aleksandr soljenitain ve alev alatli da ozgurluk analitik bir karsilastirma a literary comparison of...

8/2/2019 Aleksandr Soljenitain Ve Alev Alatli Da Ozgurluk Analitik Bir Karsilastirma a Literary Comparison of Alexandr Soljenitsi

1/89

ALEKSANDR SOLJENTSN VE ALEV ALATLIDA

ZGRLK(Analitik Bir Karlatrma)

Mehmet GNGR

Eskiehir Osmangazi niversitesi

Sosyal Bilimler Enstits

Karlatrmal Edebiyat Anabilim Dal

YKSEK LSANS TEZ

ESKEHR

UBAT, 2006


2/89

i

Eskiehir Osmangazi niversitesi

Sosyal Bilimler Enstits Mdrlne;

Bu alma, jrimiz tarafndan Karlatrmal Edebiyat Bilim/Anabilim

Dalnda YKSEK LSANS TEZ olarak kabul edilmitir.

Bakan: .................................

Do. Dr. Asuman AASAPAN

ye: ...............................

Do.Dr. Ali GLTEKN

(Danman)

ye: ...............................

Yrd. Do. Dr. Medine SVR

ONAY

.../02/2006

mza: .....................

Prof. Dr. Mnevver YILANCI

Enstit Mdr


3/89

ii

ZET

ALEKSANDR SOLJENTSN VE ALEV ALATLIDA ZGRLK

(Analitik Bir Karlatrma)

GNGR, Mehmet

Yksek Lisans Tezi, 2006

Karlatrmal Edebiyat Anabilim Dal

Danman: Do.Dr. Ali GLTEKN

Bu almada, Rus ve Trk edebiyatnn ada yazarlarndan, Aleksandr

Soljenitsinin Gulag Takmadalar ve Alev Alatlnn Schrdinger'in Kedisi adl

eserleri zgrlk kavram balamnda analitik olarak karlatrlm ve bu iki eserin

ayn kavram ele al ekilleri incelenmitir. Bundan ama iki yazar arasnda

etkileim olup olmadnn ortaya karlmas olmutur.

Bu karlatrmal almada ncelikle metne dayal inceleme ynteminden

yararlanlmtr. Karlatrmal edebiyat biliminin (komparatistik) farkl disiplinlerle

ok yakn ilikisi olmasnn yansra karlatrmada temel alnan zgrlk

kavramnn ok boyutlu olmas, incelenen eserlerin felsefeye dayal inceleme

yntemiyle de karlatrlmasn zorunlu klmtr.

Bu almann sonucunda, zgrlk kavramnn her iki eserde de arlkl

olarak ele alnm olduu grlmtr. zgrlk kavramnn farkl kltrlerde farkl

alglanmas, edebiyat alanndaki yansmalarnn da farkl olmasna neden olmaktadr.

Bu karlatrmal almadan, yazar Alev Alatlnn Aleksandr Soljenitsinden

dorudan etkilendii sonucu karlamamakla birlikte, Alatlnn, Soljenitsinin

zgrlk yazar olmasndan dolay ondan etkilendii sonucuna varlmtr.


4/89

iii

ABSTRACT

A LITERARY COMPARISON OF ALEXANDR SOLJENITSIN AND ALEV

ALATLI IN TERMS OF FREEDOM

(An Analytical Comparative Study)

GNGR, Mehmet

Master Thesis, 2006

Department of Comparative Literature

Advisor: Associate Professor Ali GLTEKN

This study compares contemporary Russian writer Alexandr Solzhenitsyns

work The Gulag Archipelago and contemporary Turkish writer Alev Alatls novel

Schrdingerin Kedisi (Schrdingers Cat) in the field of Comparative Literature

and in terms of freedom. By doing this it would be possible to analyse how these

works contain the idea of freedom. It is also the purpose of this study to help to

understand the works and to state if there has been any influence between these two

writers.

This comparative study is mainly based on text analysis. Since the science of

comparative literature studies is multi-disciplined and the term handled in this

comparison is multi-dimensional, the study has also crossed into the field of

philosophy.

As conclusion, this study has stated that the term freedom and related words

to it exist in the texts of both works in different ways and in different amounts. Thisis mainly due to fact that different societies and persons under different conditions

may understand and interpret freedom in different ways. So the reflections of the

term freedom in different literatures may vary. Although it is difficult to state that

Alatl has been influenced directly from Soljenitsin as a result of this comparative

study, some writings of hers say that she admires him as a writer for freedom and

in some other ways. In conclusion, it could be said that Alatl was influenced by

Soljenitsin.


5/89

iv

NDEKLER

ZET ii

ABSTRACT iii

NSZ vi

GR 1

I. BLM: ZGRLK KAVRAMI VE SINIFLANDIRILMASI 5

1.1. ZGRLK KAVRAMINA LKN TANIMLAR VE ZGRLK

KAVRAMININ SINIFLANDIRILMASI 5

1.1.1. Yaama zgrl 7

1.1.2. Bireysel zgrlk 8

1.1.3. Mal Edinme zgrl 8

1.1.4. Seyahat zgrl 8

1.1.5. Dnce ve fade zgrl 9

1.1.6. Bilgi Edinme ve Basn Yayn zgrl 11

1.1.7. nan ve badet zgrl 11

1.1.8. Toplumsal zgrlk 12

1.1.8.1. Yasa zgrl 13

1.1.8.2. rgtlenme ve Toplanma zgrl 141.1.8.3. ktidar, Demokrasi ve zgrlk 14

2. BLM: ALEKSANDR SOLJENTSN VE ALEV ALATLI 17

2.1. ADA RUS YAZAR ALEKSANDR SOLJENTSN 17

2.1.1 Hayat 17

2.1.2. Edeb Eserleri ve Rus Edebiyatndaki Yeri 19

2.2. ADA TRK YAZAR ALEV ALATLI 23

2.2.1. Hayat 242.2.2. Alatlnn Eserleri ve Trk Edebiyatndaki Yeri 25

3. BLM: ALEKSANDR SOLJENTSN'N "GULAG TAKIMADALARI" LE

ALEV ALATLI'NIN "SCHRDINGER'N KEDS" ADLI ESERLERN

ZETLER 30

3.1. GULAG TAKIMADALARI 30

3.2. SCHRDNGER'N KEDS 33

3.2.1. Kabus 33

3.2.2. Rya 38


6/89


7/89

vi

NSZ

zgrlk, insanln evrensel deerlerinin en ncelikli olanlarndandr.zgrlk duygusu insann varoluunun temelidir. Bu yzdendir ki; hem bireyler,

hem de toplumlar srekli zgr olma mcadelesi verirler. nsanolu bask altnda

kalmay ve baml olmay kolaylkla kabullenemez. nsann yaamnda bu denli

nemli olan zgrlk kavramnn, hayatn ve toplumun yansmalarn ieren edebiyat

eserlerinde bir ekilde yer almas kanlmazdr.

Bu alma, Aleksandr Soljenitsin ve Alev Alatlnn birer eserinde zgrlk

kavramnn yer al ekillerini inceleyerek, farkl iki kltre ait ada iki yazar

arasnda herhangi bir etkileimin olup olmadn tespit etmek amacndadr.

almada metne ve felsefeye dayal analitik karlatrma yntemleri kullanlm

olup, bu almann edebiyat felsefe, psikoloji, sosyoloji, tarih...vb. disiplinlerle

btnletirmeye alan karlatrmal edebiyat (komparatistik) alanna katk

salamas beklenmektedir.

Bu almada bana neri, yardm ve destekleriyle yol gsteren Eskiehir

Osmangazi niversitesi Fen Edebiyat Fakltesi Karlatrmal Edebiyat Blm

Bakan, danmanm Sayn Do. Dr. Ali Gltekine, ayn blm retim

yelerinden Sayn Yrd. Do. Dr. Medine Sivriye, Sayn Yrd. Do. Dr. Mehmet

Semerciye, Sayn Aratrma Grevlisi Engin Blkmeeye, Anadolu niversitesi

Yabanc Diller Blm Alman Dili Eitimi Ana Bilim Dal retim yelerinden

Sayn Prof. Dr. Yksel Kocadoru ve Sayn Do. Dr. Asuman Aasapana iten

teekkrlerimi sunarm.

Bu almann ortaya kmasnda bu almay yapmam iin beni

cesaretlendiren aileme ve her durumda yardmlarn, desteini, sabrn hibir zaman

esirgemeyen Sevgili eime minnet borluyum.


8/89

1

GR

Bu almada, Aleksandr Soljenitsinin Gulag Takmadalar ve Alev

Alatlnn Schrdingerin Kedisi eserleri ele alnmtr.

Bu almann amac, ada Rus yazar Aleksandr Soljenitsin ve ada Trk

yazar Alev Alatlnn zgrlk kavram asndan incelediimiz eserlerindeki

paralellikleri, benzerlikleri ve farkllklar ortaya koyarak her iki yazarda kltrler

aras balamda bir etkileimin olup olmadn saptamaktr.

ki farkl kltre ait Aleksandr Soljenitsin ve Alev Alatlnn zgrlk

dncesi etrafnda karlatrlmasnda hemen gze arpan baz ortak noktalar

bulunmaktadr. Alatlnn, Soljenitsini okuyan ve onun zgrlk ynn bilen bir

yazar olduu, bu karlatrma almasnn balangcndan nce yazarn genel a

zerindeki elmek (e-mail) grubu1 ierisindeki yazmalarndan, yaklak bir yl sonra

yazd Soljenitsinden hayranlkla bahseden deneme yazsndan,2 bu yaz sonrasnda

grup ierisinde bu yazya ilikin oluan tartmalarda gnderdii cevaplardan3 ve

daha da nemlisi yazarn 2004 ylnda konusu Rusya ve Rus kltr olan,

Soljenitsinle Gogolu ayn eserde biraraya getiren, drtl nehir roman Gogolun

zinde eserinden anlalabilmektedir.

Bilindii gibi, karlatrmal edebiyat (komparatistik) biliminin en nemli

zelliklerinin banda uluslararaslk, disiplinleraraslk, ok dillilik ve ok

kltrllk gelmektedir. Konstantinovi (1988, 10) karlatrmal edebiyatn

disiplinleraras almalar ierebilmesiyle ilgili olarak edeb eserlerin dilsel snrlar

aabilme zelliinin yannda hayata dair bir ok obje ile ilikide bulunmasnn ok

sayda karlatrmal edebiyat almasn, disiplinleraras ilikilerin problematiini

incelemeye ynelttiini belirtmektedir.

1 http://groups.yahoo.com/group/alevalatli/2

http://arsiv.zaman.com.tr/2003/04/05/yorumlar/default.htm3 http://groups.yahoo.com/ group/alevalatli/message/20160


9/89

2

Karlatrmal edebiyat alannda yaplan almalar, edeb metinlerin tarih,

ekonomi, sosyoloji, felsefe gibi edebiyat d ieriklerini de incelemeyi

gerektirebilir. Ayta, postmodernizmin sonucu olarak bir ok bilimde olduu gibi

karlatrmal edebiyat alannda da btnclle ve disiplinlerarasla eiliminin

ba gsterdiini u ifadelerle belirtmektedir:

Farkl ulusal edebiyatlarn iki edeb eserini karlatrmada kltr

farkllklarnn izini srmek ilgin veriler vaad etttii iin aratrmacya czip

gelmektedir. Kltrleraras karlatrmalarda disiplinlereraras alma, tarihi,

folkloru, plastik sanatlar, toplumu, ekonomiyi konu alan bilim dallar ile srekli

balant kurmay gerektirmektedir (Ayta, 2003, 132).

zgrlk kavramnn Konstantinovi ve Aytan yukarda sz edilen

grleri dorultusunda, farkl ulusal edebiyatlarn iki edebi eserinde kltrel

farkllklar ve benzerlikler asndan incelenmesi, almamzn sz edilen

disiplinlerle de ilikilendirilmesini gerektirmitir. Her iki eserin edebi olmas

eserlerin en byk karlatrlabilirlik zelliidir. ncelenen her iki eserde de

zgrlk ve armlarna sklkla rastlandndan, zgrlk kavram eserlerdeleitmotif olarak kendini gstermektedir. Bu da, eserleri karlatrlabilir klan dier

bir zelliktir.

Gltekin (bk. 2002, 343-346) karlatrmal edebiyat retimi iin bir

program modeli nerdii almasnda, karlatrmal edebiyat alanndaki

almalar edebiyatlar ve kltrler aras almalar olarak nitelemektedir.

