2 รายงานทดอารไอ

รายงานทดอารไอฉบบท 138

มนาคม 2561

ทมา: รายงานการวจยเรอง ระบบประกนการดแลระยะยาว : ระบบทเหมาะสมกบประเทศไทย, โดย วรวรรณ ชาญดวยวทย และ ยศ วชระคปต, พฤศจกายน 2560, สนบสนนการวจยโดยส�านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต และส�านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ

สถาบนว จย เพ อการพฒนาประ เทศไทย (ทดอารไอ) ไดเผยแพร “รายงานทดอารไอ” (ชอเดมวา “สมดปกขาวทดอารไอ”) มาตงแตเดอนสงหาคม 2536 โดยคดสรรกลนกรอง งานวจยตางๆ มาน�าเสนออยางเรยบงายเพอ จดประกายใหเกดการวพากษวจารณ “รายงานทดอารไอ” มโอกาสรบใชสงคมไทยมาตลอด ทงเปนรายสะดวก และปรบมาเปนรายเดอนในระยะตอมา อยางไรกตามตงแตฉบบท 118 เปนตนไป “รายงานทด อารไอ” จะมาพบผอานเปนรายสะดวก พรอมทงยงคงน�าเสนอเรองราวตางๆ อยางเรยบงายแบบเปนมตรตอความสนใจใครร ของผอานทวไปเชนเดม

เรยบเรยงนชลดา ผลจนทนบรรณาธการยศ วชระคปตบรรณาธการบรหารจรากร ยงไพบลยวงศกองบรรณาธการวฒนา กาญจนานจ ออกแบบwrongdes ign

