ศกษาการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ)

A STUDY OF BUDDHADHAMMA DISSEMINATION OF PHRATHEPSITTHIMONGKON

(SANER SIRIPAÑÑO)

นางสาวดารา ประจนพล

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาพระพทธศาสนา บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย พทธศกราช ๒๕๕๕

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

ศกษาการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ)

นางสาวดารา ประจนพล

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาพระพทธศาสนา บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย พทธศกราช ๒๕๕๕

(ลขสทธเปนของมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย)

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

A STUDY OF BUDDHADHAMMA DISSEMINATION OF

PHRATHEPSITTHIMONGKON (SANER SIRIPAÑÑO)

MISS DARA PRAJANPOL

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of The Requirement for the Degree of

Master of Arts (Buddhist Studies) Graduate School

Mahachulalongkornrajavidyalaya University Bangkok, Thailand

C.E. 2012

(Copyright by Mahachulalongkornrajavidyalaya University)

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

ชอวทยานพนธ : ศกษาการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรป�โญ)

ชอผวจย : นางสาวดารา ประจนพล

ปรญญา : พทธศาสตรมหาบณฑต (พระพทธศาสนา)

คณะกรรมการควบคมวทยานพนธ :

: พระมหาปรดา ขนตโสภโณ, ดร. ปธ.๓, พธ.บ., M.A., Ph.D

: ผศ.พเศษ. ดร.สงศร ชมภวงศ คบ., คม., ศน.ด.

วนสาเรจการศกษา : .............................................๒๕๕๖

บทคดยอ

วท ยาน พ น ธ เรอ ง “ศ ก ษ าก ารเผ ยแผพ ท ธ ธ รรม ข อ งพ ระ เท พ ส ท ธ ม งค ล

(เส น อ ส รป � โญ )” ม ว ต ถ ป ระ ส งค ดง น ๑ ) เพ อ ศ ก ษ าห ลก ก าร เผ ย แผพ ท ธ ธ รรม

ของพระเทพสทธมงคล ๒) เพอศกษาผลการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล โดยศกษา

ขอมลจากพระไตรปฎก เอกสารท เกยวของกบชวตและผลงานของพระเทพสทธมงคล

(เสนอ สรป�โญ) หนงสอ เอกสาร สอสงพมพทกชนด และขอมลภาคสนามจากการสมภาษณ

พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรป�โญ) พระสงฆาธการในจงหวดระนอง อบาสก อบาสกา

ทมาทาบญวนธรรมสวนะทวดตโปทาราม คร นกเรยน นกศกษา จากวทยาลยการอาชพกระบร

ทพระเทพสทธมงคลมสวนรวมในการจดการเรยนการสอน วเคราะหขอมลเชงพรรณนา นาเสนอ

ขอมลและขอเสนอแนะ

ผลการวจยพบวา

๑. หลกการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรป�โญ) พบวา

ทานไดปฏบตหนาทเผยแผพทธธรรมตามแนวพทธวธ ทงในสวนของคณสมบตของนกเผยแผ

จดมงหมายในการสอน หลกการสอน ลลาการสอน วธการสอน และเทคนคการสอน รวมทงนา

บทบาทและวธการเผยแผพระพทธศาสนาของพระสาวก มาประยกตใชเปนกลยทธในการเผยแผ

พทธธรรมใหประสบผลสาเรจ โดยใชกลยทธในการเผยแผพทธธรรมทหลากหลาย รวมถง

ยทธศาสตรการเผยแผพทธธรรม ทมการวเคราะหสถานการณและกลมเปาหมายของการเผยแผ

ทกครง นอกจากน ทานยงไดปฏบตตนตามหลกคณสมบตของนกเผยแผทพงประสงคตาม

แนวทางแหงพทธะ ทเรยกวา สปปรสธรรม ๗ ซงไดแก การรจกเหต การรจกผล การรจกตน

การรจกประมาณ การรจกกาล การรจกชมชน และการรจกบคคล

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

ข

๒. ผลการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรป�โญ) พบวา

การเผยแผพทธธรรมของทานไดกอใหเกดผลทงแกบคคล สงคม และพระพทธศาสนา

ผลทเกดแกบคคล ไดแก การทาใหบคคลมความรความเขาใจและสามารถปฏบต

ตามหลกแหงพระพทธศาสนาไดอยางถกตอง มศรทธาทประกอบดวยปญญา มทศนคตทด

และสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมการดาเนนชวตในทางทถกตองได ซงทานไดเผยแผสงเหลาน

ทงแกคนไทย ตลอดจนชาวตางชาต และตางศาสนาดวย

ผลทเกดแกสงคม ไดแก การแกปญหาเรองความเชอทไมถกตองตามหลก

พระพทธศาสนา การลดความรนแรงของอานาจวตถนยม การแกปญหาเศรษฐกจบนพนฐานของ

ความพอเพยง และการเสรมสรางความสามคค

ผลท เกดแกพระพทธศาสนา ไดแก การพฒนางานดานพระพทธศาสนา

การเผยแผพทธธรรมดวยวธการทหลากหลาย และการปกปองพระพทธศาสนาโดยการใชความร

สตปญญา และความรอบคอบในการสรางความรความเขาใจทถกตองตอพระพทธศาสนา

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

ค

Thesis Title : A Study of Buddhadhamma Dissemination of

Phrathepsitthimongkon (Saner Siripañño)

Researcher : Miss Dara Prajanpol

Degree : Master of Arts (Buddhist Studies)

Thesis Supervisory Committee

: Phramaha Preeda Khantisopano, Dr.

Pali 3, B.A., M.A., Ph.D.

: Asst.Prof. (Emeritus) Dr.Songsri Chomphuwong

B.A., M.Ed., Ph.D.

Date of Graduation : ………………………………..2013

ABSTRACT

The thesis title on “A Study of Buddhadhamma Dissemination

of Phrathepsitthimongkon (Saner Siripañño)” the objectives were as follows; 1) to study

the principle on Buddhadhamma Dissemination of Phrathepsitthimongkon. 2) to study

the feedback on Buddhadhamma Dissemination of Phrathepsitthimongkon. The major

sources derived from Tipitaka, documents were concerned with his life and profile, texts,

documents, all kinds of typing and data from field work by dept interview with him,

Sangha administrators in Ranong province, lay men, lay women who came to make merit

in holy day of Wat Tapotaram, teachers, students from Kraburi industrial and community

education college which he had participated for learning and teaching management, data

analysis by description, presentation of data and recommendation.

The finding were as follows.-

1. The dissemination of Buddhadhamma of Phrathepsitthimongkon

(Saner Siripañño), found that he had disseminated according to Buddha’s techniques for

Buddhism dissemination, either in terms of components of missionary, purpose for

teaching, principle for teaching, style for teaching, method for teaching and technique for

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

ง

teaching or the role and methodology for dissemination of Buddhism of followers for

applying as strategy in Buddhadhamma dissemination for achievement in varieties of

strategies throughout strategy for Buddhadhamma dissemination, he had analyzed the

situation and purposive group for dissemination every time, moreover, he had followed

according to purposive missionary along with Buddhahood, that called Suppurisadhamma

principle as follows.- knowing the cause, knowing the purpose, knowing the oneself,

knowing how to be temperate, knowing the proper time, knowing the society, knowing

the individual.

2. The feedback on Buddhadhamma dissemination of Phrathepsitthimongkon

(Saner Siripañño) found that there were effected on people, society and Buddhism as well.

The feedback on people i.e. he taught people to know and understanding

throughout practice along with Buddhism principle as righteousness, to have faith with

wisdom, to have a proper attitude and to adapt behavior for proper living, so he had taught

all these things to Thai people, as well as foreigners and other religions people.

The feedback on society i.e. he solved the problem on misunderstanding

about Buddhism, to decrease the violence of materialism, to solved the economic problem

based on self-sufficiency and to promote on harmony.

The feedback on Buddhism i.e. he develop the Buddhist mission, to

disseminate Buddhism by variety of methods and to protect Buddhism by applying of

knowledge and wisdom and the carefulness for disseminating on knowledge and

understanding in righteousness to Buddhism.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

จ

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธนสาเรจไดอยางสมบรณดวยความอนเคราะหชวยเหลอจากผมพระคณ

หลายทานทไดเมตตาชวยเหลอแนะนาใหงานลลวงตามวตถประสงค ผวจยขอกราบขอบพระคณ

พระมหาปรดา ขนตโสภโณ, ดร. และ ผศ.พเศษ ดร. สงศร ชมภวงศ อาจารยทปรกษาวทยานพนธ

ทชวยใหคาชแนะแนวทางในการเขยนวทยานพนธ จนไดเนอหาวทยานพนธทครบถวนสมบรณ

กราบ ข อบ พ ระค ณ ม ห าวท ยาลยม ห าจฬ าลงก รณ ราช วท ยาลย วท ยาเข ต

นครศรธรรมราช โดยพระเดชพระคณพระเทพปญญาสธ ในฐานะผบงคบบญชา ทเมตตาให

โอกาสในการศกษาและใหกาลงใจแกผจดทาวทยานพนธเสมอมาจนกระทงสาเรจการศกษา

กราบขอบพระคณพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรป�โญ) เจาอาวาสวดตโปทาราม

และทปรกษาเจาคณะจงหวดระนองทไดเมตตาอนญาตใหทาวทยานพนธ พรอมทงใหขอมล

ดานเอกสารและการสมภาษณ ขอขอบพระคณผใหสมภาษณทกทาน

ขอขอบคณเจาหนาทหองสมด มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขต

นครศรธรรมราช ทอานวยความสะดวกในการคนควาเอกสารและงานวจยทเกยวของ

ขอขอบคณ ผศ.ดร.กนตภณ หนทองแกว ทไดอนเคราะหใหคาแนะนาในการเขยน

หวขอวทยานพนธและการเขยนบทคดยอภาคภาษาองกฤษ

ขอขอบคณทานผประสานงานขอมลการทาวทยานพนธ และผใกลชด ทใหกาลงใจ

และสนบสนนในทก ๆ เรอง จนทาใหผจดทาวทยานพนธไดรบประโยชนจากการศกษา

อานสงสใดทจกพงบงเกดจากการทาวจยน ผวจยขอนอมบชาคณพระรตนตรย

คณบดามารดา ครอาจารย ตลอดจนผมอปการคณทก ๆ ทาน ทมสวนชวยเหลอในการทา

วทยานพนธในครงน

ดารา ประจนพล

..........................................๒๕๕๖

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

ฉ

สารบญ

ชอเรอง หนา

บทคดยอภาษาไทย ก

บทคดยอภาษาองกฤษ ค

กตตกรรมประกาศ จ

สารบญ ฉ

คาอธบายสญลกษณและคายอ ซ

บทท ๑ บทนา ๑

๑.๑ ความเปนมาและความสาคญของปญหา ๑

๑.๒ วตถประสงคของการวจย ๓

๑.๓ ขอบเขตของการวจย ๓

๑.๔ ปญหาทตองการทราบ ๔

๑.๕ นยามศพทเฉพาะทใชในการวจย ๔

๑.๖ ทบทวนเอกสารและรายงานการวจยทเกยวของ ๕

๑.๗ วธดาเนนการวจย ๑๐

๑.๘ ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ๑๐

๑.๙ กรอบแนวคดในการวจย ๑๑

บทท ๒ หลกการและวธการเผยแผพทธธรรม ๑๒

๒.๑ ความหมายและความสาคญของการเผยแผ ๑๒

๒.๒ พทธวธในการเผยแผพระพทธศาสนา ๑๖

๒.๓ หลกการและแนวคดเกยวกบการเผยแผพทธธรรม ๓๓

๒.๔ กลยทธในการเผยแผพระพทธศาสนา ๓๙

๒.๕ ยทธศาสตรการเผยแผพระพทธศาสนา ๔๐

๒.๖ คณสมบตของนกเผยแผทพงประสงคตามแนวทางแหงพทธะ ๔๑

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

ช

สารบญ (ตอ)

