an analysis of the current anti-approximation movement...

Comparative Theology, Vol: 10, No: 21, Spring & Summer 2019 /41

An Analysis of the Current Anti-Approximation Movement within Sunni

Mahmood Akbari

Reza Shokrani

Abstract

The Holy Quran emphasizes the Islamic Ummah approximation. But a group among Shi'a and

Sunni for various reasons disagreed with it. This article is about an anti-approximation group

within Sunni. After dividing them into different groups, it explains and criticizes the causes of

their opposition according to the induction in their original books. The output of the paper is

that their opposition to the Islamic approximation process is unjustified and often stems from

their mistaken approach and analysis of the subject of approximation.

The word “تقریب” approximation derived from the root “ق ر ب”, means closeness and

connectivity, technically is a serious effort to strengthen the relations between the followers of

the two main religions of Islam by understanding the differences between them and

eliminating the negative consequences of these differences. In other words, approximation

means the approaching and closing of the followers of the Islamic faiths in order to become

acquainted with each other through the realization of empathy and religious brotherhood on

the basis of common Islamic principles, or to cooperate in promoting and preserving religious

unity and disregarding each other in cases of conflict. In fact, the outcome of approximation is

the movement towards the unity of Islamic Ummah. So clearly, the movement of

approximation does not take into account the elimination of particular religious groups and

their integration into one another.

By the anti-approximation process we mean a collection of anti-proximate groups and

people within the Sunni community, who explicitly or implicitly denied unity with Shi'a,

believe it is impossible and opposed it. According to the type and severity of their opposition,

they are divided into three categories:

Individuals and groups that express their explicit reject to the issue of the approximation of

Islamic nation and, so severely tend to denigrate the approximation, even through the names

of their written books and sources, they are called the opponents. The adversaries are those

whose general views towards the Shi'a is such that they do not express their only explicit

opposition to the approximation, though they have not explicitly and directly opposed the

approximation. Since the anti-approximation movement also consists of people, which

initially coincided with the current approximation, but later expressed their opposition to it via

returning from their own ideas, we named them the quitters.

Ph. D. Student of Quran and Hadith Sciences, University of Isfahan, Isfahan, Iran

[email protected]

Associate Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, University of Isfahan, Isfahan, Iran

(Responsibleauthor) [email protected] Received: 05.02.2019 Accepted: 24.07.2019

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License

42/ Comparative Theology, Vol: 10, No: 21, Spring & Summer 2019

The reasons for the opposition to the anti-approximation movement are centered around four

axes: 1. The irreducibility of the Shiite religion due to the belief in the permissibility of

murdering of the opposition and not expressing it based on the belief of Taqiyah; 2- The

existence of basic and inherent differences between Shi'a and Sunni, such as belief in

distortion The Qur'an, and the curses of some of the Prophet Companions and respectable

ones of Sunnis; 3 - lack of proper response and the contradictory of shi ia behaviors to

approximation for the Shi'ism of Sunnis; and 4- the political and religious interferences in

Sunni areas.

The movement has always considered historical differences as a factor in the impossibility

of exposing any kind of approximation. This process, which does not have a thorough

analysis of the approximation of religions and its requirements, has itself become a problem

for the Islamic world by denying and rejecting any interaction with Shi'ism. The current trend

calls for approximation to mean the intellectual and cultural unification of all muslims

according to its beliefs, and because of the impossibility of such an act, it has not supported

the approximation of the Islamic Ummah and imposed irreparable costs on Islamic societies.

Focusing on differences and lack of attention to commonalities, and in this way, believing in

root divisions and discrepancies and misleading Shiites, extreme pessimism in attributing any

anti-approximation measures to the Shia, unilateralism and narrative in expressing Shi'a

beliefs such as disagreeing Shiites with Islam And being in line with the enemies, are among

the mechanisms of justifying their opposition to the issue of approximation, which, in

accordance with their prejudiced subjectivity, impose on the minds of the audience and on the

world of Shi'ism. The tactical and cross-sectional look in terms of group interests and the

neglect of their own anti-approximation measures, with a negative focus on Shiite beliefs, and

the justification of the same issues in internal beliefs, are some main criticisms of their views.

Therefore, none of the reasons in opposing the approximation of the Islamic Ummah, based

on the Qur'anic verses, the traditions and the rationality of the wisdoms, is not justified.

Keywords: Islamic nation, unity, approximation, Sunni, anti-approximation movement.

Bibliography

- The Holy Quran.

- Ibn Abel Hadid, Ezzedine (1418), Explanation of Nahj ol-Balaghah, research by

Mohammad al-Nemri, Beirut: Dar al-Kotob al-Elmieh.

- Ibn Athir, Ezzedine (1374), The Complete History, translated by Mohammad Hossein

Rouhani, Tehran: Asatir Publication.

- Ibn Hajar, Ahmed (1404), at-Tahzib ot-Tahzib, Beirut: Dar al-Fekr.

- Ibn Faris, Ahmed (1423), Mu'jam Maghayees al-Loghah, research by Salam Mohammad

Haroon, Damescus: Ittehad el-Ketab el-Arab.

- Ibn Manzur, Mohammad (1423), Lesan ol-Arab, Cairo: Dar al-Hadith.

- Ibn Hesham, Abd ol-Malek (1411), Biography of the Prophet, Beirut: Dar al-Geel.

- Abol Hoseini, Rahim (1384), " The Pioneers of Approximation Ayatollah Boroujerdi Sign

of Sincerity," the idea of Approximation ", No. 5, from 99 to 118.


- Aby Davood, Soleiman (1420), Sunan abi-Dawud, Cairo: Dar al-Hadith.

- Ahmad, Amin (1427), Inviting to Approximation with Shia, Sudan.

- Elahi Zahir, Ehsan (1403), ash-Shi'a and Al-Quran, Lahore: The Translation agency of as-

Sunnah.

- Amin, Ahmed (1376), Muslim Pioneers of Modernity in a New Age, Translated by Hasan

Eshkevari, Tehran: Scientific and Cultural Company.

- Bukhari, Mohammad (1410), Sahih al-Bukhari, second edition, Egypt: Ministry of

Endowments.

- Boroumand Aalam, Abbas (1359), Culture of Approximation, Tehran: Islamic Societies

University Press.

- bin Baz, Abdol Aziz (1428), at-Tabarrok vat-Tavassol and Peace with the Zionist enemy

In two treatises between Waez Zade and Bin Baz, Tehran: Mashar publication.

- Bahadori, Khodarahm (2006), "The Complete interview of Dr. Yusuf Qarazawi and

Ayatollah Hashemi Rafsanjani, "Call of Islam”, seventh year, No. 28. 53 to 62.

- Termezi, Muhammad (1419), Sonan Termezy, Egypt: Dar al-Hadith.

- Jarullah, Mosa (1369), Pulley in the Criticism of Shi'a beliefs, Lahur: al-Keilani

Publication.

- Jerjisi, Khalid (1430), The fatwa of the scholars of the Saudi Arabia, Riyadh: The King

Malek Fahd Publication.

- Javadi Amoli, Abdollah (2009), Islam and International Relations, Research by Saeed

Batali, Qom: Asra Publication.

- ____________________ (2010), Tasnim, Commentary of the Holy Quran, Research by

Heidar Ali Ayoubi, and others, Qom: Asra Publication.

- Johari, Ismael (1399), Taj ol-Loghah and Sahah ol-Arabiya, Research by Ahmed Attar,

Beirut: Dar ol-Elm Lelmalayeen.

- Jizawi, Ashraf (annot. & appen), Twelve Imams' Shiite The Heretic Beliefs , Qairo: Dar al-

Yaqin.

- Jihan, Ibrahim (1408), The destruction of the darkness and the awakening of the sleeping,

Scientific Research Department.

- Hosseini, Abu Mohammad (1413), A short statement in Shiite beliefs about the Prophet

companions.

- Hamavi, Yaghut (1397), Mojam al-Boldan, Beirut: Dar al-Sadr.

- Khamenei, Seyyed Ali, Information Center of the Office for the Publication of Works.

http://farsi.khamenei.ir/

- Kharashi, Soleiman (1428), Questions that led the Shia youth to the right, riyadh:The king

Fahad Library.


- Khatib, Moheb bod-Din (1433), al-Khotut ol-Areezah, Riyadh: Dar al-Montaqa.

- Dashti, Mohammad (2003), Translation of Nahj al-Balaghah, Sixth edition, Qom: Amir

al-Momenin Cultural Research Institute.

- Diyari Bidgoli, Mohammad Taghi (2008), An Introduction to the History of Quranic

Sciences, Second Edition, Qom: Qom University Press.

- Razi, Zayn ad-Din (1420), Mokhtar as-Sahah, fifth edition, Beirut: Maktab al-Asriyah.

- Ragheb, Hossein (1430), al-Mofradat Fi Gharib al-Quran, research by Safwan Adnan

Davoodi, Dar al-Elm and dar al-Shamieh.

- Reza, Rashid (1366), Al-Sunnah and Al-Shi'a al-Wahabiyah and al-Rafeza, Cairo: Dar al-

Manar.

- Roghab, Saleh (1424), a reel for discovering the Shi'a beliefs.

- Rozaati, Ahmed (1346), Shiite and Sunni Dialogue, Isfahan: Rowshan.

- Sabaei, Mostafa (1368), Al-Sunnah and its place in Islami, Amman: Dar al-Varaq.

- Serakhsi, Abu Bakr (1414), Osool Serakhsi, Beirut: Dar al-Kotob al-Elmeyyah.

- Said, Amir (1423), Shia Map in the World, Egypt: Center of al-Resalah.

- Saghaf, Hasan (1423), al-Salafiyat ol-Wahhabiyah, Oman: Dar el-Imam an- Nawawi.

- Savah, Muhammad (1431), Al-Azhar's stance towards the twelve Imam Shiite, Cairo: Dar

al-Yosr.

- Shahatah, Saghar (2011), Al-Azhar and Al-Shi'a the Other Aspect Disunity not Unity,

Egypt: al-Salafiyya Publication.

- Shamrani, Zohreh (1433), The View of Persian Shia to Offenders, Saudi Arabia.

- Sini, Said (1431), The True Disunity between the Muslim scholar and the Shia, Riyadh,

The world Meeting for the Young Muslims Press.

- Tabatabaei, Mohammad Hossein (1367), Interpretaton of al-Mizan, Translated by Seyyed

Mohammad Baqir Musavi, Fifth Edition, Tehran: Publication of Allameh Tabataba'i

Foundation for Science and Technology.

- Tabarsi, Fazl ibn Hasan (1372), Majma ol-Bayan Fi Tafseer al-Quran, Third Edition,

Tehran: Naser Khosrow Publication,.

- Tabari, Ibn Jarir (1407), History of Nations and Kings; Beirut: Dar al-Kotob al-Elmiyyah.

- ______________ (1420), Jame ol-Bayan, research by Ahmed Shaker, Riyadh: al-Resalah

Institute.

