การสรรหาและรวบรวมวสดไทยจากภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

Codification and Selection of Thai Material from Northeast Thailand

ธนสทธ จนทะร*Thanasit Chantaree

บทคดยอโครงการวจยนเปนการวจยพนฐาน ไดรบการสนบสนนทนวจยจาก

ศนยสรางสรรคงานออกแบบ (TCDC) ป 2552 เปนมวตถประสงคเพอสำารวจ รวบรวม และคดเลอกวสดกงสำาเรจรปในภาคตะวนออกเฉยงเหนอทมศกยภาพตามเกณฑ เขาสการจดเตรยมฐานขอมลวสดไทยของหองสมดวสดเพอการออกแบบ ศนยสรางสรรคงานออกแบบ และเพอทราบแหลงขอมลวสดเพอนำาไปสการพฒนา ตอยอดความคด ยกระดบวสดไทยสมาตรฐานสากลมากยงขน ผลจากการลงพนสำารวจวสดอสานคดสรรไดวสด 37 วสด แบงเปนประเภทวสดดงน

1) ประเภทซเมนตเปนองคประกอบหลก ม 3 ชนด ไดแก หนทรายเทยม หนทรายเทยมอดแรง อฐประสาน 2) ประเภทเซรามกส ม 2 ชนด ไดแก อฐดนเผา กระเบองดนเผา3) ประเภทโลหะ ม 3 ชนด ไดแก เงน ทองเหลอง เหลกทำาฆอง4) ประเภทธรรมชาต ม 24 ชนด แบงเปน กลมสงทอไดแก คราม ไหมยกทอง ไหมหางกระรอก ไหมมดหม ไหมแพรวา และกลมวสดจากพชไดแก ตอกไมไผ ปอ ใยบวบ กาบหมาก ไมสก ไหล คลา ไมกแคน หวาย ปานศรนารายณ ไหล(กกราชน) ใบตาล จกสานยาชน ผกตบชวา ดอกไมกวาด หญาคา เตย เตยหนาม 5) ประเภทอนๆ ม 6 ชนด ไดแก ขผงทำาตนแบบเครองทองเหลอง ขผงทำาเทยนพรรษา ขสด หนกรวดแมนำาโขง หนแกรนต หนออน-หนทราย-หนกาบคำสำคญ วสดอสาน (Isarn Material)

*ผชวยศาสตราจารย คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน thacha1@kku.ac.

บทนำวสดในแตละทองถนมลกษณะทแตกตางกน ขนกบสภาพภมประเทศ

และสภาพภมอากาศ การเลอกใชวสดในแตละทองทยงขนอยกบวถชวตของสงคมนนๆ ซงมความเปลยนแปลงไปตามสภาพสงคม จากการตดตอกบคนนอกชมชน แตดงเดมวสดแตละทองถนจะหาไดเฉพาะในทองถนนน แตปจจบนพฒนาการดานการคาระหวางประเทศกอใหเกดเสนทางการคาทสามารถหาวสดแบบเดยวกนไดในพนททแตกตางกน เกดการผสมผสานการใชวสดทหลากหลายขน ภาคตะวนออกเฉยงเหนอหรอภาคอสานของประเทศไทย มภมประเทศเปนทราบสง มภเขานอยใหญเปนจำานวนมากโดยเฉพาะดานตะวนตกและทศใต เนองจากทางทศใตมพนทสงชน จงกอใหเกดตนนำาลำาธารทสำาคญหลายสาย เปนบอเกดของวฒนธรรมและทรพยากร

วถชวตของคนอสานสวนใหญมอาชพเกษตรกรรม เมอวางเวนจากฤดทำานา ผชายจะทำางานจกสาน ทำาเครองมอประกอบอาชพและของใชในชวตประจำาวน สวนผหญงจะทอผาไวใชเองในครอบครวหรอทอขายในปจจบน ดงคำากลาวในวรรณกรรมคำาสอนเรองพระยาคำากอง (สอนไพร) ระบเรองการงานของผชายชาวอสานวา แมนจกแปงสราง จกสาน คกะตา กดถอน สาน“จอและดง เบยนพรอมแตงแปง” (มนส สขสาย, 2543) เปนการแบงงานระหวางผชายผหญงในสงคมอสานอยางเทาเทยมกน และยงบงบอกถงวสดทใชสรางเครองมอขาวของเครองใช ไดแก ไม ใยพชตางๆ และเสนใยสำาหรบทอผา ซงมไหมและฝายเปนผาทใชโดยทวไป นอกจากนยงมการคนพบหลกฐานทางประวตศาสตรจำานวนมากของเครองป นดนเผาและเครองมอสำารด ในชมชนโบราณแองสกลนคร (วฒนธรรมบานเชยง) และชมชนโบราณแองโคราช ปจจบนดวยวถชวต ภมประเทศ ภมอากาศ ความเจรญกาวหนาของเทคโนโลยทเปลยนแปลงไป เกดการเขามากอตงโรงงานอตสาหกรรมทตองการแรงงานราคาถกในภาคอสานมากมาย สงผลตอความเปลยนแปลง

ของวสดทใชสรางผลตภณฑตางๆ เกดการผสมผสาน ทดแทนของวสดเกดขนในภมภาคตะวนออกเฉยงเหนอน

โครงการนมวตถประสงคตองการรวบรวมขอมลวสดตาง ๆ ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอเพอเขาสฐานขอมลวสดของหองสมดวสดเพอการออกแบบ ศนยสรางสรรคงานออกแบบ เพอประโยชนในการวจย พฒนา หรอตอยอดวสดไทยทมศกยภาพพอทจะยกระดบสมาตรฐานสากล และเปนการสนบสนนใหเศรษฐกจระดบทองถนมการเตบโตมากยงขน อกทงเปนโครงการเรมตนเพอนำามาซงการรวบรวมขอมลวสดของศนยสรางสรรคงานออกแบบในพนทภมภาคอนตอไปวตถประสงคของโครงกร 1. เพอสำารวจและรวบรวมขอมลและตวอยางวสดกงสำาเรจรปในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เขาสการจดเตรยมฐานขอมลวสดไทยของหองสมดวสดเพอการออกแบบ ศนยสรางสรรคงานออกแบบ2. เพอคดเลอกวสดในภาคตะวนออกเฉยงเหนอทมศกยภาพตามเกณฑการคดเลอกในการสงไปคดสรรเขาสฐานขอมลวสด Material ConneXion® 3. เพอทราบแหลงขอมลวสดไทยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เพอนำาไปสการพฒนา ตอยอดความคด ยกระดบวสดไทยสมาตรฐานสากลมากยงขน4. เพอกระตนการนำาวสดในทองถนมาใชงานใหเกดเปนเอกลกษณของผลตภณฑมความโดดเดนในการแขงขนทางการสงออก วธดำเนนกร1. สำารวจขอมลทตยภม2. กำาหนดพนทเปาหมายโดยอางองจากขอมลทตยภม และกำาหนดชนดของวสดทสำารวจ3. รายงานและวเคราะหผลจากขอมลทตยภมในพนทโครงการเพอสนบสนนการเลอกพนทและชนดของวสด และสรางแบบฟอรมสำาหรบใชในการสำารวจเพอเกบขอมล4. รวบรวมขอมลภาคสนาม และลงพนทภาคสนามพรอมกบทมงานของศนยสรางสรรคงานออกแบบ5. นำาเสนอขอมลตอคณะกรรมการของศนยสรางสรรคงานออกแบบเพอตรวจสอบความถกตองตามวตถประสงค6. สรปและจดทำารายงาน ผลกรวจยผลการสำารวจลงพนทในภาคอสานไดวสดตางๆ ดงน