Trkiyede bu alanda eitim veren Eskiehir Osmangazi niversitesi, Fen-EdebiyatFakltesi, Karlatrmal Edebiyat Blmnn amacnn Trk kltr ve edebiyat

ile dnya edebiyatn ve dier ulus kltrlerini karlatrmak olduunu ifade eden

Gltekin, karlatrmal edebiyat almalarnn bir toplumun kalknmasna ve bir

lkenin tantlmasna katkda bulunabileceini belirtmitir.

ki farkl kltre ait iki yazarn szn ettiimiz eserlerinde zgrlk

kavramnn ele aln ekilleri, metne ve felsefeye dayal bir inceleme yntemi


10/89

3

kullanlarak karlatrlmtr. zgrlk, ok genel, snflandrlmalar ve eitleri

ok fazla olan bir kavramdr. Bu nedenle almamz, gnlk hayatta en sk

bahsedilen zgrlk eitlerinden olan yaama zgrl, bireysel zgrlk, mal

edinme zgrl, seyahat zgrl, dnce ve ifade zgrl, bilgi edinme ve

basn-yayn zgrl, inan ve ibadet zgrl, toplumsal zgrlkler ile

snrlandrlmtr.

Bu alma boyunca baz kavram, terim ve isimler iin ve gerekli grlen

yerlerde dipnot aklamalar yer almaktadr.

Bu karlatrmal almada, Tuba elikin Alev Alatlnn Romanlarnda

Modernizm ve Postmodernizmin Yansmalar (2002), yaynlanmam yksek lisans

tezi; Aysun Sekinin Schrdingerin Kedisi Kabus ve Rya eserlerinde Alev

Alatlya gre Trkiyede Toplumsal Deiimin Temel Dinamikleri (2002),

yaynlanmam yksek lisans tezi; Mustafa Ayyldzn Alev Alatl rneinde 1980

Sonras Trk Romannda Entellektel Poplizm ve Sosyal Deime(1996),

yaynlanmam doktora tezi; Zafer zcann Alev Alatl ile Trkiye ve Dnya

(2003) adl kitab; Beth Freeman Ryann Solzhenitsyn, Kesey and Angelou: Three

for Freedom (1977) adl UMI (Universal Microfilms)de yaynlanm Amerika

Nebraska niversitesinde yaplm doktora tezi, ierik ve yntemin belirlenmesinde

ncelikle yararlanlan temel kaynaklardr.

Bu aratrmann birinci blmnde, zgrlk szcnn anlamlar,

otoritelerce yaplan genel zgrlk snflandrmalar ile bu almada kullanlan

zgrlk eitlerinin aklamalar yer almaktadr.

kinci blmde, gnmzde zgrlk yazar olarak tannan ada Rus

yazar Aleksandr Soljenitsin ile Trkiyede romanc kimliiyle tannan Alev

Alatlnn hayat hikyeleri, eserleri ve edeb kiilikleri zerinde durulmutur.

nc blmde ise, karlatrlmak zere ele aldmz Gulag

Takmadalar ve Shrdingerin Kedisi adl eserler ksaca tantlarak her iki eserin

zetleri verilmitir.


11/89

4

Bu almann temelini oluturan drdnc blmde ise, eserler birinci

blmde belirlenen zgrlk eitleri erevesinde analitik olarak karlatrlmtr.

Sonu ve neriler blmnde ise, Alatl ve Soljenitsinin bireysel ve

toplumsal zgrlkler balamnda incelenen her iki eserlerindeki ileyiekillerinde

benzerliklerin ve farkllklarn neler olduu ve yazarlar arasndaki etkileimin nasl

ve ne derecede gerekletii tespit edilmeye allm, aratrmaclar iin gerekli

olabilecei dnlen neriler sunulmutur.


12/89


13/89

6

zgrlk, ancak zgrlk ile nelerin nitelendirildiine, kimin

zgrlnden, neyin zgrlnden sz edildiine bakldnda tanmlanabilir

(Kuuradi,1997,1). Genel bir tanmlamayla zgrlk, Bal olmama, dardan

etkilenmeme, zorlanmam olma halidir (Akarsu, 1994,146). zgrlk, Bir insann

bakalarnn zorlamas altnda kalmadan kendi kararlarna, planlarna uygun hareket

edebilmesidir (Yayla, 2000, 22). Bu tanmlarn dnda zgrlk, Bireyin kiisel

iradesi ve bilincinin olmasn gerektirecek bir kavramdr (Hanerliolu, 1977, 123).

Bilin ve irade ise, ancak eylem varsa mmkndr. Eylemin ve iradenin olmad

yerde zgrlkten bahsedilemez.

zgrlk, zorlamann yokluu, tutuklu olmama hli, bir varln bir eylemde

bulunma veya bulunmama iktidardr. zgrlk, bir yaama hlidir ve duygusal

alana aittir. Her birey ve toplum iin farkl eyler ifade eder. Bu yzden maddi

eylerde olduu gibi tam bir tanm yaplamamtr. nsan, bilincini kullanarak farkl

seenekler arasndan seim yapar ve onu eylem haline geirdiinde kendini zgr

hisseder (bk. ner, 1995, 12-16).

Genel olarak felsefe, sosyoloji, hukuk, antropoloji ve ekonomi

alanlarndaki bu tanmlamalara gre zgrlk snflamalarn ele almak, zgrlk

kavramn yorumlamaya yardmc olacaktr. zgrlk zerine farkl

snflandrmalarn olmasnn sebebi, felsefe, sosyoloji ve antropoloji gibi farkl

bilimlerin zgrlk kavramna yaklamlarndaki farkllklardr.

zgrlk kavramn felsefe biliminden Kuuradi (1997, 1) antropolojik

zgrlk (insann zgrl), bireysel (etik) zgrlk, toplumsal zgrlk olarak;

ner (1995, 76) ise, kamu hayatnn zgrlkleri ve ferd zgrlkler olarak

snflamtr.

zgrlk kavram sosyoloji biliminden Hayeke gre siyasal zgrlk, i

zgrlk, iktidar zgrl (Yayla, 2000, 76); Krishnamurti (2003, 29)ye gre

siyasi zgrlk, yetkinliin verdii zgrlk, bir eyden bamsz olma,


14/89

7

kendiliinden zgrlk ve erdemli bir yaamn sonucu umulan zgrlk olarak

snflandrlmtr.

zgrlk snflamalar farkl bilimlerde farkl ekillendirilmi olsa da ortak

olan nokta; her bir zgrln bir dierinden bamsz olmaydr. Gerekli grlen

kaynak metinlerin taranmas sonucunda yukarda verilen zgrlk snflamalar genel

olup, karlatrma almasnda bu genel snflamalarn aada aklanan alt

birimleri almamzda temel alnmtr.

1.1.1. Yaama zgrl

ner (1995, 76)e gre, bireyin tutukluluk, klelik, esirlik hallerine kar

fiziki bamszlyla ilgili zgrl, bireysel zgrlkler ierisinde yer alan fiziki

zgrlk kapsamndaki zgrlklerin en temeli yaama zgrldr.

Yaama zgrl, bireyin insan olmaktan kaynaklanan doal haklar ve

kendi bilinlilii sayesinde elde ettii haklar gibi grnmekte ise de, devletin

demokratik ynetime sahip olmas halinde gerekleebilmektedir.

Kuuradi (1997, 4-5)ye gre zgrlk, insann hem tr olarak doutan

gelen bir zellii (antropolojik), hem de insan dier varlklardan ayran ana

zelliklerinden biridir. Buna dayanarak denilebilir ki zgrlk, insan olmann

gerektirdii bir arttr.

Bireyin yaamas onun insan olmasndan kaynaklanan en temel ve en doal

hakkdr. Yaama zgrl ncelikle bu esasn gz nne alnmasn gerektirir.

Yaama zgrl hak olarak zaman, mekn ve kiiye gre deimemesi gereken bir

haktr. Aksi taktirde bireyin yaamna tehdit oluturacak her trl durum ve eylem

bireyin yaama zgrln kstlayc olacaktr.


15/89

8

1.1.2. Bireysel zgrlk

nsann zgr olabilmesi kiiler tarafndan yaarken gerekletirildiinde,

zgrlk bir kii zelliiolarak karmza kar. Bu ikinci anlamdaki zgrlk,

kiilerin zgrl, yani etik zgrlktr. zgr kii; yaarken insanlarla

ilikilerinde yapabildii kadar ok doru deerlendirmelere dayanarak, deer

bilgisini hesaba katarak gereken eylemde bulunan kiidir (Kuuradi, 1997,6).

Bireysel zgrlk kiinin iradesine, bilin dzeyine ve karar verme

yeteneine baldr. Kendi bana karar veremeyen veya karar vermesi engellenen bir

kiinin bireysel zgrlnden bahsedilemez.

1.1.3. Mal Edinme zgrl

ner (1995,76)e gre mal edinme zgrl, bireysel ve maddi zgrlkler

kapsamndadr. Mal edinme zgrl, retim ve tketim zgrln de

iermektedir. Mal edinme zgrlnn snrlar farkl siyasi ynetim ekillerinde,

dnce sistemlerinde lkelerin uygulad ekonomi politikalar dorultusunda farkl

belirlenmitir.

1.1.4. Seyahat zgrl

Genel olarak seyahat zgrl, insanlar bir yerde kalmaya zorlamamay

ifade eder. Uluslararas alanda geerli olan kural ise, Herkes herhangi bir devletin

snrlar iinde serbestce dolama ve oturma, herhangi bir lkeden ayrlma ve kendi

lkesine geri dnme hakkna sahiptir (Bk. nsan Haklar Evrensel Beyannamesi)

Seyahat ve barnma zgrl fiziksel bir zgrlktr. Birey veya toplumlar hibir

ekilde bir yerde zorunlu ikamete zorlanmamaldr. Ancak yasalarla belirlenen baz

durumlarda bu zgrlk, ilgili devlet tarafndan, o devletin siyasal yapsna bal

olarak snrlandrlabilmektedir.


16/89

9

1.1.5. Dnce ve fade zgrl

Burry (Bk.1959, 2-6)in fikir ve ifade zgrl kapsamnda dnme

zgrl ve ona kar olan kuvvetler konusundaki dnceleri zet olarak aada

aktarlmtr.

Dnme zgrlnn anlaml olmas iin dndn syleme

zgrlnn de olmas gerekir. Sokrates, dncelerini saklamaktansa lmeyi tercih

etmitir. Ortalama bir insan en az zorlukla karlaaca yolu izler. Sradan bir

insann zihni, sorup aratrmadan kabul ederek smsk sarld inanlar barndrr.

nsanlar, altklar dzeni alt st edecek her eye kar dururlar. Devletin devamnn

mevcut gelenek, alkanlklarla mmkn olabilecei inanc, yeni fikirlerin tepki

grmeden, kolayca kabuln zorlatrr. fade zgrl insann doutan gelen

hakkdr. Ancak baz haklar toplumda belli yasalarla denetim altna alnmtr.

Fikirleri bask tutmann yanl olduu sonucuna Akl ile otorite arasnda

sregelen mcadelenin sonucunda varlmtr. nsanlara edindikleri bilgilerisorgulamalar iin Bunu nereden rendiniz? diye sorulsa, Kitaptan rendim,

Bunu herkes bilir, Okulda rendim, cevaplarn verirler. Aslnda bu cevaplarda,

bakalarnn sylediklerini aratrp, dnp, incelemeksizin, sorgulamakszn kabul

etme sz konusudur. Ortalama insann birok sorgulamasz kabulleri, inanlar,

tasavvurlar vardr ki, bunlar hep otoriteye dayandrarak kabullenmitir. nsanlara

defalarca tekrarlanarak yaplan telkinler sonucunda baz fikirler kafalara kaznmtr.

Telkin kuvveti otoriteye dayanan fikirlerin yerlemesinde rol oynamtr. Akln

yeniden zgrlne kavumas, kavuturulmas gereklidir.

Dnce zgrl, bir toplumun n yarg ve n kabullerle donatlm

dayattrlm zorunluluklarndan kurtulduunda, birey olarak akl ile sorgulamay,

eletirmeyi ve dnmeyi gerekletirdiinde gerek anlamna kavuacaktr.


17/89

10

zhan ve zipek (2003,11)e gre; dnce, bakasna akland zaman

deer tar. Dnme snrlanamaz olduundan dnce zgrl yerine, dnceyi

aklama zgrl ifadesi kullanlabilir.

Bir toplumda genelde zgrlklerin tamamnn, zelde ise ifade

zgrlnn tam olarak gvence altna alnmasnda, hukuki alt yapnn evrensel

hukuk prensiplerine gre dzenlenmesi gereklidir. Ancak, bunun iin zgrlklerin

tam olmas da yetmez. Hakimlerin kendilerine zg deerleri, siyasi grleri de

hukuk kararlarnda etkilidir. Ayrca, bazen dnceyi aklama zgrl bu

yaynlar basan kii, kurumlar da zor durumda brakmaktadr. Dier yandan yasal

dzenlemelerde ciddi ihlaller bulunmaktadr. Yasalardaki maddeleri iyiletirmeye

almak yerine bunlar tamamen kaldrmak, yenilerini oluturmak gereklidir. Bu

konuda ner in dnceleri aada aktarlmaktadr.

Dnce zgrl; dnme eyleminin ierii, herhangi birey hakknda

bilgidir. Fikir zgrl; akn bir varla dayal olmayan, insani ltler iinde

kalan bilgi zgrldr. nsann bilgi edinme ve bilgilerini bakasna aktarmas,

onu dier canllardan ayran nemli bir niteliidir.(ner, 1995, 16).