3ฉบบท 138 มนาคม 2561

ระบบประกนการดแลระยะยาว : ระบบทเหมาะสมกบประเทศไทย

การเขาสสงคมสงวยอยางรวดเรวของไทยเปน

สงททกฝายควรวางแผนทงเชงรกและเชงรบ แนวโนม

จ�านวนผสงอายของไทยก�าลงเพมขนเรอยๆ โดยในป

พ.ศ.2560 มผสงอายอยท 11.7 ลานคน และประเมนวา

จะเพมขนอกเกอบ 2 เทาตวเปน 23.0 ลานคนในอก 30

ปขางหนา ความเสยงทมาคกบการสงวยคอ ความเสยง

ตอภาวะความพการและการดแลตนเองไมได อนง สงคม

ไทยเปนสงคมทลกหลานดแลพอ แม ปยา ตายาย โดยผท

ดแลผสงอายมกเปนผหญง แตการเปลยนแปลงทเกดขน

พรอมกนกบการทมผสงอายมากขนคอ การมเดกและคน

วยท�างานลดลง รวมถงการเขาสตลาดแรงงานของผหญง

มากขน ดงนน ในอนาคตการทจะมลกหลานเปนผดแล

ผสงอายอยางเพยงพอนนไมนาจะเปนไปได การเตรยม

ความพรอมเชงรกส�าหรบสงคมไทยประการหนง คอ การ

จดใหมระบบประกนการดแลระยะยาว หรอ Long-Term

Care Insurance (LTCI) ขน

รายงานทดอารไอฉบบนสรปจากสวนหนงของ

หนงสอระบบประกนการดแลระยะยาว : ระบบทเหมาะ

สมกบประเทศไทย เพอน�าไปสขอเสนอแนะเชงนโยบาย

ในการบรรเทาปญหาทคาดวาจะเกดจากการมจ�านวนผ

สงอายมากขน ซงผไดรบผลประโยชนจากการวางแผน

และจดการทดนน ไมเพยงเฉพาะผสงอายเทานน แตยง

รวมถงคนวยท�างานทไดรบการแบงเบาภาระการดแล

และรวมไปถงคนไทยโดยทวไปทไดเหนคณภาพชวตทด

ขนของเพอนบานดวย

ระบบประกนการดแลระยะยาวในประเทศตางๆ

ผสงอายมกประสบความถดถอยของสมรรถภาพ

รางกายและการเคลอนไหว ระบบประกนการดแลระยะ

ยาวจงมความจ�าเปนมากขนส�าหรบสงคมทมผสงอาย

จ�านวนมาก ทงน การเตรยมความพรอมและการพฒนา

ระบบประกนการดแลระยะยาวเพอรองรบและแกไข

สถานการณของแตละประเทศมความแตกตางกนตาม

4 รายงานทดอารไอ

สภาพทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม การบรหาร

จดการระบบของแตละประเทศมกจะแตกตางกน ไมวา

จะเปนโครงสรางการบรหารจดการและการเงนการคลง

รปแบบการใหบรการ หรอบทบาทของแตละภาคสวน

ในสงคม

ประเทศทเขาสสงคมผสงวยหลายประเทศมระบบ

ประกนการดแลระยะยาวแบบถวนหนา โดยแหลงเงนท

ใชส�าหรบการประกนการดแลระยะยาวมาจากหลายสวน

ตงแตภาษทงจากรฐบาลกลางและรฐบาลทองถน การ

สมทบเงนของนายจางและลกจาง การจายเบยประกน

ของประชาชนวยท�างาน และการรวมจายของผใชบรการ

ประเทศแรกทจดระบบการดแลผ สงอายอยาง

ชดเจนคอประเทศเนเธอรแลนด โดยแบงรปแบบบรการ

ออกเปน 2 ลกษณะคอ ระบบประกนสขภาพซงรบผดชอบ

โดยรฐบาลกลาง ใหบรการดานสาธารณสข และระบบ

การดแลทางดานสงคม ซงรบผดชอบโดยรฐบาลทองถน

ใหบรการดานการดแลทบานและการสงเสรมสนบสนน

กจกรรมดานสงคม ระบบการประเมนความตองการการ

ดแลระยะยาวใชกระบวนการ holistic evaluation โดยทม

ทด�าเนนการประเมนมาจากหลากหลายสาขาทเกยวของ

อาท ทมสหวชาชพ พยาบาล นกสงคมสงเคราะห และผ

เชยวชาญอนๆ

จากนนกไดขยายไปยงประเทศในแถบสแกน

ดเนเวย รปแบบทมการพฒนาสวนใหญเปนระบบหลก

ประกนการดแลระยะยาวทครอบคลมประชากรอยางถวน

หนา ประชาชนสามารถไดรบบรการตามความจ�าเปนและ

ความตองการทเหมาะสม มากกวาการพจารณาความ

สามารถในการจาย เนองจากระบบการเงนการคลงมา

จากการจายเงนสมทบเขาระบบประกนหรอกองทนและ

จดสรรบรการแบบถวนหนา สงผลใหคาใชจายมแนวโนม

เพมสงขนตามจ�านวนผสงอายและความตองการบรการ

การดแลระยะยาวทเพมขน

สวนในเอเชย ประเทศญปนเปนประเทศแรกท

จดระบบบรการการดแลระยะยาว โดยญปนแยกระบบ

ประกนการดแลระยะยาวออกจากระบบประกนสขภาพ

อยางชดเจน ถงแมวาจะมการพฒนาอยางตอเนองกยง

ประสบกบความทาทายเมอความตองการบรการเพมมาก

ขน รฐบาลจงเสรมนโยบายรณรงคการสรางเสรมสขภาพ

แกประชาชนมากยงขน โดยสงเสรมใหประชาชนมความร

ความเขาใจและสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมสการมสข

ภาวะทด ทงทางดานการออกก�าลงกายและโภชนาการ

ในหลายประเทศไดสงเสรมการมสวนรวมของภาค

ธรกจใหเขามาแขงขนในตลาดการบรการระยะยาว ทง

การผอนปรนขอกฎหมายทเกยวของ หรอการสรางแรง

จงใจทงดานการอดหนนงบประมาณหรอการลดหยอน

ภาษเมอเขามามสวนรวมในตลาดบรการ ทงน เพอเพม

ศกยภาพของผใหบรการใหสามารถตอบสนองตอความ

ตองการของผสงอายไดอยางเหมาะสม

การดแลระยะยาวในประเทศไทย

การดแลระยะยาวของประเทศไทยสวนใหญยง

อยภายใตความรบผดชอบของครอบครว ตามรากฐาน

ของวฒนธรรมประเพณตะวนออก นอกจากการดแล

ของคนในครอบครวแลว ผสงอายยงไดรบการสนบสนน

ชวยเหลอจากภาคสวนอนๆ ตามความสามารถและทน

ทางสงคมของแตละพนท การบรการและการสนบสนน

ทจดสรรใหแกผสงอายทมภาวะพงพงมหลากหลายรป

แบบ ครอบคลมตงแตบรการทางดานการดแลรกษาใน

โรงพยาบาล เชอมโยงจนถงการรบบรการทบาน โรง

พยาบาล และโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพระดบต�าบล

(รพ.สต.) ท�างานเชอมโยงประสานงานการดแลทางดาน

สาธารณสข องคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) ภาค

ชมชน และองคกรตางๆ ชวยสนบสนนโดยเฉพาะบรการ

ทางดานสงคม

อปท. เปนหนวยงานหลกในการขบเคลอนการ

ดแลผสงอายโดยเฉพาะบรการดานสงคม บทบาทการม

สวนรวมทส�าคญคอ สนบสนนงบประมาณเพอการดแล

5ฉบบท 138 มนาคม 2561

ผสงอายทมความตองการการดแลระยะยาว ซงสวน

ใหญเปนการสนบสนนงบประมาณในกองทนหลกประกน

สขภาพในระดบทองถนหรอพนท และเปนองคกรหลกใน

การระดมทนเพอชวยเหลอผสงอายและผมภาวะพงพง

เชน กองทน และกองผาปา

ตวอยางความรวมมอทโดดเดนของ อปท.ใน

การดแลผสงอายระยะยาว เชน จดตงศนยดแลผพงพง

(Day care center) ภายใตการสนบสนนขององคการ

ความรวมมอระหวางประเทศของญปน (Japan Interna-

tional Cooperation Agency: JICA) และเทศบาลต�าบล

สะอาด จ.ขอนแกน การสนบสนนงบประมาณสมทบทน

ในกองทนต�าบลจ�านวนรอยละ 300 ของเงนทไดรบจาก

ส�านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) เพอ

ใหมงบประมาณเพยงพอส�าหรบการดแลสขภาพของ

ประชาชนในพนทและสนบสนน “นกบรบาลชมชน” ผ

มความรความสามารถในการดแลระยะยาวจนถงระยะ

ทายของชวตของผพงพง ภายใตการก�ากบดแลของเจา

หนาทสาธารณสขเปนผใหบรการดแลผพงพง โดย อบต.

ซบสมบรณ จ.ลพบร

โรงพยาบาลชมชน (รพช.) และ รพ.สต. นบเปนอก

หนวยงานหลกทใหบรการการดแลระยะยาว รวมถงเปน

ภาคหลกในการขบเคลอนและประสานงานรวมกบทอง

ถน ชมชน และครอบครวในการใหบรการดแลระยะยาว

ทงนเมอผปวยกลบไปพกทบาน ทมสหวชาชพของ รพช.

