PARİON GÜNEY NEKROPOLÜ'NDEN BİR GRUP CAM ESER,

Zerrili AYDI.'l TAVlıKçe',

A GROUP OF GLASS WORKS FROM PAR/ON SOlffH NECROPOL

Archaeologica/ excavalions stil/ go un in Parirm, one ofIhe inıflorıant cilies ofantic Troas Region, since 2005, The glassworks obtalnedIrom: tbe gmues in Ihe Soutb l'iecmj>Ol oflbe clty are dated 1. sı /ıD and 2 ndAD, Among Ibese g/ass works areunguenıan'Ulns ın'tb caıuileslick, botı/es wUb the shape aicylinder and alabas/ron, llIıguelltarium and an aıyballas wi/h spberebody andglasses wi/h cylinder body, Tbese works indicaıe tbe crafismmısbip good tasle and inlerest ~LParions in anılqulıy,

L

Anahtar Kelimeler: Parion, Nekropol, Unguentarium, lııyballns, CamKey Words: Par/oıı, Necropol, Unguentarium, iıryhailos, Glass

Antik Troas Bölgesrnin l öne~li kentlerindenolan Parion, bugünkü Çanakkale Ili, l3iga Ilçesi I3alıküçe~meBeldesi'ne bağlı Kemer Köyü'nün arazisi üıaioe kurulmuştur

2 (Harita 1),

İ, Ö, 709 yılında kolollize edildiği düşünülenkente 3 , 'KolonizhyOn Çağı'nda Erythrai'li, Mi1etas'lu veParos'lu göçmenlerin yerleştiği söylenmektedir', AyııcaPaıion'un Thasos Adası'ndan gelenlerce kolonize edildiği

şeklinde de görüşler vardır 5, Hemdoros 6, L0, ~, yy,'daPers egemenliği altında bulunan Parionlulann, L0, 513­512 vıllannda Pers kralı Dareios'un ıSkit Seferine katıldılclarmı

bildirir 7, İ. Ö, 479 - 478 yıliarında "Ati~a-Delos DenizBirliği'ne üye olduğu bililıen kent 8, ı. 0,131 - 404 yılları

arasındaki Peloponnessos Savaşları sırasınd~ Atilıa'l1Ln

yanıne!? y'~r alarak Spartah'lara karşı savaşmıştır. Ksennphon'agöre,9 i. 0, 411 )~lındaA1kibiades komutasındaki 86 gemilikAtina doıranması, Parian limanında toplanarak Sparta'ya

sefere çıkmıştır.

HeBenistik Dönemin başlarında Büyük İskenderile bidikte bir süre bağımsızlığını kazanan Paıion, aynı

zamanda Troas kentlerinin oluşturduğu dokuz üyeli "Ilion~;egerasynnu"nun da üyesiydi 10, İ. Ö, 302'de Lysimachos'un,LO, 241'den..sonrada Pergamon Kra1Jığ1'nın egemenliğine

girmiştir II L0, 133'de IIIAttalos'un vasi)'eti ile Pergamon'unRoma Imparawrluğu'na bırakılması ile kent de Roma'nın

idaresine geçmiş olur. Roma Çağı'~d,a Parioo'a büyük önemverilmiş ve lmparator Augusrus (l, 0, 27 - ı. S, 14), kenti"Colania Pariana lulia Augusta" olarak ilan etmiştir 12 ,

Doğu Roma Dönemi'nde ise büyük bir kilise yapıldığı bilinenParian'un önemli bir piskoposluk merkezi olduğu ve ı. S.312- 330 yılmn arasında Eustathius'un Parian piskoposuolarak atandığı belirtilmektedir 13 ,

• Yrd, Doç, Dr.. Atatürk tniversiıesi Fen-Edebiyat Fakiilre"i Mkeoloıi Bölümü - ERZURUM1 Homeros, I1r.ıda. II, 815 vd 'da, Troialı'lann Aiscro; (=(jöııen çayı) ve K\7ikene (= K:~pıdağ Yanmadası) boyıınca Kaikos (=Bakırçay)'a kadar egemenolduklanndan ve ülkelerinin Oynasıerler (=Yunaııca: Ba.ı, Egemen S2.1ı p, Efcııdi) tanfından 8 )':~ da 9 parı:!)'':! bölündüğünden SÖ'L eder. Bu durumdaHomeros'. göre: bölge ;1Ikal1d:~ belirtilen sınırların çok daha d LLIiL ta~Jr, Ona güre Aısepo> nehıinden ba~1ablan Troas'ın sınınnı; Eudoksos, Kyljkene(=K.1pıdağ Yarımadası) Ancka'dan; Dam:ısıcs, P'arion ("'Kemer) uani bımpsakos (= 1.:ıpse~i)'lu Cbaran, Praklion'dan; Kaı:yenda'lı Skvlak:s Abydos'tanhaşiabI'. Traa;;'ın sınıdan Ylıkanda belirtildiği gibi, zaman jçijıdeki sirasi gdi~nıeJerle ilgili ol3rak onaya çıkaıı değışikliklerle wrt1şınalara da konu olmnştuI'.

$ıraboıı Xlll, S82'de bu durumun, Yumıı ko1oııjzasyonundaki dağılı~t;ın kaynaklar.dı,i;ını belinmektedir. 1.0, 1200 Dar Göçleri sıra.sında Anadolu'ya gelenhalklantın Frigler Orta Anadolu'ya ycrle~meden cince bu bölgcve y~ı:şınişlerdir Sır:ıhon:a göre Friglcr Marmara kıyılanncla, Traklar lloiıaz ve Skam,andros('" Kara Menderes) çcı'resine yayıJm~lardır. Bölgeye "Küçiik I'rlgl';1" d ilmesinİn sebebi, bu YÜl.dendir, Trmb !.l(ilgesi'nde i. O, 8. yy.'cla AeDI, i O 7yy.'da ise lan yerle~melerl kunılmaya ı~lanır. !.lundaıı dolayı Homero;;, Aeolis ve Troas'ılıirle~tirmiııır Sırabcııı ı,e; AeoUerin Heruıos ("'Gediz) Nchrınden

Kyzıkene'yc kadarolan kısını "Accıli," oraı:!k adlandırm\~ur Strabon xııı. 581 vd; Fredy 1990, 15; Kuçükefe ]992, 3; Tavuk\:u1999, 1; Högemann 2001.59: Sevin 2001, 58,2 Lear 1923, 8ı: Akjiı 1971, 59; Umar 1983 60: Başaran 19')8, 349; Ba~araıı 200J! i?: Cmar 2002,318; Avram 2004, 991; Aydın Tavokçu ıoo", 4,3 Bum 1935, 132'de 1.0 7()8'de kUl1ılduğunu bildirirken; CaljJcntcr 1948, 9'da LO, :OO'den ,onm kurulduğunu dii,\üıımekredir. ,\\eşir 1971, 59: Frisch1983,56: Uına; 1983, 58: Aydın Tmıkçıı 2007, 3.t Sırabon, XIII. I, 14: Duııham 1915, S7; BiI:ıbclI920, 49: Caıpenrcr 1948, 9; Hammono 1967, 115; Akııt 1971, 59: Frısch 1983,59, Ehrhami. 1988, 3G,37: Bo:ırdman 1988,248; Rr1llzek 1990, 19: l:la'iaran 1998,350,2006 (l), 36; Aydın Tavukçıı 200'7, 35 Frisc/ı 1983, GO;A.Ham 2004, 991; Ayrlin Tav1Jkçu ZOO;, 3-6 Heradows ı ıerodmos, iV, 138.7Sevlnl982 (2), 269: Cmar 1983, 35: MaıısclI9R.8, 253: Başaran 200Z, 16; Wıcsehöfer 2002, 20,8 Sevııı t982 (1), 223, Man5e1 1988 299; Baıaran 2002, 16,9 K5enophon, \1, 2,7, Umar 2002, 318LO lloyd 1997, 172; ~lagie 2003, 26II Akşı! 1971, 59, Başaran 1998,350,12 ~lagie 1950, 869; Cmar 1983, 37; BJ§aıan ZOOl, 19, Z006 (1), 3713 Ramsay 1960, 173; Başaran 1998,350,

Sanat Dergisı 145

Parion'da yapılan ara§unn.aJarda l ', kentin surduvarları. akropol, tapınak, tiyatro, sunak, propylon,aquadukt, su yapıları, limanlar, agora, bouletefion /pırtaneion (?), hamamiRoma vması (7) gihi unsurlarına ekolarak, kentin güney ve kuzey doğusunun nekropol alanı

olarak kı.ıllanıldığı sonucuna varılm~tJr.

