
"imdi u ve elenmene bak! Aynlarn rahatsz etme ve benim
beyaz tavanlarm ldrme, acktn zaman eve gel! atdaki pencere
genellikle ak olur. Hoa kal!"
68
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
51/147
Annda incecik havann iinde gzden kayboldu; ve orada bulunmam
biri size* ay havasnn nasl da inanlmaz bir incelikte olduunu aslasyleyemez.
"yleyse hoa kal, Roverandom!" dedi Beyazkanat, "Uma
rm bycler arasnda sorun karttn iin memnunsundur.
Kalanlara mutluluklar. Beyaz tavanlar ldrme, her ey sonun
da iyi olacak ve eve - bunu istesen de istemesen de - gvenlik
iinde dneceksin."Ardndan Beyazkanat ylesine byk bir hzla uup gitti
ki, siz daha "vzz!" bile diyemeden gkyznde bir nokta hali
ne gelmiti ve sonra gzden kayboldu. Ve Rover, sadece oyun
cak boyutuna dntrlmekle kalmam, imdi artk ad da
deitirilmi ve ayn zerinde tamamen yapayalnz braklmt
- Aydaki Adam ve kpei dnda. ;
Roverandom karkl nlemek iin artk biz de onu byle
arsak daha iyi olacak - buna aldrmad. Yeni kanatlar ok elenceliydi
ve ay dikkate deecek ekilde ilgin bir mekna dnmt, bylece
Psamathos'un onu neden buraya gnderdiini hakknda dnmeyi unuttu.
Bunu kefetmesinden nce ok uzun zaman geecekti.^"^Bu sre iinde kendi bana ya da ay-Rover ile birlikte, her trden
macera yaad. Genellikle kulenin ok uzanda umuyordu; nk ayda,
zellikle de aydnlk tarafta, bcekler devasa byklkte ve vahiydiler;
genellikle ylesine solgun, ylesine saydam ve ylesine sessizdiler ki
geldiklerini duymakta ya da grmekte ok zorlanyordunuz. Ay nlar
sadece parldayp
69
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
52/147
kanat rpyorlard ve Roverandom onlardan korkmuyordu; ate
gibi gzleriyle byk beyaz ejdergveleri ok daha korku vericiydi; elik kapanlara benzeyen eneleriyle cam-bcekleri ve k-
l-sinekleri^^ vard, mzrak gibi ineleriyle solgun tekboynuz-
cuklar ve yakaladklar herhangi bir eyi hemen yemeye hazr
elli yedi eit^^ rmcek vard. Ve bceklerden daha kts de
glgeyarasalard.
Roverandom ayn o yznde kular ne yaparsa onu yapt : evinyaknnda ya da btn evreyi iyice gren ak alanlarda ve bceklerin
saklanma yerleri dnda ok az utu; ve zellikle ormann iinde ok
sessiz yrd. Oradaki ou ey ok sessiz davranyordu, kular bile ok
seyrek cvldard. Orada oluan sesler, daha ok bitkilerden kard.
iekler beyazanlar, g-zelanlar ve gmanlar, ngrakanlar ve
zilglleri; muaz-zamiirler ve ucuzslklar, incetrompetler ve kremaborular(ok soluk bir krema) ve evrilemez isimli bir srs daha btn gn
boyunca arklar sylerdi. Ty-otlar ve ereltiotlan - peri-li-kemantelleti,
polifoniler, pirindiller ve ormandaki atrtlar st beyaz
havuzcuklarnn iindeki btn kamlar, hep birlikte yumuak bir mzik
oluturuyorlard, hatta geceleri bile. Orada, aslnda, durmakszn srp
giden belirsiz ince bir m-zik^^ vard.Ama kular sessizdi; ve birou kckt, aalarn altndaki gri
imenlerin iinde sekerler, sineklerden ustaca kaar ve kanatrpanarlara
saldrrlard; ilerinden birou kanatlarn yitirmi ya da nasl
kullanlacan unutmutu. Roverandom, kk beyaz fareleri yakalamak
ya da ormann kysndaki gri
70
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
53/147
sincaplarn kokusunun peinden gezinmek iin solgun imenlerin arasnda
sessizce, sinsi sinsi dolarken yerdeki kk yuvalarnn iinde kularirkiltmeye almt.