บทท ๓ หลกการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรป�โญ) ๔๔

๓.๑ ประวตพระธรรมทตในประเทศไทย ๔๔

๓.๒ การเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรป�โญ)

ในฐานะพระธรรมทต ๔๖

๓.๓ การเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรป�โญ)

ตามแนวพทธวธในการเผยแผพระพทธศาสนา ๔๖

๓.๔ หลกการและแนวคดเกยวกบการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล

(เสนอ สรป�โญ) ๕๓

๓.๕ กลยทธในการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรป�โญ) ๕๗

๓.๖ ยทธศาสตรการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรป�โญ) ๕๘

๓.๗ คณสมบตของนกเผยแผทพงประสงคของพระเทพสทธมงคล

(เสนอ สรป�โญ) ๕๙

บทท ๔ ผลการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรป�โญ) ๖๒

๔.๑ ผลทเกดแกบคคล ๖๒

๔.๒ ผลทเกดแกสงคม ๖๖

๔.๓ ผลทเกดแกพระพทธศาสนา ๗๐

บทท ๕ สรปผลการวจย และขอเสนอแนะ ๗๔

๕.๑ สรปผลการวจย ๗๔

๕.๒ ขอเสนอแนะ ๗๖

บรรณานกรม ๗๗

ภาคผนวก ๘๔

ภาคผนวก ก. สงเขปประวตพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรป�โญ) ๘๕

ภาคผนวก ข. รายนามผใหสมภาษณ ๘๙

ภาคผนวก ค. ภาพถายการสมภาษณพระเทพสทธมงคลและผเกยวของ ๙๒

ภาคผนวก ง. แบบสมภาษณ ๙๕

ประวตผวจย ๑๐๖

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

ซ

คาอธบายสญลกษณและคายอ

วทยานพนธฉบบน ใชพระไตรปฎกภาษาบาล และพระไตรปฎกภาษาไทย

ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ในการอางอง โดยจะระบ เลม/ ขอ/หนา หลงคายอชอคมภร

เชน ว.ม. (ไทย) ๔/๖๐/๗๒ หมายถง วนยปฎก มหาวรรค พระไตรปฎกภาษาไทย เลมท ๔

ขอท ๖๐ หนา ๗๒

พระไตรปฎกภาษาบาล

พระวนยปฎก

ว.ม. (บาล) = วนยปฎก มหาวรรค (ภาษาบาล)

พระไตรปฎกภาษาไทย

พระวนยปฎก

ว.ม. (ไทย) = วนยปฎก มหาวรรค (ภาษาไทย)

พระสตตนตปฎก

ท.ส (ไทย) = สตตนตปฎก ทฆนกาย สลขนธวรรค (ภาษาไทย)

ท.ม. (ไทย) = สตตนตปฎก ทฆนกาย มหาวรรค (ภาษาไทย)

ท.ปา. (ไทย) = สตตนตปฎก ทฆนกาย ปาฏกวรรค (ภาษาไทย)

ม.ม. (ไทย) = สตตนตปฎก มชฌมนกาย มชฌมปณณาสก (ภาษาไทย)

ม.อ. (ไทย) = สตตนตปฎก มชฌมนกาย อปรปณณาสก (ภาษาไทย)

ส.ส. (ไทย) = สตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค (ภาษาไทย)

ส.ข. (ไทย) = สตตนตปฎก สงยตตนกาย ขนธวารวรรค (ภาษาไทย)

ส.ม. (ไทย) = สตตนตปฎก สงยตตนกาย มหาวารวรรค (ภาษาไทย)

อง.ตก. (ไทย) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย ตกนบาต (ภาษาไทย)

อง.จตกก. (ไทย) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย จตกกนบาต (ภาษาไทย)

อง.ป�จก.(ไทย) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย ปญจกนบาต (ภาษาไทย)

อง. สตตก (ไทย) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย สตตกนบาต (ภาษาไทย)

อง.อฏฐก. (ไทย) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย อฏฐกนบาต (ภาษาไทย)

ข.ข. (ไทย) = สตตนตปฎก ขททกนกาย ขททกปาฐะ (ภาษาไทย)

ข.ส. (ไทย) = สตตนตปฎก ขททกนกาย สตตนบาต (ภาษาไทย)

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

ฌ

ข.ชา. (ไทย) = สตตนตปฎก ขททกนกาย ชาดก (ภาษาไทย)

ข.ม. (ไทย) = สตตนตปฎก ขททกนกาย มหานเทส (ภาษาไทย)

ข.จ. (ไทย) = สตตนตปฎก ขททกนกาย จฬนเทส (ภาษาไทย)

ข.ธ. (ไทย) = สตตนตปฎก ขททกนกาย ธรรมบท (ภาษาไทย)

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

บทท ๑

บทน า

๑.๑ ความเปนมาและความส าคญของปญหา ในยคเรมแรกแหงการประดษฐานและเผยแผพระพทธศาสนาไดอาศยบทบาท

ของพระพทธเจาและพระสาวกเปนหลกส าคญ โดยใชวธการตาง ๆ จารกสงสอน เพอน าประชาชนใหเขาถงพระศาสนา ดวยการบ าเพญกรณยกจอยางตอเนองและจรงจงของพระพทธองคและพระสงฆสาวก ท าใหพระพทธศาสนาไดเจรญแพรหลายออกไปอยางรวดเรว เปนปกแผนมนคงในดนแดนอนเดยตอนกลางและตอนเหนอ การเผยแผพระพทธศาสนาในสมยกอนนนไดท ากนหลายรปแบบ ไดแก การปฏบตตนทนาเลอมใส การสนทนา การแนะน า การตอบปญหา ขอของใจ และการแสดงธรรมไปตามล าดบ โดยทพระพทธเจาทรงประทานหลกการเผยแผ ใหพระสาวกยดถอเปนหลกปฏบตวา ใหแสดงธรรมมเหตผลสมพนธตอเนองกนไปโดยล าดบ ชแจงใหเขาใจในแตละแงแตละประเดน แสดงธรรมดวยจตเมตตาอนเคราะห มงจะใหเปนประโยชนแกผฟง ไมแสดงธรรมเพราะเหนแกลาภสกการะ แสดงธรรมไมยกตน ไมเสยดส ขมผอน ตลอดจนยดหลกโอวาทปาฏโมกข คอการไมกลาวรายผใด มความส ารวมในศล เปนตน ครนภายหลงพทธกาล บทบาทและหนาทในการเผยแผพระพทธศาสนา ตกเปนภาระของพทธบรษทโดยตรง โดยเฉพาะพระสงฆสาวกซงเปรยบเสมอนทพหนา ทตองคอยท าหนาทงานเผยแผพระพทธศาสนา นบวาเปนงานทส าคญประการหนงของชาวพทธ ดงทจะเหนความจรง ถาไมมพระธรรมทตน าพระพทธศาสนาออกจากประเทศอนเดยไปเผยแผในตางประเทศแลว ประเทศไทยกคงไมไดรบพระพทธศาสนา และพระพทธศาสนาคงจะสญสนไปจากโลกนานแลว แตการทพระพทธศาสนาไมสญสนไปจากโลก กเพราะผลงานการเผยแผของชาวพทธในอดตนนเอง

สชพ ปญญานภาพ, ศาสนาเปรยบเทยบ, (กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยรามค าแหง , ๒๕๒๔),

หนา ๑๓. ท.ม. (ไทย) ๑๐/๙๐/๕๐-๕๑, ข.ธ. (ไทย) ๒๕/๑๘๓-๑๘๕/๙๐-๙๑. พระมหาธรรมรต อรยธมโม และคณะ, “ปจจยทมผลตอการเผยแผพระพทธศาสนา

ของพระสงฆาธการในจงหวดนครศรธรรมราช ”, รายงานการวจย, (มหาวทยาลยมหามกฎราชวทยาลย วทยาเขตศรธรรมาโศกราช, ๒๕๕๐), หนา ๑-๒.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๒

แตในปจจบนนปญหาในการเผยแผพระพทธศาสนาประการหนงนน คอการขาดบคลากรทมความรความสามารถในการเผยแผไดอยางมประสทธภาพเพยงพอและถกวธ เพราะสวนมาก ยงยดธรรมเนยมนยมแบบเกา คอเทศนตามคมภร นบวาไมเกดผลเทาทควร แมจะมพระนกเทศนแบบใหม คอเทศนแบบปฏภาณโวหารอยบาง แตสวนใหญกยงขาดความร ทกษะ และประสบการณในการใชภาษาทจะสอความหมายของหลกธรรมตอสาธารณชน ใชศพทภาษายากแกการเขาใจของประชาชน ไมมการวเคราะหผฟง ซงเปนเปาหมายของการเผยแผพระพทธศาสนา ตวอยางทน ามาประกอบในการเทศนหรอบรรยายไมเหมาะกบกาลสมย เมอผเผยแผไมปรบปรงแกไขเทคนควธการเทศน ไมประยกตหลกธรรมใหเขากบสงคมหรอวถชวตในยคปจจบน การเผยแผหลกธรรมจงไมสมฤทธผลเทาทควร ท าใหพระพทธศาสนากลายเปน เรองทไกลตว คนรนใหมใหความสนใจตอพระพทธศาสนาและหลกค าสอนในศาสนานอยมาก แสดงใหเหนวาการเผยแผพระพทธศาสนารวมถงการอบรมพฒนาจตวญญาณของพทธศาสนกชนโดยทวไปไมประสบความส าเรจเทาทควร

พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) เปนพระนกเผยแผอกรปหนง ทมความรความสามารถ และมชอเสยงเปนทปรากฏแกพระสงฆสามเณรและพทธศาสนกชน ทงในจงหวดระนองและจงหวดใกลเคยง รวมถงประเทศเพอนบานอยางสหภาพพมา ทานเปนผ มศลาจารวตรอนงดงาม เปนก าลงส าคญในการขบเคลอนสงเสรมพฒนางานของคณะสงฆ ใหเจรญรงเรองทกดาน ทานไดรบการคดเลอกเปนผท าคณประโยชนตอพระพทธศาสนา เปนครสอนพระปรยตธรรมภาคใต เปนพระธรรมทตประจ าส านกผตรวจการงานพระธรรมทตภาคใต และเปนหวหนาหนใตฝายวปสสนาธระ ในพระสงฆราชปถมภ ทานไดท างานดานการเผยแผ การปกครองการสาธารณปการ ตลอดจนงานสาธารณสงเคราะห ซงเกอกลสงเสรมการพฒนา งานของจงหวดระนองมาโดยตลอด โดยเฉพาะการท างานดานการเผยแผของทาน มประเดน ทนาสนใจอยหลายประการทงในสวนของหลกการส าคญททานยดถอปฏบตในการเผยแผพทธธรรม และการเผยแผพทธธรรมของทานไดกอใหเกดผลดตอวด ชมชน สงคม และพระศาสนานานปการ เปนแบบอยางทดแกพระภกษสามเณรในการท าหนาทเผยแผพทธธรรม

พระมหานมต สขรสวณโณ , “ปจจยทมผลตอความส าเรจในการเผยแผพระพทธศาสนา

ของพระศรศลปสนทรวาท (ศลป สกขาสโภ) ”, วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต , (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๕), หนา ๑.

