didakhe - september_october, 2013

Upload: mizoram-presbyterian-church-synod

Post on 04-Jun-2018

263 views

Category:

Documents


2 download

TRANSCRIPT

  • 8/13/2019 Didakhe - September_October, 2013

    1/35

    1

    www.mizoramsynod.org

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/13/2019 Didakhe - September_October, 2013

    2/35

    2

    www.mizoramsynod.org

    Didakhe-a thu chhuahte hi ATC emaw Editorial Board emaw

    ngaih dn a ni kher lo.

    Published by the Didakhe Board, Aizwl,Post Box 167, PIN - 796001, Mizoram

    A chhnga thu awmte

    Phk1. Editorial ............................................................................ 1

    2. Keimahni ........................................................................... 3

    3. Tunlai Kohhran Mamawh - Theology Zir ...................... 5

    4. Counselling |ulna leh Hlawkna .................................... 18

    5. Rorelna Dik ...................................................................... 26

    6. Mizoram Mamawh: Development Politics ................... 28

    Editor : Rev. Prof. Vanlalnghaka Ralte

    Ph. 2361694 (R) 2361663 (O)

    Joint Editors : Rev. Dr. Tlanghmingthanga

    : Rev. Vanlalrova Khiangte

    : Rev. B. Zohmangaiha

    : Ms Rosy Zoramthangi

    Manager : Rev. K. Ramdinthra

    Ph. 9436556411/982315973

    (Kum khat lk man: Ram chh

  • 8/13/2019 Didakhe - September_October, 2013

    3/35

    3

    www.mizoramsynod.org

    Editorial

    Kan kal d^n ngai hi a \ha kan la ti em?

    Mizoram Presbyterian Kohhran chuan Kohhran inkhwmpui liankan nei zo chiah a, a lian zwk kan la hmabk mk bawk a.Kohhran inkhwmpuia kan thu rl tam tak chu rei tak sawi hnuah,Kan kal dn pangngai hi a \ha e kan ti, tiin emaw, kan tihlaimk a ni tiin kan inhrilhfiah, titein emaw kan titwp \hn a. Hei hinuihza fiamthu siam nn kan hmang ta fo mai a. Mahse Kohhranrorlna boruak chu a rawn nghawng pha lo a ni ang, chutianga thu

    passed chu kan la nei \euh reng tho mai.

    Hetianga kan tih hian eng tak nge maw kan tum le? Kohhranrorlna hmuna tel ve lo, inkhwmpuia palai ve lote hian nuihzatangreng takin fiamthu thawh nn kan/an hmang fo a, mahse anni hichuan a boruak an hre ve lo va, a chhan an hrethiam tak tak lo va,a \awngkam hi an lo hriat avnga sawi chhwng mai an ni thei a.Chuti a nih loh vk chuan pwn lam a\angin Kohhran rorlna hi an

    lo thlr a, hmaswnna kawng zawh tur leh danglamna eng emawtak siam turin an beisei te pawh a ni thei bawk.

    Inkhawmpuia tel ve ngei te tn tak hian he thu hi ngaihtuahngun a ngai wm asin. Agenda pawimawh tak, Kohhran mal a\angalo kal Bial inkhawmpuiah te, Bial inkhwmpui a\anga thu ltPresbytery inkhwmpuiah te, Presbytery inkhawmpui a\angaSynod inkhawmpuia thu thlen te, a thehlttuten uluk leh duh taka

    an rawn theh luh, Kan kal dn pangngai hi a \ha e kan ti, tia lotihtwp hi a thehlttu bial/presbytery tn chuan a runthlk duh viauwm asin! Mahse Kohhran kalhmang a ni a, atua mah hianlunglohvah kan la lo va, remchng dangah thehluh leh emaw, kawngdanga a tihdn emaw zawn hi kan tihdn a ni mai a, a \ha khawpmai. Mahse, Kan kal dn pangngai hi a la \ha tak zet em? tihchu inennn chuan kan hman phah ve tho wm e.

    He thu hi ngun taka ngaihtuah a lo ngai hle mai a, fiamthuinemaw, tih takzetin emaw kan sawi hian eng nge kan rilrk tih pawh

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/13/2019 Didakhe - September_October, 2013

    4/35

    4

    www.mizoramsynod.org

    inngaihtuah a \ha ve tho wm e. Kohhran kal zlna atna \ha kanrl hian mahni hmakhua chauh - tualchhng, bial leh presbytery(Synod pawh) thlra thu thehluh te a awm thei. Mahni awmhmun

    a\anga thil \l leh \ha nia kan ngaih te pawh kan thehlt thei. A longaihtuahpuitu palaite pawhin miagendaan thlr dna a \lna thlrpuitum lo va mahni chnkhn a\anga lo lambun ngawt mai pawh aawm thei. Hetiang a nih chuan a enga mah hi a \ha lo ve veah ngaiphawt ila.Agendaneituten midangte pawmpui theih tur agendarawt thiam ila, midangte agendapawh an ngaihtuahna zwnangaihtuahpui dn thiam ila chuan engti zwng pawhin inkhwmpuithu tlkna chu siam ila, kan lungawi tlng zl ang.

    A dang leh chu, tih dn thlk ve hrim hrim duhna avngin kaldn ngai hi a \ha e, tih hi ngaihmawhna a awm thei bawk. Mahsehetianga danglam ve hrim hrim duhna hi chu mimal rilru chak tak(individualism) a ni duh viau mai. Eng kohhran pawh ni se, mipuinwlpuite kal rual theih dn tur ngaihtuah chunga a kal loh chuanmimal ngaihdn chak tak, zui theih vak lohvin min kaihhruai mai ahlauhawm thei. A sawhkhwk zawh loh palh a hlauhawm bawk a.

    Kohhran/pwl \henkhata an hruaitute chu mi chak tak, sumhmanna tur hre tak, mi dangte ngaihdn pal deuh zung zung anawm a, an hun lai chuan hna pawh an thawk nasa a, hmun leh ramleh thil pawh an ti thar nasa a. Mahse an hun a lo liam a, an ngaihtuahanga a hnua hruaituten ngaihtuahna an hman ve loh avnginKohhranin/pwlin a chauh phah dr thei a ni.

    Chuvngin Kan kal dn pngngai hi a \ha e, tia kan rl leh a

    nih pawhin Kohhran nwlpui, mi fing deuh te, mi mwl deuh te,ding leh vei thliar thiam tak leh thliar thiam lm lote aiawha rorlkan nih hre reng ila, Pathianin rem a tihzwng a nih chuan hunremchngah kan duhdn chu kan la tipuitling leh mai ang chu.

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/13/2019 Didakhe - September_October, 2013

    5/35

    5

    www.mizoramsynod.org

    KEIMAHNI -Ms. Rosy Zoramthangi

    1. Mobile Theological School Aizawl Khaw chhngah: Aizawlkhawchhnga Vnghlui Bialah September thla chhng khn Mo-bile Theological School neih a ni a, hetiangin:

    a. September 20-21, 2013 Vnghlui Kohhranah. Rev. Chuau\huama, Rev. Dr. H. Lalrinthanga leh Rev. K. Ramdinthara te an kal.b. October 20-21, 2013: College Vng Kohhranah. Dr. Lalnghk\huami, Rev. Vanlalrwna, Rev. Laldintluanga

    leh Rev. Dr. Tlnghmingthanga te an kal.c. October 25-26, 2013 Aizawl Kohhran (Vnghlui)

    2. First Semester Exam leh Presbytery Chawlh:ATC Zirlaitechuan First Semester exam September 23 - October 8, 2013chhng khn tluang takin an nei a. Dam lohna leh harsatna dangavnga exam thei lo an awm lo. October ni 9 a\ang khn Presbyteryinkhwmpui hmang turin chawlh a ni a, office erawh chu apangngaiin a kal zl. Zirlaite hi October ni 16-ah an rawn hawkhwm leh a, October ni 21 a\angin Second semester class \an lehnghl a ni.3. Rev. P. R. Hmuaka viva voc tura kohna: Rev. P. R.Hmuaka chu a Doctoral Thesis en \ha leh tura tih a nih hnuah Nov.1, 2013 hian hmaichhana biangbiakna hun (viva voce) hmachhawnturin kohna a dawng ta. Rei lo tah doctorate degreea dawntheih mai a beisei awm.

    4. Didakhe editor lo haw ta: Rev. Prof. Vanlalnghaka Ralte,Didakhe Editor chu Medica Superspecialty Hospital, Kolkata-a kal thlk (kidney transplant) hlawhtling takin a paltlang a; thla 6dwnlai damdwia enkawl zui a nih hnuin tunah chuan ATC Cam-pus-ah a lo haw leh ta. Amah pawh a \ha viau va, mahse BP sngte a la neih zui deuh avngin la indim deuh a ngai. Kohhranten in lo\awng\aisak reng a, kan lawm hle. Lo \awng\ai sak zui zl turinkan swm a che u.

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/13/2019 Didakhe - September_October, 2013

    6/35

    6

    www.mizoramsynod.org

    5. CWM Face to Face 2013India: A \um hnihna atn Sep-tember 21 -18 October chhng awh Council for World MissionIntercultural Face to Face programme chu ATC-in a thleng a.

    Khawvel hmun hrang hrang atangin programme hmang turin mi 8an lo tel thei a. September 27 khn anmahni lawmna atn Mod-erator ruai buatsaih a ni. September ni 23-27 khn Orientationweeka hman niin zng inkhwmna leh paper chi hrang 2 zirhonaneih a ni a. September 30 - October 7 chhng hian khawpuipwn Pastor Bial hrang hrangah sem darh in hmasawnna chi hranghrang in mipui nun a nghawng a neih te an zir anga. October 10-16 chhngin khawpui chhung Pastor Bial hrang hrangah sem darh

    an ni leh a. Hngah hian an kalna bial kohhranten an thiam angangin Mizo nun leh khawsak phung te, kohhran zia te lo zirtra lokawhhmuhin an lo kaihruaia; ATC-a programme an hman zawhhian October ni 18 khn thla khat vl la chm zui turin BishopsCollege, Kolkata lam an pan ta.