lk grdnde orman, yumuaka nlayan gmanlarla doluydu.Uzun, siyah aa gvdeleri, gm halnn zerinde, kiliseler kadar
ykseliyorlard ve asla dklmeyen soluk mavi yapraklarla rtlydler;bu yzden yeryznn en uzun teles-kobu bile bu uzun gvdeleri ya da
altlarndaki gmanlar asla grememiti. Yln sonlarnda, aalarntm, hep birlikte solgun altn ieklere brndler^^; ve ayn zerindeki
ormanlarn neredeyse usuz bucaksz oluu yznden, phesiz ki budurum ayn aasndaki dnyadan grnn deitirmemektedir
Ama Roverandom'n btn vaktinin byle dikkatli bir ekilde yava
hareket ederek geirdiini hayal etmemelisiniz. Her eyin tesinde,kpekler Adam'in gznn zerilerinde olduunu biliyorlard ve birok
tehlikelerle dolu ey yaptlar^ bundan da byk zevk aldlar. Baz
zamanlar, birlikte millerce ve mil-lerce telerde dolatlar, gnler boyunca
kuleye geri dnmeyi unuttular. Bir ya da iki kez, dnp geriye
baktklarnda ay kulesini ok uzaklarda, ldayan bir ine gibi grene dek,
ok uzaklardaki dalarn ilerine gittiler; beyaz kayalarn zerine oturdularve minicik koyunlarn (Aydaki Adam'n Rover'ndan daha byk
deillerdi) srler halinde tepelerin yamalarnda gezinilerini izlediler.
Her koyun altn bir an tayor ve her an, her koyunun, bir az dolusu
taze gri imeni srmak iin
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
54/147
adm att her seferinde nlyordu; btn anlar bir melodi iinde
nlyor, btn koyunlar kar gibi ldyor ve hi kimse onlar asla rahatszetmiyordu. Rover'lar, bylesi eyler yapmamak iin dorusu ok iyi terbiye
edilmilerdi (ve Adam'dan korkuyorlard), ayn hibir yerinde baka bir
kpek yoktu, inekler, atlar, aslanlar, kaplanlar ve kurtlar da yoktu; aslnda,
dnceli bir ekilde ciddiyet iinde dikilirken ara sra grlen ve
neredeyse bir eek byklnde olan devasa beyaz bir fl^9 dnda
tavanlardan ya da sincaplardan (onlar da oyuncak bo-yutundaydlar) dahabyk, drt fitten daha byk hibir ey yoktu. Ejderlerden
bahsetmiyorum, nk onlar daha ykmze girmemilerdi ve ilerinden
biri dnda (hatta o da yar yarya korkuyordu) hepsi de Aydaki Adam'dan
ok korkarak, kuleden ok uzakta, ok ok uzak bir yolun ardnda, bir
ekilde yayorlard.
Kpekler kuleye dnp pencereden ieriye uarak girdikleri herseferinde, sanki o zamana gre dzenlenmi gibi, akam yemeklerini yeni
hazrlanm olarak buluyorlard; ama etrafta, Adam'i ok seyrek olarak
grrler ya da duyarlard. Onun bodrumda bir atlyesi vard, beyaz buhar
bulutlar ve gri puslar merdivenlerden yukar karak st pencerelerden
uup gitmeye alknd.
"Btn gn kendi kendine ne yapyor" diye Rover'a sorduRoverandom .
"Yapmak m?" dedi ay-kpei. "Eee, - sen geldiinden beri, uzun
sredir sanki daha da megulm gibi grnse de her zaman iin biraz
meguldr. Sanrm, rya yapyor."