วนชาต วงษชยชนะ, “คารวพจน ”, ใน เจรญอายวฒนมงคลครบ ๘๐ ป พระเทพสทธมงคล เจาคณะจงหวดระนอง, คณะกรรมการจดงานมทตาสกการะ การเจรญอายวฒนมงคลครบ ๘๐ ป พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ), (ระนอง : โรงพมพระนองออฟเซท, ๒๕๕๔) : หนา ค.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๓

ดงนน ผวจยจงมความสนใจทจะศกษา การเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ในสวนหลกการเผยแผ และผลทเกดจากการเผยแผพทธธรรม

๑.๒ วตถประสงคของการวจย ๑.๒.๑ เพอศกษาหลกการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล ๑.๒.๒ เพอศกษาผลการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล

๑.๓ ขอบเขตการวจย ๑.๓.๑ ขอบเขตดานขอมล

๑) ศกษาหลกการและแนวคดเกยวกบการเผยแผพทธธรรมจากพระไตรปฎก และเอกสารวชาการทางพระพทธศาสนา

๒) ศกษาขอมลเกยวกบการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) หนงสอ และเอกสารตาง ๆ

๒) ศกษาขอมลทไดจากการสมภาษณ พระเทพสทธมงคล และ บคคล ทเกยวของ ผเคยรวมงาน เคยฟงการเทศน การบรรยายของทาน ทงทเปนบรรพชตและคฤหสถ

๑.๓.๒ ขอบเขตดานเนอหา ๑) การวจยนจะศกษาเฉพาะหลกการ และผลทเกดจากการเผยแผพทธธรรม

ของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ๒) หลกการทใชในการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล

(เสนอ สรปญโญ) ในการวจยครงน เปนการศกษาถงการใชกลยทธตาง ๆ ททานใชในการเผยแผ เพอใหกลมเปาหมายไดรบประโยชนอยางแทจรง

๓) ผลการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ทเกดแกบคคล สงคม และพระพทธศาสนา

๑.๓.๓ ขอบเขตดานพนท พนททศกษา คอ วดตโปทาราม อ าเภอเมอง จงหวดระนอง ชมชนรอบวด

คณะสงฆจงหวดระนอง และวทยาลยการอาชพกระบร จงหวดระนอง

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๔

๑.๓.๔ ขอบเขตดานประชากรทศกษา ประชากรทศกษา ไดแก บคคลผเกยวของในฐานะศษยานศษย เพอนรวมงาน

หรอผทเปนกลมเปาหมายในการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล ประกอบดวย ๑) พระสงฆาธการในจงหวดระนอง จ านวน ๕ รป ๒) อบาสก อบาสกา จ านวน ๕ คน ๓) ครวทยาลยการอาชพกระบร จ านวน ๕ คน ๔) นกเรยน/นกศกษา วทยาลยการอาชพกระบร จ านวน ๕ คน

๑.๔ ปญหาทตองการทราบ ๑.๔.๑ พระเทพสทธมงคลมหลกการทส าคญในการเผยแผพทธธรรมอยางไรบาง ๑.๔.๒ การเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคลไดกอใหเกดผลตอ บคคล สงคม

และพระพทธศาสนาอยางไรบาง

๑.๕ นยามศพทเฉพาะทใชในการวจย ๑.๕.๑ การเผยแผ หมายถง การท าใหขยายออก การท าใหเปนทแพรหลาย ในทน

คอกระบวนการทพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ถายทอดความรคคณธรรมแกพระสงฆ อบาสก อบาสกาใหมความรความเขาใจในหลกธรรมค าสอนของพระสมมาสมพทธเจามากขน จนสามารถน าไปใชในการด าเนนชวต รกการปฏบตธรรม และตระหนกในคณคา จนกระทงชวยกนเผยแผพระพทธศาสนาใหกวางไกลออกไป

๑.๕.๒ พทธธรรม หมายถง หลกค าสอนของพระพทธเจาซงรวบรวมไว ในพระไตรปฎกทพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) น ามาเผยแผ

๑.๕.๓ พระเทพสทธมงคล หมายถง พระภกษเสนอ สรปญโญ (เจรญรกษ) น.ธ.เอก, คบ., พธ.บ., ศศ.ม. อดตเจาคณะจงหวดระนอง ทปรกษาเจาคณะจงหวดระนอง เจาอาวาสวดตโปทาราม ต าบลหาดสมแปน อ าเภอเมอง จงหวดระนอง

ราชบณฑตยสถาน , พจนานกรมฉบบราชบณฑตสถาน , (กรงเทพมหานคร: โรงพมพอกษร

เจรญทศน, ๒๕๒๕), หนา ๕๒๖.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๕

๑.๖ ทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของ การทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของ เพอก าหนดกรอบแนวคดและแนวทาง

ในการศกษา การเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ผวจยไดรวบรวมเอกสารและ งาน วจย ทเกยวของกบการเผยแผพทธธรรม ตลอดจนการพฒนาชมชนทองถน ดวยหลกธรรมทางพระพทธศาสนา ดงตอไปน

พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต) กลาววา “พระธรรมเทศนาของพระพทธเจา ไมวาจะแสดงทใดและแกใคร ยอมมจดหมายเปนแนวเดยวกน คอมงใหเกดความรความเขาใจ ในสภาพของสงทงหลายตามความเปนจรง ใหมทศนคตและปฏบตตอสงเหลานนอยางถกตอง ในทางทเปนประโยชนทงแกตนและบคคลอน แตเนอเรองและวธการสอนยอมแตกตางกนไป ตามอปนสย ความถนด และความสนใจของผฟง สดแตเรองใดวธใด จะชวยใหเขาเขาใจธรรม ไดด พทธวธในการสอนเปนความยงใหญ และพระปรชาสามารถของพระพทธเจาในการถายทอด พระองคทรงมหลกสอน แยกแยะกลมเปาหมาย ลลาการสอน เทคนคการสอน กลวธ และกศโลบายประกอบการสอนตาง ๆ ไดอยางยอดเยยม จนไดรบการยกยองวาเปนนกการสอน ทยงใหญทสด จนไดรบการขนานพระนามวาเปนพระบรมคร

พระราชวรมน (ประยทธ ปยตโต) กลาววา “หนาทและความผกพนของพระสงฆโดยมหลกธรรมค าสงสอนในทางพระพทธศาสนาเปนหลกในการปฏบต ซงมฝายธรรม และฝายวนยอนเปนตวก าหนดใหชวตพระสงฆเกยวเนอง และผกพนอยกบสงคม โดยพนฐานชวตสงคมของพระสงฆนแยก ๒ สวน คอ ความสมพนธภายในสงคมสงฆและความสมพนธในสงคมสวนรวม”

สทธ บตรอนทร กลาววา “พระสงฆมบทบาทในการพฒนาคณภาพชวต ดวยอาศยคณสมบตความบรสทธ ความเสยสละและความมสตปญญา แนะน า สงสอนประชาชน ใหประพฤตด ปฏบตชอบ ในการด ารงชวตมาโดยตลอด สวนในดานสงคมกไดแนะน าสงสอนและสรางจตส านก น าทางสความหลดพนจากความทกขทงกายและจตใจ สงสอนใหมนษยมนใจในศกยภาพของมนษยวาเปนผฝกฝนใหพฒนามวสยแหงการพฒนาไปอยางสงสด โดยอาศยการศกษาอบรม”

พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต) , พทธวธในการสอน , (กรงเทพมหานคร : ธรรมสภาและสถาบน บนลอธรรม, ๒๕๔๗), หนา ๒๐.

พระราชวรมน (ประยทธ ปยตโต) , พระพทธศาสนากบสงคมปจจบน , (กรงเทพมหานคร : กรมการศาสนา, ๒๕๑๒), หนา ๑๒.

สทธ บตรอนทร, พระพทธศาสนา, (กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช, ๒๕๓๓), หนา ๓๑.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๖

ปราณ ศรจนทพนธ กลาววา “พระสงฆมบทบาทเกยวกบขนบธรรมเนยมประเพณตงแตเกดจนตาย เชน ประเพณโกนผมไฟ โกนจก แตงงาน การอปสมบท งานศพ นอกจากน ยงเปนผใหการศกษาอบรมกลบตรกลธดา ใหบรการทางสงคมสงเคราะหและพฒนาชมชน ในสมยโบราณ วดยงเปนศนยกลางของการศกษา พระสงฆจงเปนศนยรวมจตใจของประชาชน มบทบาทชวยท าประโยชนใหแกสงคมไทยในดานตาง ๆ เชน การสอนหนงสอ การสรางโรงเรยน การสรางวด ดงจะเหนไดวา พระสงฆมบทบาทตอสงคมไทยมาก ชวยใหเกดความศรทธา และความสามคคในหมคณะชวยรกษาฟนฟวฒนธรรมของชาต”

พระมหาบญเลศ ธมมทสส ไดศกษาวจยเรอง “ศกษาวธการเผยแผพระพทธศาสนา ของพระราชวทยาคม ” สรปไดวา การเผยแผพระพทธศาสนาของพระเถระทงหลายมลกษณะเดนแตกตางกนและมลกษณะเหมอนกน หลวงพอคณลกษณะเดนคอการใชสอสญลกษณ อนไดแกวตถมงคล คาถาอาคม ตะกรด และการเคาะศรษะแทนการประพรมน าพทธมนต ในสงคมปจจบนจงมคนทกระดบเขาไปหาทานมไดขาด เปนพระทประชาชนเคารพศรทธาเปนอยางมาก โดยเฉพาะค าพดทานจะเปนเอกลกษณจงเปนทสนใจกนเปนอยางมาก ทานจงมโอกาสเผยแผพระพทธศาสนาแกคนทกระดบ

พระวฒกรณ วฑฒกรโณ ไดศกษาวจยเรอง “ศกษาเทคนคและวธการเผยแผ พทธธรรมของพระราชวรมน (ประยร ธมมจตโต) ” พบวา เนอหาพทธธรรมของพระราชวรมน จดเดน คอ มเนอเรองบรรยายธรรมเปนล าดบขน เปนขนตอน แตละประเดนจะมความรใหม ๆ ใหขบคดอยเสมอ โดยใชภาษารวมสมยฟงเขาใจงาย อธบายไดลมลก ชดเจน โดยสามารถสรปประเภทเนอหาของพทธธรรมททานน าเสนอได ๔ ประเภท คอ ๑) เนอหาประเภทพฒนาจตใจเพอชวตทดงาม ๒) เนอหาประเภทบรณาการและอนรกษสงแวดลอม ๓) เนอหาประเภท พระธรรมเทศนา ๔) เนอหาประเภทวชาการ

ปราณ ศรจนทพนธ , “สมพนธภาพระหวางพทธศาสนากบสงคมไทยในภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอภายหลงสงครามโลกครงท ๒ ”, รายงานการวจย , (มหาวทยาลยรามค าแหง , ๒๕๒๓), บทคดยอ.

พระมหาบญเลศ ธมมทสส , “ศกษาวธการเผยแผพระพทธศาสนาของพระราชวทยาคม (หลวงพอคณ ปรสทโธ)”, วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณ-ราชวทยาลย, ๒๕๔๓), บทคดยอ.

