t oB. D .

HISTORIOLA CRITICA

L U C A N I ,Q u a m ,

CONSENS. AMPLISS. FACULT. PHILOSOPHIN REG. ACADEM. UPS ALIENS!,

PRÆSIDE

M ag. C A R O L O AURIVILLIO,

P o es. PROFESSORE R e g . e t O rd .S. R. S. M.

£N AUDIT. GUST A VIANO DIE XXV. JUNIIMDCCLXL

H, A. M, S.PUSLÎCÆ DISQUISITIONI

S V E N O AND. LI NDBERG,UDDEVALUA■ GOTHOBVRGENSIS.

U P S A U Æ ,

PRÆSESF 'I KåMNEES RaTTEÎ^

IS jö - och Stapelfiaden Uddevalla ? Adel och Hôgagtade

Herr C H R I SM

Sam t Ädla FR UM

A RG A R E T A

■jrt-r p

Född

BAG G E ,

'ägna tn ig a ß e tt lange efterlängtat tillfälle y , att offenitligen förklara Eder m in

tillg ifv enhet och får bin de Ife, nedfaller ja g i idel ero och villrådighet. Edra välgärningar år o J a f t ore, f å o-

förtjänte och ovanlige, att de borde pä ett mer ån allmänt fa t t omtalas; och m in innerliga erkänfta kan ickef t a dna ut an vid en fullkom lighet, [om dem liknade. Faen tid, dä.dygd ofta fà tte s fä i ord, att

fö g a mer. kanJ ägas om verkelig fdrtjanjb, ån bvadifo m i

ß m f ih f t f på toma iôfun och menigs löfa hbflighetervvet jag ej hvarmed jag /kali uttrycka Eder godhet.. Huru m/kade jag icke ttll Edert lo f en ßbrrc [kicke- lighet an m in nuvarande, och ett.vàrdigare äreminne' an detta. H u m önfkade jag icke mina h’eftM igaJte* hbjdfer ett friare utrymme , an deffa rader, Join tv in gas innom korthet och oförmögen h et. Men Edntvalgdrnrngar /kola nog rår a deras, /innen , foin år o lika adla med E dm , och de höra tala fje lfve . HERR K Â M N E R S E R Æ SE S och G Ü N STIG A F R U N

förbannadefig ofber ett f j u års barn , fo tn iförfla å- ret a f / in lefnadmiß fader och moder, och ågde hvar- ken flugt eUcr förmyndare. J någden Eder icke ?ned, att i detta elandet underflödja mig m ed en gafva. f e r ier, hvad reda n vore jaU fyn t, at t genoni andra tilU [hynda mig en efventyrlig uppfoflran. J opnaden mig Edert eget Hus och lnne/ikten viig fåfam enda- fle b a rn j Ed ra egna armar. Jag ß r /to d e j da att ur/kilja Edcr Ömhet och ofirtjänta omvårdnad ovi ett- ufelt l i f , fom den HÖgfle likväl ainnat att a f Eder må; mi/ko • karlek omfamnas. Men jag viinnes det f t r mycket båttre , fom. Eder godhet var färfta ämnet v da ja g begynté m innas, och har fe dan blifvet en ked

ja a f ali t hvad ja g fa dt lära. Jag minnes allt i gemen.> M en , huru /kulle ja g t ai ja alla de om forger fde tröt ta f l eg, de dryga omkofliiingar, fo?n J använt på m ig intill denna ß u n d , då jagtiflhaka lagt flera år' a f m in lefnad. Och om jag kunde t ålja dent, huru [kulle jag dock kunna mäta dem efter hugden a fE der valvilja. Det fordras färåldrars erfarenhet, att knnna\ uttala föräldrars karlek. H U L D A ST E F ÔRALD RAR,(tillåten att få kalla Eder, hvad J à* rent) 0 1 att ja g kunde vifa huru detta hjertat, fo m

J f a når a förbundet wed E dra , klappar a f vårdnad och genkärlek. Jag fe r dageligen p ro f a f Eder buld- bet, och vid åfynen kunna mina ögon icke annat ån

fly ta y jag vet icke antingen afglädje eller oro; det hnctr mig, att fe mig éfver hopad a f Eder godhet och på Eder o7Jikoflnad fa nytcja m in tid till eget gagn* utan att på ringaftefått kunna gagna Eder ; ?nen det g låder m ig , att i Edert Jde hnod vörda en dygd, Jöm gôr go dt h t an affeende på förgänglig vinning . Jag uppoffrar i odmjukafle tilfkrifty detta Academi* Jka arbete y icke till att vedergåila Eder med Eder egen välgärning , utan få fo m ett v itn e , att ja g eger intet att å terg fva , fom icke år Edert eget."Vv; Det enda jag kan och fom ja g all dr ig {kall under- låta y år att till Högden uppfånda t rogna puckar fö r 2s* dert l i f och Eder fållhet. Der vid år ja g hjerteligen förnbgd. Den trofafle Guden har lofvat evig nådelön fö r långt mindre välgärning, ån Edra. Under denna fårtrbflan framhärdar ja g med oaflåtelig barn-

ß ig vördnad och undergif venhet

Ådcl och Högagtade Herr Kåmners * Fradidisfamt

Ådla Fruns

Odmjukaflt IjennŸiSVEN AND* LINDBERG»

£ x * m m m e . * x § £ f X X *** »*• X X ds X X X ’ » x x x*r* Ve v * * it *** ^*-> K 34' * -« «** X X »X X * « * » : * * * X 3*

