daculi teritoriebis ganvitarebis strategia da · erovnuli samoqmedo gegma“ samusao versias,...
TRANSCRIPT
saqarTvelos daculi teritoriebis
ganviTarebis strategia da
erovnuli samoqmedo gegma
saqarTvelos daculi teritoriebis
ganviTarebis strategia da
erovnuli samoqmedo gegma
Tbilisi, 2009
AGENCY OF PROTECTED AREAS
2
Semoklebul terminTa axsna
CBD – konvencia biologiuri mravalferovnebis Sesaxeb
CBD PoW on PAs – biologiuri mravalferovnebis Sesaxeb konvenciis daculi
teritoriebis samuSao programa
CITES – konvencia gadaSenebis piras myofi veluri faunisa da floris saerTaSoriso
vaWrobis Sesaxeb
CMS – konvencia veluri cxovelebis migrirebad saxeobaTa dacvis Sesaxeb
IUCN – bunebis dacvis saerTaSoriso kavSiri
IUCN POSC – bunebis dacvis saerTaSoriso kavSiris samxreT kavkasiis programuli
ofisi
GEF - msoflio bunebis fondi
UNCCD – gaeros konvencia gaudabnoebis winaaRmdeg brZolis Sesaxeb
UNESCO – gaerTianebuli erebis saganmanaTleblo, samecniero da kulturuli
organizacia
UNFCC – gaeros klimatis cvlilebis CarCo konvencia
USAID – amerikis SeerTebuli Statebis saerTaSoriso ganviTarebis saagento
US DoI ITAP – aSS Sinagan saqmeTa saministros saerTaSoriso teqnikuri daxmarebis
programa
WHC – konvencia msoflio kulturuli memkvidreobis Sesaxeb
WWF – bunebis dacvis msoflio fondi
3
Sinaarsi
1. Sesavali...................................................................................................................................................................................... 5
2. daculi teritoriebis ganviTarebis strategia...............................................................................................7
2.1. principebi ...............................................................................................................................................................7
2.2. samomavlo xedva...............................................................................................................................................10
2.3. mizenbi da amocanebi ......................................................................................................................................10
3. daculi teritoriebis erovnuli samoqmedo gegma 2009-2014............................................................. 12
danarTi 1: saqarTvelos daculi teritoriebis mimoxilva .........................................................................35
1. saqarTvelos biomravalferovnebis da daculi teritoriebis mimoxilva ..................... 36
1.1. saqarTvelos fizikur-geografiuli daxasiaTeba............................................................... 36
1.2. biomravalferovnebis mniSvneloba globalur da lokalur doneze ................... 36
1.3. daculi teritoriebisa da biomravalferovnebis mniSvneloba saqarTvelos
socialur-ekonomikuri ganviTarebis TvalsazrisiT.................................................................37
2. daculi teritoriebis roli da mniSvneloba biomravalferovnebis konservaciasa
da bunebrivi resursebis mdgrad moxmarebaSi........................................................................................ 39
3. saqarTveloSi daculi teritoriebis ganviTarebis mokle istoria .................................41
4. saqarTvelos daculi teritoriebis dRevandeli mdgomareoba............................................44
4.1. saqarTvelos daculi teritoriebi ..........................................................................................44
4.2. daculi teritoriebis arsebuli mdgomareoba ................................................................. 48
literatura................................................................................................................................................................................53
saqarTvelos daculi teritoriebis ruka ............................................................................................................. 54
danarTi 2: saqarTvelos mier daculi teritoriebis sferoSi saerTaSoriso konvenciebiT
nakisri valdebulebebisa da daculi teritoriebis erovnuli gegmis analizi .............................55
4
1. Sesavali
daculi teritoriebis ganviTarebis strategia da erovnuli samoqmedo gegma
warmoadgens saxelmZRvanelo dokuments mniSvnelovani bunebrivi da kulturuli
teritoriebis identificirebis, maTi dacul teritoriebad Camoyalibebis da ukve
arsebuli daculi teritoriebis marTvisa da dacvis procesSi gonivruli
gadawyvetilebebis misaRebad arsebul saukeTeso codnaze dayrdnobiT. igi
gansazRvravs daculi teritoriebisTvis sasurvel momavals.
daculi teritoriebis ganviTarebis strategia da erovnuli samoqmedo gegma
warmoadgens principebis, miznebis, amocanebis da uSualod qmedebaTa saxelmZRvanelos
erovnul, regionul da lokalur doneze bunebis konservaciisa da bunebrivi
resursebis mdgradi marTvis xelSewyobisaTvis.
es dokumenti gamiznulia xmeleTisa da wylis teritoriebis, gansakuTrebiT ki
bunebrivi da kulturuli faseulobebiTa da biologiuri mravalferovnebiT
gamorCeuli teritoriebis dacvisa da SenarCunebisaken.
daculi teritoriebis erovnuli samoqmedo gegma iZleva specialur qmedebaTa
CamonaTvals axali daculi teritoriebis daarsebis xelSewyobisa da daculi
teritoriebis sistemis marTvis gaumjobesebisaTvis.
winamdebare dokumenti warmoadgens saxelmZRvanelos garemos dacvisa da bunebrivi
resursebis saministrosa da daculi teritoriebis saagentosaTvis.
daculi teritoriebis ganviTarebis strategia da erovnuli samoqmedo gegma
momzadda daculi teritoriebis saagentos mier IUCN-isa da WWF-is mxardaWeriT. kerZod, dokumenti eyrdnoba: a) IUCN POSC-is mier norvegiis sagareo saqmeTa
saministros dafinansebiT ganxorcielebuli proeqtis “Halting the Loss of Biodiversity in the Southern Caucasus - Regional implementation of the Countdown 2010 initiative” farglebSi momzadebuli dokumentis - “saqarTvelos ganviTarebis strategia da
erovnuli samoqmedo gegma“ samuSao versias, romelic Tavis mxriv efuZneba daculi
teritoriebis sistemis analizisa da daculi teritoriebis samoqmedo gegmis
SemuSavebisaTvis daculi teritoriebis saagentos TanamSromelTa da IUCN-is eqspertTa samuSao Sexvedrebis (2008) Sedegebs; b) IUCN POSC-is mier norvegiis sagareo saqmeTa saministros dafinansebiT ganxorcielebuli proeqtis “Halting the Loss of Biodiversity in the Southern Caucasus - Regional implementation of the Countdown 2010 initiative” TEMATEA-as komponentis farglebSi, saqarTveloSi daculi
teritoriebis modulis irgvliv momzadebul biomravalferovnebasTan dakavSirebuli
saerTaSoriso konvenciebis Tanmimdevruli SesrulebisaTvis SemuSavebul
saxelmZRvanelo dokumentis rekomendaciebs; da g) WWF-is mier MAVA Fondation pour la Protection de la Nature-s dafinansebiT mimdinare proeqtis “Protected Areas for a Living Planet – Caucasus Ecoregion” farglebSi momzadebul dokuments “saqarTvelos daculi
teritoriebis sistemis SesaZleblobebis ganviTarebis samoqmedo gegma”, romelic
Tavis mxriv eyrdnoba WWF-isa da IUCN POSC-is mier momzadebul “daculi
teritoriebis marTvis efeqturobis Sefasebas” (2008) da WWF-is mier momzadebul
daculi teritoriebis SesaZleblobaTa saWiroebebis Sefasebas”.
warmodgenil dokumentSi gansazRvruli konkretuli moqmedebebi unda Sesruldes
saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministros daculi
teritoriebis saagentos mier sxva samTavrobo da arasamTavrobo organizaciebTan,
TanamSromlobiT.
5
6
daculi teritoriebis ganviTarebis strategia gaTvaliswinebulia aTwlian periodze,
xolo erovnuli samoqmedo gegma - xuTwlian periodze. xuTi wlis gavlis Semdeg
saWiro iqneba axali samoqmedo gegmis SemuSaveba, romelic unda daeyrdnos im
droisaTvis miRweul Sedegebsa da arsebul konkretul situacias.
7
2. daculi teritoriebis ganviTarebis strategia
2.1. strategiuli principebi saqarTvelos daculi teritoriebis ganviTarebis strategia unda efuZnebodes qvemoT
CamoTvlil im ZiriTad principebs1, romlebmac unda uzrunvelyon daculi teritoriebis
strategiis ganviTareba. esenia:
- gadawyvetilebis sifrTxiliT miRebis principi
gadawyvetilebebi miRebul unda iqnas xelTarsebul saukeTeso monacemebze dayrdnobiT.
unda ganxorcieldes ekonomikuri da socialuri RonisZiebebi, romlebic uzrunvelyofen
biologiur da landSaftur konservacias dacul teritoriebze.
- winaswari dacvis (profilaqtikuri) principi
gadawyvetilebebi da moqmedebebi (droebiTi/winaswari dacvis zomebi) daculi
teritoriebis faseulobebis SenarCunebisTvis SeiZleba da unda gatardes srulyofili,
dasabuTebuli samecniero informaciis arqonis SemTxvevaSic (manam, vidre mimdinareobs
detaluri SefasebiTi kvlevebi), dacul teritoriebze biologiur da landSaftur
mravalferovnebaze potenciuri uaryofiTi zegavlenis Tavidan acilebis mizniT.
nebismieri aseTi gadawyvetileba Tu qmedeba (droebiTi/winaswari dacvis zomebi) unda
gamoyenebul iqnas drois gansazRvrul periodSi.
- translokaciis principi
moqmedebebi, romlebic dacul teritoriebze gansakuTrebiT sazianoa biologiuri da
landSafturi mravalferovnebisTvis da maTi Tavidan acileba SeuZlebelia, unda
warimarTos im arealSi, sadac isini naklebsazianoa.
- ekologiuri kompensaciis principi
Tu daculi teritoriebis maRali biologiuri da landSafturi mravalferovnebis
Rirebulebis arealSi fizikuri cvlilebebis saziano gavlenis Tavidan acileba
SeuZlebelia, maT dasabalanseblad unda ganxorcieldes sakompensacio konservaciuli
RonisZiebebi.
- gadaxdis principi
dacul teritoriebze biologiur da landSaftur mravalferovnebaze zianis miyenebis
Tavidan acilebis, kontrolisa da miyenebuli zianis Semcirebisaken mimarTuli
moqmedebebis xarjebi ekisreba pasuxismgebel mxares.
- ekologiuri mTlianobis principi
ekologiuri procesebi, romlebzec damokidebulia saxeobis gadarCena, unda iqnes
daculi, xolo habitati, romelzec damokidebulia misi gadarCena – SenarCunebuli.
- ekosistemuri midgoma
gaTvaliswinebul iqnas ekosistemis kompleqsuroba da ekosistemis ZiriTad komponentebs
Soris kavSiri daculi teritoriebis identifikaciis, dagegmvisa da marTvisas da
daculi teritoriebis qselis Camoyalibebisas.
1 warmodgenili principebi efuZneba “Pan-European Biological and Landscape Diversity Strategy”-is da
“saqarTvelos biomravalferovnebi strategia da samoqmedo gegmis”, “Guiding Principles for Implementation of “Canada’s Federal Marine Protected Areas Strategy” da “NWT Protected Areas Strategy”-is principebs.
8
- aRdgenisa da restituciis principi
dacul teritoriebze biologiuri da landSafturi mravalferovneba SeZlebisdagvarad
unda iqnas aRdgenili da/an xelaxla Seqmnili. es moicavs safrTxis winaSe myofi
saxeobebis reabilitacias da reintroduqcias.
- kanonmdebloba
gamoyenebuli iqnas arsebuli kanonmdebloba, saWiroebis SemTxvevaSi SemuSavdes axali
kanonmdebloba an Sesworebebi kanonmdeblobisTvis, an sxva regulirebis meqanizmebi
dacul teritoriebTan mimarTebaSi.
- marTvis efeqturoba
unda ganxorcieldes daculi teritoriebis marTvis efeqturobis Sefaseba. marTvis
efeqturoba ganisazRvreba konkretuli daculi teritoriisTvis Sedegebis SefasebiT
dasaxul miznebTan mimarTebaSi. ganxorcieldes sxvadasxva miznebis Sesabamisi
indikatorebis monitoringi, raTa ganisazRvros Sesrulda Tu ara miznebi.
- adapturi marTva
gamoyenebul iqnas adapturi marTva, romelic iTvaliswinebs marTvis efeqturobis
Sefasebidan miRebuli Sedegebis da axali mecnieruli monacemebis gamoyenebas marTvis
gaumjobesebisTvis.
- bunebrivi resursebis xelmisawvdomoba, mesame mxaris interesi da kompensacia
ganisazRvros da gaTvaliswinebul iqnas yvela valdebuleba romelic dakavSirebulia
miwisa da wylis xelmisawvdomobaze; gaTvaliswinebul iqnas da ganisazRvros mesame
mxaris interesebi da kompensaciis saWiroebebi im teritoriebze romlebic moiazreba
dacul teritoriebad.
- adgilobrivi mosaxleobis interesebis gaTvaliswineba, konsultaciebi da CarTuloba
gansazRvrul iqnas adgilobrivi mosaxleobis sacxovrebel da kerZo mflobelobaSi
arsebul teritoriebTan dakavSirebuli sakiTxebi. pativi eces da gaTvaliswinebul iqnas
adgilobrivi mosaxleobis miwasTan dakavSirebuli meurneobis sakiTxebi da adaT-wesebi.
gaTvaliswinebul iqnas adgilobrivi mosaxleobis moTxovnebi bunebrivi resursebiT
sargeblobasTan dakavSirebiT. daculi teritoriebis daarsebis, dagegmvisa da marTvis
procesSi uzrunvelyofil iqnas adgilobrivi mosaxleobis konsultaciebi, maTTan
TanamSromloba da maTi CarTuloba.
- dainteresebul mxareTa monawileoba
dainteresebuli mxaris sruli speqtri CarTul unda iqnas daculi teritoriis
dagegmvisa da Seqmnis yvela etapze, vinaidan daculi teritoriebis da daculi
teritoriebis qselis warmatebuli Camoyalibeba da ganviTareba damokidebulia imaze, Tu
ramdenadaa SesaZlebeli sxvadasxva interesebis erTad SeTanxmeba.
- informaciis xelmisawvdomoba da gacvla
dacul teritoriebTan dakavSirebuli yvela informacia xelmisawvdomi unda iqnas
dainteresebuli mxareTaTvis, dainteresebuli jgufebisa da mosaxleobisTvis.
- codnis, arsebuli saukeTeso teqnologiebis da meTodebis gamoyeneba
gamoyenebul iqnas arsebuli tradiciuli, adgilobrivi, samecniero codna da arsebuli
saukeTeso teqnologiebi da garemosdacviTi meTodebi daculi teritoriebis dacvis,
ganviTarebisa da marTvis procesebis, daculi teritoriebis sazRvrebis dadgenisa da
9
cvlilebis, dacvis meTodebisa da marTvis amocanebis SemuSavebaSi. uzrunvelyofili
iqnas am codnisa da teqnologiebis misawvdomoba. - ganaTleba da cnobierebis amaRleba ganxorcieldes adgilobrivi mosaxleobis da mTlianad sazogadoebis cnobierebis
amaRleba dacul teritoriebTan dakavSirebul sakiTxebze, rac Tavis mxriv ganapirobebs
TiToeuli daculi teritoriis da daculi teritoriebis sistemis srulfasovan
ganviTarebas. - transsasazRvro daculi teritoriebi
xeli Seewyos transsasazRvro zonaSi daculi teritoriebis koordinirebul,
TanamSromlur midgomebs.
10
2.2. samomavlo xedva 2019 wlisTvis saqarTveloSi arsebobs kargad ganviTarebuli daculi teritoriebis
qseli, romelic uzrunvelyofs saqarTvelos biomravalferovnebis dacvas da
SenarCunebas; mas marTavs kargad aRWurvili da maRalkvalificiuri kadrebi;
uzrunvelyofilia daculi teritoriebis finansuri mdgradoba; daculi teritoriebis
marTva xorcieldeba damtkicebuli menejmentis gegmebis safuZvelze; sazogadoebis,
gansakuTrebiT ki adgilobrivi mosaxleobis CarTuloba maRalia; arsebuli
kanonmdebloba daxvewilia da sruldeba; ratificirebuli konvenciebis valdebulebebi da
saerTaSoriso SeTanxmebebi sruldeba; gamarTulia kvleva-monitoringis sistema; dacul
teritoriebze arsebuli bunebrivi resursebis marTva da moxmareba xorcieldeba
gonivrulad, mdgradi moxmarebis principze dayrdnobiT; sazogadoebrivi cnobiereba
daculi teritoriebis sakiTxebSi maRalia. 2.3. miznebi da amocanebi daculi teritoriebis ganviTarebis strategia miznad isaxavs ganaxorcielos:
1. daculi teritoriebis sitemis ganviTareba;
2. kanonmdeblobis daxvewa;
3. daculi teritoriebis marTvis gaumjobeseba;
4. finansuri mdgradobis uzrunvelyofa;
5. unarebis gaZliereba;
6. kvleva-monitoringis sistemis ganviTareba;
7. dainteresebul mxareTa CarTva da cnobierebis amaRleba.
gansazRvruli miznebis misaRwevad daisaxa amocanebi, romlebic eyrdnoba winamdebare
dokumentis Sesaval nawilSi moxseniebuli proeqtebis ganxorcielebis procesSi
gamovlenil problemebs.
cxrili # 1. daculi teritoriebis sistemaSi gamovlenili problemebis CamonaTvali da
maTgan gamomdinare miznebi da amocanebi
arsebuli problemebi miznebi amocanebi 1a. daculi teritoriebis
koordinirebuli muSaobisa da erTiani
samoqmedo gegmis ararseboba 1.b daculi teritoriebis erTiani qselis
Tanamedrove sistemis ararseboba
1.g daculi teritoriebis arasakmarisi
raodenoba
1.d zogierTi daculi teritoriis
araefeqturoba farTobis simciris gamo
1.e daculi teritoriebis globaluri
kategoriebis nakleboba
1.v daculi teritoriebis
arasrulyofili monacemTa baza
1. daculi teritoriebis
sistemis ganviTareba
1.1 daculi teritoriebis erTiani
samoqmedo gegmis SemuSaveba
1.2 daculi teritoriebis erTiani qselis Camoyalibeba
1.3 axali daculi teritoriebis
daarseba
1.4 arsebuli daculi teritoriebis
gafarToeba
1.5 daculi teritoriebis globaluri katergoriebis
daarseba
1.6 monacemTa bazis srulyofa
2.a arsebuli sakanonmdeblo bazis
arasrulyofileba
2.b saerTaSoriso konvenciebsa da SeTanxmebebis valdebulebebis
Sesrulebisas xarvezebis
arseboba/Seusrulebloba
2. kanonmdeblobis
daxvewa
2.1 arsebuli sakanonmdeblo bazis
daxvewa
2.2 konvenciebis da sxva saerTaSoriso SeTanxmebebis
moTxovnebis gaTvaliswineba
daculi teritoriebis sferoSi
3.a menejmentis gegmebis Seqmnis
saxelmZRvanelo dokumentis ararseboba
3.b menejmentis gegmebis ararseboba
3. daculi teritoriebis
marTvis gaumjobeseba
3.1 menejmentis gegmebis
saxelmZRvanelos SemuSaveba
3.2 yvela daculi
11
3.g daculi teritoriebis araefeqturi
marTva
i. bunebrivi resursebis ukanono mopoveba ii. brakonieroba 3.d daculi teritoriebze
agrobiomravalferovnebis
konservaciisken mimarTuli
RonisZiebebis simcire
teritoriisaTvis
menejmentis gegmebis
momzadeba da damtkiceba
3.3 dacul teritoriebze bunebrivi resursebis
marTvis gaumjobeseba
3.4 dacul teritoriebze
saxeobaTa konservaciis
gaumjobeseba
3.5 infrastruqturis ganviTareba
3.6. instituciur-
organizaciuli mowyobis
srulyofa
4.a arasakmarisi dafinanseba
i. saxelmwifo dafinansebis simcire
ii. kerZo interesis ar arseboba (kerZo struqturebisa da
sazogadoebis mxridan)
iii. donorebTan urTierTobis arasakmarisi gamocdileba
iv. sakuTari Semosavlebis simcire
4. finansuri mdgradobis
uzrunvelyofa
4.1 dafinansebis mdgradobis
uzrunvelyofa
5.a kvalificiuri kadrebis nakleboba
5.b daculi teritoriebis dacvis
samsaxuris arasrulyofileba 5.g kadrebis simcire (biujetis
deficiti)
5.d TanamSromelTa kvalifikaciis
amaRlebis programebisTvis
dafinansebis simcire
5.e daculi teritoriebis arasrulyofili materialur-
teqnikuri baza
5. SesaZleblobebis
gaZliereba/ganviTareba
5.1 kadrebis kvalifikaciis amaRleba
5.2 daculi teritoriebis
materialur-teqnikuri bazis gaumjobeseba
6.a kvlevebis simcire, maTi
arasistematuroba(perioduloba) da
arakordinirebuloba
6.b monitoringis sistemis ararseboba
6. kvleva-monitoringis
sistemis ganviTareba
6.1 kvlevebis xelSewyoba da
koordinireba
6.2 monitoringis sistemis
ganviTareba da ganxorcieleba
7.a dainteresebul mxareTa Soris susti
TanamSromloba da maTi koordinirebis
araefeqturoba
i. instituciur/uwyebaTaSorisi ii. organizaciaTaSorisi iii. saerTaSoriso iv. transsasazRvro
7.b adgilobriv mosaxleobasTan
TanamSromlobis araefeqturoba
i interesTa konfliqti adgilobriv mosaxleobasa da dacul
teritoriebs Soris
ii miwis sakuTrebisa da miwaTsargeblobis sakiTxebis
gaurkvevloba iii gadawyvetilebaTa miRebaSi
mosaxleobis CarTulobis
nakleboba
7.g mosaxleobis dabali cnobiereba
daculi teritoriebis funqciebsa da
biomravalferovnebis konservaciis saWiroebebSi
7. dainteresebuli
mxareebis CarTva da
cnobierebis amaRleba
7.1 dainteresebul mxareTa
Soris TanamSromlobisa
da koordinirebis
gaZliereba 7.2 adgilobriv
mosaxleobasTan
TanamSromlobis
gaZliereba
7.3 mosaxleobis
cnobierebis amaRleba daculi
teritoriebis
funqciebasa da
biomravalferovnebis
konservaciis saWiroebebSi
12
3. daculi teritoriebis erovnuli samoqmedo gegma 2009-2014
warmodgenili samoqmedo gegma SemuSavda IUCN POSC-is mier “saqarTvelos ganviTarebis
strategia da erovnuli samoqmedo gegmis“ samuSao versiis da WWF-is mier “saqarTvelos
daculi teritoriebis sistemis SesaZleblobebis ganviTarebis samoqmedo gegmis”
SemuSavebul dokumentebze dayrdnobiT.