2006 )'IIJ kazı çalışmaları kentin güneynekropolünde D4b, D4d. E4d, E5b, F3a, F4a açmalanndagerçekleştirılmi,ştir. Bu çalışmalar sırasında pişmiş toprakfigürinler, seramikler; unguentariumlar, kandiııer ve metaleserlerin yanı sıra çalışmanın konusunu oluşturan cameserler de ele geçmiştir.

Cam içinde kriswi olmayan, sıvı ve moleküllüyapıya sahip homojen bir maddedir. Cam hamuru ise, birtank ya da potada ocak üzerinde süis, soda, kireç gibi anamaddelere sod\'Um, kalsiyum, potasyum ve aksi! gibitamamlayıcı katkılar konulmasıyla elde ediliL IS

Cam, ilk olarak İ. Ö. 3 binin sonlanndaMezopotamva'nın Huri-Mitanni Bölgesi'nde .keşfedilmesinden sonra en parlak dönemini Geç HelienisnkÇağ'da yaşamışıır 16. Suriye-Filistin yöresinde kullanılmaya

ba'lavan serbest üfleme tekniği ile cam eserler daha çabukve 'daha uomı mal edilir olmuştur 17. Böylelikle cam kaplaramik dünyada o zamana kadar görülmemiş bir fomlçeşitliliğine ve yaygınlığına ulaşarak herkesin sahip olabileceğibir madde haline gelmiştir ls .

Antik çağ boyun<'.a cazip bir malzeme olan cam,Roma Dönemı'nde sofra takırrılan, hediyelik eşyalar,

kozmetik kaplan, ilaç ş~eleri, takılar, iç meka.nlarda panolar,mozaik kaplamalar, bazı küçük heykeller. madalyorılar, aynave pencere camlan gibi pek çok gereksinjme cevapverebilecek ürünler imal edilerek bir endüstri halinegelmi,ştir 19 .

İşte bu dönemde Roma imparatorluğunun herköşesine yay1lan cam eserler, günlük yaşamda ve me~rarmağanları arasında vcrlerini almışlardır. Parıon kentınde

de 2006 vıhnda vapılan nekropol kazılarında bu çeşilliliğeait izler görülmektedir. Cam eserjel' arasında; şamdan tipliunguentaıiumlar, silindirik ve a1abastron tipli şişeler, küreselgövdeli uı\.~entaıium ve küresel gövdeli acy'ballos ik silindirgövCıeli cam hardaklar bulunmaktadır.

Bunlardan ilki olan Kat. No, 1 (Resim 1, çiz.im 1)ve Kat. ~O. 2 (Resim 2, Çizim 2), açık yeşil cam hamurundanbiçimlendirilmişlerdir. Roma camcılığında en sık r&stlanılan

tiplerden 20 .91an bu iki eser serbest üfleme tekniği Ue 21

yapıl~tJL Uçgen gövdeleıinin üzerinde yükselen uzunsilindirik boyunlan ve içe doğru katlandıktan sonra üzeridüzleştirilen ağı~ kenarlan en belirgin özclliklerid.ir. Dipleriise, içbükeydir. U~'gen gövdelerinden neredeyse uç kat fazlayapılan uzun silindirik boyunıan, çeşitli yağlann ve kozmetiksıvıların kontrollü bir şekilde dökülmesini sağlamalannınvanı sıra içlerindeki sıvının kolayca buharlaşmasını dadrılemekr.ey<liler ız. Aynca bUl'ada olduğu gibi birçok ömeğinnekropollerde bultının.ası şamdan biçimli unguentaıiumlarınmezarlara ölü hediyesi oJarJk sJkça konulduğunu dagöstermekıedir 23 .

Doğrudan toprağa gömü olan ~171 buluntusuKat. No. ı 'de uzun silindirik boyundan üçgen gövdeyegeçişr.e bir aletle şekillendirilen oldukça hafif bir boğumayer verilmiştir.

Dışbükey semerdam kiremil bir mezar olan M79buluntusu Kal. No. 2, başka buluntularla birlikte iskeletinkalça kemiği hizasında ele geçıniştiL Ince uzun olmasıyla

Kal. No. ı'e göre daha zarif bir görünüm sergilemektedir.Şamdan biçimli unguentariumlann üçgen gövdeleri zamaniçerisinde giderek küçülmüş ve neredeyse silindirik borunlabirleşip tüp şeklini almışJarclıL Bu nedenle Kat. No. 2'nın,

Kat. No. l'e oranla ince ve uzun bir yapıda olması, aynı

dönem içinde biraz daha geç. olduğu düşündürmektedir.

Şamdan hiçimli unguentariuın örneklerine Suriye,Fili~tin ve Kıbrıs'taki merkezlerde sıklıkla rasdarunakıadır 24 .

Ayrıı'a Mısır'dan Güney Rusya'ya kadar geniş bir coğrafi

alanda örneklerine rastlanan 2) şamdan tlpliuııguemariumların benzerlerinin Anadolu'da da görülmesiDoğu Akdeniz kaynaklı olan bu camlann Anadolu'ua daüretildiği ve yoğun bir şekUde kuııanıldığını göstermekted.iı.ı6

Von Saldem 27 .Sardeb bulumusu olan ve KatNo. 1 ve Kat. No. 2'ye form açısından çok benzeyen birörneği silindirik boyunlu, konik gövdeli ve konkav dipliolarak tanımlarken; aynı mezarda bulunan bır sıkke

yardımıyla i. S. geç 1. Y'i. erken 2. yy.'a vermiştir. Pitts~urgCarniege Müzesi'nde hulunan jki cam unguentarium2ö ileSamothrake buluotusu şamdan tipli bir başka

14 B~aran 1998,351; Baıar.ın -Tayukçu 2000. 225, D~aralJ -Tavukçıı - Keil'ş - Küçükefe -Aydın TaHıkçu 2003, 185.15 Ozeı 1987, 587; Eıten Yağcı 1993, .13: Aydın Ta\'u~çıı2007, 143.16Grose 1977. 9-10' Güder2000, i; Oıel 1998, LL; Ozgümüş 2000.13...17 Canav 1985. 33: azeı 1987.595 Enen Yağrı 1993,47; Gürler 2OCı(), 2; O/.giimliş 2000, ıo1.18 Erten 2001,96,2001 (I). 73. ..19 Goldsıein 1979, 244 ,-d.; Frank 1982, 19. Lıghıfooı 1992. 5: WcinOCf'6 1992,33: Oz.eı 1998, 13.20 Isıgns 1957,97. form 82 A. 'üfl k _ .'1 ......121 Üıieıııc tekniğinde, fmn kapagmdan içeri sokulan üflerne bomsunun UCU ile erilnl5 ha/deki cam hamunı al~nır: yavaş ya,,:!§ ,enen: çnn meı·'l:.~ anı!.cam hamuru soğudukça tekrar lırınm ıçme sokularak istenilen şekle gekııe ka~ aYnı,I;le fll devam eder. Şekdleodımıe bltuKten ,nnm c:ım obJen~n

t:ılıJru memıcr Ie;na üzerine hafifçe bastmırak yada VUIarnk haıudan aynıması sa,glaOlr ıc:ılıp ~neme ''C sertıesı \Iııe~ıe ırıJl ç~JıJerl nlan ıınerne eknığıncle.