- Abbas Hassan, Hassan (2010), The Logical Context of Islamic Political Thought,

Translated by Mustafa Fazaeli, Third Edition, Qom: Boostane Ketab.

- Affani, Hossein (1431) Arab Khomeini is Hassan Nasrallah, third edition, Cairo: Dar al-

Affani.


- Ghannoushi, Rashed (2002), General Freedom in the Islam, Translated by Hossein

Saberi, Tehran: Scientific and Cultural Publication.

- Fathi Shaghaghi, Ezzeddin (2007), Shiite and Sunni Artificial Fray, Translated and

Introduction by Sayyid Hadi Khosroshahi, Tehran: World Assembly of Islamic

Approaches to Approximation.

- Firoozabadi, Mohammad (1426), Ghamus al-Mohit, Beirut: ar-Resalah Institute.

- Qarazawi, Yusef (1999), The Perspective of Islamic Society, Translated by Abdolaziz

Salimi, Tehran: Ehsan Publication.

- Qortobi, Shams ad-Din (1423), al-Jame Fi Ahkam el-Quran, research by Hisham Samir,

Riyadh: Dar Alem el-Kotob.

- Ghafazi, Naser (1413), The issue of Appriximation between Shi'a and Sunni, Riyadh: Dar

al-Tayebeh.

- Koleini, Mohammad (1430), al-Kafi, revised by Ali Akbar Ghaffari, Fourth Edition,

Tehran: Dar el-Kotob ol-Islameyyah.

- Malallah, Muhammad (1431 AH), A collection of writings by Malallah in Shiite rejection,

Riyadh: Dar al-Montaqa.

- Mokhtari, Mohammad Hossein (1397), The Role of Approximation Strategy in the

Realization of Islamic Unity, Second International Conference and Third National

Conference of Islam and Transcendental Values, Tehran: Shahid Rajaee Tarbiat Modares

University.

- Masaeli, Mahdi (1393), Leaders of Shiite Pioneers of Unity, Fourth Edition, Mashhad:

Sepideh Bavaran.

- Motahari, Morteza (1364), Imamate and Leadership, Tehran: Sadra Publications.

- _______________ (1375), Islamic Movements in the Last 100 Years, Twenty-first

Edition, Tehran: Sadra Publications.

- Marafat, Mohammad Hadi (2009), Qur'anic Sciences, Tenth Edition, Qom: Tamhid

Publication.

- Movasseghi, Seyyed Ahmad (1370), Unity Strategy in Islamic Political Thought, Qom:

Center for Publications of Islamic Propagation Office.

- Mousavi Moghaddam, Ramadan (2012), Thought in Islamic Unity, Tehran: Avina's

publication.

- Mouseli, Abdollah (), The truth of Shia so as not to be fooled, Dar al-Iman, second

edition.

- Mohajer, Mohammad (1430), Global Plan for the Dissemination of Shiism,: Dar al-Jebha.

- Mehrizi, Mehdi (2010), "The Approximation Structure of Islamic Religions", Haft

Aseman, No. 47, 5 to 26.


- Mirjalili, Mohammad Mehdi (1393), "Ayatollah Boroujerdi and the Unity of Muslims",

Habl ol-Matin, No. 6, 100 to 110.

- Neyshabouri, Muslim (1412), Sahih Muslim, revised by Mohammad Foad Abd ol-Baghi,

Egypt: Dar al-Hadith.

(علمی)الهیات تطبیقی

1398 هار و تابستانب، میکبیست و ، شمارههمدسال

180 -167ص

واکاوی جریان معاصر ضد تقریب فریقین در درون اهل سنت

رضا شکرانی -محمود اکبری

چکیده

را گرایانه تقریب اقدامات هموارهی، اسالم امت اتحاد یراستا در ،ینگرش یها اختالاندیشمندان مسلمان شیعه و سنی، باوجود

؛ اما است استوار عقال ۀریس و نیمعصوم اتیروا ،یقرآن اتیآ یمبنا بر؛ این اتحاد اند گنجانده شیخو یها هدف اولویت در

مخالفت ا آنب و ورزیده ابا یاسالم امت یدرون تقریب جریان به پیوستن از مختلف یها لیدل به فرقه دو هر در یگروه

آنان، یها کتاب در ءاستقرا با و مطرح شده است ،سنت اهل درون در تقریب ضدّ معاصر جریان مقاله ایندر . اند هکرد

و مخالفان معارضان، دستة سه در مخالفتشان، شدت و نوع به توجه با و استخراج ،تقریب جریان با آنان نبودننوا هم یها علت

امت تقریب جریان با مخالفتبرای آنان دالیلشود معلوم تاشد نقد شانیدگاههایداند. همچنین شده تحلیل تقریب مرتدان

.است تقریب موضوع به نسبت آنان اشتباه تحلیل و رویکرد از یناش بیشتر و ناموجه ی،اسالم

های کلیدی واژه

ب.تقری ضد جریان شیعه، ،سنت اهل ی،گرای تقریب ،وحدت ی،اسالم امت

[email protected] ، اصفهان، ایراندانشگاه اصفهان علوم قرآن و حدیث یدانشجوی دکتر

[email protected] )مسؤول مکاتبات( ، اصفهان، ایران دانشگاه اصفهانگروه علوم قرآن و حدیث دانشیار

2/5/1398 :تاریخ پذیرش 16/11/1397تاریخ وصول: Copyright © 2019 University of Isfahan. This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution

License (http://creativecommons.org/licenses/BY-NC-ND/4.0/), which permits others to download this work and share it with others as long as they credit it, but they cannot change it in any way or use it commercially.

1398بهار و تابستان ، مبیست و یک، شماره همدالهیات تطبیقی، )علمی( سال / 168

مقدمه

وَلَاا جَمِیعًا اللَّهِ بِحَبْلِ وَاعْتَصِمُوا» فراخوان به لبیک

و درون در شاگرف یتحاول و عمیق تغییری ،«تَفَرَّقُوا

بارای خداوند. آورد بار به ماندگاردرجامعه یاصالحات

خواسات آنان از یاسالم امت وحدت یبخش استحکام

پیوناد اساا بار یبارادر ةرابطا تنها خود میان در تا

یدور تنااازع از و( 10 :حجاارات) کننااد ایجاااد یقلباا

. (46 :انفاال ) اسات آنان یابهت یب و شکست مایة ورزند که

ایان که ندا مطلب این کنندۀ بیان ینبو سیرت و قرآن آیات

باوده مواجاه یدشامنان باا همواره روزها نخستین از امت

امات یرهبار درایت. اند بوده آن تضعیف یپ در که است

مساالل نیتر ییابتدا در یحت ومواضع نیتر قیدق اتخاذ در

روزبُا و امات تضاعیف در دشمنان سنگین مکر شد سبب

نیفتد کارگر آنان انیم تفرقه

قارآن، آیاات بار یمبتنا اساالمی امات یگرایا تقریب

مانناد کاه نیسات چنان و است المه سیرۀ و ینبو روایات

؛شاود سااق دیگران از ،برخی دادن انجام با کفایی واجب

امت یجمع حیثیّت به عنایت با و فردی حیثیّت به بنا بلکه

: 1367 طباطباایی، )شاود مای آناان تک تک شامل یاسالم

استراتژیک یرویکرد و( 79: 1388 ،یآمل یجواد ؛2/138

بدناه از یگروها وشاود مای غفلت که نسبت به آن است

گاروه ایان از یبخشا مقاله ایندر . اند مخالفتبا آن امت

دیادگاه یبررسا باا و یمعرفا ،سنت اهل درون در معاصر

جریاان باا چرا داده شده است: پاسخ الؤس دو نیا به آنان

آیااا پردازنااد یماا مخالفاات بااه یاسااالم اماات تقریااب

است موجه ،موضوع در آنان یها استدالل

پژوهش موضوع پیشینة

،یمبااان المامااات، ،یاایگرا تقریااب لااموم دربااارۀ گرچااه

یاساالم امات بیا تقر موضاوعات گار ید و انیگرا تقریب

در و یاختصاص طور بهاما دارد، وجود یا گسترده فاتیلأت

دو از یکا ی در تنهاا و بیتقر ضد انیجر یواکاو با رابطه

پاژوهش نیتر کینمد. شدن افتی یفیلأت اسالم امت شاخه

مذاهب تقریب یشناس جریان» مقاله ق،یتحق موضوعدربارۀ

راد یبشاارت حسان یآقاا فیلأتا «نخست بخش یاسالم

و تیا اهم ۀدربار یمقدمات انیب از پس مقاله، نیا در. است

،یاساالم بیتقر خاستگاه و یشناس مفهوم ب،یتقر گاهیجا

ینا یخم امام یاسالم انقالب معمار یها شهیاند بر تمرکم با

مواناع بعاد دو در بیا تقر موانعبه انقالب، معظم رهبر و

مخالفاان باه اختصاار صورت به و توجه ی،رونیب و یدرون

.است شده ییهاه اشار فرقه دو هر در بیتقر

اهبل درون در تقریبب ضد معاصر جریان یها گونه -1

سنت

و گروههاا از یا مجموعاه تقریب، ضد جریان از مراد

کاه اناد سانت اهل درون در تقریب مخالف یها تیشخص

لاوازم ذکر با و یتلویح یا صریح طور به را شیعه با تقریب

. اند پرداخته آن با مخالفت به و دانسته ناممکن آن

تقریب معارضان -1-1

باه بناا کاه دارناد وجاود یافراد سنت اهل درون در

باا ینمدیکا ناوع هار ،ینگرش خاص نوع و یفکر پیشینة

ناممکن یعملیات لحاظ از و حرام یشرع لحاظ از را شیعه

. خاود، یدگاههاید بیان در افراد این. آورند یم حساب به

ی،اساالم مذاهب تقریب موضوع به و با شدت صراحت به

و تقریااب مااذمت بااهانااد و کاارده رد را آن و تعاار

عناوان یحتا ؛ باه طاوری کاه پردازناد یما گرایاان تقریب

را آناان ؛ بار اساا ایان، است موضوع بر دال لیفاتشانأت

را فاریقین تقریب ،معارضان. میا نهاده نام تقریب معارضان

بابات نیام را دیگران و کنند می یتلق یواه و بیهوده یامر

اهلل، ماال محماد . کنناد یما تاوبیخ تقریاب فراخاوان قبول

باه سابب شایعه با تقریب با رابطه در را گفتارها مجموعه

: ق1423 اهلل، ماال ) داناد یم سنت اهل جوانان انداختن فتنه

و محاال را سانت اهال و شیعه میان تقریب او .(7/12-8

یهاا انیا جر و گاماف یا ناه یهم را شایعه با تقریب همینة

لاف ؤم .(9/71 ان:هما ) کند یم یمعرف احمق را گرا تقریب

169/ واکاوی جریان معاصر ضد تقریب فریقین در درون اهل سنت

هار اسات معتقد «المخالفین من موقعه و یالفارس التشیع»