1. หนทรยเทยม หนทรายเทยมทำามาจากทรายละเอยดผสมกบปนขาว และปนซเมนต ถาตองการ ใหมลกษณะพนผวทคลายกบหนทรายจรง กผสมทรายมากกวาปน แตถาตองการใหมความแขงแกรงมากกตองผสมปนซเมนตมากกวาทราย ขนรปดวยการหลอดวยแมพมพยางพาราหรอซลโคน สามารถทำาไดรวดเรวและทำาไดครงละจำานวนมาก และมาเกบรายละเอยดแตงลวดลายดวยมอเปนบางสวน องคประกอบของวสดหนทรายคอ ปนซเมนต 45% ปนซเมนตขาว 45% เศษหนทราย 10% หรอ ปนซเมนตขาว 1 สวน ทรายกอสราง 2 สวนขอมลสำาหรบตดตอ : รานชาวดนดานเกวยน (Korat Pottery Co.,Ltd.) โทรศพท 044-375194-5 โทรสาร: 044-375198ทอย : 148 หม 3 ต.ดานเกวยน ถ.ราชสมา-โชคชย อ.โชคชย จ.นครราชสมา 30190 อเมล : koratpot@loxinfo.co.th เวบไซต : www.cdkrat.comและกลมหนทรายเทยมบานหนองโสน ทอย : บานหนองโสน ต.ทาอาง อ.โชคชย จ.นครราชสมา2. หนทรยเทยมอดแรง มขนาดและรปแบบเหมอนบลอกประสานดนอด แตกตางทมพนผวเหมอนหนทราย เปนบลอกทใชในการกอสรางผนงหรอรวบาน มลกษณะเดนคอมความสวยงามเหมอนหนธรรมชาต มหลากส การกอสรางไมตองกออฐและไมตองฉาบปน ไมตองทาส ไมตองนำาหนทรายมาตกแตง บลอกทกตวมลอค (Inter Locking Block) ตวผ-ตวเมย (มชองใหเสรมเหลก) ประหยดเวลาในการกอสราง ประหยดคาแรงกวาและแขงแรงกวาผนงทวไป เปนหนทรายบดอด ผสานดวยปนปอรตแลนด ไดจดลขสทธบลอกหนทรายเทยมแลวโดยคณศกดดา ประคองวงษ ขอมลสำาหรบตดตอ : นายศกดดา ประคองวงษ โทรศพท : 081-790 4622 ทอย : 187-188 ถ.ชมคา อ.สคว จ.นครราชสมา 30140เวบไซต : www. sandstoneblock.com และ http://ipmart.moc.go.th/view_offer.php?id=6373. อฐประสนหรอบลอกประสน เปนวสดกอรบนำาหนกทไดทำาการพฒนารปแบบใหมร และเดอยบนตวบลอก เพอใหสะดวกในการกอสราง โดยเนนการใชวตถดบในพนท ไดแก ดนลกรง หนฝน ทราย หรอวสดเหลอทงตาง ๆ ทมความเหมาะสม นำามาผสมกบปนซเมนต และนำาในสดสวนทเหมาะสม อดเปนกอนดวยเครองอดมทงเครองทอดดวยแรงคนและอดดวยระบบไฮดรอลค แลวนำามาบม ใหบลอกแขงตวประมาณ 10 วน จะไดคอนกรตบลอกทมความแขงแกรง ขอมลสำาหรบตดตอ : โรงงานอฐประสาน ST โทรศพท : 081-544 6030

ทอย : ถ.มะลวลย ตำาบลบานเปด เยองทางเขาบานเปด ตดป มคาลเทกซ อ.เมอง จ. ขอนแกน และกลมอฐประสาน บานหนองโสน โทรศพท : 086 1390772 ทอย : บานหนองโสน ต.ทาอาง อ.โชคชย จ.นครราชสมา4. กระเบองดนเผ กระเบองดนเผาขนาดเลก ปพนและผนง และกระเบองมงหลงคา หนาประมาณ 5-15 มลลเมตร ใชดนดานเกวยน เผาเตาฟนเผาทอณหภม 1,100 °C มทงเคลอบและไมเคลอบ ลกษณะเคลอบเปนเคลอบขเถาใส สามารถผลตรปแบบและลวดลายตามแบบทตองการได ขอมลสำาหรบตดตอ : นางกมลวลย ทองเกน ราน ส.เจรญดนเผา โทรศพท : 081-9214945 โทรสาร : 044-927579 ทอย : 219 หมท 4 ต.หนองสาหราย อ.ปากชอง จ. นครราชสมา อเมล : anon_syl@hotmail.comเวบไซต : www. s-dinpow.in.th5. อฐดนเผ อฐดนเผาหรออฐมอญ เปนอฐสำาหรบกอสราง ผลตโดยใชดนเหนยวเขาเครองอดรดออกมาเปนกอน เผาดวยแกลบขาว เปนเอรทเทนแวร (Earthenware) ทอำาเภอจงหาร จงหวดรอยเอดมโรงงานอฐเรยงรายอยขางแมนำา เนองจากดนเหนยวทเปนวตถดบอยบรเวณรมตลงแมนำานนขอมลสำาหรบตดตอ : นายมณ บญพงศ โทรศพท : 081-3921322, 089-9913109 ทอย : 81 หม 3 บานดนแดง ต. ดงสงห อ.จงหาร จ.รอยเอด6. เงน การทำาเครองเงนของ บานโชค อำาเภอเขวาสนรนทร จงหวดสรนทร ม 2 รปแบบ คอ ตะเกา และประเกอม (ตะเกาและประเกอมเปนภาษาถนจงหวดสรนทร ใกลเคยงกบ ประคำา ในภาษากลาง) ตะเกาเปนการทำาเครองเงนดวยวธใชเสนลวดดดเปนรปทรงและลวดลายแตละชนตดกนดวยนำาประสานทอง สวนประเกอมทำาดวยแผนเงนบางๆ ตเปนรปตางๆ โดยอดชนไวภายในสามารถแกะลวดลายไดสะดวก ลวดลายเครองเงนของลงปวน เจยวทองม 13 ลวดลายคอ ลายตงโอ ลายดอกทานตะวน ลายลำาหอกทบ ลายลำาหอกโปรง ลายไขแมงดา ลายดอกมะล ลายรงผง ลายรงแตน ลายดอกบว ลายดอกพรก ลายขจร ลายระเวยง และลายตงโอสามชน นอกจากเครองเงนแลว ยงทำา สรอย แหวน ตางห เงนผสมหนสดวยขอมลสำาหรบตดตอ : นายปวน เจยวทอง โทรศพท : 081-3094352, 086-2645331 ทอย : กลมเครองเงนบานโชค หมท 3 ต. เขวาสนรนทร อ. เขวาสนรนทร จ. สรนทร