son olarak !<abınağız kenan. kulp ve sü,leme gibi diğer ayrıntılar yapılır. Ilkz.. ÜZCL 198:. 5h Avdı~ l~vlıkçu 2001. 1-1622 Vessberg 1952.136, Ve:;sberg -Wesıholm 1956, 203; F,ııen Yağcı 1993. 143;Ay~~a TaI1Jk~u2oo:. 1~9.. .,'.23 Erten YağcI1993. !'l5. Oııüd< 2003, 73. Nitekim, 2005 yılında Pa.rıon Nckropolu~}ll,ru[~len ~I;alış.,malan~ua TMl ';_I~~ mezarlanada ·ıanıdanıiplı üç unguentariuma rastlanması bu fikn d.esreklemektedır Bkz Aydın Ta"ukçu 2001. lq8 ,d.. Çıı. 1.6-lıB. Ll:' 69. Res. _D8-2 O24 Stern 1977. 76, Erten Yağa 1993...H425 Sıern·YağcI1989, 602, Res ]-ıo; Oıtürk 2003,72.26 Erten Yağcı 1993, 14527 Von Saldem 1980. 25. Lev. 5, Res. 11028 Oliver 1980, 82, Res. 101-102.

1461 Sanal Dergısı

unguenıarium29 ince uzun boyunlu ve üçgen gövdeli oluşuylaPaıion örneği Kar. No. 1ye Kat. No. 2ik aynı fonnözelliklerine sahiptir. lsigns'in bildirdiğine göre 30 gövdesi,toplam yüksekliğinin 1I3'üoü ya da lI4'ünü oluşturan

şamdan tipli bu örnekler, Oliver .01, Canav 32, Dusenbery33

. ve Başaran 34 tarafından ı. S. geç ı. yy. erken 2. yy.'atarih.lenmiştir.

Yüksel Eıimtan Koleksiyonu 35 , Hüseyin Kocabaş

Koleksiyonu:lG ile Hermiuıge Koleksiyonu'nda 3:, Sadrumve Tire Arkeoloji, Adana Bölge ~1üzesi:lS ve Royal OntarioMüzeSi'nde de şamdan tıpli unguemariumlann erken vegeç özellik gösteren örnekleri oldukça fazla sayıdadır vebizim örneğimizle çok yakın form benzerlikleribulunmaktadır 39 .

Bütün bu örneklere dayanarak, Kal. No. 1veKat. No. 2'nin tarihi için i. S. 1. yy. 'sonları ile 2. yy. başlanönerilebilir. Bu tarihi M71 mezannda Kar. No. 1 ile bırlikte

bulunan kulpsuz, geniş bezemesiz omuza sahip, kısa kaJpburunlu ı. s. ı. yy. sonuile 2. 'ıy. başına tarihlenen birkandilqO de desıeklenıektedir.

F4a açmasında dışbükey semerdam kifemitlerleörtülmüş M19'da bulunan KaL No. 3 (Resim 3, Çil,im 3),açık mavi cam hamurundan şekillendirilmiştir. Serbestüfleme tekniği ile yapılmış unguentariumun dışa ve içekatlanmı~ ağız kısımnın altında oldukça kısa tutulmuş

silindiıik boyuna yer verilmiştir. Uzun armudi bir şekle sabipolan gövde ise, boynun üç kaudır. Taban çapı ile ağız çaplJUnhemen hemen bifbirine eşit olduğu Kat. :"10, 3'de tabanhafif içbükey şekilde son bulmaktadır.

PanLim şişesi 4ı olarak tanımlanan kısa boyunluafmudi gövdeli unguemariumlann 12 benzerlerini, TÜfkiyeŞişe Cam fabrikalarıA.Ş 43, Yüksel Erimtan Koleksiyonu'nda

44 ve Hermitage Koleksiyonu'nda 45, Tife Müzesi'nde 46 ,Royal Ontario Müzesi'nde·7 ve Es~işehif Müzesi'nde 48bulmak mümkündür. Bu örnekler ı. S. ı. yy.'ın ilk yaflSına

taıihlenmektedir. Bu eserleric olan fonn benzerliği nedeniyleKar. \fo. 3 için de aynı tarih önerilebilir 49.

D4d açması, MıS meıannda dışbükey semerdamkiremıtleril1 üııcfinde bulunan Kat. No. 4(Resim 4, Çizim4) ve Kat. Ko. 5 (Resim 5, Çizim 5)'deki şişeler, silindirik 50olmalarıyla diğer örneklerimizden farklıdır. Ancak, her ikiörnek 78 numaralı mezarda bulunmasına rağmen kendiı

aralannda da tarklılıklaf vafdır. Kat. No. 4'ün omuzlanyumuşak köşeli bir profil göstefirken, Kaı. No. 5'deomuzlardan aşağı doğru damla şeklinde bir süzülmegörülmektedir, Bu da esere alabastron görünümüvermektedlr. Her iki eser de açık yeşil cam hamurundanserbest iifleme ıekniğinde yapılmıştır. Kat. No. 4'ün formözellikleri, dışa ve içe katlanmış ağız kenan, silindilik boyun,yanlara doğru genişleyen }llY'J.rJak profilli omuzlar, silindirikgövde ve düz elip şeklindedir. Kat. No. 5 ise, dışa ve içekatlanmış ağız kenan, kısa silindirik boyun: uzun damlagövde ve düz dip ile sonlanmıştır.

Smiye'nin Oıım kentinde bir eczaClya ait olduğudüşünWen mezarda ele geçen silindilik şişelerin ilaç koymayayönelik olarak kujlanıldığı düşünülmüştüf 51, KaL No. 4veKat. :-.ıo, 5ile benzerlik. gösteren Oum örneğinin I. S. 2.yy.'dan 3, yy. 'ın oftalanna dek kullanıldığı sanLlmaktadlf.A),1ll formu gösteren şişelerden Adana Bölge Müzesi'ndede builınmaktadır 52. Bir başka örnek de. Osmaniyeyakınfannclaki Bahçe'de ele geçmiştif S~ . Barkotzi, dışa

dönük dudak: silindiJik boyun ve gövdeaçısından Parianörneği ile benzerlik gösteren bir örneği L S. 2. yy.'atarihlemiştir 54 . Benzer fonndaki .Kaunos'da ele geçensUindlrik şişe 55, Ozet [arafından 1. S, 2·3. yy."a verilirken;

29 Dusenberv 1998, 402, Res S245-3.30 I.signs 1957, 43: 28 b31 O]jvcr 1980,82, Res. 101-102.32 Canav 1985, 49-50, Res. 54-57.33 Dusenbeıy 1998, 402. Res. S245·J34 Başaran 1997, 615, Res. 8 a.351ıghfooı-Aslao 1992,80 vd., Res, 36-37 vd.36lıkaı -Fıradı-Kocabaş 1984, 26, Res. 54 a vd.37 Kunııı:! 1997, 324·325, Res. 361-365.38 Stern 1989,601, Rcs. 7-10; Özeı 1998, 135. Res. 90. Gürler 2000,51·52. Res. 56-5739 Vessberg \Vesınülm 1956: 162, Çiz, 50.3: Haycs1')75, HO, Lev. 35, Rcs. 576; Weinb~rg 1992. 115, Res 79, Anadolu ve Madolu dışı ömddeıi için BkzErten Yağcı 1993, 145-148; Barkoczi 1996,67, Le". 14, çız.n8, Gürler 2001, 60, çız. 2,22,40 Pari'06·05 kazı envanıer numaJ~1ı kandilin benı.cri ıçin Bkz Bai!cy 1988, 351. Lev. 89, Res Q2848, Aydın Tavukçu 2007, 142, Çız 173. Lev 67, Res265, Kal. No. 2n41 lsigns 1957. 23; LıghtfO\)ı 1992, 40. Gürler 2000, 27.42 Isigm 1957, 22, Form 643 Canav 1985, 46, Res, 44.43 Canav 1985, 46. Res. 44.44 Lıghtfom 1992, 40, Re,. 7.45 Kuruna 1997, 323, Res. 35246 Gürler 2000,27, Res. 7-9.47 Hayes 1975. ı35, Çiz. 17, Lev. 34, Res. 54348 Okay 2001,153·154, Ç12. 10.20.49 ~119 mezannda ele gıı:çen pişmiş ıopı-akı:w yapllmL) unguentarıumlar da cam ıınguenıarium için veıilen ıanhi desteklemektedır ÇOnkii 2005 ~ıJında