    He programme hi ATC aiawhin Dr. Lalrindiki Ralte (Coordi-nator) leh Rev. Dr. K. Lallawmzuala (Asst. Coordinator) ten hnehleh tlin takin an enkawl a. ATC-ah eisiam thiam Pi Sangpuii(Cookie Jar, Aizawl Chanmari) te chhngkua punin chaw tui takan siam sak a. An feh chhuahna lamah pawh Kohhran mitenduhsak takin an lo buaipui a, an hriat atna pawimawh wmte anlo kawh hmuh a, ATC-ah pawh mikhual room kan neih ang angteTheological Education Board ruahmanpuinain chei \hat a ni a.Mizorama an awm chhngin nuam an ti hle. An znga pakhat,Netherlands a\anga lo kal tih loh chu mihng (African) vek, Af-

    rica ram hrang paruk a\anga lo kal an ni. Kan ram dinhmun a\angazirlai kan lo pkte (orientation) pawh \ha an tiin \angkai an ti hle.An ram chanchin zirna hmanrua atn \ha hle dwnin an ring.

    He programme hi Pathianin rem a tih chuan kum dangah pawhkan la nei leh dwn a, kohhrante \awiawmna a \angkai a, min\anpui tura kan swmte lo inhawng zl turin kan ngn lwk e.

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/13/2019 Didakhe - September_October, 2013

    7/35

    7

    www.mizoramsynod.org

    TUNLAI KOHHRAN MAMAWH -THEOLOGY ZIR

    -Rev. Dr. Tlanghmingthanga

    ThuhmahruaiMizorama thuhriltu tam tak hi theology (school leh college)-a zirlo, mahnia inzir chawp an ni hlawm a, anni ho hi kan chhawr \angkaim m laiin a lehlamah chuan kan buai phah m m thung a ni. Kan\hatpuina a hen m loh pawhin kan buai phahna chu nasa tak a ni.Tnlaia [Pathianthu hrilhfiah kawnga] kan buaina langsr ber bertepawh hi lay preacher-te zirtrna rah te, kan zalnna rahte niin a

    lang. Hetiang a nih avng hian 'a grik \awngah chuan' ti \hn te chukan ngaisng lova, " 'Theology' ti ti tawh chu an hul hak mai a nia,Thlarau pwlna a pawimawh ber, Pathian rin tlut mai hi a \l ber ani," kan ti fo \hn. Hetianga ngaitu chuan theology awmzia lehpawimawhna a hre twk lo tihna a ni. Pathian thu [Bible bung lehchng] hre tak, mahse Pathian thu thiam si lo an awm a. =henkhatchu Pathian thu hre teh chiam lo, mahse thiam ang reng tak an awmbawk. Pathian thu hre bawk si, thiam bawk si te hi an duhawm

    ber. Pathian thuthiam te hi Theology thiam tihna a ni. Kohhranrawngbwlna, thuhril leh rinna innghahna bulpui ber chu theologyhi a ni. Kohhran chu Pathian inpuanna thu dik ring tur leh nunthianghlim nei tura koh a ni a. Pathian thu pawm dn te, sawi dn teleh nun dn te tehfung ber chu Isua Krista a ni. Chumi hre chiangtur chuan theology awmzia leh pawimawhna i lo zir dwn teh ang.

    1. Theology Awmzia leh NihphungTheologytih hi Grik \awngkam pahnih 'theos' leh 'logia' a\anga

    lk chhwn a ni a. Grik \awng 'Theos' tih chu 'Pathian' tihna a ni a,'logia' chu ngaihtuahna fm (reason)hmanga thuril chhuina emaw,sawifiahna emaw, hrilhfiahna emaw, zirna emaw tihna a ni. Tichuan,theologychu rilru leh ngaihtuahna fm hmanga Pathian thu zirna lehsawifiahna tihna a ni. Pathian tak erawh chu chhui leh zir theih a nilova. A inpuanna kal tlanga miten Pathian chungchng an hriat dn

    leh an sawi dnte chhui leh zir a ni ber. Chuvangin, theology chu

    Keimahni

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/13/2019 Didakhe - September_October, 2013

    8/35

    8

    www.mizoramsynod.org

    Pathian chhuina leh zirna ni lovin, Pathian chungchng chhuina emawPathian thu zirna leh sawifiahna emaw ni zwkin a lang.

    Miten Pathian chungchng emaw, a thu emaw an puan chhuah

    leh sawi \hinte hi Pathian nihna chauh ni lovin, mihring leh khawvelnna a inlaichnna thute a ni deuh ber zwk a. Chuvngin, theologychu Pathian chungchng te, Pathian leh a thiltih te, a bkin mihringleh thil siam khawvel nena an inlaichnna te, miten an hriat dn zuzir chianna leh midangte hriat thiam theih tura awmze nei takasawifiah tumna hi a ni a. Chutah chuan Kristian theology chumihringte hnna Pathian inpuanna famkim, a vwrtwp - Isua Kristapawmtute thlrna a\ang chauhva ziak a ni bawk.

    1.1. Pathian thu leh theology a inzawmPathian thu leh theology hi \hen hran theih lohvin a inzawm a,

    thil thuhmuna ngaih tur erawh chu a ni lo. Pathian thu tia kan sawi hirinna thu \awngkama puan chhuah sawina a ni deuh ber a. Churinna thu - \awngkama puan chhuah chu ngaihtuahna fm hmangasawifiah a lo nih hian, a sawifiahna thu leh tawngkam chu theologytia sawi a ni. Entrnan, Petera'n, "Krista, Pathian nung fapa chu i

    ni," (Mt.16:16) a tih kha rinna thu puanchhuahna a ni. Pentikost niaa sermon, Isua Krista Pathian fapa a nihzia a sawifiahna leh Lalpaleh Chhandamtu a nih thu a sawite (Tirh.2:14-40) erawh kha chungaihtuahna fm hmanga rinna thu sawifiahna a nih avngin 'theol-ogy' tia sawi theih a ni. Tichuan, rinna thu \awngkama puan chhuahemaw ziak emaw, mite hriat thiam theih tur zwnga sawifiahna lehhrilhfiahna kha theology chu a ni. Theologian ropui tak, Anselm-achuan, "Rinna thu mite hriatthiam theih tura sawifiahna hi theologychu a ni e," tiin a sawi.

    1.2. Kristian theology hi Bible theology a ni.Pathian hriatna hi a inpuanna azra nei leh dawng thei kan ni.

    Kristiante chuan Isua Krista hi Pathian inpuanna famkim lehvwrtwp niin kan pawm a. Isua Kristaa Pathian inpuanna chuBible thuziak kal tlangin kan dawngin kan hre thei a ni. Hetih avng

    hian Isua Krista hi Kristian theology innghahna ber a ni a. Bible thu

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/13/2019 Didakhe - September_October, 2013

    9/35

    9

    www.mizoramsynod.org

    ziak pawh hi theology innghahna pawimawh bera sawi theih a nibawk.

    Bible-a thuziakte hi Pathian thu a ni a. Pathian miten Pathian an

    rinna thu an puan chhuahna mai bkah a sawifiahna pawh a telnghl bawk a. Hei vng hian Bible thuziakte hi rinna thu a nih rualin,theology tiin a sawi theih bawk. Bible bu hrang hrangte hian Pathianchungchng te, mihring chungchng te, sual leh chhandamna thu te,Kohhran leh a rawngbwlna te, sakramen te, ringtute tih turte lehhun hnuhnng chungchngte kawng hrang hrangin an sawi a ni.Amaherawhchu, bu hrang hrang ziak dnte a thuhmun vek lo va,thil inkwlkalh deuhte pawh a awm a, ngun taka zir chiang lo tn

    phei chuan Bible bu hrang hrangin Pathian thu min zirtr dn hi hriatthiam harsa tak niin a lang. Hetianga Bible bu hrang hrangin Pathianthu a sawi dn hrang hrangte mite hriatthiam theih tura fel tak lehawmze nei taka rem khawm leh sawifiahna hi theology chu a ni a,Kristian thurin tiin a sawi theih bawk.

    John Calvin-a leh Martin Luther-a te leh an hnung zuitute khnBible thuneihna an chawisng a, Bible bu 66-a thuziakte hi Pathianthu a ni tiin an zirtr \hn. Chutiang zl zui chuan Calvin-a chuan

    theology hi Bible-a Pathian thu awmzia sawifiahna emaw hrilhfiahnaemaw a ni tiin a zirtr. Hei hi Protestant Kohhran huang chhngahchuan mi tam berin theology awmzia an hriat dn niin a lang. Bibleziaktute hian an hun laia an thil thlr dnin thu an sawi \hn. Pathianthu dawngtu chuan a dawng famkim zo hauh lo, a thiam twkin athu dawn chu mi dang hriat turin a ziak chhwng leh \hn a.Chuvngin hmun dang leh hun hrana mite tn a awmzia sawifiahthar leh \hin a \ul a. Chutianga Bible thuziak sawifiah thar leh \hinchu theology leh Kohhran tih tur a ni.

    1.3. Kristian theology hi Kohhran theology a ni.Theology hi Bible-a Pathian thu sawifiahna emaw hrilhfiahna

    emaw a nih rualin, hun hrang hrang leh hmun hrang hranga Kohhranina hun laia mite hriatthiam tura Pathian thu a sawifiahna a ni bawk.Protestant Kohhran thurin chi hrang hrangte hi Bible-a Pathian thu

    tlngpui sawifiahnate a ni hlawm a. Chutianga Kohhranin thurin a

    Tunlai Kohhran mamawh Theology zir

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/13/2019 Didakhe - September_October, 2013

    10/35

    10

    www.mizoramsynod.org

    lo siam tkte chu hun kal zla mite tn hrilhfiah leh chhwn(hrilhfiahnawn) a lo \l ve leh a. Chng hrilhfiahnate huam tel chuantheology awmzia hi hrilhfiah a ni \hn. Chuvngin, theology hi Bible-

    a Pathian thu awmzia sawifiahnate chauh ni mai lovin, Kohhran/Kristian thurin hrang hrangte leh chng thurin hrang hrang awmziasawifiahnate chu a ni tel bawk a ni. Chuvangin, theologian lr tak,Owen C. Thomas chuan, "Theology hi awmze nei taka Kohhran/Kristian thurin sawifiahna a ni," tiin a sawi. Kohhran thurin leh zirtrna(doctrine/tradition)-te hi Bible thu ziak tlngpui mite hriat thiamtheih tura sawifiahna a ni a. Theology innghahna pawimawh tak anih rualin theology anga sawi theih a ni bawk.