$. L

f̂ s r̂S /-̂V A K K K m ',m \ g > ............................

i l v?S^ar* ,n primis Poetarum feripta folent ProPera ea fiducia, quæ humanas men#

•t̂ C i ^ V M r ces l̂l(̂ ,t> ubi judicandum fuerit de rebus a(î tendendi magis facultatem pertinen- tibus, quam e tribunali citandis neceffa- riæ fimplicisque veritatis. Non quod

certi omnino nihil exputari iftiusmodi pofiit quæftio- nibus, fed quod rot momenta verfitnda ante fint frequentibus experimentis & familiaria reddenda illi, qui refte judicabit, tot occurrant invicem & conflictentur conatus animi, (ibi haud raro ipfi difllmiJis, tamque difirahat infinita prope, indiverfis hominibus, natura* lium propenfiouum indufterumque confvecudinum diferepantia, ut non nifi rarifTima felicitate temperari illa cun&a & fpeciem aliquam concordias fefc pariantur redigi. De Poeta certe idoneam, ab omni quidem parte, fententiam nemo unus pronunciabit, nifi lingvam probe calluerit, qua ufus fit ille in feriben- do; nifi temporum & hominum,quibus Poëtaferipferit, vividam fibi & ubique præfencem imaginem informa-

A vefit,

» J * ( »verit; nifi humani animi vires, illecebras, errores, turbas, infimosque recefius metiri & æftimarc, nonna- turæ modo indole, led & præfcripto potiHimnm naturalis honeftatis, quæque ab hac nusquam fejunfra < ft, veræ pulcritudinis didicerit ; nifi denique aut Pcëta Jpfe fit, aut pcëticæ artis præfidia atque decora ita pervideat, ut quo ingenio, qua menfura, qua cautione, propriis quæque locis applicanda, fingulis in carminibus, atque injungenda fint,fuo ipfius haud fallaci fen- fu definiverit. Verum ea ftud;a, quam funt pauci, qui referre magnopere fua exiftiment, aut qui poflint attingere, diftrafti negotiis, communem vitam urgentibus & difficulter evitandis. Hinc inconftantia Criticorum , hinc diflènfio. qua fieri etjam noftroævo cernitur, ut quæ laudent plurimi, vix ullo habenda loco faftidiant alii. Locuplctiffimus teftis varietatis vel u- nus Lucanus prodeat, in veteribus Latinorum Poetis haud incelebris,* quippe oppofitis a partibus & olim & hodie jaöatus ita, ut quum multi ne Poetam quidem cen endum voluerint, principatum illi, etjam Homero & Virgilio praeferentes, alii decreverint vindicandum. Dabunt integros utriusque agminis manipulos Hankius a), Bailletus b)y Fabricius cj> & editores ipfius Poëtæ, quibus majori quidem copia & diligentia uti licuit. Nobis, etfi minime fumferimus no- ftro exigendam controverfiam arbitrio, haud inutile erit tamen, nec temerarium, propius ut cognofea-

musà) De rer. Rom. Script. Lib. I. p. 78. Lib II. p.

«45. b) Jug. des lavans Tom. III. part. 2. w $9. c) .BibL Lat, Tom. I. Suppi. I. Lib, II. Cap, X.

mus cupere, nohiîemque fcriptorem usque eo falccm curare, ut evolvere potius ipfi velimus, quam aliorum unicc judiciis intempertiva obfervantia confidere.

§. ILNacus Cordubæ Hifpanorum, M . A nnaus L u

canus, C. Cæfare Augufto Germanico IL & L. Cæ* fiano Cofi. anno R. O, XXXVIII. parrem habuit An- næum Melam» equitem Romanum, multis illuftrem nominibus; matrem Aciliam, filiam Rhetoris Acilii Lucani. 0 £to natus menfes Romam ducitur cum paterna domo. Fa&us ibi adultior prseceptore in primis ufus eff Rhemnio Palæmone, florente tum orarore& Grammatico, condifcipulo Aulo Perfio.&ipfo Poëta. Vix ephebus Græce & Latine declamafle fertur non fine admiratione audientium. Ac Neronis pueritiae quia praeerat patruus, fubnata occalio familiaritatis, quae Neroni junxit, cuique non minus, quam fui dotibus ingenii, quaerturam, etjam nondum juftaaetate,&fa- cerdotium auguratus debuit, debiturus quoque, fi coepta fors indulfiffet, confulare fartigium. Edito N eronis in laudem carmine primum inclaruit, tum con» tefto Pharfaliæ opere. Sed & clarum perdidit mox inde exardefcens arrogantia. Homero jam non inferior aut Virgilio vifus fibi, graviffime accepit, quod publice recitantem egrefius forte Cæfar deferuerat. Quin & Poëticæ pariter laudis cupidum eumdem ho* ftem fibi inepto fartu concitavit. Tragoediam au&or N ero quum (peftandam daret, aliam protinus praelegit populo Lucanus, tantumque valuit, ut laurum Csefari decernentium au&oritate judicum præriperet.

A a Te-

Temeritatis vindex Princeps & foro & theatris & carmine fcribendaPoëræ interdixit. Hic contra indignari, fpargcre didteria, a Nerone animos quam piurium di* vertere, initaque erjam cum Pifone & ceteris con- fpiratione, iliius in caput extrema machinari« Pate« fafta re, timîtk^mollis, abje&us innoxiam etjam matrem nominavit inter focios fee Ieris, fpe obtinendas veniae. Damnato tamen Nero dedit, ut mortis ipfe genus deligerer. Itaque fveto tum more, epulatus largiter, venas (ibi calido in balneo incidi juffit, te- öisejue , olim a fe feriptis, verfibus, quibus ejusmodi mortis fpeciem pinxerat, exfpiravit, anno ætatis XXVIf, R. O. LXV. Attico Veftino & Nerva Syl- lano Cofl. Vir,ut ex bis apparet, cenlente vere& fa- pienter Camerario d) ingenio c' f natura acri, im potenti animo Zf levi. Q ui ne que, antequam incho- aret, periculum Zjf, difficultates pr o f picer e, ne que pofl- ea, conflantium Zf firm itatem confilii precjtare pos-

Jet. Impatiens ira fe d Zf adverfatienum , cupidus lau- dis, fed Zf vita. Temerarius fed Zf effeminatus. Qua • tes fere fu n t in juvetiili atate i i , qui litteris operam dant, Z f ad Philofopbtam quidem tendunt, fed non• dum pervenerunt, profert im dw^cjrolvrci, ut vocant Grœci, id efl difciplina morum Z f vitat non fa tis exculti vel indulgentius etjam educati. Carmina compo- fuifie plura narratur, e quibus folius fuperfunt decem libri Pharfaliac. Nam qui Panegyricum quoque in Pifonem illi tribuunt, non fine veri multa fimilitudine, rationibus tamen haud nituntur onini dubitatione va

cuis.d) In prolegom. ad Lucam

» ) 5 ( »cois. Pharfaliæ tres primos libros correxit fuperffes cpnjux, Polla Argentaria, Poetria erudicifiima, quandoquidem auftorîs ipfîns;ultimam limam necifli libri nec ceteri potuerant fubire. Medfo,quod dicitur,ævo leftitatum crebro carmen fuifie fuinrr.cque pretio habitum, copiofior refhtur multitudo tranfcriptorum codicum quam quæ aiii Poëtæ ulli, in veteribus Græ- cis & Latinis, eo quidem tempore, deprehenditur contigiffe. Typis primi vulgarunt Romæ 1469. in fol. C. Sweynheim & A. Pannarts, recenfente Iohan- ne Andrea, Antîftite Aleriénfî. Port plurium dein Poëtæ impenfas operas accurate emendatum H. G ra tius edidit 1614 in Oft. Antverpiæ. Noftro fæculo fnfhurarunt M. Maittaire Londini 1719. in oft. G . Cortius Lipfïæ 1726. in oft. F. OudendorprusLugd. Bar. 1728* in quart & P. Burmannus Lcydæ 1740. in quart, linguli toc ufi codicibus vetufbs, quot conferre cuique licuerat. NicidifîîmeLondini prodiit 1751.in duod. eo tantum comitanto apparatu , qtiijunftis præ- ftantÜTîmorum Criticorum cenfuris continetur & (up- plemento, VII. libris confefto a Thom a Ma io A nglo, annoque dudum 1630, in oft. edico. Interpretum , qui varias in lingvas recentiores verterunt, celeberrimus fere exfticit Galltis BrebeuBus, quippe L u cano ipfo, ut facete Vignolius Marvillius e) Luca- uior, non nunquam licet vix par, quin & longe inferior.

§. III.Efl autem Phnrfalise, fi rerum fpeftetur feries

& ju n f tu r a , qualem Poëta dedit, haeefumma. De-' . ' *et0 T. I. Mifc. Hift, Litter, p. 25.

leto a Parthis Crafîb, Pompejam & Cæfarem, gene- rum & focerum, aemula virtus Romanæque moles rei committit. Caefar e Gallia Romam properat cum exercitu, nequidquam deterrente, quam no£lu videt, patriæ imagine. Rubiconem trajicit, Ariminum ex, pugnat, flimùlantem ad majora Curionem reperit, tentatosque fuorum animos, ad jufla paratifllmos, fpondente Laelio, intelligit. Ergo colle£lis undique copiis .per omnem fpargicur Italiam. Prægreditur late terror, non vulgus modo fed & Patres," Concilies, Pompejum Roma ejiciens. Nec defunt mifTa cœlo prodigia, quae procuraturus,nova videt Arruns, quibusque diriflima omnia portendi afTeverat & au» gur Figulus & immani rapta furore per urbem matrona. Queflibus confternata urbs perfonat fexus o- mnis, aetatis omnis. Soli, Brutus atqueCato , trifles licet, a pavore tamen immunes, confilium capiunt publicae defendendae libertatis. Supervenit Marcia, Catoni iterum jungenda uxor, inflantes licet turbae fveta nuptiarum follemnianon paterentur. In Campaniam moverat interea Pompejus, muniturus fe irruentem contra focerum. Hic urbium capit u- nam pofl alteram, fugientibus ubique Pompejanis, praeter Domitium, a militibus licet defcrtum, antequam ducere in auxilium Pompejus poterat. Nempe renuente fequi exercitu, Brundufiife intra mcenia recondere extrema Italia cogebatur, & filium inde mittere ad concitandos Graeciæ finitimosque populos. Sed inhaeret Cadar, portum claudit; Gener tacita claffe per tenebras vix evadit, fub itinere, in fo-

mnio

» ) ? ( $

mnio auditurus condonantem Iuliam. Fugientem mox infcqui defticutus clafTe Cæfar quia non poceraf, miffis in Siciliam & Sardiniam, qui annonam levarent, Romam adit, vi nusquam illata ulli, nifî quod dimo- to Metello , publicum ærarium fuos in ufus conver* teret. Hinc fuperatis Alpibus, Mafliliam, dumPorm pe jo totus paratur Oriens, oppugnat, iacrum lucum exfcindit, aggeres & turres exftruit inani opera, fortiter fc tuentibus oppidanis. Itaque in Hifpaniam avolat, relido Bruto, qui mari fortunam tentât coe- ve itu, ut gravi pugna Maffilienfes funderet. Cæfar, ad Ilerdam Hifpaniæ, Afranium & Petrejum includit, ipfe prope obrutus exundantibus aquis; fubfidentibus verö iterum, ar&at usque eo , ut fame fitique fere enetti pacem peterent. Alia in parte a Pompejanis oblidetur Antonius, cujus milites ubi ratibus partem Illyrici maris conarentur trajicere, Vultejus cum rate, qua ferebatur, eas incidit in anguflias, ut mutuis fe enfibus & ipfè &, qui una erant, omnes perfoderent. T u m e Sicilia in Africam latus Curio fua circumvenitur audacia & hoflium multitudine, donec trucidaretur cum manu univerfa. In Epiro Confu- les & Senanis Pompejum ducem creant, quotque licebat gentes fuis adjungunt partibus. Appius Delphos petit, ut eventus rerum ante cognofceret Caefaf exercitum, compoftta (editione, mittit Brundufiuro, dum profe&us ipfe Romam Conful defignatur; redditus exercitui, folvit Brundufio claffem & trajicit in Græciam. Quum autem cefîàret aliquantum Antonius reliquam advehere aciem 5 Brundufium rurfus,

exi-

exigua navi, folus cum naura, ignaris ceteris, redit, non fine ingenti vicæ periculo. Pompejus ubi cre- feere Cæfarea robora & propinqua diferimina contuetu r , , in Leibum Corneliam conjugem dimittit. Dyrrachium dein occupat, mox claudentis Cæfaris operibus fameque ac pede coaftas inde cadra educere. Superandum ance Cæfaris vallum pugnam aperit. Obdat immani vi unus prope Scæva; irruit Cælar quoque, fed tanta clade repellitur, ut liberum transitum Pompejo relinqueret. Uterque ducit in Thes- faliain, cujus ufus occafione regionis Sextus, Pompeji filius, ThcfTalam magam aggreditur, ut fata exploraret. Pater inani elufus fomnio, poflulantibus fo- ciis & fvadentis etjam facundia Ciceronis cQgitur invitus ad conferenda arma. Multis licet confpe&is prodigiis explicatur acies. N ec fegniter in occurfum fu-os agit Cæfar* Utrimque gravibus hortamentis infligantur pugnaturi. Confligitur acerrime. Vincit Cæfar. Fuga fe Pompejus, ne fuorum multiplicaret flragem, fubducit in proximam Laridam. Captis in caflris viftares noctam ducunt, fed turbatam triflibus infomniis. Inhumata cadavera relinquuntur. Pompeius continuis raptus timoribus in Lesbum vehitur ; conjugem fortuna obrutam mariti & lamentantem folatur, tum fecum, Mitylenseorum laudata fide, abducit in Ciiiciam. Fugientem cum fociis aliis regem Dejotarum obvium in mari reperit & ad con- citandos porro Parthos ablegat. Sed colleclo e refi- .duis P a t r ib u s q u i in Ciliciam quoque convenerant, (enatu, ubi confilium illud profert in medium , da

mnat

& J 9 ( &

rnnat Lentulus, Ægyptum ratus'petendam, Pratet* Cyprum ergo in Pelufia vada pergunt omnes. Allato nuntio Ptolemæum hortatur Pothinus» ut vi- ftum exfulemque protinus interimendum curaret. Quin & miffus parva cum navi Achillas traditum fi- bi hofpitem perfodit, fpecfante Sexto & Cornelia; caput amputat Septimius; truncus in undas projicitur ; Cordus repertum extrahit & crem at, fub faxo claufis cineribus. A tÆ gy p to non hæfere manes; Bruti & Catonis pe&ora ingreditur grandis anima. Cato Corcyra clafîèra ducit* clafle fervatas Reipubli- cæ reliquias defert in Africam. Eodem accedit cum rncediffima Cornelia Sextus, & Magno, fratri, amisr- fum patrem nuntiat» Hic praceps inÆ gyptum iffer, vindicatum Patris cadaver, nifi compefcuifTet Cato. Honores mortuo, quos poflunt, perfolvunt coniux, filii, C ato , multitudo univerfa. Pertæfas belli mentes plurimorum Sz rebelles coercet Cato atque roborat. In continentem educit per Syrtes ; difficillimo itinere ad templum venit Jovis Ammonis; oraculum, fvadente licct Labieno, nonconfulit; per arenas fic- ciffimas, per ferpentum letales i&us ad Pfyllos, tum ad Leptim denique penetrat. Cæfar Pompejum quæ- fituros pergit in Ægyptum. Obvius eft Regis fatel- h s cum Pompeji capite, quod fimolatis lacrimis Cæ- i, r perfundit, jubetque buffo condi una cum colle- i \ is cineribus, lngrefius Alexandriam Cleopatrae irretitur luxu Ôc amoribus ; fed & ab Achoreo rogat & edifeit Ægypti,acNi!i inprimis,naturalem habitum. Infcio hofpiti diferimen vitae machinatur Pothinus. Vix elapfus ubi ad naves venerat, in urbem redic iterum cum auxiliis, & Pothinum enecat, dum A-

B chii-

æ > «o ( æ

ehillea pariter ferro tollit Arfïnoë. Scd ne fie quidem fedato tumultu, adeo cingitur Cæfar, ut falutis fpes nulla fupereffet amplius.

§. IV.Medio in confligii rerum fubfiftentem Poëtam

iecuti fumus, ad umbilicum haud addu&o carmine. Nam ultra Pharfalicæ pugnae proxima pofitos ordientis mente terminos, ea docent,quae libro IX .& X. infe- ru ir , & e quibus fupplementorum auöor, ad necem usque Caefaris voluiffe eum poëma continuare, haud male intulit. T u m hiftoricam rerum compagem ita cernitur reveritus, ur in hujus præcipuis quidem partibus Poetica nihil libertate finxerit. Novum,ajunt, genus poematis induxit regulisque adeo non obtemperare potuit, quas Homeri & Virgilii exempla nobilitaverant. Kette; nifi effeciflec, dum novus vellet confpici, & infveta arti frena imponere, ut quantus confpici Poeta potuifler, tantus ipfo opere non appa- parear. Ex Hidoria mutuari rerum argumenta Epi- cis potiffimum Poëtis non nocet, quin & Hiftoriae interdum non confondre in dedecus defineret. At vicinis nimium temporibus inhaerere, idem ei! ac fingendi follcrtiae nuntium remittere, carminique invidere virtutem , qua maxime oble£hverit. Fingit multa Lucanus in rebus minoris ordinis; varios cumulat colores, ubi terras gentesque deferibet; oracula confulit ; magas inftruit; fermones non habitos tamquam habitos-pcrcenfet; vifa fuis heroibus crebro narrat, quæ numquam viderunt; immo& Ciceronem campis in Pharfalicis ad arma temere concitan» t e n minior a t , quamquam ah armis abhorruiffe te- i h t j r Hi tor ia- Senfic ipfe vim artis fuse. Sed me-

» > ! « ( »

moratis in'rebus (i Poetam fe fore defperabat, nilt fingeret, cur in ceteris futurum fefe credidit hirto* ricæ fidus interpres veritatis ? Nempe in his fi fida adornafict, Romanorum omnium, quibus adæ res erant cognitiflimæ, faftidientes in ferifus commovis- fef. Infelix igitur Lucanus deledo argumento, in quod jus eile Poëcico fpiricui nullum, aut certe minutum nimis, poterat. Hinc fabula in eo nulla, hoc cft difpofitio & ordinatio cafuum eventorumque, feriptoris conftiruta ingenio, quam fabulae nomine magirtri artis appellant. Quod enim Homericos 8c Virgilianos Joves, Martes, Junones, Irides exclu- fit, cujusmodi fimuhera vocari fabularum quoque titulo folene, non magnopere obfuiflet, fi corpus ipfurn univeifum Poematis fidrix informaflet ven«• fias; quamquam & illud imaginum creandarum artificium tum novificeum, tum adhibere potuiflè faepi- u s , nifi obftitifiec argumenti indoles, Pompeji evincit anima , quæ in ccelum non modo afcendir,fed & Catonis atque Bruti in pedoribus fefepofuit, Eadem argumenti fecit ratio, ut aStionis, quam vocant, & He-rois unitatem tenere non potuerit. Quid ? quod difficulter nunc rtatuatur, quam potiflimumadionem & cuius Herois celebrandam fumferit. Si Pompeium voluit, erat hujus morte finiendumPoëma; fin Cæfarem, tot erunt adiones, quot in gentibus belli gefiif. Denique Hiftoriae illa follicitius verendas r c - cefiitas, quæ impedivit, ne in rebus proxime ad civile bellum pertinentibus Po&aquidpiam immutaret, eo redegit, u t , ne aridum tamen ficcumque carmen cenferetur, multa interfereret partim aliena, partim male cohaerentia cum ceteris. T e r t ia plus parte,aut

B 2 Geq-

Geographica offert, aut perfonas intrudit cafusque nihil ponderis adjungentes primario argum ento , aut declamando dirtrahit, ne agentes loquentesque Heroes ip î audiantur. L. i. 396 47y. ubi con- filia pervidere ducis optaffet leftor , per populos circumfertur, quos in exercitum omnes evocaffe Romam iturus Cæfar vix credi poterit. L. II. 396 439. Apenninus mons fcandendus, quamvis longe ab eo cafira pofuiffet Pompejus. Lib.IIl. 170-298. Pompejo quæ gentes venerant in fubfidium tam longo tenduntur agmine, ut & una eant, quibus erat ignota Roma. L. VI.333-412. univerlaperagranda Thes* falia, quia hoc denique paftpPharfalici fe adiri campi patiebantur. L. IX. 300*950. in Catonis itinere, dirae deferiptio regionis euntem itaoccu!tat,utnon nifiper longiora intervalla aliquantum intermicer. L . X. 175- 331. colloquium de Nilo & ceteris cum A choreo Cæ- faris commune nihil habet cum civilis belli tumultibus. L. V. 70 • 237. Appius privato confilio Delphicum confulens oraculum, nec tamen quidpiam e- liciens quod publicam in rem vertat, inanis Poëtælu- fns eil i alio vinculo nullo inne&endus civili bello, quam quod in vicinia Epiri, qua jam renebatur Pompeius, erant Delphi. L- VI. 420 ad finem usque libri , per quadringentos verfus tetra intanit venefica, jmmani licet furore ne minimum quidpiam momenti ad bellum adferar.Libro VII.ut unum m odohunc indicemus, poftquam v. 28-44 cœperatPoëca fuos gemitus rerum eventis immilcere, tot vibrat dein « W ççoÇcce, & minas, & omina, & planëhis,ut his tantum non ubique avocetur leftor a fpe&ando, & interpellatorem quovis fere greflu metuat; conf. v. 168. 205/ - v ' 386

& ) 13 ( »g$6. 470. 535. &c. Omittamus huc referenda rfiult» alia, fomnia præfertim, quibus nulla fere caret nox in poemate, & portenta, ultra omnem modum frequentia, etjam fupcrftitiofa in gente, quam Poëtaforte videri fibi potuiffet illo app3ratu haud mediocriter commoturus. 1

* V *Mulco autem efldefideraoda magis diligentia Sc accuratio, quæ perfbnarum in Poemate agentium a* ptis & idoneis chara&eribus blandiatur. In his & Hi- ftoria non penitus erit deferenda, & verifimilitudo; fervanda, & ea danda fpecies, quæ Poëtæ conliiio & propohto quam efficacifiime inferviat. Pluribus immorari quia nobis jam non licet, Cæfarem modo & Pompejum, praecipuas certe in Pharfalia perfonas, contueamur. Libertatis publicae adertoretri Pompe-, jum Poëta facit, iniquum hohem Car far em; Pompejus defendendo agit, Casfar vim infert;armis ille vindica-: re jura cogitur, hic ultro temerat & conterit; moderatus ille & fangyinis non p ro d iu s , ferox h ic , acer, nulla non inflat violentia. Dabimus,' congruere hæc forte Hifloricæ veritati, faltem ita præ le ferebant, quorum in partibus erat Poëta. Nec urgebimus,multo utrumque characterem inflrui efhngjque potniffe fortius & accommodati us,fi vivax adhuc geflarum rerum in Romano populo memoria Poëtæ non obflitiflet. Hoc' videamus, Prêta fibi an confliterit. Quidquid partiri impietatis non numquam æque velit Pompeji inter arnia & Cæfaris,fui in ceteris immemor probam caus- fam iili tribuit aperta fententia, huic pefïïmam. Attamen toto in bello, quoad Poeta quidem inflruit, nihil agit Cæfar, quod non magnum fpiret animum*

B 3 quod

quod prudentiam, aequitatem, clementiam & lenitudinem in morigeros & tranquillos cives non teflifice- tur, quod non iniquis potius aufis oppofitum adverfa- riorum quam reipublicae evertendae libidini abeo datum judicetur; nifi quempiam offenderint illa, quae in corporibus non humatis poft Pharfalicam vifcto- riam , & in firaulatis lacrimis ad confpe&um Pompejani capitis, ita referuntur, ut in reliquam rerum fe- riem vix fàtis convenire mox deprehendantur* Pungentibus quidem verbis & fere conviciis lacerat Poeta bellantem, nulla vel leviffima dimiffa occafione ; fed ta&is meruifle, nusquam fidem facit. Contra Pompejus nihil grande aut imperatorium offendit, timet ipfe, timent qui fequuntur, non langvet modo fed & nullo prope ruit confilio. Cun&atur » fugit ex urbe c apace humani generis f i turba coeat. In Campania nihil invenit, meliorum licet gloriatus fignorum fiduciam, quo militum abje&as fpes erigeret. Sui ipfe exercitus efl impotens in Pharfalia. Ubi prodeunt in aciem hoites, f ia t corde gelato attonitus. Viflus

incerta fug te vefiigia turbat Implicit as que errore vias. Pavet ille fragorem Motorum ventis nemorum , comitumquefuorum Qui poft terga venit, trepidum l at er iqne timentem Exanimat.

Ubi capiet confilium, ad Parthos movendos, Romani nominis longe, quam fieri umquara Csefar po tu it fet, diriores & metuendos magis hoftes dilabitur. Pro C*faris avulfa cervice ipfe dedijfet tan tum , quant* mercedis i f fu u m habere ju g u lu m credebat. Nec juvabit monere, fieri poffe & fafhim forte efleillo inter Cæfàrem & Pompejum bello, ut bona caufTa de-

fendatur fegniter & male, dam iniquam ftrenui, ala* eres, ncc tuis virtutibus dcftitud, pugnatores tueantur & vi&ricem reddant. Cur enim diffiteri Poëta ftudet, cur folutiffimam levitatem Pompeji ubique obducit velo præftandæ,quam e caufiac bonitate cupit allinere? Fortunæ & fceleri Cadaris cur imputatur culpa o» mnis? Graviffimifne oneranda accufationibus in Cæ* fare erant eadem, quæ in Pompejo aut vidifie Poëta diffimulat, aut Romano digna nomine contendit. Æ* que luos in cives ferrum ftringit Pompeius, atque Car« far; eadem obtinere pugnando uterque ardet. Furen- tes fi tenuit gladios Patriae amore Pompejus, fugato Caelare juxta Dyrrachium, f i tanti f i negat, inclinata fua acie Pharfaliæ, ut in fa ta ruentes milites non f u * gerent ; erjam Caeiar captivo & vel minitanti parcit Domitio; Afranio & Petrejo, fumma licet egiffentperfidia, petentibus tamen pacem non denegat; quin & ante Pharialicam pugnam luos ipfe ferio prohibet, ne terga boftis quis quam caderet, civis, jubet, qui fuger it, efto. Icaque ex hac parte, quantum quidem judicare finit Poëta, aut laudandus uterque, aut damnandus. Sin ducis & bellatoris confiderenmr munia, adeo fupra Pompejum Cæfar eft tota in Pharfalia, ut vel invito P o e a , leflor quilibt t intelligar. Nimirum inter illud, quod fentiunt lecforcs in primariis perfo- nis agentibus, St quod judicans ipfe Poeta inlpergit ac vûlt, ut fendant, perpetua alitur repugnantia, fi* erique proinde clarum eft, ut chara&eresperfonarum a Poeta exhibitarum contrarii & inimici re ipfa illius propofito, peccent vitio haudquaquam excolando.

$. VI.Sed quomodo videre illud vitium non potuit

&

æ )■ !*( æ

& ab eo cavere , qui ex c im orum Poetarumrediora exempla probe noverat? Vidit omnino, licet partium actus ftudio lùccubùerit. Poema effinxit, non tam honorem , quem praetexit, libertatis ut allereret, quam ut privato ardens odio, N eronem urere t, fuccefforem Çxfaris, in im perio , cui pri- ftina reipublicæ Romanae conftitutio ceiTerat. T u m illuc duxit juvenilis 8c immoderati fervor animi, qui ad extrema 8c naturam rerum velut oppugnan- tia plerumque rapuit, Hinc fad u m , ut eos feri fcnuis ledorum animis inCHllec Pharfalia, qui Stoi- cifmum fap ia n t/h o c eft, fuperbam pervicaciam, ultra rerum ipfarum naturales vires evehentem fefe usque eo, ut dum fatali denique neceffitate cogatur ppprimi, ne fic qu idem ,n ih invida, pereat. Qeca* eft neceffitas, quam Fortuna nomine, tamquam tu- premam eventuum dominam toties Poëta inducit.Ce- dendum Pompejo, quia exfequias jam paraverat fo r tuna, erantque illius menti fa ta contraria. Vicit Cæfar, quia necejfe. Quidquid /cire lic e t , nafcenti Catoni femel dixerat Juppiter, quippe

efl hic quodeumque vides, quocumque vioveris. Deos quidem appellat interdum, eisque tribuitnon- nulla, quæ religionis qualis demum cumque videantur veftigia relinquere. At re ipfa impietate cenetu r , quæ Romam eo tempore inundaverat. Inane illi Deorum nomen, vulgi modo timore dignum. Victricem caujfarn, quam Diis placuijfe ait, confert ita cum v itta , meliore habita Catoni, ut non nifi Fatalem vim fefc nomineD

voluiffet: Divinum Nnmen fxpe permittere, ut improbis bene fie, & feliciore proinde exitu nullius a f limandam cauffir indolem. Nam hoc in fieriem o- rationis & propotkum hàud fane convenit, nec in loca a lia , in quibus de Diis ita loquitur, ut agno- tdflc neminem, præter m undum univerfum, innuat. D om itius, cui ne captivo quidem vitæ munus a Cacfare datum acceptum fu it, quam eft efferus, quam expers humanitatis, a Lucano licct fmnmis pofitus in Heroibus?

Impiger ad letum z f fortis virtute coacta N on tu lit affiittis animam producere rebus

Curio, quia iflarn duritatem præcipi in Stoa Poëta au- -di verat. N ec alia ratio Vulteji, cui dum

Vifcera non unus jam dudum tranfigit en/is, Collaudat eundos, Jcd eum cui vulnera prima Debebat, grato moriens interficit ittu .

Quale m onflrum , quam dirum robur Scavæ^ qu i quum oculum jperfofiiim telo fenfit,

- moras fierri, nervorum vincula rum pit A ffixam Viellens oculo pendente fagittam Intrepidus, telumque fuo cum lumine calcat.

In hoc mors non ingeftis egebat, fed vulfis pettore teils, tam ferebat ille denfamin pettorefilvam . N em pe fui intemperiem animi Poëta, nimiumque illum

& ) i« ( æne îibrilV. Cœfareœ domus feriern memorans, & per tocum poëma, tyrannidem illius data opera aggrediatur» Neque dicatur fcripfiffc, quum adhuc mitis & aequus effet Nero poffetque adeo non mediocres laudes mereri. N am fi evaluit fævitia Imperatoris, ante dedu& um Poëma ad illum terminum, quo» nos jam legimus, fuiffet tum ftatim ddend iim prx- maturum illud dc apotheofi vaticinium. Offendit eadem incogitantia, ubi,in Vultejo, Curione, D omitio , B ru to , Catone & ceteris laudata non obfcil- re perfeverantia,nullis quae frangaturusquam obfta- culis, non modo ægre fert Poëta, ficubi appareat quaque in Caefare,fcd& quod abfit a Pompejo, ultimo tantum excepto vitæ articulo, indicium interpretatur & haberi vult juftioris cauffir. At ingenuum tamen & vere Romanum cenfendum, quod libertatis adeo imperterritum ac perpetuum patronum agat. Cenferemus equidem . nifi nomen unice creparer, rei ipfius dimiffa veritate. Hiftoriæ & civili difciplinæ quoad ffeterit auQoritas, immo Lucanus ip fea fen if i diffenterit, Pompejum aeque prem et amiffæ patriæ libertatis culpa atque Cæfarem..

§. VII.r ace ffrt qux irr Geograph icis, Affronomicis',

Phyficis argui (olent hnudretffe pofita, quatque diluere, ad- verfus Scaliserum potiflimum, enixe ftuduit Palmerius j )- N.jni in Poeta, vetuffiore prxfertiin , ferre levius ejusmodi nxvos haud imquum fuerit Stilum potius doleamus dicen dique genus infeffum turgida affectatione onerolx granditates, in fenfus non numquam (ubfidentis valde implicitor Homerici Virgiliani numeri» fono ipfo flexu- quef)dlabarum æmuVmtes rerum, varietatem , in Lucano- frufira quxruntwr. Decurrunt verfus facili , comta, gravi elegantia, fèd & xquali usqye eo,, ut diverfis licet in re-

f) A fo le g . Lucxn. edir» L a id , IJ fT r

æ ) »? ( »bus & affedhbus nihil tamen diverfitatis mefro advehatur. Rerum autem ideas & locutiones, quibus illae exprimam tur, tumida tam fgepe, inanis, fucata obruit copia, ut faffidium comprimere vel patientiflimo iedlorivix detur Ludunt haud raro verba,ubi vana modoiubeftfpc- cies efficacioris fenfus. Continua in acumina, etjam quum ferum pericula locum non dederint, Poéta enititur, tum luo concitus ingenio, tum labe ta&us, qua illius maxime in familia, laborare coeperat Romana eloquentia Æque rotunde, »cfvole, hberaliter pauper refpondet Amyclas, ac rogaverat indocilis privata loqui Cafar, Sive Pompejus audiatur five Cornelia, parum interefl; utrobique Lucanum fènticnt auditores* Bella plus quam civilia, jus datum (celeri, potens popuhs vitfrici dextra in fua converfus vifcerat cognataeacies, ruptum ftedus regni, tot ce vires comujß or-s bis, commune nefas, figna obvia ittfeftis fignts, pares aquilae & vila minantia pilis ubi flatim ab initio coacervantur, difficile eft non memini fle il ius Horatiani;

QuiJ dignum tanto feret bic promijfor hiatu ? g)C ur Cidari, c Gracia redituro Brundufium, adeo rabida excitai.da tcmpelbs, ut fuverum convexa t r e m e r e n t mota, poli compage laber arent, ut arduus infonaret axis, ut exti- mefceret natura cbaos, ut concordes moras rupijfe elementa viderentur, ut nox manes mifinra Deis rurfus'rediret, &c? Suffeciflet multo minor violentia ad mergendum hominem. P t quum L lv u s / nullo intcrveniente miracula, evalit, quorliim pertinuit tantus ftrepitns tam inutilis nafuræ o- mnis contentio ? i: idem cxfuperat Metellus. dum fingitur fo- lus fe objicere Saturniis fetcplis, p oil quam effringi ( cciar juf&rat. Stulta hac vis luiflet, non gravis viri magnanimitas Verum ubi objurgatur porro, ac ii auri unius amore in furorem incidifler, ferit aera Lucanus, ut Stoicam fci- licet gloriaretur opum contemtienem Nihil eo in cardine rerum p!us trahere momenti ad fervandam Rempubli- eam potuifïet, quam fi inracffum manfifTetpublicum aerarium aCœîàre, cui alia jam nulla fupercrat pecunia, ad dipendi» folv endanr.rhtibusj itaque & hoc unice fpectatuin a Metel.

® ) 20 ( $lo, erit verifimile. Poft Phar&lieam vi&oriam inhumata reliquiffe cadavera Cadar culpatur. Sedmox lubjicitur;

Nil agis bac ira; tabejne cadavera J'olvat An roguf, baud refert,

6c paullo infra :Libera fortunet mors eßt capit omnia tellus Quee genuit\ calo tegitur, qui non habet urnam.

Collegerint inde bgentes, aut referre parum mortuorum corporum, utrum lepcliantur an non, aut etjam multo fore dignius & magnificentius univerfie capi tellurit finu, & coelo teifi, quam ar&a includi urna. Tum vero crimen Cxfaris erit nullum. Sin viventibus deberi ofiiciura Poeta voluerit, ut tumulis inferantur cadavera,planeabfonumiolatinm contra vim Ci&ris hoc loco dabit faffofa totius univerfi com memoratio. Corufca fatdlnur, & multisfiipata nervis hiecc: quod villus furti, ama ; uUima debet e(fe fides, lucere virum; quod defles, illud & cetera,qu?bus folari atque erigere tnxftiffimam conjugem Pompejus fugiens conatur\ verum artificiofa funul usque eo fcintillant, ut dici tanto in diferimine potuerint a nemine, nifi cui fuura os, uatursc oblitus, Poeta commodet*

§. VIIISunt in promtu plura hujusmodi fpecimina non latis

fèrvatx temperandi, etjam priter ea, qvibus longo ordine, per fmgulos eundo libros Pharia lix, triumphantis pompam tfrqitii amplificavit Rofixus b). Noftrum vero quia jam non cft rem totam exhaurire, Barthio denique locum demus fatisfe fcire affirmanti, quam fint pauci, qui Lucani etjam vitia fuis virtutibus queant ajjequi i). Longe licet diffet eo a fafiigio veri artis & pulcritudmis, quod abfoluturn omni* bus numeris Poetam monftret, ingenio potentior, quam judicio j dives tamen eminet imaginum, denius fenfibus, fecundus verborum & feliciter nonnumquam novus. Per augufiam ingentemqueportamqxppo[\X.t judicanteVoltairio k), ad ruinas licet ducat, in his tamen non modo q u i caveant

firmiora Ingenia diftingvent, fed &aula mirabuntur, qvibus vel excidific, laude non carucrit.

k j iau i ) Aöf cr ( . Lib, L ilL C$ 6 . I ) fçfcÇj S p Ç, 4«»h