7. ทองเหลอง ทองเหลองทนำามาใชในการทำาเครองทองเหลองของบานปะอาว จ.อบลราชธาน เปนวตถดบทไดจากการซอของเกาจำาพวก ขน กอกนำา มอจบ กลอนประต ฯลฯ หรอซอเศษทองเหลองจากโรงงานอตสาหกรรม การทำาเครองทองเหลองบานปะอาวจงเปนการผลตทมกระบวนการรไซเคล ชวยใหมการใชวสดอยางมคมคาและยงยน องคประกอบของวสดทองเหลอง มสวนผสมของทองแดง 70% สงกะส 30% กระบวนการผลต นำาสวนผสมไปหลอมและขนรปดวยการหลอวธนำาทองเหลองแทนทขผง (Lost Wax) ขอมลสำาหรบตดตอ : นายบญม ลอมวงศ โทรศพท : 081-5484292 ทอย : บ.ปะอาว อ.เมอง จ.อบลราชธาน 8. เหลกทำฆอง ฆองคอเครองตททำาใหเกดเสยง รปรางเปนแผนกลม งองมลงมารอบตว มปม (จม) ตรงกลาง มชอเรยกตางกนดงน ฆองชย คอฆองขนาดใหญซงตคกบกลองสะบดชย ฆองวงคอ ฆองทเจาะรทฉตร 4 ร สำาหรบรอยหนงผกโยงกบวงททำาดวยเครอหวาย ฆองหมองเปนฆองขนาดเลก ใชตเขากบกลองประกอบพธแหตางๆ ฆองหมง เปนฆองขนาดใหญใชตเวลาทำาบญมหาชาต เมอจบเทศนกณฑหนงกจะตฆองหมง 3 ครง ใหญาตโยมทอยไกลไดรวมอนโมทนา วสดใชทำาฆอง ท ต.สะพอ อ.พบลมงสาหาร จ.อบลราชธาน ม 2 ชนดคอ เหลก และทองเหลอง ขอมลสำาหรบตดตอ : นายคำาพอง ทองเหลอง โทรศพท : 086-2532386 089-9460136ทอย : บานคอนสาย ต.ทรายมล อ.พบลมงสาหาร จ.อบลราชธาน9. ครม ครามเปนวสดยอมสเสนใยผาทงฝายและไหม มกลนหอมเฉพาะตน สนำาเงนสดใสของครามเปนหนงในบรรดาสเกาแกของโลก มอดตยาวนานรวม 6,000 ป ถอวาเปนราชาแหงสยอม “The King of Dye” เปนทรจกกนตงแตวฒนธรรมโบราณในเมโสโปเตเมย อยปต กรซ โรม อาฟรกา และเอเชย ทวาตนกำาเนดของสครามนนอยอนเดย สงเกตไดจากคำาวา Indigo ซงแปลวาสคราม ในสมยโบราณเนองจากครามเปนสหายากจงใชกนสำาหรบเฉพาะราชวงศและชนชนสง ในประเทศคาเมรนถอวาสครามบงบอกถงความรำารวยความอดมสมบรณและเจรญงอกงาม สำาหรบในประเทศไทยชาวบานในอสานใชผายอมครามมาตงแตอดต สามารถปลกตนครามไดด การยอมครามเปนการยอมเยนไมตองใชความรอนในการยอมเหมอนผาอนๆ ประหยดพลงงาน และไมมสวนใดในขนตอนการผลตทสรางมลพษตอสงแวดลอม จงเปนผาในดวงใจนกอนรกษธรรมชาต ขอมลสำาหรบตดตอ : กลมฑตาทอผายอมครามธรรมชาต นางประไพพรรณ แดงใจ โทรศพท : 081 954 2205 ทอย : หมท 14 บานนาด ต.นาหวบอ อ.พรรณานคม จ.สกลนคร 47220

อเมล : praphaiphan_in@hotmail.com เวบไซต : www.thaitambon.com/SO/Nahuabo.htm10. ไหมยกทอง กลมทอผายกทอง “จนทร โสมา” หมบานทาสวาง ตำาบลทาสวาง อำาเภอเมอง จงหวดสรนทร เกดจากการรวบกลมนกออกแบบโดยการนำาของอาจารยวระธรรม ตระกลเงนไทย เพอรวบรวมชาวบานทาสวางมาทอผายามวางจากการทำาไรทำานา งานททำาใหคนรจกชอเสยงมากขน คอ การทอผายกทอง ทลเกลาถวายสมเดจพระนางเจาพระบรมราชนนาถ รวมถงการทอผา สำาหรบตดเสอผนำา 21 ประเทศ และผาคลมไหลภรยา ทเขาประชมเอเปคป 2003 การทอเปนการผสมผสานระหวางการทอผาแบบราชสำานกกบเทคนคแบบพนบาน ความโดดเดนของผาเกดจากการเลอกเสนไหมทเลกและบางเบานำามาผานกรรมวธการฟอก ตม แลวยอมสธรรมชาต ดวยแมสหลกสามส ประกอบดวย สแดงจากครง สเหลองจากแกนแกแล สครามจากเมลดครามสอดแทรกดวยการยกดอกดวยไหมทองจากประเทศฝรงเศส เทคนคการทอเปนการปรบปรงมาจากภมปญญาทองถน ซงชาวบานทนจะใชการทอผาจกดวยการวางตะกอแนวตง ทำาดวยลายงาย ๆ แผงตะกอไมมความยาวมากนก แตดวยความเปนลายทซบซอนมากของผายกทอง จงตองประยกตดวยการขดหลมลงไป รองรบความยาวของตะกอขอมลสำาหรบตดตอ : นายวระธรรม ตระกลเงนไทย โทรศพท: 089-7885106, 081-7260397, 089-2278976ทอย : 150 หม 1 บานทาสวาง ต.ทาสวาง อ.เมอง จ.สรนทร อเมล : sitchansoma@hotmail.com , noblecraft@hotmail.com เวบไซต : http://surin.mots.go.th/index.php11. ไหมหงกระรอก ผาไหมหางกระรอก ทรานมชชาดาไหมไทยยงผลตอยและไดตราเครองหมายนกยงสนำาเงน มผซอนอยลงสวนใหญเปนคนไทย คนตางชาตไมนยม ผาไหมหางกระรอกมวธการทำาคอนำาเสนไหมตางชนดกนหรอเศษไหมนำามาตเกลยว เสนพง ในอดตใชมอตเกลยว ปจจบนใชเครองตเกลยวชวย ถาตเกลยวไมดผาททอออกมากจะไมไดลายหางกระรอกทสวยงามจะกลายเปนลายสายฝน ผาไหมหางกระรอกมคณสมบตเนอนม ซกงาย ไมตองรด ไมมรอยเวลาพบ ไมยบ (เปนผาประหยดพลงงาน) ไมเนนลวดลาย เนอผามลายเฉพาะอยแลว ผาหางกระรอกใชตดเปนเสอได แตไมนยมไปตดเยบเปนผลตภณฑตาง ๆ เนองจากคณสมบตนมไมอยทรง ปจจบนนยมผาไหมพนมากกวา อยางไรกตามผาไหมหางกระรอกเปนผาทเปนเอกลกษณดงเดมของอำาเภอปกธงชยทมชอเสยงมาก ขอมลสำาหรบตดตอ : นางสาวอาทตยา สรมชชาดากล (มชชาดาไหมไทย) โทรศพท: 044-441684, 044-442015, 081-9764378 โทรสาร : 044-452288

