สั่งซื้อหนังสือของศูนย์ ......จดหมายข...
TRANSCRIPT
สงซอหนงสอของศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน)ดวยระบบออนไลนไดท www.sac.or.th
“สงคมแหงสงคมวทยาและมานษยวทยา”หนงสอรวบรวมบทความท�คดเลอกจากบทความท�นำาเสนอในการสมมนา
เครอขายนกศกษาระดบบณฑตศกษาสาขาสงคมวทยาและมานษยวทยาคร�งท�17 ท�จดเม�อวนท�22–23 กมภาพนธพ.ศ.
2561โดยมสาขาวชาสงคมวทยาและมานษยวทยาคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตรมหาวทยาลยขอนแกนเปนเจาภาพ
หนงสอนำาเสนอออกเปน 6ประเดนหลก ไดแก ชมชนาภวฒน วฒนธรรมนำาพฒนปฏบตการทางสงคมสขภาพมวลชน
ศลปะและตวตนและผคนเคล�อนยาย
หนงสอใหมของ ศมส.
SOCIETY“สงคมแหงสงคมวทยาและมานษยวทยา” เลม 1 และ เลม 2
จกรพนธขดชมแสงบรรณาธการ
ราคาเลมละ250บาท
ดร. จกรพนธ ขด ชมแสงบรรณาธการ
สงคมแหงสงคมวทยาและมานษยวทยา
เลม1
ชด สงคม-วฒนธรรมรวมสมย ลาดบท� ��
ดร. จกรพนธ ขด ชมแสงบรรณาธการ
สงคมแหงสงคมวทยาและมานษยวทยา
เลม2
ชด สงคม-วฒนธรรมรวมสมย ลาดบท� ��
จดหมายขาวNEWSLETTER 1
คมคด
The digital should and can be a highly effective means for reflecting upon what it means to be human, the
ultimate task of Anthropology as a discipline.
Heather A. Horst and Daniel Miller in Digital Anthropology (2012)
บทบรรณาธการ
กองบรรณาธการ
จรรยาอมรพพฒนานนท
กนกเรขานลนนท
บรรณาธการรงตะวนอวมอนทร
ประสานงานธนตตาธนสรกลวงศ
ออกแบบปกStudio Dialogueอนสรณผสมกจ
ออกแบบรปเลมอนสรณผสมกจ
จดพมพ7,000เลมศนยมานษยวทยาสรนธร(องคการมหาชน)พมพท�บจก.ภาพพมพ02-879-9154-6
จดหมายขาวศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน)ปท 22 ฉบบท 104 เดอนมกราคม – มนาคม 2563จดหมายข าวศนย มานษยวทยาสรนธร (องค การมหาชน) เปนเอกสารส�อสารความรเก�ยวกบมานษยวทยาและวฒนธรรมตลอดจนขาวสารการดำาเนนงานของศนยฯทานท�ประสงคจะสมครสมาชกสงบทความหรอเสนอขอคดเหนโปรดตดตอ
ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน)เลขท 20 ถนนบรมราชชนน ตลงชน กรงเทพฯ 10170
อานจดหมายขาวศนยมานษยวทยาสรนธร ฉบบออนไลนไดท�www.sac.or.th
อนญาตใหใชไดตามสญญาอนญาตครเอทฟคอมมอนส แสดงท�มา-ไมใชเพ�อการคา-อนญาตแบบเดยวกน3.0ประเทศไทย
Black Mir ror ซ รย ช� อด งของ Netfl ix เป นเร� องราวท� พดถ งโลกอนาคตท� เทคโนโลยดจทลพฒนาไปไกล
จนสามารถทำาอะไรไดหลายอยางท�งดานดและดานดารค ใน SS4EP01 : USSCallister เปนเร�องราวของหนมโปรแกรมเมอร
ท�เนรดๆ ในบรษทเกมท�ทกวนมกจะถกเพ�อนรวมงานเมน มองขาม รวมท�งถกแสดงกรยาท�ไมดใสเขา หรอแมกระท�งเพ�อนท�ทำา
ตำาแหนงหวหนากมกไมใหเกยรตเขา เขาระบายความโกรธแคนดวยการสรางเกมและเขาไปในเกมท�ตวเองเปนคนสราง เขาขโมยDNA
ของคนท�ปฏบตไมดตอเขาจำาลองเปนคนน�นจรงๆเขาไปในเกมโดยท�คนในเกมท�ถกจำาลองข�นมาจะมความรสกเหมอนตวเองเปนคนอก
คนจรงๆซ�งทำาใหเขาสามารถลางแคนเอาคนไดสารพดท�งดดาตะคอกส�งงานและกกขงโดยท�คนจำาลองในเกมนอกจากจะไมสามารถ
ขดขนไดแลวยงตองตามเกมสมยอมทำาเปนยอมรบและเคารพในการเปนผนำาในเกมของเขาซ�งในโลกจรงเขาไมสามารถทำาส�งเหลาน�ได
จนกระท�งวนหน�งพนกงานสาวสวยถกขโมยDNAเธอคนน�ไมยอมแพเเลวตดอยในเกมเธอพยายามหาทางจะออกไปจากเกมน�ดวยการ
คำานวณหารหนอนเพ�อจะไดพนออกไปจากเกม
ตวอยางซรยท�ยกมาน� เปนเพยงหน�งตวอยางท�จนตนาการถงความเปนไปไดของความกาวหนาในโลกดจทลท�จะอาจจะเกดข�น
และตอบสนองความตองการของผคนไดอยางท�ไมเคยมมากอนการเกดข�นของนวตกรรมและความกาวหนาในโลกดจทลในทางหน�งคอ
โอกาสท�นำาพาความเปนไดใหมๆใหทะลและขามพนขดจำากดท�ในอดตอาจจะไมเคยจนตนาการถงในขณะเดยวกนกเปนความทาทายท�
เรยกรองวาทามกลางโลกดจทลท�สามารถสรางส�งท�เคยอยแตในจนตนาการใหเกดข�นจรงไดน�นควรมจรยธรรมหรอคำาอธบายท�จะสราง
ความเขาใจในสมพนธภาพรปแบบใหมๆน�หรอไมอยางไร
จดหมายขาวฉบบน� จงคดเลอกสาระสำาคญจากงานประชมวชาการทางมานษยวทยาคร�งท� 13 เม�อวนท� 4-6กรกฎาคมพ.ศ.
2562 เร�อง “มนษยในโลกดจทล” อาทบทปาฐกถา “ความเปนมนษยในโลกดจทล” ท�เสนอโดยนพ.ดร.โกมาตรจงเสถยรทรพย
การบรรยายเร�อง “มานษยวทยาดจทล : ภววทยาและวธวทยาศกษาวตถ/สงคม/ผ�คนของส�งดจทล” โดยผศ.ดร.ยกต มกดาวจตร
และเสวนาเร�อง “สะทอนยอนคดโลกดจทล” โดยรศ.ดร.ป�นแกว เหลองอรามศรผศ.ดร.เกงกจ กตเรยงลาภอาทตย สรยะวงศกล เปน
เน�อหาหลกของเลมเพ�อช�ใหเหนวธวทยาและกรอบความคดทฤษฎใหมๆท�นกมานษยวทยาใชวเคราะหและทำาความเขาใจความสมพนธ
ทางสงคมและวฒนธรรมของมนษยในโลกดจทล
อยางไรกด แมวาเทคโนโลยดจทลกำาลงจะเปนสวนหน�งในวถชวตของเรา แตส�งท�เทคโนโลยดจทลอาจจะยงทำาไมได
กคอการม“ความเปนมนษย”(humanity)บนแพลตฟอรมท�หลากหลายท�มท�งเร�องราว(story)และเน�อหา(content)ในแพลตฟอรม
เหลาน�นกลวนยงคงเปนเร�องความสมพนธระหวางเรากบตวเราเรากบผอ�นเรากบส�งรอบตวดงน�นในโลกดจทลจงมความจำาเปนอยาง
ย�งท�จะตองเรงสรางความเขาใจในความสมพนธท�หลากหลายและซบซอน
รงตะวนอวมอนทร
2 จดหมายขาวNEWSLETTER
สารบญ
p.12
p.20
p.16
ความเปนมนษยในโลกดจทล บทปาฐกถาโดย นพ.ดร.โกมาตร จงเสถยรทรพย
มานษยวทยาดจทล : ภววทยาและวธวทยาศกษาวตถ /สงคม /
ในยคดจทลมคำาถามท�ท าทายมากมายวามนษย
ในยคน�จะอย และมบทบาทอยางไรในยคท� เคร�อง
จกรสามารถวเคราะห ประมวลผลและตดสนใจไดด
กวามนษย อะไรคอสารตถะของความเปนมนษยท�
เคร�องจกรเคร�องกลหรออลกอรท ม (Algorithm)
ไมสามารถทำาแทนได...
การศกษาเร�อง “ดจทล” (Digital) ในเชงสงคมวทยา
แ ล ะ ม า น ษ ย ว ท ย า เ ป น พ� น ท� ท า ง ก า ร ศ ก ษ า
(FieldofResearch)ท�กวางใหญไพศาล..
สะทอนยอนคดในโลกดจทลต�งคำาถามเร�องความจรงบนโลกเสมอนโลกในปจจบนไมอาจปฏเสธดจทลไดต�งแตนาฬกาปลก
ส�งอาหารกนขาว เชคขาวสาร ทำางาน เลนเกมส
จองท�พกในวนหยดคยกบเพ�อน...
คน•ไซเบอร•ดจทลเปนนทรรศการท�ชวยขยายภาพ
วชาการของงานประชมทางวชาการประจำาปภายใต
ประเดนท�ไดจากการเฝาสงเกตวเคราะหและสงเคราะห
“มนษยในโลกดจทล”ของนกมานษยวทยาเปาประสงค
ของนทรรศการชดน�คอสะทอนสภาวการณปจจบนของ
สงคมไทยท�ส�อสงคมออนไลน(SocialMedia)
สงเกตเหนเล�นเปน ผ�านนทรรศการ คน • ไซเบอร • ดจทล
จดหมายขาวNEWSLETTER 133จดหมายขาวNEWSLETTER
p.4
เรองเปดเลม
ความเปนมนษยในโลกดจทล บทปาฐกถาโดย นพ.ดร.โกมาตร จงเสถยรทรพย 4
มานษยวทยาดจทล : ภววทยาและวธวทยาศกษาวตถ /สงคม /ผ�คนของส�งดจทล 12
สะท�อนย�อนคดในโลกดจทล ต�งค ำาถามเร�องความจรงบนโลกเสมอน 16
สงเกตเหน เลนเปน ผานนทรรศการ คน • ไซเบอร • ดจทล 20
เรองจากสนาม
วนชนเผาพ �นเมองแหงประเทศไทยประจำาป 2562 และสมชชาระดบชาตวาด�วยสภาชนเผาพ �นเมอง
แหงประเทศไทยคร�งท� 4 22
“ตนหยงมสบ�านเรา” เร�องปลายทางของความฝน จากกลมคนท�เช�อม�นและลงมอทำา ตอนท� 2 26
“ตนหยงมสบ�านเรา” มตรภาพ ความฝน และความหวง 30
หองแหงความร 32
ขาวสารบาน SAC 34
บทปาฐกถาโดย นพ.ดร.โกมาตร จงเสถยรทรพย 1
ความเปนมนษยในโลกดจทล
เ ร�องเปดเล�ม
ในยคดจทลมคำาถามท�ทาทายมากมายวามนษยในยคน�
จะอยและมบทบาทอยางไรในยคท�เคร�องจกรสามารถวเคราะห
ประมวลผลและตดสนใจไดดกวามนษย อะไรคอสารตถะของ
ความเปนมนษยท�เคร�องจกรเคร�องกลหรออลกอรทม(Algorithm)
ไมสามารถทำาแทนได“ความเปนมนษย”ถกคกคามจากเทคโนโลย
ดจทลอยใชหรอไม หรอเทคโนโลยดจทลทำาใหมนษยมศกยภาพ
และมเสรภาพมากข�น
คำ า ถ าม เหล า น� นำ า ไ ปส ห ว ข อ “ มน ษย ใ น โ ลก
ดจทล”ในการประชมวชาการทางมานษยวทยาคร�งท� 13
ท�ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) จดข�นเม�อ วนท�
4-6 กรกฎาคม 2562 เพ�อให ผ อ านมองเหนปรมณฑล
ของโลกดจทล จ งขอสรปเน�อหาจากบทปาฐกถา เร�อง
ความเปนมนษยในโลกดจทล ท�เสนอโดย นพ.ดร.โกมาตร
จงเสถยรทรพย ท�เสนอในการประชมวชาการทางมานษยวทยา
คร�งท� 13 มนษยในโลกดจทลณ ศนยมานษยวทยาสรนธร
(องคการมหาชน)เม�อวนท�4กรกฎาคม2562ไดดงน�2
นพ.ดร.โกมาตรเร�มตนดวยการเกร�นนำาใหเหนพฒนาการ
ของดจทล ท�นบไดวาเปนนวตกรรมท�เปล�ยนแปลงคณคาและ
รปแบบการดำาเนนชวตของมนษยในโลกปจจบนอยางกวางขวาง
และรวดเรวท�สด ในขณะท�มนษยสมพนธกบคอมพวเตอร
และเคร�องมอส�อสารมากข�น ความสมพนธระหวางมนษย
กบมนษยกถกกำากบและปรบรปไปตามเทคโนโลยเหลาน�ดวย
มการกลาววาในโลกดจทลมนษยมชวตใน “สงคมกมหนา”3 ท�
ปฏสมพนธกบเคร�องมอส�อสารถกใหคณคามากกวาปฏสมพนธ
กบมนษยโดยตรง ย�งเม�อมการคดคนระบบตรรกะท�ทำาให
เคร�องจกรสามารถตดสนใจ ท�เรยกวาอลกอรทม algorithm4
และพฒนาตอมาจนกลายเปน “ปญญาประดษฐ” (Artificial
IntelligenceหรอAI)ท�มศกยภาพในการวเคราะหและประมวลผล
ขอมลไดรวดเรวและแมนยำากวามนษย ไดเขามาทาทายความ
เขาใจเก�ยวกบคณคาและความหมายของ “ความเปนมนษย”
4 จดหมายขาวNEWSLETTER
SAC NEWSLETTER 104
สำาหรบมานษยวทยา การเปล�ยนแปลงดงกลาวน�มความหมาย
อยางไรตออนาคตของมานษยวทยาในฐานะสาขาวชาการหลกท�
ศกษาเก�ยวกบความเปนมนษย
ในการบรรยายคร�งน�นำาเสนอเน�อหาท�แบงออกเปน5สวน
สวนท 1 กำาเนดโลกดจทล
การถอกำาเนดดจทลส�งประดษฐท�งหมดท�กลาวมาน�อาจ
เรยกวาคอมพวเตอรได เชน Slide rule และเคร�องคณเลข
Napier’sBones(1617AD)รวมท�งเคร�องคดเลขแบบตางๆเชน
SchickardClock(1623AD)และPascaline(1642AD)รวมท�ง
เคร�องจกรท�ซบซอนท�สามารถทำางานไดตาม “คำาส�ง” ของมนษย
เชนเคร�องทอผา(JacquardLoom)ท�มการใชบตรเจาะ(Punch
card)เพ�อกำาหนดใหเคร�องทอผาในลายแบบตางๆเปนเคร�องจกร
อตโนมตท�สามารถทำางานตามคำาส�งของมนษยไดเคร�องแรกๆ
แตตอมา อปกรณคอมพวเตอรแบบอนาลอกเหลาน�
ถกแทนท�ดวยเทคโนโลยดจทลท�ถอวาขอมลใด ๆ ลวนสรางข�น
บนความแตกตางระหวาง“การมอย”กบ“การไมม”ท�นกปรชญา
และคณตศาสตร GottfriedWilhelm Leibniz ไดเสนอข�น
นบวาเปนจดเร�มตนของการประดษฐเคร�องจกรท�ใชวธคด
แบบดจทล5 ในป ค.ศ. 1843 เม�อนกคณตศาสตรชาวองกฤษ
Ada Lovelace เขยนอลกอรทมสำาหรบเคร�องจกรคำานวณข�น
และได ร วมมอกบ Char les Babbage คดค นทฤษฎ
ของคอมพวเตอรท�ต�งโปรแกรมไดเปนคร�งแรก แตยคดจทล
เร�มข�นอยางแทจรงเม�อมการผลตทรานซสเตอรข�น ถงกระน�น
คอมพวเตอรท�สรางข�นกมขนาดใหญโตมโหฬารและมราคาแพง
มหาศาลจงมแตเพยงหนวยงานของรฐบาลหรอกองทพในประเทศ
ตะวนตกเทาน�นท�สามารถมไวใช
จนเม�อมการสรางแผงรวมวงจรหรอIntegratedCircuit
(IC หรอ chip หรอ microchip) ท�นอกจากจะมขนาดเลก
มประสทธภาพแลว ยงสามารถผลตไดในปรมาณมากและ
ราคาถก ทำาใหเทคโนโลยดจทลแพรหลายมากข�น และเม�อ
คอมพวเตอรสวนบคคลถกสรางข�นและ Tim Berners-Lee
ไดสรางเวลดไวดเวบ(WorldWideWeb)และMarcAndreessen
ไดสรางเบราวเซอรข�น อนเทอรเนตท�คร�งหน�งจำากดอยในแวดวง
ของกองทพและสถาบนวชาการช�นสงจงกลายเปนเครอขาย
การส�อสารท�สาธารณชนสามารถเขาถงไดมการสงขอความ
อเลกโทรนกสเกดมChatroomsท�ผคนสามารถเขาไปพดคยกน
รวมท�งการสรางฐานขอมลสำาหรบการสบคนดวยSearchengine
และเม�อเครอขายทางสงคมถกสถาปนาข�นบนไซเบอรสเปซ
โลกดจทลกถอกำาเนดข�นอยางสมบรณ ขอมลขาวสารและการ
ส�อสารเปล�ยนไปอยางไมมวนกลบไปเหมอนเดมไดอก
ไมเพยงแตทำาใหมนษยสามารถสรางเคร�องคอมพวเตอร
ท�ประมวลผลไดรวดเรวเทาน�น แตยงทำาใหเกดการผสมรวม
(Convergence) ของขอมลท�แตกตางกน ไมวาจะเปนภาพ
ส เสยง อกษร ตวเลข หรอสญลกษณใด ๆ ใหกลายเปน bit
ท�สามารถถกเขารหสสงผานและประมวลผลรวมกนไดประสทธภาพ
ของเทคโนโลยดจทลท�สรางข�นบนฐานคดแบบคตรงขามไดทำาให
ความเปนคตรงขาม (Binarity) และวภาษลกษณ (Dialectics)
ท�ดำารงอยในสงคมย�งถกเนนยำ�ามากย�งข�น6 ในขณะเดยวกน
เทคโนโลยการเขารหส(Coding)การเขยนโปรแกรม(Programing
&scripting) รวมท�งการประมวลผลจากขอมลจำานวนมหาศาล
(Aggregation) กทำาใหเกดการประดษฐและนฤมตกรรมตาง ๆ
ข�นอยางอเนกอนนตในโลกดจทล มนษยจงไมไดเปนส�งเดยวท�
ถกกำากบและปรบเปล�ยนจากเทคโนโลยดจทลแตทกส�งในโลกลวน
กำาลงถกทำาใหเปล�ยนสภาพไป เพราะเทคโนโลยดจทลไปเปล�ยน
โลกสารสนเทศ(Information)และการส�อสาร(Communication)
ไปแลวอยางส�นเชงและทกอยางในโลกลวนดำารงอยเปนสวนหน�ง
ของระบบขอมลสารสนเทศและการส�อสาร
สวนท 2 ผลพวงการเปลยนผานดจทล (Digital Transformation)
ผลพวงท�เกดข�นจากเทคโนโลยดจทลน�เปนขอถกเถยงท�ยง
ดำาเนนอยและความเหนท�มของแตละฝายกแตกตางกนเกนกวา
ท�จะสรปไดงายๆในท�น�จะนำาเสนอผลกระทบหรอการเปล�ยนแปลง
ท�เกดจากเทคโนโลยดจทลโดยวเคราะหผานการเปล�ยนแปลง
ของเสนแบงท�ทำาใหกาลเทศะในสงคมเปล�ยนแปลงไป การ
เปล�ยนแปลงหลายอยางท�จะกลาวถง ไมไดเกดข�นทนททนใด
และไมใชส�งท�เกดเฉพาะจากเทคโนโลยดจทลเทาน�นแตเปนส�ง
ท�เกดตอเน�องและสงผลพวงทวคณมากข�นเม�อมเทคโนโลยดจทล
มาเปนตวเรง7ตวอยางท�เดนชดท�สดคอการเปลยนแปลงไป
ของพรมแดนและระยะทางเม�อโลกเช�อมโยงถงกนหมดจนม
การเรยกยคดจทลน�วาเปนโลกไรพรมแดนแตเม�อส�งตาง ๆ ถก
ทดแทนดวยภาพตวแทนแบบดจทลท�สามารถสงเปนสญญาณ
ผานเครอขายเคเบลใยแกวในความเรวเทาแสง ระยะทางและ
เสนพรมแดนจงถกทลายลง8
ระบบอนเทอรเนตโดยตวของมนเองกกลายเปนพ�นทแบบ
ใหม หรอCyberspaceข�นมกฎกตกามารยาทท�แตกตางไป
5จดหมายขาวNEWSLETTER
จากพ�นท�กายภาพผคนสามารถจำาแลงแปลงโฉมของตนเองอยาง
ไรขอบเขตมนเปนพ�นท�ท�อนญาตใหเราอวตารไปเปนอะไรกไดท�
ชวตปกตของเราไมอาจเปนได9กรณของโลกเสมอนSecondLife
เปนตวอยางท�ดท�ผคนเขาไปสรางและดำาเนนชวตท�สองในเมอง
สมมตท�สรางเปนสงคมจำาลองมผคนรจกกนผานอตราแลกเปล�ยน
สมพนธกบเงนตราท�ใชในสงคมนอกโลกเสมอน10 พ�นท�ดจทล
และเทคโนโลยส�อสารใหมน�ไดเปดโอกาสใหกบกลมชายขอบและ
คนตวเลกตวนอยเชนผพการกลมคนท�มความหลากหลายทางเพศ
กลมชาตพนธตางๆ รวมท�งกลมท�สนใจชวตทางเลอกใหสามารถ
สงเสยงและนำาเสนอตวตนของเขาแกสงคมวงกวางได ในขณะ
เดยวกนกอาจกดกนคนบางกลม เชน ผสงอายและกลมท�ขาด
โอกาสในการเขาถงเทคโนโลยดจทลออกไปดวยพรอมๆกน11
การเปล�ยนแปลงของพ�นท�สมพนธกบการเปลยนแปลง
ในมตของเวลา การส�อสารท�รวดเรวไดรนระยะทางลง เวลาซ�ง
สมพทธกบความเรวกเปล�ยนแปลงไปดวย12การส�อสารท�รวดเรว
ทำาใหการเตอนภยตาง ๆ เชน สนาม มประสทธภาพมากข�น
โรงพยาบาลในตะวนตกอาจสงไฟลการตรวจเอกซเรยคอมพวเตอร
หรอภาพสแกนอวยวะไปใหรงสแพทยในออสเตรเลย อนเดย
หรอกรงเทพฯอานผลใหทำาใหโรงพยาบาลเหลาน�ไมจำาเปนตอง
จางรงสแพทยนอกเวลาทำางานเหมอนในอดต13
นอกจากน� เสนแบงระหวางความเปนสวนตวกบสาธารณะ
กเปล�ยนแปลงไปอยางมาก14การต�งคาความเปนสวนตวกลาย
เปนกฎการปฏบตท�ทกคนตองคอยใสใจกาลเทศะของความเปน
สวนตวกเปล�ยนแปลงไปเร�องราวและความคดเหนท�เคยเปนเร�อง
สวนตวหรอเคยถกแชรในแวดวงแคบๆ เม�อปรากฏในส�อสงคมก
อาจกลายเปนประเดนสาธารณะไปเวลาไมก�นาท15
กรณท�เปนการละเมดความเปนสวนตวอยางกรณปฏบต
การของรฐหรอหนวยงานความม�นคงท�ใชเทคโนโลยการจดจำา
ใบหนา รองรอยการใชอนเทอรเนตหรอขอมลบนซมการดใน
โทรศพทมอถอในการควบคมและตดตามพฤตกรรมของประชาชน
แตในหลายกรณเราอาจเปนผใหขอมลสวนตวของเราเองออกไป
ไมวาจะเกดจากการกรอกแบบฟอรมเพ�อสมครเขาใชงานเวบไซต
ตางๆ ขอมลจากการรดบตรเครดตหรอแมกระท�งประวตการทอง
อนเทอรเนตขอมลการเดนทางบนแอปGPSหรอแมกระท�งการ
เ ร�องเปดเล�ม
สมเดจพระกนษฐาธราชเจ�า กรมสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร เสดจพระราชดำาเนนมาทรงเปนประธานเปดงาน และฟงบทปาฐกถา
6 จดหมายขาวNEWSLETTER
น�งอยหนาคอมพวเตอรกอาจถกสอดแนมผานโปรแกรมท�สามารถ
เปดปดกลองWebcamท�ตดอยท�ขอบจอของเคร�องคอมพวเตอร
หรอแมแตการแอบดกฟงผานไมโครโฟนในเคร�องคอมพวเตอร
แมวาเราจะไมไดเปดใชกลองหรอไมคเหลาน�นเลย
นอกจากน� เทคโนโลยดจทลยงทำาใหเสนแบงระหวาง
คนกบเคร องจกรเลอนรางและบางเบาลงไปอก ตอกยำ�า
คำาประกาศของไซบอรก(CyborgManifesto)ท�ดอนนาฮาราเวย