และเจาหนาทของ รพ.สต. จะตดตามไปเยยมผสงอายท

บานเพอประเมนและใหบรการดานการแพทย นอกจาก

น ยงท�าหนาทประสานกบภาคอนๆ ทง อปท. และภาค

ชมชน เพอจดบรการใหกบผสงอาย อาท การจดหากาย

อปกรณ การเยยมบาน รวมถงการจดหานกบรบาล อาสา

สมครสาธารณสขประจ�าหมบาน และอาสาสมครดแลผสง

อายทบาน เขามาชวยบรการ

นอกจากนภาคชมชนยงเขามามสวนรวมในการ

ดแลผสงอายระยะยาวในหลายรปแบบ ขนอยกบทนทาง

สงคมและวฒนธรรมทองถน การสนบสนนสวนใหญเปน

บรการดานสงคม สวนภาคเอกชนถอเปนอกหนงภาคท

เขามามสวนรวมสนบสนนการดแลระยะยาว ถงแมวาการ

มสวนรวมนนจะมไมมากนก สวนใหญเนนการสนบสนน

ทางดานงบประมาณ องคความรและบรการ เพอชวยเพม

ความครอบคลมและความเทาเทยมกนของประชาชน

ปงบประมาณ 2559 รฐบาลไดเรมโครงการ “ระบบ

การดแลระยะยาวดานสาธารณสขส�าหรบผสงอายทม

ภาวะพงพง” เปนโครงการน�ารองใน 1,000 ต�าบล เพอ

จดรปแบบและระบบบรการการดแลระยะยาวขนภายใต

ระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา หลกการส�าคญของรป

แบบการใหบรการแกผสงอายทมภาวะพงพงเนนบรการ

ในชมชนมากขน มการสนบสนนทางวชาการและบรการ

จากหนวยบรการ รวมถงการพฒนาใหผจดการการดแล

และผดแลมทกษะและความสามารถในการใหบรการแก

ผสงอายและไดรบคาตอบแทนทเหมาะสม

ผสงอายทตองการผดแลและคาใชจายในการดแลระยะยาว

จ�านวนผสงอายของประเทศไทยมแนวโนมเพมขน

จาก 11.7 ลานคนในป พ.ศ. 2560 เปน 23.0 ลานคนในป

พ.ศ. 2590 การประมาณการจ�านวนผสงอายทตองการผ

ดแล พบวาจ�านวนผสงอายทตองการผดแลมแนวโนมเพม

ขนตลอดจาก 3.7 แสนคนในป พ.ศ. 2560 เปน 1.2 ลาน

คนในป พ.ศ. 2590 ทงนผสงอายในกลมตดบานคอกลมท

สามารถชวยเหลอตวเองไดบาง จะมจ�านวนมากกวากลม

ตดเตยงทแทบจะไมสามารถท�ากจวตรประจ�าวนดวยตว

เองไดเลยตลอดชวงการประมาณการ

คาใชจายในการดแลระยะยาวทบานประกอบดวย

คาใชจายดานอปกรณและวสดสนเปลองทผสงอายมภาวะ

พงพงใชประจ�าวน คาใชจายดานบคลากรหรอผดแล และ

คาใชจายดานการเดนทางของผดแลส�าหรบการมาให

บรการผสงอายทมภาวะพงพงทบาน โดยมรายการดงน

1. การใหบรการดแลผสงอายกลมตดเตยงทบาน

6 รายงานทดอารไอ

มคาใชจายดานอปกรณและวสดสนเปลองเฉลยตอเดอน

เทากบ 3,829 บาท ส�าหรบผสงอายในกลมตดบานม

คาใชจายดานอปกรณและวสดสนเปลองเฉลยตอเดอน

เทากบ 2,767 บาท

2. การดแลระยะยาวจ�าเปนตองมการใหบรการ

โดยผดแลทเขามาชวยเหลอในการท�ากจกรรมขนพนฐาน

ในการใชชวตประจ�าวนและงานเลกนอยในบาน ถอเปนคา

ใชจายดานบคลากร จากการสมภาษณพยาบาลวชาชพ

พบวา ผสงอายในกลมตดเตยงจ�าเปนตองมผดแลตลอด

24 ชวโมง และจ�าเปนตองไดรบการบรการจากผดแลทม

ทกษะและความเชยวชาญซงผานการฝกอบรม งานดแล

ผสงอายตลอดเวลาเปนงานทเหนอยและเครยด ดงนน

ผดแลกลมผสงอายตดเตยงจงควรไดรบคาตอบแทนขน

ต�าเทากบผทจบการศกษาในระดบปรญญาตรซงเทากบ

เดอนละ 15,000 บาท

คาใช จ ายส�าหรบผ ดแลผ สงอายตดบานนน

พจารณาจากกจกรรม ระยะเวลาทใชในแตละกจกรรม

และจ�านวนครงทท�าตอเดอน ผลจากแบบสอบถามขอมล

การดแลระยะยาวในกลมผสงอายตดบาน พบวาภายใน

ระยะเวลาหนงเดอน ผสงอายในกลมตดบานตองการ

บรการจากผดแลทงหมด 100 ชวโมง คาตอบแทนของ

ผดแลผสงอายกลมตดบานทมทกษะขนพนฐานคดเปน

ชวโมงละ 37.5 บาท ดงนนคาใชจายดานบคลากรตอหว

ของผสงอายตดบานจงเทากบ 3,750 บาทตอคนตอเดอน

3. นอกจากนยงมคาใชจายในการเดนทางไปให

บรการแกผสงอายทบาน ซงม 2 สวนคอ สวนทหนง

ส�าหรบผจดการการดแลหรอทมผดแลเยยมบานผสงอาย

ตดบานเดอนละ 1 ครง และผสงอายตดเตยงเดอนละ 2

ครง และสวนทสองส�าหรบผดแลเดนทางไปยงบานผสง

อายทกวน โดยผดแลและผจดการการดแลไมไดเดนทาง

รวมกน ใหคาใชจายการเดนทางทเกดขนส�าหรบผจดการ

การดแลและผดแลแบบเหมาจายตอครง โดยผจดการ

การดแลเดนทางในรศม 30 กโลเมตรรอบๆ โรงพยาบาล

ทสงกดและไดรบคาเดนทางแบบเหมาจายเทากบ 150

บาทตอครงของการเยยมบาน สวนผดแลไดรบคาเดน

ทางเหมาจาย 100 บาทตอครงและเดนทางในระยะทาง

20 กโลเมตรรอบๆ พนทรบผดชอบ ดงนน คาใชจายใน

การเดนทางส�าหรบการดแลผสงอายตดเตยงจงมเฉพาะ

คาเดนทางของผจดการการดแลซงเทากบ 300 บาทตอ

เดอน ขณะทคาใชจายการเดนทางส�าหรบการดแลผสง

อายตดบานประกอบดวยคาเดนทางของผจดการการดแล

150 บาทและของผดแลอก 3,000 บาทตอเดอน

สรปรวมคาใชจายในการดแลระยะยาวกลมผสง

อายตดเตยง 19,129 บาทตอคนตอเดอน และผสงอาย