شاود یما متوجاه داند، یم را شیعه مذهب اصول که یکس

هادف و نادارد وجود تسنن و تشیع میان یتقریب نوع هیچ

محتاوم امار بار اندیشامندان وقات کاردن تلف تقریب، از

یاساالم امات یبارا یمفید نتیجة هیچ که است ینامتغیر

ضمن خطیب الدین محب .(349: ق1433 ،یشمران) ندارد

میان تقریب است معتقد شیعیان، معتقدات خواندن سخیف

در شایعه زیرا شیعه؛ جم است ممکن یاسالم مذاهب همة

یا شاه یر اختالف دیگر یاسالم مذاهب همة با دین اصول

باا تقریاب باه یفراخوان یبرخ .(63: 1433 خطیب،) دارد

دانسته قبیح یغفلت و بمرگ یگناه سترگ، یخیانت را شیعه

ممکان یسان و شایعه میان تقریب اگر که اند داشته بیان و

و دناد یورز یما اقادام امار ایان بار امت سلف قطعاً بود،

و کتاب رسول، خدا، به خیانت تقریب، به دعوت معتقدند

.(13: ق1427 احماد، ) است مسلمانان عموم به خیانت نیم

ننخادع ال یحت ا الشایعه حقیقاة ناام با کتابش در یموصل

را او شایعیان کاه یجااهل انساان جم یفرد هیچ گوید یم

را شیعه مذهب کنند، اعالم را خود عقاید او با تا اند فریفته

طور هب را مسلمانان او .(211: تا بی ،یموصل)کنند ینم ییدأت

. باه نسابت خااص طاور هب را یاسالم اندیشمندان و عام

خواهااد ماای آنااان از و دهااد ماای هشاادار تشاایع خطاارات

رد ضاامن او. بگذارنااد کنااار را یتفاااوت یباا و یخیااال یباا

و حاق میان جمع چگونه: دیگو یم شیعه با تقریب هرگونه

ان:هما ) اسات ممکان ظلمات و نور ایمان، و کفر باطل،

و شقاق اآلخر الوجه الشیعه و االزهر کتاب نویسندۀ( 218

در همیشااه شاایعیان کنااد وانمااود اساات کوشاایده وفاااقال

ةاشااع بارای مصار االزهار دانشگاه مکانت از اند تا تالش

گفتاار .(15: 2011 شحاته،) کنند یبردار بهره خود مذهب

االزهر گرایانه تقریب اقدامات تا است یتالش درحقیقت او

محماد ،او باا همساو . دهاد جلاوه ریاکارانه و ناکارآمد را

اتاالف یجاا باه یاساالم اندیشمندان دارد یم بیان سواح

یگمراها ،یشایع منابع به رجوع با ،تقریب لةئمس در وقت

برحااذر آن از را مااردم و دنساااز ماای آشااکار را فرقااه آن

یقفااز عباداهلل بن ناصر .(364: ق1431 سواح،) دارند می

هرگوناه ،الشایعه و السنه اهل بین التقریب لهئمس کتاب در

دارد یما بیاان و دانساته نااممکن را فاریقین میاان تقریب

را خادا کتااب کاه کارد وحادت کسی با توان یم چگونه

کناد یما تکفیار را پیاامبر یاران بهترین و برد یم زیرسؤال

هرگوناه عربساتان یفتوا هیئت .(2/299: ق1413 ،یقفاز)

خاورده شکسات یامر را تقریب ایجاد با رابطه در یتالش

یتضااادها ،یعقیاادت تناقضااات از یناشاا را آن و دانسااته

ساابب کااه ،اموریاساات دانسااته یقلباا تنفاارات و یفکاار

،یجرجیسا )شاوند ن جماع یکادیگر باا نقیض دو شود یم

را رافضیان دیگر، یفتوای در هیئت این .(168و167: 1430

خاروج سابب کهاست دانسته اکبر شرک یدارا یمشرکان

از جبهان ابراهیم .(166 همان:)شود یم اسالم ملت از آنان

مساالل و گذشاته وقایع بر تمرکم با تقریب مخالفان دیگر

و دوم خلیفاة میاان ینبارد را تقریاب باه دعاوت ،ینژاد

زرتشات پیروان و مسلمانان میان و فار و عرب یمگرد،

و الظاالم تبدیاد کتاب در او .(4 :ق1408 جبهان،) داند یم

در االساالم و المسالمین یعلا التشیع خطر یال النیام تنبیه

آن خواهاان ،جهاان سراسر یاسالم اندیشمندان به یاعالم

اقدام شیعیان با برخورد لموم در یفتوای صدور بر که است

نسابت را خاود مسئولیتکند یم ییادآور آنان به و کنند .

را آنهاا تماام جساارت باا او نکنند کاه فراموش یقوم به

و الیهود مع یتلتق و روحا و نصّا االسالم مع یتتناف طالفه»

خواناد یما «عقیاده و خلقاا و سلوکا و وعمال فکرا الوثنیه

درخواسات االزهار شایخ باه یا ناماه در . او(490 همان:)

باه تعباد جواز زمینة در شلتوت شیخ یفتوادربارۀ کند می

همان:) کند تجدیدنظر دانشگاه در آن تدریس و شیعه فقه

مخالفااان دیگاار از ینجماا ییحیاا باان احمااد .(503و502

از یا قاعاده را یاساالم یهاا فرقاه میاان وحدت تقریب،

ییکا را یسان و شیعه وحدت به یفراخوان و باطل اسا

باه کاه دانساته المسالمین اخوان جماعت یها مشخصه از

حادث یتبر و یتول لهئمس در یاعتقاد ضعف نبود یا دلیل

.(78: ق1419 ،ینجم) است شده


تقریب مخالفان -2-1

طاور به گرچه که اند ییها تیشخص مخالفان، از منظور

اماا اناد، نپرداختاه تقریاب با مخالفت به مستقیم و صریح

که است چنان شیعه مذهب به راجع آنان یکل یدگاههاید

آناان با تقریب زمینة در را خود صریح مخالفت تنها یگوی

آن باا را خاود نبودن موافق لوازم همة یول اند، نداشته ابراز

هار ةوظیفا اسات یمادع یخراشا سالیمان . اند کرده بیان

امات وحادت در امکان حد در که است یدلسوز مسلمان

و یروشانگر زمیناه، ایان در کارها ترین مهم از و بکوشد

سانت و خادا کتااب باا مخاالف مذاهب یدگاههاید بیان

فکار باه دلیل ه همینب دیافما یم ادامه در او. داند یم ینبو

یآور جمع را شیعه دیدگاه المامات و مسالل تااست افتاده

یساو باه شایعه دانایان برگرداندن در یسهم تا کند رد و

لیفشأتاا در او .(6: ق1428 ،یخراشاا) باشااد داشااته حااق

را شایعه ماذهب کالمای المامات خود گمان به از مساللی

آن نادرساتی و درستی به توجه بدون و یگمینش صورت به

را آن و یگاردآور ،قارآن تحریف ازجمله یشیع منابع در

یالعاالم المخطا ناام با لیفشأت در مهاجر. است کرده رد اساالم دشامنان یصالیب حمالت است معتقد التشیع لنشر

اسالم ینابود یبرا شیعیان یهمکار و یهود نقشة با مطابق

را الاتالف ایان نکته دو است معتقد او. است گرفته انجام

و شایعه نقش نخست، است؛ کرده ییار اسالم ینابود در

یفکار یهاا نحلاه ظهاور دوم، و ایران جانبة همه حمایت

و کارده تساهیل امار ایان بار را راه کاه سنت اهل یدرون

و غاارب حمایاات بااه تشاایع عقایااد نشاار جاام یا جااهینت

.(4: ق1430 مهااجر، ) اسات نیااورده باار باه صهیونیست

از یگروها و عاام طاور باه را المسلمین اخوان فرقة مهاجر

را آناان و کرده خطاب خاص طور به را یسلف فرقة پیروان

عاامالن از را آناان و داشاته برحاذر تشایع با یهمکار از

اسات کرده یمعرف سنت اهل جوامع درون در تشیع رخنة

و تشیع با مقابله یراهها ارالة به سپس او .(45-43 همان:)

سساتؤم و ها تیشخص گروهها، یدرون یهمکار ازجمله

در تشیع ضد بر فشار یها یالب دهی شکل نیم و سنت اهل

،یاساالم اندیشامندان بین در و مذهب یسن یها حکومت

اصاحاب و سارمایه صااحبان ،یدینا غیر علوم دانشمندان

. است پرداخته رسانه

تقریب مرتدان -3-1

مختلاف یهاا قالب در که اند واژه کی شةیر ،«دال و راء»

دهنااد یماا بازگشاات و رجااوع یمعنااا و شااوند یماا ختااهیر

.(2/473: 1399 ،یجوهر ؛2/608: ق1423 فار ، ابن)

داند یم یراه همان به بازگشت را ردّه و ارتداد راغب،

تنهاا ،ردّه اسات معتقد یول ؛است آمده آنجا از شخص که

دارد کاربرد مین آن ریغ و کفر دربارۀ ارتداد یول کفر دربارۀ

فیتعر در سنت اهل و شیعه فقهای(. 349: 1416 راغب،)

کاه دانند یم یکس را مرتد آنان. دارند یمشابه یآرا ارتداد

محقاق ) اسات کارده اریاخت را کفر و شده خارج اسالم از

؛2/329: ق1404 ،ینااایخم اماااام؛4/183: 1389 ،یحلااا

ضاد جریاان کاه این با توجاه باه .(10/74: تا بی قدامه، ابن

باا ناوا هام ابتادا کاه ردیا گ یم بر در نیم را یافراد تقریب

مخالفات ،یبعاد مراحال در یولا ،اند بوده تقریب جریان

خااود ریمساا و دهیااا از و انااد داشااته ابااراز آن بااا را خااود

یوساف . میا ا اردهذگ نام بیتقر مرتدان را آنان اند، برگشته

اسالم یعلما یجهان اتحادیة ریاست دار عهده که یقرضاو

از ییکاا ،دارد یاسااالم علااوم در یمتعاادد آثااار و اساات

ازجملااه لیفاااتشأت از شااماری. آنهاساات نیتاار معااروف

میاان یاساالم یبیادار ،اساالم حال راه و دینی یها تیاقل

باا صاحیح مواجهاة و اساالمی بیاداری و تفری و افراط باه دهای پاساخ منظاور باه را اختالف فرهنگ یا اختالفات