(DonnaHaraway)16ไดแถลงถงความกำากวมกำ�าก�งระหวางมนษย
กบเคร�องจกร ท�ทำาใหการมองรางกายของมนษยวาเปนของ
“ธรรมชาต” กบกายอปกรณและเทคโนโลยท�มนษยนำามาใชกบ
เรอนรางวาเปน “ส�งประดษฐ” อาจไมสามารถแยกออกจากกน
เชนน�นไดฮาราเวยเสนอใหพจารณาความกำากวมน�ในฐานะโอกาส
ท�เราจะต�งคำาถามกบวธคดสำาเรจรปท�แบงระหวาง “ชาย-หญง”
“คน-เคร�องจกร”หรอ “ธรรมชาต-วฒนธรรม” เพ�อเปดโอกาสให
ความเปนไปไดใหมๆ ทางการเมองในโลกดจทลหนยนตและปญญา
ประดษฐไดทำาใหเสนแบงน�เลอนรางเปนอยางย�งเสนแบงท�
เลอนรางระหวางเคร�องจกรกบมนษยน�ไมไดเกดข�นเพราะเคร�องจกร
สามารถทำางานและส�อสารเหมอนมนษยไดเทาน�น งานศกษา
จำานวนหน�งมองวาในขณะท�มนษยพยายามสรางหนยนตหรอ
เคร�องจกรใหคดและทำาเหมอนกบมนษยมากข�น ความคดและ
การกระทำาของมนษยเองกลบเปล�ยนไปคลายกบเคร�องจกร
มากข�นดวย17
เสนแบงท�สำาคญท�เทคโนโลยดจทลไดทำาใหเลอนรางลงไป
คอเสนแบงระหวางการเลนกบการงาน ไมเพยงแตการงานกบการ
เลนจะปรากฏอยบนพ�นท�เดยวกนคอบนจอคอมพวเตอรท�ทำาใหการ
ทำางานสามารถสลบกบการเลนหรอการพกผอนหยอนใจเม�อใดกได
แตธรรมชาตของงานในโลกดจทลกเปล�ยนแปลงไป18
เสนแบงท�เปนขอถกเถยงกนมากข�นเก�ยวกบเทคโนโลย
ดจทลอกเร�องหน�งคอเสนแบงระหวางมนษยกบเครองจกร แม
เทคโนโลยดจทลจะสามารถทำางานหลายอยางแทนมนษยไดเหมอน
กบตอกยำ�าใหมนษยปรบตวและพฒนาตนเองในส�งท�จกรกลเหลาน�
ทำาแทนไมไดเชนการรจกเอาใจเขามาใสใจเราแตเบ�องหลงของ
การสรางอลกอรทมและปญญาประดษฐกลบมงานมากมายท�ตอง
อาศยมนษย สำาหรบปญหาเชงจรยธรรมท�อาจตองตดสนใจดวย
“คณคา”หรอ“มนษยธรรม”ซ�งเปนเร�องท�สมพทธและแตกตางตาม
บรบทกยงจะเปนปญหาท�ตองหาทางออก
สวนท 3 ความเปนมนษย สอสงคมและการเปลยนผานดจทล
(Digital Transformation)
ส�อออนไลนและเครอขายสงคมเปนรปแบบท�มนษย
เขาไปเก�ยวของกบเทคโนโลยดจทลในชวตประจำาวนมากท�สด
นบต�งแตการส�อสารผานคอมพวเตอรยคแรกผาน Bulletin
Board System ท�ส�นสดลงในราว ค.ศ. 1995 พรอม ๆ กบ
การเกดข�นของmodemท�ทำาใหอตราการสงขอมลเพ�มอยางทวคณ
อนนำามาสการส�อสารแบบChat roomsและพฒนาตอมาเปน
SocialMedia โดยเร�มจากโปรแกรม Friendster ในป 2002,
MyspaceและHi-5 ในป 2003และ Facebook ในป 2004
ในปจจบนส�อสงคมออนไลนกลายเปนสวนหน�งของชวตประจำาวน
ของคนจำานวนมาก ลกษณะท�สำาคญท�สดประการหน�งของส�อ
ออนไลนกคอการไมเปดเผยตวตนของผสนทนา19ไมวาจะเปนการ
ใชนามแฝงหรออวทาร (Avatar)ทำาใหมคนกลาแสดงความเหน
มากข�นดานหน�งเพราะไมตองรบผลกระทบโดยตรงเหมอนการสนทนา
ตอหนาหรอรสกไมตองรบผดชอบในส�งท�ส�อออกไป
ขดความสามารถของเทคโนโลยดจทลท�ทำาใหวธการ
ทำางานและรปแบบการดำาเนนชวตของเราเปล�ยนแปลงไปอยาง
ส�นเชงทำาใหเทคโนโลยน�ถกเรยกวาเปนDisruptiveTechnology
หรอเทคโนโลยปวนโลก เชนบรษทกลองและฟลมถายภาพปด
ตวเองเพราะคนหนไปถายภาพจากกลองดจทลและโทรศพทมอถอ
ท�ไมตองงอฟลมธนาคารปดสาขาและเลกจางพนกงานเพราะคน
หนมาโอนเงนทางโทรศพทมอถอ
สวนท 4 เทคโนโลยดจทลกบผลตอความเปนมนษย
ขอถกเถยงเก�ยวกบผลพวงของเทคโนโลยดจทลท�มตอความ
เปนมนษยดเหมอนจะแบงไดเปนสองข�วความคดท�สำาคญข�วแนวคด
หน�งมองวาเทคโนโลยน�คกคามและลดทอนความเปนมนษย ใน
ขณะท�อกข�วหน�งน�นเหนวาเทคโนโลยเปนส�งท�ชวยยกระดบศกยภาพ
ความเปนมนษยใหสงข�นระหวางสองข�วความคดน�เปนSpectrum
ของความคดท�มสวนผสมของสองข�วความคดลดหล�นกนไป
ในหนงสอท�ไดรบการกลาวขานถงมากท�สดเลมหน�ง
ในรอบทศวรรษท�ผานมาคอHomoSapiens (โฮโมซาเปยนส
ประวตโดยยอของมนษยชาต)20ผเขยนYuvalNoahHarariหนงสอ
เลมน�ถอเปนการสดดความเลอเลศของความเปนมนษยท�เตบโต
กาวหนาและสามารถพฒนาจนมศกยภาพสงสดไดภายใตแนวคด
แบบมนษยนยม(Humanism)แตในหนงสอเลมตอมาช�อHomo
Deusซ�งมช�อรองวา“ประวตศาสตรโดยยอของวนพรงน�”(ABrief
HistoryofTomorrow)21ภาพแหงอนาคตของมนษยชาตกลบด
มดมน ส�นหวง และนาสะพรงกลว ตรงขามกบช�อหนงสอ
HomoDeus หรอมนษยเทพท�ฮารารเช�อวา เม�อมนษยบรรล
ศกยภาพสงสดและสามารถควบคมสรรพส�งไดแลว ส�งท�พง
ปรารถนาของมนษยกจะมเพยงความเปนอยด (Wellbeing)
และความสขสบาย(Wellness)เทาน�นแตการบรรลถงความเปน
อยดจะเปนไปไมไดสำาหรบทกคนความเหล�อมลำ�าจะเกดข�นและ
SAC NEWSLETTER 104
7จดหมายขาวNEWSLETTER
เม�อเคร�องจกรท�พฒนาข�นมความสามารถท�จะคดและทำาส�งตางๆ
แทนมนษยและทำาไดดกวามนษยประชาชนจำานวนหน�งกจะกลาย
เปนชนช�นท�ไรประโยชน(Uselessclass)ข�น
เทคโนโลยท�กาวหนาข�นจะทำาใหเกดมนษยนยมพนธ
ใหม คอ Techno-humanism สงคมของมนษยจะกลายเปน
ระบบอนเทอรเนตท�เช�อมโยงทกส�งผานปญญาประดษฐและ
อลกอรทมท�ประมวลขอมลทกเร�องของบคคลและองคกร
และน�นหมายถงจดจบของมนษยชาตเพราะววฒนาการข�นตอไป
ของมนษยกคอ การเปล�ยนไปเปนก�งมนษยท�ประกอบข�นดวย
ขอมลบรสทธ�มชวตอยบนระบบสารสนเทศ
ภาพอนาคตท�ฮารารนำาเสนอน�อาจดสดโตงแตกมผคนจำานวน
ไมนอยคดเหนเชนน�งานวจยท�ทบทวนผลอนเกดจากปฏสมพนธ
ระหวางมนษยกบคอมพวเตอร(Human-Computer-Interaction
หรอ HCI) ไดรวบรวมผลกระทบดานตาง ๆ ท�เกดกบมนษย
ท�นกวจยเรยกวาHomo informaticus หรอมนษยสารสนเทศ
วา ปฏสมพนธท�เพ�มข�นมากระหวางมนษยกบคอมพวเตอรสง
ผลตอวธคดของมนษย รวมท�งเปล�ยนแรงจงใจและบคลกภาพ
ของมนษย มมมองเชนน�ถกตอกยำ�าดวยทศนะทางการแพทย
ท�เหนวาเทคโนโลยดจทลและส�อสงคมสงผลลบตอสขภาพ
การใชอปกรณเทคโนโลย เชน จองมองโทรศพทมอถอนาน ๆ
อาจมผลตอสายตาคล�นวายฟายอาจมผลตอการทำางานของสมอง
การใชคอมพวเตอรนานๆ ทำาใหเกดOfficesyndromeการเสพส�อ
สงคมจนปลกตวอยลำาพงทำาใหขาดทกษะทางสงคม รวมท�งการ
น�งเฉ�อยเนอยทำางานกบคอมพวเตอรหรอเลนเกมออนไลนกอาจ
ไมเปนผลดตอสขภาพหรอในทางจตวทยาสงคมการใชโทรศพท
มอถออยกบตวเองทำาใหไมสนใจคนอ�น ๆ ขาดความเหนอกเหน
ใจตอเพ�อนมนษยไมเปนผลดตอการสรางความสมพนธทางสงคม
เปนตนขอกงวลเหลาน�อาจถกตอกยำ�าจากการไดรบขอมลขาวสาร
ท�เปนเร�องหลอกลวงความรนแรงและเลวรายทางส�ออนเทอรเนต
อกข� วหน � งของทศนะต อเทคโนโลยดจทลมองว า
ส�อหรอเคร�องมอตาง ๆท�ใชเทคโนโลยดจทลน�ไมเพยงแตไมได
เลวรายในตวมนเอง แตมนยงเปนเคร�องมอท�เปนประโยชนตอ
มนษยอยางมหาศาล ทศนะเชนน�ปรากฏในหม ผ เช�ยวชาญ
ดานเทคโนโลย รวมท�งผ ท�ทำาอาชพเก�ยวกบเทคโนโลยดจทล
ตวอยางท�เดนชดกคอทศนคตของGenevieveBellนกมานษยวทยา
และนกวจยท�บกเบกการศกษาเพ�อเขาใจมนษยในโลกดจทลเบลล
เช�อวาเทคโนโลยทำาหนาท�ตอบสนองความตองการของมนษยทศนะ
ของเบลลน�วางอยบนพ�นฐานท�วา เทคโนโลยไมไดไปทำาอะไรกบ
ความเปนมนษยมากไปกวาการตอบสนองความจำาเปนตองการ
พ�นฐานท�มอยแลวเหลาน�
แตสำาหรบนกมานษยวทยาอยาง เดเนยล มลเลอร
และคณะซ�งไดทำาการวจยศกษาเทคโนโลยดจทลในสงคมตางๆ
แลว เทคโนโลยดจทลไมไดทำาหนาท�เพยงเพ�อตอบสนองความ
ตองการพ�นฐานของมนษยและมนกไมไดทำาหนาท�เดยวกนหรอ
ทำาหนาท�เหมอนกนในสงคมตางๆ ในบางสงคมเทคโนโลยดจทล
กลายเปนเคร�องมอเฝาระวงท�คอยจบจองและคกคามเสรภาพ
หรอความเปนสวนตวแตในบางสงคมท�ผคนไมมพ�นท�ความเปน
สวนตวมากนกเทคโนโลยดจทลกลบสรางโลกสวนตวท�ใหเสรภาพ
กบคนบางกลมได เทคโนโลยดจทลถกปรบแตงและประยกตใช
อยางสรางสรรคตามบรบทและเง�อนไขในชวตของสงคมท�แตกตางกน22
ย�งไปกวาน�น เทคโนโลยดจทลท�กำาลงกลายเปนตวปวนโลกอยน�
ยงชวยใหเราเหนไดชด
มมมองตอผลกระทบของเทคโนโลยดจทลตอมนษยตลอด
ชวงSpectrumของความคดสดโตงดานหน�งคอเทคโนโลยดจทล
เปนภยคกคามความเปนมนษยไปสอกข�วหน�งคอเทคโนโลยเปน
ส�งท�ชวยปลดปลอยมนษย23 เปนมมมองท�ตดสนเทคโนโลยตาม
ประโยชนใชสอยของมนษยแนวคดท�งสองข�วน�แมจะตางกนแต
กมลกษณะท�สำาคญรวมกนประการหน�งคอท�งคเปนแนวคดท�ม
มนษยเปนศนยกลางความถกผดดช�วของเทคโนโลยถกตดสนโดย
ใชประโยชนท�เกดกบมนษยเปนเกณฑท�สำาคญแนวคดแบบตด
“กบดกคตรงขาม” น� แยกมนษยกบเทคโนโลยออกเปน 2 ข�ว
แยกจากกนอยางเดดขาดคำาถามตอมากคอการมองผานกรอบ
แบบคตรงขามน�เปนผลมาจากการนยาม“ความเปนมนษย”และ
“เทคโนโลยดจทล”ของเราอยางไรและมวธการมองอ�นใดหรอไม
ท�เราอาจเลอกท�จะมองเพ�อกาวพนไปจาก“กบดกคตรงขาม”น�
สวนท 5 ความเปนมนษยกบโลกดจทล: โลกทมมากกวามนษย
ปญหาในการมองแบบ“ความเปนมนษย”vs“เทคโนโลย”
เปนผลจากการนยามความเปนมนษยท�เฉพาะเจาะจงแบบหน�ง
ซ�งเปนการมองความเปนมนษยท�มลกษณะสำาคญอยางนอย 4
ประการท�เช�อมโยงกนประการแรกเปนการมองท�แยกมนษยออก
จากส�งอ�นความเปนมนษยมขอบเขตท�ชดเจนมการดำารงอยเปนตว
ของมนท�แยกออกจากส�งอ�นๆ และแยกจากเทคโนโลยอยางชดเจน
ประการทสอง เปนวธคดท�แชแขงความเปนมนษย
หรอกลาวอกนยหน�งวธคดเชนน�ถอวาความเปนมนษยน�นมสารตถะ
ท�ตายตว เปนอสระจากบรบททางประวตศาสตรและถกกำาหนด
ลวงหนาไวแลว
ประการทสาม เปนวธคดท�ใชมนษยเปนศนยกลาง
เทคโนโลยจะมคณหรอเปนโทษจะถกประเมนโดยใชผลประโยชน
ท�เกดกบมนษยเปนเกณฑตดสน
ประการทสเปนวธคดแบบเหมารวมวาความเปนมนษย
เ ร�องเปดเล�ม
8 จดหมายขาวNEWSLETTER
ท�แทจรงน�นมอยแบบเดยว ผลกระทบของเทคโนโลยตอมนษย
ถกมองวาเปนผลโดยรวมท�เกดข�นกบ “ความเปนมนษย”
รวมกนของมนษยชาตท�งหมด การนยามความเปนมนษยใน
ลกษณะดงกลาวน�กำาลงถกทาทายจากมมมองใหมๆ และมมมอง
ท�แตกตางไปจากเดมน�อาจทำาใหเราเหน “ความเปนมนษย”
ในโลกดจทลแตกตางไปจากเดม
DonnaHarawayนกคดชาวอเมรกนไดเสนอมมมองใหม
เก�ยวกบความเปนมนษยผานงานเขยนของเธอท�นำาเสนอคำา
ประกาศไซบอรก24(CyborgManifesto)25คำาประกาศน�แถลงถง
สภาวะท�เราไมอาจแยกขาดระหวาง “รางกาย” กบเทคโนโลยได
ในสงคมสมยใหม เทคโนโลยไมเพยงมสวนสำาคญในการดำาเนน
ชวตของมนษย แตเคร�องจกรและนวตกรรมทางเทคโนโลยยงม
สวนสรางสรรคจนตนาการท�มผลตอความรสกนกคดและจตใจ
ของเราอกดวยฮาราเวยไดทาทายใหเราเลกตดยดอยกบเสนแบง
และอตลกษณท�ตายตวของส�งตางๆ ไมเฉพาะแตเสนแบงท�ตายตว
ระหวางมนษยกบเคร�องจกร แตยงรวมถงเสนแบงอ�น ๆ เชน
ธรรมชาตและส�งประดษฐธรรมชาตและวฒนธรรมคนและสตว
หรอหญงกบชายเสนแบงท�ตายตวดงกลาวทำาใหเราผลตซำ�าความ
สมพนธ ความไมเทาเทยมกนและโครงสรางอำานาจแบบเดมท�
แฝงอยในการแบงแยกหมวดหมท�ตายตวน�น
ขอเสนอของฮาราเวยน�ไมเพยงเช�อเชญใหเรากาวพนจาก
การมองมนษยและเทคโนโลยเปนสองส�งท�แยกขาดจากกนแตยง
เปนความพยายามท�จะกาวพนจากการนยามมนษยแบบแชแขง
ตายตวแตแปรเปล�ยนไปพรอมๆกบการเปล�ยนแปลงทางสงคม
และเทคโนโลย โดยนยยะน� มนษยจงไมมสารตถะท�ถกกำาหนด
ไวแลวลวงหนา การประเมนวาเทคโนโลยดจทลสงผลอยางไร
ตอความเปนมนษยจงไมอาจมองมนษยอยางสำาเรจรปหรอ
ตายตว กลาวอกนยหน�งคอ ไมควรมองมนษยในฐานะBeing
แตตองมองในฐานะBecomingคอมองเหนถงศกยภาพของมนษย
ท�จะปรบเปล�ยนรปแบบและสาระของชวตใหแตกตางไปจากสารตถะ
แบบตายตวและสำาเรจรปได
โลกเสมอนจรงโดยเฉพาะในโลกของเกมคอมพวเตอรน�น
ถกมองเปนโลกแหงมายาท�มนษยสรางสรรคข�นจากจนตนาการ
และเปนท�ท�มนษยบางประเภท(โดยเฉพาะพวกตดเกม)ใชหลบหน
ไปเสยจากโลกของความเปนจรง มมมองดงกลาวถกทาทาย
จากงานศกษาชวตของคนในโลกเสมอนอยางComingofAge
in Second Life ของ Boellstorff26 นกมานษยวทยาท�ทำางาน
วจยภาคสนามดวยการเขาไปใชชวตใน Second Life ซ�งเปน
โลกออนไลนท�มผคนหลากหลายไปสรางตวตนและบทบาทใหม
ใน “สงคมสมมต”พวกเขามชวตออฟไลนท�เหมอนกบผคนปกต
แตเม�อเขาไปใชชวตในโลกSecondLifeเขาอาจกลายเปนคนอก
คนหน�งท�อาจมเพศอาชพวยรปรางหนาตาหรอฐานะทางสงคม
ท�แตกตางไปจากชวตในโลกออฟไลนสำาหรบคนท�วไปการเขาไป
“เลนเกม” ในโลกเสมอนเชนน�เปนเหมอนกบการหลอกตนเอง
โดยไปเปนส�งท�ตนไมไดเปนหลกชวตจรงไปอยในโลกสมมตแต
Boellstorffกลบพบวาผคนท�เขาไปใชชวตใน“พ�นท�ท�3”น�กลบอย
ในโลกออฟไลนไดอยางมชวตชวามากข�นรสกถงความเปนมนษย
และเหนคณคาของความสมพนธทางสงคมมากข�นกวาเดม ซ�ง
Boellstorffสรปวา“foritisinbeingvirtualthatwearehuman”
หรอกลาวไดวาการมชวตในโลกเสมอนไมไดลดความเปนมนษย
แตมนกลบทำาใหเราเปนมนษยมากข�น
วาทกรรมเก�ยวกบความเปนมนษยและโลกดจทลน�น
นอกจากจะมองมนษยกบเทคโนโลยเปนสองข�วแยกจากกนแลว
ยงเปนการมองท�ใชมนษยเปนศนยกลาง (Anthropocentric)
เทคโนโลยจะดหรอไมดมคณคาหรอไมมลวนถกประเมนจากผล
ประโยชนท�เกดข�นกบมนษยเปนสำาคญ การมองแบบมนษย
เปนศนยกลางน�ถกต�งคำาถามมากข�นท�งในและนอกแวดวง
มานษยวทยา
ในแวดวงสขภาพมการนำาเสนอแนวคดเร�องOneHealthซ�ง
มองวาสขภาพของมนษยน�นแยกไมออกจากสขภาพของสตวพช
และส�งแวดลอมการมองลกษณะน�ทำาใหการประเมนวาส�งหน�ง
ส�งใดมคณหรอมโทษจำาเปนตองพจารณาจากมมมองท�กวางข�น
ในแงน� ประเดนท�ตองพจารณาอาจไมใช “ความเปนมนษย”
กบเทคโนโลย แตอาจตองขยายกรอบการมองใหครอบคลม
กวางข�นท�งในแงการมองวาการประดษฐคดคนเทคโนโลยดจทล
ตางๆ ซ�งอาจไมไดเปนผลผลตเฉพาะจากมนษยเทาน�นนวตกรรม
SAC NEWSLETTER 104
9จดหมายขาวNEWSLETTER
การรบสงสญญาณของระบบเครอขาย เชน อนเทอรเนต ตอง
อาศยอลกอรทมท�ชวยใหการรบสงขอมลในระบบท�มการโยงใย
ซบซอนหลายเสนทางสามารถเลอกเสนทางท�ส�น ไมแออด
และมประสทธภาพท�สดเชนการศกษาอลกอรทมจากมดรวมท�ง
การส�อสารในโลกดจทลยงไดแบบอยางจากแบคทเรย(Bacterial
ForagingOptimizationAlgorithm)และห�งหอย(FireflyAlgorithm)
ซ�งเรยกวาเปนBio-inspiredSwarmIntelligenceAlgorithms27
ไมเพยงสตว หรอส�งมช วตอ�นจะมอย ในโลกดจทล
แตเทคโนโลยดจทลกเขาไปปรากฏตวและเก�ยวของกบโลก
ของสตว ในกรณการถายภาพเซลฟของลงบนเกาะซลาเวซ
อนโดนเซย ซ�งใชกลองของชางภาพชาวองกฤษ เดวดสเลเตอร
ถายภาพตนเองและตอมาเกดเปนขอพพาทเก�ยวกบสถานะลขสทธ�
โดยกลมองคกรพทกษสตว (PETA) ไดถกเถยงกนวาลขสทธ�
ดงกลาวควรเปนของลง ประเดนสำาคญในกรณของสตวกบ
เทคโนโลยน�กคอขอถกเถยงท�วาสตวควรมสทธ�และไดรบประโยชน
จากเทคโนโลยเหมอนมนษย การใสใจกบความเขาใจและความ
รสกนกคดของสตวในการสรางAnimal-Computer Interaction
จะชวยเสรมสรางความสมพนธระหวางสายพนธมนษยกบสตว
รวมท�งยงจะชวยใหการอนรกษมประสทธภาพมากข�น นำาไปส
ความย�งยนทางเศรษฐกจและจรยธรรมการอยรวมกนระหวาง
สายพนธตางๆในระบบนเวศและในค.ศ.2017กมการประชม
ปฏบตการคร�งสำาคญเพ�อวางแนวทางการพฒนาในเร�องน�อกดวย28
นอกจากประโยชนหรอสทธของส�งมชวตอ�นท�พงมจาก
เทคโนโลยแลว ผลกระทบของเทคโนโลยตอความอยรอดของ
สตวกจำาเปนตองนำามาพจารณาดวยการผลตฮารดแวรและอปกรณ
ดจทลมการใชแรธาตท�หาไดยาก (RareEarthElements) เชน
สารประกอบColumbite-Tantaliteท�เรยกกนวาColtanซ�งตอง
ขดเจาะมาจากเขตปาอนเปนท�อยอาศยของสตวเชนกอรลลาและ
สตวใกลสญพนธอ�น ๆ ราคาของแรธาตหายากท�สงล�วประกอบ
กบภาวะไรข�อแปในสงคมคองโกไมเพยงแตทำาใหเกดการบกรก
ถ�นท�อย อาศยของสตวเหลาน� แตยงทำาใหเกดความรนแรง
การใชแรงงานเย�ยงทาส การขมขน และการนองเลอดประหต
ประหารกนในหลายพ�นท�ท�มการขดหาแรเหลาน�อยางผดกฎหมาย
จนมการต�งคำาถามวา“มอคณกำาลงถอโทรศพทมอถอท�เป�อนเลอด
อยหรอไม”29
นอกจากกระบวนการผลตท�สงผลกระทบตอระบบนเวศ
และส�งมชวตอ�นแลว กระบวนการทำาลายอปกรณท�ไมใชแลว
กยงมผลกระทบตอระบบนเวศท�รนแรงดวย ขยะอเลกทรอนกส
เกดข �นมากมาย และมผลกระทบรนแรงต อระบบนเวศ
ยากตอการจดการและเปนขยะท�เกดข�นมากในประเทศโลกท�หน�ง
จงมการ “สงออก” ขยะพษเหลาน�จากประเทศโลกท�หน�งมาท�ง
ในโลกท�3ซ�งสงผลกระทบตอท�งระบบนเวศและเปนภยตอสขภาพ
มมมองตอเทคโนโลยดจทลแบบมมนษยเปนศนยกลางจงม
ความเส�ยงท�จะเนนการมองท�เหนความเปนมนษยแตไมเหนส�งม
ชวตอ�นหรอผลพวงของเทคโนโลยดจทลท�มตอระบบนเวศ
การมองความเปนมนษยในโลกดจทลท�เปนอยน�มปญหา
สำาคญอกประการหน�งคอ เปนการมอง “ความเปนมนษย”
แบบเหมารวม ปฏบตตอความเปนมนษยราวกบมนมความ
เป นเอกภาพและเปนเน�อเดยวกนหมด ความเปนมนษย
ท�ว าน�มกถกนยามในแบบของมนษยผวขาวชาวตะวนตก
มการศกษามฐานะทางเศรษฐกจดและมวธคดแบบครสตศาสนา
ท�ถอวามนษยไดรบอภสทธ�จากพระผเปนเจาใหมอำานาจเหนอ
ส�งแวดลอมและส�งมชวตอ�น นยามความเปนมนษยท�เปน
นามธรรมน�ไมไดใสใจกบประสบการณจรงของการเผชญกบ
ปญหาชวตท�แตกตางหลากหลาย โลกของชวตท�แตกตางกนน�
ไมใชโลกท�มนษยทกคนเหมอนกน เพยงแตอาศยอยในสงคมท�ม
วฒนธรรมแตกตางกนเทาน�นแตเปนโลกท�ความจรงของการดำารง
อยน�นแตกตางกน เพราะมนษยไมไดดำารงอยในฐานะHomo
Sapiens เทาน�น แตดำารงอยในโครงสรางทางสงคมท�แตกตาง
กน ไมวาจะเปนสถานะทางชนช�น อาย เพศหรอชาตพนธ ท�ง
ยงสมพนธกบเทคโนโลยท�ทำาใหรปแบบของชวตท�ซบซอนทาง
ภววทยา(Ontologicallycomplextechno-humansubjects)30
ท�แตกตางกนดวย
เ ร�องเปดเล�ม
10 จดหมายขาวNEWSLETTER
1บทปาฐกถา เร�อง ความเปนมนษยในโลกดจทลโดย นพ.ดร.โกมาตร จงเสถยรทรพย ท�แสดงปาฐกถาในการประชมวชาการทางมานษยวทยาคร�งท� 13
มนษยในโลกดจทลเม�อวนท�4กรกฎาคม25622สามารถอานบทปาฐกถาฉบบเตมไดท�www.sac.or.th3คำาวา“สงคมกมหนา”มคำาภาษาองกฤษท�มความหมายใกลเคยงกนคอคำาวาPhubbingซ�งเปนคำาผสมระหวางคำาวาPhone+Snubbingคอให
ความสนใจกบโทรศพทมอถอจนละเลยเพกเฉยตอคนอ�นๆคำาน�ถกใชรณรงคจนเปนท�รบรกวางขวางดรายละเอยดในเวบไซตhttp://stopphubbing.com/4แมวานกคณตศาสตรชาวกรกจะใชอลกอรทมมากอน แตคำาวา “อลกอรทม” น�สามารถสบยอนไปท�นกวทยาศาสตรและคณตศาสตรชาวเปอรเซยนาม
AbdullahMuhammadbinMusaal-Khwarizmiศตวรรษท�9ซ�งช�อของเขาเรยกในภาษาลาตนวาAlgoritmiและถอวาเปน“บดาแหงอลกอรทม”5Aue, M. (2561). Gottfried Wilhelm Leibniz: How the ‘I Ching’ Inspired His Binary System. ดรายละเอยดจาก https://www.inverse.com/
article/46593-gottfried-wilhelm-leibniz-i-ching-binary-system.(1กรกฎาคม2561)6Horst,H.A.andD.Miller(2012).DigitalAnthropology.London,Berg.p.3.7Doukidis,G,etal.(2014).SocialandEconomicTransformationintheDigitalEra.London:IdeaGroupPublishing.8Tsatsou,P.(2009).Reconceptualising‘Time’and‘Space’intheEraofElectronicMediaandCommunications.PLATFORM:JournalofMedia
andCommunication.1.Pp.11-32.9Miller,D,etal.(2016).HowtheWorldChangedSocialMedia.London:UCLPress.10Maurer,B,Musaraj,SandSmall,I.(Eds.).(2018).Moneyatthemargins:Globalperspectiveontechnology,financialinclusion,anddesign.
NewYork:BerghahnBooks.11Christina,B,etal.(2009).Ageingandtechnology:Areviewoftheresearchliterature.TheBritishJournalofSocialWork.39(4):641-656.12Hassan,RandPurser,R.E.(Eds.).(2007).24/7:TimeandTemporalityintheNetworkSociety.Stanford,California:StanfordUniversityPress.13Friedman,T.L.(2005).Theworldisflat:Abriefhistoryofthetwenty-firstcentury.NewYork:Farrar,StrausandGiroux.14Mahlouly,D.(2013).RethinkingthePublicSphereinaDigitalEnvironment:SimilaritiesbetweentheEighteenthandtheTwenty-FirstCentu-
ries.eSharp.20(6).Pp.1-21.15Schafer,M.(2015).Digitalpublicsphere.InMazzoleni,G,etal.(Eds.).Theinternationalencyclopediaofpoliticalcommunication.London:
WileyBlackwell.Pp.322-328.16Haraway,D.J.(1991).ACyborgManifesto:Science,Technology,andSocialist-FeminismintheLateTwentiethCentury.London:Routledge.17Richardson,K.(2015).AnanthropologyofrobotsandAI:Annihilationanxietyandmachines.London:Routledge.18Pink,S.etal.(2017).Digitalworkandplay:Mobiletechnologiesandnewwaysoffeelingathome.EuropeanJournalofCulturalStudies.21
(1).Pp.26-38.19Timemagazine.(1984)X-Rated:TheJoysofCompuSex.Availableathttp://content.time.com/time/magazine/article/0,9171,955291,00.html20Harari,Y.N.(2015).Sapiens:Abriefhistoryofhumankind.NewYork:HarperCollinsPublishers.21Harari,Y.N.(2017).HomoDeus:Abriefhistoryoftomorrow.NewYork:HarperCollinsPublishers.22Miller,D.etal.2016.Howtheworldchangedsocialmedia.London:UCL23Pols,J.(2012).CareataDistance:OntheClosenessofTechnology.Amsterdam:AmsterdamUniversityPress.24ไซบอรก หรอ Cyborg (ยอมาจากคำาวา Cybernetic Organism) หมายถง ส�งมชวตผสมท�องคประกอบท�เปนชวภาพทำางานรวมกนกบองคประกอบ
ท�เปนหนยนตหรอเคร�องจกร25Haraway,D.J.(1991).ACyborgManifesto:Science,Technology,andSocialist-FeminismintheLateTwentiethCentury,Routledge.26Boellstorff,T.2008.ComingofAgeinSecondLife:AnAnthropologistExplorestheVirtuallyHuman.Princeton:PrincetonUniversityPress.27Nair,M.R.andT.Amudha(2017).“Bio-inspiredSwarmIntelligenceAlgorithms-ASystematicAnalysis.”InternationalJournalofApplied
EngineeringResearch,12(24):13981-13989.28Zamansky,A.,Roshier,A.,Mancini,C.,Collins,E.C.,Hall,C.,Grillaert,K.,Morrison,A.,North,S.&Wirman,H.(2017).Areportonthefirstinter-
nationalworkshoponresearchmethodsinanimal-computerinteraction.6May2017.Proceedingsofthe2017ACMSIGCHIConferenceonHu-
manFactorsinComputingSystems:Explore,Innovate,Inspire.AssociationforComputingMachinery,Vol.PartF127655,p.806-81510p.29เร�องราวดงกลาวถกขดคยและสรางเปนภาพยนตรสารคดเร�องBloodintheMobileในปค.ศ.2010โดยผกำากบชาวเดนมารกFrankPiaseckiPoulsen
ซ�งนำาเสนอเร�องราวการขดแรcassiteriteในจงหวดNorth-Kivuในภาคตะวนออกของสาธารณรฐประชาธปไตยคองโก30Holloway-AttawayL.(2018)EmbodyingthePosthumanSubject:DigitalHumanitiesandPermeableMaterialPractice.In:ÅsbergC.,BraidottiR.
(eds)AFeministCompaniontothePosthumanities.Springer,Cham)https://doi.org/10.1007/978-3-319-62140-1_8
SAC NEWSLETTER 104
11จดหมายขาวNEWSLETTER
มานษยวทยาดจทล : ภววทยาและวธวทยาศกษาวตถ/สงคม/ผคนของสงดจทลโดย ผศ.ดร.ยกต มกดาวจตร ศรรงศรสทธพศาลภพเรยบเรยง
การศกษาเร�อง“ดจทล”(Digital)ในเชงสงคมวทยาและ
มานษยวทยาเปนพ�นท�ทางการศกษา (Field of Research)
ท�กวางใหญไพศาลมแนวทางและประเดนวธการศกษาท�มากมาย
เชนกนดงน�นการบรรยายคร�งน�จงต�งประเดนท�จะตอบคำาถามใน
ทางมานษยวทยาถงการศกษาเร�องดจทลโดยจำากดขอบเขตการ
ศกษาในเร�องของโลกอนเทอรเนต (Internets)หรอโลกออนไลน
(online) วาสามารถใชวธการศกษาทางมานษยวทยาไดหรอไม
หรอหากใชวธดงกลาวจะมแนวทางการใชอยางไร
นยามของส�งท�เรยกวา“ดจทล”(Digital)และ“แอนะลอก”
(Analog) ส�งหน�งท�ทกคนจำาเปนจะตองทำาความเขาใจตรงกน
คอการใหนยามของสองส�งน� คำาวา “ดจทล” คอส�งท�ไมใช
“แอนะลอก”จงเกดคำาถามวาแลวแอนะลอกคออะไรความเขาใจ
ของคนสวนใหญเขาใจวาโลกท�เราอยท�งหมดน�หรอส�งท�มนเปนจรง
สมผสจบตองไดคอแอนะลอก ซ�งในความหมายท�ผบรรยายได
อธบายคอส�งท�เรยกวาแอนะลอกคอความเปนขอมลลกษณะหน�ง
(หรอบางทเราเรยกวาขอมลแอนะลอก) เปนขอมลท�ทำาซำ�าทำา
ลอกเลยนส�งเดมและมธรรมชาตเดยวกนกบส�งเดมยกตวอยางเชน
การถายภาพฟลมประเดนสำาคญคอมนมธรรมชาตเดยวกบส�งท�
ลอกเลยนมาถาลอกแสงมนกเอาแสงมาเกบไว
เวลาท�เราบอกวาอะไรเปนแอนะลอก มนจะเปนขอมล
เ ร�องเปดเล�ม
12 จดหมายขาวNEWSLETTER
ชดหน�งท�ทำาเลยนแบบอกส�งหน�งหรอโยงไปถงหากแตการโยง
ของมนแตกตางจากวธท�ข อมลดจทลทำา ยกตวอยางเช น
นาฬกาแอนะลอก ซ�งกลไกของนาฬกามการแบงพ�นท�ในการ
เคล�อนท�และดำาเนนไปอยางตอเน�องไมขาดตอนอาจส�อดวยแสง
เชนนาฬกาแดดการใชวธการกนท�ของทรายเชนนาฬกาทราย
หรอพ�นท�ของวงกลม เชนนาฬกาท�มหนาปด ซ�งการส�อขอมลน�
แตกตางจากเคร�องมอดจทลนาฬกาดจทลไมไดทำางานดวยการ
แบงพ�นท�ใดๆ แตเปนการแสดงผลจากการนบดวยระบบฐานสอง
ดวยตวเลข0และ1ตอกนไปอยางไมตอเน�อง เพยงแตนาฬกา
ดจทลมรปแบบแตกตางกนไป เม�อกอนเราเหนนาฬกาทรายใน
ระบบท�คอมพวเตอรซ�งหมายถงวาคณกำาลงรอการอพโหลดขอมล
สงตอขอมลหรอรปนาฬกาหนาปดท�เปนภาพปรากฏเปนดจทล
แตท�งหมดน�นมนเปนการเลยนแบบจากนาฬกาแอนะลอกแตวธ
ท�ดจทลเลยนแบบไมไดใชวธแบบเดยวกบท�แอนะลอกใช
ในสวนของขอมลดจทลคอขอมลท�ถกแปลงเปนสญญาณ
ไฟฟาท�เปดแลวปดไมตอเน�องกนดงน�นเวลาพดถงดจทลจงจะพด
ถงอะไรท�เปนสญญาณไฟฟาท�เปดแลวปดสวนแอนะลอกจะพดถง
อะไรท�ทำาซำ�าท�มนมอยแลวดวยธรรมชาตเดยวกนกบส�งน�นแตวา
ถาเราจะพดถงวาถามนจะเปนระบบดจทลจรง ๆกมคนเสนอวา
ความเปนดจทลมในสงคมมนษยมานานแลวหมายถงวาเรายดวา
ธรรมชาตของดจทลคอการปดและเปดเปนการทำางานท�ไมตอเน�อง
ยกตวอยาง การเขยนอกษรมความเปนดจทลมากกวาการพด
ซ�งการพดมความเปนแอนะลอกมากกวาเพราะฉะน�นจงไมคดวา
ดจทลคอการเปล�ยนเปนยคดจทลท�งหมดและพวกเราขณะน�ใช
ชวตแตกตางจากยคแอนะลอกเพราะวามนมส�งท�เปนดจทลและ
แอนะลอกในรปแบบอ�น ๆ ในสงคมมนษยควบคกนมาดวยกน
ตลอด
ความไดเปรยบของขอมลดจทล คอ ความสามารถ
ในการทำาซำ�าไดดกวา หรอแทบไมมความแตกตางระหวาง
ผลลพธของการทำาซำ�าคร�งแรก หรอการทำาซำ�าคร�งตอตอไป
หมายความวาถาคณcopyอะไรท�เปนดจทลถาถกcopyตอไป
ความคลาดเคล�อนมนแทบจะไมม หรอบางคนบอกวาเปนศนย
ในขณะท�ถาคณทำาซำ�าขอมลท�มนเปนแอนะลอกจะเกดความ
คลาดเคล�อนในระหวางการทำาซำ�านอกจากน�นขอมลดจทลยงถก
บรรจไวไดในอปกรณชดเดยว เน�องจากขอมลดจทลอาศยขอมล
คอมพวเตอรในการเกบและประมวลผล เราจงมท�งโทรศพทหน�ง
เคร�องท�ประกอบดวยกลองวทยและอปกรณเช�อมตออนเทอรเนต
อยในอปกรณตวเดยวกนไดซ�งปจจบนเราเรยกวาSmartPhone
เวลาเราพดถงดจทลจงมกตองคำานงถงลกษณะพ�นฐานของระบบ
ไฟฟาซ�งเก�ยวของกบระบบคอมพวเตอรแตอปกรณตองอาศยคน
ในการบงคบควบคมมความไมตอเน�องกเปนลกษณะของแอนะลอก
อยด ดงน�นระบบดจทลไมสามารถอยไดดวยตนเองโดยไมอาศย
การควบคมหรอการปอนคำาส�งผานตวเคร�องมอท�เปนอปกรณใน
การใชสอยสดทายกตองมอปกรณแอนะลอกท�ทำาใหเกดระบบ
ดจทลข�นมาเพราะฉะน�นระบบดจทลไมสามารถอยไดดวยตนเอง
และเคร�องมอท�งสองมเง�อนไขมากมายส�งน�ทำาใหเหนวาการท�จะ
บอกวาโลกยคดจทลแตกตางจากโลกยคแอนะลอกเพราะเราพ�ง
พบยคสมยท�ใชงานดจทลอาจไมใชเพราะส�งท�เปนดจทลกประกอบ
หรอวางอยบนส�งท�เปนแอนะลอกหมายถงการเช�อมโยงของ
ดจทลกบส�งอ�น ๆ และเก�ยวเน�องกนระหวางสงคมและมนษย
ซ�งแยกจากกนไมได
ดงน�นระบบดจทลไมไดอยไดดวยตวเองคนและสงคมสราง
ข�นมาและเปนคนใชมน สถานะความสำาคญของดจทลจงไมได
แตกตางไปจากขวานหน ไฟ เส�อผา หรอผนงถำ�า ในเม�อนก
มานษยวทยาศกษาส�งเหลาน�นอยางสมพนธได เรากศกษา
ระบบดจทลไดในทำานองเดยวกน เพยงแตเราตองปรบแนวทาง
การศกษาและพฒนาเคร�องมอใหมๆ ซ�งบคคลสำาคญในทางการ
ศกษาเร�องน�คอManuelCastellsในหนงสอชดวาTheInformation
Age:Economy,Society andCulture วาดวยเครอขายสงคม
อตลกษณและสงคมยคปลายศตวรรษท� 20และตอมางานท�กลาว
ไดวาเป นงานบกเบกในทางมานษยวทยาอยางจรงจงใน
การศกษาสงคมดจทล คอ แดเนยลมลเลอร (DanielMiller)
หากใครอานงานยคแรกของคาสเตลกจะพบวาเปนงานดจทล
ยโทเปย เปนการมองวาโลกดจทลหรอสงคมเครอขายมลกษณะ
เหมอนสงคมในอดมคตทางการเมองแบบสงคมประชาธปไตย
พรอมๆกบเปนโลกของสงคมนยมสงคมนยมท�วามความหมาย
ในการกระจายทรพยากรหรอในงานของมลเลอรปรากฏการณ
อนเทอรเนตท�เขาศกษาสวนใหญกมปฏสมพนธกบสงคมปจจบน
การศกษาเร�องดจทลในมตทางสงคมและวฒนธรรมจงมกให
ความสำาคญกบระบบเครอขายท�เรยกวาอนเทอรเนต ฐานะ
คนท�ศกษาทางมานษยวทยาจงมคำาถามวาการศกษามานษยวทยา
ดจทลในการศกษาสงคม คน และวฒนธรรมอย ตรงไหน
และเราจะศกษาอะไร และจะสามารถเช�อถอขอมลเหลาน�นได
หรอไมขอมลเหลาน�นเช�อมโยงกบสงคมอยางไรไดแคไหน
SAC NEWSLETTER 104
13จดหมายขาวNEWSLETTER
ตอท�หน�งกคอการแยกความคดและสงคมออกจากธรรมชาตและ
ส�งของคอการแยกธรรมชาตกบสงคมออกจากกนในอกข�นหน�ง
คอการแยกสมยใหมออกจากกอนสมยใหมดวยการท�คนสมยใหม
มองวาคนกอนสมยใหมไมคอยเขาใจวาธรรมชาตกบสงคมมนษย
แยกจากกน
ขอเสนอของลาตรจงช�ใหเราเหนความเช�อมโยงความสมมาตร
ระหวางมนษยกบธรรมชาตและวตถสงคมเช�อมโยงกบความคด
เร�องธรรมชาตและวตถเสมอและท�สำาคญมนษยมความเขาใจ
ความสมพนธระหวางมนษยกบส�งท�ไมใชมนษยหลายรปแบบดวยกน
บรโนลาตรเสนอใหเปล�ยนแนวทางการเขาใจสงคมและส�งท�เรา
สนใจควรสนใจเร�องความสมพนธไมใชตวสงคมในความหมาย
แคบท�สำาคญคอสงคมมพลวตและกอข�นมาจากความสมพนธ
กบส�งท�พนมนษยและสงคม
งานท�พดถงเร�องความจรงเสมอนไมมใครเกนTomBoellstorff
เขายนยนความสำาคญของการศกษาสงคมออนไลน ซ�งเปนสวนหน�ง
ของการศกษาสงคมดจทลหรอยนยนภาวะการมอยจรงของวตถ
หรอโลกในโลกดจทลตามแนวทางของBoellstorffการมอยจรง
ของสงคมออนไลนโดยตวของมนเองทำาใหเรามความสามารถท�
จะเขาไปศกษาในตวของมนเองโดยท�ไมตองไปสนใจวาจะมการ
เช�อมโยงกบโลกภายนอกเชนวดโอเกมสท�คนสามารถสวมบทบาท
ตางๆ ในขณะเดยวกนเราอาจจะเหนสงคมในแบบใหมท�ถกสราง
ข�นมาในโลกออนไลน
งานศกษาสงคมออนไลน หนงสอช�อ Cyberchiefs :
Autonomy andAuthority inOnline Tribes ของMathieu
O’Neil ซ�งเขาไปศกษาWeblogs,Wikisและ FreeSoftware
จะเหนว าในแต ละเวบไซต ม ว ธการจดการสงคมในแบบ
ของตวเอง ในโลกยคท�เวบไซตมการกอตวทางสงคมแบบหน�ง
การศกษาสงคมดจทลไมเพยงตองปรบความเขาใจความ
สมพนธระหวางมนษยกบเทคโนโลย แตนกคดหลายคนเสนอ
ใหเราตองปรบความเขาใจระหวางมนษยกบส�งตาง ๆ วตถและ
โลกธรรมชาตในระบบคดของสงคมวทยา ซ�งมานษยวทยาวาง
อยในกรอบมนษยเปนศนยกลาง และแยกมนษยออกจากส�ง
นอกเหนอมนษยหรอพนมนษย ไดแก ธรรมชาตและส�งของท�ง
ท�มชวตและไมมชวต เทคโนโลยอยางขอมลและระบบตาง ๆ
รองรบการมอยของระบบดจทล จงดเหมอนเปนเทคโนโลยท�จะ
แยกขาดเอกเทศเปนตวของตวเองหากแตมนษยไปพบมนกจง
นำามาใชตอบสนองความตองการของมนษยแตในความเปนจรง
มนษยอยกบเทคโนโลยอยางไรกนแน มนษยอยกบวตถและ
ธรรมชาตแวดลอมอยางไร น�คอขอสงสยท�นกคดแบบฟลปป
เดสโกลา(PhilippeDescola)ในหนงสอเร�องTheEcologyof
Others เขาวพากษการศกษาทางมานษยวทยาผานแนวคดทาง
มานษยวทยาท�ศกษาธรรมชาตหรอAnthropology ofNature
เขาเหนวาการศกษามานษยวทยาสวนใหญมกแยกศาสตรการ
ศกษามานษยวทยากบธรรมชาตออกจากมนษยศาสตรทำาใหยาก
ท�จะเขาใจวาประสบการณทางวตถและปรากฏการณทางศลธรรม
เราแยกมนษยออกจากการศกษาธรรมชาตทำาใหเราไมเขาใจวา
จรง ๆแลว วตถธรรมชาตและศลธรรมปะปนกนอย วธคดแบบ
น�แยกความสนใจประสบการณของมนษยออกจากการเขาใจ
ธรรมชาตอยางเดดขาดเดสโกลาเสนอวาวธท�จะหลดออกไปจาก
แนวคดแบบน�ไดตองละท�งวธคดแบบเอามนษยเปนศนยกลาง
งานนกคดอกคนหน�งท�สนใจสงคมดจทลคอบรโนลาตร
(BrunoLatour) ซ�งเสนอแนวคดวาหากเรามองไมเหนบทบาท
ของวตถกใหพจารณาวาเง�อนไขท�วตถกระทำากบเราทำาอยางไร
ประเดนคอลาตรช�ใหเหนส�งท�ไมใชมนษยหรอส�งท�พนมนษยแลว
มบทบาทตอมนษย ซ�งแนวคดทางสงคมศาสตร วทยาศาสตร
วางอยบนความไมสมมาตร2ช�นดวยกนความไมสมมาตรสองตอ
อ�างอง ULI DECK/PICTURE-ALLIANCE/DPA/AP IMAGES
https://www.latimes.com
เร�องเปดเล�ม
14 จดหมายขาวNEWSLETTER
มหลายแพลตฟอรมหรอแตละกลมเฉพาะ งานลกษณะน�มนก
ศกษาหลายคนท�ศกษา เชน ทวตเตอร ท�ถกใชในหลาย ๆ
แบบ และในแต ละแบบกม หลากหลาย ม กฎ เกณฑ
มการสรางแนวทางระบบระเบยบซ�งมนมสงคมอยในน�นใหศกษา
สดทายหากมองในมมเศรษฐศาสตรการเมองดจทล
ยงมประเดนในเชงวฒนธรรมดจทล เพราะช�ใหเหนวาใครก
เปนผ ผลตไดในสงคมอนเทอรเนตในปจจบน แทบจะพดได
อยางน�นแตจะประสบความสำาเรจหรอไมข�นอยกบปจจยตาง ๆ
มากมาย ในแงน� ดจทลไดทำาลายการแบงแยกกนระหวางใคร
เปนผผลตและผบรโภคมคนกลาวไววา“ส�อโซเชยลทรงอานภาพ
มากกวาอาวธกองทพ” อางองจากสำานกขาวอมรนทรทว พลง
ของอนเทอรเนตมนมขอโตแยงมากมายโดยสามารถอานตอได
จากหนงสอท�จะกลาวถง Digital Utopia ป ค.ศ. 2001 และ
อกเลมหน�งพดถงAfter theInternet(DigitalFutures)ปค.ศ.
2017กวพากษวจารณแนวคดแบบDigitalUtopiaอยางวลท�วา
“วฒนธรรมอนเทอรเนตเนนความสามารถของเทคโนโลยHacker
Culture” สรางผเช�ยวชาญสรางระบบเศรษฐกจแบบSharing
Economyใครกเปนผประกอบการไดสงคมเครอขายไมใชโลกเสมอน
แตมอยจรงมการตดตอเช�อมโยงกนและการเมองบนอนเทอรเนต
สามารถท�จะทาทายอำานาจรฐได แตในดานกลบกนปจจบนเรา
อยในยคท�มนไมมความเปนสวนตว (Privacy)อกตอไปการเขา
ไปในอนเทอรเนตท�งรองรอยไว ท�ง Footprint ไว เตมไปหมด
ไมใชวาคณไมมตวตนคณมตวตนและมรองรอยอยเตมไปหมด
เปนโลกท�ปราศจากการยนยอมของเรา เราถกจดการและดด
ขอมลไปตลอดเวลา ม SpyWear และอะไรตออะไรมากมาย
โดยเศรษฐกจอนเทอรเนตท�บอกวา SharingEconomyจรง ๆ
แลวบรษทยกษใหญเทาน�นหรอไมท�ไดประโยชน การเตบโตของ
อนเทอรเนตเกดข�นพรอมกบเสรนยมใหมซ�งกดเหมอนเปนการเอ�อ
การกระจกตวของอำานาจอยดการวเคราะหเร�องน�ทำาใหคดวาถามน
ทาทายอำานาจทำาไมยงเกดการกระจกตวของอำานาจอยในท�สด
นกเลงคยบอรดในท�สดจะเปล�ยนแปลงสงคมไดจรงหรอไมซ�งเปน
คำาถามท�เกดข�นในสงคมของคนในยคปจจบน
1มานษยวทยาดจทล : ภววทยาและวธวทยาศกษาวตถ/สงคม/ผคนของส�งดจทลโดยผศ.ดร.ยกต มกดาวจตรคณะสงคมวทยาและมานษยวทยา
มหาวทยาลยธรรมศาสตรวนท�6กรกฎาคมพ.ศ.2562เวลา9.00-10.00น.ในการประชมวชาการทางมานษยวทยาคร�งท�13มนษยในโลกดจทลณ
ศนยมานษยวทยาสรนธร(องคการมหาชน)
SAC NEWSLETTER 104
15จดหมายขาวNEWSLETTER
สะทอนยอนคดในโลกดจทลต�งคำาถามเรองความจรงบนโลกเสมอน
โลกในปจจบนไมอาจปฏเสธดจทลไดต�งแตนาฬกาปลก
ส�งอาหารกนขาวเชคขาวสารทำางานเลนเกมสจองท�พกในวนหยด
คยกบเพ�อนหรอดคลปออนไลนกอนนอนดจทลแทรกซมเปนสวน
หน�งในชวตประจำาวนของเราทกคนเราจะทำาความเขาใจความ
เปนมนษยบนโลกดจทลอยางไรเปนเพยงโลกเสมอนท�แคเหมอน
แตไมจรงตอไปไดหรอไม ท�ผานมาการมองดจทลเปนเพยงแค
เทคโนโลยและโลกเสมอนไดปดก�นการทำาความเขาใจหรอไมเสวนา
เร�องสะทอนยอนคดในโลกดจทล เปนสวนหน�งของการประชม
วชาการทางมานษยวทยาคร�งท�13ในหวขอมนษยในโลกดจทล
ท�จดข�นโดยศนยมานษยวทยาสรนธร(องคการมหาชน)เม�อวนท�
4-6กรกฎาคมพ.ศ.2562มผรวมเสวนาไดแกรศ.ดร.ป�นแกว
เหลองอรามศรผศ.ดร.เกงกจกตเรยงลาภอ.อาทตยสรยะวงศกล
โดยมดร.นฤพนธดวงวเศษเปนผดำาเนนรายการการเสวนาคร�ง
น�ไดพาเราไปสการต�งคำาถามเร�องความจรงบนโลกดจทลไดอยาง
นาสนใจและตระหนกถงความจรงบางอยางท�โลกดจทลอาจพา
เราไปไกลกวาท�เราคาดคด
เร�องเปดเล�ม
16 จดหมายขาวNEWSLETTER
ความเปนจรงของอนาลอก VS ดจทล
ดร.ป�นแกวเร�มตนการเสวนาดวยการเลาถงการทำางาน
ของWaterIntegratorคอมพวเตอรอนาลอกท�สรางโดยVladimir
Lukyanov วศวกรชาวรสเซย ในป ค.ศ. 1936ส�งประดษฐน�ถก
ออกแบบข�นเพ�อแกปญหารอยแตกราวในคอนกรตของส�งกอสราง
ตางๆ เปนเคร�องมอHydraulicท�มทอวาวป�มและประตปดเปด
เพ�อจดการระดบนำ�า ทำาใหแรงดนนำ�าและการไหลของนำ�าท�ผาน
หองตางๆ น�นถกแปลงเปนตวเลขภายในความจำาของคอมพวเตอร
ในขณะท�ระบบคอมพวเตอรแบบดจทลในปจจบน แปลงซรย
และมลคาท�ลงรหสศนยและหน�ง ไปสตวแทนท�สงข�น เชนอเมล
ไฟลตาง ๆยทป โดยไมจำาเปนตองมความตอเน�องแบบเดยวกบ
มลคาต�งตนดร.ป�นแกวต�งคำาถามวาแลวระบบคอมพวเตอรแบบ
ไหนมกระบวนการท�มความเปนจรงมากกวากนแบบอนาลอกท�
ใชนำ�าจรงกบตวเลขหรอดจทลท�ใชแบบแผนของแรงดนไฟฟาใน
การสรางนามธรรมตางๆ
ในขณะท�ดร.เกงกจเสนอแนวคดเก�ยวกบอนาลอกและดจทล
ในเชงปรชญาศาสนาวาอนาลอกเปนส�งท�ตรงกนขามกบดจทลใน
ขณะท�ดจทลมงไปสการแตกส�งตางๆ ออกเปนสวนยอยไปเร�อยๆ
แบบไมมท�ส�นสด จากหน�งเปนสองและสองเปนส� แตอนาลอก
รวมส�งท�หลากหลายหรออนนตเขามาสความเปนหน�งภววทยาของ
อนาลอกมคณสมบตโดยยอสองประการหน�งการปฏเสธกบการ
อางองกลบไปสจดกำาเนดเดยวอนาลอกอางองอยภายในตวเอง
มากกวาอางองถงการดำารงอยของพระเจาหรอส�งท�อยเหนอข�นไป
ไมวาจะเปนความเปนรฐหรอชาตและสองอนาลอกเปนภววทยา
ท�มงไปสความเปนหน�งไมไดเนนการแตกกระจายโดยท�ไมทำาให
ความเปนหน�งเปนจดกำาเนด แตความเปนหน�งกลบมาสสถานะ
เปนเบ�องหลงของความสมพนธหรอเปนผลมากกวาท�จะเปนเหต
ดจทล : ความแตกตางทเปนอน (Alterity) ?
คำาถามหน�งท�สำาคญในการเสวนาคร�งน�คอเราควรใชกรอบคด
แบบไหนมองความเปนจรงของดจทลดร.เกงกจเสนอความคดวา
ภววทยาของดจทลวางอย บนการแตกและแยกส�งต าง ๆ
ออกเปนสวนยอยๆ โดยอยในรปของคตรงขาม ความแตกตาง
หรอการจดลำาดบช�น ซ�งเปนลกษณะรวมกนของหลาย ๆ ส�ง
บนโลกใบน�เชนการจดระเบยบทางเพศสาขาวชาระเบยบของรฐ
โดยเฉพาะความคดทางศาสนาซ�งจดวางความสมพนธระหวาง
พระเจากบมนษยในฐานะท�พระเจาคอความเปนหน�งเดยวท�ดำารง
อยกอน สวนมนษยคอส�งสรางของพระเจา ในครสตศาสนา
พระเจามองเหนท�งหมดของการกระทำาของมนษยแตในโลกดจทล
พระเจากลบกลายเปนคนอ�นๆท�งหมดท�สามารถมองเหนเราได
จากแพลตฟอรม ในแงน�ความลบของตวเราจงไมใชส�งท�มเพยง
พระเจาเทาน�นท�รแตความลบของเราปรากฏอยบนแพลตฟอรมท�
ใครๆ กเหนไดซ�งส�งเดยวท�ยงเปนความลบคอรหสพาสเวรดท�เรา
ใชในการเขาถงส�งตางๆการปราศจากความลบทำาใหโลกดจทล
ปฏเสธการตความและการใหความหมายเม�อปราศจากความหมาย
ท�รอใหเกดการตความ มนกยอมไมมโอกาสท�จะเกดส�งใหม
เปนเพยงการดำารงอยของส�งๆหน�งท�ปราศจากการแยกระหวาง
พ�นผวและโครงสรางดงน�นการเหนในโลกดจทลทำาใหเวลาของ
โลกดจทลยดโยงอยบนเวลาแบบเรยลไทมปราศจากมตของเวลา
เพราะวาทกส�งทกอยางสามารถปรากฏข�นบนแพลตฟอรมได
พรอมๆ กนแตการปรากฏข�นน�ไมไดมาจากตวมนเองแตมาจาก
การอางองถงสภาวะบางอยางท�เปนสากลไมวาจะเปนกฎเกณฑ
ของแพลตฟอรมอลกอรทมหรอแมกระท�งพระเจาหรอวารฐ
กลบมาท� ดร.ป �นแกว เธอยกตวอยางงานศกษาของ
TomBoellstorf จากหนงสอช�อComing ofAge In Second
LifeศกษาSecondLifeโปรแกรมออนไลนท�เปดตวเม�อปค.ศ.
2003ปจจบนมเรสซเดนซ(ช�อเรยกคนท�เขาไปอยในโลกเสมอนน�)
ประมาณ40ลานคนท�วโลกในSecondLifeคณจะมรางอวตาร
สามารถเลอกเพศผวอายหรอจะเลอกเปนสตวหรอส�งของกได
และมสกลเงนเฉพาะBoellstorf ฝงตวอยในน�นเปนเวลา 2ป
เขาเสนอวาโลกเสมอนสามารถท�จะเปล�ยนแนวคดเก�ยวกบ
อตลกษณของสงคมคนท�อาศยอยในโลกเสมอนสอนใหรวาโลก
เหลาน�เปนโลกท�จรง แลวกตองเขาใจโลกประเภทน�บนฐานของ
โลกเหลาน�นดวยเราไมควรมองวาความเปนจรงเปนส�งท�มเฉพาะใน
ทางกายภาพหรอมองวาดจทลเปนมตของจนตนาการหรอนามธรรม
ของอนาลอกเทาน�นเขาบอกวามนษยน�นมภาวะเสมอนตลอดมา
ดงน�นส�งท�เรยกวาเสมอนไมไดเปนปรากฏการณใหมท�เพ�งเร�มเกด
ข�นจากยคดจทลดร.ป�นแกวเหนวามมมองน�เปนวธคดท�พยายาม
จะทำาลายชองวางระหวางRealityกบVirtualดวยมมมองแบบ
Multimodalคอการท�มนษยมปฏสมพนธกบโลกหลายๆแบบ
จากปรากฏการณของดจทลดงท�กลาวมา ดร.ป�นแกว
ต�งคำาถามชวนคดวาเราจะมองโลกท�เปนจรงของดจทลผานกรอบคด
แบบไหนดานท�เปนคตรงขามระหวางRealityvs.Virtualหรอ
ภาวะความเหมอนกบความแตกตาง (Similitude vs.Alterity)
SAC NEWSLETTER 104
17จดหมายขาวNEWSLETTER
BoellstorfบอกวาOntologicalTurnท�เนนภาวะความแตกตาง
(Alterity) ในการเขาใจโลกแบบอ�นกเปนปญหา นกวชาการ
ท�อยในสายOntologicalTurnมองวาหากเราตองการใหความสำาคญ
กบคนอ�นอยางจรงจง แทนท�จะลดทอนคนเหลาน�นเหลอเพยง
มมมองทางวฒนธรรมความเช�อ(โลกทศน)เราควรเขาใจเขาในฐานะ
ท�เปนโลกท�แตกตางซ�งBoellstorfกเหนดวยโลกดจทลน�นมความ
ตางไปจากโลกท�เราอยแตกมความจรงเหมอนโลกท�เราอยและมน
ไมไดจำาลองโลกมนษยท�เราอย เขาเสนอใหมองมนผานส�งท�
เรยกวาToHaveหรอHabeologyกคอการมการเปนเจาของรวม
ซ�งจะชวยสรางส�งท�เรยกวาความเช�อมตอระหวางความเหมอนและ
ความแตกตางได ยกตวอยางเชน Embodiment ของอวตาร
สามารถถกเขาใจวาจรงไดในสองลกษณะ คอหน�งเปนสภาวะ
เหมอนVirtualityท�ซบเจคสามารถเปนเจาของได กบสองEm-
bodiment ของอวตารมรปแบบของการจดวางตำาแหนงแหงท�
เสมอ กล าว คอ เ กดจากการเป น เจ าของร วมกนของ
รางเสมอนและสถานท�เสมอนดร.ป�นแกวสรปประเดนน�วาถาBeing
คอความแตกตาง และกายภาพคอความจรงท� เหนไดชด
เปนการยากท�จะไมสรปวาดจทลท�ไมใชกายจะไมใชส�งท�จรงใน
บรบทท�ออฟไลนเปนประสบการณช�วคราวไมใชออนไลนแทนท�
เราจะหมนออกจากญาณวทยาไปสภววทยา เราอาจจะมอง
ภววทยากบญาณวทยาดวยมมมองเหมอนอนภาคของแสงท�
สามารถเปนไดท�งคล�นและอนภาคไดหรอไม กลาวอกในหน�ง
คอเปนภววทยาท�แสดงออกในปฏบตการณของการแสดงแทน
Habeology จงไดแก การดำารงอยผานการครอบครองเชงการ
ตความรวมกน ดงน�น Habeology ของความจรงแบบดจทล
จงเปนท�งการมและการถอครอง
Digital Methods : การไดมาซงความรโดยดจทล
อ.อาทตยอธบายส�งท�เรยกวาDigitalMethodsวาเปนการ
ศกษาประเภทหน�งในแวดวงมานษยวทยาดจทลซ�งพยายามจะยม
เอาส�งท�กอนหนาน�เราใชศกษาวตถในอนเทอรเนตหรอเคร�องจกร
มาศกษาพฤตกรรมของมนษย กอนหนาน�อนเทอรเนตเปนท�อย
ของตวอกษรจำานวนมากHyperlinkจงถกใชในการหาความสมพนธ
ของบทความยกตวอยางเชนเพจแตละเพจคอNodeมนจะมLink
เช�อมตอกบเพจอ�น ๆ ทำาใหมการจดประเภทบทความแยกเปน
หมวดหมตาง ๆ โดยอาศยจำานวนของ Linkท�เช�อมโยงกนพอ
อนเทอรเนตกลายเปนพ�นท�ท�คนเขาไปจำานวนมาก วธการศกษา
Hyper l ink จ ง ถกนำามาใช เ พ�อศ กษาคนเหมอนกน คอ
แทนท�คนดวยNodeท�งในโซเชยลเนตเวรกตางๆ ทวตเตอรเฟซบ�ก
หรอแมกระท�งโทรศพทมอถอแลวแทนกจกรรมตางๆดวยLink
ทกคร�งท�นายเอโทรหานายบนายเอสรางLinkในเวลาน�นไปหาบ
ถาบตอบรบกลบLinkน�มนจะมความแขงแรงข�นย�งโทรเยอะกย�ง
มความแขงแรงข�น น�คอการแทนทกส�งทกอยางดวยNode กบ
LinkและใชวธทางการศกษาHyperlinkไมวาจะเปนPageRank
และทฤษฎตางๆ จากGraphTheoryมาดดแปลงใชในการคำานวน
อยางไรกตามมนกมปญหาของการศกษาLinkลกษณะน�
ถาเราลองจดกลมหนาเวบตางๆ ในอนเตอรเนตสามารถแบงกลมได
ดงน� กลมแรกคอกลมท�ใครๆ กLink เขามาหาแตตวเองไมคอย
Linkออกไปหาใครสอง เวบท�เอาแต Link ไปหาคนอ�นแตวา
ไมคอยมใคร Link เขามาหามน สาม เวบท�อยระดบกลางๆ
ท�ม Link เขามาหาบางในจำานวนลดหล�นกนไป ซ�งสดทาย
แลวเราจะพบวามนมNodeจำานวนหน�งท�อาจจะหาไมเจออก
ประเดนหน�งคอการหาความรโดยการวเคราะหLinkหรอการโยน
ขอมลจำานวนมากเขาไปในคอมพวเตอรแลวใหมนวเคราะหคำานวณ
หาแพทเทรนบางอยางท�จะมาอธบายปรากฏการณท�เกดข�นซำ�าๆ
ซ�งมนอาจจะพอบอกไดวาถาเกดเหตการณหน�งแลวตอไปจะเกด
อกส�งหน�งข�นแมวาจะยงอธบายเหตผลไมไดวาเพราะอะไรส�งท�
เกดข�นน�มนกนำาพาใหวทยาศาสตรขยบไปไดไกลข�นดวยความเรว
ท�มากกวาเดม เราอาจจะยงไมตองการความเขาใจวาทำาไมส�ง
เหลาน�นจงเกดข�นแตวาถาเรามขอมลมากพอเราจะรวาออกแบบ
เคร�องจกรอยางไรจงทำางานไดดเพราะในการทดลองพนลานคร�งมน
ไมเคยพลาดเลยแมแตคร�งเดยวประเดนกคอวามความพยายาม
ท�จะเอาวธคนหาความรแบบน�มาใชกบนโยบายสาธารณะซ�งถา
เราแปลงมนษยหรอพลเมองแตละคนใหเปนNodeแปลงกจกรรม
ท�เขาทำากบรฐใหเปนLinkแปลงกจกรรมท�เขาทำาระหวางพลเมอง
ดวยกนใหเปนLinkแลวพยายามคำานวณมนออกมาเปนนโยบาย
สาธารณะบางอยาง พวกเราจะรบมออยางไรกบอำานาจ
ท�มาจากวธการแบบน� อำานาจท�มนไมไดโปรงใส และไมรวา
จะตรวจสอบอยางไรคอคำาถามท�อ.อาทตยฝากไวใหคดตอ
ความเปนจรงของดจทลทกระทำาตอความเปนมนษย
ดร.เกงกจไดยกตวอยางงานวชาการในชวงปลายครสต
ศตวรรษท�20-ตนครสตศตวรรษท�21จำานวนมากท�สนใจลกษณะ
พ�นฐานและผลกระทบท�ตามมาจากการปฏวตไปสโลกดจทล
ซ�งช�ใหเหนไปในทางเดยวกนวาความเปนดจทลไดทำาลายระบบ
เวลาท�เปนเสนตรงของมนษย สงผลใหเวลามลกษณะท�แตก
กระจายเปนสวนเสยวตางๆ ทำาใหมนษยไมสามารถท�จะประกอบ
รางของตนเองผานการเลาเร�องของตนเองแบบเปนเสนตรงได
รวมถงทำาใหมนษยไมสามารถม Self-Consciousของตวเองได
อยางมขอบเขตท�สมบรณอกตอไปงานวชาการบางช�นช�ใหเหนวา
เร�องเปดเล�ม
18 จดหมายขาวNEWSLETTER
มนษยถกควบคมโดยการแตกกระจายของเวลาในโลกดจทลทำา
ใหมนษยไมสามารถท�จะปฏสมพนธกบมนษยคนอ�นไดในฐานะท�
เปนมนษยแตมนษยตองปฏสมพนธกบมนษยคนอ�นผานเคร�องจกร
แบบดจทลโดยเฉพาะอยางย�งงานของBorisGroysท�ช�ใหเหนวา
เทคโนโลยแบบดจทลไดเขามาเปล�ยนความหมายและรปแบบ
ของงานศลปะ โดยสภาวะแบบดจทลทำาใหตวตนของมนษย ซ�ง
แตเดมถกแบงแยกดวยการจดลำาดบช�นระหวางโครงสรางภายใน
หรอโครงสรางสวนลกกบพ�นผวไดถกทำาลายไปทำาใหการแสดง
ออกตวตนของมนษยสามารถปรากฏไดเฉพาะในระดบของพ�นผว
โดยปราศจากความลก คำาถามท�ตามมาจากงานเหลาน�กคอวา
มนษยและความเปนมนษยน�นมขอบเขตสารตถะหรอแกนสารจรงๆ
หรอไมทำาไมเราจะตองต�งสมมตฐานของการอภปรายปญหาวาดวย
ดจทลในฐานะท�เปนเทคโนโลยบนการอางองถงความเปนมนษย
ในชวงทาย ดร.ป�นแกวเลาเร�องราวจากประสบการณ
จรงใหฟงวา มเพ�อนชาวอเมรกนเปนชางภาพท�มช�อเสยงมาก
ในยคครสตทศวรรษท� 70-80ถายภาพแบบManualแตวาตอง
ขายกจการท�งเพราะเขาไมยอมรบส�งท�เรยกวาดจทล ท�เขาไป
ในภมทศนของวงการฟล มและการถายภาพ ดร.ป �นแกว
แลกเปล�ยนความคดกบวงเสวนาวา โลกท�เราอยมนมหลายใบ
มความจรงหลายอยาง สำาหรบผซ�งมองวาดจทลเปนเทคโนโลย
ซ�งทำาใหชวตน�นเปล�ยน เขาอยในโลกใบหน�ง แตวาคนจำานวน
ไมนอยในปจจบนอยในโลกท�สรางข�นมาโดยดจทลและไมไดมองวา
ดจทลเปนแคเทคโนโลย ดงน�นข�นอยกบวาเราอยในโลกใบไหน
มานษยวทยาจะเขาใจโลกหลายๆ ใบน�ไดอยางไรเราไมสามารถ
ใชกรอบคดในการมองวามนเปนแคเทคโนโลยมาเขาใจส�งท�เรยก
วาภาวะท�มนเปนอยในปจจบนไดอกตอไป
อกประเดนหน�งท�นาสนใจซ�งถกเสนอโดยอ.อาทตยบอกวา
คอมพวเตอรมองมนษยเปนขอมลและแปลงตวเราใหเปนขอมลเพ�อ
ประมวลผลได แตวาใครกนท�จะเปนคนเลอกวาจะใชวธการไหน
เคร�องมอชนดใด ในการวดความเปนมนษยหรอพอเลอกแลวจะ
ใชวธอะไรในการตความทำาความเขาใจส�งเหลาน�นยกตวอยางเชน
การพจารณาคดท�กอนหนาน�ใชพยานหลกฐานสามารถมองเหนได
ทำาความเขาใจไดตความไดระบบเหตผลมนไปในทศทางเดยวกน
แตพอพยานหลกฐานท�นำาเขาสกระบวนการพจารณาคดมน
เร�มมความซบซอนข�นเร�อย ๆ เชน DNA เปนหลกฐานพยาน
ทางอเลกทรอนกสซ �งตามองไมค อยเหนแลว จำาเปนตอง
อาศยผเช�ยวชาญหรอเคร�องมออะไรบางอยางในการดงขอมล
ออกมา มนแปลวามคนจำานวนนอยลงเร�อย ๆ ท�จะสามารถ
จดการกบขอมลเหลาน�ได หากมองในมมของอำานาจ กตองต�ง
คำาถามตอไปวาอำานาจในการอธบายอำานาจในการวดส�งเหลาน�
อำานาจในการจดการกบชวตเรา อำานาจแบบน�จะไปอยตรงไหน
แลวใครจะเปนคนตรวจสอบอำานาจเหลาน�นได
ตอจากน�ในหวงเวลาท�เราเข�ยน�วไลไปตามไทมไลนในเฟซบ�ก
หรออนสตาแกรม เราอาจตองระลกไวเสมอวาความจรงในชวต
และตวตนของเรากำาลงถกมองเหนโดยใครบางคนและถกรวบรวม
ไปเพ�อสถตอะไรบางอยางมากกวาจะมองขามมนไปและเหนเปน
เร�องเลนๆของโลกเสมอนท�ไมจรงเทาน�น
SAC NEWSLETTER 104
19จดหมายขาวNEWSLETTER
สงเกต เหน เลนเปนผานนทรรศการ คน • ไซเบอร • ดจทล ยวดศรหวยยอด1
คน • ไซเบอร • ดจทล เปนนทรรศการท�ชวยขยายภาพ
วชาการของงานประชมทางวชาการประจำาปภายใตประเดนท�ได
จากการเฝาสงเกตวเคราะหและสงเคราะห“มนษยในโลกดจทล”
ของนกมานษยวทยาเปาประสงคของนทรรศการชดน�คอสะทอน
สภาวการณปจจบนของสงคมไทยท�ส�อสงคมออนไลน (Social
Media) มอทธพลในชวตประจำาวน ผชมสามารถเช�อมโยงเพ�อ
สะทอนยอนคดกลบมาท�ตวเองนทรรศการชดน�ถกออกแบบมา
สำาหรบคนท�วไปใหสามารถเดนชมเองได(Self-Guided)ดวยเน�อหา
และวธการจดแสดงท�ไมซบซอนโดยแบงโซนนทรรศการออกเปน
สวนแรกงานศลปะจดวางหลายหว-หลายตว-หลายขาโดยวชญ
พมพกาญจนพงศ สวนท�สองลำาดบเหตการณของโลกดจทลท�
สงผลกบสงคมวฒนธรรม(Timeline)และสวนท�สาม10คำาพฤตกรรม
ท�คนหผลกระทบจากส�อสงคมออนไลน (SocialMedia) ไดแก
Selfie, IG story, Line group, สวสดวนจนทร,Meme, Viral
Marketing,#Hashtag,OnlineOfflineและFacebookReactions
เ ร�องเปดเล�ม
20 จดหมายขาวNEWSLETTER
ชวนตวเองสงเกตนทรรศการทเปดตวดวย “ของ” คนเคย
นทรรศการโซน10คำาพฤตกรรมน�ผชมสามารถมสวนรวม
ในการผลตเน�อหา รวมถงทดลองผลตซำ�าหรอทำาตามเน�อหา
เดม โซนคำา Selfie ท�หมายถงการถายภาพตวเองดวยตวเอง
บอรดนทรรศการแขวน “ไมเซลฟ�” ไว สำาหรบผชมท�เคยใชหรอ
คนเคยจะไมลงเลท�จะหยบข�นมาเซลฟ�แตสำาหรบผชมท�ไมเคยใช
จะลงเลและใชเวลาเรยนรเคร�องมอน� การเปดนทรรศการสวนท�
สามดวยคำาวา Selfie ซ�งเปนพฤตกรรมอนดบหน�ง พรอมดวย
อปกรณไมเซลฟ�อปกรณท�เปนส�งจดแสดงอนเช�อมโยงกบความ
คนเคยในชวตอางองกบความเขาใจพ�นฐานในทางวฒนธรรม
ทำาใหผชมเกดความเปนกนเองกบนทรรศการและเดนทางไปตอ
กบ “คำา”ตอไปอยางล�นไหลและปดทายนทรรศการดวยการ
ใหผชมชวยสรางเน�อหาจาก “ความคดเหน” ของตนเอง
คำาสดทายของนทรรศการคอ FacebookReactions ท�เลาผาน
ไอคอนตวแทนแสดงอารมณความรสกหรอ อโมจ (Emoji)
ท�งหมด6แบบอโมจมความหมายสากลแตเม�อถกใชจะถอเปน
กจกรรมจดข�นทำาใหมโครงสรางของการเรยนร แบบพจารณา
ตนเอง (Contemplation) สรางความสมพนธแบบรบฟงซ�งกน
และกนกระบวนการกจกรรมคอแนะนำาอโมจใหรจกฟงคำาถาม
เลอกยนท�อโมจและคยกน
1.แนะนำาอโมจใหรจกเร�มจากอธบายความหมายของอโมจ
และชวนเดก ๆแสดงความคดเหนวาอโมจท�เหนแสดงความรสก
อะไรเปนการรวมสรางคำาตอบดวยกน
2.ฟงคำาถามหลงจากน�นช�ชวนใหเดกๆ สำารวจตวเองโดย
ใชคำาถามพ�นฐานในชวตประจำาวนเพ�อใหเดกๆ เช�อมโยงกบตวเอง
เชนตอนไดของเลน ไดกนขนมอรอยตอนท�ครทำาโทษพอแมด
เพ�อนแกลงเดกๆรสกอยางไร
3.เลอกอโมจท�ตรงกบความรสกแลวชวนคยใหเดกๆ แสดง
ความร ส กออกมาโดยการเลอกไปยนท�อ โมจท� พ�นใดกได
เม�อเดก ๆ ประจำาอโมจแลว ผ นำาชมจะเขาไปคยกบเดก ๆ
ในแตละอโมจ กอนจะคยกบเดก ๆ จะตองทวนคำาถามกอน
เชน เวลาเพ�อนแกลงเราร สกอยางไร หากเดกยนอยจดโกรธ
เดก ๆ จะตอบทนทวาไมชอบใหเพ�อนแกลง และเม�อเดก ๆ
เร�มรสกปลอดภยเดกๆ จะเลาใหฟงวาเพ�อนแกลงเขาอยางไรบาง
และจดน�เราสามารถถามตอไปไดอกเชนแลวเพ�อนแกลงแบบไหน
เจบไหมถาเราไมชอบหรอรสกโกรธท�เพ�อนทำาเราจะทำาอยางไรตอ
เราแกลงเขากลบไหมเราไปแกลงใครหรอเปลา
วธการน�เราสามารถต�งคำาถามงาย ๆ แตจะไดคำาตอบท�
ลกลงไปเร�อยๆ อาจทำาใหพบปญหาและทางออกของปญหากเปน
ได เราสามารถทดลองเปล�ยนอโมจ เปล�ยนคำาถามหรอหวขอใน
การสนทนาจะทำาใหเกดการเรยนรอารมณเพ�อสรางประสบการณ
ใหมแกเดก ๆกลาวไดวานทรรศการเปนเคร�องมอพฒนาการให
เปนเคร�องมอการศกษาไดโดยคำานงถงการสรางประสบการณท�ม
พ�นฐานจากธรรมชาตของมนษย
อางอง
กจกรรมสำาหรบกลมเดกเลกและระดบประถมศกษา.2559.ในสดแดนวสทธลกษณ(บรรณาธการ),ปฏบตการพพธภณฑ:บทเรยนจากคนอ�น(หนา90-
107).กรงเทพ:สถาบนพพภณฑการเรยนรแหงชาต.
สธระ ประเสรฐสรรพ. 2559. ปฏวต พฒนาคร. ใน อธคม คณาวฒ (บรรณาธการ), Re-learning จากเรยนรสเรยนคด (หนา 38). กรงเทพ: ภาพพมพ.
Atanasova,Aleksandra.(2016).Emojis:Whywelovethemsomuchandwhattheymean.RetrivedNov14,2019fromwww.Social
MediaToday.com
1นกวชาการศนยมานษยวทยาสรนธร(องคการมหาชน)
ความรสกระดบบคคลนทรรศการหมายใหผชมตอบถามตวเอง
วาจรงแลวเรารสกอยางไรกบโลกดจทลของเรากนแน?ดวยการ
เลอกแปะสตกเกอรอโมจท�ตรงกบความรสกเรามากท�สด
เม�อนทรรศการชดน� ตองรบใชผ ชมระดบอนบาลและ
ประถมตนผนำาชมนทรรศการจงไดออกแบบกจกรรมชวนผชม
ปฐมวยเลนนทรรศการโดยถอดบทเรยนจากอโมจเพราะนอกจาก
อโมจจะถกใชเปนเน�อหาบนบอรดแลวยงถกนำามาใชตกแตงเปน
สตกเกอรตดตามพ�นตลอดทางเดนในนทรรศการ ใชระบบ
SAC NEWSLETTER 104
21จดหมายขาวNEWSLETTER
งานรณรงคและเฉลมฉลองเน�องในวนชนเผาพ�นเมอง
แหงประเทศไทยประจำาป 2562 และสมชชาระดบชาตวาดวย
สภาชนเผาพ�นเมองแหงประเทศไทยคร�งท�4จงเกดข�นภายใตธม
“ภาษาแม ภาษาเรา ภาษาโลก” เพ�อใหชมชนและเครอขาย
ชนเผาพ�นเมอง ไดมพ�นท�แลกเปล�ยนเรยนรประสบการณการ
จดการตนเองและการปฏบตการท�ดในเร�องของการฟ�นฟภาษาและ
วฒนธรรมท�งในระดบทองถ�นระดบประเทศระดบนานาชาตและ
รณรงคใหสงคมไดรบร เขาใจ เกดการยอมรบความหลากหลาย
ทางวฒนธรรมเพ�อใหเกดความรวมมอในการสงเสรมและสนบสนนการ
สบสานภาษาและวถวฒนธรรมของชนเผาพ�นเมองอยางเปนรปธรรม
นอกจากน�ยงเปนเวทเพ�อการพฒนากลไกและแผนงาน
ของสภาชนเผาพ�นเมองแหงประเทศไทยรวมถงการจดทำาขอเสนอ
เชงนโยบายเสนอตอรฐบาลเพ�อสงเสรมสทธชนเผาพ�นเมอง ท�
เช�อมโยงกบแผนยทธศาสตรชาตและการพฒนาชนเผาพ�นเมองท�
สอดคลองกบเปาหมายการพฒนาท�ย�งยนขององคการสหประชาชาต
งานจดข�นระหวางวนท�8-10สงหาคมพ.ศ.2562ท�
มหาวทยาลยแมโจอำาเภอสนทรายจงหวดเชยงใหมโดยเครอขาย
ชนเผาพ�นเมองแหงประเทศไทย(คชท.)สภาชนเผาพ�นเมองแหง
ประเทศไทย (สชพ.)และองคกรภาคเครอขายท�เก�ยวของ โดยม
องคกรภาคสำาคญท�รวมสนบสนนการจดงานคอศนยมานษยวทยา
ปรศนาพรหมมามลนธพฒนาภาคเหนอ
วนชนเผาพ�นเมองแหงประเทศไทยประจำาป 2562 และสมชชาระดบชาตวาดวยสภาชนเผาพนเมอง
แหงประเทศไทยครงท 4
เร� องจากสนาม
22 จดหมายขาวNEWSLETTER
นอกจากน� ยงมอกรปแบบท�นาสนใจคอการสรางความ
ภาคภมใจในมรดกทางชาตพนธของตนเองผานแนวคดเร�อง
วฒนธรรมท�กนได ซ�งเปนมตดานเศรษฐกจคอการสรางรายได
จากวฒนธรรมภมปญญาท�มตวอยางเชนการพฒนาผลตภณฑ
เส�อยอมมะเกลอของชาตพนธกย “เม�อชมชนมรายได� เดก ๆ จะ
เข�ามาหวงแหนเอง ตราบใดท�เราไมมรายได�การสบสานกจะไมเกด
ถ�าชมชนเข�มแขงทกอยางจะเดนได�เอง” อ.ศรวษฐ ศรพาณชยศกนต
ผ�ร�ชาตพนธกย จ.สรนทร
สรนธร(องคการมหาชน)สำานกงานคณะกรรมการสทธมนษยชน
แหงชาตสำานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ(สสส.)
มลนธเพ�อประสานความรวมมอของชนเผาพ�นเมองเอเชย(AIPP)
และมหาวทยาลยแมโจ
ในงานมกจกรรมตางๆ มากมายเชนเวทวชาการการแถลง
เจตนารมณของผ แทนชนเผาพ�นเมอง 5 ภมภาค การแถลง
เจตนารมณและขอเสนอของชนเผาพ�นเมองในประเทศไทยการ
ย�นขอเสนอเชงนโยบายของชนเผาพ�นเมองตอรฐบาลและ
สภาผแทนราษฎรผานพรรคการเมอง การจดแสดงนทรรศการ
การใหคำาปรกษาทางดานกฎหมาย การสงเสรมดแลสขภาพ
และตรวจสอบสทธในระบบหลกประกนสขภาพ การแสดง
วฒนธรรมจากกลมศลปนชนเผาพ�นเมอง ละครสะทอนความ
สำาคญของภาษาชนเผาพ�นเมอง กจกรรมมดมาโชวของตนกลา
ชนเผาพ�นเมอง (TKN Award) กจกรรมขอบคณส�อมวลชน
การประกาศผลการประกวดภาพถาย หนงส�นเก�ยวกบภาษา
และวถชวตชนเผาพ�นเมอง ซมสาธตรวมถงขายอาหารชนเผาฯ
กจกรรมขาวแลกปลาและจำาหนายผลตภณฑและแฟช�นโชวชด
แตงกายของชนเผาพ�นเมอง39ชนเผาท�เขารวมงานคร�งน�
พธเปดไดใชพธของพ�นองชาตพนธลาวเวยงท�ใหความรสก
ถงบรรยากาศความเปนมตร กระต นความต�นตวดวยเสยง
เคร�องดนตรท�เปนเอกลกษณและพธกรรมท�นาประทบใจกจกรรม
สำาคญในงานประกอบดวย เวทเสวนาวชาการเก�ยวกบเร�อง
“ภาษาแม”ท�งปฏบตการท�ดเร�องการฟ�นฟภาษาและวถชนเผาพ�น
เมองในระดบพ�นท� และการขบเคล�อนระดบสากล ซ�งภาพรวม
เผชญกบสถานการณคลายคลงกนคอภาษาทองถ�นกำาลงจะหายไป
ดวยหลายปจจยแตปจจยสำาคญคอการเขาสระบบการศกษาของ
คนรนใหม การยายถ�นเพ�อแสวงหางานทำาและการเคล�อนเขาส
สงคมสมยใหมภายใตระบบทนนยมเสรและโลกาภวตนทำาใหคน
รนใหมบางสวนไมม�นใจท�จะพดภาษาของตนเอง
การสรางกระบวนการใหคนรนใหมสบทอดอตลกษณ
ทางดานภาษาของตนเองตอไปคอการฟ�นฟและพฒนาตวเขยน
เพ�อนำาเขาสการเรยนรในโรงเรยน ซ�งมสองรปแบบคอการจดทำา
เปนวชาเสรมและการจดการเรยนการสอนโดยใช “ภาษาแม”
หรอเรยกอกอยางวา เปนการเรยนการสอนในรปแบบ “ทวภาษา”
คอ เร�มจากภาษาของตนเองแลวจงเช�อมไปหาภาษาราชการและ
ภาษาสากลของโลกสอดคลองกบแนวทาง “ภาษาแมภาษาเรา
ภาษาโลก”ตวอยางเชนพ�นท�โรงเรยนบานมเซออ.อมกอยจ.เชยงใหม
SAC NEWSLETTER 104
23จดหมายขาวNEWSLETTER
ส�งสำาคญท�เนนยำ�าคอการอนรกษฟ�นฟภาษาแมตองเร�มตน
ท�ครอบครว เพราะปจจบนพบวาคนท�พดภาษาของตนเองคอคน
รนพอแมขณะท�รนลกใชภาษาหลกของภาคเชนภาษาใตภาษา
อสานคำาเมองของภาคเหนอและภาษาไทยราชการ“หากมการ
ส�อสารในครอบครวภาษาจะไมมวนหายไปแนนอน” กำานนเฉน
ผนผาย ผ�ร�ชาตพนธชองกลาว
ในเวทมขอเสนอตอการทำางานสรางปฏบตการระดบ
พ�นท�วา ตองมกระบวนการวจยเชงปฏบตการเพ�อหาวธการ
รกษาภาษาแม ควบคกบการผลกดนนโยบายภาษาแหงชาต
รวมท�งกระบวนการและโครงการตางๆ ท�เก�ยวของกบชนเผาพ�นเมอง
ตองต�งอยบนพ�นฐานของการมสวนรวมและหลกการจดการตนเอง
ในสวนของการขบเคล�อนเร�องภาษาชนเผาพ�นเมองในระดบ
สากลน�นมรปธรรมท�นาสนใจหลากหลายเชนในมาเลเซยจดต�ง
ศนยการเรยนรภาษา อนโดนเซยและฟลปปนสมโรงเรยนท�ม
หลกสตรเก�ยวกบขนบธรรมเนยมปฏบตของชนเผาพ�นเมอง
เนปาลใหความสำาคญกบการใชภาษาแมในการส�อสารในโรงเรยน
บงคลาเทศในระดบประถมศกษามหนงสอท�เปนภาษาแม6ภาษา
เปนตน
นอกจากน� ยงมคณะทำางานพหภาษาของเอเชยแปซฟก
ซ�งเปนผเช�ยวชาญพเศษวาดวยชนเผาพ�นเมองไดทำางานวจย
และมขอเสนอแนะเร�องภาษาชนเผาพ�นเมองกบกลไกตางๆเชน
องคการยเนสโกและยนเซฟ และมองคกรระดบนานาชาตอก
อยางนอย3-4องคกรท�เขามารวมกนทำางานโดยมเปาหมายสำาคญ
3 เร�อง คอ 1) การรวบรวมองคความร 2) การเสรมสรางความ
เขมแขงเครอขายและความเปนหนสวน3) การสงเสรมใหเกด
นโยบายและการปฏบตเชงบวกในเร�องของการศกษาพหภาษา
เพ�อใหทกฝายตระหนกถงความสำาคญและเปนวาระเรงดวนท�ตอง
สรางกระบวนการฟ�นฟและอนรกษท�เช�อมโยงกบเร�องสทธในการ
กำาหนดตวเองและสทธดานอ�นๆของชนเผาพ�นเมอง
เร�องสำาคญอกเร�องคอเร�องสทธและการจดการตนเองม
การแลกเปล�ยนผานการวเคราะหมตครม.วนท�2มถนายนและ
3สงหาคมพ.ศ.2553เร�องแนวนโยบายฟ�นฟวถชวตกะเหร�ยงและ
ชาวเล ซ�งเปนเคร�องมอในการทำางานไดเพยงบางเร�อง คอการ
รณรงคเร�องภาพลกษณเชงบวกของกะเหร�ยงและวถชวตชาวเล
และการพฒนาเครอขายเพ�อแลกเปล�ยนเรยนร ชวยเหลอกนแตไม
สามารถนำามาใชเพ�อสรางการเปล�ยนแปลงสำาคญโดยเฉพาะเร�อง
การแกไขปญหาท�อยอาศยและท�ทำากนซ�งหากไมไดรบการแกไข
จะกระทบเช�อมโยงไปสเร�องอ�นๆ อกหลายเร�องไมวาจะเปนเร�อง
การขยายตวของเกษตรเชงเด�ยวการยายถ�นเพ�อแสวงหางานทำา
การสญเสยอตลกษณทางภาษาและวฒนธรรม จงนำามาสการ
เหนพองท�จะใชตนทนสาระสำาคญท�กาวหนาหลายเร�องในมต
คณะรฐมนตรท�งสองฉบบยกระดบใหเปนกฎหมายและใหครอบคลม
ทกชาตพนธ ซ�งขณะน�มการบรรจหลกการของกฎหมายสงเสรม
และอนรกษวถชวตกลมชาตพนธเขาไวในแผนปฏรปประเทศ
เปนกฎหมาย1ใน20ฉบบเรงดวนท�ตองทำาใหแลวเสรจภายใน
ปพ.ศ.2564น�
ผลจากการจดงานในคร�งน�ยงทำาใหเกดคณะทำางานตดตาม
ขบเคล�อนเร�อง “การพฒนาหลกสตรสร�างผ�นำาเกษตรกรชนเผา
พ�นเมองรนใหม” ซ�งประกอบดวยตวแทนของมหาวทยาลยแมโจ
วทยาลยโพธวชชาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ จ.ตาก
ตวแทนจากเครอขายกลมเกษตรกรภาคเหนอ และเครอขาย
ชนเผาพ�นเมองฯซ�งเปนขอสรปจากวงแลกเปล�ยนเร�อง“การสร�าง
ผ�นำาเกษตรกรชนเผาพ�นเมองร นใหม ” ซ�งมตนทนสำาคญท�ง
ประสบการณของวทยาลยบรหารศาสตรมหาวทยาลยแมโจและ
คนรนใหมท�สรางรปธรรมอยในหลายพ�นท�ซ�งนาสนใจเปนอยางย�ง
เร� องจากสนาม
24 จดหมายขาวNEWSLETTER
ท�จะยกระดบประสบการณเหลาน�ข�นมาเปนประเดนสำาคญใน
การแลกเปล�ยนเรยนรและเช�อมโยงเปนเครอขายเพ�อสรางความ
เคล�อนไหวทางสงคมในเร�องการพฒนาเศรษฐกจโดยคนรนใหม
ในรปแบบเศรษฐกจสเขยวการเปนผประกอบการทางสงคมท�งท�
เก�ยวของกบเกษตรกรรมย�งยนการทองเท�ยวชมชนงานหตถกรรม
และอ�นๆ
วนสดทายของงานไดมการจดประชมสภาชนเผาพ�นเมอง
ระดบชาต เพ�อเลอกต�งและสรรหาสมาชกสภาฯท�เนนความเปน
“สภาแหงอนาคต” คอมองคประกอบของแกนนำาเยาวชนสตร
เครอขายประเดนและเครอขายเผา เพ�อใหมมมมองความเหนท�
หลากหลายท�งคนรนใหม และหญง-ชายกลไกการขบเคล�อนฯ
ประกอบดวยคณะกรรมการบรหารกจการสภาชนเผาพ�นเมอง
จำานวน15คนมนายกตศกด�รตนกระจางศรเปนประธานสภาฯ
สมาชกสภาฯจำานวน198คนมาจากกลมชนเผาฯท�ข�นทะเบยน
เปนองคกรสมาชกเครอขายชนเผา จำานวน39กลมชาตพนธ 3
สภาฯในระดบพ�นท�คณะผอาวโสและกองเลขาฯโดยกลไกชดน�
มวาระการทำางาน4ปคอต�งแตวนท�10สงหาคมพ.ศ.2562-
9สงหาคมพ.ศ.2566โดยการขบเคล�อนงานยงคงใชยทธศาสตร
เดม6ยทธศาสตรคอการพฒนาองคกรและเครอขายการพฒนา
ระบบฐานขอมลและสารสนเทศ ชมชนพ�งตนเองพหวฒนธรรม
สทธมนษยชนและการระดมทน
ขอทาทายหลงจากน�คอจะยกระดบขอเสนอท�ไดจากการ
จดงานมาสการสรางความเคล�อนไหวทางสงคม เพ�อใหสงคม
หนมาเปนแนวรวมสนบสนนแทนการต�งคำาถามและการมอง
ภาพลกษณเชงลบเชนท�เปนอยไดอยางไรกญแจสำาคญดอกหน�ง
คอการทำาใหสงคมเหนวาสงคมจะไดรบประโยชนรวมกนอยางไร
หากชาตพนธชนเผาพ�นเมองไดรบการค มครองและสงเสรม
ในเร�องการจดการตนเองท�งในเร�องสงคมวฒนธรรม เศรษฐกจ
และส�งแวดลอม โดยมภาคสวนตาง ๆทำาหนาท�เปนผสนบสนน
เพ�อไปสทศทางการพฒนาท�ย�งยนรวมกน
SAC NEWSLETTER 104
25จดหมายขาวNEWSLETTER
“ตนหยงมสบานเรา” คองานแสดงผลงานส�อของกลม
นกเรยนโรงเรยนตนหยงมสต.ตนหยงมสอ.ระแงะจ.นราธวาส
จากหลากหลายช�นปการศกษา จำานวนกวา 60 คน จดข�นใน
วนท�29สงหาคม2562บรเวณวงเวยนลองกองใกลกบสถานรถไฟ
ตนหยงมสผลงานส�อดงกลาวประกอบดวยนทรรศการภาพถาย
“เรองเลา รปเรา ตนหยงมส” ละครเวท “สญญาทใหไว”
และหนงส�น “หนาปก | Cover” ซ�งแตละช�นงาน เยาวชน
กลมน�ไดรวมกนคดออกแบบและผลตผลงานเปนระยะเวลารวม
3 เดอน3 กระท�งไดจดแสดงผลงานในงานตนหยงมสบานเราได
อยางลลวงไปดวยดมผเขารวมงานจำานวนกวา500คนซ�งเปน
จำานวนมากกวาท�คาดหวงไวมากและอาจเปนงานใหญท�สดใน
รอบหลายปท�เคยเกดข�นในพ�นท�แหงน�ดวย
หากจำานวนผ�เข�ารวมงานเปนหน�งในผลลพธของเชงปรมาณ
เชนน�นแล�วอะไรคอผลลพธเชงคณภาพท�เกดข�นกบเยาวชนกลมน�…
งานตนหยงมสบ�านเรามความหมายอยางไรกบพวกเขาและเธอ
เสยงการซอมดนตรของวงดนตรและเสยงไมโครโฟนของ
พธกร2คนบนเวทเร�มแผวเบาลงแลวเม�อใกลถงเวลา16.00น.และ
ถกแทนท�ดวยเสยงทำานองดนตรท�ถกเปดดงสลบกนไปกบเสยง
ของเจาหนาท�ฝายลงทะเบยนท�ช�แจงการลงทะเบยนเขารวม
งานและแมจะเพ�งเปดการลงทะเบยนไดไมนานแตกมผท�สนใจ
เร� องจากสนาม
“ตนหยงมสบานเรา”เรองระหวางทางของความฝน
จากกลมคนทเชอมนและลงมอทำา ตอนท 2ถรนนทถรสรสน1
ภาพโดยอาดอนนมะกาเซง2
กจกรรมชวนเยาวชนนกถงคณคาของตวเราและคณคาท�อยากให�เกดในงานตนหยงมสบ�านเรา
26 จดหมายขาวNEWSLETTER
รวมงานจำานวนมากรอเขาแถวเพ�อลงทะเบยนอยางเนองแนน
สรางความต�นเตนและฮกเหมใหกบทมงานและกลมเยาวชนท�
กำาลงเตรยมความพรอมไมนอย
หลงจากท�ผ เขารวมทกคนลงทะเบยนแลว จะไดรบ
“กระเปาผาสขาว”และ“โปสการด2แผน”ท�งสองอยางน�เปนของ
ท�ระลกท�ทมงานต�งใจออกแบบใหผมารวมงานไดมสวนรวมกบ
งานตนหยงมสบานเราโดยกระเปาผาสขาวน�นผรวมงานสามารถ
เลอกป�มลวดลายกระเปาผาไดตามใจชอบขณะท�โปสการดได
เชญชวนใหแตละคนเขยนขอความ“ถง…ตนหยงมสในอก 5ป”
และนำาไปตดในบอรดนทรรศการท�ไดเตรยมไวเพ�อแลกเปล�ยนกบ
ผท�มารวมงานคนอ�นๆ
ถดมาจากจดลงทะเบยนเปนฝ�งของรานขายอาหารท�ง
เบอรเกอรสมตำานำ�าป�นลกช�นป�งฯลฯโดยรานอาหารสวนหน�ง
ถกเตรยมและขายโดยนกเรยนจากโรงเรยนตนหยงมสมท�งกลม
สภานกเรยนท�มาขายขนมปงป�งกลมนกเรยนม.5ขายนำ�าหวาน
และกลมนกเรยนม.3กวา10คนท�นอกจากมาขายอาหารวนน�แลว
ยงสลบไปชวยงานในกลมละครเวทท�ทำาการแสดงในวนน�ดวย
นองม.3เลาใหฟงวาท�มารวมดวยในงานตนหยงมสบานเรา
น� เพราะอยากรจกและทำางานกบพ� ม.6 และคำาปลกใจของ
ครอบดลเล�าะกอแตครโรงเรยนตนหยงมสหน�งในแกนนำาหลก
ท�ทำาใหเกดโครงการน�และงานตนหยงมสบานเราครอบดลเล�าะ
บอกกบพวกเธอวาการเรยนรไมจำาเปนตองอยในหองเรยนเสมอไป
“ครบอกวา ‘การเรยนร�ไมจำาเปนต�องมาจากในห�องเรยน
เทาน�น การเรยนร�มาจากนอกห�องเรยนกได�เหมอนกน’ ส�งน�
เลยทำาให�พวกเราท �อยากได�ประสบการณทำางานอย แล�ว
และอยากร�จกพ� ๆ ม.6 เม�อพ�เค�ามาชวน เรากรบตกลงทนท”
ไมตางกนกบกลมนกเรยนม.1จำานวน10คนท�กำาลงชวยกน
ลำาเลยงโต�ะและเกาอ�สำาหรบซมขายอาหารและยงกลมเปนนกแสดง
หลกของละครเวทดวยนองม.1บอกวาแมจะรสกกลวๆ รนพ�ม.6
อยบาง เพราะอายหางกนไมนอยแตกตดสนใจ “เอาดวย”ดวย
เหตผลส�นๆวาถาไมทำางานกบพ�ปน�ปหนากจะไมไดเจอพ�ม.6
อกแลว
เม�อเดนผานฝ�งของรานขายอาหารมายงดานขางเวท จะ
เปนพ�นท�ของการจดแสดงนทรรศการภาพถาย “เร�องเลา รปเรา
ตนหยงมส” ซ�งนทรรศการแหงน�ไดรวบรวมภาพถายท�เกดข�น
ในตนหยงมส ท�งภาพถายเกาท�ไดมาจากความรวมมอของผคน
ในตนหยงมสท�เกบรวบรวมไวและนำามามอบใหกบกลมเยาวชน
SAC NEWSLETTER 104
27จดหมายขาวNEWSLETTER
ซ�งมท�งภาพถายของผคน สถานท� และวถชวต ภาพถายใหม
ของตนหยงมสท�ไดเกบบนทกข�นมาใหมผานสายตาของเยาวชน
ภาพถายจำานวนหลายรอยภาพน� ถกจดแสดงพรอมคำาบรรยาย
ภาพท�แสบสนชวนใหยกมมปากและเปลงเสยงหวเราะออกมา
ขณะท�ผท�มาชมนทรรศการภาพถายบางคนกไดเหนภาพ
ในอดตของตวเอง ดงเชนภาพถายหมของนกเรยนหญง ม.ตน
ซ�งเปนภาพของ อมร ผลนกล หน�งในผมารวมงานและไดเหน
ภาพน�โดยบงเอญ เธอไดช�ชวนและเลาเร�องราวใหหลานสาวฟง
วา ขณะน�เพ�อน ๆ ท�อยในภาพตางแยกยายและไมไดพบปะ
กนนานแลว การไดพบเหนภาพในวนน�ทำาใหเธอไดหวนนกถง
ความทรงจำาและมตรภาพในวนวาน
ท�ดานบนเวทน�น พธกรท�งสองคนกำาลงประกาศผาน
ไมโครโฟนวา กจกรรมในชวงตอไปจะเปนการแสดงดนตรสด
ซ�งชดแรกเปนการแสดงดนตรสากลจากกลมนกเรยนชายและ
หญงจากโรงเรยนตนหยงมส ท�ขนเพลงไทยสากลท�งรอคและ
ปอปรวมสบเพลงมาแสดง ทำาใหผเขารวมงานรวมถงทมงาน
หลายคนไดลกข�นมาขยบโยกกน และหลงจากน�นไดสลบเปน
การอนาชด หรอการรองประสานเสยงผานบทเพลงท�แสดงถง
ความศรทธาในอสลาม โดยกลมนกเรยนจากโรงเรยนดารสลาม
ซ�งถกชกชวนจากเพ�อนนกเรยนม.6 จากโรงเรยนตนหยงมสให
มารวมแสดงในวนน�
เวลาในขณะน�ไดมาถงชวงคำ�าของวนแลวการนำาเสนอผลงาน
ของเยาวชนกลมตอไป จงเปนการฉายหนงส�น “หนาปก |Cover”
เร�องราวของวยรนในตนหยงมสกบการใชพ�นท�สาธารณะอยาง
“สวนวชระ” ซ�งหนงส�นเร�องน�ไมเพยงแตสรางอารมณขนและเสยง
หวเราะใหแกผชมเทาน�น แตยงไดทำาหนาท�สงเสยงแทนวยรน
ตนหยงมสวาการไปสวนวชระของวยรนน�นอาจไมไดมแงมมเดยว
อยางท�ผใหญมองและเขาใจเสมอไป
ในกระบวนการผลตผลงานส�อ กลมหนงส�นเปนหน�งใน
สามกลมท�ผลตผลงานส�อเสรจเรวท�สดหลงจากท�หนงส�นถกเตรยม
สำาหรบพรอมฉายแลวทมงานในกลมหนงส�นกไดกระจายตวไป
ชวยงานในกลมอ�นๆท�งไปเปนชางภาพพธกรหรอเปนนกดนตร
ในงานตนหยงมสบานเราไปชวยตดกระดาษและตดต�งภาพของ
กลมนทรรศการภาพถายรวมถงไปเปนนกแสดงใหกบกลมละคร
เวทดวย
ดงท� รอฟซน แตะ รนพ� ม.6 ฝายเส�อผาและแตงหนา
ประจำากลมหนงส�นเลาวา หลงจากเสรจงานกลมตวเองแลว
เธอไดไปชวยงานกลมนทรรศการภาพถายเตรยมงาน และไป
เปนนกแสดงท�รวมซอมละครกบกลมละครเวทดวย เพราะงาน
เร� องจากสนาม
28 จดหมายขาวNEWSLETTER
1นกศกษาคณะสงคมศาสตรและมนษยศาสตรมหาวทยาลยมหดล2นกเรยนช�นม.5โรงเรยนตนหยงมส3อาน“ตนหยงมสบานเรา”เร�องระหวางทางของความฝนจากกลมคนท�เช�อม�นและลงมอทำาตอนท�1ไดท�จดหมายขาวศนยมานษยวทยาสรนธร(องคการมหาชน)
ปท�21ฉบบท�103เดอนตลาคม-ธนวาคม2562
ตนหยงมสบานเราเปนงานของทกคน งานใดงานหน�งท�ไมเสรจ
กไมอาจเปนงานท�สำาเรจได
“มนเปนงานของทกคน ถ�าเค�าไมเสรจ ของเราเสรจ
มนกไมสำาเรจ ถ�าจะสำาเรจมนกต�องสำาเรจไปด�วยกน เพราะถ�า
เราไมชวยกนกเหมอนเราเหนแกตว เหมอนเราเอาตวรอดแคใน
กลมหนงส�น เหมอนเราท�งเพ�อน”
งานตนหยงมสบานเราเดนทางมาถงชวงสดทายของงานแลว
และเปนการแสดงชดสดทายของกลมเยาวชนดวยน�นคอละครเวท
“สญญาท�ใหไว”เร�องราวมตรภาพของเพ�อนสนทตางศาสนา3คน
กบการพยายามรกษาสญญาท�ใหระหวางกนไว ภายใตบรบท
เหตการณความรนแรงในพ�นท�ชายแดนภาคใตเม�อปพ.ศ.2547
อารมณท�หลากหลายในการแสดงท�งสข เศรา และซาบซ�ง ถก
ถายทอดผานนกแสดงหลกท�ง5คนและไดสรางความประทบใจ
ใหกบผท�รอตดตามไปพรอมๆกนดวย
กลมละครเวทอาจเปนกลมท�มจำานวนสมาชกในกลมมาก
ท�สด และมความหลากหลายของชวงวยและช�นปมากท�สด
กลมหน�งดวย เพราะมท�งรนพ� ม.6แกนนำาหลกในการเขยนบท
และกำากบการแสดงเพ�อนๆจากกลมหนงส�นและรนนองม.1ท�
มารวมเปนนกแสดงหลกและนกแสดงประกอบรวมถงรนนองม.3
ท�มาชวยงานเบ�องหลงละครเวทดวยแตดวยระยะหางของช�นปน�
กอาจจะนำาไปสความสมพนธท�ไมเทากนและความไมลงรอยกน
อยบาง แตอยางนอยท�สดการมพ�นท�ใหเยาวชนไดฝกฝนกบ
ความตางและความหลากหลาย ยอมทำาใหพวกเขาและเธอ
ไดเหนกนไดฟงกนและไดหาวธท�จะทำางานรวมกนตอไปได
เม�อฉากสดทายของละครเวทผานไปแลวแสงไฟบนเวท
จงถกดบลงและเม�อแสงไฟถกเปดข�นมาใหมอกคร�งเสยงปรบมอ
ยาวนานจากผชมกไดสงไปถงกลมเยาวชนจากโรงเรยนตนหยงมส
และผองเพ�อนท�กำาลงทยอยเดนข�นมาบนเวท…
“ตนหยงมสบานเรา” อาจหมายถงวนหน�งในชวงปลาย
เดอนสงหาคม ซ�งเปนวนท�จดแสดงผลงานส�อของเยาวชนจาก
โรงเรยนตนหยงมส หรอหมายถงการท�เยาวชนไดลงมอผลต
ผลงานไดมสวนรวมในทก ๆ กระบวนการทำางานต�งแตเร�มตน
จนถงสดทาง หรอเปนมตรภาพของเพ�อน ร นพ� และร นนอง
ท�เผชญหนากบความกลวกงวลหรอความเหน�อยลารวมกน
แตกไดโอบอมกนและกนเอาไว หรออาจจะหมายถงความต�งใจ
ท�จะมพ�นท�ใหคนในตนหยงมสท�แตกตางไดออกมาพบกนและ
รจกกนผานพ�นท�แหงน�กได
ไมวา“ตนหยงมสบานเรา”จะมความหมายอยางไรกตาม
แตคร�งหน�งท�ตนหยงมสบานเราเกดข�นมาแลวตนหยงมสบานเรา
จะถกบนทกและมความหมายในตวของเรา
“หลงจากน�ทกวนท� 29 สงหาคมของทกป จะเปนวนตนหยงมสบ�านเรา”
SAC NEWSLETTER 104
29จดหมายขาวNEWSLETTER
“คายน�เคารพสทธเราไมบงคบวาจะตองทำาหรอไมทำาอะไรแตเรา
มสทธท�จะเลอกกลมท�สนใจท�งภาพถายหนงส�นละครเวทเราม
สทธเลอกวาเราถนดดานไหน ไมบงคบเราอนน�หนชอบมากเลย
เราเลอกไดและไมกดดนตวเองทำาใหเรามความสขและเตมท�กบ
ส�งท�เราไดรบมอบหมาย”
นรลฮดา หะเกง นกเรยนช�น ม.6 โรงเรยนตนหยงมส
“ส�งท�เหนไดชดเจนคอทกคนไดพฒนาฝมอของตวเอง วนแรก
ท�ไปหาดใหญหลาย ๆคนกมความสามารถอยแลว แตยงขาด
ความกลาแสดงออก ยงขาดอะไรอกซกอยางหน�ง หรออยาง
บางคนกลา แตไมมพ�นท�ใหแสดงความสามารถ โครงการน�
ทำาใหเขาไดมพ�นท�เตมท�ในการแสดงความสามารถและพฒนา
ฝมอตวเองมากข�น”
รวยดา กอและ นกเรยนช�น ม.6 โรงเรยนตนหยงมส
“ถาปฏเสธ (คำาชวนจากกลมหนงส�นใหมาชวยถายทำาหนงส�น)
วนน�นกจะไมไดมโอกาสมาอยตรงน� ทกคน (เพ�อนจากโรงเรยน
ดารสลามอก3คนท�มาชวยงาน) เหนตรงกนวาถาไมรบโอกาส
จากเพ�อนในกลมหนงส�นจะเสยดายกนมากเพราะยากมากท�จะ
มกจกรรมของเยาวชนแบบน�เกดข�นในตนหยงมส”
ฟรกอน ดอเลาะ นกเรยนช�น ม.6 โรงเรยนดารสสาลาม
เ ร� องจากสนาม
“ตนหยงมสบานเรา” มตรภาพ ความฝน และความหวง
ความรสก...เมอรวมเปนสวนหนงของ “ตนหยงมสบานเรา”
ถรนนทถรสรสน1
30 จดหมายขาวNEWSLETTER
“ปกตทำางานเสรจกกลบบานไมคอยไดออกมาขางนอกอยางวนน�
ทกวนพฤหสบดจะมถนนคนเดน เรากออกมาบางไมมาบาง
แตวนน�เหนจากในกลมไลน (เร�องงานตนหยงมสบานเรา) เลย
ออกมา งานวนน�ทำาใหคนไดมาแลกเปล�ยนกน เปนการชวน
คนออกมาเจอกน”
อมร ผลนกล โรงพยาบาลระแงะ จ.นราธวาส
“เราอยากเหนความหลากหลายเรามความหวงวาเยาวชนจะเปน
จดเปล�ยน เปนความหวงของตนหยงมส คนกลมน�นาจะทำาให
ตนหยงมสนาอยและมความหลากหลายข�น”
ภาดา มานพศลป สำานกงานเทศบางตนหยงมส
“ถาไมมาเขารวมกจกรรมน� (เปนนกแสดงในกลมละครเวท)
ปหนากจะไมไดเจอพ�ม.6แลวเลยอยากมารจกพ�ๆ ตอนแรกพวกเรา
กกลวพ�ม.6อยบางแตพอมาทำางานจรงๆพ�เขากไมไดนากลว”
กลมนกเรยน ม.1 จำานวน 7 คน ท�มารวมเปนนกแสดง
ในกลมละครเวท
SAC NEWSLETTER 104
31จดหมายขาวNEWSLETTER
หองแหงความร
สองวฒนธรรมโซเชยลมเดยผานมานษยวทยาดจทล : Why We PostDanielMillerและคณะเขยน;ฐณฐจนดานนท,แปล.
กรงเทพฯ:บ�คสเคป,2562
TK5103.75.ม642562
ในยคท� SocialMedia เขามามบทบาทกบวถชวตประจำาวนเพ�มมากข�น คณะผวจยจงได
ลงพ�นท�ภาคสนามถง8แหงเพ�อคนหาคำาตอบของการใชSocialMediaของคนท�วโลกซ�งนำามาส
ขอเปรยบเทยบเพ�อใหเหนความเหมอนและความแตกตางของการใชSocialMediaของแตละพ�นท�
โดยเปาหมายหลกของการศกษาโครงการน�เพ�อตองการนำาเสนอขอมลวา SocialMediaคออะไร
และสงผลอยางไรบางอกส�งหน�งท�นาสนใจในผลงานช�นน�คอการใชวธการวจยทางดานมานษยวทยา
ในการลงพ�นท�ภาคสนามสำาหรบเกบขอมลดงกลาว
การศกษาวฒนธรรมในโลกไซเบอร ดจทลนฤพนธดวงวเศษ
กรงเทพฯ:ศนยมานษยวทยาสรนธร(องคการมหาชน),2562
HM851.น432562
ผเขยนกลาวถงการศกษามานษยวทยาทามกลางการพฒนาและการเปล�ยนแปลงในยคดจทล
งานเขยนช�นน�ไดศกษาและอภปรายแนวคดของการศกษางานมานษยวทยาในโลกดจทลหลายแงมม
ท�งเร�องอตลกษณวฒนธรรมศกษาชมชนและประสบการณในพ�นท�ไซเบอร-ดจทลรวมถงประวตศาสตร
เร�องเลาของไซเบอร โดยผเขยนไดพยายามท�จะทบทวนแนวการศกษาท�ผานมาของนกวชาการท�สนใจ
ปรากฏการณท�เกดข�นในโลกไซเบอร-ดจทล ตลอดจนการนำาเสนอกระบวนทศนในการวเคราะห
วฒนธรรมท�เกดข�นของคนในพ�นท�ไซเบอร-ดจทลอกดวย
การจดการขอมลงานวจยในยคดจทลศนยมานษยวทยาสรนธร(องคการมหาชน).
กรงเทพฯ:ศนยมานษยวทยาสรนธร(องคการมหาชน),2560
Z665.ศ732560
หนงสอเลมน�เรยบเรยงข�นจากการบรรยายและเสวนาในการประชมวชาการเร�องการจดการ
ขอมลงานวจยในยคดจทลโดยศนยมานษยวทยาสรนธร(องคการมหาชน)ซ�งเปนหนวยงานท�เลงเหน
ถงความสำาคญในการจดเกบขอมลท�เกดข�นจากการทำาวจยอยางเปนระบบและสามารถแบงปน
ขอมลใหเกดประโยชนในวงวชาการไดในภายหลงโดยประเดนท�ถกนำามาอภปรายน�นประกอบดวย
เน�อหาเก�ยวกบความย�งยนในการเขาถงและใชซำ�าขอมล ประสบการณการจดการขอมล รวมถง
กระบวนการจดการขอมลและมาตรฐานการจดการขอมลงานวจยในคลงสารสนเทศดจทล
หองแห�งความรจรรยายทธพลนาว
32 จดหมายขาวNEWSLETTER
หองสมด ช�น 8 เวลาใหบรการ วนจนทร – ศกร : 08.30 – 16.30 น. และวนเสาร : 09.00 – 16.00 น.
หองสมดสขกายใจ เวลาใหบรการ วนจนทร – ศกร : 08.00 – 18.00 น. และวนเสาร : 08.00 – 17.00 น.
ผใชบรการสามารถสบคนทรพยากรของหองสมดไดท�www.sac.or.th/libraryตดตอสอบถามขอมลของหองสมดโทร0-2880-9429ตอ3702
ตดตามขาวสารจากทางหองสมดท�https://www.facebook.com/sac.anthropology.libraryและอกหน�งชองทางการตดตอLINE@SAC-Library
Between Humanities and the DigitalEditedbyPatrikSvenssonandDavidTheoGoldberg.
Cambridge,Massachusetts:London,England:TheMITPress,2015.
AZ105.B442015
รวมบทความของนกวชาการในดานมนษยศาสตรท�มความพยายามทำาความเขาใจDigital
Humanitiesและทศทางท�จะเกดข�นในอนาคตโดยเน�อหามงไปท�การทำาความเขาใจวามนษยศาสตร
จะมความสำาคญอยางไรในยคดจทลรวมถงการศกษาแบบบรณาการขามศาสตร กระบวนการและ
เคร�องมอในการทำาวจย นวตกรรมท�ถกนำาเขามาใช และชองทางในการเผยแพรท�จะตองมความ
สรางสรรคเพ�มมากข�นซ�งหนงสอเลมน�ไดรวบรวมบทความไวมากถง36เร�องดวยกน
Digital AnthropologyEditedbyHeatherA.HorstandDanielMiller.
London;NewYork:Berg,2012
P96.A56D542012eb(E-book)
กลาวถงการทบทวนความหมายและการทำางานในดานDigitalAnthropologyรวมถงเน�อหา
ท�เก�ยวของกบการใชมมมองทางดานมานษยวทยาเพ�อทำาความเขาใจและตอบคำาถามกบปรากฏการณ
ท�เกดข�นในสงคมยคดจทลในฐานะศาสตรท�ถกนำามาใชในการเขาใจชวตและวฒนธรรมของมนษย
นกวชาการไดทำาการเกบขอมลภาคสนามอภปรายผลและเสนอแนวทางการคนควาเพ�มเตม โดย
บทความท�อยในหนงสอเลมน�ถกจดแบงออกเปน 4 สวนดวยกน ไดแก การทบทวนบทบาทของ
มานษยวทยาดจทลมานษยวทยาดจทลในสงคมนโยบายท�เก�ยวของกบมานษยวทยาดจทลและ
การออกแบบการทำางานมานษยวทยาดจทล
Cultural Heritage Infrastructures in Digital HumanitiesEditedbyAgiatisBenardou,ErikChampion,CostisDallasandLornaM.Hughes.
London:NewYork:Routledge,Taylor&FrancisGroup,2018
AZ105.C852018
การพฒนาทางดานเทคโนโลยท�ทำาใหสงคมกาวเขาสยคดจทลทำาใหนกวชาการในวงการตอง
ปรบตวเพ�อใหรบกบยคสมยท�เปล�ยนไปเชนเดยวกบเน�อหาภายในหนงสอเลมน�ท�รวบรวมบทความ
ท�กลาวถงการปรบตวและการนำาเทคโนโลยในรปแบบตาง ๆ เขามาใชในกระบวนการทำางาน
การวจยและการจดการทางดานมรดกวฒนธรรมไมวาจะเปนการสราง3DModelsในการจำาลอง
แหลงมรดกวฒนธรรมการจดเกบขอมลดวยแหลงจดเกบขอมลออนไลนการจดการขอมลงานวจย
ดวยการสรางCollectionขอมลการวจยสวนบคคลเปนตน
<i>Digital Anthropology</i>, edited by Heather A. Horst, and Daniel Miller, Bloomsbury Publishing, 2013. ProQuest Ebook Central, http://ebookcentral.proquest.com/lib/sacl-ebooks/detail.action?docID=1274330.Created from sacl-ebooks on 2019-10-29 20:44:01.
Cop
yrig
ht ©
201
3. B
loom
sbur
y Pu
blis
hing
. All
right
s re
serv
ed.
SAC NEWSLETTER 104
Scan qr code เพอเขาถง E-book
33จดหมายขาวNEWSLETTER
13 กนยายน 2562 ศนย มานษยวทยาส รนธร
(องคการมหาชน)จดกจกรรมสนทนาเร�องหองสมดกบการใช
ประโยชนเชงสรางสรรคซ�งหองสมดศนยมานษยวทยาสรนธร
เปนหองสมดเฉพาะดานมานษยวทยาท�ไดรวบรวม จดเกบ
และใหบรการทรพยากรสารสนเทศดานมานษยวทยาและสาขา
ท�เก�ยวของโดยมงเนนกลมผใชบรการหลกไดแกนกวจยนกวชาการ
อาจารยนสตนกศกษาตลอดจนประชาชนท�ใชขอมลทางวชาการ
เพ�อประกอบอาชพในสาขาวชาชพตางๆ จากการท�มผสนใจเขาใช
บรการหองสมด ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน)
จงไดเร�มตดตามการใชประโยชนหนงสอ วารสาร วทยานพนธ
และหนงสอคอลเลคชนพเศษตาง ๆ ท�สามารถนำาไปตอยอด
ความร ห รอพฒนาเป นผลงานในรปแบบอ�น เพ�อพฒนา
คณภาพและปรมาณทรพยากรสารสนเทศของห องสมด
ไดอยางมประสทธภาพและตรงกบความตองการของผใชบรการ
กจกรรมการสนทนาเรอง“หองสมดกบการใชประโยชนในเชงสรางสรรค”
นอกจากน� ยงเปนการสงเสรมใหผใชบรการนำาประสบการณ
ในการใชหองสมดศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน)
การนำาความร ไปต อยอด และการใช ประโยชน ข อมล
ทางวชาการมารวมแบงปน เปดพ�นท�สำาหรบการแลกเปล�ยน
เรยนร นำาไปสการสงเสรมใหเกดการใชทรพยากรสารสนเทศ
ในหองสมด ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน)
เพ�มมากข�นตอไป โดยมผรวมสนทนาซ�งเปนผใชบรการหองสมด
ศนยมานษยวทยาสรนธร(องคการมหาชน)อยางตอเน�องไดแก
วรเทพอรรคบตรดร.สโรตมภนนทรชตธรประพนธ แจงกจชย
ณฤทธ�จนทนวรรณและณฐธนนทรศภรสงหดำาเนนรายการโดย
อนนต สมมล หวหนากล มงานบรการสารสนเทศณ หอง
อเนกประสงค ช�น 5 นอกจากน�ยงมนทรรศการประกอบการ
สนทนาดวยผสนใจสามารถชมนทรรศการไดท�หองสมด ช�น 8
ศนยมานษยวทยาสรนธร(องคการมหาชน)
กนกเรขานลนนทข�าวสารบาน SAC
34 จดหมายขาวNEWSLETTER
14 กนยายน 2562 จดกจกรรมสงเสรมศลปวฒนธรรมทองถน โครงการเดนตามรอยคร คร�งท 8 เพ�อเผยแพร
การแสดงเพลงพ�นบาน ปจจบนเพลงพ�นบานกำาลงถกละเลยและกำาลงสญหายไปตามกระแสโลกาภวตน สาเหตเพราะ
“ครเพลงพ�นบาน” ท�มภมร และความเช�ยวชาญนบวนจะเหลอนอยลง ทำาใหขาดแคลนผสรางสรรคและสบทอด ประกอบกบ
ครเพลงพ�นบานท�มอย กออนลา ขาดกำาลงใจ เน�องจากเยาวชนของชาตไมเลงเหนถงความสำาคญ และขาดความภาคภมใจ
ในภมปญญาของตนซ�งเปนสวนหน�งท�ทำาใหสงคมไทยประสบปญหาดานเยาวชนและวฒนธรรมไทย ศนยมานษยวทยาสรนธร
(องค การมหาชน) จ งร วมกบกองส ง เสรมศลปะและวฒนธรรม มหาวทยาลยหอการค าไทย ในฐานะหน วยงาน
ท�ทำาหนาท�ในการทำานบำารงศลปวฒนธรรมของชาตตระหนกถงความสำาคญและความจำาเปนเรงดวนในการแกไขปญหาดงกลาวจงได
รวมมอกบภาคเครอขายดานวฒนธรรม ไดแก ศลปนแหงชาตครภมปญญากลมรกษเพลงพ�นบานและเยาวชนเพาะกลาพนธเกง
เพลงพ�นบานรวมกนจดโครงการ“เดนตามรอยครคร�งท�8”ข�นโดยมการเสวนาวชาการหวขอ“มหรสพสมโภชพธบรมราชาภเษก”
วทยากร อาจารยเอนกนาวกมล รศ.ดร. เสาวณต วงวอน ผศ.รตนพล ช�นคา ดำาเนนรายการโดย อาจารยปทมา ดำาประสทธ�
จากน�นเปนการแสดง “เพลงพ�นบานบรมราชาภเษกเอกกษตรย รชกาลท� 10” และการแสดงเพลงทรงเคร�อง เร�อง “นางสบสอง–
พระรถเมร”ผแสดง ไดแก แมขวญจตศรประจนตศลปนแหงชาตพ.ศ. 2539ศลปนพ�นบานและเยาวชนเพาะกลาพนธเกงเพลง
พ�นบานรนท�1-6
กจกรรมสงเสรมศลปวฒนธรรมทองถน โครงการเดนตามรอยคร ครงท 8
SAC NEWSLETTER 104
35จดหมายขาวNEWSLETTER
14 กนยายน 2562 จดกจกรรมพฒนาศนยข อมลตล�งชนศกษา และสงเสรมการเรยนร สำาหรบชมชน คร�งท� 8
“สาธตการทำาขาวตมมด” เปดพ�นท�หองสมดสขกาย ใจ ใหเปนสถานท�สงเสรมการเรยนรวฒนธรรมชมชนตล�งชนอนเกดจากการ
รวบรวมภมปญญาทองถ�นจากประสบการณความชำานาญท�อยของปราชญทองถ�นชมชนตาง ๆ ในเขตตล�งชนและพ�นท�ใกลเคยง
วทยากรโดยคณสวรรณขำาเลศจากตลาดนำ�าวดสะพานเขตตล�งชนโดยมการสาธตการทำาขาวตมมดต�งแตข�นตอนการเตรยมใบตอง
การปรงสวนผสมตางๆและการน�งใหสกพอดใหอรอยผเขารวมกจกรรมนอกจากไดอ�มอรอยแลว ยงไดเรยนรการทำาขาวตมมดโบราณ
สตรตล�งชนจากเจาของชมชนอกดวย
กจกรรมพฒนาศนยขอมลตลงชนศกษา และสงเสรมการเรยนรสำาหรบชมชน ครงท 8 “สาธตการทำาขาวตมมด”
14 กนยายน 2562 ประชมนำาเสนอผลงานของนสต
นกศกษาสาขาสงคมศาสตรและมนษยศาสตร ระดบอดมศกษา
ท�รบทนสนบสนนของศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน)
ประจำาปงบประมาณพ.ศ. 2562 เปดโอกาสและสรางพ�นท�ให
กบนสต นกศกษาในสาขาดงกลาวไดนำาความรมาประยกตใช
และพฒนาตอยอดองคความร นอกจากน�ยงไดแลกเปล�ยนขอมล
ความร รวมถงปญหาอปสรรค ท�พบระหวางการดำาเนนงานอกท�ง
ยงเปนการสรางเครอขายทางสงคม-วฒนธรรมในระดบอดมศกษา
ซ�งมโครงการท�ไดรบทนท�งส�น 14 โครงการ ไดแก โครงการคาย
เยาวชนรกษศลปะ โบราณคดและวฒนธรรมพ�นบานคร�งท� 14
ชมรมอนรกษศลปะ โบราณคด และวฒนธรรมพ�นบานสโมสร
นกศกษามหาวทยาลยศลปากร โครงการชมชนในภาพถายจาก
ภาพถายในชมชน: คนละมมมองเดยวกนผานภาพถายคนใน
คนนอกคนกลางและคนอ�นคณะโบราณคดมหาวทยาลยศลปากร
โครงการYoungASEANLeadersPolicyInitiative(YALPI)2019
คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย โครงการการพฒนา
เสนทางการเรยนรประวตศาสตรชมชนตรอกสลกหนคณะวทยาการ
เรยนรและศกษาศาสตรมหาวทยาลยธรรมศาสตร โครงการพฒนา
เครอขายนกศกษาครสงคมศกษาในกลมราชภฏภาคเหนอเพ�อการ
เรยนรเชงประวตศาสตรชาตพนธและองคความรเพ�อสรางความ
เปนพลเมองคณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม
โครงการคายเรยนรวถมงปาคา ต.โปงนำ�ารอน อ.คลองลาน
จ.กำาแพงเพชรคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตรมหาวทยาลย
ราชภฏกำาแพงเพชรโครงการชมชนนกปฏบตการเรยนรสหวทยาการ
การประชมนำาเสนอผลงานของนสต นกศกษา สาขาสงคมศาสตรและมนษยศาสตร ระดบอดมศกษา
ทรบทนสนบสนนของศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) ประจำาปงบประมาณ พ.ศ.2562
ดานสงคมศาสตรและมนษยศาสตร สำาหรบนกการศกษาเพ�อ
การเปล�ยนแปลง:จากหองเรยนทฤษฎสพ�นท�ปฏบตการทางสงคม
คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม โครงการรวบรวม
ภมปญญาหตถกรรมทองถ�นเพ�อแสดงถงอตลกษณของกลม
ชาตพนธมงชมชนขนชางเค�ยนต.ชางเผอกอ.เมองจ.เชยงใหม
คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตรมหาวทยาลยราชภฏเชยงใหม
โครงการเกบรวบรวมขอมลและจดทำาหนงสอภาพถายประกอบ
คำาบรรยายชมชนพหวฒนธรรม (ลาห ลซ และมง) ต.ปงโคง
อ.เชยงดาว จ.เชยงใหม คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร
มหาวทยาลยราชภฏเชยงใหม โครงการนทรรศการและหนงสอชด
ประวตศาสตรและพลวตวฒนธรรม: จากอดตสปจจบนชมชน
ชาวปกาเกอะญอในหมบานแมขะป (เปยง)ต.บอแกว อ.สะเมง
จ.เชยงใหม คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลย
ราชภฏเชยงใหม โครงการ “ปาสะโฮโพ” รกษวถปกาเกอะญอ
รวมสานตอพธกรรมของคนสนโปง คณะมนษยศาสตรและ
สงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏลำาปาง โครงการอนรกษและ
ฟ�นฟปาสมนไพรชมชนสอทยานการเรยนรสนไซ: กรณศกษา
สวนปาดอนปตาเจาปคำาแสนบานหวยหวาต.โนนฆองอ.บานฝาง
จ.ขอนแกน วทยาลยการเมองการปกครอง มหาวทยาลย
มหาสารคาม โครงการมนนภบรรทดในกระแสความเปล�ยนแปลง
คณะครศาสตรมหาวทยาลยราชภฏนครศรธรรมราชและโครงการ
คายวชาการบรณาการโบราณคด คร�งท� 6 คณะโบราณคด
มหาวทยาลยศลปากร
ข�าวสารบาน SAC
36 จดหมายขาวNEWSLETTER
24-25กนยายน2562 จดกจกรรมเสวนาเปดตวหนงสอ
“พระราชพงศาวดารกรงเกา ฉบบหลวงประเสรฐ”เพ�อเผยแพร
ขอมลท�ไดจากการดำาเนนโครงการพฒนาองคความร ด าน
ประวตศาสตรและโบราณคดจากเอกสารโบราณและจารก(พปอ.)