พระวฒกรณ วฑฒกรโณ , “ศกษาเทคนคและวธการเผยแผพทธธรรมของพระราชวรมน (ประยร ธมมจตโต) ”, วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต , (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณ - ราชวทยาลย, ๒๕๔๓), บทคดยอ.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๗

พระมหาอรณ จตตคตโต ไดศกษาวจยเรอง “ศกษากระบวนการสอสารเพอเผยแผ พทธธรรมของสวนโมกขพลาราม ” สรปไดวา การเผยแผ พทธธรรมของสวนโมกขพลารามนน บคลากรของสวนโมกข จะ เนน ไป ทความคดเหนของอาจารยพทธทาส ซงมความมงมน ตอการสอธรรมะของทาน คอ เขาถงหวใจแหงศาสนาของตน สงเสรมความเขาใจระหวางสมาชก และน าเพอนมนษยออกมาจากอ านาจของวตถนยม ธรรมะทสอออกมาเนนแกนแทของพทธธรรม ไมมการโจมตกลาวรายตอศาสนาอน แตกลบสรางความสามคค และชใหเหน อกเหนใจ เพอนมนษย เหนพษภยของวตถนยม และความงมงายและสงเกตไดจาก เคาโครงเผยแผพระพทธศาสนาของทานและการใชชวตของทานเองทานใชชวตเพอเผยแผพทธธรรมอยางแทจรง แมแตการเผาศพและการแบงเถาถานตามพนยกรรมของทานกยงมงแสดงธรรม

พระมหาศรญญ ปญญาธโร ไดศกษาวจยเรอง “การศกษาหลกการและวธการ เผยแผพระพทธศาสนาของพระสธรรมยานเถระ (ครบาอนทจกรรกษา) ” สรปไดวา ทาน เปนพระสงฆทถอหลกการเผยแผพระพทธศาสนา คอ หลกการวปสสนากรรมฐานทกอรยาบถททานแสดงออกมา เปนเสมอนทานก าลงสอวธการปฏบตวปสสนากรรมฐานสพทธบรษท โดยทานยนอยบนหลกการน จะเหนไดวาถาค าสอนใดผดไปจากหลกการทวามา ทานจะออกมาชแจง แกไข ตอบโต ค าสอนทผดเหลานน โดยมหลกส าคญทยดถอสรปเปนประเดนส าคญได ๕ ประการ คอ ๑) หลกสตปฏฐาน ๔ ๒) หลกไตรสกขา ๓) หลกตระหนกถงศกยภาพของผฟง ๔) หลกธรรมาธปไตย ๕) หลกสรางปญญา หลกส าคญทครบายดถอ ๕ ประการน อยในกรอบของหลกการทางพระพทธศาสนาทแสดงไวในงานวจย หลกทางพระพทธศาสนาททานยดถอ จงสงเคราะหเขาในหลกทส าคญ คอ หลกใหเกดประโยชนแกมหาชนเปนส าคญ การเผยแผพระพทธศาสนาของ ทานประสบความส าเรจ เพราะทานเปนพระภกษทยดมนในหลกการ และวธการทถกตอง

พระมหาอรณ จตตคตโต , “ศกษากระบวนการสอสารเพอเผยแผพทธธรรม

ของสวนโมกขพลาราม”, วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต , (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณ -ราชวทยาลย, ๒๕๔๔), บทคดยอ.

พระมหาศรญญ ปญ ญาธโร , “การศกษาหลกการและวธการในการเผยแผพระพทธศาสนา ของพระสธรรมยานเถระ (ครบาอนทจกรรกษา) ”, วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต , (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๖), บทคดยอ.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๘

พระมหาวระพนธ ชตปญโญ ไดศกษาวจยเรอง “ศกษาวเคราะหการตความ และวธการสอนธรรมะของหลวงพอเทยน จตตสโภ ” สรปไดวา การตความเปนวธการชวยให ผศกษาเขาใจความหมายและมมมองในการศกษาเรองตาง ๆ ท าใหไดรบแนวคดใหม ๆ อนสงผลตอกระบวนการคดอยางมเหตผล โดยตงอยบนรากฐานแหงความเขาใจทถกตองและหลวงพอเทยน เปนพระทมอตสาหะพยายามในการปฏบตธรรมจนเกดความเขาใจโดยหาการปรบประยกตวธการตามความเขาใจของตนเอง การสอนของทานจงไมยดตดอยกบต ารา แตเปนการอธบายจากสภาวะและวธการสอนธรรมะของหลวงพอเทยน จงเปนปรากฏการณใหมทผศกษาธรรมะควรศกษา เพอความเขาใจและปฏบตตามแนวค าสอนของพระพทธองคไดถกตองยงขน

พระมหาสรยน จนทนาโม ไดศกษาวจยเรอง “ศกษาบทบาทและผลงาน ในการเผยแผพระพทธศาสนาของพระอาจารยสมภพ โชตปญโญ ” สรปไดวา ทานเปนผมความรแตกฉานในหลกธรรมทางพระพทธศาสนา น าหลกอานาปานสตและโสดาปตตยงคะทส าคญยง ในทางพระพทธศาสนา มาถายทอดดวยเทคนคและวธการตาง ๆ ในการน าเสนอในรปแบบ การเทศนา การบรรยายธรรมและการปฏบตวปสสนากรรมฐานไดอยางลกซง ความรททานถายทอด เปนสงทเสรมสรางใหผฟงเกดความคดและตงมนในคณธรรม จรยธรรมไดเปนอยางด ถงแมวาทานจะไมมวฒการศกษาในทางพระพทธศาสนา เชน ความรดานเปรยญธรรม หรอนกธรรม เปนเครองยนยนเหมอนกบพระเถระรปอน แตความจรงกปรากฏวาแมทานจะไมไดเปนเปรยญ แตกสามารถชแจงหวขอธรรมไดอยางแจมแจง หรอบางครงอาจจะอธบายไดดกวา รปทเปนเปรยญกม ทงนขนอยกบอดมการณของทานทจะเผยแผพระพทธศาสนา เปนแรงจงใจ วาจะตองท าและท าไดดจากความตงใจททานแนวแนเปนอดมการณและปณธานขนในใจวา จะด าเนนรอยตามเบองพระยคลบาทของสมเดจพระสมมาสมพทธเจา ดวยความเชอมนทตองการ จะประกาศพระศาสนา แมสขภาพรางกายจะไมอ านวยเปนปญหาอปสรรคในการเผยแผมากมาย แตทานกไมยอทอตอปญหาดงกลาว เปนพระเถระทรกความถกตอง กลาท า และกลาแสดงออก สรางความแขงแกรงในการเผยแผพระพทธศาสนาในภาคอสาน ชน าสงคมพทธ มความชดเจน

พระมหาวระพนธ ชตปญโญ, “ศกษาการวเคราะหการตความและวธการสอนของหลวงพอ

เทยน จตตสโภ ”, วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต , (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๖), บทคดยอ.

พระมหาสรยน จนทนาโม , “ศกษาบทบาทและผลงานในการเผยแผพระพทธศาสนา ของพระอาจารยสมภพ โชตปญโญ ”, วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต , (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลย มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๙), บทคดยอ.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๙

ในเรองเปาหมายตามแนวทางของเถรวาท เพราะทานมองเหนประโยชนใหญขางหนา จงไมลงเล ไมรรอ มงหนาเดนหนาตลอดถอเอางานเปนหนาท มความสขกบการท างานเผยแผ

ปนดดา นพพนาวน ไดศกษาวจยเรอง “การศกษากระบวนการสอสารเพอเผยแพรธรรมะของสถาบนสงฆไทย ” สรปไดวา รปแบบวธการสอสารทใชในการเผยแพรธรรมะ นบตงแตสมยสโขทยจนถงปจจบน เรมจากการใชรปแบบการสอสารระหวางบคคล โดยมพระมหากษตรยและพระภกษสงฆเปนหลก ตอมามการใชหนงสอ สงพมพธรรมะ และโสตทศนปกรณในการศกษาสมยใหมเขาชวย อกทงมการเผยแพรธรรมะผานสอมวลชน แขนงตาง ๆ มากยงขนดวยและไดมการพฒนารปแบบวธการเผยแพรธรรมะจากการเทศน ตามประเพณดงเดมมาสการบรรยายธรรม สนทนาธรรม ปาฐกถาธรรม และการจดนทรรศการ ทางพระพทธศาสนา

พระมหาธรรมรต อรยธมโม และคณะ ไดศกษาวจยเรอง “ปจจยทมผล ตอการเผยแผพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการในจงหวดนครศรธรรมราช” พบวา ความคดเหนของพระสงฆาธการ เกยวกบปจจยการเผยแผพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ ทง ๔ ดาน คอ ปจจยจากองคกรคณะสงฆ ปจจยจากพทธศาสนกชน ปจจยจากรฐและนโยบายของรฐ และสภาพของสงคมปจจบน ทมผลตอการเผยแผพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ ในจงหวดนครศรธรรมราช ในภาพรวมอยในระดบปานกลาง สวนในความคดเหน ของพทธศาสนกชนนนอยในระดบมาก และเมอ น าผลการวจยทไดมาวเคราะหสถานการณ การเผยแผพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการ พบวา มทงจดแขง เชน ตนทนความศรทธา ทางสงคมยงมอยสง จดออนทส าคญ เชน ขาดนโยบายทเปนเอกภาพ ระบบบรหารจดการ ของพระสงฆาธการ

จากแนวคดของนกวชาการและงานวจยทเกยวของ การเผยแผพระพทธศาสนา มรปแบบวธการแตกตางกนมความโดดเดนของแตละบคคลไมเหมอนกน แตกยดในแนวทางปฏบตตามวธการเผยแผธรรมะตามหลกของพระพทธศาสนา แตกมรปแบบวธในการเทศนา สอนพทธศาสนกชนในรปแบบตาง ๆ เพอทจะใหผรบไดเขาใจในหลกธรรมค าสอน ของพระพทธศาสนา

ปนดดา นพพนาวน, “การศกษากระบวนการสอสารเพอเผยแพรธรรมะของสถาบนสงฆไทย ”,

วทยานพนธนเทศศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๓๓), บทคดยอ. พระมหาธรรมรต อรยธมโม และคณะ, “ปจจยทมผลตอการเผยแผพระพทธศาสนา

ของพระสงฆาธการในจงหวดนครศรธรรมราช”, บทคดยอ.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๐

๑.๗ วธด าเนนการวจย การศกษาวจยครงนเปนการศกษาวจยเชงคณภาพ โดยการวจยเอกสารและเกบขอมล

ภาคสนาม โดยใชแบบสมภาษณเปนเครองมอในการเกบรวบรวมขอมล ซงมล าดบขนตอนดงตอไปน

๑.๗.๑ ศกษาเอกสาร และรวบรวมขอมลทเกยวของจากแหลงขอมลตาง ๆ ดงน ๑) เอกสารชนปฐมภม ไดแก พระไตรปฎก อรรถกถา ฎกา อนฎกา ๒) ขอมลเอกสารเกยวกบ ผลงานและกลวธการเผยแผพระพทธศาสนา

ของพระเทพสทธมงคล ๓) เอกสารชนทตยภม ไดแก งานวจย วทยานพนธ เอกสาร และสงพมพ

ทางวชาการทเกยวของ

๑.๗.๒ ใชแบบสมภาษณเกบขอมลภาคสนามเพอใหไดขอมลเชงลก โดยสมภาษณพระสงฆาธการในจงหวดระนอง อบาสก อบาสกา ทมาท าบญวนธรรมสวนะทวดตโปทาราม และนกเรยน/นกศกษา วทยาลยการอาชพกระบร ทพระเทพสทธมงคลไดเขาไปมสวนรวม ในการจดการเรยนการสอน

๑.๗.๓ วเคราะหขอมลเชงพรรณนา น าเสนอขอมลและขอเสนอแนะ

๑.๘ ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ๑.๘.๑ ท าใหทราบถงหลกการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล ๑.๘.๒ ท าใหทราบถงผลการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล และสามารถ

น าไปเปนหลกในการด าเนนชวตประจ าวนอยางถกตองตามหลกธรรมทางพระพทธศาสนา

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๑

การเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ๑. หลกการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล ๒. ผลทเกดจากการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล

๑.๙ กรอบแนวคดในการวจย จากการศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของกบการเผยแผพทธธรรม ผวจยได

รวบรวมหลกการและแนวคดส าคญ เพอก าหนดกรอบแนวคดในการวจย ดงน

หลกการเผยแผพทธธรรม

ศกษาแนวคดและทฤษฏจากเอกสารและงานวจยทเกยวของ ๑. พทธวธในการเผยแผพระพทธศาสนาของพระพทธเจา ๒. หลกการและแนวคดเกยวกบการเผยแผพทธธรรม ๓. กลยทธในการเผยแผพระพทธศาสนา ๔. คณสมบตของนกเผยแผทพงประสงคตามแนวทาง ของ