nekrop:ı!ün E4a açmasınltı bulunan, TibertuS Dönemrne tarıhlencıı .\14 mezarıııda ele gc-çcn 50ğan gövdeli uııgucntarıurularla ıono açısından benı.erlikler

gbrlilmckıcdir. Bkz, Aydın Tawkçu 2007.101·102, <,:iz. 77,80-85. Lev48·Li9, Res 169,172-177, Kat No. 131, 13'l-139.50 bıgns 1957, 120, Forml02 a51 Sıcın-Yağcı 1989, 603. Res. 1652 Stern-Yaljcı 1989, 603, Res. 1653 Stenı-Yagcı 1939, 603. Re.s. 16.54 Harknczı 1996. 57, Çi,. 12, Res, 13555 Özet 1998,109. Res. 69.

SanalOergısi 1147

Pittsburgh Carnegie Müzesi'nde bulunan silindir gövdelibir başka şişe s6 üli\'er tırafından 1. S. 2. yy.'a tarihlenmiştir.

Ancak bu örneğe göre Kat. No. 4'ün boynu daha uzundur.LightfQO( tarafından 1. S. 2. yy.'dan 4. yy.'a kadar kuUanıldığıdüşünülen Kar. No. 4ve Kal. No. Ydeki silindirik şişelerden

Yüksel Erimtan Koleksivonu'nda bulunmaktadlf 'ı:. Ancakkoleksiyonda buluDan bu örneğe göre, Kal. Ko. 4'ün boyaudaha uzun ve omuz profili daha yumuşaktır.

Ayrıca M78 mezannın içinde Kat. No. 4ve KaLNo. S'deki cam şişelerden başka pişmi~ toprak unguenraıiuOl,

lagynos, kamharos ve bir de kandil ele geçmL}lir. Sözüedilen eserler. 1. S. 1. yy.'ın ortalan veya hemen sonrası

taril11crinde birleşmekredir 58. Bu nedenle Kat. No. 4 ve KaLNo. 5'in aralarında form açısından küçük farklılıklar

bulunm35ına karşın, aynı mezarda ele geçmeleri nedeniyle1. S. 1. yy.'ın ortaları veva hemen sonrasından olabilecekleridüşünUİmektedir. '

Kar. No. 6(Resim 6, Çizim 6) ve Kat. :/0. 7 (Resim7, Çizim 7) küresel gövdeli oluşlanl'la diğer örneklerdenaynlırlar. Kat. No. 6, 04b açması. TSM6'da bulunmuştur 59Açık yeşil cam hamumndan şekillendiıilmiş unguemarium,dışa ve içe katlanmış ağız kemuiı, kısa silindirik boyunlu veküresel gövdelidir. Küresel gövdeye silindirik boyundansonra geçilir. Bu tipin örneklerinde tabanda hafif içeçökümünün (içbükey) olması unguentariumlann ayaktadmmasına yardımCl olurken, Kat. :/0. 6'da taban düzbırakıJmış{lr.

Bu tür küresel gövdeli unguentaıiumlar daha çokgünlük yaşamda yerleşim alanlan içinde kullanılmış

olmalıdırlar. utlenerek yapılan ince ddarlan onları kınigan

hale getirdiğinden çok fazla örnekleri ele geçmemiştir.

Ancak buradaki gibi mezarlardan sağlam ele geçen az sayıda

örnekleri bulmak da mümkündür.

lsıngs, bu tipin erken örneklerinin Pompeı veHerkulaneum'da ele geçtiğini bildirirken6() •Vessberg ­Westholm. ıtalva'nın Ornavasso kentinde bir mezarda elegeçen ve içinde bulunan Augustus sikkesi yardımıyla küreselgövdeli unguentariumların erken örneklerinin AugustusDönemi'ne tarihtenebileceği düşüncesindedir <ıl. Eıten

Yağcı'ya göre Anadolu kaynaklı olm35\ gereken küresel

gövdeli unguemariumlann benzerleri Batı Anadolu'dayoğunlaşmıştır 62.

Kaunos 1975 kazısında bulunan açık mavi camhamurundan yapılmış soğan gövdeli bir unguentarium 63 ,dLŞa meyilli ve t2Şkın dudak yapısı göstermektedir. Silindirikboyun ve küresel gövde açısından da Kat. No. 6 ile paralelolan bu unguentariumun foım özelliklerini Köyceğiz'de

bulunan ve Bodrum Müz~si'nde kmunan unguentarium Müzeringe de görebiliriz. üzet tarafından "Erken ve 0[[2Roma Imparatorluk Oönemi"ne verilen bu eserler, Kal. No.6'nlO form özelliklerini sergilemektedir. Kat. No. 6ile, içeve dı~a katlanarak oluşturulmuş dudak yapısı, silindirikboyun, küresel gövde ve taban ile aynı form özelliklerinitaşıyan Samothrake Kekfopolü'ncte ele geçen bir başka camunguenıarium 65, Ouscnbery ta~afından 1. S. ı. n"ın ilkçeyreğine wrihlenmiştir. Aynca i. S. ı. yy.'a tarihlenen birbaşka örnek de 2005 yılında Parian Nekropolü'ndegerçekleştirilen kazı çalı§malanncta M25 mezannda elegeçmi.ştir 66. Bu değerlendirmeler ışığında, TSM6 mezanndabulunan Kat. No. 6,1. S. 1. yy.'ın ilk yansından 0lmalıdır. 67

Açık mavi cam hamurundan yapılan Kar. ]\;0. 7,D4d açmasında dışbükey semerdam kiremidi M81 mezanndabulunmuştur. Serbest üflemc tekniği ile yapılan aryhallosyakalı bir ağız kenarına sahiptir. Bu yapı ağız kenanrun yapım

sırasında sırasıyla d~nya-aşağıya-~ukanya doğru çekilmesiyleelde edilmektedir 68 Aıyballosta kısa ve silinelirik bo~un,küresel gövde ile birleşmekıedir. Tahan ise, düz bırakılmıştır.

Burada olduğu gibi, yunus biçimli kulplar aryballoslann enbelirgin özellikleridir 69. Kulplar aıyballos sağuduktan sonraomuz üzerine yapışnntan eriyik durumdaki cam damlasının

boynun üst kısmına veya ağız kenanna doğıu çekilerekbirleştirilmesi (apıike) ile 0luşturulmakcıdır 70 .

Çeşitli yağların ve kozmetik sıvıların taŞınması

için yapılmış arybaUosu kulplanndan geçirnen metal halkalaryardımıyla atletlerin bellerine bağladıkları sanılmaktadır: ı .

Hatta Smintheion Nekropolü'nde ve Kyzikos'taki bir me7.ardaele geçen cam aryballosun kulplarına bağlı bronz halkalarbu işlevi doğrulamaktadır 72 Clercq Koleksiyonu'nda bulunancam bir aryballosun kulbunda da bu şekUde bir eklemegörülmektedir 73 .