ตดบานมคาใชจาย 9,667 บาทตอคนตอเดอน

นอกจากนคณะวจยยงไดประมาณคาใชจายการ

ดแลระยะยาวส�าหรบผสงอายทมภาวะพงพงในอนาคต

(พ.ศ. 2560-2590) พบวาคาใชจายรวมในการดแลผสง

อายของประเทศไทยจะเพมจากประมาณ 6 หมนลานบาท

ในป พ.ศ. 2560 เปน 3.4 แสนลานบาทในป พ.ศ. 2590

หรอเพมขนเกอบ 5 เทาในเวลาเพยง 30 ป อยางไรกด

แมวาจ�านวนผสงอายในกลมตดบานจะมมากกวากลมตด

เตยง แตคาใชจายตอหวในการดแลระยะยาวของกลมตด

เตยงนนสงกวากลมตดบานอยางมาก สงผลใหคาใชจาย

ในการดแลระยะยาวของกลมตดเตยงสงกวากลมตดบาน

ตลอดชวงป พ.ศ. 2560-2590

คาใชจายรกษาพยาบาลของผปวยระยะทาย

การศกษาของ World Health Organization

(WHO) พบวารอยละ 82 ของผเสยชวตดวยโรคเรอรงทว

โลก เสยชวตดวยโรคเกยวกบหวใจและหลอดเลอด มะเรง

และระบบทางเดนหายใจ และกวารอยละ 53 ของจ�านวน

ผเสยชวตทงหมด มความตองการบรการการดแลระยะ

ทายหรอการดแลแบบประคบประคอง

ส�าหรบประเทศไทยผเสยชวตสวนใหญเสยชวต

จากโรคมะเรงและเนองอกทกชนด โดยมแนวโนมเพม

สงขนอยางตอเนอง ผปวยทมโรคเรอรงมกประสบความ

7ฉบบท 138 มนาคม 2561

เจบปวดและทรมานทงทางดานรางกายและจตใจ อน

มาจากอาการของโรค จงตองการการดแลแบบประคบ

ประคอง แตบรการการดแลผปวยระยะทายเปนบรการ

ทจ�ากดอยในสถานพยาบาลเทานน ประเทศไทยยงไมม

การดแลระยะทายทบานอยางเปนระบบ สงผลใหผปวย

โรคเรอรงทอยในระยะทายสวนใหญเลอกเขารบบรการใน

สถานพยาบาล และพงพาเทคโนโลยทางการแพทยขนสง

ในการพยงชวต และเสยชวตในสถานพยาบาลเปนหลก

ซงตางจากผปวยระยะทายในตางประเทศทมกเลอกรบ

บรการการดแลแบบประคบประคองทบาน

คณะวจยจงเปรยบเทยบคาใชจายดานการดแล

ระยะทายทบานและในสถานพยาบาลกรณผปวยมะเรง

ภายใตเงอนไขวาผปวยทรบบรการทบานไดรบบรการ

ทเหมาะสมและมคณภาพชวตไมดอยไปกวาการไดรบ

บรการในสถานพยาบาล เพอเปนขอมลประกอบการ

ตดสนใจของผปวยและครอบครว

คาใชจายในการดแลระยะทายทบาน จากการส�ารวจ/สมภาษณ พบวา กรณผปวยมะเรง

(ใน 30 วนกอนเสยชวต) มคาอปกรณส�าหรบใชในการ

ดแลผปวยระยะทายทบาน เทากบ 2,787 บาทตอเดอน

โดยอปกรณทมคาใชจายสงสด 3 อนดบแรกคอ เครอง

ผลตออกซเจนมคาใชจายประมาณ 1,000 บาทตอเดอน

รองลงมาคอ ทนอนและเครองพนยา ตามล�าดบ รายการ

วสดสนเปลองทส�าคญส�าหรบการดแลผปวยทบานม

ทงหมด 19 รายการ อาท ผาออมผใหญ Syringe แกว และ

แผนรองซบ คาใชจายรวมทงหมดเดอนละ 7,835 บาท

การดแลผปวยระยะทายทบานทเหมาะสมตอง

อาศยการดแลทดตลอด 24 ชวโมงจากผดแลทมทกษะ

เพอชวยจดการความเจบปวดและการดแลตามอาการ

ของโรคนนๆ แตในตลาดแรงงานในประเทศไทยยงไมม

อาชพผดแลส�าหรบผปวยระยะทายในกรณการดแลท

บาน และเพอเปนการเพมความสนใจหรอแรงกระตน

ใหประชาชนในวยแรงงานตองการเขามาเปนผดแล คา

ตอบแทนทเหมาะสมจงมสวนส�าคญ จากบรบทของตลาด

แรงงานของไทย คาตอบแทนผดแลขนต�าคอ 15,000

บาทตอเดอน

นอกจากความตองการผดแลทมทกษะ การดแลผ

ปวยระยะทายทบานจ�าเปนตองมผเชยวชาญทใหบรการ

ทางการแพทย ไมวาจะเปนการจดการความเจบปวด การ

ใหค�าปรกษาและแนะน�าผดแล ซงคอคาใชจายการเดน

ทางของผเชยวชาญคดเปนแบบเหมาจายเทากบ 150

บาทตอครง และภายใน 1 เดอน ผเชยวชาญเขาเยยม

บานผปวยทงหมด 5 ครง (สามสปดาหแรก สปดาหละ

ครง และสปดาหสดทาย 2 ครง) คดเปนคาใชจายเทากบ

750 บาทตอเดอน

ดงนน คาใชจายเฉลยรวมในการดแลผปวยระยะ

ทายทบานใน 30 วนกอนเสยชวตเทากบ 26,372 บาท

ตอเดอนตอผปวย 1 ราย

8 รายงานทดอารไอ

คาใชจายในการดแลระยะทายในสถานพยาบาลผปวยในทเสยชวตและเคยไดรบการรกษาโรค

มะเรง โดยใชสวสดการส�านกงานหลกประกนสขภาพแหง

ชาตในป พ.ศ. 2557 มทงหมด 65,751 ราย ในจ�านวนน

มผปวย 9,023 รายทเสยชวตในโรงพยาบาลหรอเสยชวต

ไมเกน 1 วนหลงจากออกจากโรงพยาบาล หรอคดเปน

ประมาณรอยละ 14 ของจ�านวนผเสยชวตทงหมดโดยผ

เสยชวตมากกวาครงเปนผชาย และประมาณรอยละ 60

เปนผสงอาย

คาใชจายเฉลยในการรกษาพยาบาลในสถาน

พยาบาลภายใน 1 เดอนกอนเสยชวตมคาประมาณ

45,000 บาทตอราย เมอพจารณาความแตกตางตามกลม

อาย พบวาผเสยชวตทอายนอยมคาใชจายสงกวากลมท

อายมากกวา เหนไดจากคาใชจายในชวง 1 เดอนสดทาย

กอนเสยชวตของกลมทมอายนอยกวา 40 ป สงกวาชวง

อายอนๆ ประมาณ 10,000 บาท โดยกลมประชากรอาย

80 ปขนไปทมคาใชจายเฉลยตอคนต�าทสด คอ ประมาณ

42,000 บาท

ทงน จากการเปรยบเทยบคาใชจายในการรกษา

พยาบาลผปวยระยะทายทไดรบการรกษาทโรงพยาบาล

กบกรณทไดรบบรการดแลแบบประคบประคองทบาน พบ

วาผปวยมะเรงระยะสดทายทใชสวสดการรกษาพยาบาล

ถวนหนามคารกษาพยาบาล 44,974 บาทใน 30 วน

สดทายกอนเสยชวต สวนใหญเปนคาหตถการและยา

โดยไมรวมคาบคลากรของสถานพยาบาล แตถาผปวย

เสยชวตทบานจะมคาใชจายดานอปกรณ วสดสนเปลอง

การเดนทางและผดแลเทากบ 26,372 บาทใน 30 วน

สดทายกอนเสยชวต นอกจากนการสนบสนนใหผปวยม

ทางเลอกในการไดใชเวลาระยะสดทายทบานยงชวยให

คณภาพชวตของผปวยดขน

แมวาประเทศไทยยงไมมระบบการใหบรการดแล

แบบประคบประคองทบาน แตภายใตสถานการณของ

การเขาสสงคมผสงอายและความตองการการดแลแบบ

ประคบประคอง ภาครฐจงควรใหความส�าคญกบการดแล

ผปวยระยะทายทบานมากขน โดยชวยผลกดน อ�านวย

ความสะดวก ใหการสนบสนนดานทรพยากร รวมทง

การสงเสรมใหภาคเอกชนเขามามสวนรวม นอกจากน

รปแบบการใหบรการควรสามารถสรางความมนใจใหแก

ผปวยและครอบครวในการรบบรการ แนวทางหนงทควร

พจารณาคอสนบสนนใหการดแลแบบประคบประคอง

รวมเขาเปนสวนหนงของระบบประกนการดแลระยะยาว

แหลงเงนส�าหรบระบบประกนการดแลระยะยาว

คาใชจายของการดแลผสงอายระยะยาวมมลคา

คอนขางสง เชน ในป พ.ศ. 2560 จ�านวน 6 หมนลาน

บาทหรอเกอบครงหนงของงบเหมาจายรายหวใน

ปงบประมาณ 2561 ของ สปสช. และมแนวโนมเพมขน

เรอยๆ ตามจ�านวนผสงอายทมภาวะพงพงและตนทนคา

ใชจายของการดแลระยะยาว คาใชจายจ�านวนมากนจะ

ตกเปนภาระของผสงอายและครอบครวถาประเทศไทย

ยงไมมระบบการดแลระยะยาว ดงนนจงควรหาแนวทาง

ในการสนบสนนทางการเงนเพอเปนการลดภาระของผ

สงอายและครอบครว

การศกษารปแบบของการเงนการคลงส�าหรบ

ระบบการดแลระยะยาวในตางประเทศ พบวา รปแบบ

การรวมจายของระบบการดแลระยะยาวในหลายประเทศ

ไมไดมรปแบบเดยว แตเปนรปแบบทรบผดชอบรวมกน

เพอแบงเบาภาระทางการคลงซงขนอยกบความพรอม

และความเขมแขงของแตละพนท ตารางท 1 แสดงรป

แบบการรวมจายของระบบประกนการดแลระยะยาวใน

ตางประเทศ

ส�าหรบกรณของประเทศไทย คณะวจยไดเสนอ

ใหทกภาคสวนรวมกนรบผดชอบภาระคาใชจายการดแล

ระยะยาว กลาวคอ ประชาชนวยท�างานรวมกนรบผด

ชอบคาใชจายดานอปกรณ วสดสนเปลอง และดานการ

เดนทางของผจดการการดแลดวยการจายเบยประกน

เขากองทนประกนการดแลระยะยาว สวนทองถนและผ

9ฉบบท 138 มนาคม 2561

ใชบรการรวมกนรบผดชอบคาใชจายดานคาตอบแทนผ

ดแลและคาเดนทางของผดแลในสดสวนทเทากน

กองทนประกนการดแลระยะยาวภาครฐควรจดตงกองทนประกนการดแลระยะยาว

เพอเปนแหลงเงนส�าหรบการสนบสนนคาใชจายในดาน

อปกรณ วสดสนเปลองและคาเดนทางของหวหนาผดแล

แหลงรายไดของกองทนฯ มาจากการจายเบยประกนของ

ประชาชนในวยท�างานเนองจากเปนชวงวยทมรายไดและ

สามารถน�ามาสมทบได ทงน ก�าหนดใหเรมเกบตงแตอาย

40 ถง 65 ป ภายใตเหตผลทวาในอนาคต ประชาชนเหลา

นจะมอายมากขนและมสทธทจะเขามาใชบรการการดแล

ระยะยาว กลาวอกนยหนงคอ ประชาชนในวยท�างานซอ

ประกนการดแลระยะยาวลวงหนา เมอเขาสวยสงอายและ

อยในภาวะพงพงกสามารถมาขอรบความชวยเหลอดาน

อปกรณ วสดสนเปลองและคาเดนทางของหวหนาผดแล

จากกองทนประกนการดแลระยะยาวได

จ�านวนผทอยในวยท�างาน อาย 40-65 ปของ

ประเทศไทย ในป พ.ศ. 2560 มประมาณ 25.3 ลานคน

และจะเพมขนจนมจ�านวนสงสดในป พ.ศ. 2566 เทากบ

26.1 ลานคน หลงจากนนจะเรมลดลงอยางตอเนองจนถง

ป พ.ศ. 2590 จะมประมาณ 21.4 ลานคน เนองจากปจจย

ทางดานเศรษฐกจและสงคมท�าใหอตราการเจรญพนธ

ของประเทศไทยต�าและมบตรนอยลง

ส�าหรบเบยประกนนน คณะวจยเสนอใหก�าหนด

เบยประกนเรมตนในชวง 5 ปแรกเทากบ 500 บาทตอ

คนตอป และใหมการปรบเบยประกนทกๆ 5 ป ในชวง

แรกรายไดจากเบยประกนจะไมเพยงพอกบคาใชจายท

สง โดยในชวง 5 ปแรก (พ.ศ. 2560-2564) เงนสะสมของ

กองทนฯ ขาดดลตงแตปแรกจ�านวน 2,665 ลานบาท และ

ขาดทนสะสมเพมเปน 22,842 ลานบาท ณ สนป พ.ศ.

2564 เมอเขาสปท 6 ใหมการปรบเบยประกนเพมขนเปน

1,000 บาท ซงจะเรมท�าใหรายรบจากเบยประกนสงกวา

รายจายดานอปกรณ วสดสนเปลอง และคาเดนทางของ

ผจดการการดแล ชวยใหการขาดดลสะสมของเงนกอง

ทนฯ ลดลงเรอยๆ จนถงป พ.ศ. 2570 ซงเปนปสดทาย

หมายเหต: - คอ ไมพบขอมล; คอ มระบบทมา: 1 Tatara and Okamoto 2009; 2 Federal Ministry of Labour and Social Affairs 2016; 3 Merlis 2004; 4 Rhee et al. 2015; and Robertson

et al. 2014; 5 OECD 2011; 6 Colombo et al. 2011; and Merlis, 2004.

ตารางท 1 รปแบบการรวมจายของระบบประกนการดแลระยะยาวในตางประเทศ

10 รายงานทดอารไอ

ทเงนกองทนฯ สะสมขาดดลเทากบ 938 ลานบาท การ

ขาดดลสะสมของกองทนฯ ท�าใหภาครฐตองส�ารองจาย

เพอรกษาสภาพคลองและความยงยนของกองทนฯ ใน

ระยะ 10 ปแรก และสามารถเรยกเกบคนจากกองทนฯ

ไดในภายหลง ตงแตป พ.ศ. 2571 เปนตนไป รฐบาลจะ

ไมตองจายเงนชวยเหลอเนองจากกองทนฯ จะมเงนสะสม

คงเหลอซงท�าใหสามารถอยไดอยางยงยน

แหลงเงนภายใตสถานการณสขภาพผสงอายแบบตางๆ

สขภาพของคนเรายอมมการเปลยนแปลงได ทง

ทเกดจากสภาพรางกายทเสอมถอยลงไปตามวย รวมทง

การเกดเหตการณภายใตสถานการณตางๆ ไมวาจะเปน

กรณทท�าใหสขภาพดขน เชน การสรางเสรมสขภาพ ซง

ประสบการณในตางประเทศชใหเหนวา การสรางเสรมสข

ภาพมผลดตอความสามารถในการใชชวตประจ�าวนของ

ผสงอาย และมผลตอเนองไปถงคาเบยประกน หรอกรณ

ทท�าใหสขภาพแยลง เชน ความรนแรงของโรคทเพมขน

ปจจยหลกทมผลตอคาใชจายการดแลระยะยาว

คอ จ�านวนผสงอายทตองการผดแล หากมปจจยทชวย

ใหผสงอายสามารถด�าเนนกจวตรประจ�าวนดวยตนเอง

ไดมากขน ซงอาจเกดขนไดจากการสรางเสรมสขภาพ

ทรวมมอกนทกภาคสวน โดยมภาครฐเปนเจาภาพหลก

ผลดงกลาวท�าใหจ�านวนผทมภาวะพงพงลดลง และสง

ผลใหตนทนคาใชจายเพอการดแลระยะยาวลดลง ซง

ชวยลดภาระคาใชจายของกองทนประกนการดแลระยะ

ยาว และในทสดประชากรในวยแรงงาน อาย 40-65 ป

ซงอาจจะเปนผทใชบรการในอนาคต และเปนผจายเบย

ประกนเขากองทนฯ กจะสงเบยประกนตอปต�าลง ใน

กรณตรงขาม ถาจ�านวนผทมภาวะพงพงเพมขน คาใช

11ฉบบท 138 มนาคม 2561

จายในการดแลผสงอายกจะเพมขนตาม และสรางภาระ

ใหประชาชนวยท�างานใหตองจายเบยประกนเพมขน ดง

นน คาใชจายการดแลระยะยาวจะเพมขนชาลงไดหากผ

สงอายมสขภาพทด และสามารถพงตนเองได ซงท�าได

ดวยการสรางเสรมสขภาพ

อปสงคและอปทานผดแลผสงอาย

การดแลผ สงอายไทยมปญหาทส�าคญคอการ

ขาดแคลนผดแล จากแบบส�ารวจประชากรสงอายไทย

พ.ศ. 2557 พบวา ผสงอายทมภาวะพงพงและไมมผดแล

มจ�านวนมากถง 4.8 หมนคน จากสถตดงกลาวท�าใหเหน

วาสถานการณความตองการผดแลผสงอายไทยนาเปน

หวงอยางมากและการดแลจากลกหลานคงไมเพยงพอ

การทขนาดครวเรอนเลกลงและสถานดแลผสงอายของ

รฐมจ�านวนจ�ากดท�าใหไมสามารถรองรบความตองการได

ทงหมด อกทงการกระจกตวของสถานดแลผสงอายของ

เอกชนซงสวนใหญอยในเมองใหญ โดยเฉพาะกรงเทพฯ

ประกอบกบคาใชจายทสงไดน�าไปสปญหาการเขาถง

บรการ

การวจยนไดประมาณความตองการผดแลและ

หวหนาผดแลทเหมาะสมส�าหรบกลมผสงอายทมภาวะ

พงพงพบวา ความตองการผดแลผสงอายจะเพมมากขน

ในอก 30 ปขางหนาตามจ�านวนผสงอายทเพมมากขน1

สงผลใหความตองการผดแลและหวหนาผดแลเพมขน

กวา 3 เทา โดยในป พ.ศ. 2560 มความตองการผดแล

จ�านวน 254,328 คน สวนหวหนาผดแลมความตองการ

1 สดสวนผดแลตอผสงอายตดเตยงเทากบ 1 ตอ 1 สดสวนผดแลตอผสงอายตดบานเทากบ 1 ตอ 2 และสดสวนหวหนาผดแลตอผดแลเทากบ 1 ตอ 7

12 รายงานทดอารไอ

จ�านวน 36,333 คน และจะมความตองการเพมขนเปน

798,246 คนและ 114,035 คนส�าหรบผดแลและหวหนา

ผดแลในป พ.ศ. 2590 ฉะนนจงจ�าเปนตองมการเตรยม

การดานอปสงคของผดแลผสงอาย

การเตรยมการดานผดแลผสงอายกลมประชากรส�าคญทจะสามารถเปนผดแลผสง

อาย คอ ประชากรวยแรงงานทจบการศกษาต�ากวาระดบ

ปรญญาตรหรอประกาศนยบตรวชาชพชนสง (ปวส.) ท

มความพรอมในการท�างานและไมมปญหาสขภาพทเปน

อปสรรคในการใหบรการดแลผสงอาย จากแบบส�ารวจ

ภาวะการท�างานของประชากรของส�านกงานสถตแหง

ชาต พบวาป พ.ศ. 2559 ไตรมาสท 4 จ�านวนประชากร

วยแรงงานทจบใหมและหางานท�า มการศกษาต�ากวา

ปรญญาตร มทงหมด 207,511 คน สวนผทจบปรญญาตร

และหางานท�ามจ�านวนทงสน 83,753 คน การเปนผดแล

ผสงอายจงนบเปนโอกาสการท�างานส�าหรบนกศกษาจบ

ใหม และเพอใหประชากรกลมนสามารถประกอบอาชพ

ผดแลผสงอายไดนนจ�าเปนตองไดรบการฝกทกษะการ

ดแลผสงอาย ซงในอนาคตควรก�าหนดใหการดแลผสง

อายเปนอาชพทสรางความภมใจและกอเกดรายไดทด

แกแรงงานดวย

ในปจจบนหนวยงานภาครฐทมบทบาทส�าคญใน

การออกแบบ จดท�าหลกสตรการอบรม และจดอบรมผ

ดแลมทงหมด 4 หนวยงาน คอ กระทรวงศกษาธการ

กระทรวงแรงงาน กระทรวงการพฒนาสงคมและความ

มนคงของมนษย และกระทรวงสาธารณสข โดยหลกสตร

การอบรมทงหมดม 2 แบบ คอ หลกสตรการอบรมผดแล

ผสงอายแบบอาชพ และหลกสตรการอบรมผดแลแบบ

อาสาสมคร

สถานดแลผสงอายรฐและเอกชนแมวาภาครฐไดมกลไกการเตรยมการดแลโดย

เฉพาะดานการอบรมเพอเสรมสรางทกษะทจ�าเปนใหกบ

ผดแล แตปญหาการขาดแคลนผดแลยงคงมอย ทงนใน

สภาพเศรษฐกจและสงคมทเปลยนไปท�าใหคาตอบแทน

ของแรงงานทวไปสงขน การจางผดแลจงตองแขงกบ

ตลาดแรงงานในสาขาอนๆ เนองจากงานดแลผสงอาย

มลกษณะงานหนกและตองอาศยความอดทน สงผลให

จ�านวนของผดแลผสงอายทบานยงคงขาดแคลน ดงนน

การดแลในรปของสถานดแลจากภาครฐและเอกชน จง

มาชวยเสรมเพอลดความรนแรงของปญหาจากความ

ตองการทเพมขนดวย

นอกเหนอจากสถานพยาบาลหรอโรงพยาบาล

ของรฐทใหบรการดานสขภาพแลว หนวยงานของภาค

รฐยงใหบรการดานสงคมกบผสงอาย โดยหนวยงานท

เกยวกบการจดสรรสวสดการสงคมใหกบผสงอายในการ

ก�ากบดแลของภาครฐมกดแลผสงอายทยากจน เชน กรม

สงเสรมการปกครองสวนทองถน กระทรวงมหาดไทย ให

สวสดการสงคมสงเคราะหและการพฒนาคณภาพชวต

ผสงอาย โดยมสถานสงเคราะหคนชรา 11 แหงใน 10

จงหวด และกรมพฒนาสงคมและสวสดการ กระทรวงการ

พฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ทใหบรการและ

การดแลผสงอายทมฐานะยากจน ถกทอดทง หรอขาดผ

อปการะหรอผดแล ซงใหบรการแบบมทพกอาศย ผาน

ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายทวประเทศ

และในปจจบนมจ�านวนทงสน 8 แหง (ขอมลป 2560)

สวนสถานดแลผสงอายโดยภาคเอกชนนนมผ

ประกอบการธรกจผสงอายในประเทศไทยจดทะเบยนการ

ประกอบกจการสถานดแลผสงอายกบกรมพฒนาธรกจ

การคา กระทรวงพาณชย ทงสน 800 ราย ธรกจการดแล

ผสงอายสวนใหญอยในกรงเทพมหานคร โดยแบงกจการ

ดแลผสงอายเปน 6 รปแบบ ดงน

1) สถานดแลผสงอายกลม Day Care บรการแบบ

เชาไป-เยนกลบ

2) ธรกจสถานบรการดแลระยะยาว (Long Stay)

ครอบคลมการพกคางคน บรการอาหาร ท�าความสะอาด

เสอผาและรางกายพรอมทงตดตามดแลสขภาพเบองตน

13ฉบบท 138 มนาคม 2561

เชน บานพกผสงอาย สถานทใหการชวยเหลอในการด�ารง

ชวต สถานดแลระยะยาวในโรงพยาบาล สถานบรบาล

และสถานดแลผปวยระยะทาย

3) สถานทอยอาศยเฉพาะผสงอาย เปนการบรการ

ผสงอายหรอผทเตรยมเปนผสงอายทมอายตงแต 45 ปขน

ไป เปนการเชาซอบานหรอหองพกในระยะยาว โดยมาก

เปนระยะเวลา 30 ป หรออยจนสนอายขย แตไมสามารถ

มกรรมสทธในบานนนเมอเสยชวต

4) การบรการสงผดแลไปดแลผสงอายทบาน

5) สถานสงเคราะหแกผสงอายทยากจนไรญาต

ธรกจประเภทนใหการสงเคราะหในเรองทพกอาศย และ

มอาหารบรการ 3 มอ

6) สถานสงเสรมสขภาพผสงอาย ใหบรการตรวจ

สขภาพและแนะน�าการสงเสรมดแลสขภาพ

ส�าหรบกลไกการก�ากบดแลธรกจการดแลผสง

อายในประเทศไทยนน ปจจบนมหนวยงานทมบทบาท

ส�าคญประกอบดวย 5 หนวยงาน คอ 1) กรมกจการผสง

อาย กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย

2) กองการประกอบโรคศลปะ กรมสนบสนนและบรการ

สขภาพ กระทรวงสาธารณสข 3) ส�านกงานคณะกรรมการ

คมครองผบรโภค ส�านกนายกรฐมนตร 4) กองบงคบการ

สบสวนสอบสวนคดเศรษฐกจ ส�านกงานต�ารวจแหงชาต

และ 5) กรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชย ซง

แตละหนวยงานกมอ�านาจหนาทในการก�ากบดแลแตก

ตางกนตามขอบญญตกฎหมาย แตในการก�ากบดแลธรกจ

การดแลผสงอายยงไมมกฎหมายโดยเฉพาะและยงไมม

หนวยงานหลกทควบคมโดยตรง

ในขณะทสถานดแลผสงอายทงของรฐและเอกชน

ยงมจ�านวนจ�ากด ไมสามารถรองรบความตองการการ

ดแลทเพมขนได ดานนโยบายสรางงานยงขาดการสง

เสรมใหการดแลผสงอายเปนอาชพหนงทสรางโอกาส

ใหแกแรงงานไดในระยะยาว สงทภาครฐควรมเสรมจาก

การใหความรรปแบบตางๆ ในปจจบนคอ การก�ากบ

และควบคมคณภาพการใหบรการการดแลผสงอายใหได

มาตรฐานผานชองทางทางธรกจทสะดวกและโปรงใส ใน

ขณะเดยวกนกมชองทางทสะดวกและโปรงใสในการชวย

ปกปองมใหผสงอายถกเอาเปรยบ

กลไกการท�างานของระบบประกนการดแลระยะยาว

ประเทศไทยสามารถมระบบประกนการดแลระยะ

ยาวทมความยงยนทางการเงนได ถามการรวมจายจาก

ผไดรบประโยชน ผอยในวยท�างาน และรฐบาลสวนทอง

ถน การมระบบประกนการดแลระยะยาวท�าใหทกคนเขา

ถงไดอยางถวนหนาและชวยสรางใหเกดความเทาเทยม

กนในสงคม

งานวจยชนนไดเสนอรปแบบการด�าเนนการและ

การก�ากบดแลเพอใหเกดประสทธภาพและสรางความ

มนใจแกประชาชนในการใชบรการ ทไดวเคราะหใหเขา

กบบรบทของประเทศไทย และระดบการพฒนาระบบ

สาธารณสขของประเทศ ซงประกอบดวยกลไก 2 สวน

คอกลไกการใหบรการ และกลไกการก�ากบดแล

กลไกการใหบรการบรการทประชาชนจะไดรบจากระบบประกน

การดแลระยะยาวประกอบดวย 2 สวนคอ สวนทเปน

อปกรณ และวสดสนเปลอง และสวนทเปนการบรการ

ดแลผสงอายทบานและการเยยมบานผสงอาย ทงสอง

สวนนด�าเนนการแยกจากกนคอ สวนแรกด�าเนนการโดย

กองทนประกนการดแลระยะยาว (ปจจบนยงไมม) และ

สวนทสองด�าเนนการโดยองคกรปกครองสวนทองถน

(ปจจบนองคกรปกครองสวนทองถนไมมภาระหนาทน)

กลไกการใหบรการทงสองสวนนเปนดงน (รปท 1)