daculi teritoriebis erovnuli samoqmedo gegmis SemuSavebisas mxedvelobaSi iqna
miRebuli saqarTvelos mier saerTaSoriso konvenciebiT nakisri valdebulebebi. amisaTvis
gamoyenebul iqna TEMATEA2-as daculi teritoriebis moduli, romelic moicavs daculi
teritoriebTan mimarTebaSi arsebul yvela valdebulebas Semdegi konvenciebidan: konvencia biologiuri mravalferovnebis Sesaxeb (CBD), konvencia msoflio kulturuli memkvidreobis
Sesaxeb (WHC), gaeros konvencia gaudabnoebis winaaRmdeg brZolis Sesaxeb (UNCCD), konvencia gadaSenebis piras myofi veluri faunisa da floris saerTaSoriso vaWrobis
Sesaxeb (CITES), ramsaris konvencia saerTaSoriso Warbteniani, gansakuTrebiT wylis
frinvelTa sabinadrod vargisi, teritoriebis Sesaxeb, gaeros klimatis cvlilebis CarCo
konvencia (UNFCCC), konvencia gareuli cxovelebis migrirebad saxeobaTa dacvis Sesaxeb
(CMS). erovnuli samoqmedo gegmis dasaxvisas moxda gegmis TiToeuli qmedebis dakavSireba
Sesabamisi konvenciis valdebulebasTan.
2009-2014 wlisaTvis daculi teritoriebis samoqmedo gegma warmodegenilia cxrilis
saxiT. cxrilSi, TiToeuli miznisaTvis mocemulia
- amocana - SemuSavebuli arsebuli problemis gadasaWrelad;
- qmedeba – dasaxuli amocanebis misaRwevad;
- arsebuli problemebi – samoqmedo gegmaSi CamoTvlili problemebi Seesabameba cxril
#1-Si asaxul problemaTa rigobriv nomrebs.
- ganxorcielebis wlebi – qmedebis ganxorcielebis rekomendirebuli vada 2009-2014
periodSi;
- priorotetuloba –saSualo da maRali;
- saWiro resursebi – am kategoriSi TviTeuli qmedebisaTvis gamoTvlil iqna savaraudo
biujeti, romelic gamosaxulia aSS dolarSi, an miTiTebulia raime sxva saWiro
resursi (mag, adamianuri, teqnikuri, granti).
- konvenciebTan Sesabamisobaí – konvenciebi, romlis mxarec aris saqarTvelo da romlis
valdebulebebic dakavSirebulia daculi teritoriebis ganviTarebasTan. samoqmedo
gegmaSi asaxuli moqmedebebi Seesabameba xuTi konvenciiT gaTvaliswinebul
valdebulebebs. esenia konvencia biomravalferovnebi Sesaxeb (CBD) (1), ramsaris
konvencia (2), konvencia msoflio kulturuli memkvidreobis Sesaxeb (WHC) (3), gaeros konvencia gaudabnoebis winaaRmdeg brZolis Sesaxeb (UNCCD) (4) da konvencia
gadaSenebis piras myofi veluri faunisa da floris saerTaoSoriso vaWrobis Sesaxeb
(CITES) (5).
2 TEMATEA aris sxvadasxva Temaze dafuZnebuli moduli (esenia: biomravalferovneba da klimatis cvlileba, daculi
teritoriebi, mdgradi ganviTareba, invaziuri saxeobebi da a.S.), romelic uzrunvelyofs Sesabamis TemebTan mimarTebaSi
konvenciebs Soris harmonizebul muSaobs. kerZod ki, TEMATEA-s farglebSi tardeba sxvadasxva konvenciiT
gaTvaliswinebuli valdebulebebis Sesabamisi Temebis qveS Tavmoyra. rac aadvilebs qveynis mier saerTaSoriso konvenciebis
farglebSi aRebuli valdebulebebis inventarizacias, xarvezebis gamovlenas da rekomendaciebis SemuSavebas
dainteresebuli mxareTaTvis. Tanxvedrebi daculi teritoriebis erovnul samoqmedo gegmasa da TEMATEA –s farglebSi
(dacul teritoriebTan mimarTebaSi biomravalferovnebis sferoSi saerTaSoriso xelSekrulebis analizi saqarTvelos
daculi teritoriebis marTvis gaumjobesebisaTvis) SemuSavebul rekomendaciebs Soris mocemulia danarT 2-Si.
13
- CBD-is daculi teritoriebis samuSao programis (CBD PoW on PAs) aqtivobebTan
Sesabamisoba;
- indikatori – mosalodneli Sedegi TiToeuli moqmedebisTvis, romlis saSualebiTac
SesaZlebelia Sefasdes ganxorcielebis warmatebuloba.
14
erovnuli samoqmedo gegma – 2009-2014 mizani: 1. daculi teritoriebis sistemis ganviTareba
amocana qmedeba
problema
drois
Sualedi prioriteti
saWiro
resursebi
konvenciebTan
Sesabamisoba
Sesabamisoba CBD PoW on PAs aqtivobebTan
indikatori
(mosalodneli
Sedegi) 1.1.1. GAP analizi
(gansakuTrebuli yuradReba
mieqces daculi teritoriebis
qselis Sefasebas mcenareTa
konservaciis efeqturobis
kuTxiT, gamoyenebul iqnas
IUCN-is mcenareTa regionuli
wiTeli nusxis proeqtis da
IUCN-is kavkasiis
mcenareebisTvis mniSvnelovani
teritoriebis proeqtis
Sedegebi)
1.a 2010 2014 maRali 5,4 500,000 1 1.1.5 sruli monacemebi
arsebuli situaciis
Sesaxeb
1.1. daculi
teritoriebis
erTiani samoqmedo
gegmis SemuSaveba
1.1.2. sarezervo daculi
teritoriebis qselis dagegmva,
kategoriebis gansazRvra da
daarseba. ubnebis
prioritizirebisas kritikuli
ubnebis qselis instrumentis da
sxva meTodebis gamoyenebiT
1.a 2010 2011 maRali 5,8 100,000 1 1.1.5
damtkicebulia
mTavrobis mier
sarezervo daculi
teritoriebis qselis
gegma
1.2. daculi
teritoriebis
erTiani qselis
Camoyalibeba
1.2.1. ekologiuri koridorebis
sistemis Seqmna (dagegmareba) 1.b 2011 2014 saSualo 4,3 100,000 1 1.2.4
Seqmnilia da
damtkicebulia
ekologiuri
koridorebis sistema
1.3.1. potenciuri bunebis
Zeglebis gamovlena da siis
SemuSaveba dasamtkiceblad 1.g 2009 2010 maRali 5,0 50,000 1 -
Sedgenilia da
damtkicebulia
kandidati bunebis
Zeglebis nusxa,
Seqmnilia menejmentis
gegmebi 1.3. axali daculi
teritoriebis
daarseba
1.3.2. centraluri kavkasionis
daculi teritoriebis Seqmna 1.g 2009 2010 maRali 5,6 6,500,000 1
1.1.2
1.1.6
1.1.7
miRebulia kanoni
centralur kavkasionze
daculi teritoriebis
daarsebis Sesaxeb;
SemuSavebulia
menejmentis gegma
15
mizani: 1. daculi teritoriebis sistemis ganviTareba
amocana qmedeba problema
drois
Sualedi prioriteti
saWiro
resursebi
konvenciebTan
Sesabamisoba
Sesabamisoba CBD PoW on PAs aqtivobebTan
indikatori
(mosalodneli
Sedegi)
1.3.3. maWaxelas xeobis daculi
teritoriebis daarseba 1.g 2010 2011 saSualo 4,2 2,000,000 1
1.1.2
1.1.6
1.1.7
miRebulia kanoni
maWaxelas xeobis
daculi teritoriis
daarsebis Sesaxeb;
SemuSavebulia
menejmentis gegma
1.3.4. eruSeTis daculi
teritoriebis daarseba 1.g 2010 2011 saSualo 4,0 1,000,000 1
1.1.2
1.1.6
1.1.7
miRebulia kanoni
eruSeTis daculi
teritoriis daarsebis
Sesaxeb; SemuSavebulia
menejmentis gegma
1.3.5. fSav-xevsureTis daculi
teritoriebis daarseba 1.g 2010 2011 saSualo 4,0 2-3,000,000 1
1.1.2
1.1.6
1.1.7
miRebulia kanoni fSav-
xevsureTis daculi
teritoriis daarsebis
Sesaxeb; SemuSavebulia
menejmentis gegma
1.3.6. javaxeTis daculi
teritoriebis daarseba; moicavs
javaxeTi-arfis transsasazRvro
daculi teritoriis Seqmnas
1.g 2009 2011 saSualo 4,9 3,131,505 1 da 2
1.1.2
1.1.6 1.1.7
1.3.3
miRebulia kanoni
javaxeTis daculi
teritoriis daarsebis
Sesaxeb; SemuSavebulia
menejmentis gegma;
1.3. axali daculi
teritoriebis
daarseba
1.3.7. lagodexi-beleqanis
transsasazRvro daculi
teritoriis Seqmna 1.g 2010 2011 saSualo 4,5 500,000 1 1.3.3
miRebulia oficialuri
SeTanxmeba
transsasazRvro daculi
teritoriis daarsebis
Sesaxeb Sesabamis
mezobel
saxelmwifosTan
16
mizani: 1. daculi teritoriebis sistemis ganviTareba
amocana qmedeba problema
drois
Sualedi prioriteti
saWiro
resursebi
konvenciebTan
Sesabamisoba
Sesabamisoba
CBD PoW on PAs aqtivobebTan
indikatori
(mosalodneli
Sedegi)
1.3.9. eruSeTi-posovis
transsasazRvro daculi
teritoriis Seqmna 1.g 2011 2012 saSualo 3,7 400,000 1 1.3.3
miRebulia oficialuri
SeTanxmeba
transsasazRvro daculi
teritoriis daarsebis
Sesaxeb Sesabamis
mezobel
saxelmwifosTan
1.3. axali daculi
teritoriebis
daarseba
1.3.10. maWaxela-jamilis
transsasazRvro daculi
teritoriis Seqmna 1.g 2011 2012 saSualo 3,5 400,000 1 1.3.3
miRebulia oficialuri
SeTanxmeba
transsasazRvro daculi
teritoriis daarsebis
Sesaxeb Sesabamis
mezobel
saxelmwifosTan
1.4.1. mariamjvaris aRkveTilis
teritoriis gafarToeba 1.d 2010 2010 saSualo 4,6
biujeti in kind 1 1.1.2
damtkicebulia
mariamjvaris
gafarToebuli
teritoriis farglebi
da gadacemulia daculi
teritoriebis saagentos
daqvemdebarebaSi
1.4. arsebuli
daculi
teritoriebis
gafarToeba
1.4.2. borjom-xaragaulis
daculi teritoriebis
gafarToeba 1.d 2011 2011 saSualo 4,1
biujeti in kind 1 1.1.2
damtkicebulia borjom-
xaragaulis daculi
teritoriebis
gafarToebuli
teritoriis farglebi
da gadacemulia daculi
teritoriebis saagentos
daqvemdebarebaSi
17
mizani: 1. daculi teritoriebis sistemis ganviTareba
amocana qmedeba problema
drois
Sualedi prioriteti
saWiro
resursebi
konvenciebTan
Sesabamisoba
Sesabamisoba CBD PoW on PAs aqtivobebTan
indikatori
(mosalodneli
Sedegi)
1.4.3. WaWunas aRkveTilis
teritoriis gafarToeba 1.d 2012 2012 saSualo 4,3
biujeti in kind 1 1.1.2
damtkicebulia WaWunas
aRkveTilis
gafarToebuli
teritoriis farglebi
da gadacemulia daculi
teritoriebis saagentos
daqvemdebarebaSi
1.4.4. TuSeTis daculi
teritoriebis zonirebis
sakiTxis gadawyveta 1.d 2009 2010 saSualo 4,7
biujeti in kind 1 '-
dadgenilia TuSeTis
daculi teritoriebis
zonireba
1.4.5. sazRvris gamijvna da
demarkacia (algeTis erovnuli
parki, Tbilisis erovnuli
parki, borjomis erovnuli
parki, yazbegis erovnuli parki,
gardabnis, neZvis, kintriSisa da
ioris aRkveTilebi)
1.d 2009 2011 maRali 5.5 1,851,682 1 mizani 1.4
dadgenilia da kanoniT
damtkicebulia daculi
teritoriebis sazRvrebi
da damtkicebulia
kanoniT
1.4. arsebuli
daculi
teritoriebis
gafarToeba
1.4.6. centraluri kavkasionis
daculi teritoriebis miwis
farTobebis miReba 1.d 2010 2011 saSualo 4,4
biujeti in kind 1
1.1.2
1.1.6
1.1.7
dadgenilia centraluri
kavkasionis daculi
teritoriebis
farTobebi da
gadacemulia daculi
teritoriebis saagentos
daqvemdebarebaSi
18
mizani: 1. daculi teritoriebis sistemis ganviTareba
amocana qmedeba problema
drois
Sualedi prioriteti
saWiro
resursebi
konvenciebTan
Sesabamisoba
Sesabamisoba
CBD PoW on PAs aqtivobebTan
indikatori
(mosalodneli
Sedegi)
1.5.1. biosferuli rezervatebis
dagegmareba yazbegSi 1.e 2009 2012 saSualo 4,7
227,324 granti
1 '-
mTavrobis mier
damtkicebulia
biosferuli
rezervatebis gegma
1.5.2. msoflio memkvidreobis
ubnebis (bunebrivi da Sereuli
ubnebis) gamovlena da
dasamtkiceblad wardgena
1.e 2010 2013 saSualo 4,1 150,000 3 '-
UNESCO-Si
dasamtkiceblad
wardgenilia msoflio
memkvidreobis ubnebis
sia
1.5. daculi
teritoriebis
globaluri
katergoriebis
daarseba
1.5.3. javaxeTis Warbteniani
teritoriebis ramsaris
konvenciis siaSi Seyvana 1.e 2010 2011 saSualo 4,7 50,000 2 '-
javaxeTis Warbteniani
teritoriebi Setanilia
ramsaris nusxaSi
1.6. monacemTa bazis
srulyofa
1.6.1. daculi teritoriebis
monacemTa bazis srulyofa (maT
Soris daculi teritoriebis
marTvis meTodebis baza)
1.v 2009 2013 maRali 5,5 biujeti in kind 1 4.3.3.
Seqmnilia srulyofili
monacemTa baza daculi
teritoriebis Sesaxeb
19
mizani: 2. kanonmdeblobis daxvewa
amocana qmedeba problema
drois
Sualedi prioriteti
saWiro
resursebi
konvenciebTan
Sesabamisoba
Sesabamisoba
CBD PoW on PAs aqtivobebTan
indikatori
(mosalodneli
Sedegi)
2.1.1. arsebuli kanonmdeblobis
inventarizacia, analizi,
Sedegebis dokumentireba da
Sesabamisi SesworebaTa paketis
momzadeba
2.a 2009 2010 maRali 5,5 670,000 1 3.1.1 Setanilia Sesabamisi
cvlilebebi
kanonmdeblobaSi
2.1.2. samuSao jgufis Seqmna
arsebuli kanonmdeblobis
inventarizaciis, analizisa da
SesworebaTa paketis
mosamzadeblad
2.a 2010 2010 maRali 5,5 adamianuri
resursi '- '-
Seqmnilia samuSao
jgufi arsebuli
kanonmdeblobis
inventarizaciis,
analizisa da Sesabamisi
kanonTa paketis
Sesadgenad
2.1.3. kategoriebisa da zonebis
mixedviT dasaSvebi da
akrZaluli moqmedebebis
gansazRvra kanonmdeblobiT
CarCo kanonSi
2.a 2010 2011 maRali 6,0 50,000 1 da 2 3.1.1
3.1.7
mTavrobis mier
damtkicebulia
kategoriebisa da
zonebis mixedviT
dasaSvebi da akraluli
moqmedebebi CarCo
kanonSi
2.1.4. dacul teritoriaze
daSvebuli saqmianobis
ganxorcielebis wesis da
bunebrivi resursebiT
sargeblobis Sesaxeb debulebis
momzadeba
2.a 2010 2011 maRali 5,5 adamianuri
resursi 1 da 2
3.1.1.