او. اسات نگاشاته اسالمی وحدت و حرکت یها یازمندین

بر که یاسالم مذاهب مطلوب و مشروع تعدد است معتقد

گااه هایچ ،باشد راهکارها و ها روش ها، شهیاند تعدد یمبنا

زیار در یاختالفا بلکه ؛شود ینم تبدیل یدشمن و تفرقه به

: 1379 ،یقرضاااو) اساات اسااالم اماات وحاادت سااایة

جامعة در نیست روا یضاو قر نگاه در .(208و207

تعصابات مانناد دیگار جواماع انگیام تفرقه عوامل یاسالم

یماذهب و یطبقاات یوابساتگ زباان، ،یاقلیما ،ینژاد ،یمل


یبارادر زیارا کنناد؛ متملامل را اخاوت و وحادت ارکان

خود اسالم و است تعصبات آن همة از فراتر یبس یاسالم

: 1378 ،یقرضاااو) شاامرد یماا مباار ا آن نااوع همااة از را

باه ی،اساالم امات تقریاب هدف به یقرضاو .(241و240

. کارد سافر ایاران ازجملاه و یاساالم مختلف یکشورها

مخالفاان و تنادروها خشم ایران، نظام از او قاطع حمایت

اهلل، ماال )کردناد انتقااد اوباه و کارد دوچنادان را تقریب

یااک در او مثباات، اقاادامات همااة وجااود بااا .(8: ق1423

مذاهب تقریب مجمع اندرکاران دست از یتلویمیون مناظرۀ

ماوارد و نقااط بار نهادن دست از که کند می انتقاد یاسالم

اند هکرد دوری حقیقی مشکالت با رویارویی و دیده آسیب

او. اناد پرداختاه گویی مجامله و تمجید و تعریف به تنها و

اینگوناه و کناد می مطرح را تشیع موضع در یمشکل آنگاه

خود دستان نیست حاضر که کشاند می چالش به را تقریب

بگذارد سنت اهل شدۀ احترام بمرگان دشمنان دستان در را

یهاا تاالش همچناین او. کناد یبارادر احساا آنان با و

سااز زمیناه را سانت اهال سااختن شیعه یبرا یافته سازمان

یافاراد سااختن شایعه باا شود یم سبب که دانست یا فتنه

بشاورند شایعیان علیاه کشاورها آن ماردم یتمام محدود،

موسای تقریب، مرتدان دیگر از .(62-53: 1385 ،یبهادر)

موافقاان از ابتادا در او. اسات روسیه یعلما از جاراهلل بن

یاساالم ماذاهب همة به احترام اظهار ضمن و بود تقریب

کاوچکی کتااب خاودش ةگفتا باه یحت شیعه، ازجمله و

ماذهب عناوان باه تشایع مذهب شناختن رسمیت به راجع

باود نوشاته سانت اهال چهارگاناة ماذاهب کنار در پنجم

تقریاب و التالف ادعای بعدها او .(108: ق1369 جاراهلل،)

شایعیان میاان در فراوان منکرات وجود با ی راسن و شیعه

یامار ،نیسات آناان پاذیرش باه حاضار یاسالم امت که

ایان خواسات شیعه مجتهدان و علما از و دانست ناممکن

در کاه نیم یسباع یمصطف .(19 همان:) کنند رها را باورها

مخالفان ةجرگ به یمدت از پس بود، تقریب موافقان از ابتدا

یدینا اندیشامندان میاان تعامل و رواب ایجاد او. پیوست

از پرهیام و گرایاناه تقریب یها کتاب لیفأت ،یسن و شیعه

وحادت عوامال تارین مهام از را گرایانه تخریب اقدامات

شیعه مختلف اقشار با یتعامالت چنین بابت از و دانست یم

یحتاا او .(23: تاا بای ،یساباع ) باود خوشانود بسایار نیام

کنار در خود منملة منهج به دانشگاه در را شیعه فقه تدریس

امااا ؛(23و22 همااان:) کاارد یعملیااات ساانت اهاال فقااه

میاان در تقریاب داعیاان از یبرخا از را خود یناخوشنود

تنها تقریب، مدعیان هدف کرد اعالم و داشت بیان شیعیان

نیم رشیدرضا .(24 همان:) است شیعه به سنت اهل تقریب

یهاا تاالش یافغان الدین جمال سید استادش از ثیرأت با که

رضاا، )شاد متحمل مسلمانان وحدت ایجاد در یا گسترده

تقریاب، جریان از را خود خروج علت ،(15و14: ق1366

کارد اعاالم یشایع اندیشامندان مناساب ردنکا ن ییار هم

.(33-31 همان:)

آنها نقد و تقریب ضد جریان یها لیدل -2

،عماده ةدسات دو در بیا تقر انیا جر با مخالفت یها لیدل

:شوند می لیتحل و یبند طبقه

ببه توجبه ببا شبده ارائبه یها لیدل نیتر مهم -1-2

بیتقر موضوع در شیعیان کنش و رویکردها معتقدات،

:از ندا عبارت

شیعه مذهب یناپذیر تقریب-1-1-2

، آنان تقریب ضد جریان یها کتاب یاستقرابا توجه به

شیعه مذهب اصول و است یتکفیر یجریان شیعه معتقدند

را پیاروان دیگار ماذاهب است کهناپذیر انعطاف به قدری

در. اسات شامرده مباح نیم را آنان قتل یحت گاهی و کافر

دیادگاه بیاان در تقریاب، مخالفاان یهاا نوشته از یبسیار

یجمالتاا و عبااارات گروههااا، دیگاار بااه نساابت شاایعیان

کااربرد . اسات موضاوع هماین بار دال کاه شده استعمال

دوازده شایعة ماذهب حقیقات کاه یکسا » مانند یجمالت

میان یتقریب گونه هیچ داند یم قطع طور به ،بشناسد را یامام

،(349: ق1433 ،یشامران ) «ندارد وجود سنت اهل و آنان

یدشامن و بغاض تقیاه، ناشایسات بااور براسا شیعیان»


نگااه یمخفاا خااود یهااا دل در را ساانت اهاال بااه نساابت

،(218: ق1424 رقاب، ) «دارند ینم اظهار را آن و اند داشته

نپاذیرد، را الماه از ییکا امامت یکس هر شیعیان، دید از»

مقبااول او از یعملاا هاایج ،اساات خااارج ملاات از و کااافر

،یجیاماو ) «ماناد خواهد جاودان نیم جهنم در و شود ینم

شایعه نامد در حق دین» ،(202: ق1431 سواح، ؛68: تا بی

لاة ممن باه را آن سانت اهال که است یچیم آن با مخالفت

وضاوح باه ( 85: تا بی ،یموصل) «اند کرده اتخاذ خود عقیدۀ

. است دلیل همین بر ناظر

در و متفااوت یاعتقاادات یدارا نیقیفار اسات یهیبد

کاه سات ین نیچنا هرگام یولا ؛اناد نیمتبا جهات، یا پاره

عیتشا جاناب در تنهاا یای آرا نیچنا یانحصار صورت به

،یاساالم امت بدنه از یبخش،به عنوان انیعیش ریتکف. باشد

ییهاا چاالش نیتار مهام از و زدا بیا تقر عامل نیتر بمرگ

هماواره . مبتالسات آن باه بیا تقر ضاد انیا جر که است

قارآن، اتیا آ اساا بر عهیشبمرگ شمندانیاند و مفسران

را آن باه دنیبخشا ساامان و یاساالم امات یای گرا تقریب

؛2/138: 1367 طباطباایی، ) یاسالم ةجامع آحاد تیمسئول

اهلل تیااآ چااون یبمرگااان و( 79: 1388 ،یآملاا یجااواد

یعیشا عاالم هر فیوظا خاص از طور به را آن یبروجرد

گاار،ید یسااو از .(109: 1384 ،ینیابوالحساا) انااد دانسااته

محمد شلتوت، خیش چون سنت اهل شمندانیاند یهمراه

دیا کأت و بیا تقر انیا جر باا البنااء حسان ،یمودود عبده،

قارآن اتیا آ اسا بر انیعیش نکردنریتکف بر آنان مضاعف

در را بیا تقر ضاد انیا جر یادعا بطالن ،ینبو اتیروا و

.است رفته نشانه عیّتش یریناپذ بیتقر

میبان یجوهر و یا شهیر اختالفات وجود -2-1-2

یسن و شیعه

میاان اختالفاات تقریب، ضد جریان درون در یگروه

،یفقها موضاوعات و فاروع در اختالف تنها نه را فریقین

اناد دانساته آن معرفات و اسالم به اعتقاد اصل در اختالف

ساعید . اسات سااخته ناممکن را تقریب نوع هر امکان که

قارآن کناد ادعاا ی کاه کسا هار شایعه است معتقد یصین

دروغگاو اسات، شاده یآور جمع شده نازل که گونه همان

معتقاد شیعیان که باور این .(9: ق1431 ،یصین) پندارد یم

استوار آن بر نیم آنها متقدمین اجماع و اند قرآن تحریف به

بیشاتر در اناد کارده تصاریح بادان نیم ها کتاب در و است

،یجیاماو ) دیا آ یما چشم به تقریب ضد انیجر یها کتاب

.(28: تاا بای ظهیار، یالها ؛13: ق1417 ،یسلف ؛149: تا بی

که است یبرانگیم چالش موضوعات دیگر از صحابه سبّ

احساساات تحریک با و آن بر تمرکم با تقریب ضد جریان

و یا شاه یر را فاریقین میاان اختالف کیفیت مخاطبانشان،

چناین پیروان با تقریب با مخالفت به و داشته اعالم یعمق

؛160: ق1413 ،یحسااین) اناد کاارده تشاویق ییهااا شاه یاند

از شایعه کشیدن دست اهلل مال محمد .(19: ق1417 ،یسلف

اساا اسات معتقاد او ؛ زیارا داند یم محال را معتقداتش

: ق1423 اهلل، ماال ) است شده بنا اسالم با مخالفت بر شیعه

یمبناا بار تقریاب شیعه، معتقدات به اشاره با یجیماو (9

و صحابه دشنام و قرآن تحریف خدا، به دادن جهل نسبت

،شامارد یم مباح را انسان نامو و مال و جان که یکس با

دلیال باه شاده ادعا تقریاب است معتقد و شمرده ناممکن

،یجیماو) است محال یسن و شیعه اعتقادات یاصول تضاد

گاروه را شایعه یتلاویح طاور به یصین .(469و468: تا بی

و شایعه میان اختالفات و داند ینم یاسالم امت پذیر وفاق

یاصول و یاعتقاد طبع به بنا که پندارد یم ینوع از را یسن

حقد و یدشمن افمایش سبب، ندارد یپ در را یتقریب تنها نه

و شایعیان جانب از را یدشمن جهت او. شود یم آنان میان

مانناد سنت اهل با مخالف آفرین تشنج یپندارها واسطة به

داناد یم آنها بمرگان و صحابه سبّ قرآن، سالمت در طعن

(42و41: ق1431 ،یصین)