พระพทธเจา

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

บทท ๒

หลกการและวธการเผยแผพทธธรรม

ในสวนนจะ กลาว ถงหลกการและวธการเผยแผพทธธรรม ซงครอบคลม เทคนค และรปแบบวธการเผยแผธรรมะของพระพทธเจาและพทธวธในการสอน จากพระไตรปฎก และเอกสารอน ๆ ทเกยวของ พรอมทงพทธวธในการสอสารอนเปนเทคนคการสอน และลลา การสอนของพระพทธเจาโดยตรง ซงจะไดน าเสนอตามล าดบดงน

๒.๑ ความหมายและความส าคญของการเผยแผ ๒.๒ พทธวธในการเผยแผพระพทธศาสนา ๒.๓ หลกการและแนวคดเกยวกบการเผยแผพทธธรรม ๒.๔ กลยทธในการเผยแผพระพทธศาสนา ๒.๕ ยทธศาสตรการเผยแผพระพทธศาสนา ๒.๖ คณสมบตของนกเผยแผทพงประสงคตามแนวทางแหงพทธะ

๒.๑ ความหมายและความส าคญของการเผยแผ ๒.๑.๑ ความหมายของการเผยแผ

การศกษาความหมายของการเผยแผ ในเบองตนควรพจารณาความหมาย ตามลกษณะของการใชค ากอน เนองจากมขอสงสยอยวา ค าวา “เผยแผ” กบ “เผยแพร” น าไปใชตางกนอยางไร พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒ ไดใหค าจ ากดความพรอมทงแสดงตวอยางการใชค าทงสอง สรปไดดงน

ค าวา “เผย” เปนค ากรยา หมายถง คอย ๆ ขยายออก, คอย ๆ แยมออก เชน เผยหนาตาง เมอใชกบค าวา “เผยแผ ” หมายถง ท าใหขยายออกไป, ขยายออกไป เชน เผยแผพระศาสนา และหากใชกบค าวา “เผยแพร ” หมายถง โฆษณาใหแพรหลาย เชน เผยแพรความร

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๔๒ อางถงใน คณาจารยมหาวทยาลย

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ธรรมนเทศ, (พระนครศรอยธยา : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๕), หนา ๔๗.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๓

“แผ” เปนค ากรยา หมายถง คลขยายกระจายออกไปใหมลกษณะแบนราบ หรอกวางกวาเดม หรออาการอน ๆ ทคลายคลงเชนนน เชน แผอาณาเขต แผหาง มตวอยาง การใชค าและความหมายของค าดงน

แผสวนบญ = ให แผแง = แสดงทาทางทวงทเปนชนเชง แผซาน = ซมซาบกระจายไปทว แผตน = อวดตน, แตงตวผงผาย แผเผอ/เผอแผ = เจอจาน, ใหประโยชนแกผอนดวยความโอบออมอาร แผเมตตา = ปรารถนาใหผอนมความสข

“แพร” เปนค ากรยา หมายถง กระจายออกไป, แผออกไป เชน แพรขาว แพรเชอโรค มตวอยางการใชค าและความหมายของค าน ดงน

แพรขาว = กระจายขาวออกไป แพรสะพด = กระจายไปทว เชน ขาวแพรสะพดไปโดยเรว แพรหลาย = กระจายขาวออกไปใหมาก, ทวถง เชน

รกนแพรหลาย, ใชกนแพรหลาย ตวอยาง เชน การด าเนนงานดานการประชาสมพนธ การเผยแพรถอเปนงาน

ทส าคญสวนหนงของการประชาสมพนธ เพราะเปนงานดานขาวสารทเกยวของกบเหตการณ บคคล กลมประชาชน หรอผลตภณฑ ซงขาวสารนนจะน าไปเผยแพรผานระบบการท างาน ของสอสารมวลชน หรอ ชองทางการสอสารทมขดความสามารถในการแพรกระจายสง ผปฏบตงานเพอเตรยมการและแจกจายขอมลขาวสารจงเรยกวา “นกเผยแพร ” ( Publicist) นกทฤษฎเผยแพรเรยกคนทท างานดานประชาสมพนธวา “หนวยเชอม ” ( Linking agents) สวนนกสงคมวทยาใหสมญานามนกประชาสมพนธวา “ผขยายพรมแดน ” (Boundary spanners) เปนตน

นกวชาการศาสนาใหทศนะวา “เผยแผ” หมายถง เปดเผยสงทถกปกปดอย ใหคนไดรไดเหน คอ การเปดเผยสงทดงามทคนยงไมเหนใหไดรไดเหนทวกน และค านมกใชกบสงทเปนนามธรรม เชน แผเมตตา แผความสข ชวยเหลอเผอแผ สวนค าวา “เผยแพร” หมายถง

เรองเดยวกน, หนาเดยวกน. เรองเดยวกน, หนา ๔๘. คณาจารยมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ธรรมนเทศ, (พระนครศรอยธยา :

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๕), หนา ๔๘.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๔

การขยายหรอการกระจายไปในวงกวาง คอ สงนนไมไดถกปกปด แตอยในขอบเขตจ ากด เมอตองการจะขยายออกไปในวงกวางกใชค าวาเผยแพร และค านมกใชกบสงทเปนรปธรรม เชน แพรภาพ แพรขาว แพรเชอโรค

เมอพจารณาตามนยน การเผยแผพทธธรรม หรอการเผยแผพระพทธศาสนา ค าวา “เผยแผ” จงมงไปทเปดเผยหลกธรรมใหปรากฏแกชาวโลก โดยเรมจากการศกษาหลกการและวธการเผยแผพระพทธศาสนา ซงเปนหนาทโดยตรงของพทธบรษท และเมอจะตองท าหนาทเผยแผพทธธรรมกควรด าเนนการภายใตหลกการและวธการทพระพทธเจาทรงใหแนวทางไว ซงสามารถศกษาจากพระพทธพจนทตรสแกพระอรหนตสาวก ๖๐ รป ณ ปาอสปตนมฤคทายวน กอนสงไปประกาศพระศาสนา และควรศกษาแนวทางการด าเนนการเผยแผเพมเตมได จากโอวาทปาตโมกข ทตรสแสดงในทประชมพระอรหนตสาวก ๑,๒๕๐ รป ในวนเพญ เดอนมาฆะ ณ เวฬวน เมองราชคฤห

ดงนน ความหมายของการเผยแผ จงไมไดมความหมายเพยงแคจ ากดความตามลกษณะของค าศพทเทานน หากแตมความหมายทแฝงไวดวยนยแหงการด าเนนงานทตองอาศยความเขาใจอยางลกซงในหลกธรรมค าสงสอนของพระพทธเจาเปนพนฐาน ขอพงสงเกตกคอ การทพระพทธเจาทรงสงพระอรหนตสาวกยคแรก ๖๐ รป ออกไปเผยแผค าสอน และทรงย าให แยกยายกนไปรปละทศ เพราะทรงทราบดวาทานเหลานนเปนผมความรความสามารถ ปราศจากกเลสเครองยอมใจใหตด ไมยดตดอยกบโลกยวสย สามารถท างานดวยความเสยสละอทศตน เพอประโยชนสขของมหาชนได พระองคจงทรงมอบภาระงานอนยงใหญเชนนใหรบผดชอบ

๒.๑.๒ ความส าคญของการเผยแผ หลงจากตรสรธรรมแลว พระพทธเจาทรงเหนวาธรรมทพระองคตรสร

มความลกซง จงมไดมพระทยทจะสงสอนธรรมนนแกสตวทงหลาย ครนตอมา พระพรหม ไดอาราธนาใหทรงแสดงธรรม พระพทธเจาทรงรบค าอาราธนานนโดยตรสตอบวา “สตวทงหลายเหลาใดจะฟง จงปลอยศรทธามาเถด เราไดเปดประตอมตธรรมแกสตวทงหลายเหลานนแลว เพราะเราส าคญวาจะล าบากจงมไดแสดงธรรมทประณตคลองแคลว ในหมมนษย”

ในการประกาศพระศาสนายคแรก พระพทธเจาทรงสงพระสาวกไปประกาศ พระศาสนาโดยตรสวา “ภกษทงหลาย เราพนแลวจากบวงทงปวง ทงทเปนของทพย ทงทเปนของมนษย แมพวกเธอกพนแลวจากบวงทงปวง ทงทเปนของทพย ทงทเปนของมนษย ภกษทงหลาย พวกเธอจงจารกไปเพอประโยชนสขแกชนจ านวนมาก เพออนเคราะหชาวโลก

เรองเดยวกน, หนา ๔๘. ว.ม. (ไทย) ๔/๘/๑๒.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๕

เพอประโยชนเกอกลและความสขแกทวยเทพและมนษย อยาไปโดยทางเดยวกนสองรป จงแสดงธรรม ทมความงามในเบองตน มความงามในทามกลาง และมความงามในทสด จงประกาศพรหมจรรย พรอมทงอรรถและพยญชนะ บรสทธบรบรณครบถวน สตวทงหลายทมธลในดวงตานอยมอย ยอมเสอมเพราะไมไดฟงธรรม จกมผรธรรม ภกษทงหลาย แมเรากจกไปยงต าบล อรเวลาเสนานคมเพอแสดงธรรม”

จากพระพทธพจนดงกลาว จะเหนวาการทพระองคทรงแนะน าวาอยาไป ทางเดยวกนสองรป คอใหแยกกนไปคนละทาง กเพอใหธรรมแพรไปในทตาง ๆ อยางกวางขวาง ทรงเหนวาหากไมมการเผยแผธรรม เวไนยสตวทมธลในตานอยจะเสอมเพราะไมไดฟงธรรม ทรงเหนวาผทมความสามารถรธรรมเชนเดยวกนกบพระองคและพระสาวก พระพทธพจนน จงแสดงใหเหนถงพระมหากรณาคณททรงมแกสตวทงหลายและแสดงใหเหนถงความส าคญ ของการเผยแผธรรม

การตรสรอนตรสมมาสมโพธญาณและการอบตขนของพระพทธศาสนาถอเปนความส าคญอยางยงใหญ ทามกลางสงคมของชาวชมพทวปทมการแบงแยกกนทงในเรองชนชนวรรณะและความคดเหน การประพฤตปฏบตตามความเชอถอของตน โดยไมเกรงกลวบาปอกศล แมจะมกลมคนบางกลมแยกตวออกไปจากสงคมเพอคนหาโมกขธรรม กตาม สวนหนงกเปนเพยงการปฏบตบ าเพญเพอใหตนเองไดรบพรจากพระผเปนเจา และยงไมมบคคลใดสามารถคนพบธรรมเปนเครองหลดพนไดเลย

ความส าคญของการเผยแผสามารถสรปได ดงน ๑) เปนการเปดเผยพระสทธรรมใหปรากฏแกชาวโลก ๒) เปนการชแนะแนวทางปฏบตเพอเขาถงความหลดพน ๓) เปนการชวยเหลอเพอนมนษยโดยไมเลอกชนวรรณะ ๔) เปนการพฒนาคณภาพชวตดวยหลกธรรมทางพระพทธศาสนา ๕) เปนการรกษาและสบตออายพระพทธศาสนา

ว.ม. (ไทย) ๔/๓๒/๓๒.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๖

๒.๒ พทธวธในการเผยแผพระพทธศาสนา พระพทธเจาเสดจอบตขนในชมพทวปหรอประเทศอนเดยในสมยพทธกาล

เปนดนแดนทมความเจรญในดานศาสนาและปรชญาเปนอยางมาก เปนยคทชมพทวปเตมไปดวยนกปราชญ ศาสดา เจาลทธตาง ๆ เปนอนมาก แตละทานลวนมชอเสยง มความสามารถ ผทมาเผชญพระองค มทงมาดและมาราย มทงทแสงหาความร มาลองภม และทตองการมาขมมาปราบ

พระพทธศาสนาไดอบตขนมาในทามกลางแหงเจาลทธเหลานน ดวยการตรสร อนตตรสมมาสมโพธญาณของพระพทธเจา ดจพระองคไดจดประทปดวงใหญใหสวางไสวขน ในระหวางทามกลางแหงดวงไฟเลก ๆ อกมากมาย

หลงจากพระพทธองคไดตรสรเปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจา และเสวยวมตตสข เมอสปดาหท ๗ ผานไป พระองคเสดจจากรมไมราชายตนะ กลบไปยงตนอชปาลนโครธ ทรงค านงถงการทจะทรงแสดงธรรมโปรดประชาชน ในขนแรกพระองคทรงมความขวนขวายนอย เกดความทอในการทจะแสดงธรรมโปรดสตว เพราะทรงเหนวาธรรมททรงคนพบดวยการตรสรนน เปนสงอนล าลก ยากแกผทยงยดตดในกามคณจะรได แตกทรงตระหนกในหลกความจรงวา มนษยแตกตางจากสตวทงปวง มนษยเปนเวไนยสตว คอ เปนสตวทแนะน าสงสอนได แตถงกระนนมนษยกยงมระดบของความแตกตางในความพรอมทางดานสตปญญา ความร ความสามารถ และค าอาราธนาของทาวสหมบดพรหมวา “ขอพระผมพระภาคเจาผสคตพระศาสดาจงแสดงธรรมเถด สตวทมธลในดวงตานอยทมอย เมอไมไดฟงธรรมยอมเสอม แตเมอไดฟงธรรมจกเจรญ ” พระองคจงไดทรงพจารณาเหนสตวเปรยบเหมอนดอกบว ๓ ประเภท คอ บวใตน า บวเสมอน า และบวเหนอน า ทมความแตกตางกน จงตรสวา “ประตแหงพระนพพาน ไดเปดแลวส าหรบผใครสดบ จงปลอยศรทธาเถด”

หลกการในการสอสารของพระพทธเจานน เมอพระองคมพระประสงคจะประกาศ เผยแผพระพทธศาสนาแกประชาชน จ าเปนอยา งยงทจะตองลมลางความเชอเดมทเขามอย ใหหมดสนไปเสยกอน แตการทจะเอาชนะลทธตาง ๆ ทประชาชนมความเชอฝงใจอยแลว มใชท าไดงายเลย จะตองมเทคนคหรอวธการทแยบยลจงจะสามารถใหคนเลกนบถอลทธ อนเปนความเชอเดมของเขาแลวใหเขามานบถอพระพทธศาสนา นนหมายความวาพระพทธเจาจะตองมศกยภาพทเหนอกวาเจาลทธทงหลายเหลานน จงจะสามารถเปลยนแปลงแนวความคดเดม

พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต) , พทธวธในการสอน , (กรงเทพมหานคร : ธรรมสภาและสถาบน บนลอธรรม, ๒๕๔๗), หนา ๒.

ตามนยอรรถกถาม ๔ เหลา ตามนยพระไตรปฎกมเพยง ๓ เหลา. ว. ม.(ไทย) ๔/๘/๑๒ -๑๔.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๗

ของเขาได พระพทธเจา ทรง เปนผชาญฉลาดในการเผยแผพระพทธศาสนาเปนอยางมาก เมอทรงเหนวา ค าสอนสวนใดพอทจะประยกตเขากนไดกบความเชอเดมของประชาชน ซงเปนสวนทดอยแลว พระองคกจะอนโลมตาม และบางสวนกยงบกพรองอยบาง กทรงน ามาแกไขเพมเตมใหดขนกวาเดม หากสวนใดทเปนการสอนใหคนหลงผด หลงงมงาย ไรสาระ พระองคกจะแกไขเปลยนแปลงทงหมด พรอมกนนนยงมการเสนอหลกการแนวใหมทยงไมเคยมใครท ามากอน ใหประชาชนไดทราบ นนกคอหลกแหงอรยสจ ๔ เปนตน

พระพทธเจาทรงมหลกการและวธการในการสอสารเพอเผยแผพระพทธศาสนา อยางดยง คอ กอนทพระองคจะท าการเผยแผหลกธรรมค าสอนนน ไดเตรยมการถง ๒ ครง ครงแรกกอนทจะสงพระอรหนตสาวก ๖๐ รป ไปชวยประกาศเผยแผพระพทธศาสนา ครงท ๒ เมอวนขน ๑๕ ค า เดอน ๓ หรอวนจาตรงคสนนบาต ทพระอรหนตสาวก ๑,๒๕๐ รป มาประชมพรอมกนทเวฬวนมหาวหาร แควนมคธ ในครงนนพระองคทรงประ ทานหลกการ อนเปนหลกค าสอนของพระพทธศาสนาทเรยกวาโอวาทปาตโมกข เพอใหพระสงฆสาวกน าไป เผยแผแกประชาชน

ในโอวาทปาตโมกขนน พระองคทรงใชสอบคคลชวยในการสงสาร และทรงเนนคณสมบตของผสงสารโดยประกาศหลกการวา “ขนตคอความอดกลนเปนตบ ะอยางยง พระพทธเจาทงหลายตรสพระนพพานวาเปนยอด ผท ารายผอนไมจดวาเปนบรรพชต ผเบยดเบยนสตวอนไมชอวาสมณะ ผเปนสมณะไมกลาวรายผอน ไมท ารายผอน พงส ารวมในปาตโมกข รจกประมาณในการบรโภคอาหาร และทนงทนอนอนเปนสงด ไมพลกพลาน พงละความชว ประกอบความด หมนประกอบความเพยรเพอช าระจ ต” วธการเผยแผพระพทธศาสนา ของพระองค จงเรมมขนทงหลกการและหลกปฏบต แตกตางกนไปตามกาลเทศะ และบคคล ทจะทรงสงสอน

พระราชวรมน (ประยทธ ปยตโต) กลาววา สงทควรท าความเขาใจอกอยางหนง ไดแก ลกษณะงานสอนซงแตกตางกนตามประเภทวชา อาจแยกไดเปน ๒ ประเภท คอ วชาประเภทชแจงขอเทจจรง เชน ภมศาสตร ประวตศาสตร เปนตน การสอนวชาประเภทน หลกส าคญอยทท าใหเกดความเขาใจในขอเทจจรง การสอนจงมงเพยงหาวธการใหผเรยนเขาใจตามทสอนใหเกดพาหสจจะเปนสวนใหญ สวนวชาอกประเภทหนง ซงเกยวดวยคณคา ในทางความประพฤต โดยเฉพาะวชาศลธรรม และวชาจรยธรรมทวไป การสอนทจะไดผลด

สรย มกจผล, พทธประวต, ( กรงเทพมหานคร : บรษท คอมฟอรม จ ากด, ๒๕๔๑), หนา ๑๐๘. พระราชวรมน (ประยทธ ปยตโต) , เทคนคการสอนของพระพทธเจา , (กรงเทพมหานคร :

มลนธพทธธรรม, ๒๕๓๑), หนา ๖ – ๒๖.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๘

นอกจากใหเกดความเขาใจแลวจะตองใหเกดความรสกมองเหนคณคาความส าคญ จนมความเลอมใสศรทธาทจะน าไปประพฤตปฏบตดวย ส าหรบวชาประเภทน ผลส าเรจอยางหลงเปนสงส าคญมาก และมกท าไดยากกวาผลส าเรจอยางแรก เพราะตองการคณสมบตขององคประกอบในการสอนทกสวน นบตงแตคณสมบตสวนตวของผสอนไปทเดยว ยงในงานประดษฐานพระพทธศาสนาทจะใหคนจ านวนมากยอมรบดวยแลวกยงเปนเรองส าคญมาก ฉะนน การพจารณาเทคนคและวธการเผยแผพระพทธศาสนาของพระพทธเจา จงเรมตงแตคณสมบตของผสอน

๒.๒.๑ คณสมบตของผสอน หรอนกเผยแผ ผสอนหรอนกเผยแผทดตองสรางบคลกภาพทนาเคารพเลอมใสแกผทพบเหน

หรอผฟง จะเหนวาพระพทธเจาทรงมพระลกษณะทงทางดานความสงางามแหงพระวรกาย ทงดงาม มพระสรเสยงทโนมน าจตใจควรแกศรทธาปสาทะทกประการ ทรงมพระมหา ปรสลกษณะ ๓๒ ประการ และอนพยญชนะ ๘๐ ประการ พระฉววรรณผดผองดงทอง นาด นาเลอมใส สวนพระสรเสยงกไพเราะ สภาพ สละสลวย แจมใส ชดเจน นมนวล ชวนฟง กลมกลอม ไมพรา ซง กงวานดจเสยงพรหม ส าเนยงใสไพเราะดจนกการเวก

พระพทธศาสนาถอวาผเผยแผกบผฟง หรอผสอนกบผเรยนนน มความสมพนธกนในฐานะกลยาณมตร นกเผยแผพทธธรรมทดจงมลกษณะคณสมบตซงเปนองคของกลยาณมตร ดงน

๑) ปโย เปนทรกเปนทพอใจ คอ เขาถงจตใจ สรางความรสกสนทสนม เปนกนเอง ชวนใหผฟงอยากสนใจทจะซกถาม

๒) คร เปนทเคารพ คอ มความประพฤตเหมาะแกฐานะ ชวนใหเกด ความอบอนใจ เปนทพงไดอยางปลอดภย

๓) ภาวนโย เปนทยกยอง คอ มความรจรง ทรงภมปญญาแทจรง และเปนผฝกฝนปรบปรงตนเองอยเสมอ เปนทยกยองนาเอาอยาง ท าใหผฟงเกดศรทธาได

๔) วตตา เปนนกพด โดยอาจจะเลอกใชวธการเผยแผในรปแบบ ตาง ๆ เพออธบายใหผฟงเขาใจ

๕) วจนกขโม เปนผอดทนตอถอยค า คอ พรอมทจะรบฟงค าไตถาม ค าลวงเกน ค าตกเตอน วพากษวจารณตาง ๆ อดทนได ไมเบอหนาย ไมเสยอารมณ แมบางครงอาจถกตอตานจากลทธภายนอกมาขดขวางตองานเผยแผ

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๙

๖) คมภรญจ กถ กตตา เปนผพดค าทลกซงได ใหผฟงเขาใจไดงาย นกเผยแผทดจะตองมความรในศาสตรหลาย ๆ อยาง และตองฉลาดในการเลอกใชวธเผยแผ แบบตาง ๆ เพอใหเหมาะสมกบผฟง เพอใหเกดศรทธาและยอมปฏบตตาม

๗) โน จฏฐาเน นโยชเย ไมชกน าในอฐานะ ไมชกน าใหเดนผดทางไปนอกพทธด ารส แตตองรจกชกจง แนะน าในทางทถกทควร

นอกจากน แสง จนทรงาม ไดกลาวถงคณสมบตของนกเผยแผทด ดงน ๑) มความกรณาเปนพนฐานของจต ๒) ไมถอตวหยงยโส ๓) มความอดทน ใจเยน ๔) มความยตธรรม ไมเหนแกหนา ๕) มความรอบคอบ ๖) มความประพฤตนาเคารพบชา ๗) รจกภมสตปญญาของผฟง

๒.๒.๒ จดมงหมายในการสอนของพระพทธเจา จดมงหมายในการสอนเปนเรองทพระพทธเจาทรงค านงถง เพราะจะน าไป

สเปาหมายทก าหนดไวได โดยตองมเนอหาหรอเรองทจะสอน มตวผเรยนหรอผฟง และวธการสอนครบถวนทกอยาง พระราชวรมน ไดแยกเปนขอ ๆ ดงตอไปน