3.1.7
SemuSavebulia debuleba
dacul teritoriaze
daSvebuli saqmianobis
wesisa da bunebrivi
resursebiT sargeblobis
Sesaxeb
2.1. arsebuli
sakanonmdeblo bazis
daxvewa
2.1.5. kanonqvemdebare
normatiuli aqtebis momzadeba 2.a 2009 2012 maRali 5,1
biujeti in kind 1
3.1.1
3.1.7
damtkicebulia
kanonqvemdebare
normatiuli aqtebi
20
mizani: 2. kanonmdeblobis daxvewa
amocana qmedeba problema
drois
Sualedi prioriteti
saWiro
resursebi
konvenciebTan
Sesabamisoba
Sesabamisoba CBD PoW on PAs aqtivobebTan
indikatori
(mosalodneli
Sedegi)
2.1.6. centraluri kavkasionis
daculi teritoriebis kanonis
miReba 2.a 2009 2012 maRali 5,0
biujeti in kind 1 3.1.7
kanoni centraluri
kavkasionis daculi
teritoriebis Sesaxeb
miRebulia
2.1.7. TurqeTis respublikasTan
transsasazRvro daculi
teritoriis proeqtis
SemuSaveba da
urTierTTanamSromlobis
xelSekrulebis momzadeba
2.a 2009 2011 maRali 5,0 100,000 1 3.1.11
SemuSavebulia proeqti
TurqeTTan
transsasazRvro daculi
teritoriis Seqmnis
Sesaxeb
2.1 arsebuli
sakanonmdeblo bazis
daxvewa
2.1.8. algeTis, yazbegis,
mariamjvarisa da imereTis
mRvimeTa teritoriebis miReba-
Cabareba
2.a 2009 2010 maRali 5,6 biujeti in kind 1
1.1.2
1.1.6
1.1.7
teritoria gadacemulia
daculi teritoriebis
saagentos
daqvemdebarebaSi
2.2.1. arsebul saerTaSoriso
konvenciebis mimarTebaSi
arsebuli xarvezebis
Sefaseba/analizi da barierebis
gamovlena
2.b 2011 2012 saSualo 4,4 50,000 1 '-
gamovlenilia
saerTaSoriso
konvenciebis mimarTebaSi
arsebuli barierebi 2.2. konvenciebis da
saerTaSoriso
SeTanxmebebis
moTxovnebis
gaTvaliswineba
daculi
teritoriebis
sferoSi
2.2.2. saerTaSoriso
konvenciebis mimarTebaSi
arsebuli barierebis
aRmofxvris samoqmedo gegmis
momzadeba da ganxorcieleba
2.b 2011 2012 saSualo 4,4 50,000 1 '-
damtkicebulia
samoqmedo gegma
saerTaSoriso
konvenciebis
valdebulebebis
SesrulebisaTvis
21
mizani: 3. daculi teritoriebis marTvis gaumjobeseba
amocana qmedeba problema
drois
Sualedi prioriteti
saWiro
resursebi
konvenciebTan
Sesabamisoba
Sesabamisoba
CBD PoW on PAs aqtivobebTan
indikatori
(mosalodneli
Sedegi)
3.1.1. menejmentis gegmebis
Seqmnis saxelmZRvanelo
dokumentis Seqmna IUCN/WCPA-
is daculi teritoriebis
saukeTeso praqtikis
saxelmZRvanelo zogadi
principebis gaTvaliswinebiT da
iuridiuli Zalis miniWeba
3.a 2009 2010 maRali 5,1 50,000 1 3.2.2
mTavrobis mier
damkicebulia
menejmentis gegmebis
Seqmnis saxelmZRvanelo
dokumenti
3.1.2. turizmis menejmentis
gegmis saxelmZRvanelo
dokumentis Seqmna 3.a 2010 2011 maRali 5,1 50,000 1 3.2.2
mTavrobis mier
damkicebulia
menejmentis gegmebis
Seqmnis saxelmZRvanelo
dokumenti
3.1 menejmentis
gegmebis
saxelmZRvane-lo
dokumentis
SemuSaveba
3.1.3. daculi teritoriebis
infrastruqturis dagegmvisa da
dizainis saxelmZRvanelo
dokumentis SemuSaveba da
damtkiceba
3.a 2010 2011 maRali 5,1 50,000 1 3.2.2
mTavrobis mier
damtkicebulia
infrastruqturis
dagegmvisa da dizainis
saxelmZRvanelo
dokumenti
3.2.1. yazbegis erovnuli
parkisTvis menejmentis gegmis
SemuSaveba 3.b 2010 2011 maRali 5,6 50,000 1 1.4.4
damtkicebulia yazbegis
erovnuli parkis
menejmentis gegma
3.2.2. algeTis erovnuli
parkisTvis menejmentis gegmis
SemuSaveba 3.b 2010 2011 maRali 5,3 50,000 1 1.4.4
damtkicebulia algeTis
erovnuli parkis
menejmentis gegma
3.2 yvela daculi
teritoriisTvis
menejmentis gegmebis
momzadeba
3.2.3. kintriSis daculi
teritoriebisTvis menejmentis
gegmis SemuSaveba 3.b 2010 2011 saSualo 4,8 50,000 1 1.4.4
damtkicebulia
kintriSis daculi
teritoriebis
menejmentis gegma
22
mizani: 3. daculi teritoriebis marTvis gaumjobeseba
amocana qmedeba problema
drois
Sualedi prioriteti
saWiro
resursebi
konvenciebTan
Sesabamisoba
Sesabamisoba
CBD PoW on PAs aqtivobebTan
indikatori
(mosalodneli
Sedegi)
3.2.4. mariamjvaris
nakrZalisTvis menejmentis
gegmis SemuSaveba 3.b 2010 2011 saSualo 4,5 10,000 1 1.4.4
damtkicebulia
mariamjvaris nakrZalis
menejmentis gegma
3.2.5. imereTis mRvimeebis
bunebis ZeglebisTvis
menejmentis gegmis SemuSaveba 3.b 2010 2011 saSualo 4,9 10,000 1 1.4.4
damtkicebulia imereTis
mRvimeebis bunebis
Zeglebis menejmentis
gegma
3.2.6. aRkveTilebisaTvis
menejmentis gegmis SemuSaveba
(mag:ajameTi, gardabani, neZvi,
TeTrobi da sxva)
3.b 2010 2011 saSualo 4,2 100,000 1 1.4.4 damtkicebulia
menejmentis gegmebi
aRkveTilebisaTvis
3.2 yvela daculi
teritoriisTvis
menejmentis gegmebis
momzadeba
3.2.7. ioris aRkveTilis
tyiTsargeblobis gegmis Sedgena
(menejmentis gegma) 3.b 2009 2009 saSualo 4,9 10,000 1 1.4.4
SemuSavebulia da
damtkicebulia ioris
aRkveTilis
tyiTsargeblobis
menejmentis gegma
3.3.1. bunebrivi resursebis
marTvis gegmis SemuSaveba da
ganxorcieleba (mag. daculi
teritoriebis farglebSi
saZovrebis da tyeebis
inventarizacia, menejmentis
gegmebis SemuSaveba/daxvewa da
degradirebuli ekosistemebis
aRdgenis programebis
SemuSaveba)
3.g 2010 2014 maRali 5,0 500,000 1 -
damtkicebulia dacul
teritoriebze bunebrivi
resursebis marTvis
gegmebi
3.3.2. kritikulad safrTxis
winaSe myofi iSviaTi, endemuri
da reliqturi saxeobebis
marTvis gegmebis SemuSaveba da
ganxorcieleba
3.g 2010 2014 maRali 5,0 500,000 1 -
damtkicebulia
kritikulad safrTxis
winaSe myofi, endemuri
da reliqturi
saxeobebis marTvis
gegmebi
3.3. dacul
teritoriebze
bunebrivi
resursebis marTvis
gaumjobeseba
3.3.3. velur mcenareTa da
gareul cxovelTa daavadebaTa
kontrolis strategiisa da
menejmentis SemuSaveba daculi
teritoriebis farglebSi
3.g 2010 2012 saSualo 4,4 500,000 1 1.5.5
damtkicebulia velur
mcenareTa da gareul
cxovelTa daavadebaTa
kontrolis strategiisa
da menejmentis gegma
daculi teritoriebis
farglebSi
23
mizani: 3. daculi teritoriebis marTvis gaumjobeseba
amocana qmedeba problema
drois
Sualedi prioriteti
saWiro
resursebi
konvenciebTan
Sesabamisoba
Sesabamisoba CBD PoW on PAs aqtivobebTan
indikatori
(mosalodneli
Sedegi)
3.4.1. kolxuri tyeebis aRdgena
da movla 3.g 2009 2014 maRali 5.9 8,883,350 1 1.2.5
dawyebulia kolxeTis
tyis ganaSenianeba
3.4.2. zuTxis populaciis
aRdgenis programa 3.g 2010 2014 maRali 5.2 8,883,350 1 -
zuTxis populaciis
mdgomareoba
gaumjobesebulia
3.4.3. xoxobis populaciis
aRdgenis programa 3.g 2010 2014 maRali 5.6 8,883,350 1 -
xoxobis populaciis
mdgomareoba
gaumjobesebulia
3.4.4. yoruRis aRkveTilSi
kolxuri xoxobis da gareuli
Roris gamravleba 3.g 2010 2011 maRali 5,1 300,000 1 -
yoruRis aRkveTilSi
gaumjobesebulia
tradiciuli da
endemuri saxeobebis -
gareuli Rorisa da
kolxuri xoxobis
mdgomareoba
3.4 dacul
teritoriebze
saxeobaTa
konservaciis
gaumjobeseba
3.4.5. kolxeTis erovnuli
parkis teritoriaze sanergis
mowyoba (20 ha) 3.g 2009 2014 maRali 5.4 8,883,350 1 -
kolxeTis erovnul
parkSi 20 ha-ze
mowyobilia sanerge;
dawyebulia kolxeTis
tyis ganaSenianeba
24
mizani: 3. daculi teritoriebis marTvis gaumjobeseba
amocana qmedeba problema
drois
Sualedi prioriteti
saWiro
resursebi
konvenciebTan
Sesabamisoba
Sesabamisoba
CBD PoW on PAs aqtivobebTan
indikatori
(mosalodneli
Sedegi)
3.5.1. aRkveTilis teritoriaze
samonadireo saxlis,
samcveloebis, facxisa da sxva
infrastruqturis mSenebloba
(sapiknike, sacecxle da sxva
adgilebi)
3.b 2009 2009 maRali 5,1 800,000 - - ioris aRkveTilSi
gaumjobesebulia
infrastruqtura
3.5.2. Tbilisis erovnuli
parkis infrastruqturis
daproeqteba 3.g 2009 2009 maRali 5,6
US DoI ITAP granti
- -
momzadebulia Tbilisis
erovnuli parkis
infrastruqturis
proeqti
3.5.3. ajameTis, algeTis,
kintriSis, gardabnis, yazbegis
da mariamjvris dacul
teritoriebze infrastuqturis
dagegmva
3.g 2009 2014 maRali 5,6 100,000 - -
ajameTis, algeTis,
kintriSis, gardabnis,
yazbegis da mariamjvris
dacul teritoriebze
gaumjobesebulia
infrastruqtura
3.5.4. imereTis mRvimeTa
kompleqsis infrastruqturis
dagegmva 3.g 2009 2010 maRali 5,6 100,000 - -
momzadebulia imereTis
mRvimeTa kompleqsis
infrastruqturis
proeqti
3..5.
infrastruqturis
ganviTareba
3.5.5. kolxeTis da qobuleTis
daculi teritoriebis dacvis
da infrastruqturis programa 3.g 2009 2014 maRali 5.4 8,883,350 - -
kolxeTisa da
qobuleTis daculi
teritoriebis
infrastruqtura
gaujobesebulia
25
mizani: 3. daculi teritoriebis marTvis gaumjobeseba
amocana qmedeba problema
drois
Sualedi prioriteti
saWiro
resursebi
konvenciebTan
Sesabamisoba
Sesabamisoba
CBD PoW on PAs aqtivobebTan
indikatori
(mosalodneli
Sedegi)
3.6.1. menejementis politikis
SemuSaveba 3.g 2010 2011 maRali 5.5
adamianuri resursi
1 1.4.6.
SemuSavebulia
politika;
gaumjobesebulia
menejmenti
3.6.2. grZelvadiani (3wliani),
saSualo (1wliani) da mokle
vadiani (kvartaluri) samuSao
gegmebis Sedgena uwyebis,
qvedanayofebis da individualur
doneze Sesrulebis
indikatorebiT
3.g 2009 2014 maRali 5.5 adamianuri
resursi 1 1.4.6.
Sedgenilia Sesabamisi
gegmebi da
uzrunvelyofilia
organizaciis efeqturi
muSaoba
3.6.3. daculi teritoriebis
marTvis gaumjobesebis
Sefasebisa da monitoringis
sistemis Seqmna / Sesabamisi
meTodikis SerCeva da danergva
3.g 2010 2014 maRali 5.0 adamianuri
resursi da
50,000
1 1.4.6.
4.2.1
TviTSefasebis sistema
SemuSavebuli da
danergilia;
gaumjobesebulia
menejmenti da organos
funqcionireba
3.6. instituciur-
organizaciuli
mowyobis srulyofa
3.6.4. srulfasovani samuSao
aRwerilobebisa da
sakvalifikacio moTxovnebis
Seqmna
3.g 2009 2010 maRali 5.5 adamianuri
resursi 1 1.4.6.
arsebobs srulyofili
aRwerilobebi da amis
safuZvelze
gansazRvrulia
Sesabamisi damatebiTi
kvalifikaciebis
saWiroebebi
26
mizani: 4. finansuri mdgradobis uzrunvelyofa
amocana qmedeba problema
drois
Sualedi prioriteti
saWiro
resursebi
konvenciebTan
Sesabamisoba
Sesabamisoba
CBD PoW on PAs aqtivobebTan
indikatori
(mosalodneli
Sedegi)
4.1.1. miznobrivi programebis
SemuSaveba saxelmwifo
biujetidan dafinansebis
gazrdis mizniT
4.a.i 2009 2014 maRali 5,0 50,000 1 3.4.6 gazrdilia dafinanseba
saxelmwifo biujetidan
4.1.2. donorebis dainteresebisa
da mozidvis meqanizmebis
SemuSaveba: programisa da
strategiis SemuSaveba,
treiningebi, adamianuri
resursebi
4..a.iii 2009 2014 maRali 5,5 50,000 1 3.4.4 gazrdilia dafinanseba
donorTa mxridan
4.1.3. daculi teritoriebis
eko-turistuli potencialis
gazrda – infrastruqturis,
marketingis (erovnuli da
saerTaSoriso), servisebis
saxeebis da momsaxurebis
xarisxis gazrda
4.a.ii 2009 2014 maRali 5,5 178,600 1 3.2.5
3.1.10
sakuTari Semosavlebis
xarjze gaumjobesebuli
finansuri mdgomareoba
4.1.4. beWdviTi masalebis
gayidvidan miRebuli
Semosavlebi – Sefaseba,
strategiis SemuSaveba,
Sesabamisi infrastruqturis
ganviTareba, ganxorcieleba
4.a.i 2010 2012 saSualo 4,6 100,000 1 3.1.9
Seqmnilia beWdviTi
masalebis realizaciis
infrastruqtura da
gazrdilia finansuri
Semosavlebi am
saqmianobiT
4.1.5. dacul teritoriebze
(daculi teritoriebis
saagentos mier) samonadireo
meurneobis warmarTvis
SesaZleblobebis
gansazRvra/Sefaseba
4.a.i 2009 2010 saSualo 3,3 20,000 1 3.1.9
Sefasebulia
samonadireo
meurneobebis
ganviTarebis gziT
Semosavlebis zrda da
finansuri mdgradoba
4.1. dafinansebis
mdgradobis
uzrunvelyova
4.1.6. daculi teritoriebis
mxardamWerTa klubebis Seqmna
da marketingi
4.a.i; 4.a.ii; 4.a.iii
2009 2012 saSualo 4,0 100,000 1 3.1.9 mxardamWerTa klubebSi
gaerTianebuli arian
mniSvnelovani kompaniebi
27
mizani: 4. finansuri mdgradobis uzrunvelyofa
amocana qmedeba problema
drois
Sualedi prioriteti
saWiro
resursebi
konvenciebTan
Sesabamisoba
Sesabamisoba CBD PoW on PAs aqtivobebTan
indikatori
(mosalodneli
Sedegi)
4.1.7. kerZo seqtorisTvis
dacul teritoriebSi reklamis
ganTavsebis SesaZleblobebis
Seswavla-ganxorcieleba
4.a.ii 2009 2010 saSualo 4,4 20,000 1 da 4 3.1.9
gamovlenilia kerZo
seqtorisaTvis dacul
teritoriebSi reklamis
ganTavsebis
SesaZlebloba
4.1.8. marTvis uflebis
gadacemis (koncesia) wesebis
dadgena (sastumroebi,
sazogadoebrivi kvebis
obieqtebi, sakonferencio da
sxva infrastruqtura)
4.a.i 2009 2009 saSualo 4,9 20,000 1 3.1.9
sakuTari Semosavlebis
xarjze gazrdilia
daculi teritoriebis
finansuri mdgradoba
4.1.9. donorebisaTvis
gamofenis/informaciuli
Sexvedris mowyoba maTTvis
saagentos mimdinare da
samomavlo saqmianobis gacnobis
mizniT
4.a.iii 2009 2014 maRali 5,5 4.1.3. 1 3.4.4. gazrdilia interesi da
dafinanseba donorTa
mxridan
4.1. dafinansebis
mdgradobis
uzrunvelyova
4.1.10. kavkasiis daculi
teritoriebis fondTan mWidro
TanamSromlobiT programebis
SemuSaveba
4.a.iii 2009 2014 maRali 5,5 biujeti in kind 1 3.4.4.
SemuSavebulia da
tardeba erToblivi
programebi kavkasiis
daculi teritoriebis
fondTan erTad
28
mizani: 5. SesaZleblobebis gaZliereba/ganviTareba
amocana qmedeba problema
drois
Sualedi prioriteti
saWiro
resursebi
konvenciebTan
Sesabamisoba
Sesabamisoba
CBD PoW on PAs aqtivobebTan
indikatori
(mosalodneli
Sedegi)
5.1.1. TanamSromlebis treiningis
saWiroebebis Sefaseba/gamovlena
5.a; 5.b;
5.g 2009 2014 maRali 5,8 10,000 2 3.2.1.
gamovlenilia
TanamSromelTaTvis
saWiro treiningebis
Catarebis aucilebloba
5.1.2. Sesabamisi swavlebis
programebis ganxorcieleba
(modulebis da
saxelmZRvaneloebis Seqmna,
trenerebis treiningis
programis SemuSaveba) –
reinjerebisTvis, bunebrivi
resursebis marTvis, eko-
ganaTlebisa da vizitorTa
samsaxuris specialistebisTvis
5.a; 5.b;
5.g
2009 2014 maRali 5,1 30,000 1 da 2 3.2.1
gatarebuli swavlebis
programebis Sedegad
amaRlebulia kadrebis
kvalifikacia
5.1.3. saxsrebis mozidvis (fund raising) saproeqto winadadebebis momzadebisa da ganxorcielebis
unarebis gaZliereba
5.a;
5.b;
5.g
2010 2012 maRali 5,3 30,000 - - gaumjobesebulia
TanamSromelTa unari
finansebis mozidvaSi
5.1.4. TanamSromelTaTvis ucxo
enis swavlebis xelSewyoba
5.a;
5.b; 5.g
2009 2012 maRali 5,3 30,000 - -
gaumjobesebulia
TanamSromelTa unari
saerTaSoriso
urTierTobebSi da
finansebis mozidvaSi
5.1.5. saagentos
TanamSromelTaTvis TiToeuli
daculi teritoriis saqmianobis
gacnoba – savele gasvlebi,
sxdomebis, TaTbirebis Catareba
daculi teritoriebis
administraciebSi
5.a;
5.b;
5.g
2009 2014 saSualo 4,9 25,000 1 3.2.4. gazrdilia daculi
teritoriebis marTvis
xarisxi
5.1.6. dacul teritoriebs
Soris marTvis gamocdilebis
gaziareba
5.a;
5.b;
5.g
2009 2014 maRali 5.6 25,000 1 3.5.4.
4.1.1.
gazrdilia gamocdileba
da finansebis mozidvis
unari
5.1. kadrebis
kvalifikaciis
amaRleba
5.1.7. saswavlo turebis
organizeba qveynis farglebs
gareT sxva qveynebis
gamocdilebis gaziarebis mizniT
5.a;
5.b;
5.g
2009 2014 maRali 5,6 100,000 1 3.2.3. gazrdilia gamocdileba
da finansebis mozidvis
unari
29
mizani: 5. SesaZleblobebis gaZliereba/ganviTareba
amocana qmedeba problema
drois
Sualedi prioriteti
saWiro
resursebi
konvenciebTan
Sesabamisoba
Sesabamisoba
CBD PoW on PAs aqtivobebTan
indikatori
(mosalodneli
Sedegi)
5.2.1 yvela daculi
teritoriisTvis ZiriTadi
administraciuli saWiroebebis
gansazRvra
5.e 2009 2014 maRali 5,9 adamianuri
resursi 1 1.4.6.