ทอย : 118/1 หม 7 ถ.สบสร ต.นกออก อ.ปกธงชย จ.นครราชสมา 30150

เวบไซต : http://muchada.brinkster.net/index.asp12. ไหมมดหม ผาไหมมดหมเปนเอกลกษณอยางหนงของคนอสาน และเปนภมปญญาทสบทอดกนมายาวนาน การทอผามดหมจะมอยทวไป 2 ลกษณะ คอ แบบ 2 ตะกอ และแบบ 3 ตะกอ ผามดหม 2 ตะกอ หมายถง ผาไหมทยกเสนยนสลบกบเสนพงเสนตอเสนเกดเปนลายขด ไหมเสนพงนำาไปมดหมและยอมสลวดลายตางๆ สวนไหมเสนยนจะยอมสพนสเดยว หนาผาและหลงผาจะมสเดยวกน สวนเนอผาจะบางหรอหนาขนอยกบการเลอกใชเสนไหมและแรงกระทบฟนหวของผทอ ผามดหม 3 ตะกอ หมายถงการทอลายสอง เปนการทอโดยยกเสนยน 2 เสนขมลง 1 เสนสลบกนไปดานหนาผาและหลงผาจะมสตางกน ดานหนาผาจะสวางสดใสสวนดานหลงผาจะมด ถอเปนเอกลกษณของผาไหมอำาเภอชนบท จ.ขอนแกนขอมลสำาหรบตดตอ : นางแดง จำานงคพพฒน (ประธานกลมทอผาไหมมดหมอำาเภอชนบท) โทรศพท: 043-286197 086-864-3264 ทอย : 95 หม 1 ต.ศรบญเรอง อ.ชนบท จ.ขอนแกน 4018013. ไหมแพรว เปนผาไหมเอกลกษณของชาวกาฬสนธ คำาวา "แพร"  หมายถงผาผนทยงไมไดตดเยบ คำาวา "ว" หมายถง ความยาว 1 วา ผาไหมแพรวาจงหมายถง ผาไหมผนทมความยาวขนาด 1 วา ซงชาวกาฬสนธนยมใชเปนผาสไบ ผาโพกหว หรอผาพนคอ เฉพาะในโอกาสสำาคญเทานน ซงอาจจะแสดงถงฐานะทางสงคมในแงการมผาสวยงาม มคณคาเปนสมบตตดกาย เพราะผาแพรวาของชาวภไทในจงหวดกาฬสนธนนมลวดลายวจตรงดงาม ตองใชความสามารถและเวลาในการทอมาก ดวยเปนลายผสมระหวางลายขดกบลายจก บางผนจงอาจตองใชเวลาทอมากกวา 3 เดอน เชน ลายนาค ซงเปนลายเอกลกษณของกาฬสนธ มความวจตรงดงามมากและละเอยดกวาลายอนขอมลสำาหรบตดตอ : นางคณ บตรด (รองประธานกลมอาชพสตรทอผาแพรวาบานโพน) โทรศพท: 043-856-204 ทอย : 62 หม 1 บานโพน ต.โพน อ.คำามวง จ.กาฬสนธ 4618014. คล ตนคลาเปนพชชนดหนงทชอบขนในทชมชนแถบเชงเขา ชอบขนเปนกอ เปลอกของตนคลานำามาผงแดดใหแหง  เอามาทอเสอได เรยก "เสอคลา"  และนำามาจกสานเปนกระตบขาวเหนยว แขงแรงทนทาน และไมขนรา สามารถซกลางได ดกวากระตบขาวเหนยวทสานจากไมไผ ชาวบานนยมปลกคลาไวรมรวบานบรเวณรองนำาทงนอกจากเปนการบำาบดนำาเสยแลวยงนำาคลาไปทำาหตถกรรมจกสานได และมการปลก

คลาในแปลงนา ปลกเปนจำานวนมากเพอขาย การปลกคลาในแปลงนาในครงแรกจะใชตนกลามาปลกคอย ประมาณ 1 ปครง ถง 2 ป สามารถตดไปทำาหตถกรรมจกสานได การตดจะตดเฉพาะลำาตนเหลอตนตอและราก สามารถงอกเปนลำาตนใหมไดในเวลารวดเรว การดแลคอยใสปยเปนระยะ คลาเปนพชทนาสนใจมากเนองจากเปลอกของตนคลามลกษณะเหมอนหวายแตออนนมกวาและความคงทนของผลตภณฑดกวาไมไผ ขอมลสำาหรบตดตอ : กลมเดอนฉาย จกสานบานทางาม โทรศพท: 087-863 8711ทอย : 35 หม 9 บานทางาม ต.ทรายทอง อ.ศรบญเรอง จ.หนองบวลำาภ15. ดอกไมกวด ไดมาจากตนแขม คอ ตนหญาขนาดสงชนดหนง สกลพงออ ลำาตนแขงเปนปลอง (คลายตนออย) ขางในกลวงมกขนตามทลม หรอทนำาทวมถง มดอกชวงปลายฤดหนาว ดอกมสหมนหรอสนำาตาลออน ไมเหมอนตนออทมดอกสขาว กานดอกของตนนำามาทำาไมกวาด โดยตดเอาเฉพาะกานดอกนำามาตากใหแหง เคาะหรอตเอาเมดของดอกออกเหลอแตกานดอกนำามามดรวมกนและใสดามไมไผเปนไมกวาด ดอกแขมชาวบานมกเรยกวาดอกไมกวาดมมากทอำาเภอดานซาย ทาล ภเรอ เชยงคาน นาแหว จงหวดเลย ดอกแขมจะออกดอกหนาหนาวและชาวบานจะตดมาใชชวงเดอน กมภาพนธ ซงตดไดครงเดยวใน 1 ป การทำาไมกวาดของจงหวดเลยทำากนหลายหมบาน ซงแตละครวเรอนจะซอดอกแขมตนไวหลายๆ ตน เพอจะไดทำาไมกวาดไดตลอดป จะมชาวบานตดมาขาย ซงดอกแขมในแถบจงหวดเลยมไมเพยงพอตองสงมาจากประเทศลาวเพมเตมขอมลสำาหรบตดตอ : นายสงหาร เจรญสข โทรศพท : 089-276 3714 ทอย : 221 หม 3 บานนาออ ต.นาออ อ.เมอง จ.เลย 16. เตย สามารถปลกในทไมมนำาขงได ซงตางจากเตยหนามทชอบนำา ใบเตยนยมนำาไปทำาเสอ มความนมกวาเตยหนาม แตเตยหนามมความคงทนกวา ชาวบานบานหนองนำาคำา ต.บงทวาย อ.เตางอย จ.สกลนคร จะผลตเครองจกสานเตยหนามในชวงฤดหนาวถงฤดรอน เพราะชวงหนาฝนไมสามารถลยนำาไปตดเตยหนามไดขอมลสำาหรบตดตอ : คณประยร ทะคำาวงศ โทรศพท : 085-104 5653ทอย : 52 หม 9 บานหนองคใต ต.โนนโหนน อ. วารนชำาราบ จ. อบลราชธาน 17. เตยหนม หรอ ลำาเจยก เปนไมตนขนาดเลก ใบรปขอบขนานเรยวยาวผวเรยบมน ปลายใบแหลมสเขยวเขม กลางใบเปนรองตามยาว ขอบมหนามแหลมคมถ ๆ ตลอดใบ มรากอากาศงอกออกมาจากลำาตน ดอกชอออกทปลายยอด ใบประดบสขาวเรยวยาว เปนกาบหม ดอกสขาวอดตวกนแนน ลำาตนกลมเปนขอถ ๆ ผลรวมทรงกลมสแดง ขนตามทชมนำาหรอมนำาขง ขยายพนธดวยการแยกหนอ ใบใชในการทำาสาด (เสอ) ทำาเปน

ผลตภณฑ เครองจกสานใบเตย กลองใชบรรจสงของและเครองประดบ กระเปา หมวก ทรองจาน มรปแบบสวยงามคงทน และมสรรพคณทางสมนไพร ขอมลสำาหรบตดตอ : คณธงชย แกะทาคำา โทรศพท : 085-398 8595 ทอย : 106 หม 3 บานหนองนำาคำา ต. บงทวาย อ. เตางอย จ. สกลนคร18. ปนศรนรยณ หรอปอมะนลาหรอมะลลา (ในภาษาทองถน) เปนพชใบเลยงเดยว ขนไดดในเขตภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ทมความแหงแลง ลกษณะใบยาวเรยว สเขยวสด ปลายสดของแตละใบจะมหนามแหลมคมคลายเขม ปานศรนารายณมแหลงกำาเนดในประเทศเมกชโก แหลงปลกปานศรนารายณในประเทศไทยทอำาเภอสคว จงหวดนครราชสมา อำาเภอปราณบร จงหวดประจวบครขนธนำามาปลกเมอป 2505 ทสถานทดลองพชไรโนนสง อำาเภอสคว จงหวดนครราชสมา เสนใยของปานศรนารายณมความแขงและเหนยว มความทนทานมาก ผวเรยบเปนมน สขาวนวล เหมาะสมสำาหรบใชในการทำาอตสาหกรรมการทำาเชอก โดยเฉพาะเชอกทใชในทะเล ทนตอนำาทะเลและทนตอการใชงานในกลางแจง ปจจบนเปยเปนเสนนำาเยบเปนหมวก กระเปา และผลตภณฑของใชตางๆ ไดมากมายขอมลสำาหรบตดตอ : นางพวงเพชร ศรวพฒน โทรศพท : 081-3211884 , 044-314610, 081-1210898 ทอย : 78 หม 1 บานเกา ต.บานเกา อ.ดานขนทด จ.นครราชสมา 19. ผกตบชว พชนำาประเภทใบเลยงเดยวลอยนำา เจรญงอกงามโดยไมตองอาศยรากยด มชอเรยกในแตละทองถนไมเหมอนกน เชน ผกปอด สวะ ผกโรค ผกตบชวา ผกยะวา ผกอโยก เปนตน ซงประเทศไทยมผกตบชวามาตงแตสมยรชกาลท 5 โดยเจานายในสมยนนไดตามเสดจไปประเทศอนโดนเชยป พ.ศ. 2444 ไดเหนผกชนดนออกดอกสมวงสวยงามอยทวไป จงไดนำาเอาพนธผกตบชวามายงประเทศไทยเพยงเลกนอยใสอางดนเลยงไวหนาวงสระประทมจนกระทงออกดอกสวยงามและเพมจำานวนมากขนจนลนกระถางประกอบดวยในชวงนนเกดนำาทวมวงสระประทมทำาใหผกตบชวาลองลอยกระจดกระจายออกไปตามทตาง ๆ ประโยชนของผกตบชวาสามารถชวยในการบำาบดนำาเสยและเปนวสดในการทำาผลตภณฑหตถกรรมขอมลสำาหรบตดตอ : คณดษฎ วรรณสทธ โทรศพท : 086-2369677 , 043-433085 ทอย : 59 หม 3 ต.กดนำาใส อ.นำาพอง จ.ขอนแกน 20. ใยบวบ ใยบวบเมอเปยกชมนำาจะมความนมใชขดผวขจดสงสกปรกและเซลลผวหนงทตายแลวใหหลดไป พรอมกระตนการเกดเซลลผวหนงใหมทสดใสและนมนวลกวาเดม ทำาเปนผลตภณฑขดผว เชน ไมถหลงใยบวบ ถงสบใยบวบ ใยบวบผาขดหลง และรองเทาใยบวบ นอกจากนใยบวบยงทำาเปนผลตภณฑ กอนระเบดนำาเสย สำาหรบ

บำาบดนำาเสยโดยนำาใยบวบมาผสมกบนำาจลนทรยชวภาพ และใยบวบสามารถทำาเปนสบใยบวบได ขอมลสำาหรบตดตอ : กลม “ไทเมองเพย“ นางเรองอไร ซาแป โทรศพท: 089-7101028 , 043-376429 , 086-806-6122 โทรสาร : 043-376429 ทอย : 80/2 หมท 2 ต.เมองเพย อ.บานไผ จ.ขอนแกน อเมล : thaimuangpea_th@yahoo.com21. ใยปอ พนธปอทนำามาทำาคอ  ปอกระเจา (jute) การผลตนำาใยปอมาถกเปนเปยสามเสนเปนเชอกปอแลวจงนำามาเยบตอกนดวยจกร มผลตภณฑหลกของกลมคอหมวกคาวบอย และ หมวกสภาพบรษ หมวกสภาพสตร หมวกแบบตางๆ กระเปา แจกน กลองทชช กระเปาใสเศษสตางค ขนรปทรงดวยการเยบตอกนเปนแผนจากการขดเสนปอทเปยไวแลว เปนวสดแปรรปเปนผลตภณฑ ตางๆ มฝมอประณต สวยงาม แขงแรง ทนทาน ขอมลสำาหรบตดตอ : กลมแมบานสายใยปอ นางสดใจ สบงกช โทรศพท : 087-220-0390ทอย : กลมแมบานสายใยปอ 136 หม 9 บานตอกแปน ต.บานคอ อ.เมอง จ.ขอนแกน22. หญค หญาคาเปนวสดใชทำาตบหญาคามงหลงคา หญาคาแตกตางจากหญาแฝก แตหญาทงสองนำามาทำาตบหญามงหลงคาไดเชนกน และหญาแฝกมความคงทนกวาหญาคา หญาคาเปนพชลมลกทมอายหลายป มเหงาสขาวแขงอยใตดน ลำาตนตงตรง สงไดถง 15 - 20 เซนตเมตร มกาบใบโอบหมอย กาบใบคอนขางเรยบและรมกาบใบมขน ตวใบยาวเรยว ยาวประมาณ 1 - 2 เมตร กวางประมาณ 4 - 18 มลลเมตร สวนกลางใบกวางกวาโคนใบและปลายใบ มขนเปนกระจกอยระหวางรอยตอของตวใบและกาบใบ ออกดอกเปนชอยาวประมาณ 5 เซนตเมตร การปลกหญาคาใชเมลดหรอไหล ปลกงาย ไมตองมการบำารงรกษา เปนวชพชทพบไดทวไป ขอมลสำาหรบตดตอ : นางสายฝน นามทาว โทรศพท : 089-277 5652ทอย : 127 หม 1 บานนำาออม ต.นำาออม อ.กระนวน จ.ขอนแกน23. กกรชน กกราชนเปนพชลมลกมอายหลายป มขนาดสง 1-2 เมตร ชอบขนในดนเหนยวทชมชน และมอนทรยวตถสง จนถงนำาลก  60 เซนตเมตร ใชสานเสอ ทำากระจาด กระเชา หมวก ฯลฯ กกราชน หากมองเผนๆ อาจจะคลายกบกกรม ตางกนทกกราชนมขนาดเลกกวา ใบแผออกเปนแฉกตรง ไมหอยลลงเหมอนกกรมขอมลสำาหรบตดตอ : นางพมพรรณ กลปพมานกล หรอ นายรกษณรงค กมปพมานกล

โทรศพท : 081-999 3312, 044-783 222 ทอย : 190/22 หม 3 ต.ประโคนชย อำาเภอประโคนชย จงหวดบรรมย 31140 อเมล : Pimpan – Kun@hotmail.com24. ไหล ไหลเปนตนกกชนดหนง ซงตนกกพนธพนเมองของอสาน มสามพนธ คอ ตนเป ตนผอ และ ตนไหล ตนเปมลำาตนแบน มอกชอหนงวาตนธป ตนผอมลำาตนทมหนาตดเปนรปสามเหลยม สวนตนไหลมลำาตนทมหนาตดเปนรปวงกลม ชาวบานนำาตนเป ผอ และไหล มาทอเปนสาด(เสอ) ใชในชวตประจำาวน ในปจจบนทางราชการนำาพนธกกพนธใหมมาใหชาวบานปลก และทอเปนเครองใชตางๆ ซงมคณภาพดเทยบเทากบไหล เรยกวา “กกราชน” มลกษณะลำาตนกลม ผวเปนมน บางแหง เชน ทจงหวดบรรมย เรยก กกราชนนวา ตนไหล ซงเปนคนละพนธกบวสดในขอนขอมลสำาหรบตดตอ : คณชวนพศ อวบอวน โทรศพท : 043-776100 , 081-8739640 ทอย : กลมสตรทอเสอกกตำาบลแพง หมท 1 ต.แพง อ.โกสมพสย จ.มหาสารคาม25. กบหมก กลมภญโญวานชยนำากาบหมากมาขนรปโดยใชเครองอดแผนกาบหมากทออกแบบและผลตขนเอง ไดจดสทธบตรป 2547 โดยใหความรอนดานบน 80 °C ดานลาง 100 °C เปนภาชนะใสอาหารจากกาบหมาก คลายถาดโฟมบรรจอาหาร สามารถใชซำาไดหลายครง ขอมลสำาหรบตดตอ : กลมผผลตภญโญวานชย คณสมาล ภญโญ โทรศพท: 044 419555, 044 419795 ตอ 11, 08 9579 2112 ทอย : 113 หม 3 ต.สงเนน อ.สงเนน จ.นครราชสมา 30170อเมล : wisa_phinyo@hotmail.com26. จกสนยชน ชนไดจากยางของตนไมชาวบานเกบมาจากในปา นำามาขายทรานขายวสดจากทองถนทอำาเภอวารนชำาราบ จงหวดอบลราชธาน และนำามนยางกซอไดจากรานดงกลาว ซงนำาเขามาจากประเทศลาว เนองจากนำามนยางทไดจากตนยางนาในประเทศไทยเหลอนอยตนแลว และการไดมาซงนำามนยางตองเจาะเปนโพรงทลำาตน ซงถาเจาะมาก ๆ ตนไมจะตายได กระบวนการผลตนำาไมไผจกสานมาชบหรอทานำามนยางแลวนำาไปคลกกบผงชนใหทวตากไวใหแหงประมาณ 1 เดอนขอมลสำาหรบตดตอ : คณเพญ บวจนทร โทรศพท : 089-4392077, 080-4640157 ทอย : บานสะอาง 30/1 หม 12 ต.หวยเหนอ อ.ขขนธ จ.ศรสะเกษ 27. ตอกไมไผ ตอกไมไผเกดจากการผาลำาไมไผใหเปนแผนบางๆ ขนาดกวางยาวขนอยกบการใชในการสานเปนผลตภณฑทใชในชวตประจำาวนของชาวอสาน เชน กระตบขาวเหนยว หวดสำาหรบนงขาวเหนยว ไซเครองมอจบปลา

ขอมลสำาหรบตดตอ : กลมหตถกรรมจกสาน บานแสนสข นางกรรณกา สบสารคาม โทรศพท: 080-008-7788ทอย : บานแสนสข ต. โสกเสยว อ. กระนวน จ.ขอนแกน 28. ใบตล มาจากตนตาล นำามาตากแดดใหแหง ใชมดคมๆ ผาเปนซกความกวางประมาณ 0.5 เซนตเมตร นำามายอมสและไมยอมสโชวเนอธรรมชาตของวสด นำามาสานเปนเสนยาวตอกนไดไมจำากด ขนอยกบการนำาไปทำาผลตภณฑอะไร ถานำาไปทำาเปนหมวกจะใชความยาว 5 วา หรอ 10 เมตร จะเยบไดหมวก 1 อนพอด หรอนำาไปทำาเปนผลตภณฑอยางอน เชน กระเปา ใบตาลมคณสมบตดดงอไดงายตอการพบมวนเปนรปทรงหมวก เมอคดแลวจะอยทรงดเพราะใบตาลมความแขงพอประมาณ ไมออนจนเกนไป หมวกใบตาลเปนหมวกทไดรบความนยมมากในอสาน เพราะราคาถกและทนทานใสในการทำางานกลางแจง เชน ชาวนา กรรมกร ชาวสวน เปนตน จงเปนอกหนงผลตภณฑจำาเปนทใชในชวตประจำาวนของชาวอสานขอมลสำาหรบตดตอ : นางประยร ทะคำาวงศ (ผถกเสนใบตาล) โทรศพท : 085-1045653 ทอย : 52 หม 9 บานหนองคใต ต.โนนโหนน อ.วารนชำาราบ จ.อบลราชธานนายสนน กญญาพงษ (ผเยบขนรปหมวกใบตาล) โทรศพท : 087-379 5319ทอย : 71/12 บานใหมรงเรอง ต.โนนโหนน อ.วารนชำาราบ จ.อบลราชธาน29. ไมกแคน ไมก ภาคอสานเรยกวา “ไมเฮย“ หรอเรยก “ไมเฮยนอย“ ภาคกลางเรยกวา “ไมซาง“ เนองจากไมเฮยนนยมนำามาทำาแคน จงเรยกวา ไมกแคน เปนพชตระกลไผมลำาขนาดเลกประมาณนวหวแมมอ มปลองคอนขางกลวง ภายในมร มเปลอกบางเกดเปนกอ กอละ 20-30 ลำา เวลาตด จะตดเฉพาะฤดหนาวเทานน เพราะจะทำาใหมอดไมกนเนอไม แหลงไมกจะอยบนเทอกเขาภพาน ราคาในการซอขายจะอยทมดละ 300 บาท 1 มดมจำานวน 160 ลำา นอกจากนนยงทำาเครองดนตรอนๆ อก เชน โหวด ขอมลสำาหรบตดตอ : นายสเมธ เทพขาม โทรศพท : 081-570 3515ทอย : บานเหลาขาม ต.สแกว อ.เมอง จ.รอยเอด30. ไมสก กลมสมานเพชร เปนกลมหตถกรรมผลตภณฑไมสก เปนเครองมอเครองใชภายในครวเรอน เชน ชอน สอม ตะหลว ไมพาย ตะเกยบ มดไม ฯลฯ โดยใชไมสกพนธสกทองทเปนเศษเหลอจากการทำาเฟอรนเจอร เนอไมสกมลายสวยงามแขงแรงทนทาน เลอย ผา ไสกบตบแตงและชกเงา ไดงาย ใชทำาเครองเรอนและในการกอสรางบานเรอน ปลวก มอด ไมชอบกนเพราะไมสกมสารพวกเตคโตครโนน กระบวนการผลตทำารปทรงดวยการตด การกลง การควาน และการขด ทำาผวใหเงาดวยการขดดวยไขของสตว (วว) หรอทาดวยนำามนพชขอมลสำาหรบตดตอ : กลมสมานเพชร นางทองเพชร ขนตกลม โทรศพท: 042-801248, 042-801962 , 085-926-4240

ทอย : 999/3 หมท 5 ต.อนทรแปลง อ.เอราวณ จ.เลย 31. ขผงทำตนแบบเครองทองเหลอง ตองนำาไปทำาใหเปนเสนโดยใชกระบอกอดเปนเสนชาวบานเรยกวา “บงเดยก“ ดงนนจงมสวนผสมททำาใหขผงเหนยวอดรดเปนเสนยาวโดยไมขาด ซงมสวนผสมคอ ขผง 100 กรม ขสด 30 กรม ขซ 30 กรมขซ เปนภาษาอสาน ภาษากลางเรยกวา “ชน“ เปนยางไมจำาพวกจก รง สะแบง มสเหลองใส เมอแหงจะมลกษณะแขง ตดไฟงาย ถกความรอนจะเหลว สมยกอนมตนไมใหญอยมากชาวบานตองการยางจากตนไมเหลานกจะใชมดหรอขวานขดเปนโพรงลกเขาไปประมาณฝามอ ปากโพรงทำาเปนรปครงวงกลม ดานลางโพรงทำาเปนแอง เพอขงนำายางทยอยออกมาจากลำาตน ทงไวจนไหลยอยมาขงในโพรงจนเตม ชาวบานจงตกออกมา 1 โพรงไดประมาณ 1 ขน ถานำายางขงจนแหงแขง ชาวบานจะเอาไฟจดเพอใหละลายแลวตกเอาได โดยปกตตนไมเหลานโดนแมลงหรอตวดวงกดแทะทเปลอก ตนไมจะสรางนำายางออกมาเพอปดแผลนน นำายางจะไหลออกมาเปนทางยาว หอยยอย ถาไหลออกมามากกจะรวงสพนดน หรอบรเวณคาคบนำายางกไหลออกมาเอง ชาวบานจะเกบขซโดยปนขนไปเกบหรอ ใชไมไผสอยเอาขซกได ประโยชนของขซคอนำามาคลกกบขเลอยเปนกอนหอดวยใบตองกงทำาเปนไต ใหแสงสวาง หรอเปนเชอสำาหรบกอไฟ และนำาไปยาเรอ และนำาไปยาตะกรากนนำาไดเพอการตกนำาได ขอมลสำาหรบตดตอ : คณบญม ลอมวงศ โทรศพท : 081-5484292 ทอย : บ.ปะอาว อ.เมอง จ.อบลราชธาน 32. หวยและไมกงปล หวายเปนพชตระกลปาลมชนดหนงทเปนเถาเลอยไปตามตนไมใหญ และหวายมหนาม คณสมบตใชประโยชนในการทำาเฟอรนเจอร หวายสวนใหญทนำามาใชประโยชนไดมาจากหวายธรรมชาต สวนทนำามาใชประโยชนของหวาย เปนสวนของลำาตนทลอกเอากาบใบออกแลว นำามาจกสานเปนเครองใชในชวตประจำาวน หวายทพบในจงหวดสรนทร และแนวชายแดนประเทศกมพชา ชาวบานเรยกชอตางกน เชน “หวายหางหน“ ซงเปนหวายทมความเหนยว เสนเลกมผวมนในตว “หวายนำา“ ลำาตนใหญเทานวกอย ชอบขนรมนำา ชาวบานนำามาจกสานเชนกน โดยเฉพาะชาวบานบทม จงหวดสรนทร นำาหวายหางหนและหวายนำา มาทำาจกสานตะกราชนดตาง ๆ ทเปนเอกลกษณโดดเดน ไมกงปล ภาษาถนบานบทมเรยก “ไมเจลย“ ภาษาอสานเรยก “ไมเครอผพวน“ เปนสวนประกอบทสำาคญของเครองหวายบานบทม ไมกางปลา เปนเถาวลยชนดหนงทขนอยในปาทบ ขนตามรมนำา หรอททมความชนสง เปนเถาวลยทขนเปนกลมใหญลกษณะลำาตนมเปลอกหมสดำา เปลอกปอกออกสามารถนำาไปตากแหงแลวจมนำาใช

มดแทนเชอกได ไมกางปลานำามาทำาเปนโครงสรางของตะกรา เชน ทำามอจบ ทำาเปนไมรองฐาน เพอเพมความแขงแรงของตะกราขอมลสำาหรบตดตอ : กลมหตถกรรมหวายบานบทม , รานวงหวาย นายสเทพ ศรลานช โทรศพท : 044-549044, 081-0652397, 089-2828173 โทรสาร: 049-549044 ทอย : 8/3 หม 4 บานบทม ต.เมองท อ.เมอง จ.สรนทร 32000 อเมล : srilanooch@hotmail.com33. ขผงทำเทยนพรรษ ขผงวสดใชทำาเทยนทจงหวดอบลราชธานในพธแหเทยนพรรษาซงม 2 แบบคอ แบบตดพมพและแบบแกะสลก ขผงมสองชนดคอขผงแทกบขผงเทยม ขผงแทไดจากรงผงทผงทงรงแลว นำามานงในหวดเหมอนขาวเหนยว ความรอนทำาใหขผงละลายประมาณ 10 นาท นำาขผงจะลงไปอยทหมอนง แลวเทลงบนถาดนำาเยนขผงจะเยนตวอยางรวดเรวและกลายเปนของแขง เมอจะนำาไปทำาเทยนพรรษาแบบตดพมพจะนำาไปแชนำาอนใหออนตวแลวนำาไปกดในแมพมพ สวนขผงเทยมคอขผงพาราฟนซงเปนเทยนทใชกนอยโดยทวไปขอมลสำาหรบตดตอ : รานดาราศลป คณวชต บญจรง โทรศพท : 081-7093464 045-260095ทอย : 102 ถ.พรหมราช ต.ในเมอง อ.เมอง จ.อบลราชธาน34. ขสด ขสดหรอชนโรง เปนขผงเหนยวสดำาไดจากรงของแมลงชนดหนงตวเลกกวาผงเรยกวาแมลง ขสดบางแหงเรยกวาแมงนอย คณสมบตของขสดคอ ออน เหนยว ยดหยน ไมตดมอ ไมแหงกรอบขสดใชสำาหรบตดยดลกแคนทงยงชวยปดจดชองวางระหวาง ลกแคนกบเตาแคนเพอไมใหลมทผานเขาสโพรงเตาแคนรวไหลออกจากเตาแคนได และเปนสวนผสมขผงสำาหรบทำาตนแบบเครองทองเหลองบานปะอาว จงหวดอบลราชธานขอมลสำาหรบตดตอ : นายสเมธ เทพขาม โทรศพท : 081-570 3515ทอย : บานเหลาขาม ต.สแกว อ.เมอง จ.รอยเอด35. หนแกรนต เปนวสดใชทำาครกหน หนแกรนตทเนอหนมความแขงและเหนยว เมอทำาเปนครกหนแลวการใชงานทนทานไมแตกราว ไมมฝนหนและสามารถนำาไปทำาเปนสงประดษฐจากหนแกรนตไดอกหลายอยาง คลายกบหนออน แตมความแขงแรง และราคาแพงกวา หนแกรนตมสเทาออน เทาเขม สดำา สแดง ขอมลสำาหรบตดตอ : กลมแกะสลกหนแกรนต นายสมพงษ มงกลาง โทรศพท : 089-575-2582 , 087-859-9367ทอย : 355 หมท 7 บานนาแขม ตำาบลนาแขม อำาเภอเมอง จงหวดเลย