یفکار اختالفاات منکر یکس شد انیب تر شیپ چنانچه

تمرکم از غفلت موجب دینبا لهئمس نیا اما ؛ستین نیقیفر

مانناد یای گرا تقریب شاخص یها لفهؤم. شود مشترکات بر

یبمرگا بر اتفاق و واحد ةقبل و کتاب معاد، نبوت، د،یتوح

نظر دارند، اتفاق بر آن نیقیفر که تیب اهل یواال گاهیجا و

یعملا را آناان بیتقر و یاسالم امت ییجمعگرا تواند یم


عهیش رود گمان که ستین آن هرگم مین بیتقر مفهوم. کند

ندارناد؛ مختلاف یباورهاا و دارناد یکسانی باور یسن و

اختالفااات، وجودبااا کااه معناساات نیااا بااه بیااتقر بلکااه

فرقاه دو هار یهاا شاه یاند در میا ن یفراوان بس مشترکات

فاراهم را آنان گرایی هم و یکینمد تواند یم که دارد وجود

و اصاول در نیقیفار مشاترکات بیشتر که دلیل بدان. آورد

آناان انیم ییجمعگرا است، فروع در آنان اختالفات بیشتر

وجودابا مشاترکات وجود مین یعقل لحاظ از. است ممکن

لحااظ از رایا ز آورد؛ فاراهم را بیتقر تواند یم ها اختالف

خاودش، باا یمیا چ بیتقر صورت: سه در بیتقر نظری

ریا غ یول مختلف میچ دو بیتقر و متضاد میچ دو بیتقر

ب،یااتقر یمعنااا بااه توجااه بااا. اساات متصااور متضاااد

دوم و اول یها صورت در گریکدی به میچ دو شدن کینمد

نادارد امکان عقالً ،نخست یمعنا طبق رایز ست؛ین درست

ازمندین کار نیا رایز شود؛ دور ای کینمد خودش به یمیچ

نیبا کاه این با توجه باه م،ین دوم صورت. است بودن تا دو

کجاا ی هم با گاه چیه است، اختالف تینها متضاد، میچ دو

گریکاد ی خاالف کامالً جهت دو در بلکه ؛شوند ینم جمع

محااالت نیا ا از کی چیه سوم، صورت در اما ؛دارند قرار

صاورت باه راجاع یعقالن نگاه نیا با. ندارد وجود یعقل

در بیا تقر طارف دو کاه دیا آ یم دست به نکته نیا سوم،

کاه باشند هم یاشتراکات یدارا توانند یم بودن مختلف نیع

میا چ دو تنهاا رایا ز اسات؛ دو آن انیم تضادنبود از یناش

باه ؛اسات فاصاله و اخاتالف تینها انشانیم که متضادند

: 1396 ا،ین یعیشف) شوند ینم جمع هم با گاه چیه که یطور

شمندانیاند تمرکم است مهم اریبس انیم نیا در آنچه. (22

از میا پره و مشاترکات یسااز پررناگ بر نیقیفر روانیپ و

.است یخالف موارد یینما بمرگ

یرفتارهبا بروز و مناسب یگوی پاسخ عدم -3-1-2

تقریب موضوع در شیعیان متناقض

باا انیشایع اقادامات همساونبودن تقریب، ضد جریان

ماانع را آناان اقادامات یبرخا بودن نامانو و سنت اهل

یالغنوش راشد. اند دانسته یسن و شیعه میان یهمگرای گرید

از بساایاری کااه شاادیدی عالقااه اظهااار اساات معتقااد

باا غالبااً ،اناد داشاته امامیاه شیعة به سنت اهل فرهیختگان

در مگر ،است نشده رو هروب شیعیان سوی از متینی واکنش

اساالمی وحادت ۀدرباار فاراوان و زیباا یهاا گفته قالب

یتلویمیاون یا منااظره در قرضاوی .(181: 1381 ،یغنوش)

برای مسلمانان خواست باوجود یشیع مراجع داشت اعالم

از یجلاوگیر بارای یکااف اقادامات ب،یا تقر شادن یعمل

: 1385 ،یبهاادر ) دهناد ینم انجام اختالف و تفرقه شدت

را بیا تقر ةنا یزم در رانیا ا استیس گر،ید یبرخ .(62و61

در شیعیان است معتقد یسباع. دانند یم میآم خدعه یاعتیس

خوانناد، یما فارا تقریاب و وحدت سوی به که حال عین

آنهاا و شاود ینم دیده آنان در تقریب ةروحی از اثری هیچ

در موجاود ییهاا ییناساماگو و ها ییجو عیب بر هم هنوز

ادامااه ساانت اهاال مقدسااات بااا رابطااه در شااانیها کتاااب

انیا جر از خود خروج سبب را موضوع نیهم او. دهند یم

است یحال در نیا .(24و23 تا، بی ،یسباع) داند یم بیتقر

محمد خیش عالمه صدر، یموس امام چون عهیش بمرگان که

محماد عالماه ن،یالاد شارف نیعبدالحس اهلل تیآ ،یبالغ

دمحسان یس اهلل تیا آ ه،یمغن خیش ،یمازندران یحالر صالح

یاساالم امت وحدت بر همواره یبروجرد اهلل تیآ و نیام

نیا ا بار یبروجرد اهلل تیآ اعتقاد. اند داشته دیکأت بیتقر و

انیاام وحاادت» موضااوع بااه دنیبخشاا ساااامان کاااه باااود

در دیا با و است یعیش عالم هر یاتیح فیوظا از «مذاهب

باااه او کااه آنااا از شیپاا سااال چنااد. دیکاااوش آن تاااحقق

از یجمعاا هماات بااه یوقااات بااارسد، مطلااق تیاامرجع

الماذاهب نیبا بیا التقر دار» ی،عیش و یسان روشانفکران

و کرد تیحما آن از وجود تمام با شد، سیتأس «هیاالسالم

باا مامکن حاد تا ، گارفت دسات به را تیمرجع کاه بعد

باار نینخست یبرا که است جالب. کارد یهمکار فکر نیا

میزعا و عهیشا یروحاان میزعا نیبا ساال، نیچند از بعد

او فاوت از بعاد و میسال دیعبدالمج خیش یسان یروحاان

روابا ، شلتوت محمود خیشا با ساال ساه دو ةفااصل باه

جاامو اگرچاه یبروجارد اهلل تیااآ .شاد برقارار دوسااتانه


باه مرکام نیا ا تیفعال یابتدا از ، نبود بیدارالتقر سسانؤم

باه یمااال کامک از یحت و برخاست آن از یجد تیحما

االزهار، وخیشا باا یا مکاتبه ارتباط با او. دینورز غیدر آن

تار مساتحکم چاه هار اساالم یایدن با را عیتش جهان ةرابط

باه را هاا ینیبادب و هاا تاافاهم ساوء از یاریبس و ساخت

حسان و تیا درا نیا ا اثر در. کرد لیتبد محبت و یدوست

یفتاوا شلتوت، محمود خیش که دیرس ییجا به کار ر،یتدب

عهیشا ماذهب باه تعباد جاواز بار یمبن را خاود یخیتار

اکیا بار نینخست یبرا و کرد صاادر پنجم مذهب عنوان به

تیرسام باه را عهیشا ماذهب ، یرسام طور به یسن عاالم

یکرساا مصاار، االزهاار دانشااگاه در آن یباارا و شااناخت

( 109و108: 1384 ،ینیابوالحسااا) داد لیتشاااک سیتااادر

طارح ،یاختالفا للمساا یابیا شاه یر مقارن، فقه به تیعنا

به عهیش فقه از دادن یآگه سعود، ملک به حج کردن کسانی

سانت اهل یفقه اتیروا درج به اهتمام سنت، اهل یفقها

باه اهانت از یریجلوگ و هیالفقه ثیاالحاد جامع کتاب در

ناه یزم در او ریتاداب گار ید از سانت اهال بمرگاان و خلفا

امات وناد یپ تیا تقو یراساتا در میا ن اماروزه . بود بیتقر

لاموم بار هماواره رانیا ا یاسالم یجمهوررهبران اسالم،

زدا بیا تقر اساباب از میا پره و زا بیتقر عوامل به تمسک

را یاساالم امات اتحااد انقاالب، رهبار . ورزند یم اهتمام

امّت ات حاد به که یحرکت هر امروز» شمارد یم مهم نگونهیا

اسالم دشمنان تیّن .است حسنه و مبارک ،نجامدیب یاسالم

جااد یا یاد با اساالم باه نِیماؤمن ما تیّن است؛ تفرقه جادیا

تعاارف و یاساالم امّات انیا م و اسالم یایدن در وحدت

«باشد گریکدی با یاسالم امّت یها فرقه و ها گروه

)http://farsi.khamenei.ir/speechcontent?i

d=39581 ( .