gamovlenilia yvela
daculi
teritoriisTvis
aucilebeli teqnikur-
materialuri saWiroeba
5.2.2. reinjerebis materialur-
teqnikuri aRWurvis srulyofa
– uniforma, savele da
samaSvele inventari,
satransporto saSualebebi
5.e 2009 2014 maRali 5,9 2,000,000 1 1.4.6. gaumjobesebulia
reinjerebis saqmianoba
5.2.3. kvelvisa da monitoringis
samsaxurebis materialur-
teqnikuri aRWurva –
laboratoria, savele
aRWurviloba, biblioTekeba
5.e 2009 2014 maRali 5,6 1,000,000 1 1.4.6 3.3.5 gaumjobesebulia kvleva-
monitoringis
samsaxuris saqmianoba
5.2.4. teritoriuli organoebis
administraciebis materialur-
teqnikuri aRWurva –
administraciuli Senobebi,
satransporto saSualebebi,
saofise da savele inventari
5.e 2009 2014 maRali 5,5 2,000,000 1 1.4.6 3.3.5 gaumjobesebulia
daculi teritoriebis
marTva
5.2. daculi
teritoriebis
materialur-
teqnikuri bazis
gaumjobeseba
5.2.5 administraciuli ofisebis
aRWurva Sesabamisi
geosainformacio sistemebiT da
misi danergvis uzrunvelyofa,
rac mniSvnelovnad gaaZlierebs
kvlevisa da monitoringis
mimarTulebebs
5.e 2009 2014 maRali 5,6 21,000 1 1.4.6 3.3.5 gaumjobesebulia kvleva-
monitoringis
samsaxuris saqmianoba
30
mizani: 6. kvleva-monitoringis sistemis ganviTareba
amocana qmedeba problema
drois
Sualedi prioriteti
saWiro
resursebi
konvenciebTan
Sesabamisoba
Sesabamisoba
CBD PoW on PAs aqtivobebTan
indikatori
(mosalodneli
Sedegi)
6.1.1. dacul teritoriebis
farglebSi kvlevaTa
programebis SemuSaveba
(gansakuTrebuli yuradReba
gamaxvildes tyeebsa da maT
biomravalferovnebaze,
dabinZurebis zemoqmedebis
fonur Seswavlaze im
teritoriebze, romlebic riskis
qveS imyofebian).da maTi
gatarebis xelSewyoba
6.a 2009 2010 maRali 5,9 200,000 1 4.4.2 4.4.3 gaumjobesebulia
daculi teritoriebis
marTva
6.1.2. daculi teritoriebis
farglebSi biomravalferovnebis
inventarizacia da ganaxlebadi
monacemTa bazis Seqmna
6.a 2009 2014 maRali 5,6 500,000 1 4.4.3
Sedgenilia
srulyofili monacemTa
baza daculi
teritoriebis
biomravalferovnebis
Sesaxeb
6.1.3. dacul teritoriaze
arsebuli habitatebis
mdgomareobis Sefaseba 6.a 2009 2014 maRali 5,5 150,000 1 4.4.3
Sedgenilia
srulyofili monacemTa
baza daculi
teritoriebis
habitatebis Sesaxeb
6.1.4. sakvanZo saxeobebisa
(qvakuTxedi, indikatori da a.S)
da habitatebis identificireba 6.a 2009 2013 maRali 5,5 50,000 1 4.4.3
gamovlenilia daculi
teritoriebis
farglebSi sakvanZo
saxeobebi da habitatebi
6.1.5. daculi teritoriebis
Sesaxeb perioduli samecniero
publikaciebis/krebulis
gamoSveba
6.a 2012 2014 saSualo 4,8 150,000 1 4.3.2 4.4.5
periodulad gamoicema
samecniero publikacia;
popularizacia,
donorebis mozidva
6.1. kvlevebis
xelSewyoba da
koordinireba
6.1.6. daculi teritoriebis
farglebSi wiTeli nusxis
merqniani saxeobebis arealebis
dadgena
6.a 2009 2012 maRali 5,5 150,000 1 4.4.3
gansazRvrulia daculi
teritoriebis
farglebSi wiTeli
nusxis merqniani
saxeobebis arealebi
31
mizani: 6. kvleva-monitoringis sistemis ganviTareba
amocana qmedeba problema
drois
Sualedi prioriteti
saWiro
resursebi
konvenciebTan
Sesabamisoba
Sesabamisoba
CBD PoW on PAs aqtivobebTan
indikatori
(mosalodneli
Sedegi)
6.1.7. daculi teritoriebis
farglebSi mcenareTa endemuri
saxeobebis arealebisa da
mdgomareobis dadgena
6.a 2010 2012 maRali 5,1 150,000 1 4.4.3
gansazRvrulia daculi
teritoriebis
farglebSi mcenareTa
endemuri saxeobebis
arealebi da
Sefasebulia maTi
mdgomareoba
6.1.8. daculi teritoriebis
farglebSi calkeuli
saxeobebisaTvis aRdgenis
gegmebis SemuSaveba (mag:
jeirani, muxa, wabli)
6.a 2009 2012 maRali 5,4 900,000 1 -
SemuSavebuli calkeuli
saxeobebisaTvis aRdgenis
gegmebi da
gaumjobesebulia am
saxeobebis mdgomareoba
6.1. kvlevebis
xelSewyoba da
koordinireba
6.1.9. bunebis matianis
struqturis gaumjobeseba da
daxvewa 6.a 2009 2009 saSualo 4,9 20,000 1
3.5.1
3.5.2
xelSewyobilia
cnobierebis amaRleba,
daculi teritoriebis
popularizacia da
donorebis mozidva
6.2.1. .daculi teritoriebis
farglebSi biomravalferovnebis
monitoringis programis
SemuSaveba monitoringis Tanamedrove teqnologiebis
gamoyenebis gaTvaliswinebiT da
ganxorcieleba (yuradReba
mieqces migrirebad wyalmcuravi
frinvelebis, tyeebis
biomravalferovnebaze
dabinZurebis zemoqmedebis
regularul monitorings da
gamovlenili safrTxeebis
Sesarbileblad rekomendaciebis
gatarebas)
6.b 2009 2014 maRali 5,6 500,000 1 4.3.1
damtkicebulia
biomravalferovnebis
monitoringis programa
daculi teritoriebis
farglebSi; Seqmnilia
sistematizirebuli
uwyveti informaciuli
baza daculi
teritoriebis
farglebSi
biomravalferovnebis
Sesaxeb
6.2 monitoringis
sistemis ganviTareba
da ganxorcieleba
6.2.2. calkeuli daculi
teritoriebis efeqturobisaTvis
indikatorebis SemuSaveba 6.b 2010 2012 maRali 5,3 200,000 1 4.2.1
calkeuli daculi
teritoriisaTvis
SemuSavebulia
indikatorebi;
uzrunvelyofilia
daculi teritoriebis
efeqturi marTva
32
mizani: 7. dainteresebul mxareTa CarTva da cnobierebis amaRleba
amocana qmedeba problema
drois
Sualedi prioriteti
saWiro
resursebi
konvenciebTan
Sesabamisoba
Sesabamisoba
CBD PoW on PAs aqtivobebTan
indikatori
(mosalodneli
Sedegi)
7.1.1. TanamSromlobis erovnul,
regionul da saerTaSoriso
doneze gaZlierebis mizniT
Sesabamisi organizaciebisa da
TanamSromlobis sferoebis
identificireba; potenciuri
partniorebisa da
organizaciebis monacemTa bazis
Seqmna
7.a 2010 2011 maRali 5,0 100,000 1 3.5.3
gamovlenilia
prioritetuli
TanamSromlobis
sferoebi; Sedgeniali
potenciur partniorTa
da organizaciaTa
monacemTa baza erovnul,
regionalur da
saerTaSoriso doneze
7.1.2. sauwyebaTSorisi sabWos
Seqmna da sakoordinacio
Sexvedrebis organizeba 7.a 2009 2014 maRali 5,0 100,000 1 3.5.3
Seqmnilia
sauwyebaTSoriso sabWo
7.1.3. dainteresebul mxareTa
uwyveti informireba –
strategiisa da samoqmedo
gegmis SemuSaveba da
ganxorcieleba (veb-gverdi,
radio, TV, Sexvedrebi, beWdviTi masalebi, filmebi)
7.a 2009 2014 maRali 5,6 600,000 1 3.5.3
dainteresebul mxareTa
cnobiereba amaRlebulia,
TanamSromloba
gazrdilia
7.1.4. saerTaSoriso
RonisZiebebSi monawileoba
(gamofenebi, konferenciebi,
konvenciebis mxareTa
Sexvedrebi)
7.a.ii; 7.a.iii; 7.a.iv
2009 2014 maRali 5,0 100,000 1 3.2.3
gaumjobesebulia
saerTaSoriso
organizaciebTan
TanamSromloba da
donorebis mozidva
7.1.5. samTavrobo da
adgilobrivi struqturebis
regularuli informireba
daculi teritoriebis
ganviTarebis Sesaxeb –
sainformacio Sexvedrebi,
angariSebis miwodeba da sxva
7.a.i 2009 2014 saSualo 4,8 10,000 1 3.5.3
gazrdilia samTavrobo
da adgilobriv
struqturis
informirebuloba da
TanamSromloba
7.1. dainteresebul
mxareTa Soris
TanamSromlobisa da
koordinirebis
gaZliereba
7.1.6. mediaturebis organizeba 7.a;
7.g 2009 2014 maRali 5,9 200,000 1 3.5.3
gazrdilia sazogadoebis
cnobiereba dacul
teritoriebTan
mimarTebaSi da
gaujobesebulia
TanamSromloba
33
mizani: 7. dainteresebul mxareTa CarTva da cnobierebis amaRleba
amocana qmedeba problema
drois
Sualedi prioriteti
saWiro
resursebi
konvenciebTan
Sesabamisoba
Sesabamisoba CBD PoW on PAs aqtivobebTan
indikatori
(mosalodneli
Sedegi)
7.1. dainteresebul
mxareTa Soris
TanamSromlobisa da
koordinirebis
gaZliereba
7.1.7. axal parkebTan/dacul
teritoriebTan kavSirebis
damyareba da TanamSromloba 7.a.iii 2009 2010 maRali 5,0 50,000 1 4.1.1
gaumjobesebulia
saerTaSoriso
organizaciebTan
TanamSromloba da
donorebis mozidva
7.2. adgilobriv
mosaxleobasTan
TanamSromlobis
gaZliereba
7.2.1. calkeuli daculi
teritoriebis sakonsultacio
sabWoebis funqcionirebis
xelSewyoba
7.a;
7.b 2009 2014 maRali 5,0 200,000 1 2.2.2 3.5.4
gaumjobesebulia
daculi teritoriebis
marTva da
uzrunvelyofilia
sazogadoebis
CarTuloba
7.3.1. regularuli
sociologiuri kvlevebis
Catareba mosaxleobis
cnobierebis donis Sefasebisa da
saWiroebebis gamovlenis mizniT
7.g 2009 2014 maRali 5,3 60,000 1 3.5.6
periodulad
Sefasebulia
sazogadoebis
cnobierebis done
7.3.2. unarSezRuduli da
zrunvamoklebuli bavSvebisaTvis
specialuri saganmanaTleblo
programebis SemuSaveba da
ganxorcieleba
7.g 2009 2014 maRali 5,6 50,000 1 3.5.1 3.5.5
amaRlebulia
sazogadoebis cnobiereba
da gazrdilia
mxardaWera
7.3.3. asakobrivi jgufebisaTvis
saganmanaTleblo programebis da
turebis SemuSaveba da
ganxorcieleba; TanamSromlobis
damyareba saganmanaTleblo
dawesebulebebTan saswavlo
programebSi daculi
teritoriebis TemasTan
dakavSirebiT
7.g 2009 2014 maRali 5,5 50,000 1 3.5.1 3.5.5
amaRlebulia
sazogadoebis cnobiereba
da gazrdilia
mxardaWera
7.3. mosaxleobis
cnobierebis
amaRleba daculi
teritoriebis
funqciebasa da
biomravalferovnebis
konservaciis
saWiroebebSi
7.3.4. vizitorTa centrebis da
sagamofeno darbazebis mowyoba
yvela dacul teritoriaze 7.g 2009 2014 maRali 5,5 2,000,000 - -
amaRlebulia
sazogadoebis cnobiereba
da gazrdilia
mxardaWera
34
mizani: 7. dainteresebul mxareTa CarTva da cnobierebis amaRleba
amocana qmedeba problema
drois
Sualedi prioriteti
saWiro
resursebi
konvenciebTan
Sesabamisoba
Sesabamisoba
CBD PoW on PAs aqtivobebTan
indikatori
(mosalodneli
Sedegi)
7.3.5. sainformacio-
saganmanaTleblo dafebis
momzadeba da ganTavseba dacul
teritoriebze,
ekosaganmanaTleblo bilikebis
mowyoba
7.g 2009 2014 maRali 5,1 1,000,000 - - amaRlebulia
sazogadoebis cnobiereba
7.3.6. skolis
maswavlebelTaTvis seminarebis
da treiningebis organizeba 7.g 2009 2014 maRali 5,4 200,000 1 3.5.5
amaRlebulia
sazogadoebis cnobiereba
7.3.7. festivalebi da
konkursebi (bazierebis
festivali, qarTuli nagazis
konkursi, fotokonkursi,
naxatebis konkursi, da sxva)
7.a;
7.g 2009 2014 maRali 5,8 200,000 1 3.5.8
gazrdlia sazogadoebis
informirebuloba da
daculi teritoriebis
popularizacia
7.3.8. sareklamo saqmianoba
(beWdviTi, satelevizio, radio,
veb-gverdi)
7.a;
7.g 2009 2014 maRali 5,4 600,000 1 3.5.8
gazrdlia sazogadoebis
informirebuloba da
daculi teritoriebis
popularizacia
7.3.9. wliuri angariSis
momzadeba da sazogadoebisaTvis
miwodeba 7.g 2009 2014 maRali 5,6 10,000 1 4.4.6
gazrdlia sazogadoebis
informirebuloba da
daculi teritoriebis
popularizacia
7.3. mosaxleobis
cnobierebis
amaRleba daculi
teritoriebis
funqciebasa da
biomravalferovnebis
konservaciis
saWiroebebSi
7.3.10. “mwvane sertifikatis”
meqanizmis SemuSaveba 7.g 2010 2012 maRali 5,7 150,000 - -
sertificirebis sistema
SemuSavebulia;
dawyebulia buferul
zonaSi mcxovrebi
mosaxleobis eko-
produqtebisTvis
sertifikatis miniWeba
danarTi 1:
saqarTvelos daculi teritoriebis mimoxilva
35
saqarTvelos daculi teritoriebis mimoxilva 1. saqarTvelos biomravalferovnebis da daculi teritoriebis mimoxilva 1.1. saqarTvelos fizikur-geografiuli daxasiaTeba saqarTvelo mdebareobs samxreT kavkasiaSi. qveynis teritoriis saerTo farTobi
Seadgens 69.7 aTas km2-s. saqarTvelos reliefs qmnis mTebis, zeganebisa da vakeebis
erToblioba. qveynis CrdiloeTiT warmodgenilia kavkasionis mTiani sistema,
samxreTiT – mcire kavkasionis mTiani nawili da samxreT saqarTvelos vulkanuri
mTianeTi. am or mTaTa sistemas Soris moqceul bars lixis qedi 2 nawilad hyofs
(kolxeTis bari da iveriis bari). vertikaluri gavrceleba zRvis donidan aRwevs 5
184 m-mde.
saqarTvelo mdidaria hidroresursebiT, romelTa umetesi nawili Tavmoyrilia
qveynis dasavleT nawilSi. saqarTveloSi aris 850-ze meti tba, romelTa saerTo
farTobi daaxloebiT 170 km2-ia. arsebuli mdinareebi (26 060 mdinareze meti)
ekuTvnis Savi da kaspiis zRvis auzebs. qveynis dasavleT nawilSi mdebare mdinareTa
umravlesoba uSualod erTvis Sav zRvas. aRmosavleTSi TiTqmis yvela mdinare qmnis
mtkvris sistemas da Caedineba kaspiis zRvaSi.
qveynis mdebareobidan da reliefidan gamomdinare klimati mravalferovania. dasavleT
saqarTveloSi is notio subtropikulia, aRmosavleTSi – mSrali da zomierad notio
subtropikuli, xolo samxreTSi – kontinenturi.
aseve mravalferovania saqarTveloSi gavrcelebuli niadagis tipebic. Waobiani da
eweri, gorak-bocviani mTiswineTis wiTelmiwa da yviTelmiwa, mTa-tyis da mTa-mdelos
niadagebis zonebi warmodgenilia dasavleTis olqSi. wabla, Savmiwa da mura niadagebi
ki damaxasiaTebelia aRmosavleTis olqisTvis.
1.2. biomravalferovnebis mniSvneloba globalur da lokalur doneze dedamiwaze gamoyofil biologiur mravalferovnebis 34 “cxel wertils” (Hot spots) Soris erT-erTi kavkasiaa. saqarTvelo aseve aris 200 globalur ekoregions
Sorisac, romlebic identificirebulia bunebis dacvis msoflio fondis (WWF) mier Semdeg kriteriumebze dayrdnobiT: saxeobrivi mravalferovneba, endemizmis done,
taqsonomiuri unikaluroba, evoluciuri procesebi da florisa da faunis
istoriuli ganviTarebis Taviseburebebi, mcenareulobis tipebis mravalferovneba da
biomebis iSviaToba globalur doneze.
zomieri klimatis qveynebs Soris saqarTvelo erT-erTi umdidresia floristuli
TvalsazrisiT. WurWlovani mcenareebi 4 100-ze meti saxeobiTaa warmodgenili
(kavkasiaSi 6 350-mde mcenareTa saxeobaa aRwerili). floris daaxloebiT 21%, anu
900 saxeoba endemuria (600 kavkasiis, 300 saqarTvelos endemi). endemizmi maRalia
gvaris donezec (warmodgenilia 16 endemuri da subendemuri gvari).
saqarTvelo aseve mdidaria agrobiomravalferovnebiT. igi warmoadgens kulturul
mcenareTa warmoSobisa da mravalferovnebis erT-erT centrs, sadac Camoyalibda
vazis, marcvlovnebis, xexilis da sxva mravali jiSebi.
mravalferovani da Taviseburia saqarTvelos faunac. saqarTvelos mravalferovani
bunebrivi pirobebi ganapirobeben uxerxemlo da xerxemlian saxeobaTa
mravalferovnebas, romelTa Soris mravladaa endemuri saxeobebi. saqarTveloSi
gavrcelebuli cxovelTa mravali saxeoba Setanilia IUCN – bunebis dacvis
saerTaSoriso kavSiris wiTel nusxaSi.
uxerxemlo cxovelTa jgufebi araa srulad Seswavlili, Tumca zogierTi taqsonebi
sakmaod kargadaa gamokvleuli. safrTxeSi myofi da endemuri uxerxemlo saxeobebi
mravladaa warmodgenili didi kavkasionis maRalmTian adgilebSi, kolxeTis
dablobze, borjomis xeobaSi, ivris zeganis da mesxeTis qedis samxreT mTiswina
adgilebSi.
saqarTvelos mtknar wylebSi gavrcelebulia 80-ze meti saxeobis Tevzi, romelTagan
bevri endemuria. magaliTad, mtkvris auzSi gavrcelebuli 12 saxeobidan 9 endems
warmoadgens, Savi zRvis auzis Tevzebidan 6 saxeoba endemuria. saqarTveloSi
gavrcelebulia amfibiis 12 da qvewarmavlis 50-ze meti saxeobas, maT Soris xvlikis
12 saxeoba kavkasiis endemia.
saqarTveloSi vxvdebiT 300-ze met frinvelTa saxeobas. maTgan 3 kavkasiis endems
warmoadgens. kolxeTis dablobi da javaxeTis zegani frinvelTa migrirebadi
saxeobebisTvis mniSvnelovan dasasvenebel da dasazamTrebel adgils warmoadgens.
saqarTveloSi vxvdebiT ZuZumwovarTa 109 saxeobas, romelTagan 79 wvrili
ZuZumwovrebis da 30 msxvili ZuZumwovrebis rigebiTaa warmodgenili, romelTagan
nawili kavkasiis endemuri saxeobebia.
1.3. daculi teritoriebisa da biomravalferovnebis mniSvneloba saqarTvelos socialur-ekonomikuri ganviTarebis TvalsazrisiT saqarTvelos mdidari biomravalferovneba da daculi teritoriebi qveynis mdgradi
socialur-ekonomikuri ganviTarebis safuZvels warmoadgens. Tumca qveynis
ganviTarebasTan erTad izrdeba biomravalferovnebis sxvadasxva komponentebis
eqspluataciac.
funqciebi, romlebic ekosistemebs gaaCniaT (uzrunvelyofis, maregulirebeli,
damxmare da kulturuli) imavdroulad, socio-ekonomikuri ganviTarebis
mniSvnelovani faqtorebia. ekosistemebi warmoadgenen wylis, sakvebis, energiis,
rekreaciis, farmacevtuli mcenareebis da sxv. wyaros. Sesabamisad daculi
teritoriebic imave funqciebisa da mniSvnelobis matarebelia, rac am teritoriebis
farglebSi moqceuli ekosistemebi.
ase magaliTad, Warbtenian teritoriebs, maTi umniSvnelovanesi biomravalferovnebis
mqone habitatebiT, Zalian mniSvnelovani ekologiuri da ekonomikuri roli gaaCnia.
nadiroba, TevzWera, xe-tyisa da floris sxva saxeobebis racionaluri da
komerciuli gamoyeneba iseve umniSvenlovanesi faqtoria socio-ekonomikuri
ganviTarebis TvalsazrisiT.
mcenareuli resursebis gamoyeneba mniSvnelovnad gaizarda bolo periodSi. tyis
resursi gamoiyeneba sawvavad da saSen masalad. intensiurad mimdinareobs bevri
komerciuli, sakvebi, samkurnalo, dekoratiuli da sxva saxeobebis mopoveba.
arsebuli bevri wyalsatevi, mdinare da tba iZleva Tevzis rewvis saSualebas.
saqarTveloSi mimdinareobda Zvirfasi sarewao saxeobebis mopoveba, romelTa
raodenoba anTropogenuli zemoqmedebis gamo mniSvnelovnad Semcirda. savaraudod
gaizrdeba interesi nadirobisadmic.