5Q Olıver 1980. 78, Res 8357 lıglnIoot 1992, \83, Res. 118.58 Spit.zer 1942. 162-192; Goeıherı - Polaschek 1985, 105. Lc\'. 62, Re~ 422, Bailcy 1988, t62. Le". 4, Res. Q154959 Yerel kum t;ışından yapılan (<ış sandık mezar, 217~87~75 cm. ölçüleriııde olup ÜZelini ıkı Jevhadan olu~ 229x90 cm. ölçüleıine sahip bır kapakÖnmekıellir. Yapı hihanyle 2005 }ılıııda yapılan kazı çılışmalan sıra.>ın.da nekropolün E4 caçmasında bulunan TSMI-4 ıle lıenzcrlikkr ta.şımaktadır Bkz.Aydın l'avukçu 2007,157, Le,'. 73- Res. 286.60 lslngs 1957. 40, Form 26 a.6J Vessberg -\Vestholm 1956,202, Çiz. 48 ı.

62 Bkz. Enen Yağcı 1993 un, DI!. 5.63 özet 1998, 61. Res. ıs64 ÖZet 1998, 107, Res 6:,65 Dusenbery 1998,381, Res" S223-166 Aydın Tavul;çu 2007.146, Çiz. 174, lev. 68, Res. 266. .671SM6 mezarında ele gL'Çen pı~ııuş topraktan yap~mış unguenı:vıunı!ar da i. S. 1. i)" 'ın ılk yansıııdan olmalıdır. Çünkü 2005 yılında nekropoliın Haaçma~ındabulunan, Tibcrius Döııcmi" ne tarihlenen M4 mtZ:ll1nda elc geçen soğan gövdeli unguenıariumlaria foon açlSınd:ın benzerlıkler görülmektedır

Illa. Aydın Tavukçu 2007, 101·102, Çız 77.80-85, Lev4.8-49, Res. 169,172-\77, Kat No. 131. 134-13968 Sorokula 1987, 43, Çız j B; Erten Yağcll993, 159; Oıct 1998, 17869 lsıgııs 1957, 7S.g1. Form 61, Scnncquıer 199~ 61, Çi,. 3.70 Soıukina 1987. 41.'71 Olıver 1980, :3, Res 71; Kunina 1997,342. Enen 2001. 75.72 Erten 2001, 74-75, Res. 2·3-73 Vesslıerg . Westholm 1956, 208.

1481 Sanal Dergisı

Kat. No. Tye form açısından benzeyen, PanlikapajonNekropolü'nde ele geçen ve şu an HermitageKoleksiyonu'nda ~ulunan köresel gövdeli bir aryballos~i

Kunina tarafından ı. S. 1. yy.'ın ikinci yansına ıarihlenmiştir.

Dusenbcı)', Saınoıhrake Nekrqpolü S240 mezannda bulunanbir başka benzer aryballosu7) 1. S. 1. yy. 'ın üçüncü çeyreğine

verirken; Piırsburgh Carnegie Müzesfnde bulunan küresc!gövdeli bir aryballos:6 Oliver tarafından ı. S. 2. yy. 'atarihlenmişıir. Sözünü eltiğimiz bu örnekler ile Kal. No. 7arasında fOlm açısından ortak yönler bu.Iunmaktadır. Bunedenle ;1181 bulunıusu Kat. No. I'nin, i. S. ı. yy.·ın

ortalarından veya üçüncü çeyreğinden oIması gerekir.

Açık yeşil cam hamurundan yapılmış Kat. 1\0. 8(Resim 8, Çizim 8), nekrapolde D4d açmasında MS2mezarında ele geçmiştir. Serbest ü.fleme tekniği ile yapılan

eserin içe eğimli dutlak kenan kesilerek düzleştiriimiştir.

Silindirik gövdenin ortasında çarkta kesme yöntemi ileoluşturuImuş yatay çizgi demetleri ile siisleme yapılmışıır.

Taban ise hafıf iç bükeydjr.

Hafif dışbükey profilli, silindir biçimli cambardaklar T7 , i. S. 1. yy. cam sanatında en iyi tanınan vegeniş bir coğrafyada kullanım gören bir formdur i8 .

Bu bardak tipi Anadolu'nun birçok yerindesaptanmıştır. lçel,?9, Bodruın bil. ve Tire 81 Müzeleü'ndesilindir gövdeli cam bardaklann örneklerini görUlekmümkündür Samothrake Nekropolü'nde S200 mCi'..anndabulunan, gövdesinde çarkta kesme yöntemi ile oluştufl;lImuş

süslemeler ~ıyan bir kase 82, Dusenbeıy tarafından 1. S.erken 1. yy. 'a tarihIenmiştir. Sözü edilen kase, gerek formgerekse üzerindeki süslemeler açısından Kal. 1\0. 8ile benzerözellikler tasımaktadır. Sardcis kazılırında da benzer kesmesüslcmelere sahip bardak ya da kaselere ait parçaların elegeçtiği; ancak, bunlann kazı stratigrafisi uyarınca kesin olaraktarihlendirilmelerinin mümkün olmadığı belinilOliştir 8; .Bu buluntular süsleme ve form özelliklerine bakı!<u·ak İ. S.1. vy. ile 2. W başlanna Iarihlendjrilmişlerdir. Hayes, RoyalOmario Müzesi'nde bulunan ve Kat. ~o. 8 ile aralarında

form açısmdan benzerlikler buIunan bir kaseyi b~ , i. S. ı.

yy. onalarına ıarihlerken; BarkoC7.i 85 , ı. s. 2. :y. 'a veımiştir.

&nzer örnekler ve aynı mezar içinde ele geçendiğer eser/cr 116 yardımıyla Kat. No. B'i ı. S. 1. yy.'ın ilk yarısına

tarihleyebiliriz.

Kal. 'o. 9 (Resim 9, Çizim 9), E5b açmasında

dışbükey semerclam kiremitlerle oluşturulan M76 mezanndaele geçmiştir. Açlk yeşil cam hamurundan şekillenmrilen

bardak Il, serbest ülleme tekniği ile yaptımıştır. Tornadakesilerek şekillendirilen geniş bir ağız yapısına :;ahipür.Bardağın en geniş kısmı gövde onasıdır ve hafif iç bükeytabana doğru inildikçe bir daralma görülmektedir. Bardağındudak kenarında ve gövdesinde çarkta kesme yöntemi ileoluştunılmuş bandar yardımıyla süslemeler yapılmıştır.

Barkoczi, Kal. No. 9 ile benzer form özelliklerinesahip bir örneği H8 tS. 1.yy. 'a tarihlerken; HermitageKoleksiyonunda hulunan bir başka ben7.er eser 119, Kuninatarafından ı. S. ı. yy.'ın ortalarına verilmiştir. Kal. ~o 9 ilekarşılaşurahileceğinıiz bir başka örnek, Samothrake~ekropoıü'nde ele geçmiştir. Dusenbeıy tarafuıdan İ. S. 1.w. onalarına t:ırihlcncn bardak90 ile Parian buluntusuaı-asında form açısından birçok anak özellik olduğugörülmektedir. Parian örneğine benzeyen ve Eskişehir .lv!üze:;i'nde bulunan bir cam [yJJdak da Olcıy tarafından ı.

S. 2. y(a tarihlenmiştır.Üzerinde çarkta kes'me yöntemiilc süslemeler yapılmış Eskişehir örneği Kal. ~o. 9 ile ağız

kenarı ve taban aynı form özelliklerine sahip olmasına

rağmen kenarları daha diktir.

Bu benzeııiklere göre Kal. No. 9, İ. s. ı. yy.'ınanalarından olmalıdır. Çünkü geniş ağızlı ve kesik tabanlı

bir forma sahip olan Parian örneği Kal. ~o. 9 ile yukarıda

sözü edilen eser/er arasuıda form olarak benzerliklerbuIunurken; \176 mezarında ele geçen unguentariumlar dabu ıarihi desteklemektedir 91.