از یحااک یاسالم انقالب معظم رهبر میآم رتیبص کالم نیا

و یاساالم امت بیتقر تیتقو استمرار بر شانیا یجمم استیس

بیا تقر ضاد انیجر یادعاها ناقض و مخاطبان ییافما رتیبص

.است بیتقر انیجر با انیعیش ییناهمسو در

و یسیاسبب ةگرایانبب مداخلبه یهببا دخالبت -4-1-2

سنت اهل مناطق در یمذهب

سنت اهل مناطق در نفوذ یبرا تشیع عملی یها تالش

مخالفات یبرا دیگر یدلیل و یتقریب ضد اقدامات ازجمله

ایان بار تقریاب مخالفاان . اناد شده یتلق تقریب جریان با

یط منسجم و شده یریم برنامه صورت به شیعیان که باورند

منااطق در نفاوذ ةبرناما کردن یعملیات به اقدام مرحله چند

جریاان دیاد از. کنناد یما آنان یباورها تغییر و سنت اهل

یراساتا در نیام شایعیان یسیاس تحرکات تقریب، مخالف

تضاعیف بارای سانت اهل یدرون شکاف ایجاد و یدشمن

و سانت اهال جواماع در خاود نفوذ گسترش یبرا و آنان

یحت ،تقریب ضد جریان. است آنان یمذهب یباورها تغییر

یباورهاا تغییر برای شده انجام یها تیفعال نوع و کشورها

را یشایع گرایشاات یساو به آنان دادن سوق و سنت اهل

گرچه .(128-126: 1430 سعید،) اند داده قرار توجه شایان

دارد، یطاوالن یخیتاار یسان و عهیشا بیا تقر با مخالفت

بیا تقر ضاد انیا جر فاات یلأت از دسته آن در ییآرا نیچن

نوشاته رانیا یاسالم انقالب وقوع از بعد که شود یم افتی

انقاالب یساو از یای گرا عهیشا جیترو قتیدرحق. اند شده

از یاریبسا یبارا انقاالب یشاعارها شاد سابب یاسالم

جلاب خود یسو به را آنان و باشد داشته جاذبه مخاطبان

باه توجاه باا و کارد جادیا را ییها ینگران لهئمس نیا. کند

شاد سابب یاساالم انقاالب از قبال یاسات یس نیچن نبود

اذهان در انقالب بیتخر برای یموضوع به را آن ،مخالفان

ساوق انیعیشا باا یکا ینمد هرگونه با مخالفت و مخاطبان

از بعد رانیا درون یحکومت – یاسیس یفضا لیتحل. دهند

مانناد انقاالب یاساسا یشعارها ۀمصادر ،یاسالم انقالب

یکشاورها در یگار عهیشا اتهاام سمت به مظلوم از دفاع

انتساب م،یکفرآم فیسخ دیعقا به عیتش اتهام مذهب، یسن

و انیعیشا باه ینصاار و هاود ی مانند اسالم دشمنان اعمال

کاه ییهاا یخرابکاار تماام باا یعیش رانیا یهمکار توهم

ینا یآفر نقاش آن در معاصار استعمارگران گرید و کایآمر

یفا عهیالش طهیخر. اند یفاتیلأت نیچن غالب یمحتوا ،دارند

1430 ساال در کاه عیالتشا لنشر یالعالم المخط و العالم

http://farsi.khamenei.ir/speechcontent?id=39581




یشاقاق یفتح. خروارند ةنمون یمشت ،اند شده فیلأت یقمر

باه ارادتمنادان از و نیفلساط نیالمسالم اخاوان روانیپ از

مخالفات البنا، حسن و ینیخم امام چون بیتقر شگامانیپ

را رانیا ا یاساالم انقاالب باا تقابال یراستا در بیتقر با

و یانقالباا ضااد موضااع اساات معتقااد و کاارده بااازگو

باه نسابت یاساالم حرکت یها توده یبرخ میبرانگ جنجال

بلکه ،نبود نیراست یموضع ران،یا یاسالم انقالب و انیعیش

جواناان یبرخ بر گرانید یسو از که بود یناگهان یموضع

هااا ماادت از پااس کااه یآنااان. شااد لیااتحم اخااالص بااا

یبرخا جانبدارانه یها یریگ موضع با سرانجام دیوترد شک

بدنام کتاب ۀسندینو ب،یخط نیالد محب مانند ها تیشخص

انقاالب کنناد یما کشاف - ضاه یالعر الخطوط - یسعود

است یعیش یانقالب تنها بلکه ،ستین یاسالم یانقالب ران،یا

تقابل نیا .(45: 1386 ،یشقاق یفتح) کافرند مین انیعیش و

ضاد انیا جر از یگروها کاه اسات رفتاه شیپا بدانجا تا

و نهااده رونیا ب میا ن ادب و اخاالق ۀریا دا از را پا ب،یتقر

حاناه یوق حماالت نیدتریشاد آمااج را انقالب نیا معمار

حجاام .(67-42: ق1431 ،یعف ااان) انااد داده قاارار شیخااو

از یحاک نهیزم نیا در انقالب از بعد شده فیلأت یها کتاب

و چاا ،یاساالم انقالب با مقابله یراستا در که است آن

طاور باه میا ن بیا تقر ضد انیجر یها کتاب گانیرا انتشار

.اند افتهی شیافما یبیعج

اشتباه تحلیل و یآگاه ضعف از یناش یها لیدل -2-2

:اسالمی امت تقریب موضوع به نسبت بیتقر ضد انیجر

به یاستراتژیک نه و یتاکتیک رویکرد اتخاذ -1-2-2

تقریب ةلئمس

،دانسااته شااود روشاان و یکلاا یهاادف یاسااتراتژ اگاار

یعباارت باه . گویناد تاکتیک را آن شدن یعملیات یچگونگ

یولا ی،قطع تصمیمات و یراهبرد ةبرنام ،یاستراتژ دیگر،

امات یدرونا وحادت . است آن یاجرای یها وهیش تاکتیک

یا گوناه باه و قرآن یها فراخوان نیتر یراهبرد از یاسالم

بسایار آن تحقق بر شرای ةهم در اسالم بمرگان که است

اختالفاات اوج در( ع)یعلا اماام چنانچاه ؛بودند حریص

کیاد أت آن به خود یحداکثر اهتمام بر یاسالم امت یدرون

امّات در بادان پاس » دینا فرما یم باره این در و اند ورزیده

امّت وحدت به که ندارد وجود من همانند کس هیچ اسالم

مان از همادیگر باه آناان گارفتن اناس باه و( ص)محمّد

رویکاارد گرچااه ؛(440: 1382 دشااتی،) «باشااد دلسااوزتر

یهاا چاالش و تهدیدها به توجه با نیم موضوع به یتاکتیک

.(28: 1392 راد، یبشااارت)شااود ینماا ینفاا یاسااالم اماات

یاساالم مذاهب بیتقر موضوع با مرتب مباحث مجموعة

لیا ازقب مختلاف یکردهاا یرو باا تاوان یم را آن مسالل و

یسااتیهمم کااردیرو» ،«مشااترکات باار دیااکأت کااردیرو»

یعلم کردیرو» ،«یاجتماع یاسیس کردیرو» ،«میآم مسالمت

یبازشناسا و مطالعاه ... و «محاور امات کردیرو» ،«یفقه

رفتارهاای در مسلمان آحاد ییگرا هم از سخن هرگاه. کرد

مااذاهب بیا تقر د،یا آ انیم به یخصوص حقوق و عبادی

که آنگاه. است یبررس درخور یفقه کاردیرو باا یاساالم

وفاااق و تعاااون چااون ینیعناااو بااا یاسااالم بیتقر

و واحااده اماات ،یاسااالم اخااوت و الفاات ،یاجتماااع

مشترکات بر دیتأک کاردیرو باا ابد،ی دونم ینید یهمبستگ

اعتقاادات و اخاالق ،یاجتمااع علاوم حوزۀ در و یاسالم

علاوم ازمنظار یاسالم وحدت به هرگاه و شود یم الیتحل

کارد یرو باا شاود، ستهینگر الملال نیبا روابا و یاسایس

و یایاااگرا هاااام قالااااب در و یاجتماااااع - یاساااایس

بلاوک ،یاساالم اتحااد مسالمان، کشاورهای یهامبساتگ

باا . (25و24 -15: 1393 هماان: ) اسات پذیر نییتب یاسالم

شاد سابب طلباناه منفعات یکیتااکت ینگاههاا ن،یوجود ا

نیباد و گار ید جانب کنش یراستا در تقریب ضد انیجر

اساتفاده خاود مناافع یراساتا در آن از شایعیان کاه لیدل

است آن از یحاک دلیل این. بورزند مخالفت آن با ،کنند یم

از منافعشااان حصااول یجویااا نیاام تقریااب مخالفااان کااه

در یراهبرد یموضوع تقریب، دیگر، یعبارت به .ندا تقریب

اصالی عامال که است یا لهئمس بلکه ؛نیست آنان رویکرد

نگاااه صااورت در. اساات طلباای منفعاات ،آن بااا تعاماال در

خاروج سابب منفعت نشدن حصول تقریب، به استراتژیک


در آن یاجرایا یهاا وهیشا تغییر به تنها بلکه ؛شد ینم آنان

یبرخ دیگر، یطرف از. کردند یم اقدام استراتژیشان یراستا

که است یافراط یبدبین و توهم ینوع شده، مطرح موارد از

پرهیام بار هماواره و شاده ن ییاد أته شیع جانباز گاه هیچ

.شده است کیدأت آن از یجد

تقریب مفهوم از برداشت سوء -2-2-2

از دسات بایاد شایعیان تقریاب، ضاد جریان نگاه در

خاود مخاالف جریان یآرا با ناهمسازگار اعتقادات یبرخ

باا درنتیجاه و گیرناد قارار اسالم امت زمرۀ در بتواند تا بردارند

ذوب یمعناا باه تقریاب از ناروا برداشت. رسید تقریب به آنها

از کادام هایچ خواست دیگر، گروه در آن معتقدات و گروه یک

یآرا باا یا فرقاه صورت، این در زیرا نیست؛ یاسالم یها فرقه

. باود متصاور آناان بین را تقریب بتوان که ندارد وجود مخالف

کفار را کتااب اهل معتقدات از یبرخ آنکه وجود با کریم قرآن

مشاترکات یساو به را آنان که کتد یم خطاب پیامبر به ،داند یم

وجاود باا یاساالم امت یدرون تقریب است یبدیه. بخواند فرا

باه تقریاب . اسات برخاوردار یبیشتر اولویت از ها نشیب تعدد

باا یآشانای منظاور به یاسالم مذاهب پیروان یساز نمدیک یمعن

اصاول ةبرپایا یدینا یبارادر و یهمدل تحقق ازطریق یکدیگر

حفاا و تاارویج در یهمکااار یااا یاسااالم مساالم و مشااترک

اخاتالف ماوارد در همادیگر معذوردانساتن و یدین مشترکات

باه تقریاب شعار درحقیقت .(1/31: 1395 اعلم، برومند) است

فطارت باا مخاالف و هاا ناه یزم هماة در ما که نیست معنا این

. باشایم هام باا ما که است آن مهم بلکه ،باشیم هم مانند یبشر

تقریاب الماماات نخستین ناقض یباورها یرهاساز درخواست

و اساالم امات یدرونا یهاا فرقاه شاناختن رسامیت به ییعن

.(61: 1389 حسن، عبا ) است آنان یباورها

بیببان در ینگببر جانبببه یبب و یفرافکنبب -3-2-2

شیعه معتقدات

قتال یپ در که نساء سوره 94 آیه نمول نأش اسا بر

: ق1420 ،یطبار ) داد رخ دیگار یمنا رم دسات ه با یمنؤم

بااه را قتاال علاات قاتاال ،(3/145: 1372 طبرساای، ؛9/16

جان تر از را مقتول شهادت و سالم و داد نسبت مقتول

در. نشااد پذیرفتااه تااوجیهش یولاا ،کاارد بیااان مااالش و

قلماداد خاود اعمال رفتار علت را دیگران انسان ،یفرافکن

تصاویر شاود، یم یتلق رفتار علت یدیگر چون و کند یم

جلاوه واروناه و تغییر یشخص چنین نظر در خارج یدنیا

فاراهم را خاود آراماش موجبات سان بدین و کرد خواهد

باا هاا مخالفات از یبخشا نیام یمیادان ۀحوز در. آورد یم

.اسات شایوه هماین اتخااذ از یناشا یاسالم امت تقریب

گاروه اقادامات را خود مخالفت علت تقریب ضد جریان

جانب در مشکل کند وانمود است درصدد و دانسته مقابل

راستا، این در. اوست متوجه نیم ها مسئولیت و است مقابل

اسات یموضاع شیعیان کردن یمعرف گمراه و یغال مبتدع،

ضاد انیا جر دیاد از. ورزناد یما اصرار آن بر مخالفان که

قارآن، تحریاف مانناد شیعیان یباورها از یبسیار ب،یتقر

آنان کفر سبب پیامبر همسران سبّ و صحابه شمردن فاسق

در بیا تقر مخاالف یگروهها وجود. است بیتقر مانع و

سانت، اهال ریا تکف در آناان افاراط و غلو و انیعیش انیم

در میا ن را سانت اهل درون در بیتقر ضد انیجر واکنش

. اسات کارده تیا تقو شکن وحدت یها یریگ موضع قالب

سانت اهال شامردن یقا یحق کاافر چاون یمواضع اتخاذ

هماان: ) آناان دانساتن یناصاب ،(136-134: تا بی ،یبحران)

معتقادات و سانت اهل از برالت لموم و( 100و99: 1377

تمساخر نامشان، با همراه آنان مثالب و مطاعن ذکر با آنان

اقادامات باروز میا ن و( 46و45: تاا بی ،یکرک) خلفا لعن و

نیمضاام یحااو یهاا کتااب نشر و چا مانند یناهنجار

و داخال در سانت اهل اعتقاد مورد ینمادها به میآم اهانت

باا تقابل در میانگبر اختالف یها کتاب انتشار کشور، خارج

عهیشا فقه یمعرف ةجلس در بیتقر یجهان مجمع اقدامات

نیا ا چندسااله انداختن ریخأت به باعث که االزهر علماء به

روال در یتیامن نگاه اتخاذ ،(44: 1391 ،یریتسخ) شد کار

در یخاارج مهماناان شارکت یبارا مجاوز صدور یادار

مناابر در بیا تقر ضاد انیا جر نفاوذ ،یداخل یها اجال

در شااعف و شااور اظهااار آنااان، یپراکناا تفرقااه و یعمااوم


او، قاتال باه موساوم قبر ارتیز و دوم ةفیخل قتل سالگرد

خواهاد آناان واکانش میا ن و مقابل جانب خشم وجبم اًقطع

باه بیا تقر ضاد انیجر یها تیشخص از یبرخ چنانچه ؛شد

.(453و452: تاا بای ،یماویا ج) اناد کارده اشاره مین مسالل نیا

انیاام در هااا واکاانش و کاانش نیااا ریثأتاا از یبااارز ۀجلااو

یا ماهواره یها کانال جادیا در، نیقیفر بیتقر ضد یها انیجر

و یماال یبانیپشات باا و گریکاد ی باا تقابل در که شود ه میدید

یهاا شابکه باه آن ةدامنا اناد و شاده سیسأت گانگانیب یفکر

اسات دهیرسا میا ن کلمه وصال، چون یزبان یفارس یا ماهواره

و یاسا یس ،یاقتصااد یهاا جنباه دری، مذهب بعد در تنها نه که

گفتاار . پردازناد یما یمیانگ تفرقه و یینما اهیس به مین یاجتماع

مثال ییکاا یآمر یسن و یسیانگل عةیش» که یرهبر معظم مقام

کاه اسات نیا ا شاان یساع ؛اند یچیق کی لبة دو همه اند، هم

اسات تفرقاه ارادۀ امیا پ نیا ندازند؛یب هم جان به را ها مسلمان

«است یطانیش ارادۀ که


d=35186 (

و موضاوع نیهما یمنفا یامدهایپ به اشاره قتیدرحق

یها یساز فرقه با تفرقه جادیا در استعمارگران اهداف انیب

یهاا تیا فعال امروزه که است یاسالم امت بدنه در یجعل

یفکار یبانیپشت و یافراط یگروهها جادیا از پس را خود

و اناد کارده متمرکم یا ماهواره و یمجاز یفضا بر ،یمال و

یهااا فرقااه یدهایااتهد باااوجود را بیااتقر انیااجر رونااد

اختالفاات و یاسا یس یها یوابستگ ،ییگرا تیقوم ،یافراط

. دنساز یم مواجه یکند با ها دولت

مشبابه یهبا لغزش و باورها یانگار نادیده -4-2-2

ببا گذشبته یتباریخ وقبای ییراستا هم توهم و یدرون

یکنون اختالفات

آناندهد نشان می تقریب ضدّ جریان لیفاتأت یاستقرا

بار تمرکم و یپیوستگ ایجادبا را شیعیان اقدامات و باورها

اقدامات با آن دادن جلوه راستا هم و گذشته یتاریخ وقایع

دشامنان باا یهمراها و اساالم تخریب یراستا در یکنون

خااود مخاطبااان ذهاان در روش باادین و یمعرفاا ،اسااالم

مخالفات هیا توج برای اسالم و شیعه میان سترگ یا فاصله

جریاان منابع راستا همین در. اند کرده ایجاد بیتقر با خود

را اماروز شایعیان اناد کاه ییهاا گماره از مملو تقریب ضد

؛کنناد یم قلمداد اسالم قدیم دشمنان و کاران خیانت همان

تقریاب ضاد جریاان کاه یمساالل از یا پااره که یحال در

محاال را آناان باا تقریاب و کاافر را شایعیان آن براسا

ۀحاوز در ینحاو باه که اند یموضوعات ازجمله ،اند دانسته

یبرخا در مثاال ؛ بارای دارد وجاود نیام سنت اهل یدرون

،یبخاار ) دارد وجاود یروایاات سانت اهال یروای مجامع

مانناد به که( 4/169: ق1418 ماجه، ابن ؛11/107: ق1410

قارآن تحریف ینوع اول نگاه در ،یشیع روایات از یا پاره

ۀدیاد باا تقریاب ضاد جریان یول ؛رسد یم نظر به آنها از

و پرداخته یشیع یها کتاب در آن یساز برجسته به تعصب

در. آورده اسات یرو خود جانب در آنان یانگار نادیده به

یگروههاا جاناب از شایعیان تکفیار نیام، یعملیات ۀحوز

مساکوت خاود درون در را آناان کشتار و یمذهب یافراط

را مخاالف جاناب در یاقادام هرگونه یول است؛ گذاشته

شایعیان یگار جانباه یاک و تقریاب ةلئمس از استفاده سوء

کاه قرآن فیتحر به انیعیش اعتقاد باب در. کنند یم قلمداد

نکتاه نیا ا ذکر ،است بیتقر مخالفان یتمام مشترک لیدل

دو باه را هیامام یعلما بمرگان میبخواه اگر که است یضرور

از نیمحققا مییبگو دیبا م،یکن میتقس نیمحدث و نیمحقق ةدست

مااردود را فیااتحر ةشاابه باالتفاااق کنااون، تااا نخساات روز

اباوجعفر ن،یالمحادث سیرلا دوران از مین نیمحدث و اند شمرده

محادث مین و یعامل حر خیش ن،یالمحدث خاتم زمان تا صدوق

. اناد باوده فیا تحر منکار و گاام هام نیمحقق با همه ،یکاشان

نیگمیجاا کاه ونیاخباار نام به یگروه ازدهمی سده از صرفاً

غاللاه نیا ا و ساختند مطرح را فیتحر ةلئمس شدند، نیمحدث

ةهما باه را ناصاواب نظار نیا ا دیا نبا نیبناابرا ؛کردند برپا را

ن،یا ا بار مضااف .(380: 1388 معرفات، ) داد نسابت انیعیش

انیا ب در عهیشا شامندان یاند جاناب از یفراوان فاتیلأت امروزه

اسات شاده نگاشته میکر قرآن یریناپذ فیتحر به آنان اعتقاد

اثبات وضوح به نشدن فیتحر در را عهیش دگاهید صراحت که





نهاا، یا بار عاالوه .(238-235: 1387 ،یدگلیب یارید)کند یم

براساا کریم قرآن تحریف توهّم معتقدند عهیش شمندانیاند

بسایار معتبار، روایاات و قارآن آیاات نیام و متقن عقلی ةادل

حکمات و لطاف با یناسازگار دلیل به آن بطالن و نارواست

یجاواد ) اسات رسیده اثبات به عام نبوّت برهان با نیم و الهی

.(17/252: 1389 ،یآمل

کارد اذعاان دیا با میا ن سانت اهل بمرگان سبّ دربارۀ

امام سبّ قالب در هیام یبن بلکه انیعیش نه را کار نیا ةشیر

انیعیشاا از یبرخاا اقاادام نیبنااابرا و نهادنااد بنااا ی)ع(علاا

مبتادع و مبتکر انیعیش که بود یناهنجار کنش به یواکنش

یساو از نخسات یتبار و یتاول اتیادب اساساً. نبودند آن

از برالات که شد گذاشته ادیبن خوارج و محکمه یگروهها

قلمااداد مااانیا تحقااق شاارط را خااود یاعتقاااد مخالفااان

ۀحاوز در. دانساتند یما کفار را آن با مخالفت و کردند یم

،ساطح نیتار یعال در و انیعیش انیم در امروز م،ین یدانیم

معتقاد انقاالب معظام رهبر. است مذموم رفتارها نوع نیا

اسات نیا ا باه عیّتشا اثبات کنند الیخ یا عدّه نکهیا است

باه کناد بناا سان ت اهال اعتقااد ماورد بمرگان به مدام که

است المّه رۀیس برخالف و نادرست گفتن؛ راهیبدوب


d=34429 (

ه،یام یبن یةرو برخالف سنت اهل امروزه نکهیا باوجود

خااود مااذهب قرماام خطااوط از را ی)ع(علاا امااام ساابّ

یداخل بیتقر ضد یها انیجر از یبرخ اقدامات، شمرد یم

ضاد جریاان شده اسات سبب یعیش جانب در یخارج و

ۀگساترد حجام انگاشتن نادیده با سنت اهل یدرون تقریب

جهان یمذهب و یاسیس شمندانیاند ةانیگرا تقریب اقدامات

اصارار خاود یتقریبا ضاد یرویکردها بر همچنان ع،یتش

باه باورمنادان از یبسیار ةگرایان اصالح اقدامات و ندورزب

ةتقیا ۀعقید یراستا در و خدعه را شیعیان میان در تقریب

.کنند یمعرف آنان

نتیجه -3

پرهیام و یگرای هم ةلئمس به مسلمانان شایان توجه باوجود امات درون در یکوچک گروه همواره ،یمذهب اختالفات از

تقریاب ةمسائل ناموجه، دالیلی با اند تا بوده آن بر یاسالم

عاالم یبارا مضار و یا هیحاشا یامار را یاساالم مذاهب مختلاف یهاا گوناه مخالفات گرچه. کنند یمعرف یاسالم نیسات، برخاوردار ییکساان شادت از تقریب ضد جریان

آن فتنپاذیر ن و تشایع باا یدشامن آناان همة مشترک وجه در تقریب ضد جریان. است اسالم جهان از یا پاره منملة به

،شاود یما شاامل را سالفیان عمادتاً کاه سنت اهل درون

نااممکن یبارا یعاامل را یتاریخ اختالفی مسالل همواره تحلیل که جریان این. اند دانسته تقریب نوع هر دادن جلوه ینفا باا نداشاته، آن الماماات و ماذاهب تقریب از یدقیق

اساالم جهاان یبارا یمعضال باه تشیع، با یتعامل هرگونه یمعنااا بااه را تقریااب جریااان، ایاان. اساات شااده تباادیل معتقادات با مطابق همگان یفرهنگ و یفکر یساز یکسان تقریاب از ،یامار چنین بودن محال دلیل به و داند یم خود بار یناپاذیر جبران یها نهیهم و نکرده حمایت اسالم امت باا مقابله و یاسیس مسالل. اند کرده تحمیل یاسالم جوامع

واکانش و عیتش جیترو در رانیا یاسالم انقالب یها آرمان و انیا غال از یبرخ میانگ تفرقه اقدامات و ها یریگ موضع به

و داخال در عیتشا ماذهب درون در بیا تقر انیجر مخالفان

نیا ا یهاا مخالفات دیتشاد بارای یمیا آو دست ،رانیا خارج هبا نداشاتن توجاه و اختالفاات بر تمرکم. است بوده انیجر

و فاریقین اختالفاات دانساتن یا شاه یر درنتیجه، و مشترکات

کاردن منساوب در افراطای بادبینی و شایعیان دانساتن گمراه و شاایعیان ةمجموعاا بااه تقریباای ضااد اقاادامات هرگونااه

مانناد شایعی معتقادات بیاان در یفرافکنا و ینگار جانبه یک

ازجملاه دشمنان با ینوای هم و اسالم با شیعیان شمردن مخالف کاه اسات تقریاب موضاوع با مخالفتشان توجیه یها مکانیمم بار و مخاطاب ذهن در خودشان آلود تعصب ذهنیت با مطابق

حسب بر یمقطع و یتاکتیک نگاه. کنند یم تحمیل تشیع جهان ةاناایگرا تقریااب اقاادامات یانگااار نادیااده و یگروهاا منااافع هماراه خاود یدرون یتقریب ضد اقدامات و یعیش شمندانیاند

مسالل همان توجیه و یشیع یباورها به نسبت یمنف تمرکم با یزدا بیا تقر اقادامات میتعما مین و خود درونی یباورها در





ازجملاه یعیشا ةجامعا آحااد باه عیتشا در بیا تقر مخالفان بنااابراین ؛اسات وارد آناان یدگاههایا د باار اناد کاه ینقادهای امات تقریاب باا مخالفات بارای شده اراله دالیل از کدام هیچ ۀسیر و معصومین روایات ،یقرآن آیات یمبنا بر که - یاسالم .ندنیست موجه - است استوار عقال

مناب

قرآن کریم. -1(، تاااریخ کاماال، برگااردان 1374اثیاار، عمالاادین، ) اباان -2

محمدحسین روحانی، تهران، انتشارات اساطیر.(، احمد، معجم مقاییس اللغه، تحقیق 1423فار ، ) ابن -3

جا. عبدالسالم محمد هارون، اتحاد الکتاب العرب، بی

تاا(، المغنای و الشارح الکبیار، قدامه، احماد، )بای ابن -4 سالمیه.بیروت، دار الکتب اال

ماجاه، تحقیاق ق(، سانن ابان 1418ماجه، محمد، ) ابن -5

بشار عواد، لبنان، دارالجیل.

آیات بپیشگامان تقریا »(، 1384ابوالحسینی، رحیم، ) -6، 5شاماره ،تقریاب ةاندیشا ، «اهلل بروجردی آیت اخالص

.99-118صص ق(، الدعوه الی التقارب مع الشیعه، 1427احمد، امین، ) -7

نا. سودان، بی

تا(، الشایعه و القارآن، الهاور، الهی ظهیر، احسان، )بی -8 اداره ترجمان السنه.

(، الشاهاب الثاقاب فای بیاان 1377، )بحرانی، یوساف -9 معنی الناصب، تحقیق سیدمهدی رجایی، قم، محقق.

تاا(، االناوار الحیریاه و االقماار بحرانی، یوسف، )بی -10 نا. جا، بی البدریه االحمدیه، بی

ق(، صااحیح 1410بخاااری، محمااد باان اسااماعیل، ) -11البخاری، مصر، وزاره االوقاف، لجناه احیااء کتاب السانه،

چا دوم.

(، فرهنگ تقریب، تهران، 1395برومند اعلم، عبا ، ) -12 انتشارات دانشگاه مذاهب اسالمی.

جریان شناسای تقریاب »(، 1392راد، حسن، ) بشارتی -13

، یا منطقاه ی هاا پاژوهش ، «مذاهب اسالمی بخش نخست .13-40، صص 1شماره

جریان شناسای تقریاب »(، 1393راد، حسن، ) بشارتی -14، شماره یا منطقهی ها پژوهش، «مذاهب اسالمی بخش دوم

.15-42، صص 11مااتن کاماال مناااطره »(، 1385بهااادری، خاادارحم، ) -15

اهلل هاشاامی تلویمیااونی دکتاار یوسااف قرضاااوی و آیاات .53-62، صص 28، شماره ندای اسالم، «رفسنجانی

(، رسالت ما تقریاب در 1391تسخیری، محمدعلی، ) -16اندیشه وحدت در عمال، تهاران، مجماع جهاانی تقریاب

مذاهب اسالمی.

ق(، الوشایعه فای نقاد عقالاد 1369جاراهلل، موسی، ) -17 جا، مطبعه الکیالنی. الشیعه، بی

ق(، فتاااوی علماااء البلااد 1430جرجیساای، خالااد، ) -18

الحرام، ریا ، مکتبه الملک فهد.(، تسانیم تفسایر قارآن 1389اهلل، )جوادی آملی، عبد -19

و دیگران، قم، نشار اسارا، حیدرعلی ایوبی، کریم، تحقیق

چا چهارم. (، اسااالم و رواباا 1388جااوادی آملاای، عبااداهلل، ) -20 الملل، تحقیق سعید بندعلی، قم، نشر اسراء. بینق(، تااج اللغاه و صاحاح 1399جوهری، اسماعیل، ) -21

العربیه، تحقیق احمد عبدالغفور عطار، دارالعلام للمالیاین، بیروت.تا(، عقالد الشیعه االثنی عشاریه جیماوی، اشرف، )بی -22

جا، دارالیقین. الرافضه، بیق(، تبدید الظالم و تنبیه النیام، 1408جیهان، ابراهیم، ) -23داره البحااوث العلمیااه واالفتاااء والاادعوه جااا، رلاسااه ا باای

واالرشاد.ق(، اوجم الخطاب فی بیان 1413حسینی، ابومحمد، ) -24

نا. جا، بی موقف الشیعه من االصحاب، بیق(، اساائله قااادت شااباب 1428خراشاای، ساالیمان، ) -25

نا. جا، بی الشیعه الی الحق، الطبعه الرابعه، بی

لخطاوط العریضاه، ق(، ا1433الدین، ) خطیب، محب -26 جا، دارالمنتقی. بیق(، تحریرالوساایله، قاام، 1404خمیناای، روح اهلل، ) -27

مؤسسة نشر اسالمی، چا دوم.البالغاه، چاا (، ترجماة نهاج 1382دشتی، محمد، ) -28

http://www.noormags.ir/view/fa/magazine/259

http://www.noormags.ir/view/fa/magazine/number/7520


ششم، قم، مؤسسة فرهنگی تحقیقاتی امیرالمومنین.

(، درآماادی باار 1387دیاااری بیاادگلی، محماادتقی، ) -29 قرآنی، قم، انتشارات دانشگاه قم، چا دوم. تاریخ علوم

ق(، المفااردات فاای غریااب 1416راغااب، حسااین، ) -30 القرآن، تحقیق صفوان عنان داودی، دارالعلم و الدارالشامیه.

ق(، السنه و الشایعه او الوهابیاه و 1366رضا، رشید، ) -31

الرافضه، الطبعه الثانیه، قاهره، دارالمنار.ق(، الوشایعه فای کشاف شانالع 1424رقب، صالح، ) -32

نا. جا، بی عقالد الشیعه، الطبعه االولی، بی

تا(، السنه و مکانتها فی التشاریع سباعی، مصطفی، )بی -33 جا، دارالوراق. االسالمی، بی

ق(، خریطاه الشایعه فای العاالم، 1430سعید، امیار، ) -34 مصر، مرکم الرساله للدراسات و البحوث االسالمیه.

جاا، ق(، من عقالد الشیعه، بای 1417عبداهلل، ) سلفی، -35 نا. بیق(، موقف االزهر الشریف مان 1431سواح، محمد، ) -36

الشیعه االثنی عشریه، قاهره، دارالیسر.

م(، االزهر و الشیعه الوجه اآلخر 2011شحاته، صقر، ) -37

شقاق و ال وفاق، مصر، اصدارالسلفیه. ۀواژ شناسای معان »(، 1396، )احماد نیاا، شافیعی -38

.13-26، صص 34، شماره اندیشة تقریب، «تقریب

ق(، التشایع الفارسای وموقفاه 1433شمرانی، زهره، ) -39 نا. جا، بی من المخالفین، بی

ق(، حقیقه الخالف بین جمهاور 1431صینی، سعید، ) -40

جاا، النادوه العالمیاه علماء المسلمین وعلماء الشایعه، بای للشباب االسالمی.

(، تفساایرالمیمان، 1367طباطبااایی، محمدحسااین، ) -41

ترجمة سید محمدباقر موسوی تهران، نشر بنیااد علمای و فکری عالمه طباطبایی، چا پنجم.

(، مجمع البیاان فای 1372طبرسی، فضل بن حسن، ) -42

تفسیر القرآن، تهران، انتشارات ناصرخسرو، چا سوم.ن فای تاویال ق(، جامع البیاا 1420جریر، ) طبری، ابن -43

القرآن، تحقیق احمد محمد شاکر، ریا ، مؤسسة الرساله.

(، ساختار منطقی اندیشة 1389عبا حسن، حسن، ) -44سیاسی اساالم، ترجماة مصاطفی فضااللی، قام، مؤسساة

بوستان کتاب، چا سوم.ق(، الخمینای العارب حسان 1431عف انی، حساین، ) -45

جا، دارالعفانی، چا سوم. نصراهلل، بی

ی عمااومی در هااا یآزاد(، 1381غنوشاای، راشااد، ) -46حکومت اسالمی، ترجمة حسین صابری، تهران، انتشارات

علمی و فرهنگی.

(، شاایعه و ساانی 1386فتحاای شااقاقی، عمالاادین، ) -47غوغاااای سااااختگی، ترجماااه و مقدماااه ساااید هاااادی خسروشاهی، تهران، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسالمی.

(، دورنمای جامعه اسالمی، 1379قرضاوی، یوسف، ) -48 ترجمة عبدالعمیم سلیمی، تهران، نشر احسان.

ق(، مسئله التقریب بین الشیعه و 1413قفازی، ناصر، ) -49 السنه، ریا ، دارالطیبه.

تا(، نفحاات الالهاوت کرکی، علی بن عبد العال، )بی -50 فی لعن الجبت و الطاغوت، تهران، نینوا الحدیثه.

ق(، مجماوع مؤلفاات الشایخ 1423محماد، ) اهلل، مال -51اهلل فاای الاارد علاای الشاایعه االمامیااه، ریااا ، محمااد مااال دارالمنتقی.

(، شرایع االساالم، تهاران، 1389محقق حل ی، جعفر، ) -52 منشورات اعلمی.

(، علاوم قرآنای، چاا 1388معرفت، محمد هادی، ) -53

دهم، قم، انتشارات تمهید.تااا(، حقیقااه الشاایعه حتاای ال موصاالی، عبااداهلل، )باای -54

ننخدع، اسکندریه، داراالیمان، چا دوم.

ق(، المخطا العاالمی لنشار 1430مهاجر، محماد، ) -55 جا، دارالجبهه. التشیع، بی

ق(، الفتاوی الجلیه عن المنااهج 1419نجمی، احمد، ) -56

جا، دارالمنهاج. الدعویه، بی

حضارت رسانی دفتر حف و نشار آثاار پایگاه اطالع -57 ی. ا خامنهاهلل العظمی سیدعلی آیت

http،//farsi.khamenei.ir/»

an analysis of the current anti-approximation movement...

Documents