๑) ทร งสอนเพอใหผฟงไดรแจงเหนจรงในสงทควรรควรเหน จดมงหมายขอนหมายความวา ทรงสอนใหรแจ งเหนจรงเฉพาะเทาทจ าเปนส าหรบสาวก รปนน ๆ สงใดททรงร แตเหนวาไมจ าเปนส าหรบผฟงหรอผรบการสอน กจะไมสอนสงนน ทรงสอนใหรแจงเหนจรงเฉพาะเทาทรและจ าเปนเทานน เชน ...พระผมพระภาคเจาประทบอย ณ สสปาวน เมองโกสมพ ครงนน พระผมพระภาคเจา ทรงหยบใบประดลาย ๒ – ๓ ใบ ขนมา แลวรบสงเรยกภกษทงหลายมา ตรสวา “ภกษทงหลาย เธอทงหลายจะเขาใจความหมายนนวาอยางไร ใบประดลาย ๒-๓ ใบ ทเราหยบขนมา กบใบไมทอยบนตน อยางไหนมากกวากน ” ล าดบนน ภกษทงหลาย กราบทลวา “ใบไมทอยบนตนไมนนแหละมากกวาใบประดลาย ๒-๓ ใบ ทพระองคหยบขนมามเพยงเลกนอย พระพทธเจาขา”

อง. สตตก. (ไทย) ๒๓ / ๓๗ /๕๗. แสง จนทรงาม , วธสอนของพระพทธเจา , (กรงเทพมหานคร : โรงพมพ กมลการพมพ ,

๒๕๒๖), หนา ๒๔ - ๓๐. พระราชวรมน (ประยทธ ปยตโต), เทคนคการสอนของพระพทธเจา, หนา ๒๖ – ๓๐.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๒๐

พระผมพระภาคเจาจงตรสวา “ภกษทงหลาย สงทเรารแลว แตมไดบอกเธอทงหลาย กมมากเหมอนกน เพราะเหตไร เราจงมไดบอก เพราะสงนน ไมมประโยชน ไมใชจดเรมตนแหงพรหมจรรย ไมเปนไปเพอความเบอหนาย ไมเปนไปเพอคลายความก าหนด ไมเปนไปเพอดบทกข ไมเปนไปเพอสงบระงบ ไมเปนไปเพอรยง ไมเปนไปเพอตรสร ไมเปนไปเพอนพพาน เพราะเหตนน เราจงมไดบอก สงอะไรเลาทเราบอกแลว คอ เราไดบอกวา นทกข นทกขสมทย นทกขนโรธ นทกขนโรธคามนปฏปทา เพราะเหตไร เราจงบอก เพราะสงน มประโยชน เปนจดเรมตนแหงพรหมจรรย เปนไปเพอความเบอหนาย เพอคลายความก าหนด เพอดบทกข เพอสงบระงบ เพอรยง เพอตรสร เพอนพพาน เพราะเหตนน เราจงบอกภกษทงหลาย เพราะเหตนน เธอพงท าความเพยรเพอรชดตามความเปนจรงวา นทกข นทกขสมทย นทกขนโรธ นทกขนโรธคามนปฏปทา”

๒) ทรงสอนเพอใหผฟงเหนจรงได ทรงแสดงธรรมอยางมเหตผลทผฟงพอตรองตามใหเหนดวยตนเอง เชน พระองคตรสกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย แมวาภกษ จะพงจบชายสงฆาฏของเราตดตามรอยเทาเรา ตดตามไปขางหลง แตภกษนนมความละโมบ ก าหนดยนดอยางแรงกลาในกาม มจตพยาบาท คดประทษราย หลงลมสตไมรตว มจตไมตงมน กระสบกระสาย ไมส ารวมในอนทรย แทจรงแลวภกษนนกยงชอวาอยหางไกลเรา เรากหางไกลภกษนน นนเปนเพราะเหตไร เพราะภกษนนยงไมเหนธรรม เมอไมเหนธรรม ชอวาไมเหนเรา

๓) ทรงสอนเพอใหผฟงไดรบผลแหงการปฏบตตามสมควร ทรงแสดงธรรมมคณเปนมหศจรรย สามารถยงผปฏบตตามให ไดรบผลตามสมควรแกก าลงแหการปฏบตของตน เชน ในปรนพพานสตร เมอจวนจะเสดจดบขนธ ปรนพพาน ทอดพระเนตรเหนมหาชน น าเครองสกการะเปนอนมากมาบชา พระจงตรสกบพระอานนทวา “การท าการบชาอยางนน ไมชอวาบชาพระองคดวยการบชาอยางยง แตผใด จะเปนภกษภกษณ อบาสก อบาสกากตาม ปฏบตธรรมตามสมควรแกธรรม ปฏบตชอบ ผนนแหละชอวาบชาพระองคดวยการบชาอยางยง ” เมอพระตถาคตเจาทรงปลงพระชนมาสงขารวาอก ๔ เดอนขางหนาพระองคจะปรนพพาน ภกษหลายพนรปเทยวแวดลอมพระองคอย ปรกษากนวา พวกเราจะท าอยางไรหนอ? ภกษรปหนงชอธรรมารามไมเขารวมกลมกบภกษทงหลาย เมอภกษทงหลายถามถงความรสกเกยวกบ การปรนพพานของพระศาสดา ทานมไดใหค าตอบแตประการใด แตคดวา อก ๔ เดอนขางหนา พระศาสดาจกปรนพพานแลว เราเปนผทยงมราคะอย เราจะพยายามเพอบรรลพระอรหตตผล ในชวงเวลาทพระศาสดายงทรงพระชนมอยนนเอง เพอเปนการบชาพระองค คดดงนแลว

ส .ม. (ไทย) ๑๙/๑๑๐๑ /๖๑๓.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๒๑

ทาน กเปนผเดยวเทานนในอรยาบถตาง ๆ นกคดระลกถงธรรมทพระศาสดาทรงแสดงอยตลอดเวลา ไมคลกคลดวยภกษหลายรป อยรปเดยวในทสงด ภกษทงหลายจงกราบทลพระศาสดาวา “พระธรรมารามมไดมความเยอใยในพระองคเลย ” พระพทธเจาใหเรยกพระธรรมารามเขาเฝา ตรสถามถงเหตการณกระท าเชนนน เมอทรงทราบเหตผลแลวกทรงอนโมทนาสาธการวา “ดแลว ๆ ผทมความรก เคารพในเรา จงประพฤตอยางธรรมารามเถด ภกษทงหลาย ผทบชาเราดวยของหอม ระเบยบดอกไม หาชอวาบชาเราจรงไม สวนผปฏบตธรรมสมควรแกธรรม จงชอวาบชาเราอยางแทจรง”

๒.๒.๓ หลกการสอนของพระพทธเจา พระพทธองคไดตรสองคแหงธรรมกถกไววา “อานนทการแสดงธรรม

ใหคนอนฟง มใชสงทกระท าไดงาย ผแสดงธรรมแกคนอน พงตงธรรม ๕ อยางไวในใจ ” คอ ๑) เราจกกลาวไปตามล าดบ ๒) เราจกกลาวยกเหตผลมาแสดงใหเขาใจ ๓) เราจกแสดงดวยอาศยความเมตตา ๔) เราจกแสดงโดยไมเหนแกอามส ๕) เราจกแสดงไปโดยไมกระทบตนและคนอน

ในการแสดงธรรมนน ผทเปนนกเผยแผจะกลาว หรอแสดงธรรมตองยดหลกการสอน ๕ ประการดงกลาวแกผฟง ซงมอย ๔ ประเภท ตามระดบสตปญญา กลาวคอ

๑) อคฆฏตญญ ผสามารถรไดอยางฉบพลน เพยงแตยกหวขอขนแสดงกอาจรไดทนท

๒) วปจตญญ ผสามารถรไดเมออธบายความอยางละเอยดแลวซกถามทบทวน

๓) เนยยะ ผสามารถเขาใจได เมออธบายความอยางละเอยดแลวซกถามทบทวน

๔) ปทปรมะ ผไมสามารถเขาใจอะไรทลกซง และมความเหนผด อยางรนแรง

พระมหาบญเลศ ธมมทสส , “ศกษาวธการเผยแผพระพทธศาสนาของพระราชวทยาคม

(หลวงพอคณ ปรสทโธ)”, วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณ -ราชวทยาลย, ๒๕๔๓), หนา ๑๕-๑๖.

อง. ปญจก. (ไทย) ๒๒/๑๕๙/๒๖๓.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๒๒

๒.๒.๔ ลลาการสอนของพระพทธเจา การสอนของพระพทธเจาแตละครงมคณลกษณะ ซงเรยกไดวา เปนลลา

ในการสอนม ๔ ประการ คอ ๑) สนทสสนา อธบายใหเหนชดเจนแจมแจง เหมอนจงมอไปดใหเหน

กบตา ๒) สมาทปนา ชกจงใจใหเหนจรงดวย การชวนใหคลอยตามจนตอง

ยอมรบและน าไปปฏบต ๓) สมตเตชนา เราใจใหแกลวกลา บงเกดก าลงใจ ปลกใจใหม

อตสาหะ แขงขน มนใจวาจะท าใหส าเรจ อดทนตอความเหนอยยาก ๔) สมปหงสนา ชโลมใจใหแชมชน ราเรง เบกบาน ไมเบอ และ

เปยมดวยความหวง เพราะเหนประโยชนในการปฏบต ๒.๒.๕ วธสอนของพระพทธเจา

การสอนคนแมในเรองเดยวกน กตองมรปแบบในการสอนหลาย ๆ แบบ จงจะประสบกบความส าเรจตามตองการ เพราะคนฟงมหลายประเภท ตางจตตางความคด สนใจเรองทตนพอใจ พระพทธองคเองเมอสอน กทรงน าเอาการสอนแบบตาง ๆ มาสอนตามความเหมาะสม แบบการสอนเหลาน คอ

๑) แบบสากจฉา หรอสนทนา เปนวธททรงใชบอยทสด เพราะผฟง ไดมโอกาสแสดงความคดเหน ท าใหการเรยนการสอนมความสนกสนาน ไมรสกวาตนก าลงเรยน หรอก าลงถกสอน แตก าลงรสกวาตนก าลงสนทนาปราศรยกบพระพทธเจาอยางสนกสนาน ในการสนทนานน พระองคทรงท าหนาทน าสนทนา คอ ท าหนาทในการโยนค าถามใหขบคด แลวตอนเขาจดสรป อนเปนประเดนทตองการ เชน ทรงสนทนากบพระโสณโกฬวสะ ผบ าเพญเพยรอยางหนกในปาสตวน เดนจงกรมจนเทาแตกทงสองขาง แตกไมบรรลผลทตองการ จงคดจะลาสกขาไปเปนผครองเรอน

พระพทธเจา : โสณะ เธอเกดความคดเชนนนจรงหรอ ? โสณะ : ถกแลว พระเจาขา พระพทธเจา : เธอคดอยางไรเวลาสายพณของเธอตงเกนไป

หยอนเกนไป เสยงสายพณของเธอไพเราะ กระนนหรอ

โสณะ : หามได พระเจาขา

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๒๓

พระพทธเจา : แตคราวใดสายพณของเธอไมตงเกนไป ไมหยอน

เกนไป ตงอยในระดบพอด เสยงพณของเธอไพเราะ ใชการไดใชไหม

โสณะ : ถกแลว พระเจาขา วธการสนทนาน พระพทธองคทรงสงเสรมใหพระสาวกใชกน

ดงทรงยกยองวา “การสนทนาธรรมตามกาลเปนอดมมงคล ” และจะมศาลาเปนทนงสนทนาธรรมของพระภกษสงฆทกบาย เมอไมสามารถตกลงกนไดในบางเรอง พระองคกจะเสดจมาเอง

๒) แบบบรรยาย จะทรงใชเสมอในทประชม สวนมากจะเปนโอกาส ทมผฟงจ านวนมาก ๆ ดงททรงแสดงพระธรรมเทศนาในเชตวนมหาวหาร ในชวงบายของทกวนและทนาสงเกตคอ ผฟงมกจะมความร หรอมความรเกยวกบเรองนนในขนพนฐานมาบางแลว ดงเชนแสดงแกปญจวคคย ครงแรกทรงใชวธการบรรยาย บรรยายถงความลมเหลวของการทรมานรางกาย กบความหมกมนในกาม แลวชทางสายกลาง คอ มรรค ๘ และอรยสจจ ๔ เพราะสามารถชแจงแสดงเหตผลไดอยางละเอยด