Sonuç olarak çalışmada incelenen, serbest üflemetekniği ile yapılmı.ş olan cam eserler, 1. S. l. yy.'dan 2. yy.'aUlanan sürede Roma camcılığında iyi talUnan örneklerdir.Bu tür cam eserJer genelde tıp, koımetik alanlan He günlükyaşamda kullanılmışlardır. Bunlara ek olarak nekropoldekimeıarlanJa da ele geçmeleri seramik, kandil, uoguentarium

74 Kunina 199:.323, Res 34675 Duscnlıel"\' 199ıl. 397. Res, S240-176 aUı'cr 1980, 73. Res 72.Ti 13u form bazı yıyıııhrcb (örneğin, Özeı 1998, 50, Re~ 17) "içme kabı', -ka5C" 0lar:ık ranınıla ep bazılarında "lıarcbk- olarak adlandıolnıışlardır(En.en 2001(1). 96I'd.. Res 1-2). Vessbeq:· We.\ıholm, 1956. 198'de kale fd da barct:ık ar:ısınd; sınırı çl7.meııın çok zor Oldugunu belırıırken: bJgıb,

bıı tür eserleri tanımlamak her 7.am:ln nııimküıı olııı;ı(Iı~~ için "yan küresel kap" ol:ırdk isimlendirme 1yeglemişıir. (Isign, 1957,27. Form 12)78 1~lgrıs 1957, 2:·30; von Saldem 1980, 13-14, l.cv. 20. Çız. 46. 49. 51; Canav 1%5. 87.lles. 112: En 12001(1).100, On. 479 l~el Enen 2001(1). 95 vd., Re.,. 1-2.80 Ozel 1998, 50. Res P.81 Güder 2000. 66, Res. 82-83.82 Dusenbery 1998,332, Rcs_ S20(}.S.83 von Saldem 1980, 13- i 4. Res. 46. 49, Si vd84 Hayl'.I 1975, 56, lev. LO, Res 132.85 Barkoczi 1996. 30, lev. 34, Res. 3q.86 M82 mezarında Kııt. No S'den başka. Pan'06-23. Pari'OG-28, Pari'Q6.29, Pari'o6-33, Pari'06-37 nu ral! soğ".ııı gövdeli unguemaıiıımlar, Pari 06-26 vePaıi'06-3O numaralı semmik kaplar ıle Pari'Q6-39 nurııaıdl! bgyno:;. ile Parj'Q6.71 num;lra1ı bir kanclJl (eele mışıır.

S7 JSigrıs 1957. 44. Form 29. .88 B;ırkocz.ı 19%, 3'i, (Jz. 5, l.ev 40. ı s. i89 Kunina 1997.313. Res. 294.90 Duscnlıel"\' 1967. 46. Res. 39

91 Goldman i950, 2'70,!;ev 159. Res. 73-1: Roomson 1959.85, l.ev 18, ıvı 8. Tzafcfi~ 19:0,20. !.ev LO b; Hayt.\ 1973. 467 , lev. Sld. Res. 242; Özgan 1993.168, Res 5; Karabay 1994, 232, Res 15, AyJııl2000, SI., Çi/.. 21 a, !.e-'. 15 (; ....ydın Tavnkçu 200:.115. Çız. 128-131, lev. ;6-57, Res 220-223; Kaı. ;\0,182·18;. Ayrıca :-'t 76 me7.arnıııı a}11l açmadı! bulunan ve 2005 yılında nekro[Jolı le gerçekleşurilen kazılar sonunda İ. S. i yy. OHalanna ıarilılenen ;"136 mezarıile kOlU ve konumu da göz önünde bulundunılmalıclır.

Sana! Dergisi 1149

gibi çeşitli mezar hediyeleri arasında oldukça önemli bir B. ç. :1.6 cm.yere sahip olduklannı gösıermekted.ir. Paıioo nekropolünde K ç. :3.6 cm.gözlenen başka bir olgu ise, kozmeıik kaplannın çoğunlukla

bayan mezarlarında ele geçmesidir. Burada yapılan kazılarda T. ç. :1. 8 cm.gerek parça gerekse bütün olarak ele geçen cam eserlerin

Hamur Rengi :Açık n1a\~. yüzeyde irrizasyonçokluğu kentte bir cam üretim atölyesinin varlığına işareı

sayılabilir, ancak bu düşünceyi destekleyen herhangi bir Tanım :Dışa dönük dudak, kısa boyun, uzundöşem henüz ele geçmemiştir. armudi gövde, hafıf içbükey taban.

KATALOG Tarih :İ. s. ı. yy. 'ın ilk yarısı

Kat. No. :1 (Resim 1, Çizim 1)Kat. ~o. :4 (Resim 4, Çizim 4)

Adı :Şamdan Tipli Unguentarium Adı :SHindirik Şişe

Kazı Envanter Ko :Pari' 06·41Kazı Envanter No :Pari' 06 -45Buluntu Yeri :Nekropol D4d M7l

ÖlçüYük :15.2 cm. Bulunm Yeri :Nekropol D4d M/8A.ç. :3.2 cm.

ÖlçüYük : 7. 3 cm.B. ç. :2.0cm.T.ç. :5.2 cm. A. Ç. : ı. 6 cm.

HamurRengi :AçıkyeşilB. Ç. : 1. 4 cm.Tanım :Dışa dönük dudak, uzun silindiıik

boyun, üçgen gövde, içbükey t.aban, K Ç. : 3. 2 cm.gövdede kırıklar.

Tarih :i. S. ı. yy. sonları· 2. yy. başları T.Ç. : 1. 7 cm.

Kat. No. :2 (Resim 2, Çizim 2) Hamur Rengi :Açlk yeşil

Adı :Şamdan npli [nguentaıium Tanım :Dışa dönük dudak, kısa silindirikKazı Envamer No :Pari' 06 - 77 boyun, yumuşak profılli omu7lar, uzunBulunm Yeri :Nekropol D4d M79 silindirik gövde, gövdede irrizasyon.ÖlçüYük :17.1on.

Taıih :İ. S. ı. yy.'ın ortaları veya hemenA. Ç. :2.6cm. sonrası

B. ç. :1.900. Kat. No. :5 (Resim 5, Çizim 5)

T.Ç. :3.5cm. Adı :Silindiıik Şişe

Hamur Rengi :Açık yeşil, gövdede ilTizasyon Kazı Envanter No :Pari' 06·44

Tanım :Dışa dönük dudak, uzun silindirik Bulunru Yeri :Nekropol D4d M78boyun, üçgen gövde, içbükcy taban.

ÖlçüYük :7.0cm.Taıih :İ. S. 1. YY sonları - 2. yy. başları

A.Ç. :1. 8 cm.

B. Ç. :1. 3 cm.Kat. No. :3 (Resim 3, Çiziın 3) Kç. :2.9cm.Adı :lnguentarium T.ç. :1. 5cm.Kazı Envanter ~o :Pari' 06 - 132

HamurRengi :Açık yeşil

BulumuYeri :Nekropol F4a M19Tanun :D şa dönük dudak, kısa silindirik

ÖlçüYük :6.8cın. boyun, uzun damla gövde, gövdede

A. Ç. :1. 9 cm.irrizasyon.

150 ı Sanal Dergisı

Tarihsonrası

Kat. No.

Adı

Kazı Envanter No

Buluncu Yeri

ÖlçüYük

A.Ç.

B. ç.K. Ç.

ıÇ.

Hamur Rengi

Tarum

Tarih

Kat. 1\0.

Adı

Kazı Envanter No

Bulunıtü Yeri

Ölçü Yük

A.Ç.

B.ç.KÇ.

T.ç.Hamur Rengi

Tanım

Tarihçeyreği

Kar. No.

Adı

Kazı Envanter 1\0

:i. S. 1. yy.'ın ortaları veya hemen

:6 (Resim 6, Çizim 6)

:Küresel Gövdeli Cnguentarium

:Pari' 06 - 74

:Nekropol 04b TSM6

:5. Ocm.

:2.2 cm.

:1. 5cm.

:3. gem.

:1. 5cm.

:Açık yeşil

:Oışa dönük dudak, kısa silindirikboyun, küresel gövde, düz taban,gövdede irrizasyon.

:İ. S. 1. yy. 'ın ilk yans!

:7 (Resim 7, Çizim 7)

:Aryballos

:Pari' 06 -73

:Nekropol D4d Msı

:7. 6cm.