• ประชาชนวยท�างาน อาย 40 ถง 65 ป จาย

เบยประกน เขากองทนประกนการดแลระยะ

ยาว

• ผใชบรการคอประชาชนอายตงแต 60 ปขน

14 รายงานทดอารไอ

ไปทแพทยประเมนวา ตองการการดแลระยะ

ยาวทบานและตองการความชวยเหลอดาน

อปกรณและวสดสนเปลองในการดแลทบาน

ใหแพทยสามารถสงจาย อปกรณและวสดสน

เปลองตามความจ�าเปนทตองใชผานสถาน

พยาบาล จากนนสถานพยาบาลเรยกเกบเงน

จากกองทนประกนการดแลระยะยาว

• อปกรณมอายการใชงานตามทกองทนฯ

ก�าหนด เมอบคลากรทางการแพทยประเมน

วาผสงอายยงจ�าเปนตองใชอปกรณชวยเหลอ

ในชวตประจ�าวน กสามารถสงจายอปกรณท

สนอายการใชงานแลวใหใหมได

• องค กรปกครองส วนท องถนท�าหน าท

สนบสนนครงหนงของคาตอบแทนผ ดแล

ทงหมด

• ผสงอายในสถานดแลสามารถไดรบความชวย

เหลอหรอเงนอดหนนดานคาใชจายผดแลได

เทาๆ กบผสงอายทไดรบการดแลอยทบาน

• ผสงอายทมญาตเปนผดแล สามารถไดรบเงน

อดหนนเทาๆ กบการจางผดแล

• ภาคเอกชนสามารถเขามามบทบาทไดหลาย

สวน อาท เปนผบรจาคอปกรณและวสดสน

เปลองใหแกผสงอายผานทางสถานพยาบาล

หรอองคกรสาธารณกศล บรจาคเงนใหแก

องคกรปกครองสวนทองถนในการชวยเหลอ

ผสงอายยากจนไมมเงนจางผดแล

• สถานพยาบาลของรฐและเอกชนมสวนรวม

ได อาท ด�าเนนกจการสถานดแลผสงอาย

ระยะยาว มแพทยประจ�าทเปนผประเมนความ

สามารถในการดแลตนเองของผสงอาย

• กระทรวงสาธารณสขมหนาทใหการสนบสนน

การเยยมบานผสงอายเพอใหไดรบการดแล

ตามเกณฑมาตรฐาน

ในการศกษาครงน คณะวจยไดเสนอใหจดตง

กองทนประกนการดแลระยะยาวขนในประเทศไทย

และให สปสช. เปนผบรหารจดการกองทนฯ โดยใหอย

ภายใตการก�ากบทางนโยบายของคณะกรรมการหลก

ประกนสขภาพแหงชาต และไดรบการสนบสนนจาก

ภาครฐในสวนของคาใชจายในการบรหารจดการ โดย

รายไดของกองทนประกนการดแลระยะยาวจะมาจาก

เบยประกนทเกบจากประชากรวย 40-65 ป สวนรายจาย

ของกองทนฯ มคาอปกรณและวสดสนเปลองในการดแล

ผสงอาย และคาเดนทางเยยมบานของบคลากรทเปนผ

จดการดแล

ทงน การก�าหนดเงอนไขการเกดสทธมสองสวน

คอ สทธทไดจากกองทนประกนการดแลระยะยาว และ

จากองคกรปกครองสวนทองถน ซงระบบประกนการดแล

ระยะยาว ควรเปนนโยบายทครอบคลมประชาชนอยาง

ถวนหนา การจายเบยประกนถอเปนหนาทเพอใหเกด

สทธ ดงนน ควรมนโยบายระดบประเทศทจะก�าหนดวา

จะตองมการจายเบยประกนมาอยางนอยกป จงจะเกด

สทธ และใหสามารถมการจายยอนหลงเพอใหเกดสทธ

ไดหรอไม สวนชองทางการจายเบยประกนควรมความ

หลากหลายใหเหมาะกบประชาชนทกกลมอายและอาชพ

อปท. แตละแหงอาจจะมศกยภาพในการสนบสนน

คาใชจายในการจางผดแลผสงอายไมเทากน ดงนน ใน

ทองถนทยากจนแตมผสงอายจ�านวนมากควรทจะไดรบ

การอดหนนจากทองถนทรวยกวา รปแบบการอดหนน

ขามองคกรปกครองทองถนมไดหลายรปแบบ ซงเปน

บทบาทของรฐบาลกลางทจะสรางความเปนธรรมในการ

ไดรบสวสดการใหแกประชาชนไมวาจะอยในทองถนท

รวยหรอจน

กลไกการก�ากบดแล สงทจะหลกเลยงไมไดในสงคมสงอายคอ การเกด

ขนของธรกจการดแลผสงอาย ซงปจจบนประเทศไทยกม

กจการประเภทนอยจ�านวนมาก แตปญหาส�าคญทเกดขน

15ฉบบท 138 มนาคม 2561

คอ การขาดกลไกในการก�ากบและควบคมคณภาพ และ

การคมครองผสงอายมใหถกเอาเปรยบ

การสร างความเช อ มนให แก ประชาชนว า

ประเทศไทยมระบบประกนการดแลระยะยาวทมคณภาพ

จ�าเปนตองมกลไกในการก�ากบดแล องคประกอบส�าคญ

ของการก�ากบดแลคอ คณะกรรมการก�ากบและควบคม

คณภาพดานบรการดแลผสงอายและกจการทเกยวของ

ผมสวนเกยวของกบกลไกการก�ากบดแลยงประกอบดวย

ผตรวจสอบคณภาพดานบรการ กรมพฒนาธรกจการคา

กรมการขนสงทางบก ผใหบรการ และผใชบรการ

คณะกรรมการก�ากบและควบคมคณภาพดาน

บรการดแลผสงอายเปนคณะกรรมการระดบชาต มหนาท

หลกคอ· สรางความมนใจแกประชาชนวาจะไดรบบรการ

เกยวกบการดแลและการรบสงผสงอายอยางมคณภาพ

มอ�านาจในการอนมตและยกเลกใบอนญาตการท�าธรกจ

ตรวจสอบคณภาพดานบรการและรถรบสงผสงอาย เกบ

คาธรรมเนยมใบอนญาต และคาปรบจากผประกอบธรกจ

ตรวจสอบคณภาพดานบรการและรถรบสงผสงอาย ทง

ยงมอ�านาจแตงตงคณะท�างานสมตรวจสอบคณภาพดาน

บรการดแลผสงอายและผด�าเนนกจการรถรบสงผสงอาย

เมอมคณะกรรมการก�ากบและควบคมคณภาพ

ดานบรการดแลผสงอาย ผใชบรการกมชองทางในการ

รองเรยนคณภาพบรการและการถกเอาเปรยบ จาก

กจการดานบรการดแลผสงอายและบรการรถรบสงผสง

อายไดโดยตรง แตทงนมโทษปรบหากการรองเรยนเปน

เทจ (รปท 2)

ในสงคมแบบเกาของคนไทย เราใชการอยรวม

กนในครอบครวขนาดใหญ เปนตาขายคมครองความ

เสยงทเกดพรอมกบการเปนผสงอาย แตการคาดหวงให

ครอบครวขนาดเลกอยางทก�าลงเปนอยในปจจบนและ

รปท 1 ระบบการใหบรการของประกนการดแลระยะยาว

16 รายงานทดอารไอ

จะเกดขนตอไปในอนาคต เปนตาขายทเขมแขงในการ

คมครองความเสยงของการเขาสวยสงอาย อาจจะยาก

ขนเรอยๆ

ระบบประกนการดแลระยะยาวเปนกลไกหนงท

ชวยคมครองความเสยงใหแกผสงอายและครอบครวให

สามารถจดการความเสยงของวยสงอายได การมระบบ

ประกนการดแลระยะยาวตองอาศยการเตรยมการ และ

การวางแผน เพอใหเกดระบบทมประสทธภาพ มความ

ยงยน และมความเทาเทยมกน ระบบประกนการดแล

ระยะยาวทคณะวจยเสนอนเปนระบบทถวนหนา ชวย

เสรมสรางความเปนธรรมในสงคมได และทส�าคญคอ เปน

ระบบทมบทบาทของภาครฐคอนขางนอย ไมเปนภาระแก

เงนงบประมาณในระยะยาว ภาครฐควรเขามามบทบาท

ทส�าคญทสด คอ หนง การจดตงกองทนประกนการดแล

ระยะยาว และใหการสนบสนนในการบรหารจดการ และ

สอง การก�ากบดแลระบบและการควบคมคณภาพการให

บรการของภาคธรกจทเกยวของ รวมถงธรกจเพอสงคม

ซงในอนาคตภาคธรกจทงสองประเภทจะมบทบาทมาก

ขนเรอยๆ ในดานการดแลระยะยาวของประเทศไทย.

รปท 2 แนวทางการก�ากบดแลระบบประกนการดแลระยะยาว