๓) แบบตอบปญหา ในการตอบปญหาพระองคทรงสอนใหพจารณาดลกษณะของปญหาและใชวธตอบใหเหมาะ ผถามอาจถามดวยวตถประสงคตาง ๆ กน บางคนถามเพอใหตอบค าถามในเรองทสงสยมานาน บางคนถามเพอลองภม บางคนถามเพอขมหรอปราบ ใหผตอบอบอาย บางคนถามเพอเทยบเคยงกบความเชอ หรอหลกค าสอนในลทธศาสนาของตน พระองคตรสวา “การตอบปญหาใด ๆ ตองดลกษณะปญหาและเลอกวธตอบใหถกตองเหมาะสม ” จงทรงจ าแนกวธตอบปญหาไว ๔ ประเภท คอ

(๑ ) เอกงสพยากรณยปญหา ปญหาบางอยางตองตอบตรงไปตรงมา ตอบแบบตายตวไมมเงอนไข เชน ถามวา จกษเปนอนจจงหรอ พงตอบไปทเดยววาถกแลว

(๒) ปฏจปจฉาพยากรณยปญหา ปญหาทพงยอนถามแลวจงแก เชน โสตะกเหมอนจกษ พงยอนถามวา ทถามหมายถงแงไหน ถาบอกวา ในแงเปนเครองมอง พงตอบวาไมเหมอนกน ถาถามวา ในแงอนจจง จงควรตอบรบวา เหมอนกน

เสฐยรพงษ วรรณปก, พทธวธการสอนจากพระไตรปฎก, (กรงเทพมหานคร : เพชรรงการพมพ, ๒๕๔๐), หนา ๕๔.

ท. ปา. (ไทย) ๑๑ / ๓๑๒ / ๒๙๑.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๒๔

(๓) วภชชพยากรณยปญหา ปญหาทตองแยกตอบเปนประเดน เปนเรอง ๆ เชน พระพทธองคทรงตเตยนตบะใชหรอไม อยารบตอบวาใชหรอไมใช เพราะมสวนทผด ตองแยกตอบวา ทรงตเตยนตบะททรมานตนเอง แตทรงสรรเสรญความอดกลนวาเปนยอดแหงตบะ เปนตน

(๔) ฐปนยปญหา ปญหาบางอยางตองตดบทไป ไมตอบ หรอยบย งเสย เพราะถาตอบไปจะเปนปญหาทใหเกดความทะเลาะ ตอบไปแลวไมท าให เกดประโยชน เชน ศาสดานนสอนอยางนน ศาสดานสอนอยางน อยากทราบวาค าสอนของใครถก ค าสอนของใครผด พระองคมกจะตดบทวา เรองนนจงพกไวกอน เราตถาคตจะแสดงธรรมใหฟง นคอวธพกปญหาของพระองค

๔) แบบวางกฎขอบงคบ โดยใชวธการก าหนดหลกเกณฑ กฎ และขอบงคบ ใหสาวกหรอสงฆปฏบต หรอยดถอตวดวยความเหนชอบพรอมกน เชน เมอเกดเรองทเสยหายขนหรอภกษทท าความผดน าความเสยหายมาสหมสงฆ กทรงบญญตพระวนย โดยความเหนชอบของสงฆ

๒.๒.๖ เทคนคการสอนของพระพทธเจา สมเดจพระสมมาสมพทธเจา ทรงเปนแบบอยางของผทมเทคนควธสอนท

หลากหลาย ทรงสอนแบบท านามธรรมใหเปนรปธรรม หรอจากงายไปหายาก ธรรมะเปนเรองทมเนอหาลกซง ยากทจะเขาใจ โดยเฉพาะธรรมะขนสง เพราะพระองคทรงใชเทคนควธตอไปน

๑) การยกอทาหรณและการเลานทานประกอบ ทรงยกตวอยางประกอบค าอธบาย และการเลานทานประกอบ ชวยใหเขาใจความไดงายและชดเจน ดงเชนเรองทพราหมณทะเลาะกน ยดความเหนของตนเทานนวาถก พระพทธองคทรงทราบแลวจงตรสวา ผทรเหนอะไรแงมมเดยว ไมแคลวทจะทะเลาะกน ดจคนตาบอดคล าชาง แลวเลาเรองคนตาบอด ๙ คนใหฟง เปนตน

๒) การเปรยบเทยบดวยขออปมา ท าใหเรองทลกซงเขาใจยาก ปรากฏความหมายเดนชดออกมาและเขาใจงายขน เชน ตรสสอนราหลวา ราหลเหนน าทเราเหลอไว ในภาชนะหนอยหนงไหม? ราหลตอบวา เหนพระเจาขา ตรสตอไปวา ดกอนราหล คนทพดเทจ ทงทร มคณความดเหลออยนอย ดจน าในภาชนะนแหละ ตรสแลวทรงเทน าทเหลอนนทง เปนตน

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๒๕

๓) การใชอปกรณหรอสอการสอน พระองคทรงใชสอทอยใกลตว มาสอน เชน ขณะทเดนไปในปาแหงหนง มพระสงฆหมใหญตามเสดจ พระองคทรงหยบใบไมขนมาก าหนง แลวตรสถามภกษทงหลายวา เหนใบไมในมอตถาคตไหม เหนพระเจาขา พระสงฆตอบพรอมกน นคอการใชสอใกลตวในการสอน

๔) การท าเปนตวอยาง เฉพาะในทางจรยธรรม คอ การท าเปนตวอยาง เชน ทรงพยาบาลภกษไข และตรสตอนหนงวา “ภกษทงหลาย พวกเธอไมมบดามารดา ผใดเลา จะพยาบาลพวกเธอ ถาพวกเธอไมพยาบาลกนเอง ใครเลาจะพยาบาล ผใดจะพงอปฏฐากเรา ขอใหผนนพยาบาลภกษผอาพาธเถด”

๕) การเลนภาษา เลนค า และใชค าในความหมายใหม ซงเปนเรอง ของความสามารถในการใชภาษาผสมกบปฏภาณ เชน กรณของเวรญชพราหมณ เปนตวอยาง

๖) อบายการเลอกคน และการปฏบตรายบคคล การเลอกคนเปนอบาย อนส าคญการเผยแผพระพทธศาสนา ไดแก การเรมตนทบคคลซงเปนประมขหรอหวหนา ของชมชนนน ๆ

๗) การรจกจงหวะและโอกาส ผสอนตองรจกใชจงหวะและโอกาส ใหเปนประโยชนในการสอนธรรมะอยางไดผล

๘) ความยดหยนในการใชวธการ ถาผสอนสอนอยางไมมอตตา ตดตณหา มานะ ทฏฐเสยใหนอยทสด กจะมงไปยงผลส าเรจในการเรยนรเปนส าคญ

๙) การลงโทษและการใหรางวล การลงโทษในทน คอ การลงโทษตนเองซงมทงทางธรรมและทางวนยอยแลว มบทบญญตความประพฤตอยแลว การใหรางวล คอ การแสดงธรรมไมกระทบกระทง ไมรกรานใคร เปนตน

๑๐) กลวธแกปญหาเฉพาะหนา ปญหาเฉพาะหนา เปนเรอง ทเกดขน ตางครงตางคราว ยอมมลกษณะทแตกตางกนออกไปไมมทสนสด การแกปญหาเฉพาะหนา ยอมตองอาศยปฏภาณ คอความสามารถในการประยกตหลกการ วธการ และเทคนควธการตาง ๆ มาใชใหเหมาะสมเปนเรองเฉพาะคราวไป

วธการเผยแผพระพทธศาสนาของพระพทธเจานนเปนตนต าหรบหลกการนเทศศาสตรกลาวคอ จะทรงตงจดมงหมายในการสอนวาทรงก าหนดจดมงหมายแตละครง เพออะไร แลวกทรงเตรยมเนอหาหรอเรองทจะสอนไปตามล าดบความยากงายไปพรอม ๆ กน

ว.ม. (ไทย) ๕/๓๖๕/๒๔๐ , และ เสฐยรพงษ วรรณปก , พทธวธการสอนจากพระไตรปฎก ,

หนา ๕๕ - ๖๐.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๒๖

และทรงค านงถงตวผรบการสอนหรอผรบสารดวยวา เขาจะสามารถเขาใจและจะน าไปใชประโยชนอยางไร ซงจะท าใหเกดความรสกอยากเรยนร และสนใจเอาใจใสมมากยงขน ทงนเพราะเทคนค และวธสอนกทรงมไวหลายรปแบบ และวธการดงกลาวกท าใหการเผยแผพระพทธศาสนาของพระพทธเจาในขณะนน มบคคลทกชนวรรณะเลอมใสศรทธา จนท าใหเกดการอปสมบทตาม และสามารถบรรลธรรมเปนพระอรหนตเปนจ านวนมาก ดงทปรากฏในพทธประวต ถงแมบางคนจะมไดอปสมบท กตาม แตกไดนอมน าหลกพทธธรรมไปใชในการด าเนนชวตทสงบสขทงในระดบบคคล ครอบครว ชมชน และสงคม ท าใหเกดความเจรญรงเรองทงฝายอาณาจกรและศาสนจกรมาโดยตลอด

๒.๒.๗ บทบาทและวธการเผยแผพระพทธศาสนาของพระสาวก การเผยแผพระพทธศาสนาไดแพรหลายไปทวทกสารทศ ทงจ านวนผเผยแผ

และจ านวนของผทนบถอพระพทธศาสนากมจ านวนมากยงขน ตองยอมรบวาองคกรทส าคญ คอองคกรผเผยแผ นนคอ พระสาวกท าใหกองทพธรรมซงมพระพทธเจาเปนพระธรรมราชา มพระสารบตรเปนธรรมเสนาบด มพระมหาโมคลลานะเปนธรรมเสนาซาย มบทบาทส าคญยง ในการเผยแผพระพทธศาสนา การวจยในครงนจะเลอกน าเสนอพระสาวกทไดท างานในเรองของการเผยแผทมบทบาทส าคญ ๆ เฉพาะบางรปเทานนมาเปนตวอยาง เพอใหมองเหนภาพรวม ในบทบาทและรปแบบวธการของการเผยแผพระพทธศาสนา

๑) พระอสสชเถระ ชวงเวลาทพระพทธเจาตรสรอนตตรสมมาสมโพธญาณและสงสอน

ธรรมได ๑ พรรษา ตอนนนพระองคไดสงสอนจ าสามารถท าใหสาวกทส าเรจเปนพระอรหนต ถง ๖๐ รป และทรงสงพระสาวกชดนนไปประกาศศาสนา ซงบรรดาพระอรหนตทงหลายเหลานน มพระอสสชซงเปนหนงในบรรดาพระปญจวคคยรวมอยดวย ทานเปนพระสาวกรปหนงทไมไดเนนเรองการพด แตเนนในเรองของการส ารวม โดยท าใหดเปนตวอยาง จนไดบคลากรทมคณภาพถง ๒ คน คอพระสารบตร และพระมหาโมคคลลานะซงเปนพระอครสาวกเบองขวาและเบองซายตอมา ดงมเรองตวอยางตอไปน

เชาวนหนง พระอสสชไดออกไปบณฑบาต ณ กรงราชคฤห ระหวางทาง อปตสสปรพาชกเดนทางกลบมาจากส านกสญชยปรพาชก พอพบพระเถระเขา กเกดศรทธาเลอมใส เพราะทานเดนดวยอาการส ารวมอนทรยเหลยวซายแลขวาอยางระมดระวง

พระมหาสชญา โรจนญาโณ , “การศกษาบทบาทของพระมหาโมคคลลานะในการเผยแผพระพทธศาสนา ”, วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต , (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณ - ราชวทยาลย, ๒๕๔๐), หนา ๑๗ – ