งานวิจัยทางพระพุทธศาสนาbuddhaghosa.mcu.ac.th/userfiles/file/งานปี53/01... ·...
TRANSCRIPT
มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลยMahachulalongkornrajavidyalaya University
หลกสตรพทธศาสตรบณฑตหมวดวชาแกนพระพทธศาสนา
เอกสารประกอบการสอนรายวชา
รหส ๐๐๐ ๑๔๕
วรรณคดบาลPali Literature
โครงการผลตและพฒนาเทคโนโลยสารสนเทศเพอการเรยนรพระพทธศาสนา
สำานกหอสมดและเทคโนโลยสารสนเทศ และกองวชาการ
๐๐๐ ๑๔๕วรรณคดบาล (Pali Literature)
ผแตง คณาจารยมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลยบรรณาธการ ไกรวฒ มะโนรตนศลปะและรปเลม เกษม แสงนนท, ประเสรฐ คำานวล
ฝายคอมพวเตอรเพอการศกษา สวนเทคโนโลยสารสนเทศออกแบบปก ปสทธ บตรบรณเสงรายละเอยดการผลต ขนาดรปเลม B5 (JIS)
พมพดวยระบบดจตอล แบบ Print On Demand
พมพครงท ๑ :
ลขสทธลขสทธของมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลยหามการลอกเลยนไมวาสวนใดๆ ของหนงสอเลมนนอกจากจะไดรบอนญาตเปนลายลกษณอกษรเทานน
ขอมลทางบรรณานกรมคณาจารยมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.วรรณคดบาล.—กรงเทพฯ: มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๐.
ISBN:
จดพมพโดยกองวชาการ มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลยวดมหาธาต แขวงพระบรมมหาราชวง เขตพระนคร กรงเทพ ๑๐๒๐๐โทร ๐-๒๖๒๓ ๖๓๒๔– , ๐-๒๒๒๑-๔๘๕๙ ตอ ๑๐๗ โทรสาร ๐-๒๖๒๓-๙๖๐๘
พมพทโรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย๑๑ ๑๗ ถนนมหาราช เขตพระนคร กรงเทพฯ ๑๐๒๐๐–
โทรศพท ๐-๒๒๒๑ ๘๘๙๒– , ๐-๒๒๒๔-๘๒๑๔, ๐-๒๖๒๓-๖๔๑๔ โทรสาร ๐-๒๖๒๓–๖๔๑๗www.mcuprint.com, e-mail : [email protected]
คำานำา
เอกสารเลมน ไดพฒนาขนตามโครงการผลตและพฒนาเทคโนโลยสารสนเทศเพอการเรยนรพระพทธศาสนา ปงบประมาณ พ.ศ.๒๕๕๑ ของสำานกหอสมดและเทคโนโลยสารสนเทศ รวมกบกองวชาการ มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย โดยมวตถประสงค ดงน (๑) เพอพฒนาเนอหารายวชาในหมวดวชาศกษาทวไปและหมวดวชาแกนพระพทธศาสนา หลกสตรพทธศาสตรบณฑต ใหเปนทยอมรบและใชรวมกนไดทกคณะ วทยาเขต วทยาลยสงฆ หองเรยน หนวยวทยบรการ และสถาบนสมทบ (๒) เพอพฒนารปแบบเอกสารประกอบการสอน หนงสอ ตำารา ใหมเอกลกษณรวมกน ทงมความคงทน สวยงาม นาสนใจตอการศกษาคนควา (๓) เพอนำาเนอหาสาระไปพฒนาสอการศกษาและเผยแพรในรปแบบตางๆ ทงสอสงพมพ สออเลกทรอนกส และระบบคลงขอสอบ (๔) เพอเสรมสรางทกษะคณาจารยในการสรางผลงานทางวชาการอยางมคณภาพ รองรบการประกนคณภาพการศกษาของมหาวทยาลย และเปนทยอมรบทวไปในประเทศและระดบสากล
วรรณคดบาล เปนวชาหนงในหมวดวชาแกนพระพทธศาสนา ทกำาหนดใหศกษา ประวต ความหมาย ประเภท และพฒนาการของคมภรพระไตรปฎก อรรถกถา อนฎกา โยชนา และปกรณวเสส วรรณกรรมบาลในประเทศไทย และคณคาของวรรณกรรมบาลตอสงคมไทย ซงมรายละเอยดทคณะผเขยนไดนำาเสนอไวแลวในบทตางๆ
คณะผเขยนหวงวาเอกสารเลมนจะยงประโยชนตางๆ ใหเกดขนกบผเกยวของ ตามวตถประสงคของโครงการพอสมควร จงขอขอบคณทกทานทไดมสวนรวมทำาเอกสารเลมนใหส ำาเรจสมบรณเปนรปเลม อนง หากมขอบกพรองผดพลาดประการใดเกดขนในสวนตางๆ ของเอกสาร ตองขออภยมา ณ โอกาสนดวย
คณะกรรมการพฒนาเนอหารายวชา
โครงการผลตและพฒนาเทคโนโลยสารสนเทศเพอการเรยนรพระพทธศาสนา
มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ปงบประมาณ พ.ศ.๒๕๕๑คณะกรรมการดำาเนนโครงการ
ทปรกษาพระธรรมโกศาจารย
ประธานกรรมการพระมหาสมจนต สมมาปญโญ
รองประธานพระมหาเจม สวโจ
กรรมการพระครบวรสกขการพระมหาวรชย ตสสเทโวพระมหาสหส ฐตสาโรพระมหาประยร ธรวำโสพระครปรยตกตตธำารงพระมหาสทศน ตสสรวาทพระเทวา รตนโชโตพระมหาชำานาญ มหาชาโนพระมหาศร ปญญาสรพระมหาบญมา ฐตธมโมพระมหาสาธต สาธโตนายคำาพนธ วงศเสนหนายธนาชย บรณะวฒนากลนายรฐพล เยนใจมานายประสทธ กลอกระโทก
เลขานการและผชวยพระมหาศรทนต สมจาโรพระมหาวระพงษ วรวำโส
คณะกรรมการผลตและบรหารรายวชา
“วรรณคดบาล”ประธานกรรมการ
พระศรวสทธคณรองประธานกรรมการ
ผศ.โสวทย บำารงภกดบรรณาธการ
นายไกรวฒ มะโนรตนกรรมการ
พระมหาโกมล กมโลพระมหาไพโรจน กนโกนายเสรมศลป สภเมธสกลนายสทน ตสนเทยะนายบญสง ธรรมศวานนทนายวฒนะ กลยาณพฒน
กลนายประเพยร ภลาดนายบญสง ธนะจนทร
เลขานการนายอภรมย สดาคำา
ผรวมผลตรองศาสตราจารยชษณะ รง
ปจฉมนายนทศน วระโพธประสทธ
พระสงด ชยาภนนโทนายเกษม แสงนนทนายกตตศกด ณ สงขลานายประเสรฐ คำานวลนายวชต มงคลวระขจร นางสาวอโนทย บญทน
ผศ.ทวศกด ทองทพยนางสาวพลอย ธรรมา
สารบญ
บทท ๑. ความรเบองตนเกยวกบวรรณคดบาล๑
๑.๑ ความนำา ๒๑.๒ ความหมายของวรรณคดบาล๒
๑.๒.๑ ความหมายตามหลกวชาการฝายบาล๓๑.๒.๒ ความหมายตามหลกวชาการของอนเดย๔
๑.๓ ลกษณะของวรรณคดบาล๗
๑.๓.๑ นกปราชญ และกวภาษาบาล๙
๑.๓.๒ ทศนะตางๆในวรรณคดบาล๑๐
๑.๔ ประเภทของวรรณคด๑๔
๑.๔.๑ ประเภทของบทประพนธ๑๔
๑.๔.๒ ประเภทของหลกคำาสอน๑๗สรปทายบท
๑๘คำาถามทายบท
๒๐เอกสารอางองประจำาบท๒๑
บทท ๒ พระไตรปฎก๒๒
๒.๑ ความนำา ๒๓๒.๒ ความหมายของพระไตรปฎก
๒๓๒.๓ ความสำาคญของพระไตรปฎก
๒๓๒.๔ สาระสำาคญของพระไตรปฎก
๒๕๒.๕ กำาเนดและพฒนาการพระไตรปฎก
๒๗
สรปทายบท ๔๑
คำาถามทายบท ๔๒
เอกสารอางองประจำาบท๔๓
บทท ๓ อรรถกถา ๔๖
๓.๑ ความนำา ๔๖
๓.๒ ความหมายของอรรถกถา ๔๖๓.๓ ประเภทของอรรถกถา
๔๗๓.๔ ความสำาคญของอรรถกถา
๕๙๓.๕ กำาเนดและพฒนาการของอรรถกถา
๖๑สรปทายบท
๖๕คำาถามทายบท
๖๗
เอกสารอางองประจำาบท ๖๘
บทท ๔ ฎกา อนฎกา และโยชนา ๗๐
๔.๑ ความนำา ๗๑
๔.๒ ความหมายของฎกา อนฎกา และโยชนา ๗๒๔.๓ ความสำาคญของฎกา อนฎกา และโยชนา
๗๕๔.๔ ประเภทของฎกา อนฎกา และโยชนา
๗๙๔.๕ กำาเนดและพฒนาการของฎกา อนฎกา และโยชนา
๘๗สรปทายบท ๙๐คำาถามทายบท
๙๒เอกสารอางองประจำาบท ๙๓
บทท ๕ ปกรณวเสส ๙๔
๕.๑ ความนำา ๙๕
๕.๒ ความหมายของปกรณวเสส ๙๘
๕.๓ ความสำาคญของปกรณวเสส ๙๘
๕.๔ ประเภทของปกรณวเสส ๑๐๐๕.๕ กำาเนดและพฒนาการของปกรณวเสส
๑๐๒สรปทายบท ๑๑๔คำาถามทายบท
๑๑๙เอกสารอางองประจำาบท ๑๒๐
บทท ๖ วรรณกรรมบาลในประเทศไทย๑๒๑
๖.๑ ความนำา ๑๒๒๖.๒ วรรณกรรมบาลกอนยคสโขทย
๑๒๖ ๖.๓ วรรณกรรมบาลยคสโขทย
๑๒๘๖.๔ วรรณกรรมบาลยคลานนา๑๓๑๖.๕ วรรณกรรมบาลยคอยธยา๑๔๐๖.๖ วรรณกรรมบาลยครตนโกสนทร
๑๔๑สรปทายบท๑๔๕คำาถามทายบท ๑๔๖เอกสารอางองประจำาบท๑๔๗
บทท ๗ คณคาของวรรณกรรมบาลตอสงคมไทย๑๔๙
๗.๑ ความนำา ๑๕๐๗.๒ คณคาดานหลกคำาสอน๑๕๐
๗.๓ คณคาดานประวตศาสตรพระพทธศาสนา๑๖๐
๗.๔ คณคาดานภาษาไทย๑๖๒๗.๕ คณคาดานวรรณกรรมไทย๑๖๔๗.๖ คณคาดานศลปะและวฒนธรรมไทย ๑๖๗๗.๗ คณคาดานคตความเชอของสงคมไทย ๑๖๘สรปทายบท๑๖๙คำาถามทายบท ๑๗๑เอกสารอางองประจำาบท๑๗๒
บรรณานกรม ๑๗๔ภาคผนวก : ประมวลรายวชาและแผนการสอน ๑๗๘แนะนำาคณะกรรมการผพฒนาเนอหารายวชา ๑๘๓