:3.0em.

:2.0em.

:7.0em.

:2.5 cm.

:Açık mavi

:Yakalı ağız, kısa sulindirik boyun,küresel gövCıe, düz taban, boyun ağız

arasında çif! J...'UJp, gövdcde inizasyon

:İ. S. ı. yy. 'ın onalan veya üçüncü

:8 (Resim 8, Çizim 8)

:Bardak

:Pari' 06 -46

BuJuntu Yeri

Ölçü Yük

A.ç.K. Ç.

T. Ç.

Hamur Rengi

Tanım

Tarih

Kar. !'lo.

Adı

Kazı Envanter 1\0

Bulunm Yeri

Ölçü Yük

A. Ç.

K. Ç.

T. ç.HamurRengi

Tanım

Taıih

:Nekropol 04 d~ 82

:5.5 cm.

:6.6em.

:7.0em.

:3.4em.

:Açık yeşil

:Kesme ağız kenan, dışbükey profııli

silindir gövde, hafif içbükey taban,gövdede çarkta kesme yömemi ileoluşturulmuş süsleme ve imzasyon.

: İ. S 1. yy. ın ilk yarısı

:9 (Resim 9, Çizim 9)

:Bardak

:Pari' 06 - 43

:1\ekropol E5b M76

:8.0em.

:6.4cm.

:6.5 cm.

:} 8 em.

:Açık yeşil

:Kesme ağız kenan, hafif dışbükeyproftlli silindir gövde, hal1f içbükeytaban. ağız ve gövdede çarkta kesmeyöntemi ile oluşturulmuş süsleme veinilasyon.

:İ. S. 1. yy. onalan

Sanat Derg;S11151

~SMT~veKAYNAKÇA

A. ç.Akat - Fıratlı - Kocabaş 1984,

Akşit 1971,A,'fam 2004,

Aydın 2000,

Aydın Taı,.ukçu 2007,

Billley 1988,

Barkoczi 1996,Başaran 1997,

Başaran 1998:

Başaran -Taı,.ukçu 2000,

Başaran 2001,

Başaran 2002,

Başaran - Taı,.ukçu -Keleş­Küçükefe -Aydın Tavukçu 2003,

Başaran 2006,

Başaran-Taı,.ukçu 2006.

Başaran 2006 (1),

B. ç.Bilabel1920,Boardman 1988,Bouzek 1990,

1521 Sanat Dergıs'

:Ağız çapı.

:Y. Akat -N. Fıratlı - H. Kocahaş, Hüseyin Kocabaş

Koleksiyonu ve Cam Eserler Kataloğu (1984):İ. Akşit, Turistik Çanakkale Rehberi (1971):A Avram, ''The Propontic Coast of Asia Minor" An Inventoıy OfArchaic And Classica! Poleis, 2004, s. 974-999.:Z. Aydın, Ça.nakkale Müıe.~i'nde Bulunan TroasBölgesi Unguentariumlan (Atatürk Cniversitesi Sosyal Bilimler EnstitüsüYayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi 2000):Z. Aydın Taı,.ukçu, Parion Nekropolü 2005 Yılı

Buluntuları (Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler EnstitüsüYa}1nlanmamı.ş Doktora Tezi 2007):D. ~1. Bailey, ACatalogue Of The Lamps in [he British ı",luseum III,Roman Provinci!ıl L'lmps (1988):1. Barkoczİ, Antike Ghis(;r (1996):s. Başaran, "Enez (Ainos) 1996 Yılı Kazı ve Ooanm ÇaILŞmalan" xıX.

Kazı Sonuçları Toplantısı, CHt II. 1997, s. 593-624.:C Başaran, "Parion 1997 Araştırmaları" XV1. Araştırma SonuçjanToplantısı Cill 1. 1998, s. 349-364.:C Başaran -A. Y. Taı,.ukçu, "Kuzey Troas Parion Yüzey Araştırması

1999" XV1Il. Al'J.Ştuma Sonuçlan Toplantısı, C 2.2000, s. 225-236.:C Başaran, "Parion'dan iki Gladyatör Stelı" Günışığında A.nadolu,Cevdet Bayburrluoğlu Için Yazllar (2001) s 19-24.:C. Başaran, Geçmişten Günümüze Bayramiç. Tarihi­Coğıa~'ası ve Arkeolojisi (2002)

:C Başaran -A Y. Tavukçu -V. Keleş -E. Küçükefe - Z. Aydll1 Tavukçu,"KuzeyTroas Parion Araştırmaları 2002", 21. Araştırma Sonuçları

Toplantısı, Ci'lt I, 2003, s. 185· 192.:c. Başaran, "Parion: Karanlıktan Gün Işığına" AnadoluA.rkeolojisine Katkılar, 2006, s. 185-200.:c. Başaıdn-A. Y. Tavukçu, "Parion Kazısı 2005" 28. Kazı SonuçlanToplantısı Cilt 1, 2006, s. 609-628.:c. Başaran. "Exeavating Hellenistic Parion: ARoyal:.Ieeropolis in Turkey", Minerva, 2006. Vol. 17, :.10:4, s. 36-37.:BoyunÇap1.:F. Bilabd Dıe lonische Kolonisation (1920)J Boardman. The Greek Overseas (1988):.J. Boıızek, Studies of Greek Potteey in The l3lack Sea

Bum 1935,

Canav 1985,

Carpenter 1948,

Dunham1915,

Dusenbety 1967,

Dusenbery 1998,

Ehrhardt 1988,Erten Yağcı 1993,

Erten 2001,

Erten 2001(1),

Erren 2004,

Frank 1982,Freely 1990,Frisch 1983,Goethert - Polaschek 1985,

Goldman 1950,

Goldstein 1979,

Grose 1977,

Gürler 2000,GürledOOl,

Hammoncl 1967,Hayes 1973,

ı\rea (1990)A. R. Bum, "Dates in Early Grek Histortı Journal of Hdlenistic Studies

55, 1935, s. 130-146.:Ü Canav, Türkiye Şişe ve Cam Fabrikalan A Ş. Cam Eserler Koleksiyonu

(1985):R. Carpenter, "The Grcek Penetralion of The Black Sea"

American .rourml ofArcheaology Vol. 52, No. 1.1948. s. 1-10.:A G. Dunham, The History of lvIiIetus: down (Q theAnaba~is ofAlexander (1915):E. Du~enbery, "AncieLlt Glass Fram the Cemeteries OfSamoıhrace" Journal of Glas~ Studies, 9, 1967, s. 34-49.:E. B. Dusenbery, Samoıhrace The Nekrapoleis, Nekropoleis and

Catalogues of Bmials (199ö):N. Ehrhardı, Milet und Seine Kolonien (1988):E. Erten Yağcı, Başlangıcından Geç Antik Dönem Sonuna Kadar

Anadolu'da Cam (Ankara üniversitesi Sosyal Bilimler Ensıküsü, Arkeolojive Sanat Tarihi Yayımlanmamış Doktora Tezi 1993):E. Erten, "Türkiye Dışındaki Müzelerde Bulunan Anadolu Kaynakıı

Roma Cam Eserleri ışığında Anadolu'da Cam" Türk Arkeoloji veEtnografya Dergisi, s. 2, 2001, s. 73-81.:E. Erten, "İçe! Müzesi Koleksiyonundan Cam Bardaklar" Günışığında

Anadolu, Cevdet Bayburtluoğlu Için Yazılar 2001, s. 96-103.:E. EI1[en, "Fcthive Müzesi Koleksiyonundan Antalya, Kaş, Dirgenler

Kö}ii Kaynaklı Camlar" Türk Arkeoloji ve Eı.nograh'a Dergisi, s. 4, 2004,13-18:S. Frank, Glass and Archaeolgy (1982)J. Freely, Classical Turkey (1990):P. Frisch, Dje Irısehrifıcn Von Parion (1983):K. Goethert·Polaschek, Katalog Der Rômischen Lampen des

Rheinischen Laoetes!'.1l1seums Irier (1985):H. Goldmarı, Excavatioos at GözIlikııle, Tarsus, Vol. I, The Hellenisüe

and Roman Per,iod (1950):5. M. Goldstein, Pre-Roman and Early Roman Glass in the Corning

Museum of Glass (1979):D. P. Grose, "E3rly Blown Glass: 111e Westem Evidence", Joıırnal of

Glass Studies 19, 1977, s. 9-29.:B. Güı:1er, Tire \Iüzesi Cam Eserleri (2000):8. Gürler, -Tire'nin Uzgur Köyü'nde Bulunmuş Olan İ. S. 2. YY.