Aslan (Bk. 2003, 7-10)a gre ifade zgrl baka deerlerin esasen

gerekletirilebilmesi, korunabilmesi iin deerlidir. Sonusal veya arasal yaklam

olarak bilinen bu gr, ifade zgrln hakikatin kefi gibi daha ulvi deerlere

hizmet eden ara olarak grmektedir. fade zgrln arasal olarak

hakllatrmaya ynelik kavramlardan biri de demokrasidir. Demokratik sre,

fikirlerin serbeste dolat, ifade edildii sretir. Ancak, demokrasinin genitabanl olmas gereklidir. fade zgrlnn korunmas ounluun iradesinin

snrlandrlmasna baldr. Bu iradeyi snrlayacak temel ilkelerden birisi bireyin

haklar ve zgrlkleridir. fade zgrl, tekinin zgrldr. teki ile

ilikilerde yaanan sorunlar ifade zgrlnn snrlandrlmasn beraberinde

getirir. Hesap verebilirlik, siyasal sorumluluk dnce ve ifade zgrl asndan

nemlidir.


18/89

11

Dnce ve ifade zgrl dier btn zgrlk eitleri ierisinde anahtar

konumundadr. Dnce ve ifade zgrl olmadan dier zgrlklerden

bahsedebilmek zordur. nk insan dier varlklardan ayran en nemli zellii akl

ve dnebilme yeteneidir. nsan haklarnn ve temel zgrlklerin btnletirici bir

paras olarak dnce ve ifade zgrlnn kullanlmas barn ve uluslaras

anlayn glendirilmesinde olduka nemli bir etmendir.

1.1.6. Bilgi Edinme ve Basn Yayn zgrl

Bilgi edinme zgrl; renim ve retim zgrl ile aratrma

zgrldr. Devlet, vatandalarna her kademede renim imkan salamaldr.

Devleti yneten insandr ve devlet, insanlarn iyi yetitirmelidir. Kltr ve

medeniyetin yaamas ve aktarlmas iin renim ve retim zgrl arttr. Her

bireye eitim kaplar eit olarak ak olmal, bireylerin bu okullarda renim hakk

olmaldr. Aratrma zgrl bilim adamnn, hem aratrma imkanlarna sahip

olmas, hem de elde ettii sonular serbeste aklayabilmesidir. Devlet, bilim

adamlarna destek olmakla ykmldr.

Basn ve yayn zgrl kapsamnda anlatlmak istenen, fikirlerin insanlara

iletilmesi iin kullanlanlan yazl (kitap, gazete, dergi, bror, afi) ve grsel

(tiyatro, sinema, radyo, televizyon) aralar zerinde herhangi bir bask unsurunun

bulunmamasdr. Bilgi ve fikir sahibi olma, haber alma, elenme, insann ihtiyacdr.

21. yzylda bu ihtiyalarn byk ounluu basn ve yayn araclyla

giderilmektedir. Basn ve yayn faaliyetlerinin grevlerini tam olarak yapabilmeleriiin zgrlk iinde bulunmalar gerekmektedir (Bk. ner, 1995, 25).

1.1.7. nan ve badet zgrl

Din zgrl vicdan zgrlnn iindedir. Ancak vicdan zgrl daha

geni bir kavram olup, din d fikirlere inanma zgrln de kapsar. Din insann

yce varla dayal fikir, deerler toplamdr. Din zgrl akn ve mutlak varla


19/89

12

dayal bilgi alannn zgrldr. Din zgrl, herhangi bir dine inanan kiilerin ,

o dinin emirlerini hibir engelle karlamadan yerine getirebilme hakkdr

(ner,1995, 28).

nan ve ibadet zgrl bireyin herhangi bir dine inanma zgrlnn

yansra inanmama zgrln de kapsar.

1.1.8. Toplumsal zgrlk

Toplumsal zgrlk bir lkedeki toplumsal ilikilerin dzenlenmesinde,kurulmasnda, deitirilmesinde, yrtlmesinde geerli klnan ilkelerle ilgili

zgrlktr. Bu ilkeler;

Kiilerde insann deerinin, insan insan yapan olanaklarn, temel haklarn

gereklikte korunabilmesini salayan ilkeler olabilir. nc zgrlk olan toplumsal

zgrln gerekletirilmesi iin ncelikle ikinci tr olan bireysel (etik) zgrlk

gerekletirilmelidir (Kuuradi, 1997,10).

eklinde ifade edilebilir. Toplumsal zgrlkten bahsedebilmek iin ncelikle

toplumu oluturan bireylerin zgr olmas arttr. Bireyler kendileri ile ilgili kararlar

kendileri veremiyor ve kendi tercihleri arasndan kendi seimlerini yapamyorlarsa,

bu bireylerden oluan toplum da zgr deildir.

Toplumsal zgrln kavramsal ieriine kii ve devlet asndan

baklabilir. Kii zgrlne de moral (ahlak) ve hukuksal adan baklabilir.

Kiinin ahlaki zgrl; belirli bir grupta belirli bir zamanda geerli olan deeryarglar sistemine gre iyi veya kt farklarn anlayarak davrand durumdur.

Kiinin hukuksal adan zgrl; eitli temel ve kamusal zgrlklerdir. Bu

zgrlklerin bir engellenmemeyi, dile getirdikleri dnlr (Kuuradi, 1997,16).

Toplumsal zgrln devlet boyutu siyasal zgrl gerekli klar. Hayek,

siyasal zgrl bireyin vatandalk haklar, siyasal ynetimin seimine, yasama

faaliyetine, ynetimin denetlenmesi srecine katlmas olarak tanmlar. Siyasal


20/89

13

zgrlk asl zgrln bir insan grubuna, btn olarak, bir tr kollektif zgrlk

verir tarzda uygulanmasndan kaynaklanr (Bk. Yayla, 2000, 24 ).

Siyasal sorumluluk da siyasal zgrl gerektirmektedir. Bu konuda

Hanerliolu (Bk. 1977, 62-63) Montesquieunun siyasal zgrlk konusundaki

fikirlerini nemle vurgulamaktadr. Montesquieuya gre zgrlk, kanunlarn izin

verdii her eyi yapabilme hakkdr. Demokrasilerde ulus her istediini yapar

grnse de siyasal zgrlk bu deildir. Devlette, ancak kanunlar erevesinde

istediimizi yapabilmek, zgrlktr. zgrlk, kanunlarn yasakladklarn

yapmamak, dier vatandalar da dnerek yetkiyi ktye kullanmamaktr.

Siyasi zgrlk, vatanda olmakla da ilgilidir. Devletin vatandana verdii

gven duygusu nemlidir. Siyasi anlamda zgrlk, kiinin gvenlii, gvenlik

iinde yaad kansn tamasdr. Kiilerin, vatandalarn susuzluu gvence

altna alnmazsa zgrl gven altnda olmaz. zgrlk, bir devletteki cezalarn

z ve orantsyla deiir.

Toplumsal zgrlk; yasa zgrl, rgtlenme ve toplanma zgrl,

iktidar, demokrasi zgrln kapsayan bir zgrlktr. Aada bu zgrlklere

deinilmitir.

1.1.8.1. Yasa zgrl

Yasalarn hazrlanmasnda toplumun ounluunun yarar dnldndentoplumdaki bireylerin ya da baz gruplarn zgrlkleri yasalarla kstlanmaktadr.

Ynetenler, ynetilenler yasaya baldr. Hibir insan yasaya bal olmakszn

sulanmamal, tutuklanmamaldr. nsanlar, bakasna deil, yasaya kar

sorumludur. Yasal, siyasi zgrlk eitlik ile balantldr.

Tierney (Bk. 2002, 389-406) yasa zgrl konusunda baz tanmlamalar

verdikten sonra aklamalarda bulunmaktadr. Hak, eylemde bulunma, bulunmama


21/89

14

zgrl; yasa, eylemde bulunma veya bulunmama zorunluluudur. Eylemde

bulunma hakk veren doal yasalar da yasaklar da vardr. Bu yasalar temel insan

haklarna kaynaklk etmektedir. Kanunun gc emretmesinde, yasaklamasnda, izin

vermesinde, cezalandrmasndadr. Baz eyler herkesin, baz eyler ise zel olarak

bir kiinindir. Doal yasalarn izin verdii eyler, yine doal emir, yasaklarlarla

snrlanr. Haklar doal olduu gibi yasaklar da doaldr. Kanunlar bunlar garanti

altna almak, bireylerin hak ve zgrlklerini korumak, toplumsal dzeni salamak

iin esastr. Haklar, yasalar tarafndan toplum yararna snrlandrlmaktadr.

1.1.8.2. rgtlenme ve Toplanma zgrl

zgr dnceleri ile zgrce toplanabilen bireylerin, zgrce

rgtlenmelerini salayan zgrlktr.

Toplanma zgrl, insanlarn dncelerini ifade etmek iin toplanp,

konuabilmelerini, tartabilmelerini salamaldr. nsanlar istedikleri yerde

istedikleri gibi toplanma zgrlne sahip deildirler. nsanlar, bakalarnn

zgrl adna toplanma iin de izin almaldrlar.

Grlmektedir ki rgtlenme zgrl, bir siyasal yap ierisinde kanunlar

ve kurallar erevesinde snrlandrlmtr. Yasalar ncelikle toplumun huzurunu ve

gvenliini salamak amacyla vardr.

1.1.8.3. ktidar, Demokrasi ve zgrlk

zgrlk ve iktidar ilikisi devletin vatandalarna birey olarak

tand haklar ve sorumluluklar balamnda nemlidir. Bir devletteki iktidar

sahipleri, bireyleri ne derece vatanda olarak deerli gryorlarsa, o noktada

zgrlk kavram tartma konusudur. ktidar, toplumu ynetenler anlamnda

kullanldnda, iktidarn bireyler zerindeki basks sz konusu olmaktadr.


22/89

15

Tekeliolu (Bk. 1999, 49) zgrlk- iktidar ilikisini Foucaultun grleri

dorultusunda ele almtr. Foucaultun biyo-iktidar olarak adlandrd modern

devletin kiilerin hayatlarn yeniden retmeye, denetlemeye ynelik tavr ile liberal

dncede aydnlanma ile kendini bulan, zgrle kavuan birey anlats

birbirlerine benzemez. Doutan edindii haklarnn farknda olma ve bunun korun-

mas koulu ile kendi iradesi sonucu hayatn devletin eline brakan rasyonel bir birey

anlay doru deildir.

Foucaulta gre birey szc, ancak bir dizi iktidar ilikisinin, hakikat

oyununun, hkmetme tekniklerinin ve kendilik teknolojisinin iie getii bir sylem

alannda anlamldr. Devlet, bireyi zgrletirmekten ziyade, onu sylemsel olarak

kurgular. Modern iktidar, bireyin gvdesi stnde kurulmaya, onu gvdesinden

ynetmeye alr; ama gvde, iktidara kar gelien her trl direnmenin odadr.

Kiinin direnebilme gc, akl, istenci zgrlnn de kaynadr.

Foucault, liberal zgrlk anlayndan farkl bir zgrlk anlayna sahiptir.

zgrlk, asla doutan elde edilemez, ancak riskler alarak, toplumsal beklentidenbiraz saplarak olsa da ona ulalabilir.

zgrlk kavram, demokrasi kavramn da beraberinde getirmektedir.

Demokrasi halkn kendi kendini ynetmesi ise, zgr vatandalar sorumluluk ve

haklarnn bilinci ile bunu gerekletirebileceklerdir. Demokrasinin ilemedii

sistemlerde bireylerin vatanda ya da birey olarak zgrlklerinden bahsetmek

zorlar. Demokrasi, bireylerin hr iradeleriyle olaylar deerlendirebilme, seimler

yapabilme, dnebilme yeterliklerine yneliktir.

Demokrasi, egemenliin ve sorumluluun birlikte olduu bir arlk

merkezini iaret etmeli ve gcn keyfi kullanmna izin vermemelidir. Demokrasinin

oluumu ve yaatlmas, toplumun dnce, inan ve giriim zgrl gibi

demokratik karlarna hizmete ve oulcu topluma inanan, bunun iin egemenlik

hakkna snrlamalar ve ekinceler koyabilen ynetim anlaynn benimsenmesine

baldr. Demokrasi snrsz zgrlk deildir, tersine zgrlklere, bireye ve


23/89

16

topluma saygl snrlamalar belirlemek ve uygulamaktr. zgrlklerin gvencesi ise

ada demokrasi anlay ile olur. Demokrasiyi dier rejimlerden ayran en nemli

zellii zgrlk, zgrlklktr (Bk. Alatl, 1997, 16-17).

Alatlnn yukarda tanmlad demokrasi ve zgrlk anlay bir devletin

demokrasiye kar tutumuna gre ekillenecektir. Bir devlette ada demokrasi ve

zgrlk gereklemiyorsa, toplumdaki bireylerde gvensizlik oluacak, gvensizlik

sonucu da bireyler demokrasinin ie yaramadn dnerek zgrlkten kaa

yneleceklerdir.

Fromm (Bk. 2003, 212) demokrasi ve zgrlk konusunda benliin zgr

bireyin gerek gvenliinin temeli olduunu belirtmektedir. Benlik yitimi, genele

uyma gereksiniminin artm olmas, kiinin kimlii konusunda ciddi kukulara

dmesinin bir sonucudur. Benlik yitiminde Ben kimim? sorusunun cevab

Benliim, bakalarnn benden beklediklerinin yansmasdr; ben, olmam

istediiniz gibiyim ekline dnmtr. Benlik/kimlik yitimi, uyum gstermeyi

arttrr. nsan, doallktan, bireysellikten, kimlikten vazgeerek susturulur. Birey,biyolojik olarak canl olsa da robot gibi duygusal ve zihinsel adan ldr. Birey,

iyimserlik altnda yaamn gereklerini yerine getirirken umutsuz ve mutsuzdur.

Benliini yitiren birey umutsuzca bireysellik kavramna yaprak farkl

olmak ister. Farkl olmaya alrken elindeki son bireysellik izlerini sergilemektedir.

Ne istediini, ne dndn ve ne hissettiini bilen birey, kendi zgr iradesine

uygun davranabilir. Ad olmayan otoritelere boyun een birey, kendinin olmayan

benlii benimserken, gszleir, uyum gstermek zorunda kalr. Frommun

zgrlk ile ilgili anlatmlarnda, bireyin otoritenin gc karsnda otoriteye uyum

gsterme nedeni ile gszleip benliini, zgrln kaybedii sz konusudur.


24/89

17

2. BLM

ALEKSANDR SOLJENTSN VE ALEV ALATLI

Aleksandr Soljenitsin Rus, Alev Alatl Trk edebiyatnn yaayan nemli

yazarlarndandr. Her iki yazarn ilk bakta gze arpan zellikleri yaadklar a

toplumsal, politik, sosyolojik, psikolojik alardan eserlerinde irdelemeleridir.

Aleksandr Soljenitsin eserlerinde daha ok kendi anlarndan yola karak yaad

dnemdeki siyasal ve toplumsal problemleri konu edinmitir. Alev Alatl da

eserlerinde yaad an ve toplumun sorunlarn ele alarak, okuyucular bilgilen-

dirme ve aratrmaya yneltme amac tar. Soljenitsin ve Alatlnn dier bir ortak

yn ise yazar kimliklerinin yansra matematik, fizik, sosyoloji, psikoloji, ilahiyat

gibi birok bilim alannda bilgi sahibi olmalar ve bu bilgi birikimlerini eserlerinde

okuyucularna aktarabilmeleridir.

Nobel Edebiyat dll Soljenitsinin hayat, eserleri ve Rus edebiyatndaki

konumu hakknda bilgi vermek yazar tanmak asndan faydal olacaktr.

2.1. ADA RUS YAZAR ALEKSANDR SOLJENTSN

Aleksandr Soljenitsin, Rus edebiyatnn yaayan en nl yazarlarndandr.

Daha ok Sovyet hapishane ve zorlayl alma kamplarn konu edinen

romanlarnn yansra, toplum ve ahlak deerleriyle ilgili yazlar ve ald 1970

Nobel edebiyat dl onun tm dnyada n kazanmasn salamtr.

2.1.1 Hayat

20. yy. ve yaadmz dnemin nde gelen yazarlarndan olan Soljenitsin 11

Aralk 1918 ylnda Kislovodsk ehrinde dodu. Rostov niversitesinde matematik

ve fizik renimi grd. Matematik blmnden mezun oldu. Matematik renimi

srasnda Moskova Devlet niversitesinde edebiyat dersleri ald (Soljenitsin, 1974, 4;

http://nobelprize.org/literature/laureates/1970/solzhenitsyn-autobio.html).


25/89

18

Soljenitsin, niversiteden Almanya ve Rusya arasndaki sava balamadan

mezun olduundan Kzl Orduda bir topu birliinde yl grev yapt ve yzba

rtbesine kadar ykseldi. II.Dnya Savanda topu yzba olarak cephede savat.

Orduda grevli iken bir mektubunda Stalini eletirdii iin 9 ubat 1945te

tutukland. 1953 ylna dek hayatn eitli hapishane ve ar alma kamplarnda

geirmeye mahkum edildi. 1952de kansere yakaland. Takentte bir hastanede

tedavi grd, mucizevi bir ekilde bu hastalktan kurtuldu (Soljenitsin, 1974, 5).

Kruev dneminde alma kamplarnda slah edildii kabul edilerek

1956da Sibiryadan Orta Rusya blgesine dnmesine izin verildi. Kendi doum

yerine yakn olan Ryazan ehrine yerleerek matematik ve fizik retmenlii yapt.

Bu arada da anlarndan yola karak romanlar zerinde almalar yapt. lk eseri

Ivan Denisoviin Bir Gn adl romannn, Sovyetler Birliinde 1962de

yaymlanmasyla bir anda dnya apnda nl bir yazar oldu. 1966dan sonra ise

Sovyetler Birliinde eserlerinin yaymlanmas yasakland. 1967de Sovyet Yazarlar

Birliine sansrn kaldrlmasn, yazdklarndan dolay mahkum edilen yazarlarn

serbest braklmasn, KGBnin el koyduu kendine ait belge ve yazlarn iadesinitalep eden bir mektup yazd. Rus edebiyat geleneklerinden taviz vermeden, kendi

hayatn tehlikeye atarak sistemin yanlln edebiyat ile eletirerek yazd

eserlerinin yaymlanmasndan sonra Rus edebiyatnn klasik deerlerine

ballndan ve dnya edebiyatna katklarndan dolay4 1970de Nobel Edebiyat

dln kazand. Ancak 1970de Nobel Edebiyat dln kazandnda lkesine

tekrar kabul edilmeyecei endiesi ile dl almak iin Stockholme gitmedi

(Soljenitsin, 1974, 6).

Soljenitsin, grleri ve dnceleri ile modern Rusyann siyaseti zerinde

etkilere sahip olmas nedeniyle Rusya Devlet Bakanlar Yeltsin ve Putin ile ikili

konumalar yapmtr. Soljenitsinin dnceleri ve eserlerinin Sovyetler Birlii

halklarnn bilinlenmesi dorultusunda yazarn da amalad etkinin ortaya

kaca ve SSCBnin dalmas zerinde nemli bir rol oynayaca Ryan (1977,

4 http://nobelprize.org/literature/laureates/1970/index.html


26/89

19

25)te belirtilmi ve 1989daki Perestroika (Yeniden Yaplanma) bu tr

dncelerin bir sonucu olarak ortaya kmtr.

2.1.2. Edeb Eserleri ve Rus Edebiyatndaki Yeri

Balca eserleri hakknda ksa tantc bilgiler vermek, yazarn eserlerinde Rus

edebiyatna katklarn belirtmek, eserlerinde zgrlk kavramna verdii nemi

ortaya koymak Soljenitsinin daha iyi anlalmasn salayacaktr.

Stalin dnemindeki politikalarn en belirgin zelliklerinden biri olan kltrel

yaamla ile ilgili kstlamalarn azaltlmasndan cesaret alarak van Denisoviin

Bir Gn adl romann yazd. 1962de Novy Mir-Yeni Dnya dergisinde van

Denisoviin Bir Gn adl roman yaymland. Romanda bir mahkumun alma

kampnda geen tipik bir gnn anlatt. 1962de hapishanede geen gnlerinden

esinlenerek yazd van Denisoviin Bir Gn, 1994 ylna dek onun Rusyada

yaymlanm tek eseri oldu. Bu eser, onun ulusal ve uluslararas dzeyde hzl bir

ekilde ne kavumasn salad (Soljenitsin, 1974, 5). Eserin en byk zellii,

bireyin mahkum iken bile kendi iinde zgr olabilmesini ve kendi etik kararlarn

alabileceini gstermesiydi. Bu eserde anlatmda imgelerden faydalanmas ve halk

dilini ustaca kullanmas da eserin beenilmesindeki en nemli dier etkendir.

Soljenitsinin Ivan Denisoviin Bir Gn adl eserinin yaymlanmas

Dostoyevskinin ller Evi adl romannn 100. ylnda olur (Ryan, 1977, 10).

Dostoyevskinin romannn konusu arlk dnemi ve Sibirya mahkumlardr. Ancak,

Soljenitsin Lenin, Stalin, Kruev dnemlerini anlatmaktadr. Soljenitsin,

Dostoyevskiden 100 yl sonra eserinde, Dostoyevskinin yapt gibi mahkumlar

anlatmtr. Bu durumda Soljenitsinin Dostoyevskiden etkilendii sylenilebilir.

1963te Sovyetler Birliinde kltrel faaliyetlerin zerinde sansr uygu-

lamalarnn younlamas zerine yazar da 1962de Rusyada yaymlatt eserinden

sonra dier eserlerini resmi kanallardan yaymlatamam, hatta yaymlatmas


27/89

20

yasaklanmtr. Bunun zerine eserlerini ya kendi imkanlar ile gizli olarak lkesinde

ya da yurtdnda yaymlatmtr (Ryan,1977, 15).

Soljenitsinin eserleri genelde tarihsel ierikli olup insani deerleri ne

karp savunan eserlerdir. Eserleri birok adan zgrlkleri elinden alnm

kiilerin yaamlarn iermektedir. Eserlerinde bu kiilerin hapishanelerde, alma

kamplarnda veya normal yaamda bask altnda geen hayatlar anlatlmaktadr. Bu

adan ele alndnda Soljenitsin, Hapishane Edebiyat trnde eserler yazmtr.

Eserlerinin bir ksmn kendi olanaklaryla devletten gizli olarak yaynlatt iin

Soljenitsin, samizdat (Levin, 1984, 124) yeralt edebiyat olarak adlandrlabilecek

edebiyat tr yazarlarndandr.

Soljenitsinin Kreetovka stasyonu (Bk. 1974) adl eseri, Kreetovka

stasyonu ve Matryonann evi adl iki hikyeden olumaktadr. Birinci hikye

Kreetovka stasyonu kinci Dnya Sava srasnda bir demiryolu istasyonundaki

gnlk hareketleri, hikyenin kahraman Kreetovka stasyonunun komutan

yardmcs Temen Zotovun gznden anlatlmaktadr. Hikyenin vurguladunsurlar totaliter ynetim, sava artlarnn bireylerin ve toplumun zgrlkleri

zerindeki etkileri, Zotovun kiiliinde bireyin istedii gibi dnememesi, bireye

ait dnceleri ile toplumun faydasna uygun dnme ekli arasnda kalnan ikilem

oluturmaktadr.

kinci hikye Matryonann Evinde kendi idealindeki Sovyet vatanda

lna rnek bir karakter olarak Martroyanay yaratmtr. Soljenitsin toplumu

ahlaki deerlerin ayakta tuttuuna inanmaktadr. Maddeci Sosyalist toplum iinde

hayatn kendi deerleriyle yaamaya alan bir kadn, bir retmenin dilinden

didaktik tarzda anlatmaktadr. Soljenitsinin bireyin her durumda kendine ait

deerlerinin olmas gerektii dncesini hikye ve romanlarnda savunduu

grlmektedir. Ragsdale (1995, 640) hikyeyi etkili klan bir dier zellik olarak

halk dilinin ve deyimlerin yerinde, bazen de Rus dilinde ilk kez kullanlm

olmasn gstermektedir.


28/89

21

Matriyonann Evi hikyesi aslnda her bir olayn ve karakterin tarihte

karlnn bulunduu ve Soljenitsinin vermek istedii iletileri ieren kurgusal bir

Rusya tarihidir. Eser, ehirlemeye, teknolojiye, alkole tepkiyi, en nemlisi Rus

halkna ait deerlerin kayboluuna gz yumulmasna bakaldr iletilerini

iermektedir. Sonu olarak yazar, bu eserinde tarihi ynn, toplumda ahlak ve

deerlerin yitiminden duyduu endieyi didaktik anlatm tarz ile ortaya koymutur.

Soljenitsin 1968de lk ember adl eserini yazmtr. Soljenitsinin, lk

ember adl eserinin esin kaynann talyan yazar Dantenin lahi Komedya adl

eseri olduu sylenilebilir. Dante eserinde cehennemi tasvir ederken, dier cehennem

basamaklarna gre daha az azap ekilen cehennemin ilk basaman ilk ember

olarak adlandrmaktadr ve Soljenitsinin lk ember adl eseri de Rusyada

yaanan olaylarn balang aamasn gstermekte ve ileride yaanacaklarn

cehennemin dier basamaklarna gei kadar rktc olacann sinyallerini

tamaktadr. (Bk. Soljenitsin, 1971).

Eser, Soljenitsinin bilim adamlar ve aydnlarn tutulduu Lyubyankahapishanesinin aratrma enstitsnde matematiki olarak alt yllardaki

anlarna dayanmaktadr. Eserdeki bilimsel ekibin iindeki mahkumlarn tamam

mhendis, filolog, matematiki, teknisyenlerden olumutur. Mahkumlar esaret

altnda durumlarn iyiletirme, ceza srelerinin ksaltlmasn salama ya da

zgrlklerini kazanma umuduyla tm abalarn konuann kimliini tespit etmekte

kullanlacak yeni bir telefon dinleme cihaz icat etmek iin harcamaktadrlar.