    1.4. Theology leh Mihring ngaihtuahna a inzawmTheology hi Pathian thu awmzia emaw thurin awmzia emaw

    sawifiahna a nih avngin, mihring finna leh ngaihtuahna nen a inzawma. Pathian thu hi Pathian lam thil deuh bka ngaih a nih laiin, theol-ogy ve thung chu Pathian thuril awmzia mihringin a chhui fiahna lehsawifiahna a ni thung a. Hei vang hian Thomas Aquinas phei chuan"science lalnu" tiin a lo sawi nghe nghe a ni. Theology awmzia pawh,

    "Pathian chungchng ngaihtuahna fm hmanga chhuina," tiin asawifiah a ni.

    Pathian thu emaw thurin emaw hi thlarau lam thil ni mah se,mihring \awngkama sawi leh ziak a nih avngin mihring finna lehngaihtuahna fm hmanga zir theih leh chhui theih a ni. Hei vng hianJohn Macquarrie chuan, "Theology hi Kristian thurinin a fn khwmthilte mihring ngaihtuahna fm leh \awngkam hmanga fiah tak lehawmze nei taka sawifiahna a nih thu leh a taka kan nunin a tawnavnga hriatna (experience) hmanga chk taka zir leh chhui chiannaa ni," tiin a hrilhfiah.

    Tunlai theologian Kaufmann leh David Tracy te chuan theol-ogy hi mihring chher leh siam chhuah a nih thu an sawi uarin, hunleh hmun danglam ang zla siam thar leh chher thar ngai a nih thu ansawi uar a. Hng mite ngaihdn hi chuan theology hi Bible thuziakhrilhfiahna mai ni lovin, ngaihtuahna fm hmanga Pathian chungchng

    chhuina leh sawifiahna a ni. Engpawh nise, Pathian thu hi mihring

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/13/2019 Didakhe - September_October, 2013

    11/35

    11

    www.mizoramsynod.org

    \awngkam famkim lo hmanga sawi leh ziak a nih avngin hun lo kalzlah mite hriat thiam tura sawi fiah thar leh \hin a ngai a. Hun lehhmun lo danglam zl krah theology hi mihring dinhmun ngaihtuaha

    chher thar leh siam thar zl chi a ni.

    2. Theology Siamna HmanruateKohhran leh ringtu mi mal emaw pwlho emawin Pathian thu

    hi mite hriatthiam turin mihring ngaihtuahna fm leh \awngkamhmanga sawi fiahin an hrilhfiah \hn a. Kohhran inpumkhatnasawhngheh leh thurin awm sa humhalh hi theology chher chhuah\lna a ni a. Kohhran chhng leh pwn lama zirtrna chi hrang hrang

    lo awm \hinte dona hmanrua a ni \hn. Hetiang a nih avng hiantheology hi Kohhran kut leh ke, a himna leh \hatna thlentu ang teinsawi a ni bawk. Chuvngin, mite hriat thiam theih tura Pathian thusawi fiah tur chuan hmanrua chi hrang hrang hman a awm a. Chngtechu lo ngaihtuah zui ila.

    2.1. Pathian InpuannaTheology siam chhuahna atn Pathian inpuanna hi a bulpui ber

    a ni kan ti thei ang. Pathian hriatna hi a inpuanna avng chauha loawm a ni. Pathian inpuanna tel lovin mi tumahin Pathian hriatna annei thei lo. Israel faten Pathian an hriatna te, a chanchin leh aduhzwng an hriat theihna te kha a bka Pathian inpuanna a\angalo awm a ni.

    Pathian inpuanna hi kawng hnihin sawi a ni a. Pakhatna chuPathian inpuanna naran emaw mi zawng zawng huapa inpuanna(general revelation) emaw a ni a, thilsiama Pathian inpuanna tiaan sawi \hin hi a ni. Pahnihna chu a bka Pathian inpuanna (specialrevelation) a ni a, Bible-a Pathian inpuanna (Biblical revelation)an ti bawk thin. A inpuanna vwr twp, Fapa Isua Krista nun lehthiltiha a inpuanna tiin a sawi theih bawk. A bka Pathian inpuannatia sawi a nih ang tak hian Thuthlung Hlui leh Thuthlung Thara Pathianthuziak te chauh a huam a, Protestant Kohhran huam chhngahchuan Bible-a bu 66 te hi a huam chin a ni. Chuvngin, theology

    chher chhuahna hmanrua pawimawh ber chu Bible thute hi an ni a.

    Tunlai Kohhran mamawh Theology zir

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/13/2019 Didakhe - September_October, 2013

    12/35

    12

    www.mizoramsynod.org

    Theology dik leh dik loh, \hat leh \hat loh tehna a ni nghal bawk.

    2.2. Bible

    Bible pawimawhzia an sawinaah mi \henkhat chuan Kristiansakhua hi 'Lehkhabu (Bible) thu ziaka innghat Sakhua' (Religionof the Book)an lo ti \hn a. Theology siam chhuahna atna hmanruapawimawh ber nia an sawi \hin chu Bible hi a ni. Bible-a thu ziaktehi Pathian inpuanna thu, a nihna ropui leh ril tak mai te, mihring lehkhawvel nna a inlaichnna thu ziakna bu a ni. Kawng danga ainpuanna kan hriat theih loh thil tam tak Bible-ah hian kan hmuinkan hre thei a. Theology hi Pathian thu sawifiahna a ni tih kan hria

    a. Pathian thu tih leh Bible tih hi thil thuhmun ni lo mahse, Protes-tant-hote inzirtrna leh inkaihhruainaah hian thuhmuna ngaih theihhial khawpin an lo hmer kawp \hn a. Luthera leh Calvin-a te au hlaber pawh, "Pathian thuziak chauh," tih a nih avngin, Bible leh The-ology hi \hen hran hleih theih loh khawpin Protestant huang chhngahchuan a kal dn \hn a ni. Chuvngin, Protestant theology chu Bible-a Pathian thuziak awmze dik laih lan leh mite hriatthiam turasawifiahna leh hrilhfiahna hi a ni. Chutianga Pathian thuziak zu hai

    lang tur leh sawifiah tur pawh chuan Bible-a Pathian thuziak vktehi an hmang nghe nghe \hn a ni. Bible hi theology innghahna leh asiamna hmanraw pawimawh ber a ni a tih theih ang.

    Amaherawhchu, Bible hi theology siam chhuahna atna \hafamkim ber leh tih sual pakhat mah awm lo anga ngaih tur a ni lo. Abu lwng lwng hi chu Pathian inhriattrna famkim a ni lo. Pathian hilehkhabu hmang ni lovin, Isua Krista hmangin a inpuang a. Pathianinpuanna thu chu Bible-ah, lehkhabuah ziak a ni chauh zwk a ni.Bible-a Pathian inpuanna thuziakte hi an hun laia mite ngaihtuahnaleh tawng hmanga ziak leh sawi chhawn a ni a. Pathianin Hebrai\awngin emaw Grik \awngin emaw zawlneite kha a be lova, a longaithlatu erawh chuan ama pianpui \awng angin a lo dawng a, athiam twkin a thu dawn chu midang hriat turin a ziak a, apuangchhuak bawk a ni. Lehkha ziak thiam deuh chi a nih chuan athu ziak pawh chu a ril deuh mahna. Mi famkim lovin Pathian

    inhriattrna chu famkim lo takin a lo dawng a, famkim lo takin mite

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/13/2019 Didakhe - September_October, 2013

    13/35

    13

    www.mizoramsynod.org

    hnnah a sawi chhwng a ni. Chu a sawi chhwn chu kan Bible hia ni. Mahni a\anga chhuak leh Pathian hnn a\anga kan dawn hingaihfin awl tak a ni a, mah se thliar hran thiam tur a ni.

    2.3. ExperienceExperiencehi a taka thil kan tawn leh kan hriat sawina hi a ni.Bible-a thuziakte hi miin a taka Pathian an hriatna leh a zahngaihnaleh a rorlna an chan leh an dawn thu sawina a ni. Chanchin =ha buli te leh Lehkhathawnte pawh Tirhkohte leh Kohhran hovin a takaPathian khawngaihna an hmuh dn leh hriat dn sawina a ni deuhvek a ni. Mi malin emaw pwl hovin emaw a taka Pathian ropuina

    kan hriat leh a khawngaihna kan chan dn hian Pathian thu kansawifiahna a kaihruai thui hle a ni. Experience hi chi hrang hrang aawm a, kan experiencethk dn leh nasat dn (quality) pawh hia inang vek lo a ni. He mi inang lo vek phenah hian thil thuhmun lehchan thu hmun (common element) erawh chu a awm a ni. Chuvnginmimal experiencea pawimawh viau rualin kal nasatpui lutuk erawha hlauhawm thei a, ringtute inpwl khwmna - Kohhranah a huhovarinna experiencezl hi a \ha. Kohhranin emaw pwlhoin emaw an

    hriat dn leh chan dnte hi theology chher chhuahna atn thilpawimawh leh \angkai tak a ni a, Pathian thu a\angin a dik leh dikloh pawh teh zl tur a ni.

    2.4. Kohhran thurin leh zirtrna (Tradition)Kohhranin a tr a\angin thurin innghahna leh inkaihhruaina fel

    tak a nei a. Hei hi theology siamna hmanraw pawimawh tak a ni.Protestant Kohhran huang chhngah Kohhran thurin leh zirtrnatehi Bible zirtrna tlngpui hlwm khwmna anga sawi theih a ni a.Pathian thu thiam \henkhat phei chuan Bible hi Kohhran thurin lehzirtrnain a hrin chhuah angin an sawi hial nghe nghe a ni. Kohhranleh ringtu mi mal experiencepawh hi Kohhran thurin leh zirtrnahian a kaihruai thui hle \hn a. Mizoramah ngei pawh hian kanawmna Kohhran a zirin Pathian \hatzia leh ropuizia kan hriat dnleh chan dn a inang lo thei viauin a lang. Chutiang zlin, thurin leh

    zirtrna kan pawmte a zirin kan theology kalpui dn hi a inang lo

    Tunlai Kohhran mamawh Theology zir

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/13/2019 Didakhe - September_October, 2013

    14/35

    14

    www.mizoramsynod.org

    thei \hn a ni. Kristiante thurin innghahna bulpui chu Isua KristaaPathian inpuanna a ni a, chu Pathian inpuanna chu ziak chhuah a nia, mahse chng hun laiah chuan tumah kan kr thei tawh lova,

    chuvngin Kohhranin a inhlan chhwn zl dn leh zirtr chhunzawmzl dn hi Kristian theology chherna hmanraw pawimawh tak a nilo thei lo a ni.