37
saqarTvelos ekonomikuri ganviTarebis erT-erT mimarTulebas turizmi, kerZod ki
ekoturizmi warmoadgens, rac Tavis mxriv, dafuZnebulia saqarTvelos unikaluri
ekosistemebisa da saxeobebis simdidreze. saqarTvelos dacul teritoriebze
turizmis ganviTarebas didi potenciali aqvs, razec metyvelebs bolo wlebis
statistikuri monacemebic. kerZod ki, sagrZnoblad gaizarda vizitorTa raodenoba
2005-2007 wlebSi. Tu 2005 wels vizitorTa ricxvi Seadgenda mxolod 2 005-s,
2007 wels 24 222-s. 2008 wlis mZime polituikuri viTarebis miuxedavad dacul
teritoriebze 55 276 vizitori dafiqsirda, rac TavisTavad gazrdil Semosavalze
metyvelebs. dacul teritoriebze turizmis gzrda Tavis mxriv dadebiTad aisaxeba
mimdebare teritoriebze mcxovreb mosaxleobazec, romelTac eZlevaT saSualeba
warudginon vizitorebs adgilobrivi tradiciuli saqmianobis nimuSebi Tu sameurneo
produqti, rac maTTvis damatebiTi Semosavlis wyarod SeiZleba iqces. vizitorTa da
turistTa misazidad xSirad TviT daculi teritoriebis administracia
investiciebis, koncesiebis Tu sxva gziT zrunavs infrastruqturis gaumjobesebaze
(gzebi, wyal-gayvaniloba, a.S.), rac bunebrivia dadebiTad aisaxeba adgilobriv
mosaxleobaze. xSir SemTxvevaSi daculi teritoriebi adgilobrivi mosaxleobisTvis
damatebiTi samuSao adgilebis wyarosac warmoadgens.
amgvarad, zemoT CamoTvlili ekosistemis funqciebisa da biomravalferovnebis rolis
gaTvaliswinebiT daculi teritoriebis mniSvnelobis mimoxilvisas sxva funqciebTan
erTad unda iyos gaTvaliswinebul maTi ekonomikuri da socialuri datvirTvac,
rameTu daculi teritoriebis gonieri da mdgradi menejmentis SemTxvevaSi daculi
teritoriebis mier SemoTavazebuli momsaxurebiT generirebuli Semosavali
mniSvnelovan rols iTamaSebs qveynis ekonomikaSi.
38
2. daculi teritoriebis roli da mniSvneloba biomravalferovnebis konservaciasa da bunebrivi resursebis mdgrad moxmarebaSi bunebrivi resursebis gamoyeneba saqarTveloSi saukuneebis ganmavlobaSi mimdinareobs.
bunebis dacvis efeqturi meqanizmebis ararsebobam sabWoTa periodSi, iseve rogorc
bolo dros ganviTarebulma ekonomikurma krizisma da kanonebis araqmediTunarianobam
mniSvnelovani gavlena iqonia zogadad biomravalferovnebaze.
wlebis ganmavlobaSi adamianis saqmianobis Sedegad SesamCnevi cvlilebebi ganicada
cocxalma bunebam: farTo teritoriebze arsebuli bunebrivi tyeebi Caanacvla
meoradma mcenreulobam an sasoflo-sameurneo savargulebma; amoiSro Waobebi;
gadaSenebis an seriozuli genetikuri eroziis safrTxis winaSe dadga asobiT
mcenareTa saxeoba, maT Soris sakvanZo da endemur-reliqturi saxeobebi da
mcirericxovani populaciebi; sruli degradaciis safrTxis winaSe aRmoCnda iSviaTi
mcenareuli Tanasazogadoebebi, pirveladi da globaluri mniSvnelobis mqone
biotopebi.
bolo periodSi gaizarda mcenareuli resursebis gamoyeneba. intensiurad xdeba
sakvebi, samkurnalo, dekoratiuli da sxva saxeobebis mopoveba. saqarTvelos bevr
regionSi did problemas qmnis gadaWarbebuli Zoveba, rac Zlier eroziul procesebs
da gaudabnoebas uwyobs xels. es seriozul safrTxes uqmnis rogorc
biomravalferovnebas, aseve adgilobrivi mosaxleobis meurneobasac.
saqarTevlos teritoriis daaxloebiT 40% tyiT aris dafaruli. jer kidev
SemorCenilia TiTqmis xeluxlebeli tyis koromebi, romlebic didi konservaciuli
mniSvnelobiT gamoirCeva. Tumca, xSir SemTxvevaSi tyis saSualo sixSire kritikul
zRvramdea dasuli. kerZod, kritikul zRvarze dabali sixSiris koromebi Seadgens
tyiT dafaruli saerTo farTobis naxevarze mets. es iwvevs tyis dacviTi
funqciebisa (niadagdacviTi, wyalSemnaxveli, wyalmaregulirebeli, sanitarul-
higienuri da sxv.) da tyis TviTaRdgena-TviTganaxlebis unaris daqveiTebas. yovelive
es uaryofiT gavlenas axdens saerTo ekologiur viTarebaze saqarTveloSi.
seriozuli safrTxis winaSea tugais tipis Walis tyeebi.
bunebrivi ekosistemebis rRveva yvelaze metad aisaxa ekologiuri piramidis wverSi
myof saxeobebze, romlebic SeiZleba warmoadgendnen e. w. qvakuTxed saxeobebs. Tavis
mxriv, am saxeobaTa Semcireba iwvevs mTliani ekosistemis mdgradobis Semcirebas da
rRvevas. saqarTveloSi aseT qvakuTxed saxeobebs miekuTvneba mgeli da mtacebeli
frinveli.
saqarTveloSi im cxoveluri resursebis mopoveba, romlebic sportuli da
satrofeo nadirobis, Sida da saerTaSoriso vaWrobisTvis interess warmoadgens
safrTxis winaSe ayenebs saqarTvelos saxeobaTa populaciebs. nadirobis araswori da
araefeqturi marTvis gamo sanadiro saxeobebis ricxvi mkveTrad Semcirda. zogierTi
saxeoba saqarTvelos teritoriaze saerTod gadaSenda (mag. jeirani, anu qurciki),
Tumca maTi aRdgena jer kidev SesaZlebelia. aRsaniSnavia, rom sanadiro-satrofeo da
vaWrobisTvis saintereso saxeobebis mimarT interesi svaraudod ufro gaizrdeba.
habitatebis ganadgurebis, cxovelTa samigracio gzebis moSlis da uSualod
cxovelTa mopovebis gamo, tyis ekosistemebSi mcxovrebi saxeobebi da sanadiro
saxeobebi gansakuTrebuli safrTxis winaSe aRmoCndnen. savalalo mdgomareobaSia
msxvili ZuZumwovrebis arseboba. gadaSenebis piras aRmoCndnen Cliqosnebis umetesoba.
mcirericxovani populaciebiT an erTeuli individebis saxiT aris SemorCenili zogi
iseTi saxeoba rogoricaa zolebiani afTari da jiqi. savalalo mdgomareobaSi
aRmoCndnen keTilSobili iremis, niamoris, jixvis, arCvis da mura daTvis saxeobebic.
39
Semcirda atlantikuri zuTxis populacia, Savi zRvis oraguli da sxva, rac
gamowveulia ZiriTadad saqarTvelos teritoriul wylebSi dabinZurebiTa da
gadaWarbebuli TevzWeriT. aseve mZimea zRvis ZuZumwovrebis (sami saxeobis delfini)
mdgomareobac.
wylis ekosistemebis degradacia da nadiroba safrTxeSi agdebs aseve wyalmcurav
frinvelebs, romelTagan mravals erovnuli da globaluri mniSvneloba aqvs.
saqarTvelos biomravalferovnebis aseT mdgomareobaSi arsebobis pirobebSi
habitatebisa da saxeobaTa SenarCuneba-aRdgenaSi mniSvnelovani roli In-situ konservacias eniWeba. sabWoTa periodSi es xorcieldeboda ZiriTadad nakrZalebis
SeqmniT. bolo periodSi ki sxva kategoriis daculi teritoriebis daarsebis gziT.
daculi teritoriebis sistemis ganviTareba xels uwyobs biomravalferovnebis
dacvas da bunebrivi resursebis mdgrad moxmarebas. ekonomikuri potencialis
TvalsazrisiT gansakuTrebuli mniSvneloba aqvT saqarTveloSi arsebul IV
kategoriis dacul teritoriebs - aRkveTilebs. saxelmwifos mier swori dagegmvisa
da efeqturi monitoringis safuZvelze SesaZlebelia am teritoriebis grZelvadian
kerZo menejmentSi gadacema ekoturizmis da/an mdgradi samonadireo meurneobis
ganviTarebisTvis. swori strategiis, mdgradi marTvisa da Semosavlebis sworad
gamoyenebis SemTxvevaSi nadirobam SesaZlebelia biomravalferovnebis konservaciasac
ki Seuwyos xeli.
40
3. saqarTveloSi daculi teritoriebis ganviTarebis mokle istoria
saqarTveloSi bunebrivi teritoriebis dacvas didi xnis istoria aqvs. pirveli
sakanonmdeblo Canawerebi tyeebisa da bunebis dacvis Sesaxeb XII saukuniT TariRdeba, rodesac Tamar mefem samefo brZaneba gamosca zogierTi teritoriis dasacavad. XVII saukuneSi vaxtang VI-is “kanonTa krebulSi” yoruRis teritoria moxseniebulia
rogorc dacvis obieqti, romelsac mcvelebi icavdnen. am teritoriaze akrZaluli
iyo xeebis moWra da seirnoba. mTian regionebSi arsebobda mkacri dacvis qveS myofi
egreTwodebuli “xatis tyeebi”, romlebic mkacr dacvas eqvemdebareboda da tipiur
nakrZalebs warmoadgenda.
pirveli oficialuri nakrZali – lagodexis nakrZali - daarsda 1912 wels kaxeTSi,
lagodexis xeobaSi. sabWoTa periodSi daculi teritoriebis raodenoba icvleboda.
1920-1930 wlebSi daculi teritoriebis raodenoba gaizarda. magram 1951 wels,
rogorc bunebrivi resursebis mobilizaciis gegmis erT-erTi qmedeba, nakrZalebis
umetesoba gauqmda. arsebuli 28 nakrZalidan mxolod erTi – lagodexis nakrZali
gadaurCa am kampanias. 1957 wlidan moxda zogierTi Zveli nakrZalis aRdgena, ris
Sedegadac Semdgom periodSi saqarTveloSi arsebobda 14 nakrZali da 5 satyeo-
samonadireo meurneoba, rac, Sesabamisad, saqarTvelos mTliani teritoriis 2.4%-s
da 0.8%-s Seadgenda.
sabWoTa periodSi dacul teritoriebTan dakavSirebuli sakiTxebi regulirdeboda
1958 wlis kanoniT bunebis dacvis Sesaxeb. Tumca, daculi teritoriebis sistema
amavdroulad Sedioda satyeo seqtorSic. aRniSnuli iwvevda interesTa
SeuTaxmeblobas bunebis konservaciisa da satyeo seqtorebs Soris yvela doneze
(administraciuli, sakanonmdeblo, menejmentis, gegmarebis da sxva).
nakrZalebSi nebismieri saxis Careva kanoniT iyo akrZaluli, Tumca nakrZalebis
umetesobaSi kanoni irRveoda. nakrZalebis daarsebisas ar gamoiyeneboda kompleqsuri
midgoma. aqcenti keTdeboda romelime erTi saxeobis dacvaze da yuradReba ar
eqceoda sxva saxeobebsa da mTlianad ekosistemas. nakrZalis Camoyalibebis miznebi
arasworad iyo identificirebuli da ar arsebobda daculi teritoriebis erTiani
samarTlebrivi baza. aqedan gamomdinare nakrZalebis umetesoba dabali ekologiuri
efeqturobiT xasiaTdeboda.
garda nakrZalebisa da satyeo-meurneobebisa dacvis kidev erT obieqts warmoadgenda
“saqarTvelos ssr wiTel wignSi” Setanili cocxali da aracocxali bunebis
Zeglebi. cocxali bunebis Zeglebs warmoadgenda calkeuli xe-mcenareebis didi zomis
da didxnovani egzemplarebi (mag. Wala muxa – “eristos muxa” sagarejos r-Si, asaki
600 weli; uTxovari – “xe patriarqi” axmetis r-Si, asaki 1 800 weli; da sxva),
sul 30 obieqti. araorganuli bunebis Zeglebs warmoadgenda kldis svetebi,
mRvimeebi, namarxi mcenareuloba, kanionebi da xeobebi, vulkanuri formebi da sxva,
sul 77 obieqti. nawili am Zeglebisa mdebareobda uSualod nakrZalebis
teritoriaze. am Zeglebis menejmenti ar xdeboda. Tumca, bunebis Zeglebis
dazianebisa da xelyofisaTvis SesaZlebeli iyo samarTlebrivi pasuxismgeblobis
dakisrebac.
1990 wlidan saerTaSoriso donori organizaciebis xelSewyobiT daiwyo daculi
teritoriebis Tanamedrove dagegmva da Camoyalibeba. SemuSavda saqarTvelos daculi
teritoriebis sivrciTi struqturis ganviTarebis pirveli sqema, rac safuZvlad
daedo Semdgom gegmarebiT samuSaoebs. 1995 wels daarsda aRmosavleT kavkasionis,
ivris, kolxeTis, aWara-imereTis, centraluri kavkasionisa da eruSeTis, SavSeTisa da
afxazeTis daculi teritoriebis gegmarebis regionebi.
41
1996 wels saqarTvelos parlamentma miiRo kanoni “daculi teritoriebis sistemis
Sesaxeb”, romliTac dakanonda saerTaSoriso kriteriumebis Sesabamisi daculi
teritoriebis kategoriebi IUCN-is mixedviT. miRebuli kanonis Tanaxmad, daculi teritoriebisTvis gamoyenebuli kategoriebi
mocemulia cxrilSi #1.
cxrili #1. daculi teritoriebis kategoriebi daculi teritoriis
saxe mizani
kategoria
(IUCN) saxelmwifo nakrZali mkacri dacva I erovnuli parki ekosistemebis konservacia da rekreacia II bunebis Zegli bunebis Taviseburebebis konservacia III aRkveTili SenarCuneba aqtiuri marTvis gziT IV daculi landSafti landSaftebis da/an zRvis akvatoriis
konservacia da rekreacia
V
mravalmxrivi gamoyenebis
teritoria
bunebrivi ekosistemis mdgradi gamoyeneba VI
“daculi teritoriebis sistemis Sesaxeb” kanonis mixedviT SesaZlebelia aseve
Seiqmnas biosferuli rezervebi da msoflio memkvidreobis ubnebi, romlebic unda
damtkicdes UNESCO-s mier.
1997 wels saqarTvelos mTavrobam aiRo pasuxismgebloba daculi teritoriebis
farTobi gazardos 20%-mde. saqarTvelos mTavrobis mier 2001 wels aRebuli
valdebulebiT ki 2010 wlisTvis saqarTvelso tyeebis 15% moqceuli unda iyos (I-
IV kategoriis) dacul teritoriebSi.
2002 wels daiwyo “saqarTvelos daculi teritoriebis ganviTarebis proeqti”
msoflio bankisa da msoflio bunebis fondis (GEF) mxardaWeriT. proeqtis mizans warmoadgens saqarTvelos biomravalferovnebis konservacia ekologiurad da
socialurad mdgradi daculi teritoriebis Seqmnis meSveobiT da
biomravalferovnebis konservaciis kursis gatarebiT am daculi teritoriebis
damakavSirebel sameurneo landSaftebSi. proeqtis daxmarebiT unda moxdes a)
daculi teritoriebis dagegmarebis xelSewyoba centralur da aRmosavleT
kavkasionze; b) daculi teritoriebis ganviTareba da biomravalferovnebis
konservaciis Sesaxeb cnobierebis amaRleba aRmosavleT kavkasionis sam regionSi; da
g) daculi teritoriebis departamentis reorganizacia da instituciuri gaZliereba
biomravalferovnebis konservaciisa da marTvis mizniT.
2003 wels aRmosavleT saqarTveloSi arsebuli nakrZalebi mniSvnelovnad
gafarTovda. Seiqmna axali daculi teritoriebi.
2004 wels moxda “zurmuxtovani qselis” kandidati teritoriebis identifikacia,
saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministros mier. am
kandidati teritoriebis nusxa gadaigzavna bernis konvenciis samdivnoSi.
2005 wels WWF-is kavkasiis programuli ofisis mier ganisazRvra konservaciisTvis
prioritetuli teritoriebi Tumca am teritoriebis damtkiceba jer ar momxdara.
erT-erT aseT teritoriad miCneulia javaxeTis zegani, sadac dagegmilia 4
aRkveTilisa da erovnuli parkis daarseba. sami aRkveTilis daarsebis adgilebi
warmoadgenen mniSvnelovani Warbtenian teritoriebs, romelTa wardgenac dadgemilia
saerTaSoriso mniSvnelobis Warbteniani teritoriebis siaSi CasarTavad. es
momzadebuli dokumenti SesaZlebelia safuZvlad daedos daculi teritoriebis
gafarToebis sqemas.
42
2005 wels saqarTvelos mTavrobis Sesabamisi dadgenilebis safuZvelze damtkicda
“saqarTvelos biomravalferovnebis strategia da qmedebaTa gegma”, romlis erT-erT
strategiul mimarTulebas daculi teritoriebi warmoadgens.
43
4. saqarTvelos daculi teritoriebis dRevandeli mdgomareoba
4.1. saqarTvelos daculi teritoriebi saqarTveloSi dReisaTvis arsebuli daculi teritoriebis kanoniT gansazRvruli
saerTo farTobi aris 495 892 ha3, rac qveynis saerTo teritoriis 7,18 %-s
Seadgens. rogorc ukve aRiniSna, “daculi teritoriebis sistemis Sesaxeb” kanonis
Tanaxmad saqarTveloSi arsebobs daculi teritoriis eqvsi kategoria. am
kategoriebis mixedviT, amJamad saqarTveloSi aris 14 saxelmwifo nakrZali, 8
erovnuli parki, 14 bunebis Zegli, 12 aRkveTili, 2 daculi landSafti da 5
mravalmxrivi gamoyenebis teritoria (ix. cxrili #2, sqema 1.). qvemoT mocemulia
arsebuli daculi teritoriebis kategoriebis mokle mimoxilva.
nakrZali am kategoriis daculi teritoria uzrunvelyofs bunebis obieqtebisa da procesebis
SenarCunebas adamianisgan specialuri movlisa da aRdgenis gareSe. es kategoria
Seqmnilia bunebis, bunebrivi procesebisa da genetikuri resursebis dinamiur da
xeluxlebel mdgomareobaSi SenarCunebis mizniT. am kategoriis dacul teritoriaze
dasaSvebia mxolod umniSvnelo zegavlenis mqone mecnieruli kvleva-Zieba,
saganmanaTleblo saqmianoba specialuri nebarTviT da garemos monitoringi.
saqarTveloSi pirveli nakrZali daarsda 1912 wels lagodexis xeobaSi. dReisaTvis
saqarTveloSi arsebobs 14 nakrZali, romelTa saerTo farTobi Seadgens 141 473 ha-s
(realur mflobelobaSi – 74 392 ha).
erovnuli parki am kategoriis daculi teritoria moicavs SedarebiT did farTobs da amitom,
gansakuTrebiT mniSvnelovania biomravalferovnebis konservaciisTvis. erovnuli parki
SeiZleba Seiqmnas erovnuli da saerTaSoriso mniSvnelobis, SedarebiT didi da
bunebrivi silamaziT gamorCeuli ekosistemebis dasacavad, sasicocxlo da
rekreaciuli saqmianobisTvis. erovnul parkSi daculia saqarTvelos “wiTel
nusxaSi” Setanili gadaSenebis safrTxis winaSe myofi saxeobebi, erTi an ramodenime
dauzianebeli an naklebad dazianebuli ekosistema, biocenozi. erovnul parkebs didi
mniSvneloba aqvT turizmis ganviTarebisTvis.
saqarTveloSi pirveli erovnuli parki Tbilisis erovnuli parkis saxelwodebiT
Seiqmna 1973 wels, romelic SemdgomSi gauqmda. 2007 wlis bolos miRebuli kanoniT
moxda Tbilisis erovnuli parkis aRdgena. 1995 wels daarsebuli borjom-
xaragaulis erovnuli parki, 2007 wels gaerTianda evropuli daculi teritoriebis
qselSi, PAN Park-Si. dReisaTvis saqarTveloSi aris 8 erovnuli parki, saerTo
farTobiT 258 437 ha, maT Soris xmeleTi 242 694, zRvis akvatoria 15 743
(realur mflobelobaSi – 251 979 ha, maT Soris xmeleTi 236 236, zRvis akvatoria
15 743). igegmeba kidev 3 axali erovnuli parkis Seqmna – raWis, svaneTis da
javaxeTis.
bunebis Zegli bunebis Zegli SeiZleba Seiqmnas erovnuli mniSvnelobis, SedarebiT mcire unikaluri
bunebrivi teritoriebisa da iSviaTi bunebrivi da bunebriv-kulturuli
warmonaqmnebis – iSviaTi, unikaluri da maRali esTetikuri maxasiaTeblebis mqone
kompaqturi ekosistemebis, calkeuli geografiuli da hidrologiuri warmonaqmnebis,
3 realur mflobelobaSi arsebuli daculi teritoriebis saerTo farTobi Seadgens 365 933 ha
daculi teritoriebis saagentos 2009 wlis 1 aprilis mdgomareobis mixedviT.
saerTo farTobi ar moicavs zogierTi bunebis Zeglebis teritoriebis farTobebs amJamad Sesabamisi
monacemebis ararsebobis gamo.