อเมล : cddloei@chaiyo.com เวบไซต : www.thaitambon.com36. หนกรวดแมนำโขง ถกลำาเลยงขนจากแมนำาโขงโดยเครองจกรหรอเรอทใชดด สามารถลำาเลยงขนมาไดวนละ 330 คว และนำาเขาตะแกรงเพอชะลางและลอนตามขนาดของหนกรวดทดดจากเรอดด เปนวสดใชตกแตงสวน ทำาแผนทางเดน หนกรวดบางกอนถกคดมาเพอนำาไปทำาเครองประดบ หนกรวดสทกำาลงเปนทนยมของตางประเทศ เปนกรวดสดำา และกรวดสขาว ขอมลสำาหรบตดตอ : นางวไลลกษณ มทบทมทอง (มกดามณ) โทรศพท : 042-694105,042-630440,081-081-8733255 ทอย : 2 หม 9 ต. บางทรายนอย อ. หวานใหญ จ. มกดาหาร 49150 อเมล : mukdamane@hotmail.com37. หนออน-หนทรย-หนกบ หนทราย ( Sandstone) ประกอบดวยเมดทรายขนาดแตกตางกน (1/16 – 2 มม.) เมดแรสวนใหญเปนแรควอรตซ แตอาจมแรอนและเศษหนดนปะปนอยดวย เพราะวตถประสานมความแขงมากสามารถขดเหลกเปนรอยได มสตาง ๆ เชน แดง นำาตาล เทา เขยว เหลองออน อาจแสดงรอยชนใหเหน มซากดกดำาบรรพเกดจากการรวมตวกนของเมดทราย ในประเทศไทย พบมากทางภาคอสาน จงหวดราชบร เพชรบร กาญจนบร และทางภาคใตบางแหง หนออน (Marble) มโครงสรางทางเคมเหมอนหนปน หนออนสามารถขดได หนออนบรสทธมสขาว ถามสารมลทนปนอยในเนอหนออนจะทำาใหหนออนมสตางๆ แตตามปกตหนออนมรวลายหลายส หนออนเปนวสดกอสรางทใชทำาผนง ขนบนได พน ทำาอปกรณไฟฟา รปป นเครองประดบและตกแตง อาคารบานเรอน หนออนแปรมาจากหนปนคลายกบหนแกรนต แตมความแขงแรง และ ราคาแพงกวา หนแกรนต มสเทาออน เทาเขม สดำา สแดง หนกาบ (Brown Slate) และ หนชนวน (Black Slate) เกดจากดนทอดถมจนกอตวเปนชน หนกาบมทงหนกาบปา หนกาบทะเล แตทหางายตามทองตลาดและนยมใชคอ หนกาบภเขา ขอมลสำาหรบตดตอ : บรษท สโตน คลบ จำากด ตดตอ : นางอภณหพร สวางวบลยภาธรโทรศพท : 044-365300 , 081- 9260585 โทรสาร : 044-365067 ทอย : 133 ถ.มตรภาพ อ.ปากชอง จ.นครราชสมาบทสรปพนทเปาหมายกำาหนดโดยอางองจากขอมลทตยภม ไดพนท 13 จงหวด ไดแก จงหวดขอนแกน นครราชสมา เลย มกดาหาร กาฬสนธ มหาสารคาม รอยเอด

สกลนคร ยโสธร อบลราชธาน ศรสะเกษ สรนทร และบรรมย ผลจากการลงพนสำารวจวสดอสานไดวสดทสำารวจ 37 ชนด แบงเปนประเภทวสดดงนประเภทซเมนตเปนองคประกอบหลก(Cement-Based) 3 ชนด ไดแก หนทรายเทยม หนทรายเทยมอดแรง อฐประสาน ประเภทเซรามกส(Ceramics) 2 ชนด ไดแก อฐดนเผา กระเบองดนเผาประเภทโลหะ(Metals) 3 ชนด ไดแก เงน ทองเหลอง เหลกทำาฆองประเภทธรรมชาต(Natural) 23 ชนด แบงเปน กลมสงทอไดแก คราม ไหมยกทอง ไหมหางกระรอก ไหมมดหม ไหมแพรวา และกลมวสดจากพชไดแก ตอกไมไผ ปอ ใยบวบ กาบหมาก ไมสก ไหล คลา ไมกแคน หวาย ปานศรนารายณ ไหล(กกราชน) ใบตาล จกสานยาชน ผกตบชวา ดอกไมกวาด หญาคา เตย เตยหนาม ประเภทอนๆ ม 6 ชนด ไดแก ขผงทำาตนแบบเครองทองเหลอง ขผงทำาเทยนพรรษา ขสด หนกรวดแมนำาโขง หนแกรนต หนออน-หนทราย-หนกาบสามารถแบงกลมวสดทสำารวจตามศกยภาพความพรอมในการผลตและสงออกไดดงนกลม 1 : วสดทมศกยภาพสงคดสรรเขาสฐานขอมลวสด Material ConneXion® ไดแกวสดหนทรายเทยม หนทรายเทยมอดแรง อฐประสาน คราม ไหมยกทอง ไหมหางกระรอก ไหมมดหม ไหมแพรวา ปอ ใยบวบ กาบหมาก หนออน-หนทราย-หนกาบ ไมสก ไหล หวาย ปานศรนารายณ ไหล(กกราชน) ผกตบชวา กลม 2 : วสดทมศกยภาพแตยงไมพรอมดานการผลตตามความตองการของตลาด ไดแก เงน ทองเหลอง ตอกไมไผ คลา หนแกรนต หนกรวดแมนำาโขง ใบตาล จกสานยาชน หญาคา เตยหนาม และเตย กลม 3 : วสดทไมมศกยภาพตองมการพฒนาตอยอดอก ไดแก อฐดนเผา กระเบองดนเผา เหลก ไมกแคน ขผงทำาทองเหลอง ขผงทำาเทยนพรรษา ขสด สรปผลตภณฑและพนทเปนแผนทไดดงน

1. กระเบองดนเผา อฐดนเผา2. หนกรวดแมนำาโขง3. หนแกรนต4. หนทราย หนออน หนกาบ5. หนทรายเทยม6. หนทรายเทยมอดแรง7. อฐประสานหรอบลอกประสาน 8. เงน9. ทองเหลอง10. เหลกทำาฆอง11. คราม

12. ไหมยกทอง ไหมแพรวา13. ไหมหางกระรอก ไหมมดหม14. คลา15. ดอกไมกวาด16. เตย เตยหนาม17. ปานศรนารายณ18. ผกตบชวา19. ใยบวบ20. ใยปอ21. หญาคา22. กกราชนและไหล

23. กาบหมาก24. จกสานยาชน25. ตอกไมไผ26. ใบตาล27. ไมกแคน เครอยานาง28. ไมสก29. หวาย ไมกางปลา30. ขผงทำาตนแบบเครองทองเหลอง31. ขผงทำาเทยนพรรษา32. ขสด

ภาพวสดตางๆ มดงน

ภาพท 1 หนทรายเทยมอดแรง ภาพท 2 หนทรายเทยม ภาพท 3 อฐประสาน

ภาพท 4 อฐดนเผา ภาพท 5 กระเบองดนเผา ภาพท 6 เงน

ภาพท 7 ทองเหลอง ภาพท 8 เหลกทำาฆอง ภาพท 9 คราม

ภาพท 10 ไหมยกทอง ภาพท 11 ไหมหางกระรอก ภาพท 12 ไหมมดหม

ภาพท 13 ไหมแพรวา ภาพท 14 คลา ภาพท 15 ดอกไมกวาด

ภาพท 16 เตย ภาพท 17 เตยหนาม ภาพท 18 ปานศรนารายณ

ภาพท 19 ผกตบชวา ภาพท 20 ใยบวบ ภาพท 21 ใยปอ

ภาพท 22 หญาคา ภาพท 23 กกราชน ภาพท 24 ไหล

ภาพท 25 กาบหมาก ภาพท 26 จกสานยาชน ภาพท 27 ตอกไมไผ

ภาพท 28 ใบตาล ภาพท 29 ไมกแคน ภาพท 30 ไมสก

ภาพท 31 ขผงทำาตนแบบเครองทองเหลอง ภาพท 32 ขผงทำาเทยนพรรษา ภาพท 33 ขสด

ภาพท 34 เครองดนตรโหวด ภาพท 35 หวาย ภาพท 36 ไมกางปลา

ภาพท 37 หนแกรนต ภาพท 38 หนกรวดแมนำาโขง ภาพท 39 หนออน หนทราย หนกาบ

เอกสรององมนส สขสาย. ตำรเรยนอกษรโบรณอสน. อบลราชธาน : มลมงอสาน, 2543.ธนสทธ จนทะร และคณะ. กรสรรหและรวบรวมวสดไทยจกภคตะวนออกเฉยงเหนอ. กรงเทพฯ : ศนย

สรางสรรคงานออกแบบ (TCDC), 2552.