    2.5. CultureMihring nunphung leh khawsak dn nghet kwkin culturehi

    hman a ni a. Hnamzia, nun phung leh \awng tih te pawhin a hmantheih bawk. Pathian thu sawifiah leh hrilfiah nn \awng hman a \ul

    a. =awng hi culture a nih avngin, culture tel lovin theology siamtheih a ni lova, chuvngin, theology siamna atn culture hi apawimawh ber emaw tih theih a ni. Mihring nunphung lehkhawsakzia hi a pangngai reng lova, \awng pawh a \hangin, adanglam ve reng a. Pathian thu hi pangngai reng mahse, culturedanglam dn azirin, theology pawh siam \hat leh tihdanglam fo a\l phah \hn a ni. Mahni culture mila theology chher hi Bible zirtrnaa ni. Lal Isua, Pathian mihringa a lo chan khn Juda culture kha a

    pian nan leh sei len nn a rawn hmang a, chu culture hmang chuanPathian thu a puan chhuah \hin avngin, culture hian theology akaihruai thui hle tih a hriat theih. Bible kan thlr pawhin hnamzia lehtih dn phung hmang leh chumi mila Pathian thu an puan chhuah\hin zia kan hmu. Chuvngin, hnam tin leh \awng tina miten kanhnam zia leh \awng hmanga theology chher ve hi kan mawhphurhnapawimawh tak a ni.

    2.6. ReasonReasonhi ngaihtuahna fm tiin sawi a ni a, chu chuan chhia leh

    \ha hriatna thiang tak hmanna a kwk a ni. Hei hi theology siamnahmanraw pawimawh tak a ni. Theology chu miten Pathian thu anpawm ngei theihna tura fiah taka sawi tumna a ni; chuvngin theol-ogy hi ngaihtuahna fm hmanga chher chhuah leh kalpui a ni a. The-ology kalphung leh a nihna kengtu pawimawh tak a ni. Kohhran

    pate hun a\anga Pathian thu awmze neia sawifiahna kawngah

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/13/2019 Didakhe - September_October, 2013

    15/35

    15

    www.mizoramsynod.org

    ngaihtuahna fm hian hmun pawimawh tak a luah chho \hn a ni.Philosophy hi ngaihtuahna fm hmanga thil awm dn leh nih phungchhuina a ni a. Bible pawh hian philosophy a keng tel a, Thuthlung

    Thar phei chu Grik Philosophy-ah a innghat thui hle. Chuvngin,theology siamna atn mihring ngaihtuahna fm hi hmanraw pawimawhtak a ni. Mahse, Bible leh Pathian inpuanna aia ngaih pawimawhzwk tur erawh chu a ni lo.

    2.7. Mihring khawvel dinhmunTheology chher chhuahna atna hmanraw pawimawh dang leh

    chu mihring khawvel dinhmun (socio-political & economic con-

    text) hi a ni. Khawtlng nun phung te, ram rorlna kalphung te lehei leh br zawnna dinhmun te hian Pathian thu kalpui dn hi a khawihthui hle. Kan khawvel boruak tawn leh dinhmun a zirin kanngaihtuahna hi a kal thui hle \hn a, Pathian thu kan ngaihtuah lehthlr dn pawh a kaihruai thui hle a ni. Mi hausa thlrnaah chuanPathian ngilneihna leh zaidamna a langsr a. Mi rethei hnehchhiahtuarte thlrna zwnah ve thung chuan Pathian chu mi retheihnehchhiahtute laka tharum thawh pawh hnial lo hial khawpa thinur

    chng niin a lang ve thung a ni. Pathian chu mi rethei leh hnehchhiahtuarte chhanchhuaktu, mi rethei, ei tur tlachhamte tn ei tur petu,hnehchhiah leh rahbeha awmte tn chhan chhuaktu (liberator),hmeichhiate tn nu, mi hnghote tna hng angin a hmuh theih a ni.Hetiang taka mihring khawvel dinhmun hian Pathian thu kanngaihtuah dnte a kaihhruai theih avng hian theology chherchhuahna kawngah hmanraw pawimawh taka ngaih a ni.

    3. Theology Zir PawimawhnateKan sawi tkte a\ang khian theology pawimawhna chu kan

    hre dr tawhin a rinawm. Theology hi Kohhran dinna atn leh ringtuteleh Kohhran awm tawhsa tihngheh nn leh humhalhna atn apawimawh m m a ni. Hetiang zwng hian theology pawimawhnalo ngaihtuah ila.

    3.1. Zirtrna dik lo pumpelhna a ni.Kohhran \iak tirh a\anga vawiin thlengin zirtrna dik lo chi hrang

    Tunlai Kohhran mamawh Theology zir

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/13/2019 Didakhe - September_October, 2013

    16/35

    16

    www.mizoramsynod.org

    hrangin Kohhran leh ringtu mi mal a tichi hle \hn. Zirtrna dik lorng rng hi mi tui leh \hahnemngai, Pathian thu man fuh si lotetihchhuah a ni deuh zl a. Tirhkohte hun laiin Gnostichote zirtrnain

    Kohhran a tibuai hle \hn a. Hetiang zirtrna laka Kohhran humhalhnn Lehkhathawn \henkhatte hi ziak an ni nghe nghe a. Hun lo kalzlah Isua Krista nihna chungchngah zirtrna dik lo avngin inhnialnanasa tak a chhuak a, Kohhran leh rawngbwlna pawhin a tuar hlea. Hetiang zirtrna dik lo laka Kohhran humhalh leh vnhimna atnNicea thurin siam chhuah a ni. Theology hi Pathian thu awmze neiamite hriatfiah theih tura sawifiahna a nih rualin, zirtrna dik lo lakaKohhran leh ringtute vnhimna hmanrua pawimawh tak a ni. Mi

    malin Bible-a Pathian thuziak kan hriat dnte leh kan pawm dntea dik lo thei a. Chutiang avng chuan mi tam takin rinna kawng anlo pn bosan tawh \hn a. Zirtrna dik lo pumpelha, rinna kawngdik zawh turin Kohhran hoten theology (thurin) an lo siam a \l\hn a, chu chu ngaihchn thiam a pawimawh hle a ni. Chuvngin,mahni thinlunga a lo lan dn leh 'ka hmuh dn' tih reng mai hi a himloh theih \hin avngin kan hriat dn, hmuh dn leh zirtr dn chuanBible (theology) zirtrna dik leh Kohhranho hrilhfiah dnah \an chhan

    a nei em tih chht fo a ngai a ni.

    3.2. Ringtu nun tihnghehna a niKan rinna tihnghehna atn Pathian thu kan hriat dik a pawimawh.

    Bible kan chhiarin mi tam ber chuan a awmzia kan hre fiah theinghl mai lo. Lehkhathiam tak tn pawh rinna thute hi mihring finnaa\anga hriatthiam mai theih a ni lo. Thlarau Thianghlim tih nna kanmamawh a, taima tak, chk tak leh ngun taka kan zir a pawimawh.Kohhran thurinte hi Pathian thu awmze tlngpui khaikhwmna anih avngin, Pathian thu awmzia te hriat fiahna atn a pawimawh a.Apostol-te thurin te, Nicea thurin te bkah Kohhranin uluk tak lehfmkhur taka a lo buatsaih thurinte hi kan hriat a pawimawh. Hngtheology (thurin) chi hrang hrangte hi Bible-a Pathian thu awmziamin hriat chiantrtu a ni a, rinna kawnga min tinghettu leh min tichaktua nih avngin a pawimawh m m a ni.

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/13/2019 Didakhe - September_October, 2013

    17/35

    17

    www.mizoramsynod.org

    3.3. Kohhran nun phuar khwmtu a niTheology \ha lo leh him lo, zirtrna dik lo tia kan sawi \hinte hi

    Kohhran inpumkhatna tichhetu, Kohhran in\hendarhna thlentu a

    nih laiin, theology \ha leh thurin \ha ve thung erawh chu Kohhrannun phuar khwmtu leh inpumkhatna tinghettu a ni. Kohhran thurintehi Thlarau Thianghlim \anpuinaa ngun tak leh fmkhur taka buatsaiha nih avngin a dikin a \ha a, belh chian pawh a dwl \hn. Mitetuipui zwng leh ngaihnawm tih zwng ni lo mahse, Pathian thu dikpuanchhuahna leh sawifiahna \ha a nih avngin a tloin, a nglngheta ni. Kohhran nun phuar nghettu a nih avngin Kohhran nuninnghahna atn pawh a pawimawh m m a ni.