72
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
55/147
"Ryalar ne iin yapyor?"
"Eee! Ayn dier yz iin. Bu tarafta kimse rya grmez; btn ryagrenler arkaya giderler."
Roverandom oturup kand; yaplan aklamay dnme
yecekti. Ay-kpei, her zaman ki gibi ona daha fazlasn anlat
mayacakt : eer bana sorarsanz, bence o bu konuda pek bir ey
bilmiyordu. .,;
Bununla birlikte, ksa bir sre sonra Roverandom'n akltnr; da birsreliine soru iaretleri uyandran bir eyler olacakt. ki kpek
uzaklatlar ve ok heyecanl bir macera yaadlar, srp giderken ok daha
heyecanlyd; ama bu tamamen onlarn kendi hatasyd. Birka gnlne,
Roverandom'n geliinden bu yana hi gitmedikleri kadar uzaklara ve ok
uzaklara gitmilerdi; ve ne yaptklarn dnerek canlarn skmaya
kalkmadlar bile. in asl, uzaklamlar ve kaybolmulard, geri dnme-leri gerektiini dnene kadar kuleden uzaklatka uzaklamlar ve
dnte yollarn kaybetmilerdi. Ay-kpei ayn beyaz yznn her
tarafnda gezinmi olduunu ve her yerini tm kalbiyle bildiini syledi
(abartmaya ok fazla meyilliydi), ama u anda kabul etmeliydi ki
bulunduklar blge biraz tuhaf grnyordu.
"Korkarm buraya geliimden' beri ok uzun zaman gemi," dedi "veburay biraz unutmaya balamm."
Aslnda iin gereine bakarsak, daha nce orada hi bulunmamt.
Farknda olmakszn, her trden yar unutulmu nesnenin orada oyaland,
patikalar ve anlarn karmakark olduu ayn karanlk yznn glgeli
ucunun ok yaknlarna
73
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
56/147
dek gelmilerdi. Sonunda tam da eve giden doru yolda olduk
larn hissettikleri anda, nlerinde ykselen sessiz, plak veuursuz grnml yce dalar grdklerinde aknlk iinde
kalmlard; ve ay-kpei, bu kez artk bunlar daha ncedengrdn sylemeye bile yeltenmedi. Dalar beyaz deil griy
di, sanki eski souk kllerden yaplm gibi grnyorlard; vealtlarnda, hi bir yaam belirtisi gstermeksizin uzun lo vadi
ler uzanyordu.
Ardndan kar yamaya balad. Ayda sk sk kar yaard
ama kar (onlarn dedikleri buydu) genellikle ho ve lkt, hafif
e kuruydu, gzel beyaz kumlara dnerek uzaklara uuup
kaybolurlard. Ama bu yaansa, daha ok bizim bildiimiz tr
dendi. Islak ve souktu; ve pisti."Bu bana evimi zletti," dedi ay-kpei. "Kk bir yavru
olduum kasabaya - dnyadaki, biliyorsun sk sk den o
eylere benziyor. Eee! oradaki bacalar, ay-aalar kadar uzun
du; ve kapkara duman; ve krmz ocak ateleri!^^ Bazen beyaz
dan birazck yoruluyorum. Ayn zerinde gerekten kirlenmek
ok zor."Bu daha ok ay-kpeinin dk zevklerini gsteriyordu; ve yzlerce
yl nce dnyada byle pek fazla kasaba olmadna gre, kydan
dnden bu yana geen zaman anlatrken de birazck abarttn
grebilirsiniz. Her neyse, tam o anda, zellikle ok byk ve kirli bir kar
tanesi, onu sol gznden vurdu ve o da annda dncelerini deitirdi.
"Sanrm bu ey yolunu kaybetti ve vahi yal dnyadan
74
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
57/147
buraya dt" dedi. "Lam ve lanet ona!'^! Grne gre hepimiz
yolumuzu kaybetmi durumdayz. San ve sknt! Haydi iinesrneceimiz bir delik bulalm!"