Sonu·} YY. Başına A.it Mezar Grubu" Türk ArkeoIoji ve Etnogra~'d

Dergisi, 2001, 2, s. 59-66.:N. G. L Hammond, AHistoly of Greece To 322 B. C. (1967):]. W. "Roman Pottery From The South Stoa At Corinth" Hesperia, 42.

Sanat Dergisi 1153

Hayes 1975,

Herodotos,Homeros,Högemann 2001,

Jsings 1957,Karabay 1994,

K. ç.!\senophon,Kunina 1997,Küçükefe 1992,

Leaf 1923,Ligtfoot -Aslan 1992,

Uoyd 1997,

Magie 1950,Magie 2003,

Mansel1988,Olcay 2001,

Oliver 1980,

Özet 1987,

Özet 1998,Özgan 1993,

Özgümüş 2000,Öztürk 2003,

Ramsay 1960,

1541 Sanat Dergi.i

4,1973, s. 416-470.:j. W. Hayes, Roman And Pre-Roman Glass in the Royal Ontario

Museum (1975)

:Herodot Tarihi, çev. M. Ökmen (1983):i/yada, çev. A. Erhat - A Kadir (1984):P. Högemann, "Eski Hanedanlıklar Yeniİmparatorluklarve ian Kolonizasyonu, İ. Ö. 12-6.yy.", Dü~ ve Gerçekrı'oia, 2001, s. 59-62.:c. ISings, Roman Glass from Dated Finds (1957):N. Karabay, "Beylerbeyi ı. No'lu Tümülüs" V. Müze Kurtarma Kazılan

Semineri 1994, s. 229·242.:Kann Çapı.

:Ksenophon, Anabasis (1987)::--1 Kunina, Aneicm Glass, in the Hennitage Collection (1997):E. Küçükefe, Troas Bölgesi ve Kentleri (A. Ü. F. E. F.

Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü Yayınlanmamış Lisans Tezi 1992):w, Leaf, Strabo on The Troad (1923):c. S. Iigrl'oot -M. A~lan, Aneient GIass ofAsia :'.finor APrivate CoUection

(1992):S. Uoyd, Türkiyenin Tarihi, Bir Gezginin Gözüyle

Anadolu Uygarlık1an (1997):D. Magie, Roman Rule in Asia Minor (1950):D. Magic, Anadolu'da Romalılar 3, Batı Anadolu Kent

Devletleri (2003):A. :'.L Mansel, Ege ve Yunan Tarihi (1988):y. Olcay, "Ancierıt Glass Vessels in Eskişehir :'.1useum"Anatalien Studies, vol. 51, 2001, s. 147-157.:A. Oliver, Aneiem Glass, in the Camegie Museum of Natural History,

Piusburgh (1980)A. Özet, "Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi'ndeki Cam Örnekleri

ile Antik Çağda Cam Yapımı" Belleten 51,200,1987, s. 587-607.:A. Özet, Dipten Gelen Panltı (1998):R. Özgan, "1991 Knidos Kazısı" XV Kazı Sonuçları Toplamısı, Gıt il

1993, s. 161-168.:Ü. Özgümüş, Anadolu Camcılığı (2000)J'I. Öztürk, "Çankın Müzesi'nde Bulunan Erken Roma Dönemı'ne Ait

Bir Grup Cam Eser" Güze] Sanatlar Fakü/tesi Sanat Dergisi, s. 4, 2003,s.69-84.:W. M. Ramsay, Anadolu'nun Tarihi Coğrafyası (1960)

Robinson 1959,

Sennequier 1994,

Sevin 1982 (1)

Sevin 1982 (2),

Sevin 200],Sürokina 1987,

SpilZer 1942,

Stern 1977,Stern -Yağcı 1989,

Strabon,Tavukçu 1999,

T.Ç.Tzaferis 1970,

Cmar 1983,Umar 2002,

Vessberg 1952,

Vessberg -Westholm 1956,

Von Saldem 1980,Weinberg 1992,Wiesehöfer 2002,

:H. S. Robinson, The Athenian Agora PottelY of the Roman Period(1959):G. Sennequier, "Roman GlassPound In Upper Normandy"Journal of

Glass Stuclies 36, 1994, s. 56-66.:V. Sevin, "Anadolu'da Yunanlılar" AnadoluUygarlıklan Ansıklopeclisi 2, 1982, s. 2/4-228.:v. Sevin, ;'Anadolu'da Perslcr" Anadolu Uygarlıkları

Ansiklopedisi 2, 1982, s. 268-277.:V. Sevin, Anadolu'nun Tarihi Coğr'&fyası i (2001):N. P. Sorokina, "Glass Aryba.lloi (First-Third Centuries A. D.) From

The Nonhern Blaek Sea Region" ]GS, 29, 1987, s. 40-46.:D. C. Spitzer, "Roman Relief Bowls from Corimh" Hesperia VoL 11,

Ko. 2, 1942, s. 162-192.:E. IvL Stern, Aııcient Glass at the Foundation Custoclia (1977):E. M. Stern - E. Erten Yağcı "Adana Bölge Müzesi'nde Sergilenmekte

Olan Cam Eserler" Belleten, 53, 1989, s. 595-605:Strabon, Coğra~'a. çev. A. Pekman (1987):A. Y. Tavukçu, Troas Bölgesi Terrakotta Figürinleri

(Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış DoktoraTezi 1999):Taban çapı.

:v. Yzaferis, "]e\},~sh Tombs at and near Giv'at ha-Mivtar,]erusa.lem'·Israel Exploration Lournal, 20, 1-2, 1970. s. 18-32.:B.Umar, Troas (1983):B. Umar, Troia, Bir Tarihsel Coğrafya Ar<ıışurması ve

Gezi Rehberi (2002):0. Vessberg, "Roman Glass in Cyprus" OpuscuJaArdıaeologica 7,1952, s. 109-165.:0. Vessbcrg . A. Westholm, The Hellenistic And Roman Periods In

(yprus, The Sweclisb eyprus Expedition, Vol. IV, No. 3 (1956)A Von Saldem, Andent and B}rzamine Glass from Sardis (1980):G D. Weinherg, Glass Vessels In Aneient Greeee (1992):J. Wiesehöfer, Antik Pers Tarihi (2002)

iSanal Dergisı. 155

'"o> (J)

~ e o ca ~.

oL

amp

sak

os

\ i ---oAlexandr~~~,

Har

ita

1:A

ntik

.Tro

asB

ölge

si

'erg

;th

C/

K ~

o5

IOkm

2'0

6,

i_:

::J

.(j N ~. t!'l " ;3 ~ fJJ_. ~ f;; "

- o 2 3cm.

Kat. No. ı Kat. No. 2 Kat. No. 3

3cm.012

Kat. No. 63cmo i 2

Kat. No. 5

3cm.o i 2

Kat. No. 4

Sanal :Derg,sl'1157

Kat. No. 7o~ -~...., 4--ı·m.

Kat. No. 8

ii!!!!i!!!!!!!i __

() ~ 2 4 Sç:n.

Kat. No. 9

1581 Sanal Dergisı

Resim~l

Resim-2

Resİm-3

Resim-4

Sanat Dergısı 1159

1601 Sanat Dergisi

Resim-6

Resim-S

Resim-9

Sanal Oerg;$1 i161