    3.4. Kristian zirtrna hnukpui hriat nn a pawimawh a niKohhran zirtrna leh inkhaihhruai dn tlngpui hriat hi ringtu tn

    chuan thil \l tak a ni. Ephesi khuaa ringtute chu an tui ve hle tawhnain Thlarau Thianghlim a awm tih pawh an lo hre lo va (TT. 19: 1-7). Rawngbwltuten Kohhran zirtrna tlngpui hi kan ngaihtuahnaina man loh chuan \angkai thui a har. =angkai a hnkin hnawksak lehpawikhawih mai awl tak a ni. Bible-a thumal leh \awngkamte hiPathian thu sawifiah nn a \ha m m nachungin \henkhat chu sawitum sawi chhuak zo lo a awm thei a. A \awngkamin a huam theihzawng zawng lah a sawi tum a ni vek kher lo thei. Chuvngin a\awngkam aiin a theology a pawimawh a ni. Entirnn Isaia 45:7 ah"ng ka siam \hn a, thim pawh ka siam \hn a ni; remna ka siam\hn a, sualna pawh ka siam \hn a ni; kei hi Lalpa chng thil zawngzawng ti \hntu chu ka ni," tih kan hmu a. Hetia ngaih mai chuan

    sual hi Pathian siam ni mai wm tak a ni. Bible lehlin tharah chuan."Sualna pawh ka siam \hn," tih hi, "Vanduainate ka thlentr bawk,"'tiin a dah a. He thuah hian lehlin thar dah dn hi a \ha zwk a, achiang zwk bawk. Isaia 45: 5-7-in a sawi duh ber chu Pathianchungnunzia leh engmah hi a thunun phk loh leh a khawih phkloh a awm lo va, Pathian dang rng rng awm loh thu a ni. Chuvnginsual hi Pathian siam a ni lo va, siam thei dang pathian pawh an awmhek lo a ni. Hetiangah hian Pathian thu thiam lo chuan a \awngkam

    chauh an hria a, a sawi lai huna mite dinhmun leh ngaihdn leh rilru

    Tunlai Kohhran mamawh Theology zir

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/13/2019 Didakhe - September_October, 2013

    18/35

    18

    www.mizoramsynod.org

    te hriat loh chuan tun din hmun atan a thuchah ni lo pui a chahtrtheih a, a thuchah ngei pawh a hmaih leh daih theih si a ni. ChuvnginBible-in engnge a sawi a, ringtuin engtinnge a dwn a, Kohhranin

    engtinnge an zirtr tak zl tih hriat hi a pawimawh m m a ni.

    3.5. Rawngbwlna \angkai tak nei turin theology apawimawh

    Chanchin =ha hril hna hi Kohhran rawngbwlna bulpui ber ani a. Sakhaw dang biate Krista hnna hruai tura beih hi hna hautakleh fmkhur ngai tak a ni. Theology hre rng rng lo tn sakhawdang betute nun thk taka luhchilh har tak a ni. Tnlai kan rama

    hnam dang kan beih dn hi ennawn ngai tak niin a lang. Theitwpchhuahin Kristianah siam kan tum tur chu a ni. Amaherawhchu anduh leh duh loh pawh ngaituah teh chiam lovin tihluihna ang lek lekrawng kaiin kan camppui a, Kristiana inpe tura kan nawr chiam\hn hi chu thil fel lo tak a ni. Thinlung taka Kristiana inpk duhnanei si lo, hnathawh duh vng leh innawrna avnga inpe an nih chuanrawngbwlna hlawhling lo ber a ni ang. India khua leh tui an ni emtih ngaihtuah lova numbertam leh ringthar neih kan duh avngabaptisma chantr kan nih chuan kan ti sual dr thei a ni. Sakhawthu ril leh theology thu thk lam sawi ho lahin a \hente phei chukeini ai mahin an thk zawk emaw tih mai tur an ni, an thurinah annghet m m a, chuti maia inlk chu thil awlai a ni lo. Kan tih angdeuh bawk hian vairamah Hindu sakhuaa inlet turin min camppuive ta mai se la, engtinnge kan ngaih ang? Mizoram hi sakhawzalnna bawhchhiat nasatna hmun angin min ngai mai ang em le?

    Kawng hmang fel tak neia Pathian thu (theology) zirna engemawchen tal kan neih loh chuan hriat thiam leh sawi thiam harsa a tama, rawngbwlna \angkai leh nung tak kan neih thei lo vang.

    3.6. Mite nun tawk zwnga Pathian thu kan sawi thiamtheih nn

    Hebrai 13:8-ah chuan "Isua Krista chu niminah nen, vawiinahnen, kumkhua pawhin a pngngaiin a awm fo vang," tih kan hmu.

    Krista chu a danglam lo, mahse Krista kan hriatthiam dn leh

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/13/2019 Didakhe - September_October, 2013

    19/35

    19

    www.mizoramsynod.org

    Pathian thuin kan nun a tawh (khawih) dn leh kan lo dawnsawndn chu a danglam reng thei. Mizo te nun tawk m m Pathian thute hian hnam dang nun a tawk ve lo mai thei. Kristian hmasa te

    tuipui m m kha, tnah chuan kan tuipui ber a ni tawh lo mai thei.Hun hrang hrang leh hmun hrang hrangah kan Pathian thu mamawha inang lo fo. Pathian thu chu kan mamawh ril ber thlenga minchwm zo tur a nih avngin Pathian thu kan sawifiah dn hi apangngai reng thei lo. Theology chuan mite hriatthiam theih turzwnga Pathian thu hrilhfiah a tum avngin hun hrang hrang lehdinhmun hrang hranga mite nun tawk zwnga Pathian thu sawithei turin a pui a ni.

    Tl^ngkawmnaKan sawi tk a\angte khian theology awmzia leh pawimawhna

    kan hre thei awm e. Theology-a innghahna mumal nei lo tn chuanrawngbwlna daih rei leh tlo tak neih a har. Theology him lehrintlk, Pathian thua innghat chuan beiseina thar min pe a ni. The-ology chherchhuahna chi hrang hrang kan sawite pawh khi inbktwk taka hman tur a ni. Pakhat emaw, a dang emaw uar bklutukna hian Pathian thu pawm dn dik lo a thlen thei a. Experi-ence dah pawimawhna hian mimal zalnna leh pawimawhna auar a, phrna dik lo a thlen thei. Pathian inpuanna te, Bible lehKohhran inzirtrna (Revelation, Bible, tradition) te hi khawngtaka ken kawhna hian Pathian thu pawm dn leh ngaihdn thlkdanglam hreh lutuknaah a hruai lt thei bawk. Culture leh rea-son lam uar lutukna hian thlarau lam nun pwnlnna a thlen thei

    a, tnlaina leh khawvel thil ngaipawimawhna a thlen thei bawk.Chuvngin, an pawimawh dn inang tlng thei ang bera hmanthiam a \ul hle a ni. Krista tel lovin Kristian theology a awm theilova, Kristian theology tel lovin Krista rawng a bwl theih lohtih hi i chhinchhiah tlat ang u.

    Tunlai Kohhran mamawh Theology zir

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/13/2019 Didakhe - September_October, 2013

    20/35

    20

    www.mizoramsynod.org

    COUNSELLING |ULNA LEH HLAWKNA -Rev. C. Chawngliana,

    Dawrpui Vngthar

    Counselling awmziaCounselling \ulna leh hlwkna kan sawi tur a fiah zwk theih

    nn Counselling awmzia han sawi hmasa ila a \ha awm e. 'Coun-selling' tih hian a huamzau hle a, engti zwng pawha midang nnakan inbiaktawnna zawng zawng hi a huam thei vek a ni.Amaherawhchu counselling tih kan han sawia kan rilruin a kawhber \hin chu, \anpui theitu-in a \anpuina tur kawnga inbiakna a

    kwk a, chutah pawh chuan harsatna sutkiansak tura hrilh ni mailovin, harsatna neiten anmahni ngeiin an sutkian theihna tura \anpuinaa ni. Counsellor dinhmun pawh harsatna sutkiansaktu ni mai lovin,harsatna sukiang tura \anpuitu a ni.

    Mihring tungchhoa lo piang tawh rng rngte chuan engharsatna emaw chu kan twk vek a. Harsatna kan tawh leh kanbuaina erawh chu a inang vek lm lo thung. Vntlng hriatpuiaharsatna nei an awm laiin, tuma hriatpui ve loh, nun chhungril luahtlattu harsatna twk an awm bawk. |henkhat harsatna chu sawizahthlk lm lo a awm laiin \henkhat harsatna erawhchu midanginan hre ve palh ang tih an hlauh ngawih ngawih, Counsellor hnnahpawh an sawi lan ngam mai loh a ni thei. Harsatna hian sakhawrawngbwltu a kal kn chuang lova, mithiam leh hausa ten harsatnaan nei vek a, mi laihwl leh dinhmun hnuaihnunga dingte'n anpumpelh chuang lo. Mimal buaina a awm a, chhungkaw harsatna

    a awm a, huho buaina a awm bawk.Hng harsatna chi hrang hrang neite hian Counsellor chu tidamtheitu, chhanchhuak theitu nia ngaiin an pan \hn a ni ber. ChuvanginCounsellor chu mi puitling, mize hrang hrang dinhmun hrethiam,lan dnah leh \awngka chhuaka mite rin ngam an nih a ngai a ni.Kristian Counselling ah chuan inkawmna boruakah Isuan a lailum(a centre) a chan reng a \l. Counselling Centre chu Hospital(damdawia inenkawlna) ni lo mahse rilru leh thlarau lam Hospital

    ang pawhin a sawi theih awm e.

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/13/2019 Didakhe - September_October, 2013

    21/35

    21

    www.mizoramsynod.org

    Counselling \lna1. Mizoram leh Mizote nun bi khan thlr ta ila.Kan pi lehpute hun lai leh kum sawmnga hmalam mai pawh kha han thlr kr

    chuan kan hnam dinhmun a la hniam hle tih a hriat theih a. Harsatnaneite pawhin an \hian \hate hnna thurk sawia an sawi mai maibk kha tihngaihna an hre vak lo. Chhel taka tuar mai kha an tihtheih twk niin an hria a ni ber mai. Tnlai erawh hi chuan mi tamtakin an harsatnate chu ngawih bo pui mai lova, a sutkian dn atheih chen chenah zawn nachng an hre tawh a. Beidawnna salatn reng ai chuan chhanchhuaha awm an duh a, pui theitu an duhngawih ngawih tawh avngin, chutiang \anpui theihna hmun Coun-

    selling Centre hi a pawimawh ta hle a ni. |hian \ha nazawngtenan pui thei lo a, nu leh pate pawhin an fate an \anpui thiam vakbk lo a, \henawm khawvnga insawi lan kher hrehawm chi aawm thei bawk nen. Hetianga harsatna neite hian CounsellingCentre hi an beisei innghahnaah an ngai a, Counselling Center\ha neih hi a \ul ta hle a ni.