44
mcenareTa calkeuli egzempliarebis, cocxal organizmTa namarxi obieqtebis
dasacavad.
saqarTveloSi pirveli sami bunebis Zegli daarsda 2003 wels, saerTo farTobiT 314
ha. 2007 wlis bolos miRebuli “imereTis mRvimeebis daculi teritoriebis Seqmnisa
da marTvis Sesaxeb” kanonis Tanaxmad Seiqmna 11 axali bunebis Zegli. kanonSi
bunebis Zeglebis da aseve mRvimeebis mimdebare teritoriebis farTobi ar aris
miTiTebuli, ris gamoc bunebis Zeglebis saerTo farTobis gansazRvra SeuZlebelia,
rac Tavis mxriv, arasrul informacias iZleva daculi teritoriebi saerTo
farTobis Sesaxeb.
aRkveTili am kategoriis daculi teritoria SeiZleba daarsdes erovnuli mniSvnelobis mqone
cocxali organizmis veluri saxeobebis, saxeobaTa jgufebis, biocenozebis da
araorganuli bunebis warmonaqmnebis SesanarCuneblad saWiro bunebrivi pirobebis
dasacavad. aRkveTilSi warmodgenilia cocxal organizmTa iSviaTi, unikaluri,
damaxasiaTebeli da saqarTvelos “wiTel nusxaSi” Setanili, gadaSenebis safrTxis
winaSe myofi gareul cxovelTa da velur mcenareTa saxeobebi da ekosistemis
calkeuli mniSvnelovani komponentebi. aRkveTilSi nebadarTulia adamianis Careva
cxovelTa da mcenareTa saxeobebis aRdgenisa da movlis mizniT. aRkveTilSi aseve
daSvebulia calkeuli ganaxlebadi bunebrivi resursebis moxmareba mkacri
kontrolis pirobebSi.
saqarTveloSi pirveli samonadireo meurneoba 1957 wels gardabnis raionSi Seiqmna,
romelsac 1996 wels aRkveTilis statusi mieniWa. dReisaTvis saqarTveloSi aris 12
aRkveTili, romelTa saerTo farTobi Seadgens 61 158 ha-s (realur mflobelobaSi –
36 058 ha).
daculi landSafti am kategoriis daculi teritoria SeiZleba daarsdes erovnuli mniSvnelobis mqone,
maRali esTetikuri RirebulebiT gamorCeuli, rogorc bunebrivi, aseve adamianisa da
bunebrivi garemos harmoniuli urTierTqmedebis Sedegad Camoyalibebuli bunebriv-
kulturuli landSaftis dasacavad, sasicocxlo garemos SenarCunebis, rekreaciul-
turistuli da tradiciuli sameurneo saqmianobisTvis. aseTi landSafti gamoirCeva
maRali istoriuli da esTetikuri RirebulebiT. am teritoriaze SesaZlebelia
bunebrivi resursebis mdgradi moxmareba.
saqarTveloSi pirveli daculi landSafti 2003 wels Seiqmna TuSeTSi. 2007 wels
Seiqmna kintriSis daculi landSafti. igegmeba daviT-garejis daculi landSaftis
daarseba. amJamad arsebuli daculi landSaftebis saerTo farTobi Seadgens 34 510
ha-s (realur mflobelobaSi – 3 190 ha).
mravalmxrivi gamoyenebis teritoria am kategoriis daculi teritoria iqmneba organizebuli da ganaxlebadi bunebrivi
resursebis gamoyenebaze orientirebuli sameurneo saqmianobisTvis garemos dacvis
moTxovnebis gaTvaliswinebiT. am kategoriis teritoriebi warmoadgenen wylis
akvatoriebs, tyeebsa da saZovrebs, nadirobis, TevzWerisa da nadir-frinvelis
gavrcelebis adgilebs, aseve turizmisTvis saintereso teritoriebs. mravalmxrivi
gamoyenebis teritoriaze ar unda arsebobdes erovnuli mniSvnelobis unikaluri
bunebrivi warmonaqmni.
Sesabamisi kanonebiT gansazRvrulia 5 mravalmxrivi gamoyenebis teritoriis daarseba.
esenia: axmetis, lagodexis, vaSlovanis, qobuleTisa da kolxeTis mravalmxrivi
gamoyenebis teritoriebi. Tumca, kanonebSi ar aris miTiTebuli am mravalmxrivi
gamoyenebis teritoriebis farTobebi. Sesabamisad, ar momxdara arc am teritoriebis
gamoyofa da maTi daculi teritoriebis saagentosTvis gadacema.
45
cxrilSi # 2 mocemulia saqarTveloSi arsebuli daculi teritoriebis
CamonaTvali, maTi farTobebisa da daarsebis wlebis miTiTebiT4.
cxrili # 2. saqarTvelos daculi teritoriebi # daculi teritoria farTobi (ha) daarsebis weli
nakrZalebi
1 lagodexi 22 295 1912
2 TuSeTi 10 858 1980
3 babaneuri 862 1960
4 bawara 2 986 1935
5 vaSlovani 10 143 1935
6 liaxvi5 6 388 1977
7 mariamjvari 1 040 1935
8 saTaflia 354 1935
9 borjomi 14 820 1929
10 biWvinTa-miusera6 3 645 1966
biWvinTa 165 1926
liZava 1 296 1960
miusera 2184 1946
11 riwa7 16 229 1946
12 fsxu-gumisTa8 40 819 1978
fsxu 27 334 1978
gumisTa 13 400 1978
skurCa 85 1946
13 kintriSi 10 703 1959
14 qobuleTi 331 1998
erovnuli parkebi
1 borjom-xaragauli 61 235 1995
2 kolxeTi 45 4479 1998
3 TuSeTi 71 482 2003
4 vaSlovani 24 61010 2003
5 mtirala 15 806 2006
4 daculi teritoriebis saagentos 2009 wlis 1 aprilis mdgomareobis mixedviT.
5 2008 wlis agvistos Semdeg teritoria ar aris daculi teritoriebis saagentos realur
mflobelobaSi, mdebareobs de-jure saqarTvelos iurisdiqciis mflobelobaSi myof teritoriaze, sadac
de-faqto saxelmwifo kontroli ver xorcieldeba. 6 teritoria ar aris daculi teritoriebis saagentos realur mflobelobaSi, mdebareobs de-jure saqarTvelos iurisdiqciis mflobelobaSi myof teritoriaze, sadac de-faqto saxelmwifo kontroli
ver xorcieldeba. nakrZali Sedgeba sami gancalkevebuli damoukidebeli ubnisagan, romlebic
sxvadasxva dros Camoyalibda. 7 teritoria ar aris daculi teritoriebis saagentos realur mflobelobaSi, mdebareobs de-jure saqarTvelos iurisdiqciis mflobelobaSi myof teritoriaze, sadac de-faqto saxelmwifo kontroli ver xorcieldeba. 8 teritoria ar aris daculi teritoriebis saagentos realur mflobelobaSi, mdebareobs de-jure saqarTvelos iurisdiqciis mflobelobaSi myof teritoriaze, sadac de-faqto saxelmwifo kontroli
ver xorcieldeba. nakrZali Sedgeba sami gancalkevebuli damoukidebeli ubnisagan, romlebic
sxvadasxva dros Camoyalibda. 9 maT Soris: xmeleTi 29 704, zRvis akvatoria 15 743; realur mflobelobaSi arsebuli teritoria Seadgens 39001 maT Soris: xmeleTi 23 258, zRvis akvatoria 15 743. 10 realur mflobelobaSi arsebuli teritoria Seadgens 24 598 ha-s.
46
6 Tbilisi 24 328 1946
7 algeTi11 6 822 1965
8 yazbegi12 8 707 1976
bunebis Zeglebi13
1 alaznis Wala 204 2003
2 taxti-Tefa 10 2003
3 arwivis xeoba 100 2003
4 yumisTavis mRvime 2007
5 TeTri mRvime 2007
6 xomulis mRvime 2007
7 cucxvaTis mRvime 2007
8 navenaxevis mRvime 2007
9 nagarevis mRvime 2007
10 iazonis mRvime 2007
11 sakaJiis mRvime 2007
12 wyalwiTelas xeoba 2007
13 okaces kanioni 2007
14 okaces CanCqeri 2007
aRkveTilebi
1 gardabani 3 484 1957
2 yoruRi 2 068 1965
3 iori 1 336 1965
4 WaWuna 5 200 1965
5 kacoburi 295 1964
6 qcia-tabawyuri 22 00014 1995
7 neZvi 8 992 1995
8 TeTrobi 3 10015 1995
9 qobuleTi 439 1998
10 ilto 6 971 2003
11 lagodexi 2 156 2003
12 ajameTi16 5 117 1946
daculi landSaftebi
1 TuSeTis daculi landSafti 31 320 2003
2 kintriSis daculi landSafti 3 190 2007
mravalmxrivi gamoyenebis
teritoriebi17
axmeta 2003
lagodexi 2003
vaSlovani 2003
11 algeTis erovnuli parki Seiqmna (2007 w) yofili algeTis nakrZalis adgilas. 12 yazbegis erovnuli parki Seiqmna (2007 w) yazbegis nakrZalis adgilas. 13 bunebis Zeglebis farTobebi (garda aRniSnuli samisa) dasadgenia. 14 teritoria ar aris daculi teritoriebis saagentos realur mflobelobaSi. 15 teritoria ar aris daculi teritoriebis saagentos realur mflobelobaSi. 16 ajameTis aRkveTili Seiqmna (2007 w) yofili ajameTis nakrZalis teritoriaze. 17 ar momxdara am daculi teritoriebis identifikacia, farTobebis gansazRvra da maTi gadacema
daculi teritoriebis saagentosaTvis.
47
kolxeTi 1999
qobuleTi 1999
garda CamoTvlili daculi teritoriebisa, saqarTveloSi 1997 wels daarsda 2
Warbteniani teritoria – centraluri kolxeTisa (337 000 ha) da ispanis Waobis
(550 ha) Warbteniani teritoriebi.
4.2. daculi teritoriebis arsebuli mdgomareoba daculi teritoriebis marTva da statusi sabWoTa periodSi nakrZalebisa da saxelmwifo samonadireo meurneobebis marTva
xorcieldeboda nakrZalebisa da samonadireo meurneobebis mTavari sammarTvelos
mier. sabWoTa kavSiris daSlis Semdeg, 1992 wlis 16 ivlisidan, maT marTvas
axorcielebda saqarTvelos nakrZalebisa da samonadireo meurneobebis mTavari
sammarTvelo (romelic sxvadasxva wlebSi sxvadasxva saministros daqvemdebarebaSi
Sedioda an damoukidebel uwyebas warmoadgenda). 1997 wlis 9 oqtombridan daculi
teritoriebis marTva gadaeca saqarTvelos daculi teritoriebis, nakrZalebisa da
samonadireo meurneobebis saxelmwifo departaments. 1996 wels moxda arsebuli 5
satyeo-samonadireo meurneobisTvis aRkveTilis kategoriis miniWeba.
2004 wlis bolos, daculi teritoriebis, nakrZalebisa da samonadireo meurneobebis
saxelmwifo departamentma ganicada reorganizacia da saxelmwifo saqveuwyebo
dawesebuleba - “daculi teritoriebis departamentis” saxiT Sevida saqarTvelos
garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministros SemadgenlobaSi.
arsebuli daculi teritoriebi iqmneboda sxvadasxva dros, sxvadasxva iuridiuli
aqtiT. sabWoTa kavSiris periodSi daarsebuli daculi teritoriebi Seqmnilia
saqarTvelos ssr ministrTa sabWos aqtebiT, xolo Semdgom periodSi Seqmnili
daculi teritoriebi damoukidebeli saqarTvelos mTavrobis dadgenilebebiT,
prezidentis brZanebulebebiT, an specialuri kanonebiT. Sesabamisad, gansxvavebuli
iyo maTi iuridiuli statusic. am xarvezis gamosworebis mizniT, 2004 wels, yvela
daculi teritoria Sevida garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministros
SemadgenlobaSi rogorc sajaro samarTlis iuridiuli piri. Tumca, 2005 wels
ganxorcielebuli cvlilebebis Sedegad, nawili daculi teritoriebisa darCa
sajaro samarTlis iuridiul pirad, xolo nawili warmoadgenda daculi
teritoriebis departamentis teritoriul organos.
2008 wlidan yvela daculi teritoria warmoadgens daculi teritoriebis
saagentos teritoriul administracias. amJamad arsebobs 22 daculi teritoriebis
saagentos teritoriuli administracia, esenia:
a) Tbilisis erovnuli parkis administracia;
b) algeTis erovnuli parkis administracia;
g) saTafliis saxelmwifo nakrZalis administracia18;
d) ajameTis aRkveTilis administracia;
e) yazbegis erovnuli parkis administracia;
v) liaxvis saxelmwifo nakrZalis administracia;
z) qobuleTis daculi teritoriebis administracia19;
T) borjom-xaragaulis erovnuli parkis administracia20;
18 maT Soris: saTafliis saxelmwifo nakrZali, imereTis mRvimeebis daculi teritoria (yumisTavis,
TeTris, xomlis, cucxvaTis, navenaxevis, nagarevis, iazonis, sakaJiis mRvimeebis, wyalwiTelas xeoba,
okaces kanionis da okaces CanCqeris bunebis Zeglebi). 19 maT Soris: qobuleTis saxelmwifo nakrZali, qobuleTis aRkveTili.
48
i) kolxeTis erovnuli parkis administracia;
k) kintriSis daculi teritoriebis administracia21;
l) gardabnis aRkveTilis administracia;
m) mariamjvaris saxelmwifo nakrZalis administracia22;
n) kacoburis aRkveTilis administracia;
o) WaWunis aRkveTilis administracia;
p) vaSlovanis daculi teritoriebis administracia23;
J) TuSeTis daculi teritoriebis administracia24;
r) bawara-babaneuris daculi teritoriebis administracia25;
s) lagodexis daculi teritoriebis administracia26;
t) mtiralas erovnuli parkis administracia;
u) biWvinTa-miuseris saxelmwifo nakrZalis administracia27;
f) riwis saxelmwifo nakrZalis administracia;
q) fsxu-gumisTis saxelmwifo nakrZalis administracia28.
1991 wlamde Seqmnili daculi teritoriebis statusi ar iyo srulad da naTlad
gansazRvruli kanonmdeblobis mier da saWiroebda dazustebas. 2007 wlis bolos
miRebuli “daculi teritoriebis statusis Sesaxeb” kanoni aregulirebs “daculi
teritoriebis sistemis Sesaxeb” saqarTvelos kanonis amoqmedebamde, saqarTvelos
ssr-sa da aseve, saqarTvelos respublikis xelisuflebis umaRlesi organoebis mier
Seqmnili daculi teritoriebis statusis, farTobisa da sazRvrebis, marTvisa da
funqcionirebis TaviseburebebTan dakavSirebul samarTlebriv sakiTxebs.
daculi teritoriebis departaments, 2008 wlis 1 Tebervlidan, mieniWa sajaro
samarTlis iuridiuli piris statusi da Camoyalibda rogorc daculi teritoriebis
saagento. daculi teritoriebis saagento warmoadgens saqarTvelos garemos dacvisa
da bunebrivi resursebis saministros sistemaSi Semaval sajaro samarTlis
iuridiul pirs, romelic saxelmwifos kontroliT damoukideblad axorcielebs
Tavis saqmianobas.
daculi teritoriebis saagentos teritoriul administraciebs aqvT erTiani
tipiuri debuleba.
tipiuri debulebis mixedviT, daculi teritoriis administracias xelmZRvanelobs
direqtori. administracia warmodgenilia ori struqturuli qvedanayofiT – dacvisa
da administraciuli ganyofilebiT. dacvis qvedanayofis movaleobaSi, garda fizikuri
dacvisa, Sedis tyis dacviTi RonisZiebebis gatareba, tyis paTologiuri
gamokvlevebis Catareba, konservaciisa da aRdgeniTi RonisZiebebis gatareba, kvleva-
monitoringi, kadastris warmoeba, bunebrivi resursebis inventarizacia da sxva.
CamoTvlili movaleobebi SeuTavsebelia erTmaneTTan da xSirad SeuZlebelia maTi
ganxorcieleba im mwiri dafinansebisa da SesaZleblobebis pirobebSi, romlebSic
daculi teritoriebi arseboben.
20 maT Soris: borjomis saxelmwifo nakrZali, borjom-xaragaulis erovnuli parki da neZvis aRkveTili. 21 maT Soris: kintriSis saxelmwifo nakrZali da kintriSis daculi landSafti. 22 maT Soris: mariamjvraris saxelmwifo nakrZali, yoruRis aRkveTili; ioris aRkveTili. 23 maT Soris: vaSlovanis saxelmwifo nakrZali, vaSlovanis erovnuli parki, bunebis Zeglebi: alaznis
Walis, arwivis xeobis, taxtiTefas buenbis Zeglebi. 24 maT Soris: TuSeTis saxelmwifo nakrZali da TuSeTi erovnuli parki. 25 maT Soris: bawaras saxelmwifo nakrZali, babaneuris saxelmwifo nakrZali da iltos aRkveTili. 26 maT Soris: lagodexis sax. nakrZali da lagodexis aRkveTili. 27 maT Soris: biWvinTis, liZavis, miuseris nakrZalebi. 28 maT Soris: fsxus, gumisTas, skurCas nakrZalebi.
49
daculi teritoriebis arsebuli problemebi rogorc ukve aRiniSna, 2005 wels saqarTvelos mTavrobis mier damtkicda
“saqarTvelos biomravalferovnebis strategia da qmedebaTa gegma”. am dokumentma
garkveulad asaxa daculi teritoriebis arsebuli problemebi da maTi gadaWrisaTvis
SeimuSava 10 wliani strategia da 5 wliani samoqmedo gegma. gasuli 3 wlis
ganmavlobaSi ukve gadaidga garkveuli nabijebi. Tumca, bevri sakiTxi kvlav
problemuri rCeba da gadaWras moiTxovs. amitom, miuxedavad ganxorcielebuli
cvlilebebisa, saWiroa Semdgomi moqmedebebi arsebuli mdgomareobis
gaumjobesebisTvis.
daculi teritoriebis sistemaSi dResdReobiT, ar arsebobs erTiani samoqmedo gegma,
da meqanizmi daculi teritoriebis koordinirebuli muSaobisTvis, rac zogad
sistemur problemad SeiZleba CaiTvalos. saTanado yuradReba ar eTmoba dacul
teritoriebs Soris samigracio derefnebis arsebobis, dacul teritoriebs Soris
arsebuli teritoriis mdgrad gamoyenebis da xelT arsebuli informaciis gacvlis
sakiTxebs.
daculi teritoriebis did nawils ar gaaCnia menejmentis gegma. arsebuli
menejmnetis gegmebis umetesobis moqmedebis vada amowurulia an iwureba uaxloes
momavalSi.
daculi teritoriebis srulyofil marTvas garkveulwilad arTulebs is faqti, rom
dacul teritoriebze, iq sadac daSvebulia sameurneo saqmianoba, bunebrivi
resursebis sargeblobis licenzirebas axorcielebs saqarTvelos ekonomikuri
ganviTarebis saministros bunebrivi resursebis licenziebis departamenti da amdenad,
dacul teritoriebze arsebuli am bunebrivi resursebis marTva ar xorcieldeba
daculi teritoriebis saagentos mier.
daculi teritoriebis dafinanseba mwiria da aramdgradi. miuxedavad imisa, rom
arsebobs garkveuli dafinanseba saxelmwifo biujetidan, igi ver uzrunvelyofs
daculi teritoriebis srulfasovan menejments, finansur mdgradobas da
ganviTarebas. 2008 wlis 1 Tebervlidan daculi teritoriebis saagentos sajaro
samarTlis iuridiul pirad Camoyalibeba, savaraudod, daexmareba saagentos iqonios
Tavisi Semosavlebi.
daculi teritoriebis materialur-teqnikuri baza arasrulyofilia, rac
arasakmarisi biujetis pirobebSi ganapirobebs teritoriebis dacvisa da kanoniT
ganTvaliswinebuli sxva moqmedebebis ganxorcielebis mwir SesaZleblobas.
arsebuli sakanonmdeblo baza arasrulyofilia. arsebuli kanoni “daculi
teritoriebis sistemis Sesaxeb” moicavs mxolod zogadi xasiaTis norma-principebs
da ar adgens qcevis konkretul normebs.
miuxedavad imisa, rom arsebobs profesionali da Tanamedrove codnis mqone kadrebis
nakleboba, raime saxelmwifo programa TanamSromelTa ganaTlebisa da kvalifikaciis
amaRlebisaTvis sakmaod mcirea.
sabWoTa periodSi Seqmnili daculi teritoriebi ver pasuxoben Tanamedrove
moTxovnebs da saWiroeben teritoriebis modernizacias. fizikuri simciris gamo
zogierT dacul teritoriaze (mag. algeTis saxelmwifo nakrZali da yazbegis
saxelmwifo nakrZali romlebic gadakeTdnen erovnul parkebad) ver xerxdeba
unikaluri ekosistemebis farTobebis da iq gavrcelebul saxeobaTa populaciebis
arealebis sruli mocva da aqedan gamomdinare maTi efeqturi konservacia. Tumca
unda aRiniSnos, rom ukve dagegmilia algeTis da yazbegis erovnuli parkebis
gafarToeba biomravalferovnebis konservaciisa da ekoturizmis ganviTarebis mizniT.
arsebuli ekologiuri situaciisa da geografiuli mdebareobidan gamomdinare,
zogierTi daculi teritoria saWiroebs kategoriis Secvlas. magaliTad, zogierT
50
dacul teritoriaze Zlier aris degradirebuli ekosistemebi da maTi aRdgena
aqtiur menejments moiTxovs, Tumca, msgavsi qmedeba saxelmwifo nakrZalSi ikrZaleba.
daculi teritoriis farglebSi ukanonod mimdinareobs bunebrivi resursebis
mopoveba (ZiriTadad xe-tyis). miuxedavad imisa, rom am mimarTulebiT garkveuli
nabijebi ukve gadaidga, es sakiTxi kvlav problemad rCeba.
mniSvnelovan problemas warmoadgens brakonieroba rogorc dacul teritoriebze,
aseve saqarTvelos mTeli masStabiT. es did safrTxes uqmnis biomravalferovnebis
SenarCunebasa da dacvas.
dacul teritoriebze saWiro sabaziso kvlevebis Catareba Zalian dabal donezea.
mcirea dacul teritoriebze Catarebuli kvlevebi da konservaciis proeqtebi. isini
arasistematiurad da arakoordinirebulad xorcieldeba. amJamad mimdinareobs
niamoris reintroduqcia borjom-xaragaulis erovnul parkSi, mura daTvis
monitoringi vaSlovanis dacul teritoriaze da jiqis konservaciis proeqti
vaSlovanis erovnul parkSi. es proeqtebi xorcieldeba arasamTavrobo
organizaciebis dafinansebiT. dawyebulia molaparakebebi vaSlovanis dacul
teritoriaze jeiranis reintroduqciis gansaxorcieleblad. neli tempiT
mimdinareobs monitoringis sistemis danergva. gamonakliss warmoadgens borjom-
xaragaulis erovnuli parki, sadac monitoringis samsaxuri Seqmnilia da
funqcionirebs.
axali daculi teritoriebis daarsebisas Tavs iCens rigi problemuri sakiTxebi.
magaliTad, erTi da imave teritoriuli erTeulis ganviTarebaze sxvadasxva uwyebasa
Tu dainteresebul mxares gansxvavebuli xedva gaaCnia. es xdeba uwyebaTaSorisi an
mxareTaSorisi dapirispirebis mizezi, gansakuTrebiT mwvavea es dapirispireba
xelisuflebis organoTa Soris arsebuli susti koordinaciis pirobebSi.
miwis sakuTrebis da miwaTsargeblobis sakiTxi aseve mwvave problemas warmoadgens.
miwis reformis pirvel etapze Catarebuli miwis spontanuri privatizaciisa da
arasrulyofili sakadastro monacemebis arsebobis pirobebSi, axali daculi
teritoriebis Camoyalibebisas xSiria SemTxvevebi, rodesac daculi teritoriis
farglebSi moxvedrili miwis nakveTebi kerZo sakuTrebaSia an ijariT aris gacemuli.
aRniSnuli problema xSirad xdeba adgilobriv mosaxleobasTan konfliqtis mizezi. dabalia mosaxleobis garemos dacviTi cnobiereba. maTi informirebuloba daculi
teritoriebisa da maTi sargeblianobis Sesaxeb arasakmarisia. Sesabamisad, dabalia
sazogadoebis monawileobis xarisxi daculi teritoriebis dagegmvas, Seqmnasa da
funqcionirebaSi, rac xSirad iwvevs mosaxleobisa da daculi teritoriebis
interesebis gadafarvas. aRniSnuli ki ganapirobebs mosaxleobis umetesi nawilis
uaryofiT damokidebulebas daculi teritoriebis mimarT da zog SemTxvevaSi,
konfliqts. mosaxleobasTan situacia mwvavdeba rodesac esa Tu is daculi
teritoria iwyebs gafarToebas da Sesabamisad, izRudeba adgilobrivi mosaxleobis
interesebi.
adreul periodSi erTeuli daculi teritoriebisTvis saministros mier Seqmnil
iqna samecniero-sakonsultacio sabWoebi, romlebic ver uzrunvelyofdnen TavianT
funqcias. “daculi teritoriebis sistemis Sesaxeb” saqarTvelos kanonis 21-e
muxlis me-2 punqtis moTxovnis Tanaxmad 2008 wels Seiqmna 18 samecniero-
sakonsultacio sabWo daculi teritoriebis saagentos realur mflobelobaSi
arsebul dacul teritoriaTa 18 administraciis Sesabamisad. sabWoebi saWiroebs
mxardaWeras Tavisi funqciis Sesrulebis uzrunvelsayofad.
daculi teritoriebis dacvis samsaxurebi mcirericxovania, cudad aris aRWurvili
da SeiaraRebuli. kanonmdebloba, romlis mixedviTac xdeba daculi teritoriebis
fizikuri dacva dauxvewavia. gaurkvevelia daculi teritoriebis dacvis samsaxuris,
51
garemos dacvis inspeqciis, samarTaldamcavebisa da sazRvris dacvis departamentis
urTierTTanamSromlobis sakiTxi.
sustia saxelmwifoTaSoris kooperacia. magaliTad, saqarTvelo-ruseTis sazRvari
gadis uSualod qveynis CrdiloeTiT ganlagebuli dacul teritoriebze an maT
gverdiT. saxelmwifoebrivi kooperacia transasazRvro daculi teritoriis Sesaxeb
ar arsebobs. Tumca, unda aRiniSnos, rom am mimarTulebiT ukve dagegmilia javaxeTis
zeganze transsasazRvro daculi teritoriis daarseba. zemoaRniSnulidan gamomdinare SeiZleba gamoiyos rigi problmebisa, romlebic
arsebobs dacul teritoriebTan dakavSirebiT:
• daculi teritoriebis koordinirebuli muSaobisa da erTiani samoqmedo gegmis
ararseboba;
• daculi teritoriebis erTiani qselis Tanamedrove sistemis ararseboba;
• arasakmarisi dafinanseba;
• daculi teritoriebis arasrulyofili materialur-teqnikuri baza;
• arsebuli sakanonmdeblo bazis arasrulyofileba;
• kvalificiuri kadrebis nakleboba;
• TanamSromelTa kvalifikaciis amaRlebis programebisTvis dafinansebis
ararseboba;
• daculi teritoriebis arasakmarisi raodenoba;
• zogierTi daculi teritoriis araefeqturoba farTobis simciris gamo;
• daculi teritoriebis globaluri kategoriebis nakleboba;
• menejmentis gegmebis ararseboba daculi teritoriebis umetesobisaTvis;
• bunebrivi resursebis ukanono mopoveba;
• brakonieroba;
• monitoringis sistemis ararseboba;
• interesTa konfliqti sxvadasxva uwyebasa Tu dainteresebul pirebs Soris;
• interesTa konfliqti adgilobriv mosaxleobasa da dacul teritoriebs
Soris;
• miwis sakuTrebisa da miwaTsargeblobis sakiTxebis gaurkvevloba;
• mosaxleobis dabali cnobiereba;
• daculi teritoriebis dacvis samsaxuris arasrulyofileba;
• susti saxelmwifoTaSorisi kooperacia.
52
53
literatura • a. qiqoZe (2007). lagodexis daculi terigoriebi. savele megzuri.
saqarTvelos bunebis SenarCunebis centri.
• a. qiqoZe da r. goxelaSvili (2007). saqarTvelos daculi teritoriebi.
saqarTvelos bunebis SenarCunebis centri.
• i. maWaraSvili (2007). biomravalferovnebis dacva da marTva. saqarTvelosa da
evrokavSiris midgomebi. mwvane alternativa.
• l. buTxuzi (2007). biomravalferovnebis konservaciis prioritetebi 2007-
2011 wlebisaTvis. (samuSao masala saqarTvelos garaemos dacvis qmedebaTa
gegmisaTvis).
• saqarTvelos biomravalferovnebis strategia da qmedebaTa gegma (2005).
Tbilisi, poligrafi.
• The Ministry of Environment of Georgia (MoE) (2000). National Environmental Action Plan Georgia.
• UNEP (2002). Caucasus Environmental Outlook. GRID-Tbilisi, New Media Tbilisi. • WWF (2003). Managemetn Effectiveness Assessment of Protected Areas using WWF’s
RAPPAM Methodology. Georgia. • WWF (2006). An Economical Conservation Plan for the Caucasus. Tbilisi. Design and
printing Controur Ltd. veb-gverdebi:
• http://www.panda.org/ (04.02.08) • www.dpa.gov.ge (04.02.08) • www.moe.gov.ge (04.02.08) • www.parliament.ge (04.02.08) • www.tematea.org (25.05.08)
kanonebi:
• daculi teritoriebis saagentos teritoriuli administraciebis tipiuri
debulebis damtkicebis Sesaxeb. saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi
resursebis ministris brZaneba #97, 28 ianvari 2008.
• saqarTvelos kanoni daculi teritoriebis sistemis Sesaxeb, 7 marti 1996.
• saqarTvelos kanoni TuSeTis, bawara-babaneuris, lagodexisa da vaSlovanis
daculi teritoriebis Seqmnisa da marTvsi Sesaxeb, 22 aprili 2003.
• saqarTvelos kanoni kolxeTis daculi teritoriebis Seqmnisa da marTvis
Sesaxeb, 9 dekemberi 1998.
• saqarTvelos kanoni borjom-xaragaulis daculi teritoriebis Seqmnisa da
marTvis Sesaxeb, 11 ivlisi 2007.
• saqarTvelos kanoni imereTis mRvimeebis daculi teritoriebis Seqmnisa da
marTvis Sesaxeb, 22 noemberi 2007.
• saqarTvelos kanoni daculi teritoriebis statusis Sesaxeb, 22 noemberi
2007.
• saqarTvelos kanoni Tbilisis erovnuli parkis Sesaxeb, 20 noemberi 2007.
• saqarTvelos kanoni mtiralas erovnuli parkis Sesaxeb, 18 dekemberi 2007.
saqarTvelos daculi teritoriebis ruka sqema 1. saqarTvelos daculi teritoriebi. wyaro: daculi teritoriebis saagento, 2008.
54
danarTi 2:
saqarTvelos mier daculi teritoriebis sferoSi
saerTaSoriso konvenciebiT nakisri valdebulebebisa da
daculi teritoriebis erovnuli gegmis analizi
55
56
danarTi 2: saqarTvelos mier daculi teritoriebis sferoSi saerTaSoriso konvenciebiT nakisri valdebulebebisa da daculi teritoriebis
erovnuli gegmis analizi
saqarTvelos mier saerTaSoriso xelSekrulebebiT nakisri valdebulebebis
(TEMATEA) analizis mixedviT SemuSavebuli rekomendaciebi, daculi
teritoriebis sferoSi
qmedebebi daculi teritoriebis samoqmedo gegmidan
qmedeba 1.2. saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministros biomravalferovnebis dacvis samsaxurs, daculi teritoriebis saagentos, erovnuli wiTeli nusxis komisias da samecniero institutebs: xeli Seuwyon wiTeli nusxis ganaxlebas, maT Soris balaxeuli mcenareebisa da mtknari wylis faunis erovnul wiTel nusxaSi Setana, rac Seqmnis ubnebis prioritetizaciis safuZvels. aseve maTi CarTva ubnebis saxeobebze damyarebuli Sefasebis meTodologiebSi (mag., mniSvnelovani mcenareuli teritoriebis meTodologia, mtknari wylis biomravalferovnebis Sefaseba, daculi teritoriebis problemebis analizi).
1.1.1. GAP analizi (gansakuTrebuli yuradReba mieqces
daculi teritoriebis qselis Sefasebas mcenareTa
konservaciis efeqturobis kuTxiT, gamoyenebul iqnas IUCN-is mcenareTa regionuli wiTeli nusxis proeqtis da IUCN-
is kavkasiis mcenareebisTvis mniSvnelovani teritoriebis
proeqtis Sedegebi)
1.1.2. sarezervo daculi teritoriebis qselis dagegmva,
kategoriebis gansazRvra da daarseba. ubnebis
prioritizirebisas kritikuli ubnebis qselis instrumentis
da sxva meTodebis gamoyenebiT
qmedeba1.4. daculi teritoriebis sakiTxebze muSaobis programis erovnul sakoordinacio komitets, daculi teritoriebis saagentos da saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministros: aucilebelia TanamSromloba saWiro saxsrebis mobilizaciisa da Semdegi aspeqtebis amJamindeli mdgomareobisa da tendenciebis Sesafaseblad aucilebeli SesaZleblobebisa da codnis dagrovebis mizniT: (1) daculi teritoriebis sistemis kulturuli da socialur-ekonomikuri Rirebulebebisgan miRebuli sargebeli, (2) daculi teritoriebis sakiTxebSi dainteresebuli mxareebis (gansakuTrebiT adgilobrivi Temebis) CarTuloba da monawileoba, (3) daculi teritoriebis integrireba zogad sivrciT/seqtorul dagegmarebaSi da (4) biomravalferovnebis Sesaxeb konvenciis gadawyvetileba VIII/24 da biomravalferovnebis Sesaxeb konvenciis daculi teritoriebis sakiTxebze muSaobis programiT gaTvaliswinebuli daculi teritoriebis naklovanebebis analizi. aseve mxedvelobaSi unda iqnes miRebuli im mravalmxrivi garemosdacviTi SeTanxmebebis moTxovnebi, romlis mxaresac saqarTvelo warmoadgens. gamoyenebul unda iqnes e.w. multi-konvenciuri midgoma donorebis mxridan saproeqto winadadebebis mimzidvelobis gazrdis mizniT.
6.2.2 calkeuli daculi teritoriebis efeqturobisaTvis
indikatorebis SemuSaveba
qmedeba 1.6. daculi teritoriebis saagento, saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministros, samecniero institutebisa da bunebis konservaciis sferoSi momuSave arasamTavrobo organizaciebis daxmarebiT ganagrZobs saqarTvelos daculi teritoriebis Sefasebis, monitoringisa da kvlevis yvela aspeqtSi SesaZleblobebisa da codnis SenarCunebas da
5.2.1 yvela daculi teritoriisTvis ZiriTadi
administraciuli saWiroebebis gansazRvra
5.2.2. reinjerebis materialur-teqnikuri aRWurvis
srulyofa – uniforma, savele da samaSvele inventari,
satransporto saSualebebi
57
gaRrmavebas iseT donemde, rom uzrunvelyofil iqnes daculi teritoriebis Tematuri modulis Sefasebis nawilSi CamoTvlili valdebulebebis Sesruleba. rac Tavis mxriv xels Seuwyobs daculi teritoriebis saagentos SeimuSavos da ganaxorcielos daculi teritoriebis iseTi menejmentis gegmebi, romlebSic mkveTrad iqneba gawerili miznebi da monitoringis nawili.
5.2.3. kvelvisa da monitoringis samsaxurebis materialur-
teqnikuri aRWurva – laboratoria, savele aRWurviloba,
biblioTekeba
5.2.4. teritoriuli organoebis administraciebis
materialur-teqnikuri aRWurva – administraciuli Senobebi,
satransporto saSualebebi, saofise da savele inventari
5.2.5 administraciuli ofisebis aRWurva Sesabamisi
geosainformacio sistemebiT da misi danergvis
uzrunvelyofa, rac mniSvnelovnad gaaZlierebs kvlevisa da
monitoringis mimarTulebebs
6.1.2. daculi teritoriebis farglebSi biomravalferovnebis
inventarizacia da ganaxlebadi monacemTa bazis Seqmna
qmedeba 1.7. daculi teritoriebis saagentos, biomravalferovnebis dacvis samsaxurs, samecniero institutebs da bunebis konsrvaciis sferoSi momuSave arasamTavrobo organizaciebs, kerZod saqarTvelos bunebis SenarCunebis centrs (GCCW), rogorc BirdLife-is erovnul partniors: aucilebelia TanamSromloba wyalmcuravi frinvelebis saerTaSoriso aRweris ganxorcielebisTvis saWiro Tanxebis mosaZieblad da aRweris procesis gansaaxleblad Sesabamis dacul teritoriebze (kolxeTis erovnuli parkis, qcia-tabawyuris aRkveTilis teritoriebis farglebSi) umokles vadebSi.
6.2.2. .daculi teritoriebis farglebSi
biomravalferovnebis monitoringis programis SemuSaveba
monitoringis Tanamedrove teqnologiebis gamoyenebis
gaTvaliswinebiT da ganxorcieleba (yuradReba mieqces
migrirebad wyalmcuravi frinvelebis, tyeebis
biomravalferovnebaze dabinZurebis zemoqmedebis regularul
monitorings da gamovlenili safrTxeebis Sesarbileblad
rekomendaciebis gatarebas)
qmedeba 1.8. daculi teritoriebis saagentos: aucilebelia geografiul sainformacio sistemebze (GIS) damyarebuli monitoringis gagrZeleba da gamocdilebis gaziareba im daculi teritoriebisTvis, sadac es meTodi jer ar gamoiyeneba. aseve aucilebelia sxva axali teqnologiebis, rogoricaa distanciuri zondireba, daculi teritoriebis, maT Soris sazRvao da sanapiro daculi teritoriebis monitoringis procesSi danergvisa da efeqturobis Seswavla da samomavlo biujetebSi monitoringis Tanamedrove teqnologiebis gaTvaliswineba.
6.2.2. .daculi teritoriebis farglebSi
biomravalferovnebis monitoringis programis SemuSaveba monitoringis Tanamedrove teqnologiebis gamoyenebis
gaTvaliswinebiT da ganxorcieleba (yuradReba mieqces
migrirebad wyalmcuravi frinvelebis, tyeebis
biomravalferovnebaze dabinZurebis zemoqmedebis regularul
monitorings da gamovlenili safrTxeebis Sesarbileblad
rekomendaciebis gatarebas)
5.2.5 administraciuli ofisebis aRWurva Sesabamisi
geosainformacio sistemebiT da misi danergvis
uzrunvelyofa, rac mniSvnelovnad gaaZlierebs kvlevisa da
monitoringis mimarTulebebs
qmedeba 1.9. daculi teritoriebis saagento, samecniero institutebis (maT Soris saqarTvelos mecnierebaTa akademiis botanikisa da zoologiis institutebs da ilia WavWavaZis universitetis biomravalferovnebis centrs), saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros mecnierebis
6.1.1. dacul teritoriebis farglebSi kvlevaTa programebis
SemuSaveba (gansakuTrebuli yuradReba gamaxvildes tyeebsa
da maT biomravalferovnebaze, dabinZurebis zemoqmedebis
fonur Seswavlaze im teritoriebze, romlebic riskis qveS
58
erovnul fondis, saerTaSoriso donorebisa da mecnierebis daxmarebiT, uzrunvelyofs iseTi tipis kvlevebs, romlebic xels Seuwyobs saqarTvelos daculi teritoriebis marTvis gaumjobesebas, gansakuTrebiT im prioritetul sferoebSi, romlebic gansazRvrulia mravalmxrivi garemosdacviTi SeTanxmebebiT.
imyofebian).da maTi gatarebis xelSewyoba
7.1.1. TanamSromlobis erovnul, regionul da saerTaSoriso
doneze gaZlierebis mizniT Sesabamisi organizaciebisa da
TanamSromlobis sferoebis identificireba; potenciuri
partniorebisa da organizaciebis monacemTa bazis Seqmna qmedeba 1.10. daculi teritoriebis saagentos: arsebuli dokumentebis safuZvelze (marTvis gegmebi, IUCN-s saxelmZRvanelo principebi, daculi teritoriebis erToblivi transsasazRvro samdivnos saxelmZRvanelo principebi) unda Seiqmnas daculi teritoriebis marTvis im meTodebis baza, romelic gamoiyeneba saqarTveloSi.
1.6.1. daculi teritoriebis monacemTa bazis srulyofa (maT
Soris daculi teritoriebis marTvis meTodebis baza)
6.1.2. daculi teritoriebis farglebSi biomravalferovnebis
inventarizacia da ganaxlebadi monacemTa bazis Seqmna
qmedeba 1.12. daculi teritoriebis saagentos: daculi teritoriebis erovnuli sistemis grZelvadiani strategiisa da samoqmedo gegmis SemuSavebis procesSi aucilebelia saqarTvelos daculi teritoriebis erovnuli sistemis masStabebis, warmomadgenlobiTobisa da efeqturobis Sedegebze orientirebuli miznebis CarTva.
amocana 1.4. arsebuli daculi teritoriebis gafarToeba
qmedeba 2.1. saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministros, daculi teritoriebis saagentos da saqarTvelos parlamentis garemos dacvisa da bunebrivi resursebis komitets: saWiroa TanamSromloba biomravalferovnebis konservaciisa da mdgradi gamoyenebis sakiTxebis dargobriv da dargTaSoris gegmebSi, samTavrobo programebsa da politikaSi integraciis mizniT im saerTaSoriso valdebulebebis gaTvaliswinebiT, romlebic mocemulia TEMATEA-s daculi teritoriebis Tematur modulSi.
2.1.3. kategoriebisa da zonebis mixedviT dasaSvebi da
akrZaluli moqmedebebis gansazRvra kanonmdeblobiT CarCo
kanonSi
qmedeba 2.3. saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministros, daculi teritoriebis saagentos da KfW-s daculi teritoriebis erTian transsasazRvro samdivnos, rogorc saqarTveloSi momavali biosferuli rezervatebis Seqmnasa da marTvis dagegmvaSi potenciurad CarTul erT-erT uwyebas: sxva mravalmxrivi garemosdacviTi SeTanxmebebis dacul teritoriebTan dakavSirebul valdebulebebTan adaptaciis procesSi ganxilul unda iqnes iseTi biosferuli rezervatebis Seqmna, romlebSic Seva arsebuli da momavali daculi teritoriebi. biosferuli rezervatebis erovnuli politikis SemuSavebisaTvis gamoyenebul unda iqnes biosferul rezervatebTan dakavSirebuli seviliis strategiisa da sxva damatebiTi dokumentebis saxelmZRvanelo principebi. saWiroa TanamSromloba adamiani da biosferos (MAB) programis saqarTvelos komitetTan da misi komentarebisa da SeniSvnebis gaTvaliswineba politikis SemuSavebis, aseve biosferuli rezervatebis gansazRvrisa da dagegmvis
1.5.1. biosferuli rezervatebis dagegmareba yazbegSi
59
procesSi.
qmedeba 2.4. saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministros: unda Seiqmnas saqarTvelos daculi teritoriebis iseTi sistemis ganviTarebis mkafio politika da samarTlebrivi CarCo, romelSic Seva IUCN-is yvela kategoriis daculi teritoria, biosferuli rezervatebi, msoflio memkvidreobis ubnebi da ramsaris ubnebi yvela Sesabamisi konvenciis valdebulebebis Sesabamisad.
amocanebi:
1.3. axali daculi teritoriebis daarseba
1.4. arsebuli daculi teritoriebis gafarToeba
1.5. daculi teritoriebis globaluri kategoriebis
daarseba
qmedeba 2.5. saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministros, daculi teritoriebis saagentos da saqarTvelos parlamentis garemos dacvisa da bunebrivi resursebis komitets: saWiroa TanamSromloba biomravalferovnebis konservaciisa da mdgradi gamoyenebis sakiTxebis dargobriv da dargTaSoris gegmebSi, samTavrobo programebsa da politikaSi integraciis mizniT im saerTaSoriso valdebulebebis gaTvaliswinebiT, romlebic mocemulia TEMATEA-s daculi teritoriebis Tematur modulSi.
2.1.1. arsebuli kanonmdeblobis inventarizacia, analizi,
Sedegebis dokumentireba da Sesabamisi SesworebaTa paketis
momzadeba
2.1.5. kanonqvemdebare normatiuli aqtebis momzadeba
qmedeba 2.6. saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministros, saqarTvelos parlamentis garemos dacvisa da bunebrivi resursebis komitets: unda gagrZeldes dacul teritoriebTan dakavSirebuli kanonmdeblobis ganviTareba da harmonizacia saerTaSoriso valdebulebebis ukeT Sesrulebis mizniT teqnikuri proeqtebis rekomendaciebsa da Sesabamisi dainteresebuli mxareebis monawileobaze dayrdnobiT.
2.2.1. arsebul saerTaSoriso konvenciebis mimarTebaSi
arsebuli xarvezebis Sefaseba/analizi da barierebis
gamovlena
2.2.2. saerTaSoriso konvenciebis mimarTebaSi arsebuli
barierebis aRmofxvris samoqmedo gegmis momzadeba da
ganxorcieleba qmedeba 2.8. daculi teritoriebis saagentos: daculi teritoriebis (IUCN-is yvela kategoriis, biosferul rezervatebSi arsebuli daculi teritoriebis, ramsaris ubnebze Warbteniani daculi teritoriebis, msoflio memkvidreobis bunebrivi/Sereuli ubnebis da daculi teritoriebis Semcveli derefnebis CaTvliT) dasaarseblad aucilebelia damatebiTi ubnebis gamovlena da prioritetizacia kavkasiis ekoregionuli konservaciis gegmis rekomendaciebisa da mravalmxrivi garemosdacviTi SeTanxmebebis gaTvaliswinebiT da daculi teritoriebis saerTo farTobis gazrdis mizniT.
1.3 axali daculi teritoriebis daarseb
1.4 arsebuli daculi teritoriebis gafarToeb
qmedeba 3.1. daculi teritoriebis saagentos: saWiroa IUCN/WCPA-s (IUCN-is daculi teritoriebis msoflio komisia) daculi teritoriebis saukeTeso praqtikis saxelmZRvanelo zogadi principebis adaptacia mravalmxrvi garemosdacviTi SeTanxmebebis daculi teritoriebis dagegmvasTan dakavSirebuli yvela valdebulebis Sesrulebis uzrunvelsayofad. es principebi gamoyenebul unda iqnes, rogorc erovnuli saxelmZRvanelo principebi daculi teritoriebis marTvis dagegmvis procesSi. am principebze dayrdnobiT unda SemuSavdes marTvis gegmebi im daculi teritoriebisTvis,
3.1.1. menejmentis gegmebis Seqmnis saxelmZRvanelo
dokumentis Seqmna IUCN/WCPA-is daculi teritoriebis
saukeTeso praqtikis saxelmZRvanelo zogadi principebis
gaTvaliswinebiT da iuridiuli Zalis miniWeba
60
romlebsac jer marTvis gegmebi ar gaaCniaT. principebi unda iTargmnos qarTul enaze da unda moxdes IUCN/WCPA-s (IUCN-is daculi teritoriebis msoflio komisia) daculi teritoriebis saukeTeso praqtikis damatebiTi saxelmZRvanelo principebis adaptacia erovnuli prioritetebis Sesabamisad. qmedeba 3.2. daculi teritoriebis saagentos: saqarTvelos daculi teritoriebis erovnuli sistemis grZelvadiani strategiisa da samoqmedo gegmis SemuSavebisa da Semdgomi ganviTarebis procesSi gaTvaliswinebul unda iqnes mravalmxrivi garemosdacviTi SeTanxmebebis is valdebulebebi, romlebic exeba ekologiuri qselebis ganviTarebas. unda ganxorcieldes daculi teritoriebis garSemo arsebuli buferuli zonebis, gardamavali zonebisa da ekologiuri derefnebis Seqmnasa da marTvasTan dakavSirebuli axali debulebebi mas Semdeg, rac isini ganisazRvreba saqarTvelos kanonmdeblobiT. daculi teritoriebis sistemis marTva unda ganxorcieldes rogorc ekologiuri derefnebis marTva, romlis mizania daculi teritoriebis farglebSi ekologiuri procesebis SenarCuneba.
1.2.1. ekologiuri koridorebis sistemis Seqmna (dagegmareba)
qmedeba 3.4. daculi teritoriebis saagento ekologiuri (gansakuTrebiT pan-evropuli) qselebis dagegmvisas iTvaliswinebs migraciuli saxeobebis Sesaxeb konvenciiT migraciuli saxeobebis Sesaxeb valdebulebebsa da biomravalferovnebis Sesaxeb konvenciis in-situ mcenareTa konservaciisTvis valdebulebebs da axdens maT integrirebas daculi teritoriebis strategiasa da samoqmedo gegmaSi. iyenebs IUCN-is mcenareTa regionuli wiTeli nusxis proeqtis da IUCN-is kavkasiis mcenareebisTvis mniSvnelovani teritoriebis proeqtis Sedegebs saqarTvelos daculi teritoriebis qselis efeqturobis Sesafaseblad mcenareTa konservaciis kuTxiT, raTa dakmayofiledes biomravalferovnebis Sesaxeb konvenciis gadawyvetileba VI/9. ganxilul unda iqnes mcenareebisTvis daculi teritoriebis farTobis gazrdis rekomendaciebi erovnuli prioritetebis gaTvaliswinebiT.
1.1.1. GAP analizi (gansakuTrebuli yuradReba mieqces
daculi teritoriebis qselis Sefasebas mcenareTa
konservaciis efeqturobis kuTxiT, gamoyenebul iqnas IUCN-is mcenareTa regionuli wiTeli nusxis proeqtis da IUCN-
is kavkasiis mcenareebisTvis mniSvnelovani teritoriebis
proeqtis Sedegebi)
qmedeba 3.7. daculi teritoriebis saagento uzrunvelyofil unda iqnes mravalmxrivi garemosdacviTi SeTanxmebebis dacul teritoriebSi mdgradi turizmis ganviTarebasTan dakavSirebuli yvela Sesabamisi debulebis ganxorcieleba.
3.1.2. turizmis menejmentis gegmis saxelmZRvanelo
dokumentis Seqmna
3.1.3. daculi teritoriebis infrastruqturis dagegmvisa da
dizainis saxelmZRvanelo dokumentis SemuSaveba da
damtkiceba qmedeba 3.8. daculi teritoriebis saagentos: saqarTveloSi daculi teritoriebis marTvis gasaumjobeseblad gamoyenebul unda iqnes 2003 da
1.1.1. GAP analizi (gansakuTrebuli yuradReba mieqces
daculi teritoriebis qselis Sefasebas mcenareTa
61
2008/2009 wlebSi Catarebuli daculi teritoriebis marTvis efeqturobis Sefasebis rekomendaciebi, rogorc amas iTxovs konvencia biomravalferovnebis Sesaxeb da sxva mravalmxrivi garemosdacviTi SeTanxmebebis debulebebi.
konservaciis efeqturobis kuTxiT, gamoyenebul iqnas IUCN-is mcenareTa regionuli wiTeli nusxis proeqtis da IUCN-
is kavkasiis mcenareebisTvis mniSvnelovani teritoriebis
proeqtis Sedegebi)
qmedeba 3.15. saqarTveloSi unda ganaxldes bunebrivi Rirebulebebis kriteriumebze damyarebuli msoflio memkvidreobis ubnebis gamovlenis procesi da unda gakeTdes moTxovna zemo svaneTisTvis msoflio memkvidreobis ubnebis siaSi Sesayvani damatebiTi kriteriumebis (kombinirebuli bunebrivi/kulturuli) gamoyenebis Taobaze.
1.3.1. potenciuri bunebis Zeglebis gamovlena da siis
SemuSaveba dasamtkiceblad
qmedeba 3.16. daculi teritoriebis saagentos: saqarTvelos dacul teritoriebSi da maT farglebs gareT ekosistemebisa da habitatebis aRdgenis proeqtebis prioritetizaciis, dagegmvisa da ganxorcielebis dros, aseve axali daculi teritoriebis, magaliTad gadaSenebis zRvarze myofi gadamfreni wyalmcuravi frinvelebisTvis, Seqmnis procesSi aucilebelia mravalmxrivi garemosdacviTi SeTanxmebebis, kerZod ki biomravalferovnebis Sesaxeb konvenciis, ramsaris konvenciisa da migraciuli saxeobebis Sesaxeb konvenciis Sesabamisi debulebebis gaTvaliswineba.
3.3.1. bunebrivi resursebis marTvis gegmis SemuSaveba da
ganxorcieleba (mag. daculi teritoriebis farglebSi
saZovrebis da tyeebis inventarizacia, menejmentis gegmebis
SemuSaveba/daxvewa da degradirebuli ekosistemebis aRdgenis
programebis SemuSaveba)
3.4.1. kolxuri tyeebis aRdgena da movla
3.4.5. kolxeTis erovnuli parkis teritoriaze sanergis
mowyoba (20 ha) Qmedeba 3.17. daculi teritoriebis saagento satyeo departamentisa da
licenzirebisa da nebarTvebis samsaxurTan erTad TanamSromlobs bunebrivi resursebis gamoyenebasTan dakavSirebul yvela sakiTxze. dacul teritoriebSi da maT farglebs gareT bunebrivi resursebis gamoyenebis licenziebis gacemis dros aucilebelia zemoTaRniSnuli mravalmxrivi garemosdacviTi SeTanxmebis debulebebis gaTvaliswineba.
3.3.1. bunebrivi resursebis marTvis gegmis SemuSaveba da
ganxorcieleba (mag. daculi teritoriebis farglebSi
saZovrebis da tyeebis inventarizacia, menejmentis gegmebis
SemuSaveba/daxvewa da degradirebuli ekosistemebis aRdgenis
programebis SemuSaveba)
qmedeba 4.5. daculi teritoriebis saagentos, daculi teritoriebis sakiTxebze muSaobis programis erovnul sakoordinacio komitets da gaerTianebuli erebis ganviTarebis programas (UNDP): saqarTvelos daculi teritoriebis sistemisTvis mdgradi dafinansebisa da resursebiT uzrunvelyofis strategiis SemuSavebis dros gaTvaliswinebuli unda iyos biomravalferovebis Sesaxeb, ramsarisa da klimatis cvlilebis Sesaxeb konvenciebis mier gansazRvruli valdebulebebi da dafinansebis instrumentebis farTo speqtri kerZo seqtoris, nebayoflobiTi gadasaxadebisa da bunebrivi resursebis gamoyenebis CaTvliT.
4.1.6. daculi teritoriebis mxardamWerTa klubebis Seqmna
da marketingi
4.1.7. kerZo seqtorisTvis dacul teritoriebSi reklamis
ganTavsebis SesaZleblobebis Seswavla-ganxorcieleba
4.1.8. marTvis uflebis gadacemis (koncesia) wesebis dadgena
(sastumroebi, sazogadoebrivi kvebis obieqtebi,
sakonferencio da sxva infrastruqtura)
qmedeba 5.1. daculi teritoriebis samuSao programiT gaTvaliswinebuli valdebulebebis Sesasruleblad gaizardos dafinanseba saxelmwifo biujetidan qveyanaSi.
4.1.1. miznobrivi programebis SemuSaveba saxelmwifo
biujetidan dafinansebis gazrdis mizniT
qmedeba 5.2. saqarTvelos mTavrobam unda moaxdinos donorebis koordinacia, raTa uzrunvelyofil iqnes daculi teritoriebis sistemis ganviTarebis
4.1.2. donorebis dainteresebisa da mozidvis meqanizmebis
SemuSaveba: programisa da strategiis SemuSaveba,
62
arsebuli gegmebisa da amocanebis saTanado dafinanseba saerTaSoriso donori wyaroebiT.
treiningebi, adamianuri resursebi
qmedeba 5.3. saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministros: ganxilul unda iqnes daculi teritoriebis marTvaSi monawile pirebisTvis dagegmili treining centris gafarToebis SesaZlebloba, raTa igi gamoyenebul iqnes saganmanaTleblo da treining centrad saqarTvelos daculi teritoriebis sistemisaTvis, sadac dainteresebul mxareTa farTo speqtri monawileobas miiRebs iseTi saswavlo kursebis SemuSavebaSi, romlebic dafuZnebuli iqneba erovnul gamocilebaze, aseve swavlebis saerTaSoriso doneze aRiarebul principebsa da biomravalferovnebasTan dakavSirebuli mravalmxrivi garemosdacviTi SeTanxmebebis instrumentebze.
5.1.1. TanamSromlebis treiningis saWiroebebis
Sefaseba/gamovlena
5.1.2. Sesabamisi swavlebis programebis ganxorcieleba
(modulebis da saxelmZRvaneloebis Seqmna, trenerebis
treiningis programis SemuSaveba) – reinjerebisTvis,
bunebrivi resursebis marTvis, eko-ganaTlebisa da
vizitorTa samsaxuris specialistebisTvis
qmedeba 5.5. instituciuri SesaZleblobebis ganviTarebis mizniT saerTaSoriso teqnikuri TanamSromlobis proeqtebis dagegmvisa da ganxorcielebisas gaTvaliswinebul iqnas saerTaSoriso SeTanxmebebi da Sesabamisi valdebulebebi.
amocana 3.6. instituciur-organizaciuli mowyobis
srulyofa
qmedeba 6.3. daculi teritoriebis saagentos: saWiroa TanamSromloba kerZo seqtorTan da saerTaSoriso donorebTan iseTi satelevizio programebis Sesaqmnelad, romlebic aamaRleben sazogadoebriv cnobierebas da gaavrceleben informacias saqarTvelos daculi teritoriebis da biomravalferovnebis Sesaxeb, kerZod, Seexebian daculi teritoriebis Tematuri modulis Tavi 6.3.1._Si CamoTvlil Temebs. aucilebelia TanamSromloba ganaTlebisa da mecnierebis saministrosTan dacul teritoriebTan dakavSirebuli sakiTxebis saskolo saxelmZRvaneloebSi Setanis mizniT.
7.1.3. dainteresebul mxareTa uwyveti informireba –
strategiisa da samoqmedo gegmis SemuSaveba da
ganxorcieleba (veb-gverdi, radio, TV, Sexvedrebi, beWdviTi masalebi, filmebi)
7.1.6. mediaturebis organizeba
7.3.8. sareklamo saqmianoba (beWdviTi, satelevizio, radio,
veb-gverdi)
qmedeba 7.1. transsasazRvro daculi teritoriebis sakiTxebze samxreT kavkasiaSi regionuli TanamSromlobis gaRrmaveba kavkasiis ekoregionuli konservaciis Tanaxmad da Sesabamisi saerTaSoriso SeTanxmebebisa da valdebulebebis gaTvaliswinebiT.
1.3.6. javaxeTis daculi teritoriebis daarseba; moicavs
javaxeTi-arfis transsasazRvro daculi teritoriis Seqmnas
1.3.7. lagodexi-beleqanis transsasazRvro daculi
teritoriis Seqmna
1.3.9. eruSeTi-posovis transsasazRvro daculi teritoriis
Seqmna
1.3.10. maWaxela-jamilis transsasazRvro daculi
teritoriis Seqmna qmedeba 7.2. saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministros, kerZod daculi teritoriebis saagentos: TEMATEA-s daculi teritoriebis Tematuri modulis gamoyenebiT unda ganisazRvros is sferoebi, sadac SesaZlebelia saqarTvelos valdebulebebis ukeT Sesruleba saxelmwifoebTan, saerTaSoriso da arasamTavrobo organizaciebTan
7.1.1. TanamSromlobis erovnul, regionul da saerTaSoriso
doneze gaZlierebis mizniT Sesabamisi organizaciebisa da
TanamSromlobis sferoebis identificireba; potenciuri
partniorebisa da organizaciebis monacemTa bazis Seqmna
intensiuri TanamSromlobis gziT.
qmedeba 8.1. saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministros da daculi teritoriebis saagentos: unda SemuSavdes da ganxorcieldes specialuri politika daculi teritoriebis dagegmvasa da marTvaSi dainteresebuli mxareebisa da adgilobrivi Temebis monawileobis Sesaxeb TEMATEA-s daculi teritoriebis Tematur modulSi mocemuli mravalmxrivi garemosdacviTi SeTanxmebebis mier gansazRvruli valdebulebebis Sesabamisad. aucilebelia TanamSromloba arasamTavrobo organizaciebTan da saerTaSoriso donorebTan adgilobrivi dainteresebuli mxareebis daculi teritoriebis dagegmvasa da marTvaSi monawileobis SesaZleblobebis gazrdis uzrunvelsayofad.
4.1.6. daculi teritoriebis mxardamWerTa klubebis Seqmna
da marketingi
7.1.2. sauwyebaTSorisi sabWos Seqmna da sakoordinacio
Sexvedrebis organizeba
qmedeba 8.2. daculi teritoriebis administraciebs unda daevaloT daculi teritoriebis sakonsultacio sabWoebis Seqmna da aRdgena, romlebSic monawileobas miiReben adgilobrivi dainteresebuli mxareebi. unda SemuSavdes daculi teritoriebi sakonsultacio sabWoebis teqnikuri davalebebi, romelSic naTlad iqneba asaxuli adgilobrivi dainteresebuli mxareebis monawileobis meqnizmebi.
7.2.1. calkeuli daculi teritoriebis sakonsultacio
sabWoebis funqcionirebis xelSewyoba
63