Ynetim onlara makina muamelesi yapmaktadr. Soljenitsin bu romannda da insann

zgrlk duygusunu her durumda yaayabileceini, zgrln birey iin anlamn

ele almtr.

Yazarn 1950lerin ortalarnda Kazakistann bakenti Takentte bir

hastanede grd baarl kanser tedavisi srasndaki anlarndan yola karak

yazd Kanser Kouu 1968de yaymlatt bir romandr. Soljenitsin eserde

kendisi gibi alma kampndan yeni km bir mahkumun hastanede geen

gnlerini anlatr. Soljenitsin bu arada alma kamplarndaki mahkumiyetinden sonra


29/89

22

zorunlu ikamete tabi tutulduu iin Takentte yaamaktadr. Soljenitsin bu eserinde

hastane ortamnda zgr ve zgr olmayan hastalarn birlikteliinden

bahsetmektedir. Hastalar arasnda siyasi ynetimde etkin olarak sz sahibi kiiler de

vardr ve onlarn ayn hastalktan ac ekmeleri onlar dier hastalar ile eit

klmaktadr (Bk. Meyers, 1983, 54-68).

Soljenitsinin 1971de yazd Austos 1914, I. Dnya Savanda

Almanlar ile Sovyetler Birlii ordusunun kar karya geldii Tannenberg

Savanda, Alman birliklerinin ezici zaferini anlatan tarihi bir romandr. Romandaki

karakterler Rusya Birinci Ordusundaki general A.V.Samsonov ve askerleridir.

Roman dolayl bir ekilde arlk rejimini ke gtren rejimin zayf ynlerini

ortaya koymaktadr (Bk. Soljenitsin, 1972).

The Oak and the Calf (Mee Aac ve Buza) (1975), Sovyetler

Birliinde yaznsal yaam inceleyen belgesel niteliinde bir eserdir. Eserde yal

mee aac (SSCB) ve byynce onun iin boynuz darbeleri ile tehlike oluturacak

bir buza (SSCBdeki sistem kart yazarlar) metaforlar kullanlmtr (Soljenitsin,1974, 5). Mee Aac ve Buza SSCBnin bir gn entellektel yazarlarn

eserlerinin etkileriyle dalacann sinyallerini veren bir eserdir.

Anlatm gcndeki baars nl Rus air Yevtushenkonun da dedii gibi,

onun yaayan en byk Rus yazarlardan biri olmasn salamtr. Soljenitsin 1970li

yllarn yazarlarnca takdir edilmi, bu yazarlar tarafndan ondan vg ile

bahsedilmitir. zellikle de topluma ve insanla kar olan sorumluluununun

gerei olarak, gerekleri olduu gibi anlatmas nemlidir. Buna Soljenitsinin

Ortadoks Hristiyan deerleri ve ahlak anlay sebep olmutur. Soljenitsinin

eserlerinin lkesinde baslmasna izin verilmemi, sadece van Denisoviin

Bir gn adl eseri 1964te SSCBnin resmi edebiyat dergisi olan Novy Mir (Yeni

Dnya)de yaymlanmtr. Soljenitsin 1972de srgne gnderilmitir. Soljenitsin,

srgne gnderilirken havaalannda evresindekilere: Gidiyorum ve bir gn

mutlaka dneceim, ama esas zldm konu yazdklarm halkmn

okuyamayacak olmasdr., demitir (Ryan, 1977, 27). 1989dan sonra


30/89

23

yazarn eserleri Rusa gazete ve dergilerde blmler halinde, 1994te yazarn

lkesine geri dnmesinden sonra ise btn olarak Rusyada yaymlanmaya balanm

ve yazarn gemiteki bir umudu gereklemitir.

Sovyetler Birliinde yazarlar, Rus yazarlar ve Sovyet yazarlar olarak iki

gruba ayrlabilir (Ryan, 1977, 29). Soljenitsinin iinde bulunduu birinci grupta Rus

edebiyat geleneine bal kalp sosyalist gereklik iin yazmay reddedenler veya

kendilerine sylenenlerin tersi dorultuda yazdklarndan dolay cezalandrlm,

lkesinden srlm yazarlar vardr. Sovyet yazarlar grubunda, sistemi abartarak

ven yazlaryla, sistemi st kapal olarak eletirmi yazarlar da bulunmaktadr.

1994te srgnde bulunduu ABDden lkesine geri dnen Soljenitsin, eitli

gazetelerde ke yazarl yapmakta, kurduu vakf araclyla gen Rus yazarlarn

yetimesine rehberlik etmektedir. Yazarn roman, an ve hikyelerinin yansra eitli

gazete ve dergilerde yaymlanm politika ve ahlak stne ok sayda yazs

bulunmaktadr.

2.2. ADA TRK YAZAR ALEV ALATLI

Alev Alatl aydn kimliiyle ne kan, romanlarnda okuyucuyu entellektel

bir aratrmacla srkleyen yazm tarzyla dikkati ekmektedir. Alatl; felsefe,

politika, ekonomi, ilahiyat, fizik, psikoloji, sosyoloji gibi bilimleri, edebiyat alannda

romanda birletiren btncl (holistic) dnen bir yazardr. Alatl, an

problemlerini, evrensel bak as ile karakterler zerinden toplumlara gndermeleryaparak irdelemeye almaktadr. Bu yaklamyla da edebiyat olarak topluma

kar sorumluluunu yerine getirme bilincini tamaktadr.

Alatlnn hayatn, edebiyata kazandrd eserlerini, Trk edebiyatndaki

yerini bilmek ve anlamak yazar ve incelenen eserinin anlalmasna katkda

bulunacaktr.


31/89

24

2.2.1. Hayat

Alev Alatlnn hayat hakkndaki bilgiler, yazarn genel a zerindeki kendi

sitesinde5 bulunan otobiyografisine dayaldr. 1944 Menemen, zmir doumludur.

Babas Erturul Alatl askerdir. Babasnn babas, stiklal Sava gazisi Prizenli

Ahmet Seyfettin Beydir. Annesi, Firuzan Alatl Rumelilidir. Franszca iirler okur,

at biner, ayn zamanda elii ustasdr. Annesinin babas Selanik Kads Halil brahim

Uygur, Cumhuriyetten sonra ar ceza reislii yapmtr. Annesinin byk amcas

tiyatro yazar Musaipzade Celal Beydir. Ailenin iki taraf da Balkan Sava srasnda

g yaamtr. Alatl soyadndaki al ve atl kelimelerinin dedesinin al atndan

geldiini aklamaktadr.

Alatl, okuma alkanln babasnn ona her koulda okumas iin kitaplar

vermesi ve imkanlar yaratmas sonucu almtr. Ortaokulu Ankara Namk Kemal

Ortaokulunda okumutur. Liseyi Japonyann bakenti Tokyo Nakamegurada The

American School in Japan adl bir kolejde, tamamlamtr

Daha sonra Trkiyeye dnerek ODTde ekonomi-istatistik eitiminin yan

sra ilahiyat ve kimya eitimi de almtr. ODTdeki eitimi srasnda btncl

dnme biimini renmitir. ODT o zamanlar TBMMnin bahesine kurulmu

barakalarda retim yapmaktadr. O srada Birinci Be Yllk Kalknma Plannn

hazrlanmasnda grevli, Nobel dll ekonomist Chenery Clarktan dersler almtr.

Alatl ve daha sonra ei olan Alper Orhon, Ford Foundation bursu ile, kendisi

ise Fullbright bursu ile Amerikaya gitmitir. Amerikada Vanderbilt niversitesinde

Kalknma iktisad ve ekonomi mastr, Dartmouth Collegeda felsefe mastr

yapmtr. Daha sonra dnce tarihi ve ilahiyat renmitir.

Trkiyeye dndkten sonra, be yl semavi dinler ve slamiyet ile

ilgilenmitir. ki kere Kahireye El-Ezher niversitesine konumac olarak gitmitir.

5 www.alevalatli.com/bio.html


32/89

25

1968-1969 yllar arasnda ABD Maine eyaletinde Canaan Kolejinde retim

elemanl grevi yapmtr. Trkiyeye dnerek, DPTde ekonomi uzman olarak

almtr. Sonra, University of California, Berkeleyin Trkiyede yrtt bir

psiko-dilbilim projesinin stanbul sorumlusu olmutur. Yazko Yazarlar

Kooperatifinde grev yapmtr. Alatl, 1984 ylndan itibaren yazarlk yapmaktadr.

Alatl, ocuklar Funda ve Kaan ile yaamakta, zamann eserlerinin yazmnna

ayrmaktadr. Alatl, yazar-okur ilikilerini eserleri araclyla, dzenlenen

toplantlara misafir yazar olarak katlarak, eitli gazete ve dergilerde yaymlanan

rportaj ve ke yazlaryla ve zaman zaman televizyon programlarndaki ikili

sohbetlere katlarak salamaktadr.

2.2.2. Alatlnn Eserleri ve Trk Edebiyatndaki Yeri

Alatl Trkiyeye dndkten sonra ngilizce bilgisini Cumhuriyet gazetesi ile

beraber Bizim English adl Trke temelli bir ngilizce retim dergisine tayarak

retken hale dntrr. Yazko Yazarlar Kooperatifinde yer alr ve bylece 1984

ylnda yazarlk kariyerine balam olur.

Alatlnn Yazko, Somut, Nokta, Sur, Trk Edebiyat, Cnk, nsan ve

Teknoloji dergilerinde inceleme yazlar kar. Alatl yazarlk deneyimine Edward

Saidden yapt Haberlerin Anda slam (1985), Filistin'in Sorunu (1986), En

Emin Yol (1986), Tunuslu Hayrettin Paa (1986) adl evirilerinin yaymlanmas

ile devam eder.

Alatl, 1995 ylnda Aydn Despotizmi adl eletiri- deneme kitab kartr.

Bu kitab Yaln Kkn Eyllist roman dedii Latife Tekinin Gece

Derslerine kar bir savunma tarzndadr. (http://www.yenisayfa.com).

Kadere Kar Koy A.. 1996 ylnda Boyut yaymevinden yaynlanan

tiyatro oyunu olarak yazlan yk trnde bir eserdir. Trk erkeinin cinselliini ve


33/89

26

kadnlarn buna kar aldklar tavr anlatan, trajikomik, gereki bir sosyal eletiridir.

Kadere Kar Koy A.. bilgi ile yaratcln muhteem birlikteliidir.

Bugn daha ok romanc olarak tannan Alatl, eitli dergi ve gazetelerde

ke yazarlna devam etmekte ve Alatl ile yaplm syleiler eitli dergi ve

gazete kelerinde yaymlanmaktadr.

Alatlnn 1985 ylndan 2006 ylna dek yaymlanm on tane roman vardr

ve iki roman da yaym aamasndadr. Alatlya gre roman denilen edebiyat

biiminin tek bir tanm yoktur. zellikle gnmzde "roman," an akn

yanstmal, btncl olmaldr. Ancak, bu dnemde yazan bir Trk romancs

okurunu bilgilendirmek zorunluluu gibi bir zorlukla kar karyadr

(www.aksiyon.com.tr). Alatl, romanlarnda vurgulamak istedii cmleleri

tekrarlama yoluna ok sk bavurmaktadr. Eserlerinde ok sk yabanc kelime ve

isimler kullanmas, kendine zg yazm kurallarnn ve yazm tekniinin olmas,

Alatlnn dier yazarlk zellikleridir.

Yaseminler Tter mi Hala?, ilk kez 1985 ylnda baslmtr. Eleni olarak

doan, Naciyeye dnen, drt ocuk sahibi olduktan sonra eski Hisar gmeni bir

Anadolu Rumu ile evlenen bir kadnn geree yakn hikyesidir. Kitap Trkler

tarafndan Yunan yanls, Yunanllar tarafndan Trk yanls bulunmutur.

kenceci ilk kez 1987 ylnda yaynlanmtr. Alatl ikenceyi, iddeti,

iddetin trevlerini, Trk toplumunun ikenceye yatknln incelemitir. Alatl,

Trkiye'de ikence gren ile ikenceci arasndaki farkn ok ince olduunu,

mazlumla zalimin her zaman yer deitirebilirliini anlatmtr.

Orda Kimse Var m? tamam Boyut Yaynevinden kan nehir roman

tarznda yani drtl roman serisidir. Serinin drt kitab Viva la Muerte (Yaasn

lm) (1992), Nuke Trkiye (1993), Valla Kurda Yedirdin Beni (1994), O.K.

Musti Trkiye Tamamdrdan (1995) olumaktadr. Alatl eserine adn kendisi gibi

dndklerini dnen kimseler var m? dncesi ile bu ismi vermitir. Eser;


34/89

27

1970-1990 yllar aras Trk ruhunun Sosyalizm, Sosyal demokrasi, lkclk,

slamiyet, Krtlk mcadelelerini anlatmaktadr. Orda kimse varm adl nehir

romann oluturan eserler aada tantlmtr.

Viva La Muerte: Yaasn lm Trk toplumunun lmcl ruh halini

anlatmaktadr. "Viva la Muerte!", hzla yabanclaan Trkiye toplumunda Gnay

Rodoplu'nun ezilmesini, pasif insana dntrlmesini anlatr. Bu toplumda aydn,

bilgilenmek gibi balanmaz bir sutan mebbed hapse mahkum edilmitir. Bu

eserde Gnay Rodoplu'nun hayatndaki trajik boyut bilgisinin enginlii sz

konusudur. Hayatn, Lao Tzu ile Hazreti Muhammed'le, Kropotkin'le, Marks'la,

Baudelaire'le, Albert Schweitzer'le, Kazancakis'le paylamasna baklrsa, bu

dnyaya dair bilgi edinmi bir insann sorumluluunu tadndan ezilmitir.

Nuke Trkiye cehaletin sadece bizim toplumumuza zg olmadn

anlatmaktadr. Bu kitap yabanclarn Trkiye'yi nasl grdn ve grmek istediini

anlatmaktadr. Gnay Rodoplu Orient kltrn Batllara kar savunurken bir

yandan da hzl kentleme sonucu baz deerlerimizi yitiriimize deinir.

Valla Kurda Yedirdin Beni adl eserinde Trk solunun ve Krt meselesinin

panoramasn izerken, yeni sorular ve sorunlar ortaya atlmtr. Eserin ad, "Valla

Kurda Yedirdin Beni, sitemkar bir uzun havadan alnmtr. Eserde bireysel sosyo-

psikolojik derinliklere inmek amalanmtr. nsanlar doru teorisine matematiksel

olan n kabullere dayal ussallatrmalara dayal dorular ve fizik, kimya, biyoloji

gibi fen bilimleri iin geerli olan matematikiler ile akan dorular asndan iki

ekilde bakarlar. Bu eserde anti-pozitivist yntem tercih edilmitir.

Ok. Musti Trkiye Tamamdr bireysel insan, Gnay' her trl toplumsal

dzenlemeden, toplumdan ayr olarak tanmay ve anlamay sorgulamaktadr.

Alatlnn Orda kimse var m? nehir roman drtlsnden sonra, ikinci kez

yine nehir roman tarznda Schrdingerin Kedisi yaynlanr. Alfa Yaynlarndan

1999 ylnda kan Schrdingerin Kedisi, I. Kitap Kabus ve 2001 ylnda kan


35/89

28

Schrdingerin Kedisi II. Kitap Rya bizim de karlatrmamzda kullandmz

romanlardr. Alev Alatlnn, Schrdingerin Kedisi, I. Kitap Kabus, anti-topya

zellii gstermekte, dnebilen Trk insannn 2020li yllarn anlatmaktadr.

Eserin anti-topya zellii gstermesinin sebebi eserde eski Trkiyedeki

olumsuzluklarn anlatlmasdr. Kabus bu olumsuzluklarn sonucunu sembolize

etmektedir. Alatlya gre kabusla hallemek, problemleri amann ncelikli

artlarndan biridir. Erwin Schrdingerin kedisi, yeni fiziin maskotudur. Ayn

anda l ve diri olabilmek gibi akl almaz bir bilimsel gereklii temsil etmektedir.

Kaos teorisi, saakl mantk, kreselleme, Yeni Dnya Dzeni eserde tartlan

dier felsefi konulardr.

Schrdinger'in Kedisinin ikinci cildi Ryada Alev Alatl'y yine toplumu,

lkesi, inanlar iin ve tm dnya iin kayg duyan, sorumluluk sahibi bir aydn

olarak grmekteyiz. Dnyann iine girdii Kaos a'n analiz ederek, insanlk iin

k yolu olabilecek neriler sunmaktadr. Alatl, hem vizyoner, hem de retici bir

romancdr. Ryadaki diyaloglar Platonun eserindeki slubu andrmaktadr.

Platonun yazd Devlet adl eseri de ilk topik eserdir. Alatl, Rya eserinde saltbir romanc deil, filozof, tarihi, antropolog, sosyolog, astrofiziki, biyolog, genetik

bilimci, matematiki, teolog, sufi, psikiyatr, mzisyen, air, kurgu bilimci, ftrist,

stratejist ve filolog olarak karmza kmaktadr. Alatl, eserlerini sadece edebiyat

yazarl amac ile deil, ayn zamanda yazarl ile bireylere mesaj vermek amacyla

yazan bir yazardr.

Alatlnn son eseri olan nc kez nehir roman tarzndaki ve drt romandan

oluan, Gogolun zindeyi yazmtr. Bu romann ilk iki kitab, 2004 te Gogolun

izinde I Aydnlanma deil Merhamet ve 2005te Gogolun izinde II Dnya Nbeti

Everest Yaynlarndan kmtr. Yazarn Gogolun zinde drtlemesinin dier iki

kitab henz yaynevleri ile sren grme nedeni ile yaynlanamamtr. Alev Alatl,

bu eserinde yakn tarihi ve gnmz Rusyasn ok iyi analiz etmitir. Rus yakn

tarihinden arlk Rusyas, Ortodoksluk, Masonluk, Bolevik htilali, Lenin, Stalin,

Yeltsin, Putin eserde anlatlan konulardan bazlardr.


36/89

29

Alatlnn son eseri (nehir roman) roman drtls Gogolun zinde adl

eserlerinde onun, Rus yazarlar ve Rusyaya olan ilgisinin romanlarnda yansmas

olarak grlmektedir. Rus yazarlarn kulland grift slup, yer yer Alatlnn

slubuna da yansmtr. Alatl, eserinde Rus ruhu ile Trk ruhunu yzletirerek Rus

ruhunun syledii eyleri, kendisiyle yapt hesaplamalar Trk ruhunda

yanklanma olarak sunan bir yazardr (Bk. Alatl, 2004).

Gogolun izinde I: Aydnlanma Deil, Merhamet, Rusya'da Trkiye tarihinin

bir sonraki sahnesini izliyor gibidir. Artk Rusya iin sylenen hemen her ey Trkiye

iin de geerlidir. Merutiyetini ve gvenilir bilimadamlarn kaybetmi, ar

ypranm, sadece aydnlarnn desteinden deil, gvenilir mminlerinden de yoksun

bir toplum, entelektel bir boluk iinde, temsil ettiklerinin ihtiyalarn akarmaktan

aciz, zayf, deorganize muhalefet bulunmaktadr (Bk. Alatl, 2004).

Gogolun zinde II: Dnya Nbetinin kahraman Gloya, Rusyay ve Rus

kltrn okurlara tantmaya devam eder. Romann Rus kahraman, Prens Aleksi

Kristovovi Zelenski'nin dedii gibi: "Dirili, ancak isteniyorsa gerekleebilir veancak o zaman mmkndr" (Alatl, 2005, 78).

Alatl, eitli bilim dallarnda sahip olduu bilgi birikimlerini dnyay

okumaya alan birisi olarak kullanarak, okuma izlenimlerinin sonularn topluma

kar sorumluluk bilinci ile okura aktarma amacndadr (Bk. zcan, 2003, 25). Alatl,

son derece entellektel fenemonolojist, diyalektik ve yzlemeyi kullanan, realist

gelenekler erevesinde belki de epik boyutunda baarl bir roman yazardr. Alatl

tasvirleri, iirsel anlatm kullanan bir roman yazardr. Alatl, eserlerinde metaforlar,

ifreleri kullanr ki bunlar zmlenmesi gereken metinlerdir. Alatl, doruyu sahici

dnyadaki olgulardan yola karak bulmak ister. Toplumu oluturan varlklarn

kendilerini incelemeden, ilikilerini incelemenin bir ey kazandrmayacana,

ekonomi, politika, felsefe, psikoloji, edebiyat, insan bilimleri gibi birok farkl

bilimin tmnn ie bireyi aratrarak balamas gerektiine inanr. Bu yzden

Alatlnn romanc kiilii an akn yanstan, btncl zellik gsterir (zcan,

2003, 96).


37/89

30

3. BLM

ALEKSANDR SOLJENTSN'N "GULAG TAKIMADALARI" LE ALEV

ALATLI'NIN "SCHRDINGER'N KEDS" ADLI ESERLERN

ZETLER

Gulag Takmadalar ve Schrdingerin Kedisi eserlerinin zgrlk

asndan incelenip analitik karlatrmalarnn yaplabilmesi iin her iki eser

hakknda eserlerin zetlerine yer verilmitir.

3.1. GULAG TAKIMADALARI

Gulag Takmadalar kurmaca bir eser deildir. Gulak Takmadalar 1917

Bolevik htilalinden sonra oluturulmaya balanan Stalin dneminde saylar

olduka artan ve SSCBnin drt bir yanna yaylan alma kamplarnda yaananlarn

edeb bir ekilde kayda geirilmi halidir. Eserin ieriinin tamam Soljenitsinin

tutukluluk, mahkumluk ve srgn hayatn anlatan kendi anlar, bu srelerin

tamamn veya bir ksmn yaam bakalarnn anlar, SSCB ceza sistemi ve

alma kamplaryla ilgili resmi belgeler ve anlarda anlatlan olaylara Soljenitsinin

getirdii yorumlardan olumaktadr.

Eserin ilk cildinde tutuklanma srecinden balayp soruturma ve bu aamada

kullanlan hapishaneler ve tutuklularn psikolojileri, SSCBde iileri ve adalet

sistemiyle ilgili rgt ve kurumlar anlatlr. Tutuklamalarn keyfilii vetutuklananlarn ne iin tutuklandklarn bilmemeleri, soruturma srasnda

tutuklunun kendisine yneltilen sulamalar, verilen cezay kabul etmeleri iin akla

hayale gelmeyecek yntemlerin kullanlmas, iileri ve adaletle ilgili devlet

kurumlarnda alanlarda grlen yozlama, Soljenitsinin bu blmlerde zerinde

durduu konulardr. Bu cildin devamnda Soljenitsin kendi tutuklanma ve

sorgulanma srecini anlatr ve SSCB ceza sistemini oluturan kanunlarn gelitirme

srelerine yorumlar getirir.


38/89

31

Eserin ikinci cildinde, geici olarak kalnan hapishanelerden sonra

mahkumlarn alma kamplarna nakilleri esnasnda neler yaadklar, birok

mahkumun hayatlarn kaybettii ve mahkumlardan sorumlu kiilerin onlara ok kt

davrandklar anlatlmaktadr.

Alnan cezann sresine bal olmakla birlikte, genelde verilen en dk ceza

on yl olduundan, mahkumlar yaadklar yerlerden olduka uzak blgelere

nakledilmektedirler. Bundan dolay mahkumlarn dinlenebilmesi iin ara

istasyonlarda geici cezaevleri almtr. Ne var ki bu cezaevleri mahkumlarn

dinlenebilecekleri zellikte yerler deildir. Mahkumlar oralarda da alk, uykusuzluk,

hastalklar ve dier kt artlarn stesinden gelmek zorundadrlar. Mahkumlar iin

tren istasyonlarndan bu geici cezaevlerine kapal kamyonlarla yaplan aktarmalar

ise bal bana bir eziyet olmaktadr.

Kamplara yolculuk yk vagonlar veya hayvanla yaplr ve yolculuk

esnasnda mahkumlarn normal insanlar grmeleri engellemektedir. Bylelikle

yolculuk boyunca toplumdan tamamen soyutlanmalar salanr.

Bir alma kampndan dierine mahkumlarn yolculuk yapt pek grlmez.

Bu tr bir yolculuu sadece ans olan ve bir ekilde kendilerine ayrcalk tannp

cezalarnn hafifletilmesini salayan mahkumlar yapabilir. Bu mahkumlar gruplar

halinde deil, bir muhafz eliinde normal yolcu trenleriyle nakledilir. Kendilerine

sadece tek bir ey hatrlatlr: Kama giriiminde bulunursan, kurunu yersin!.

Bunun dnda normal bir yolcu gibi seyahat edebilirler.

Eserin nc cildinde ise, alma kamplarnn dayand dnsel temeller

ve bu kamplarn tarihesi anlatlmaktadr. alma kamplarnn oluturulmasna

lkenin haerelerden ve haere olma olasl olanlardan temizlenmesi gereklilii

dncesiyle balanmtr. lkenin kuzey batsnda bulunan Slovetsk Adalarnda

manastrlardan dntrlm ilk alma kampnn trl hilelerle ok kar getiren ve

Sosyalizmin ruhuna uygun bir kurummu gibi gsterilmesinden sonra, alma

kamplarnn amac mahkumlar retim srecine dahil etmektir. Slovetsk Adalar


39/89

32

alma kampnda adalardaki imkanlar, mahkumlarn i gcn ve kendi ticaret

zekasn kullanarak i sahalar aan Naftaly Frenkel adnda ayrcalkl bir tutukludur.

Frenkel aslen stanbullu bir Yahudi tccar olup kendisi daha sonralar demiryollar

yapm amal kamplardan sorumlu ynetici ve iletme orta konumuna gelir.

lk alma kampn gstermelik baarsndan sonra kamplarn says hzla

artar ve mahkumlarn ok ar artlarda zorlu projelerde altrlmasna balanr.

Binlerce ii mahkumun hayatna mal olan Beyaz Deniz Kanal Projesi,

Soljenitsinin nemle deindii bir konudur. Soljenitsine gre bu, iktidarn zerinde

propaganda yapt bir projedir. Bu kanaln inaat devleti her adan zarara

uratmtr ve kanaln kullanll yoktur.

Eserin devamnda alma kamplarnda mahkum olmak ile arlk Dneminde

toprak klesi olmak, haklar ve zgrlkler asndan karlatrlmakta ve her adan

toprak klesi (serf) olmann daha avantajl olduu ispatlanmaktadr. Daha nce de

belirtildii gibi, alma kamplarndaki mahkumlarn yaamlar ve bu yaamlardan

aktarmlar eserin byk bir blmn oluturmaktadr. nc cildin devamndakiblmler alma kamplarndaki gndelik yaam, siyasi mahkumlar, sradan

sulardan mahkum edilenler, kadnlar, kamp grevlileri ve ocuklar asndan ele

alnr. Sonrasnda ise alma kamplarnn darlar, alma kamplarnn lkenin

toplumsal yapsna ve lke halklarnn genel psikolojilerine etkileri anlatlr.

Ruh ve Dikenli Tel isimli eserin drdnc ve son cildinde ise, Soljenitsin

eski SSCBnin yaam olduu ahlaki knty, maneviyatszl ve insanlarn

yaam olduu amaszl anlatr. Yazar, son olarak eserin ortaya kmasnda

anlarndan faydaland birka kiinin hayat hikyelerini anlatarak, eserde ad geen

kiiler hakknda ksa bilgiler verir.

Sonu olarak; Gulag Takmadalar Soljenitsinin yazar olarak verdii

zgrlk mcadelesini anlatan bireysel anlardan ve tarihsel belgelerden oluan edeb

bir eserdir. Yazar lkesinde yaad dneme ait toplumsal sorunlar kurmaca

olmayan bir eser yazarak ortaya koyar.


40/89

33

3.2. SCHRDNGER'N KEDS

Schrdingerin Kedisi, ksaca gnmz Trkiyesine ait sorunlar ve

olumsuzluklarn ortaya konulduu Kabus ve Kabusta belirtilen sorunlara

zmlerin ve olumsuzluklar amann yollarnn nerildii Rya adl iki

romandan olumaktadr. Ryann gereklemesi iin nce kabusun anlalmas

gerektii dncesinden yola klr.

Schrdingerin Kedisi I. Kitap Kabus anti-topya tarzndadr. II. Kitap

Rya ise, topya6

tarzndadr. Schrdingerin Kedisi roman topya tarzndaTrk edebiyatnn ilk nemli eserlerinden biri olarak grlmektedir (elik, 2002).

Esere genel olarak edebiyat asndan bakldnda, romann okunmasn gletiren

bilimsel kavramlarn okluu hemen fark edilir. Bunun yannda eserin de yazar gibi

holistik(btncl) bir zellik tad grlr. Eserde kuantum fizii7, sosyoloji,

mantk, ilahiyat, matematik ve dier bilimlerin kapsad konulara deinilir.

3.2.1. Kabus

Schrdingerin Kedisi, romannn ana karakteri mre Kadzadenin 2020-

2035 yllar arasndaki yaantsn, Trkiyenin gemiine ait deerlendirmelerini,

ideal toplum yapsn ve toplum dnce modelini anlatmaktadr. mre Kadzadenin

yaam 1950-2035 yllar arasndadr. Doum yeri ankr ili erke ilesinin

Krkuyu kydr. mre psikoterapisttir ve Trkiyede ortalama yaam standartlar

olan eitimli bir bireydir. Kendi ierisinde ve evresiyle srekli fikir atmalaryaamakta, devaml gemie dnp bu atmalarn sebeblerini bulmaya

almaktadr.

6 topya; Yaayanlarn kusursuz dzen iinde varolma olanan salad kabul edilen lke. deal yada yetkin toplum. deal bir toplum dzeni ya da ynetim biimi ortaya koyan tasarmdr.7

Kuantum Fizii; Kuantum Fiziine gre btn bilgiler toplansa bile hibir ey zerinde kesin olarakkarar verilemez.


41/89

34

Romann dier karakterlerini temel olarak mrenin ailesi, akrabalar,

arkadalar, Yeni Dnya Dzeni8 grevlileri, Onarmclar9 rgtnn bireyleri

oluturmaktadr. Ayrca, ok sayda bilim ve dn adamlar ya karakter olarak ya da

temsil ettii bilim ve dnceyle birlikte eserde yer almaktadr. Romann

karakterleri, romanda yaanan zaman olan 2020-2035 yllar arasndaki ve

gemiteki kiiler olarak da snflandrlabilir.

Roman mre Kadzadenin Yeni Dnya Dzeni Yarglarnn gzetiminde,

slah olmak zere Adrianople Islahhanesine10 bir grupla gelmesi ile balar. mre

cinayet sandr ve Talib11 sfat tamaktadr. mre Kadzadenin yarglanma

nedeni; yeeni Devrim Kuran12 Kendisine bir dnya kurma becerisinden mahrum

brakmak suretiyle lmne sebep olmaktr. stanbuldaki Atik Valide

slahhanesinde iki yl l ykayc olarak altktan sonra davasna DANSTB13

tarafndan baklmas kararlatrlmas zerine oraya nakledilmitir. Kendisi de

Koalisyon14 yoluna girmeye taliptir. Adrianople slahhanesinde cezasn ekecek ve

Koalisyonun teklemi bireylerinden15 birisi olacaktr. Bu arada da mahkemede

davas devam etmektedir.

8 YDD/Yeni Dnya Dzeni; Liberaller, dnyada bar srdrmek iin Yeni Dnya Dzenininkurulmasn syleyen Kresellemeciler, sosyalistler, Kadin hareketi, Bar hareketi, evreciler, NewAge (Hindu deerlerini yerletirmeye alanlar)9 Onarmclar; Yeni Dnya Dzenine kar kanlar. Ulustesi milliyetilik anlayna sahip,zgrlklerden yana, koalisyon kart yer alt rgt.10 Islahhane; Hapishane. Taliplerin slah edildikleri yerler.11

Talipler/Talip: Bizim gibi Talipler (bizi de Koalisyona aln diyenler). Mahkum yerine kullanlantabir. Su ileyen toplumun ve otoritenin kar olduu bir davranta bulunmutur ve uyumsuzlukgstermitir. Bu yzden, slaha (rehabilitasyona) tabi tutulmutur. Sulu da zorunlu olarak bunu kabuletmitir. Rehabilitasyon srecini kolaylatrmak iin sulu zerinde psikolojik etki yaratmak gayesiylesulunun bu sreten gemeyi kendisinin istediini vurgulayan talip sfat isim olarak kullanlmtr.12 Devrim Kuran: Sembol bir karakter olarak kullanlmtr. Eski Trkiyede pozitivist vemetafikilerin arasnda kalm, Nihilizm (Hiilik)e srklenmi genlii, arada kalml sembolizeeder. Arada kald durumlardan biri de Aristonun ya ya da ve Budhann hem hem de mantdr.13 DANSTB/Dnya Anti Nihilist Sivil Toplum rgtleri Birlii; Uluslararas Af rgt (AI)nnzerinde uzman mahkeme. Endistler konusunda uzmanlamlardr. Uluslararas Af rgtnden sonramre Kadzade davas onlara devredilmitir.14 Koalisyon; Yce Pirin banda bulunduu Vasllar Meclisinden oluan Yeni Dnya Dzenininyneticileri. Mutlak g.15

Koalisyonun amac btn insanlar istedii bir kalba sokmak, kendilerine mutlak itaat etmelerinisalamaktr.


42/89

35

Mahkemenin yapld dnemde Trkiye paralanm, dalmtr.

Paralanma srecinden sonra Trkiye topraklar zerine, Dou Trakya, stanbul

Devleti, Salihun Devleti, Yeni Horasan Halk Cumhuriyeti, Land of Knidos,

Kingdom of Kapadokia, Attelia Country, Edessa, Viking Land, Pontus Princedoh

adlarnda devletikler kurulmutur.

mre Kadzade Islahanedeki ilk gece afak skmeden uyanr, pencereden

baktnda sonradan Onarmclar adl rgtn yelerinden olduunu renecei drt

kiinin gizlice slahhaneye girdiklerine ahit olur. Bu drt kiiden biri Onarmclarn

lideri, slahhanede alan ve Deli General16 olarak bilinen romann ana

karakterlerinden Kara Kalpakl Adamdr. Kara Kalpakl Adam ve mre Kadzade

arasnda daha sonralar sk bir arkadalk balar. Kara Kalpakl Adam, mre

Kadzadeyi mahkemede savunur. kinci Kitap olan Ryada mre Kadzadeye ideal

olan Yldzlar lkesinde17 rehberlik edecek kii yine Kara Kalpakl Adam olacaktr.

mre Kadzadenin Islahhanedeki ilk gnleri afazik18olan Remzinin

tedavisiyle ilgilenmekle geer. Bu, onun suunun karl olarak cezasn ekmebiimidir. Remzi hi bir eye hibir ekilde tepki vermez ve mre Kadzade

Remzinin tedavisinde baarsz olur. Bu srete Remzinin kiiliinde Trk

insannn afazilii19 hakknda, mre Kadzadenin yarglar yer alr. Remzinin

Onarmclar tarafndan karldn gren mre Kadzade durumu kimseye sylemez.

16 General/Kara Kalpakl Adam/Adsz; Onarmclarn yeryz ile balantlarn salayan lideri.Koalisyon toplantlarna yalnz o katlmaktadr.17 Gkyznn insanln ortak deeri olmasndan yola karak oluturulmu hayal lkesi.18

Afazi (aphasia): Afazi, tp dnyasndan bir kavramdr. Ksaca dil yitimi olarak da tanmlanabilecekolan Afazi, eski ad ile heceli kelam melekesi, tpta kanama, zedelenme gibi travmalar nedeniylebeyindeki kortikal lisan alanlarnn boalmas sonucunda oluur. nsan konuamaz, konuulananlamyor olabilir. Afazik hastada, konuma k hemen hemen hi yoktur, veya minimaldzeydedir. Afazi, byk bir konfzyonel boluu, karmaay ifade eder. evreden gelen sesli veyazl uyaranlarn kiide hibir izlenim uyandrmad bir boluktur, silinmiliktir. Byk biraknlk, amnezidir, bellek kaybdr. Afazi hastas karmaa ve bellek kayb iinde hibir eyyakalayamaz, kararszlar.19 Trk nsann Afazilii: Trkiye toplumunun byk bir blm toplumsal afazi iindedir. Duygusaladan beyin travmas geirmemi olsa da kortikal lisan alanlar boalmtr, ortak dil kaybedilmi,lke ayrmtr ve btn d etmenlerin mdahalesine ak olup savunmaszlamtr. Bireyler,birbirlerinin dillerinden anlamayarak, dier gruplardan koparak, ayrlmaktadrlar. Bu etnik bir ayrmadeildir. Bu ayrmada ortak kavramlar, ortak etik, ortak dil ayracaktr. Gnmzde toplumlardaki

cemaatler, sivil toplum rgtleri, ok hukukluluk sistemi ortak bir dilin eksikliinin gstergesidir kibu da toplumsal afazidir.


43/89

36

Islahanede devaml yaplan tantm toplantlar, konferanslar Yeni Dnya

Dzeni ve Koalisyonu anlatmak iindir. Yeni Dnya Dzeninde nsanlar kast

sistemi20 ierisinde snflandrlmtr. Bata ABDyi temsil eden Yce Pir vardr.

Koalisyonun amac, dnya halklarn Teklemi Varoluta eritmek, teklemi bir

toplum, teklemi bireyler yaratmaktr. Teklemi Varoluta eritilemeyen, sisteme

dahil edilemeylenler ise Lanetliler21 ve Smrlmezlere22 uygulanan yntemle yani

genleri yok edilerek, biyolojik lme mahkum edilerek cezalandrlmaktadr.

Eserde Eski Trkiyenin artlar ve toplum yapsn nrofizyolog, psikiyat-

rist, psikoterapist Maria Evangelista aklarken Eski Trkiyede insanlarn doadan

ayrm n-insan hviyetinde olduunu, Trkiyenin bir madurlar23 lkesi

olduunu anlatr. Eski Trkiyede insanlar devletin himayesinde yaayan, birbirlerine

stnlk kurmaya alan ayr ayr bireylerdir. mre Kadzade Eski Trkiyedeki

problemlerin ounu Trk insannn afaziletirilmesine balamaktadr. Onarmc

larn amac, afazilemi insanlarn beyinlerini koalisyonun yeniden kendilerine

uygun dorultuda ekillendirmelerini engellemektir. Onarmclara gre Eski

Trkiyede insanlar afaziletirmek iin eitli yntemler kullanlmtr. KoalisyonunPsikolojik Sava nitesi24 herhangi bir dnya savana meydan vermeden Koalisyon

Yoluna sokmak istedikleri halklar afaziletirmektedir.

Kabus, mre Kadzadenin mahkemede yarglanmasyla devam eder. mre

Kadzade Devrim Kurann intihara srklenme srecini sondan baa doru

hatrlamaktadr. Hatrladklar mahkeme salonunda bir holoformer25 aracl ile

boyutlu ve sesli grntler olarak izlenir. Mahkeme heyetinde yarg, biri savc

20 Kast Sistemi: Yce Pir, Vasllar Meclisi, Salikler, Mridler, Madurlar, Talip, Smrlmezler, La-netli lkeler.21 Lanetliler: Genleri yok edilecek olanlar.22 Smrlmezler : Smrlecek hibir eyi kalmam olanlar.23 Madurlar; Madurlar: lenen sulardan etkilenenler. lenen su cinayetse, ldrlen kiininyakn veya yaknlarndan biridir. Az gelimi lkeleri temsil eder.24 Psikolojik Sava nitesi: Yce Pirin emrinde Smrlmezler ve Madurlara istedikleri dzeniuygulamak amacyla faaliyet gsteren ve bu toplumlarn psikolojik yapsn aratran rgt. Bu rgtEski Trkiye ile ilgili de aratrmalar yapm ve Trkiyenin insanlarnn n-insan hviyetindeolduunu tespit etmitir.25

Holoformer; Simulasyon.: Sanal gereklik anlamnda olan bu ifade Onarmclarn gemiteki veyaanan zamandaki nemli kiilerin bilgilerini kopyalayarak biraraya getirdikleri sanal sistem.


44/89

37

drt kii vardr. Bakan ABDden Vasl26 David Levin, DANSTBde grevli bir

Polonyal, biri Ukraynal iki yardmc yarg ve Romanyadan Savc Vasl Claudia

Roth. AI.27nn bakt Asitanedeki28 davasnda mre Kadzade Endistlerle bir

tutulamayacan iddia, ispat ettikten sonra davaya DANSTB gnllleri bakarlar.

mre Kadzade Adrianople slahhanesindeki durumalarnda da Endist29 olmadn,

Devrim Kuranda oluan Nihilizm nedenlerini aklar. Durumalarda mre

Kadzadeyi General ve Salik30 Krat Urallar savunur.

mre Kadzadenin gemite hatrladklar kiiler ve bunlarn Devrim veya

mre Kadzade ile ilikileri anlatlr. Bekir Kuran, Devrimin babas olup Devrimin

Nihilist olmasnda en byk etkenlerden biridir. Devrim, yalnzl ve erken

lmyle days Ouza benzetilir. Ouz devrimci arkadalaryla beraber, davas

uruna idam edilmitir. Fakat bu durum ecinsellii yznden gz ard edilir. Ouz

ailesinin utan kayna olduu iin lm aileyi rahatlatmtr. Ancak mre

Kadzade, onu herkesten daha iyi tanyan ve anlayan kiidir. Devrimin ablas Ekim,

sa duyulu bir kiidir. Romanyal bir mrid ile evlenmi, rahat bir hayat srmtr.

Devrimin srlarna ortak olmu, ona zarar gelecek eyleri engellemeye almtr.Toprak, Devrimin erkek kardeidir ve Salihun adl bir tarikata girmitir. Toprak

tutucu bir mslman ve Salih Hocaya tam itaat eden bir kiidir. Toprak, Salih

Hocann kendisine verdii fetva nedeniyle Zozulya isimli Rus bir kadnla beraber

olmasna ramen dindar grnen ve ailesine tavsiyeler veren dedesi Osman Kuran

ldrmtr. Anneleri Mjgan hanmdr. Sarp, Devrimin erkek arkadadr. Eroin

bamls Sarp Devrimi de eroine altrmtr. Sarp elit bir ailesi olduu iin her

istediini yapabilmektedir. Yusuf, mre Kadzadenin eski ve tek akdr. Yusuf

nceleri bir sosyalist iken sonralar mafyaya dahil olmutur. Yusuf, mre

Kadzadenin de meslekta olan Birgen isimli kadnla olan ilikisi nedeniyle onu

26 Vasl/Vasllar; Vasllar Meclisi- G8: En ayrcalkl snftr. Yeni Dnya dzenini salayarak DnyaAnayasasn olutururlar.27 AI/Amnesty International; (ng.)Uluslararas Af rgt28 Asitane; stanbulun Anadolu Yakasna verilen isimdir.29 Endistler/Endist; Dnyann sonunun geldiine inanarak hilik felsefesini benimsemi kiilerdir.Kendi dnyalarn kuramayanlar. Dnyann sonunun geldiine dair komplo teorileri reten, hibir

eye inanmayan ve belirli amalar olmayan, Nihilist grup. Devrim Kuran bu gruba dahil edilmitir.30 Salikler/Salik; G 20. Gelimi lkeler.


45/89

38

terk etmitir. Kabusta adlar geen bireylerin ounluu mre Kadzadenin ve Kuran

ailelerinin bireyleridir. Bu iki aile yakn bir tarihte birbirlerinden ayrlp farkl

soyadlar almlardr. Hem bu iki aile hem de bireyleri farkl kesimden insanlar

temsil etmekte ve Eski Trkiyenin toplumsal yapsn gstermektedir. Kuran ailesi

krsal kesimde yetimeyi temsil ederken, Kadzadeler kentsel yaam sren bir aileyi

temsil etmektedir.

mre Kadzadenin savunduu, General ve Krat Urallarn ifadeleriyle

vurgulanan iki dnce modeli mevcuttur. Bunlar saakl dnce31 ve kelebek

etkisi32dir. Kelebek etkisi Devrimin lmne sebep olmutur. Mahkemedeki son

durumada mre Kadzade eski deerlerine ve kltrne bal olduu iin suunu

kabul edip Yce Pire teslim oluyorum, doruluu bilimsel verilerle ispatlanmam

eylere inandm iin suluyum demitir. Bu szleri zerine mre Kadzade

komplo kurban, afazi insanlarn beyinlerini koalisyonun tekrar ekillendirmesini

nlemeyi ama edinen Onarmclarn lideri Kara Kalpakl Adam tarafndan

Islahhaneden karlp yer altndaki Onarmclarn slerine gtrlmtr.

Olaylarn devam ve Trkiyedeki problemlere ve olumsuzluklar ama

ynnde zm nerileri Ryada anlatlmaktadr.

3.2.2. Rya

mre Kadzade Onarmclar tarafndan karlp onlarn ssne getirildiinde

bir holoformera balanm ve Ezeli ve Ebedi Gereklik kavramyla ilk defatantrlarak geici bir sre yukarlarnda bulunan slahhane ve Koalisyon

dncelerinden uzaklamas salanmtr. Yer altndaki Mucizeler Diyarndan

Ezeli ve Ebedi Gerekliin geerli olduu yer; yukardaki Islahhane ve Koalisyonun

31 Saakl dnce: Aristo mantnn ya yada yaklamna kar Budann hem hem de mantnsavunan grtr. Dnyaya dair olup da doruluu veya yanll kesin olarak kantlanm tek birolgu ya da veri yoktur , dncesini savunur.32 Kelebek etkisi: Kydaki bir kelebein kanat rpmasndan oluan kck bir dalga okyanusta dev

dalgalara sebeb olabilir.


46/89

39

hkm srd Dnya ise, Byk Yalandan ibaret bir oyun alandr. Ezeli ve Ebedi

Gereklik Koalisyonun dayatt gereklerin tersine Astronomi ile ilintili,

insanlarn farknda olmas gereken bir gereklik olup teolojik bir kavramdr. znde

insann ve evrenin kaynan anlama dncesi bulunmaktadr. mre Kadzadeye

yine bir tr holoformer olan simlasyon cihaz aracl ile kendisine ait kresel

koordinatlar yldzlar ve konumlar, yeryzne ilikin anlamlar Elmas Gzl

ocuk rehberliinde gsterilip anlatlmtr. Daha sonra nceden tand Remzi X,

Kara Kalpakl Adam, Krat Urallar ve Fazla mre Kadzadeye Mucizeler Diyar

dedikleri ssn dier zelliklerini gsterirler.

ste Onarmclarn Koalisyondan aldklar bilgiler boyutlu hale

getirilerek simlasyonlar oluturulur. Heyet ilmi olarak bahsedilen Astrolojinin

simlasyonlarla retildii ve dnmlk bu yere Yldz Fidanl denilir. Yldz

Fidanlnda Gkyz ve yeryz i iedir, birbirleriyle barktr. Bu arada dikkat

eken Alcyone (ABD) yldznn Gne ile karlatrlmasdr. ABD Alcyoneye

benzetilmektedir. Gne, Alcyoneden 10 kat kktr. Ama Gnein mr drt

buuk milyar yl iken Alcyonenin 80 milyon yllk mr vardr. Bu durumdaAlcyoneun mr daha azdr ve ABD bir gn kecektir. Onarmclar mre

Kadzadeye, Gnein ve Dnyann nasl yok olacan Simlasyondan gsterirler.

Altn Gzl kk kz Eyll ile irazl adamn diyalounda farkl dnyalarn

gkyzne gre tarif edilen farkl merkezlerinin olduu anlatlmaktadr. Yeryz

ehrinin mimari plan Gkyznn tpk basmdr. Konumlar Greenwich hattna

gre tarif edilmek zorunda olmad, Bizim dnyamzn merkezi Edirne

cmlesinden her bir varln kendine ait bir merkezi olduu ve hibir merkezin dier

bir merkeze stn olmad hipotezi, yani Potin Ba hipotezi anmsatlmaktadr.

Alatl, Gkyzne bakmak ifadesini Trklerdeki astronomi, matematik

iliminin gerilediini anlatmak istei ile kullanmaktadr. Trklerin gkyzne

bakmaktan vazgetii dnemle, gerileme srecimizin de balam olduunu iaret

etmektedir. Rya altnda in'den Tibet'e, Altay illerine kadar uzanan bir

corafyann serili olduu bir gkyz tanmlamas ile alarak, Asya'nn


47/89

40

tecrbesiyle, kuantum fiziinin sufilikle el ele verdii bir anlayla sonulanmaktadr.

Rya, din ve bilimin uyum iinde birlikteliini savunan, btncl dncenin hakim

olduu bu anlaytr. Onarmclar, Mucizeler Diyarnda simulasyonlar araclyla

bu ryay gerekletirmilerdir.

Rya Dorusal ve Atomist politikay dlayan, Guo Shoujingi inkar

etmeyen bir aydnlamadan, Asyay inkar etmeyen bir Rnesanstan, Tibeti inkar

etmeyen bir ilahiyattan, bilimi inkar etmeyen bir tevhidten ve tevhidi inkar etmeyen

bir bilimden mteekkil sonsuz revizyona tabi olma iddasnda bulunan Turna

deolojisi ne srlmektedir. Bu; ideolojide Turnalar, Dalar, Seher Yldz kutsal

l durumundadr. Bu l Trk toplumunun ve kltrnn urad afaziden

kurtulabilmi ortak ender kavramlardandr.

Turnalar, Dalar, Seher Yldz tm roman boyunca tekrarlanmaktadr.

Bundaki ama Trk toplumunun ve kltrnn ortak kavramlarna iaret etmektir.

Bu kavramn yaayagelmesinin sebebi trklerdir. Trkler ise Trk toplumunun

zn yanstan deerlerdir. Dalar etkileyici, yalndr. Seher Yldz ise yolgstericidir. Her ikisi de zgrl artrr. Turna ise, Trkler iin nem tayan

bir kavramdr. nk Turna, kendi yaam biiminden bakasna boyun emeyen,

yalakala tenezzl etmeyen, onurlu bir kutur. Turnann zor artlarda bile hayatta

kalabilmesi dayanklln gsterir. Turna aslnda insann, kendi aslyla, toprayla

olan sarslmaz balarn, insann toprana balln ifade eden bir simgedir.

Turnann en nemli zellii ise zgrl temsil etmesidir. Onarmclar Turna

mecazn kullanarak kendilerine be yasa belirlemilerdir. Bunlar Be A maddesi

olarak bilinen drstlk, yiitlik, sadakat, nezaket, denge olarak ifade edilmektedir.

Kuantum Fizii Mucizeler Diyar felsefesinin zn tekil etmektedir.

Mucizeler Diyarnn Asal Yasa maddeleri olarak adlandrlan yol gsterici kurallar

vardr. Mucizeler Diyarnn Asal Yasas Madde 1: Asal yasa, neyin ne olduu kadar,

neyin ne olabilecei esas zerine kurulmu ve yazl deildir. Bu durumda srekli

revize edilebilir. Yasa kuantum sistemleri dntklerinde ayn anda var olan

sonsuz olaslklar sunar. Olaslklar birbirleriyle eliebilirler, hatta birbirlerine zd

8/2/2019 Aleksandr Soljenitain Ve Alev Alatli Da Ozgur

aleksandr soljenitain ve alev alatli da ozgurluk analitik bir karsilastirma a literary comparison of...

Documents