    Kum 2011 ah Pastor hna a\angin pension-in ka chhuak a. KanSynod lam hotute'n Counselling Centre-ah kum hnih dwn min han\huttr ve a. Hemi chhnga Counselling Centre rawn pantu\henkhatte harsatna chu Counselling dinhmun a\ang pawha ka lobeisei lm lohte an ni fo mai. |umkhat chu mi pakhat, fel hml takhi a lo kal a. A pa rokhawmtu a ni a, a ro sem dn tur leh hman\angkai dn tura harsatna neia a inhriat avnga lo kal a ni.Hmelhriat ngai loh ro sem dn tur lo ngaihtuahpui thut chu ka longaihtuah loh thil tak a ni a. |umkhat dang pawh nula, pianphung,

    hml leh lan dnah Mizo nula \ha twk ve tak a lo kal a. Nulttlangvl thila harsatna twk ni ngei torah ka lo ngai nghal a. Mahsea harsatna chu, mi ina inhlawha awm a duh a. Chhngkaw pahnihinan swm ve ve a, duhthlan dn tur a hrethiam lo a, khawiah ngeawm sela \ha zwk ang tih thuah thurwn la duha lo kal a ni a.Hmlhriat ngai loh, a awmna turte lah hriat ngai loh bawk,ngaihtuahpui thiam a har hle.

    Hng kan sawina chhan hi chu miten harsatna an neih chi hrang

    hrangte hi Counselling Centre-ah \anpuina beiseiin kalna chng anhre tawh hle a ni tih hi a ni.

    Counselling \ulna leh hlawkna

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/13/2019 Didakhe - September_October, 2013

    22/35

    22

    www.mizoramsynod.org

    2. Nupa nun a dam lo: Counselling Centre-a harsatna neiakalte zngah hian hmun thuma \hena hmun khat hi nupa krharsatna avnga kal an ni thei mai ang em aw tih theih a ni.Re-

    searchbeia zirchianna a nih loh avngin sawi thiam a har deuh naa, harsatna (case) pakhatah chuan a tam ber pwl chu a ni tih ahriat theih.

    Nupa in\hen tawhte harsatna hi chu an rilru an lo siam feltawh law law a, puih ngai tak an awm tho chungin han dah \hadeuh ila, nupa in\hen si lote inkra harsatna rk hi a tam hle a ni.In (building) khat chhnga chng, mahse pindan hranga mu, inbengai lo, nupa nihna pawh hmang ngai lo, sum leh pai nei hrang, an

    lama \ang tura fate induat siak, a rka kawppui nei, nupa inthlimfo chite hi an tam ta niin a lang. Uirna leh uira inrinhlelhna,khum laizwla hlimna leh inrintawnna awm tawh lo, in\hen taktak thei si lo nupa pawh an tam wm e. Chu mai chu ni lovin ankawppuite a\anga hri \ha lo an kai avnga lungngaia kun tlawktlawk te, an kawppuite hri \ha lo an pai tawha an rin avnga mu\ha ngam lote pawh an awm. An manganna thurk sawina tur leh\anpuitu an mamawh ngawih ngawih a, \henawm hnaivai leh \hian

    \hate an ring zo si lo. H>ng mite hian an innghahna ber chu Coun-selling Centre a ni leh \hn.

    Hng kan sawi bkah pawh hian an kawppuite ze khirhkhnlutuk leh nunrwng lutuk te, inngaihsak twk thiam loh avnga vuiru ngawih ngawihte an awm \hn. Rawngbwltu \ha tak tak angalangte zngah pawh awm theih a ni. Hetianga an kawppuite lakaharsatna neite pawh hian an kawppuite hneh lt tura dawnsawnthiam dn an duh a, an thiam si lova, Counselling-ah \anpuina duhinan pan \hn. Zorama nupa tam tak nun hi a dam lo a, hng mite tnhian Counselling hi a \lin mamawhtu an tam hle a ni.

    3. Ruihhlo khawvel: Ruihhlo (drugs)-in khawvel a fanchhuahtlat tawh avngin Mizoram pawh kan invng zo ta bk lo a, kan\halai, nu leh pate'n an hmangaih leh an innghahna mi engemawztchu hun lo takah thlanmualah vuiliam an ni ta; a lungchhiatthlk hle

    mai. Engtinnge ni ta zl ang aw?

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/13/2019 Didakhe - September_October, 2013

    23/35

    23

    www.mizoramsynod.org

    Ruihhloin a tihbuaite dinhmun hi han hriat chian chuan ankhawngaihthlk a, bei a dawng tel bawk. Ngawlvei (Drugs ad-dict) han tihte hi an thil lo tih tawh bnsan an duh pawha bnsan

    thei si lo, ruiththeih thil (drugs) bwiha tngte an ni. He dinhmunaan din hian lam\ang nei lo, hmangaih leh hrethiamtu nei lo niin aninhria a, hriatna thazm a khawih avngin an hlauthwng a, anthlabr hma hle a ni. Mahni inrintwkna an neih loh avngindingchhuak leh thei trah an inngai lo. Sim turin intiam mahse anrilruah tling lo hluah hluaha inhriatna an nei. Hngte avng hian\an an khawh lt a, midangte tlin lohna sawi tur an hre phian si ani. An thil chn dawklak tawh chu an thupui ber a nih avngin

    hlimna dang leh hmaswnna tur thildang an ngai pawimawh miahlo. Thil dang rng rng hian an thin a ti ur hma hle bawk. Mahnian inkhawngaih viau lawi a, vui vaina an ngah.

    Hetianga an lo tlk luh tawh chuan natna a lo ni tawh a, enkawlthiam an ngai ta hle a ni. An nunphung a inthlk a, an rilru a inthlka, drugs salah an tang ta tlat a ni ber.

    Nu leh pate'n a ngaihna hre lovin an en a, an hriatchhuahhunah thinrimin an hau a, kut te pawh an thlk hial hlawm a ni.

    Sim harsa ti m m tawh, cancer zungzmin taksa a fan ang maiadrugs khuahkhirhna hnuaia mi an lo ni tawh si a. Mangan tawp athleng ta \hn a ni.

    Kan fate drugs-in a tihbuai a hlauhawm ta hle mai a, chumilaka inthiarfihlm dn kawng zawn hi tih tur pawimawh m m a loni ta. Drugs tihbuai an lo nih tawh pawha an dam khawhchhuahnatura \an lak a la pawimawh m m bawk si avngin hetiang lamakaihhruaina pe theitu hnn pan hi nu leh pate tih tur pawimawh taka ni. Chutiang atn chuan an fate mai ni lovin, nu leh pate ngeipawhin Counselling an mamawh takzet a ni.

    Tunlai hian Computer games chi hrang hrang Internetkaltlanga khelh tur a lo tam leh ta tlat mai. Hei hi \halai tam takinan tchilh a, mut hun hre lo, thawh hun hre lo \halai kan tihte antam ta a. Hei mai hi a ni lo, an rilru puthmang leh nun dn akhawih pawi dn chu drugs ti \hinte nen tlngdung khata kal,

    kawr hk rawng inang lo ang chauh an ni. Hng mite hian Coun-selling an mamawh nasa hle tih hriat a \ul ta.

    Counselling \ulna leh hlawkna

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/13/2019 Didakhe - September_October, 2013

    24/35

    24

    www.mizoramsynod.org

    4. Nupui Pasal inzawnna: Hmn deuhah khan Synod SocialFront in lehkhabu t tak t 'Khawiahnge Mizo mipate' tih kha anchhuah a, mipa aiin hmeichhiaten hmun pawimawh an luah tam ta

    zwk hi an manganpui a ni ber. Mizo zngah hian vl senior, nupuinei lo aiin, nula senior, pasal nei lo an tam f zawk niin a lang. Nulafel si, hmel\ha si, lehkhathiam si, sawrkar hnathawk si, mahsepasal nei si lo hi khawpuiah an tam hle a, thingtlngah pawh anawm tho na a, an tlm deuh awm e.

    Hei hian a nghawng chu Mizo kan pun chak loh phah a, hnamral kalkawng min zawhtr a, hnam dang pasal nei an tam phah a,hnama chiang lo, inpawlhsawp an pung. Kan Mizo nula chhuanvwr

    tak tak ha hipa kan lo sawi ve te pawhin hnam dang an nei ta thluaha, \henkhat phei chuan sakhaw dang vuantute an nei nawlh nawlhbawk. Kan milian fate a\anga a rethei ber thlengin kan hmeichhiate'nhnam dang an nei tam ta hle, kan insawisl ngam ta meuh lo a niber. Han ngaihtuah thuak chuan dem mai an awl a, chk deuha hanngaihtuah erawh chuan an kawppui wm mi an hnampuiah an hmuhloh vnga a rem rem dap ta mai an ni thei tho mai. Hetianga kanhnam hi a kal zl chuan hnam boral kawng a zawh zl a ni ang.

    Nula lng rei tam tak hian pasal an duh lo a ni bkin a lang lo, ankawppui tur hi an vng a ni zwk. A tih dn tur tak hi an thiam tawhlo a, an awm tawp mai ni te hian a lang.

    Tlangvl zngah pawh senior f f an awm ve tho a, an duhzwngan sithlu thiam lo a ni ve bawk ang. Hetiang mite tn hian nupuipasal zawnna hmun pawimawh tak chu Counselling Centre hi a nive tlat a ni. Mahni ngaihdn chauha kal lova, tihdn leh ngaihdnthar nena hma an han lk hian an hlawhtling nawlh nawlh ve bawka ni. Chuvngin nula leh tlangvl, nupui pasal neih duh, hmu remchngrih lo emaw, insawirem thei lo emaw tn Counselling Centre hiboruak \ha hpna hmun pawimawh tak a ni. Anniho nna inkawmhi a hlimawm duh phian nghe nghe. Heti lama hmalkna hi kohhranpawhin uar zwk leh chak zwkin nei sela a \ha ngawt ang.5. Naupang nun a him lo:Hmeichhe naupang, an himna tur lehhim lohna tur pawh hrethiam lo, chithlum (sweet) pahnih khata hruai

    mai theih, mahse a twpa thil pawi tak thleng ta si hi ualau taka

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/13/2019 Didakhe - September_October, 2013

    25/35

    25

    www.mizoramsynod.org

    hriat an awm laiin, \henkhat chu an nu leh pa ten an fanu hmakhuathlra ngawih bo pui duh ta mai zwkte pawh awm theih niin a langta. Mihrang aiin chhngkhat, laina hnaivai takte an hlauhawm zawk

    ta emaw a tih theih bawk. Hetiang chungchnga fanau enkawl dnleh naupangte ngei pawh an fmkhur dnte hi inzrtir kan ngai a.Counsellingah hian thil tam tak a zir theih.School naupang zngah meizial zk, hurna lam thil (sex), setanabiak (satanic), z, school a\anga tlnbo, adt. a hluar ta hlein alang. An nu leh pate hriat loha an khawsak dn hi hlawhchhamnakawng a tam ta a ni. Nu leh pain an hriat pawhin tihngaihna an hrevak bawk si lo. Nu leh pa tam tak chuan an fate Counselling

    Centre-ah hruai nachng an hriat laiin nachng hre lo an tam zwksi. School-a an zirtrtuten naupang eng emaw zt chu CounsellingCentre-ah an kaltr a, an ti \ha hle mai. Hetiang hi kan fate khawvela lo nih tk nuai avng hian kaihhruaina an mamawhna a sng hle.Nu leh pate leh Counsellor te \angrual a, kan fate puitlinna turkawng kawhhmuh an \ul a. Chumi atn chuan an kalna turpawimawh tak chu Counselling hi a ni.

    6. Tleirwl nun leh Beidawnna :=halaite zngah nun beidawng,kawng dang zawh tur awm tawh loa an hriat avnga mahni intihluman tam ta te hi a rpthlk hle mai. Intihlum tum, midangin anchhanchhuah hman hlauh avnga dam leh ta te, vawihnih vawithumchutianga tum tawh, an chhanchhuah leh hlauh \hin te pawh coun-seling centre ka \hut laiin an lo kal nual mai. Mi beidawngte hi ankhawngaihthlk a, beiseina thar siamsak an mamawh tak meuh ani. Kan hriat ngai loh depressiontih \awngkam te hi kan hre bel tahlurh mai. Hng mite hruai chhuak tur hian thiam taka kawm anngai a. Counselling mamawh berte znga mi an ni. Vei tham anawm tawh a ni.

    Sawi tur dang pawh a la tam mai, a sei deuh tawh avngin duhtawk mai ila.Counselling Hl^wkna

    Counselling hlwkna hi sawi tur tam tak a awm laiin sawithiam

    a harna lai a awm a. Hlwm khata han sawi tum ila a \ha mai awm

    Counselling \ulna leh hlawkna

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/13/2019 Didakhe - September_October, 2013

    26/35

    26

    www.mizoramsynod.org

    e. Counselling \ulna point hrang hrang kan trlan tkte a\ang khana hlwkna tur chu kawng tam takin a chht theih ang.

    * =um eng emaw zt chu innei turte swmna ka dawn zngah

    I Counselling Centre-a lo kal te kha kan ni a, lo kal ngei la kanduh khawp mai, rawn ti an awm a. Innei thei lo tura inngaite'n hlimtaka inneihna an hmang tih han hriat chu a lawmawm a, Counsel-ling hlwkna \ha tak niin ka hria.

    * Fanau neih hnua nupa in\hen hian an fate thlengin harsatnaa siam nasa a. Counselling hmang \angkaia chhngkua an haninsuihkhwm leh han hmuhte hi Counselling hlwkzia lantrtu \hatak a ni.

    * Khawvela beisei tur awma hre tawh lo, mahni intihhlum\ha bera ngai tawhten an nunah beiseina thar an han nei a, an mitmengleh khawhawi dn a\ang mai pawha hmuh theiha hlim hml an hanpu thar ta han hmuhte hian Counselling Centre hi a lo awm lovangtih a hlauhawm hial \hn. Counsellor leh a pantute (Client) mai nilovin an chhngte tn tak a lawmawm si \hn a.

    * Lungngaihna thk tak an neih avng a mittui nena lo kal, andihmun hrehawm tak hriatpuia Counsellor pawh mittui hrk ve mialmial ngai khawpa boruak rit krah Pathian hnathawh avnga lwmnamittui leh nui hml nna han inchibaite hi a hlu a, a nuam a, a vahlwk tak m!

    * Mi \henkhat chuan an rilru hahna chu an chhngte leh\hiante hnnah pawh an sawi lang ngam lo a, bombpuak mai theiang hian an chhngrilah a khat tlat mai a ni. Counselling-ah an haninbun baw tak tak mai hi chu nuam an ti a, a ngaihnawm bawk a,

    inbun chhuahna hmun an nei \hn hi a \ha m m mai a ni.* Nu leh paten an fate tihngaihna an hriat tawh loh lo sawipuihrim hrim te hi an dam phah ve tlat \hn. Tih takzeta veipuitu hmlleh \awng\aina an han dawngte hian thlamuanna a pe \hn a, an tndamdawi a tling a ni.

    * Thil hlu ber leh a hlwkna ropui ber chu, Pathian \hatzialeh Amah belh hi a \ha ber a lo ni, tia thinlung thar an pu \hn hi ani. Mi zawng zawng an hlawhtling lm lo anih pawhin mi tam takin

    tisa leh thlarau damna an chang \hn hian Counselling hlwkna atilang chiang ber ang.

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/13/2019 Didakhe - September_October, 2013

    27/35

    27

    www.mizoramsynod.org

    (Rev. Chawngliana, Synod Moderator lo ni tawh hi Pastorhna a thawh hmain missionary-in Tripura-ah a thawk a,chumi hnuah B. Th. zirin Pastor a ni leh a. Pastor Bial

    hrang hrangah a awm kual bkah Tripura Mission FieldSecretary a ni tawh bawk.Pastor hming\ha leh ngaihawmtak a ni. A pension hnuah Synod Counselling Centre,Aizawl-ah Counsellor hna a thawk a. A thil tawn a\angaCounselling chungchng ziak tura kan swmna mintihhlawhtlin sak avngin a chungah kan lwm e. Ed.)

    Counselling \ulna leh hlawkna

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/13/2019 Didakhe - September_October, 2013

    28/35

    28

    www.mizoramsynod.org

    RORLNA DIK-Rev. Lalramliana Pachuau,

    Moderator, MPC Synod

    Nimahsela, rorlna dik chu lui angin luang sela, felna chuluipui kang ngai lo angin luang rawh se,(Amosa 5:24).

    A hmasa berin kohhranho lehDidakhechhiartu zawng zawngteLal Isua hmingin chibai ka bk a che u. Kohhran chhngkaw tintehnnah Pathian ram lo thleng rawh se.

    Kan thuchah atna ka han thlan chu Rorlna dik tih a ni a.

    Kawng hrang hranga \hen theih ni mah sela, kan sawi ber turchu Ram Rorlna Dik (Good Governance) a ni dwn a ni.Kan Pathian hi dik taka rorl \hn Pathian a nih avangin rorlnadik lo a ngaithei lo va. Kan Lal Isua pian hma kum zabi 8-na laivl pawh khn Israel ramah rorlna dikin hmun a chang lo va.Thamna an la a, mi dik zwk dik lo zwkah an chantr a, bp ru hriat chiante chunga kan hmalk dnah te,mi rethei leh awm thei deuhte ro kan rlsak dna b

  • 8/13/2019 Didakhe - September_October, 2013

    29/35

    29

    www.mizoramsynod.org

    fingte mit a tihdelsak a, mi felte thu a tihkhawlohsak si \hn a. Lalpain Pathianin a pek che u ram chu nung dama in luah theih nn a felchauhva chu in zwm tur a ni, a tih te hi hriat thar leh a va \ha em!

    (Deut. 16:19,20).Kan hriat angin kumin kum twp dwn lamah kan ram hruaituturte kan thlang dwn a. Ram hruaitu \ha, rorlna dik kengkawhthei tur mi kan thlan chhuah theih nn, thlangtu tur mipuite pawhinkan inthlanna rilruah rorlna dik kan neih hmasak a ngai ang.Suma tihlungawi mai mai theih leh mahni dikna hralh duh khawparinawm lo kan nih chuan rorlna dik kengkawh tur hruaitu \hakan beisei thei lo vang.

    Kan Bible chuan, Mi sualin rorlna an chanin mite an r

  • 8/13/2019 Didakhe - September_October, 2013

    30/35

    30

    www.mizoramsynod.org

    MIZORAM MAMAWH: DEVELOPMENTPOLITICS

    - Rev. Dr. Lawms^nga

    Mizote hian hun eng emaw chen chupoliticskan lo khel ve ta a,tunah tak phei chuan kan ram roreltu tur thlang turin kan in buatsaihmk a ni a. Party tinte hian kanpolicyhmatheh leh au hla berah 'mirethei chhanchhuah' hi mipui hip kan tumna ber a ni awm e. Retheichhanchhuah ngai kan nih hlawm avangin heti lampolicyhi kanmamawh hle bawk a ni. Mirethei chhanchhuah na atn hianparty

    tin ten ruahmanna pawh an siam hlawm a--NLUP, MIP leh a dangte hi \ha taka hman a nih chuan an \ha hlawm vek turah ngai ila.India ram pum angin mi retheite chhawmdawlna MGNERGS- tepawh kal pui mk niin kumin 2013-2014 atn Central sawrkarchuan cheng vaibelche singthum leh sangthum zet a dah a ni. Hengchhawmdawlna hi thil \ha tak a nih rualin hetiang ngawt hi kan rameconomic development policya nih chuan a tawk lo ang. Chuvangin

    kan ram hian eng development policynge kan mamawh, engtin ngehmasawnna \ha leh tlo chu kan neih theih ang tih hi kanpoliticsinelna tur ni se a duhawm hle. Chuta tn chuan politician- te hian hetianglam mithiamte hi rawn nachang hria se la, tichuanpolitical partyhrang hrang te hian economic policyhi an siam ang a, chuta \angchuan mipui hian kan duh kan lo thlang tawh mai dawn a ni.

    Development Politics:Ram hmasawnna tur tak tak chuanpolitician-te hi a fawngchelhtu an nih tlat avanginpoliticsche vel hi ramin hma a sawn lehsawn loh hriltu pawimawh tak a ni. Chuvangin kanpoliticsinhervelah hian development hi kan dah pawimawh hle a \ul a ni. Tunhma deuh kha chuan hnam hmangaihna leh remna te kha anpawimawh hle a, tunah hian an la pawimawh tho nachungin apawimawh ber chu economiclama hmasawnna hi a ni awm e.

    Khawvl pum han thlir pawh hian kum zabi sawmhninhna tawp

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/13/2019 Didakhe - September_October, 2013

    31/35

    31

    www.mizoramsynod.org

    lam a\ang hian nationalism (hnam hmangaihna) hi economic devel-opment hian a hmakhalh ta zel a niin a lang. Chuvangin kan Zorampawh hian chu chu kan mamawh tak chu a ni. Economic develop-

    ment chung changah thil pathum chauh han tarlang ila.Pakhatnaah chuanPolitical party- te hian inthlan dawnah elec-

    tion manisfesto an siam \hin a, mahse chk taka en chuan economicdevelopment policy mumal tak nei an awm lem lo em aw tih tur ani. Party tin hian election manifesto hi uluk taka siam ni sela, an tihtheih ngei tur duanchhuak bawk se. Chu chu sawrkarna an chang anih chuan chak takin an bawhzui bawk ang. Chuvangin party elec-

    tion manifesto hi an hnathawh dan tur en nan mipuiin hmang ila,chuta \ang chuan tunge sawrkarna siam se \ha ang tih hi en \hin ilaa duhawm hle. Thlangtu mipui min kaihruai turin party hrang hrangmanifesto te hi mithiam, party \an bik nei loten min zir chian sak\hin se kan \hatpui a rinawm bawk.

    Political party-te hian manifesto hi uluk takin an siam lem lo ani awm e. Chubkah an manifesto bawhzui tumna tak tak an neilem lo ni te pawhin a hmuh theih bawk. Party \henkhat phei chuana thiam awm deuh nia an hriat an phuahkhawm tr a, thil \ha nia anhriat an tih theih leh theihloh tur pawh an chian lem loh an duhthusamkha an ziak chhuak ve mai a ni awm e. Inthlan a zawh meuh chuanmahni party manifesto dahna hre lo pawh an awm an tih chu! Kanpolitician tam ber hian hmasawnna hmathlir (development vision)an nei lem lo niin a lang. Chuvangin tuna kan mamawh chu politi-cian hmasawnna ngelnghet nei tura ruahhmanna \ha leh fel nei mi a

    ni. Chutiang bawkin party pawh hmasawnna tura ruahhmanna felleh chiang, mipui hipna tura duhthusam mai ni lo development mani-festo fel tak nei kan mamawh a. Mipuite pawhin hei hi party lehpolitician kan tehna ni se a duhawm hle ang.

    Pahnihnaah chuanhmasawnna hi sum leh pai dawn tam lehleilung hausakna lamah aiin mihring nunphungah a innghat lian zawka, chuvangin hmasawn tur chuan mihring rilru chawikan hmasak a

    ngai ang. A dawngtu leh chhawrtute rilru lam inhawnna leh tumna

    Mizoram mamawh: Development Politics

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/13/2019 Didakhe - September_October, 2013

    32/35

    32

    www.mizoramsynod.org

    tel lo chuan hmasawnna hi a chak thei \hin lo.Economistropui takpakhat pawhin 'Leihlawn dawh i duh chuan a chhawrtu turtethinlungah dawh hmasa rawh' a tih angin hmasawn duhna thinlung

    leh tumna dik neih hmasak a \ul a ni. Chutiang hmasawnna \ha chuengtia neih tur nge ni ang? Kanpoliticsau hlaah hian engtin ngehmasawnna hi kan telh ang le? Mizote hi a huho a thil ti mup mupchi, kan nawr lam chu hla nena in awi vut vut chi kan ni a. Entirnan:MNF movement, Mizo Union movement, PC movement. Kanduh emaw duh lo emaw chu chu kan hnamzia leh tih dan phung anih miau avangin chumi zulzui chuan development policyhi kan

    aupui a ngai a ni.Pathumnaah chuanhmasawnna kan sawi reng rengin a dawnadawn lam chi a ni deuh zel mai. Central sawrkar a\anga dawn turinsawichhuah tam siakah kan in el a ni ber a.National party-te hiCentralsawrkara tlatlum, central puihna hmu \ha thei tur angin aninlantir a, chu chu mipui pawhin kan awih deuh chu niin a lang.Chutihlaiin regional party-te pawhin central special fundantawktarh ve bawk \hin. India rama awm kan nih avangin kanhmasawnna tur pawhin central funda\ang lo chuan tihngaihna kanhre hrih lo pawh a ni mai thei e. Engpawhnise central fundkandawn tur India hmarchhak te tna departmenthrang hrang a\angazaa sawm (10%) sawrkarin a dah sa reng pawh hi tam tham tak ani a. A dawnthleng kan siam thiam loh leh peih loh bakahhmangchang kan hriat tawk loh vang te pawhin kan dawn tur angkan dawng thei lo \hin a ni mai lo maw! Hei hi sawrkar leh a

    thawktute mawhphurhna a ni thei bawk ang. Thiam leh ahmangchang hre tan chuan central fund haichhuah tur tam tak aawm a, entirnan,Article 275(1)ah chuan Consolidated Fund ofIndiahnuai tangin Tribal-te tihhmasawnna tur grant pek tur tih a nia, chu chu tih ngei ngei tur (Constitutional obligation) a ni.Min-istry of Tribal Affairs in he granthi Central Sector Scheme'Grants under Article 275(1) of the Constitution'tih hnuai a\angin

    a pe \hin a, kan ram hian hian eng chen nge kan dawn ve le?

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/13/2019 Didakhe - September_October, 2013

    33/35

    33

    www.mizoramsynod.org

    Ram development atn central fund haichhuah tur a tam kan tihrual hian hmasawnna tak tak nei tur chuan kan ram leilungtlawhchhana hmasawnna thawh a ngai a, chuta \ang lo chuan

    hmasawnna tluantling a awm thei lo. Hmasawnna tluantling kan neihtheih nn kan ram leilung a\anga kan hman theih tur kan dapchhuaha \ul a. Chu chu a rintlak tur a ni a, a taka chantir theih a ni bawk tura ni. Kan ramah hian hmasawnna \ha hai chhuah tur eng nge awmang? Oil, Gas, thing leh mau leh a dangte hmasawnna atn siam lehhman theih eng nge awm?Powersiamna tur lui khuah atana remchangeng ang nge kan neih tih te lehAgriculturelam leh a dang danga

    hmasawnna theih dan tur ngun taka ngaituah a \ul a ni.Sawi tur tam tak a awm thei awm e, engpawhnise economicdevelopment goalchiang tak siamin chumi chu a taka a thlen theihnatur kawng ruahmana fel tak nei a \ul a. Chu chu ti hlawhtling turincentral fund kan dawn te, kan sum neih sa leh mipui rilru sukthlkte \an rualtir dan (mobilization) kawng kan zawng ang a. Tunahtak hian ZoramahDevelopment goal--roadmap leh resourcemobalizationmin pe thei political party an awm em le? Awm ta semipui hian sawrkar siamtir nachang kan hria ang em le?

    Kristianna leh Development Politics:Genesis bung 1 leh Sam 24 kan en chuan leilung leh a chhunga

    thil awm zawng zawng hi Pathian siam a ni tih a ni. Lei leh vnsiamtu Pathian chuan thil siam zawng zawng te hi mumal nei tak\heuhin a siam a. Chung a thil siamte chu an \han dnah duh dn

    mumal tak a neih tlat avangin khawvl leh a chhunga thil thlengmkah hian a inrawlh zui zl a. Pathian chuan khawvla a thil tumtihlawhtling tur chuan mihringte hi a thawhpui leh kutke berah ahmang zui bawk a ni. Kristian mission zirnaah chuan mission hna hia bulthumah chuan Pathian mission(Missio Dei) a ni an ti a. Keinimihringte hi chu a thil tum tihlawhtling tura a thawhpuite chauh kanni tih a ni. Pathian missionchuan chanchin \ha hril darhna piah

    lamah leilung enkawlna te, rorelna dik leh ei leh bar a intodelhna

    Mizoram mamawh: Development Politics

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/13/2019 Didakhe - September_October, 2013

    34/35

    34

    www.mizoramsynod.org

    leh thil tha lo um bo te hi a huam vekin an ngai bawk. Chuvanginkan ram kan lo intodelh theihna turinDevelopment Politics \haleh tlo duan chhuah chu kan mawhphurhna a nih chu.

    Chutiang bawkin Pathian hnam thlan Israel fate pawh kha mumalnei takin an khawsa a, an nunphung kawng tinrengah kalphung feltak an nei bawk a. Chu chuan an hnam nun pawh kawng dikzawh thei turin a \anpui nasa m m a ni. Ram leh hnam nunahrorelna dik leh intodelhna \ha nei tur chuan kalphung \ha leh dikneih a pawimawh m m a, chu tak chu keini ram pawh hian kanmamawh chu a ni.

    Israel fate kha an hun hmasa lamah chuan Mizote ang maiahnam nun hlawm \ha leh khawsakna lamah pawh in tluk tlang dialdial \hin an ni a. Amaherawhchu an ramah rorelna kalphung a rawninthlak danglam chho a, an ei bar zawnna kawng pawh nasa takina rawn sawi danglam a. Chu chuan mihring khawsakhona a rawnnghawng a, dinhmun inthlauhna nasa tak a rawn hringchhuak ta ani. Dinhmun inthlauhna chuan thil \ha lo tam tak a keng tel a,

    mihring nun hona nasa takin a tichhe bawk \hin. Zawlneiterawngbawlna pawimawh ber pawh rethei leh hausa kar zau lutuksiam\hat a ni. Mi duham leh mahni hmasialte duh ang anga an chta, a thiam ve lote tn kawng a awm loh chuan ramin harsatna nasatak a tawk \hin.

    Kan ramah pawh hian rorelna dik vawng nung tur chuan arualkhai thei ang bera kan \han tlan theihna hi ngaihtuah a ngai a.Hmasawnna kawngah \hang viau mah ila kan \han dan a rual lohchuan remna leh muanna a awm tak tak thei lo. Chuvangin Mizotehian hmasawn kan duh a, rorelna dik leh \ha kan duh tak zet a nihchuan kan zavaia rualkhai taka kan hmanho theih tur Develop-ment Politicsduanchhuah leh chumi tihlawhtling tura theih tawpchhuah hi kan tih makmawh chu a ni. Chu chu lei leh vna leh achhunga thil awm zawng zawngte neitu leh enkawltu Pathian ringtutetih awm reng a ni bawk.

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 8/13/2019 Didakhe - September_October, 2013

    35/35

    35