Delie benzer bir ey bulmalar biraz zaman alacakt, bul-
duklarndaysa ok m ve srlsklam olmulard : aslnda ylesine sefil
bir haldeydiler ki rastladklar ilk snaa daldlar, tedbirli davranmadan'^^
ayn kysndaki hi tanmadnz yerlere girerken ilk yapmanz
gereken eyin bu olmasna ramen. ine doru emekleyerek srndklerisnak bir delik deil maarayd, ok da geni bir maarayd; karanlkt
ama kuruydu.
"Buras gzel ve scak" dedi ay-kpei ve neredeyse annda
gzlerini kapatp uyuklamaya balad.
"Of!" diye ok ksa bir sre sonra havlad, kpek-tarznda ok rahat bir
ryadan uyanarak. "ok fazla scak!"Srayp kalkt. Kk Roverandom'n uzaklardan, maarann epey
derinlerinden havlayn duyabiliyordu ve ne olup bittiine bakmak iin
gittiinde, yerin stnde onlara doru, srnerek damla damla ilerleyen
kk ate akntsn grd. O andan sonra, bir daha krmz ocaklar
yznden memleket zlemine kaplmayacakt; ve kk Roverandom'
kk ensesinden yakalayp bir imek gibi hzla maaradan frlayarakutu ve hemen dardaki bir tan tepesine kondu.
Orada ikisi de, karn altnda oturup titrediler ve beklediler, bu onlarn
ok byk bir aptallyd. Rzgrdan ok daha hzl bir ekilde evlerine
doru uup gitmeliydiler ya da herhangi bir yere. Ay-kpei, gryorsunuz
ya, ay hakkndaki her
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
58/147
eyi bilmiyordu, yoksa burasnn Byk Beyaz Ejder'in hani u
Adam'dan sadece yar yarya korkan (ve kzgnken pek yle deildi) ini
olduunu bilmesi gerekirdi. Bu ejder yznden, Adam, kendi kendine birazendielenirdi. Ondan bahsettii zamanlarda "u lanet yaratk" derdi.
Belki biliyorsunuzdur, btn beyaz ejderler aslnda ayda yaarlar; ama
bu dnyaya gitmi ve dnm, bylece de bir iki ey renmiti. Daha
gncel tarih kitaplarnda bulabileceiniz gibi, Merlin'in zamannda
Caerdragon'da Kzl Ejder'le savamt; bunun ardndan dieri Kpkzl
Ejder olmutu'^^. Sonrasnda Adalar'a"^ bir sr hasar vermi ve birsreliine Snowdon'n'^5 zirvesinde yaamt. Bu sre boyunca insanlar
zahmet edip oraya trmanmamlard bir adam dnda ve ejder onu bir
ieden ierken yakalamt. Adam o kadar aceleyle bitirdi ki, ieyi
zirvede brakp kaacak ve o zamandan sonra birok insan bu rnei
izleyecekti. Kral Arthur'un kayboluundan bir sre sonra, Sakson
Krallar'nn ejder kuyruklarna ok byk bir xezzet deeri verdii bir
devirde, ejderin Gwynfa'ya uup gitmesinden beri ok uzun zaman geti.
Gwynfa, dnyann kysndan ok uzakta deildir ve bylesine
muazzam boyutlarda ve haddinden fazla kt olan bir ejder iin oradan aya
umak ok kolayd. Artk ayn kysna yerlemiti; nk Aydaki Adajn'n
bys ve hnerleriyle tam olarak neler yaplabileceinden pek emin
deildi. Ama bununla beraber bazen, renk dzenine burnunu sokmaya
cesaret ediyordu. Bazen, bir ejder-ziyafeti verirken ya da bir huysuzluk
nbeti geirirken maarasndan darya gerekten kzl ve yeil
76
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
59/147
alevler saard; ve sk sk duman bulutlar oluurdu. Bir ya da iki kez ay
tamamen kzla evirmesi"^^ ya da btnyle kapatmasyla biliniyordu.