ปท� 4: การศกษาชำาระความพระราชพงศาวดารกรงเกา ฉบบ
หลวงประเสรฐในรปแบบหนงสอ“การปรบแกเทยบศกราชและ
การอธบายความพระราชพงศาวดารกรงเกาฉบบหลวงประเสรฐ”
แตงโดย ดร.ตรงใจ หตางกร หนงสอเลมน�ไดจดประเดนการ
พจารณาความสอดคลองของขอมลทางประวตศาสตรใน 2
ประเดนหลกคอประเดนแรกความสอดคลองระหวางวนเดอนป
ทางจนทรคตในพระราชพงศาวดารกรงเกาฯ กบวนเดอนปทาง
สรยคตของปฏทนไทยสากล ท�ถอตามปฏทนเกรกอเรยน และ
ประเดนท�สองความสอดคลองระหวางปกบเหตการณในพระราช
พงศาวดารกรงเกาฯกบเอกสารทางประวตศาสตรอ�นๆ ท�งของไทย
เชนพระราชพงศาวดารกรงศรอยธยาฉบบพระจกรพรรดพงศ(จาด)
พระราชพงศาวดารฉบบหอสมดพระวชรญาณคำาใหการชาว
กรงเกาพ�นเมองเชยงใหมชนกาลมาลปกรณหรอพ�นเมองนาน
กจกรรมเสวนาเปดตวหนงสอ“พระราชพงศาวดารกรงเกา ฉบบหลวงประเสรฐ”
เปนตนและตางประเทศ เชนพระราชพงศาวดารกรงศรอยธยา
ฉบบวนวลตพระราชศาวดารจนหรอบนทกของชาวยโรปเปนตน
การจดงานเสวนาเปดตวหนงสอดงกลาวจงเปนส�งสำาคญในการ
สรางความรความเขาใจเก�ยวกบการศกษาประวตศาสตรกรงศรอยธยา
ในอกแงมมหน�งใหแกนกศกษาประวตศาสตรและครสงคมศาสตร
โดยมงหวงใหตระหนกวาเหตการณท�เขยนไวในเอกสารประวตศาสตร
ไมใชขอเทจจรงท�เปนสตรสำาเรจ แตทกเหตการณท�เขยนไวมท�ง
ขอเทจและขอจรง ดงน�นในการแสวงขอเทจจรงทางประวตศาสตร
นอกจากการปรบแกเทยบศกราชใหเปนมาตรฐานเวลาตามปฏทน
เดยวกนแลว ยงตองวเคราะหความสอดคลองตองกนและความ
เปนเหตเปนผลของเหตการณตางๆ ดวยดงน�นเหตการณบางเร�อง
เราจงมอาจตอบไดวา ขอเทจจรงเปนอยางไร ซ�งนอกจาก
จะมการเสวนาณมหาวทยาลยราชภฏพระนครศรอยธยาแลว
ดร.ตรงใจ หตางกร ยงไดนำาผสนใจเย�ยมชมโบราณสถานท�
เก�ยวของกบพระราชพงศาวดารกรงเกา ฉบบหลวงประเสรฐณ
จงหวดพระนครศรอยธยาดวย
9 ตลาคม 2562 ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) โดย ดร.ตรงใจ หตางกร ผเขยน สนต จฑามาศ และ
พชร โชตภญโญกล ไดเสวนาเปดตวหนงสอ “การปรบแกเทยบศกราชและการอธบายความ พระราชพงศาวดารกรงเกา
ฉบบหลวงประเสรฐ” ท�งานมหกรรมหนงสอระดบชาต คร�งท� 24ณ ชาเลนเจอร 2 อมแพค เมองทองธาน เพ�อเปดพ�นท�
ในการแนะนำาหนงสอและพบปะผอานอยางใกลชดในการออกบธจำาหนายหนงสอของศนยมานษยวทยาสรนธรใหเปนท�รบรของสาธารณะ
นอกจากน�ยงเปนการเปดพ�นท�ใหคนท�วไปไดรจกศนยมานษยวทยาสรนธรมากย�งข�น
กจกรรมเสวนาเปดตวหนงสอ “พระราชพงศาวดารกรงเกา ฉบบหลวงประเสรฐ” งานมหกรรมหนงสอระดบชาต ครงท 24
SAC NEWSLETTER 104
37จดหมายขาวNEWSLETTER
21-22 กนยายน 2562 ศนยมานษยวทยาสรนธร
(องคการมหาชน) จดการแขงขนตอบปญหาทางมานษยวทยา
ระดบชาตหวขออาเซยนในมตวฒนธรรมประจำาป 2562 เพ�อ
สรางความเขาใจความหลากหลายทางวฒนธรรมในประชาคม
อาเซยนในกล มเยาวชน ใหมคณลกษณะท�สอดคลองกบ
“ความเปนพลเมองอาเซยน”ท�ตองมความเขาใจในความแตกตาง
ทางวฒนธรรมและเหนคณคาของความหลากหลายทาง
วฒนธรรม เพ�อท�จะยอมรบและอยรวมกนอยางเขาใจภายใต
ประชาคมเดยวกนในรปแบบ“สาระบนเทง”(Edutainment)โดยเนน
การจดกจกรรมท�อยบนฐานของความรแตมรปแบบกจกรรมท�เขาถง
กลมเยาวชน จากแนวคดดงกลาวกลมงานส�อสารความรและ
เครอขายสมพนธจงจดกจกรรมสงเสรมการเรยนรอาเซยนในมต
วฒนธรรมสำาหรบเยาวชนในรปแบบการแขงขนการตอบปญหา
อาเซยนในมตวฒนธรรมโดยเปดโอกาสใหเยาวชนในระดบมธยม
ศกษาเขารวมการแขงขนใน2ระดบคอระดบมธยมศกษาตอนตน
และระดบมธยมศกษาตอนปลาย การจดกจกรรมสำาหรบ
เยาวชนยงจะเปนสวนหน�งของการเผยแพรฐานขอมลสงคม –
วฒนธรรมของศนยฯใหเขาถงกลมเปาหมายในวงกวางอกทางหน�ง
การตอบปญหาทางมานษยวทยาระดบชาต หวขอ อาเซยนในมตวฒนธรรม ประจำาป 2562
ดวย โดยจะเปนการสรางกลมผใชประโยชนจากฐานขอมลของ
ศนยฯ ในอนาคต ในการแขงขนปน� ระดบม.ตนม 123 ทม
ระดบม.ปลายม165ทมรวมเขาแขงขน
นอกจากการแขงขนตอบปญหาทางมานษยวทยาหวขอ
อาเซยนในมตวฒนธรรม แบบตวเลอกและการตอบคำาถาม
สดบนเวทท�เขมขนแลว ระหวางเตรยมการแขงขนในรอบชง
ชนะเลศ ดร.ปยะณฐ สรอยคำา ผ ชวยอธการบดฝายวชาการ
มหาวทยาลยอบลราชธานซ�งยงเปนอาจารยสาขาวชาการปกครอง
คณะรฐศาสตรไดมาพดคยใหแนวทางเก�ยวกบการเตรยมตวเขา
ศกษาในมหาวทยาลยและการเตรยมพรอมขอทนการศกษาไป
ศกษาระดบมหาวทยาลยในตางประเทศอกดวยท�งการเตรยม
แฟมแนะนำาตวอยางไรใหไดรบการคดเลอกและเคลดลบการสอบ
ภาษาองกฤษอยางไรใหผานการคดเลอก รวมไปถงการปรบตว
เพ�อใชชวตในตางแดน
ผลการแขงขนผไดรบรางวลชนะเลศในระดบมธยมศกษา
ตอนตนตกเปนของแชมปเกา เดกชายเผาภค วเชยรสนธ และ
เดกชายศทธนฐ สนธภญโญ จากโรงเรยนสาธตมหาวทยาลย
ศรนครนทรวโรฒปทมวน
ข�าวสารบาน SAC
38 จดหมายขาวNEWSLETTER
รางวลรองชนะเลศอนดบท� 1 ไดแก เดกชายชษณพงศ
กองสมบตส ข และ เ ดกชาย สรภพ เหล าหนอง จนทร
จากโรงเรยนระยองวทยาคม
รองชนะเลศอนดบท�2ไดแกเดกชายธรพลเสถยรวรวงศ
และเดกชายธรพงศสขเกษมจากโรงเรยนวดราชโอรส
ในระดบมธยมศ กษาตอนปลาย ชนะเลศ ได แก
นายพงศกร พนธ สวรรณ และ นายธนวนท บญไธสง
จากโรงเรยนเบญจะมะมหาราช
รองชนะเลศอนดบท� 1 ไดแก นายอนดาปอมตร และ
นางสาวกนกวรรณสารพนธจากโรงเรยนสามเสนวทยาลย
รองชนะเลศอนดบท� 2 ไดแก นายปารม ปาลยะ และ
นายณฐวฒน คงสข จากโรงเรยนสาธตมธยม มหาวทยาลย
ราชภฏพระนครศรอยธยา
ผ ทำาคะแนนสงสดระดบมธยมศกษาตอนตน ไดแก
เดกชายชษณพงศ กองสมบตสข จากโรงเรยนระยองวทยาคม
และผ ทำาคะแนนสงสดระดบมธยมศกษาตอนปลาย ไดแก
นายศรสทธ�ศรสอาดรกษจากโรงเรยนหอวง
เดกชายเผาภค วเชยรสนธ หรอ นองเผา นกเรยน
ช�นมธยมศ กษาป ท� 3 จากโรงเรยนสาธตมหาวทยาลย
ศรนครนทรวโรฒ ปทมวน ซ � งผ านการตอบป ญหาทาง
มานษยวทยา หวขอ อาเซยนในมตวฒนธรรม มาแลว 3 ป
และยงทำาสถตชนะเลศ 3 ปซอน เลาถงการเตรยมตวในการ
แขงขนคร�งน�วา “เน�องจากคร�งน�เปนการรกษาแชมปคร�งท� 3
ของสาธต มศว. ปทมวน ส�งท�อาจเพ�มเตมมาจากคร�งกอนๆ
คงเปนเร�องความคาดหวงนะครบ โชคดท�เร�องน�เปนเร�องท�ผม
ชอบและสนใจอยกอนแลว รวมท�งมานษยวทยาเปนเร�องกวาง
ตองอาศยความรอบรอยางเขาใจไมวาจะเปนทางประวตศาสตร
ภมศาสตร วฒนธรรม การเมองการปกครองนำาสความเขาใจ
อธบายไดวาส�งเหลาน�สงผลตอความเปนไปของโลกปจจบนอยางไร
ซ�งอาจกลาวไดวาเปนส�งยากท�จะเตรยมตวไดในระยะเวลา
อนส�นครบอยางไรกตามท�สำาคญนองๆท�สนใจสามารถหาขอมล
ท�มประโยชนอยางย�งไดจากฐานขอมลศนยมานษยวทยาสรนธร
เปนฐานขอมลท�ใหญมากในทางมานษยวทยาครบ”
ส วนแชมปหนาใหมสมยแรกในระดบมธยมศกษา
ตอนปลาย นายพงศกร พนธสวรรณ ช�นมธยมศกษาปท� 6
จากโรง เร ยนเบญจะมะมหาราช จงห วดอบลราชธาน
ไดบอกความร ส กและการเตรยมตวมาแขงขนในคร�งน�ซ �ง
เปนปท� 2 ของเขาวา “มการนดกบเพ�อนรวมทมในการอาน
หนงสอ เจาะประเดนในเร�องท�ออก และมความแตกตาง
จากคร�งท�แลวคอ คร�งท�แลวอานแคหนงสอท�สามารถหาไดใน
ตอนน�น ท�งหนงสอท�มอย กบตวเองและหนงสอท�ยมมาจาก
โรงเรยนแตคร�งน�มการคนควาหาความรทางอนเทอรเนตรวมถง
อานในเร�องท�เปนจดออนมากข�นรวมถงมการดFacebookLive
การแขงขนรอบชงชนะเลศของม.ตนวาคำาถามจะออกแนวไหน
หลกๆ ในคร�งน� จะเจอคำาถามเก�ยวกบการเมองการปครองมาก
รวมไปถงภาพยนตรท�เก�ยวของกบผคนในเอเชยตะวนออก
เฉยงใต คำาถามในเร�องอ�นๆ กมท�งประวตศาสตร เศรษฐกจ
กลมชาตพนธตางๆ ประเพณเทศกาล ซ�งจะตางจากปท�แลว
คอออกขอสอบแตละเร�องเท ากน ส วนรอบชงคำาถามปน�
ถอวายากกวาปท�แลว เพราะปน�เนนไปท�ภาพยนตร การตน
การเมองการปกครอง สวนปท�แลวเนนไปท�สญลกษณประจำา
ชาตรวมถงสถานท�ทองเท�ยวของแตละประเทศดวย”
โดยท�งเผาภคและพงศกรไดนำาประสบการณท�ไดจากการ
แขงขนคร�งกอนๆมาเตรยมตวและหาขอมลเพ�มเตมอยตลอด
เวลา ท�งสองยงกลาวไปในทางเดยวกนวา การท�ไทยเขาสการ
เปนสมาชกอาเซยนมผลดท�งในดานเศรษฐกจการคาการลงทน
การเมองและความม�นคง และส�งท�ขาดไมไดคอการเปดใจ
ยอมรบความเหมอนและความแตกตาง เพ�อการอยร วมกน
อยางสงบสขในสงคมอาเซยน ท�งน�ผ ได รบรางวลชนะเลศ
รองชนะเลศอนดบ1และรองชนะเลศอนดบ2พรอมครผควบคม
ทมท�งระดบมธยมศกษาตอนตนและระดบมธยมศกษาตอนปลาย
จะไดเดนทางไปศกษาเรยนรสงคมและวฒนธรรมอาเซยนณ
สาธารณรฐสงคมนยมเวยดนามระหวางวนท�6-11มกราคม2563
SAC NEWSLETTER 104
39จดหมายขาวNEWSLETTER
15ตลาคม2562ศนยมานษยวทยาสรนธร(องคการมหาชน)
จดสมมนาเชงปฏบตการหวขอ ศาสตรพระราชากบเศรษฐกจ
วฒนธรรมสรางสรรค เน�องในวนคลายวนสวรรคตพระบาท
สมเดจพระบรมชนกาธเบศร มหาภมพลอดลยเดชมหาราช
บรมนาถบพตรภายในงานมการเสวนาแลกเปล�ยนใน3ประเดน
ไดแก “ศาสตรพระราชากบการจดการทนทางวฒนธรรม
เพ�อเพ�มมลคาสนคาและบรการ” โดยดร.จมพฏกาญจนกำาธร
ท�ปรกษาธรกจ กระทรวงอตสาหกรรมและกระทรวงพาณชย
ดำาเนนรายการและรวมเสวนาโดยนายสทธศกด� รงเจรญสขศร
สมมนาเชงปฏบตการ ศาสตรพระราชากบเศรษฐกจวฒนธรรมสรางสรรค
นกวชาการศนย มานษยวทยาสรนธร (องค การมหาชน)
การเสวนาหวขอ “ประสบการณการใชทนวฒนธรรมเพ�อสราง
ความเขมแขงของชมชนดวยศาสตรพระราชา” โดย อาจารย
วาท ทรพย สน รองผ อำานวยการสถาบนวจยและพฒนา
มหาวทยาลยราชภฏนครศรธรรมราชและเจาของพพธภณฑพ�น
บานหนงตะลงสชาตทรพยสนจ.นครศรธรรมราชนางนนทวรรณ
เหลาฤทธ� นกวเคราะหนโยบายและแผนชำานาญการพเศษ
สำานกงานทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอมจงหวดชยภม
ดำาเนนรายการโดยนางสาวจฑามาศล�มรตนพนธ นกวชาการ
ข�าวสารบาน SAC
40 จดหมายขาวNEWSLETTER
ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) และ การเสวนา
หวขอ“CreativeCultureเพ�อการเพ�มมลคาทางเศรษฐกจ”โดย
ผชวยศาสตราจารยชยณรงค อรยะประเสรฐคณะมณฑนศลป
มหาวทยาลยศลปากรผชวยศาสตราจารย ดร.อมรนทร เทวตา
คณะวทยาการจดการมหาวทยาลยศลปากรอาจารยจฑามาศ
ประมลมากทมพฒนาDoiSter(ดอยสเตอร)ปกาเกอญอแบรนด
ตนแบบองค กรชมชนกล มชาตพนธ ดำาเนนรายการโดย
นายอภนนท ธรรมเสนา นกวชาการศนยมานษยวทยาสรนธร
(องคการมหาชน)
นอกจากน�ยงมการแสดงดนตรชาตพนธ ของศลปน
ดปน ปกาเกอะญอบานปาแป จ.ลำาพน รวมท�งมนทรรศการ
คลงขอมลชมชน นทรรศการ “คนสาครบร” ซ�งเปนตนแบบการ
ศกษาวจยเชงพ�นท�เพ�อสรางความรเชงวฒนธรรมใหกบชมชน
ผลงานของศนยมานษยวทยาสรนธร และยงมผลตภณฑ
ชมชนตนแบบท�ทำางานร วมกบศนย มานษยวทยาสรนธร
อาท ชมชน ปกาเกอะญอ 6 ชมชน จากบานหนลาดใน
จ.เชยงราย บานหวยตองก�อ บานหวยโปง บานแมสะแมง
จ.แมฮองสอนบานแมหยอดจ.เชยงใหมและบานปาแปจ.ลำาพน
นอกจากน�ยงมชมชนมสยดบางออกรงเทพมหานครดวย ท�นำา
ผลตภณฑมาจำาหนายและมาใหชมภายในงาน
SAC NEWSLETTER 104
41จดหมายขาวNEWSLETTER
ศกษาดงาน โรงเรยนวดไพรฟา จงหวดปทมธาน
16ตลาคม2562โครงการทกษะวฒนธรรมไดรวมจดการอบรมเชงปฏบตการ หวขอ ทกษะวฒนธรรม: วธการขดกนฉนมตร
ใหกบคร อาจารย และผปฏบตงานดานการศกษาภายในงาน EDUCA 2019 มหกรรมการศกษาเพ�อพฒนาวชาชพครคร�งท�12
ณอมแพคฟอร�มอมแพค เมองทองธาน เพ�อแลกเปล�ยนเรยนรกระบวนการทกษะวฒนธรรมนำาไปประยกตใชในการจดการเรยน
การสอนตอไปนอกจากกระบวนการจากโครงการทกษะวฒนธรรมแลว ยงมครอบดลเล�าะกอแตครโรงเรยนตนแบบโรงเรยนทกษะ
วฒนธรรมท�ไดทดลองนำากระบวนการทกษะวฒนธรรมไปใชในการจดการเรยนการสอนท�โรงเรยนตนหยงมสอ.ระแงะจ.นราธวาส
มาแลกเปล�ยนประสบการณ แสดงใหเหนถงความเปล�ยนแปลง ความรสกเขาอกเขาใจ และอยรวมกนไดของนกเรยนท�มความ
หลากหลายทางวฒนธรรมในช�นเรยนอกดวย
อบรมเชงปฏบตการ หวขอ ทกษะวฒนธรรม: วธการขดกนฉนมตร
13กนยายน2562ตอนรบคณะครและนกเรยนโรงเรยน
วดไพรฟาจงหวดปทมธานเพ�อนำาชมและทำากจกรรมเรยนรศนย
มานษยวทยาสรนธรมากย�งข�นโดยมการแบงกจกรรมเปน5ฐาน
ไดแกสขกายใจ เปนการเรยนรหองสมดท�เกบรวบรวมหนงสอ
สำาหรบเยาวชนท� ใหบรการ โดยไดยกตวอยางชดความร
อาเซยน ฉบบการตนใหเดก ๆ ไดทำาความรจกไปพรอมกน
ถดมาคอฐานนทรรศการคน ไซเบอร ดจทล ซ�งเปนนทรรศการ
ประกอบงานประชมวชาการทางมานษยวทยา“มนษยในโลกดจทล”
ใหเดก ๆ ไดเรยนร การใชสญลกษณสตกเกอรในเฟซบ �ก
เพ�อแทนความรสกในชวตประจำาวนและการอยรวมกบเพ�อน ๆ
จากน�นเปนฐานหองพระราชประวตสมเดจพระกนษฐาธราชเจา
กรมสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร นอง ๆ
ไดเรยนรงานศลปะและหนงสอพระราชนพนธ รวมท�งการศกษา
มานษยวทยาท�ทานทรงสนพระทย ถดไปเปนการชมการตน
แอนเมช�นสะทอนการอยรวมกนของเราอยางไรใหเกดความสข
การแบงปนและมนำ�าใจตอกนท�หองมลตมเดยและสดทายนองๆ
ไดเรยนรเคร�องป�นดนเผายคสมยตาง ๆกอนท�จะมาเปนภาชนะ
หรอขาวของเคร�องใชของเราในปจจบนกบหองเคร�องป�นดนเผาท�
ทำาในประเทศไทยโดยมพ�ๆ วทยากรจากศนยมานษยวทยาสรนธร
ใหการตอนรบ
ข�าวสารบาน SAC
42 จดหมายขาวNEWSLETTER
โครงการเอเชยตะวนออกเฉยงใตศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร
โครงการจดการเรยนการสอนภาษา-วฒนธรรมไทยสำาหรบนกศกษาตางชาต สถาบนวจยภาษาและวฒนธรรมเอเชย มหาวทยาลยมหดล 20กนยายน2562คณะนกศกษาและอาจารยโครงการจดการเรยนการสอนภาษา-วฒนธรรมไทยสำาหรบนกศกษาตางชาต
สถาบนวจยภาษาและวฒนธรรมเอเชยมหาวทยาลยมหดลเขาเย�ยมชมศนยมานษยวทยาสรนธร(องคการมหาชน)เพ�อแลกเปล�ยน
ขอมลดานประวตศาสตร ศลปะและวฒนธรรมไทยผานนทรรศการเคร�องป�นดนเผาท�ทำาในประเทศไทยนทรรศการหองพระราช
ประวตสมเดจพระกนษฐาธราชเจากรมสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯสยามบรมราชกมารและหองสมดเฉพาะทางดานมานษยวทยา
นอกจากน�ยงไดเรยนรการสบคนขอมลในฐานขอมลกวา24ฐานขอมลท�ศนยมานษยวทยาสรนธรเปดใหบรการดวย
18กนยายน2562ตอนรบคณะนกศกษาโครงการเอเชยตะวนออกเฉยงใตศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตรเขาศกษาดงาน
เก�ยวกบวฒนธรรมกลมชาตพนธในเอเชยตะวนออกเฉยงใตและศกษาเรยนรการสบคนขอมลทางชาตพนธพรอมทรพยากรสารสนเทศ
ในหองสมดศนยมานษยวทยาสรนธรโดยมนกวชาการและบรรณารกษรวมแลกเปล�ยน
SAC NEWSLETTER 104
43จดหมายขาวNEWSLETTER
ศกษาดงานการจดการขอมลจดหมายเหต ภาควชาสารสนเทศศกษาคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยบรพา
ศกษาดงานหองสมด ภาควชาสารสนเทศศกษา คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยบรพา
4 ตลาคม 2562 คณะนกศกษาปรญญาตร ช�นป 4 ภาควชาสารสนเทศศกษา คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร
มหาวทยาลยบรพา เขาศกษาดงานเก�ยวกบการจดการขอมลจดหมายเหต ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน)ซ�งเปนสวน
ของงานจดหมายเหตองคกร และไดแลกเปล�ยนเรยนรเก�ยวกบการจดการฐานขอมลจดหมายเหตมานษยวทยา รวมถงไดลองสบคน
ขอมลในฐานขอมลตางๆของศนยมานษยวทยาสรนธรจากน�นไดเย�ยมชมหองสมดช�น7ช�น8และหองสมดสขกายใจดวย
2 ตลาคม2562ตอนรบคณะนกศกษาปรญญาตร ช�นป 2ภาควชาสารสนเทศศกษาคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร
มหาวทยาลยบรพาศกษาดงานหองสมดเฉพาะทางดานมานษยวทยาศนยมานษยวทยาสรนธรในสวนของการใหบรการสารสนเทศ
และการจดกจกรรมบรการสารสนเทศท�เก�ยวของอาท การจดเสวนาเพ�อสงเสรมใหเกดการใชทรพยากรสารสนเทศเพ�มข�น การเปด
พ�นท�หองสมดเพ�อใหคนในชมชนเขามารวมทำากจกรรมนอกจากน� ยงไดชมนทรรศการคน ไซเบอร ดจทล ชมหองพระราชประวต
สมเดจพระกนษฐาธราชเจากรมสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯสยามบรมราชกมารและหองเคร�องป�นดนเผาท�ทำาในประเทศไทยอกดวย
ข�าวสารบาน SAC
44 จดหมายขาวNEWSLETTER
»‚·Õè 21 ©ºÑº·Õè 103 à´×͹µØÅÒ¤Á-¸Ñ¹ÇÒ¤Á 2562Vol.21 No.103 October-December 2019 ISSN 1513-2137
PRINCESS MAHA CHAKRI SIR INDHORN ANTHROPOLOGY CENTRE
(ͧ¤�¡ÒÃÁËÒª¹)ÈÙ¹Â�ÁÒ¹ØÉÂÇÔ·ÂÒÊÔÃÔ¹¸Ã: NEWSLETTER¨´ËÁÒ¢‹ÒÇ
สง ซอหนงสอของศนยมานษยวทยาส รนธร(องคการมหาชน) ได ท www.sac.or . th
โบราณคดเมองโบราณคดกรงเทพมหานคร
ผ เ ขยน ผศ.ดร . กรรณการ ส ธ รตนภรมยราคา 250 บาท
เ มองเ กาแกของโลกกาลง เผชญหนากบการสราง สงกอสรางใหม เ พอพฒนาบานเ มอง แมในกรง เทพฯ เอง มกพบโบราณวตถสถานใต ดน เ ปนจานวนมาก โบราณคดเ มองจง เ ปน
การศกษาโบราณคดเ พอการอน รกษ ฟนฟ และพฒนาเ มองไปพรอม ๆ กน