Byle rahatszlk verici durumlarda Aydaki Adam (ve kpei) konumazdve btn syledii "Yine u lanet yaratk" olurdu. Ne yarat olduu ya da
nerede yaad hakknda asla bir aklama yapmazd; sadece bodruma
iner, en iyi bylerinin kapan aar ve mmkn olabilecei kadar hzl
bir ekilde her eyi dzeltirdi.
Artk ejder hakknda her eyi biliyorsunuz; ve eer kpekler bunlarnyarsn bile bilselerdi, orada asla durmazlard. Ama durdular, en azndan
benim Beyaz Ejder'i aklaym srasnda geen sre kadar ve bu arada,
yeil gzl beyaz ejder, btn eklem yerlerinden yeil ateler szdrarak,
burnundan vapur gibi siyah dumanlar kararak, btn gvdesiyle
maaradan dar kmt. Sonra en korkun brtsyie haykrd. Dalar
sallanp yankland ve kar kuruyup gitti; grltyle indi lar ve donupkald elaleler"^^.
Ejderin, gemilerin hl yelkenli olduu, buharl makinelerin olmad
zamanlardaki gemi yelkenleri gibi'^^ kanatlar vard; ve bir fareden bir
imparatorun kzna kadar hibir eyi ldrmeyi hafife almazd. Bu iki
kpei ldrmek istiyordu ve havalanp saldrmadan nce bunu defalarca
onlara syledi. te onun hatas buydu. Onlarda kayann zerinden roketgibi vzlayp gittiler ve rzgr kanatlarnn altna alp yle bir hza ulatlar
ki, grseydi Beyazkanat onlarla gurur duyard. Ejder de pelerinden frlad,
rpanejder gibi rparak ve kapanejder gibi
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
60/147
kaparak O, dalarn tepelerini arpp kopard ve btn koyun-anlarn
aldrarak ortal yanan bir kasaba gibi yapt (imdi neden hepsinin anlar
olduunu gryorsunuz).
ok byk bir ans eseri rzgr doru ynde esiyordu. Ay
rca, anlarn delirmi gibi almaya balamsyla .birlikte kule
den harikulade bir roket frlatld. Binlerce gm pskle d
nerek altn bir emsiye gibi patlay ayn her yerinden grnd ve ksa bir sre sonra dnyaya nceden saptanamayan
gktalarnn dmesine sebep oldu. Bu, zavall kpeklere yol
gstermek iinse, ayn zamanda ejder iin de bir uyar anlamna
geliyordu; ama ejder bunu fark edemeyecek kadar fkeden t
tyordu.
Bylece kovalamaca vahice srp gitti. Eer daha nce bir kelebei kovalayanbir ku grmseniz ve eer devasa bir kutan daha bynn, iki tane fazlasyla
nemsiz kelebei beyaz dalarn arasnda kovaladn hayal edebiliyorsanz, yleyse
imdi de havann iinde kvrlp dnerek, saa sola hamleler yaparak klpay
kurtulularla gerekleen bu ka ve eve doru uuun vahi zigzaglar izerek
frlayn hayal etmeye balayabilirsiniz demektir. Daha yolun yarsna bile
ulaamadan Rove-random'n kuyruu, ejderin nefesiyle defalarca kk, kkttslenmiti.
Peki, Aydaki Adam ne yapyordu? Evet, gerekten grkemli bir roket
frlatmt; ve sonra, "u lanet yaratk" dedi, ayrca "u lanet kpekcikler!
Zamanndan nce bir tutulma oluturacaklar!" Ve ardndan bodrum
katlarna inerek peltelemi katran ve bal gibi gzken (Kasm'in Bei^^ ve
fazla kaynam
78
lahana gibi kokan) karanlk siyah bir bynn kapan at
-
7/26/2019 J R R Tolkien-Roverandom Turkish
61/147
lahana gibi kokan) karanlk, siyah b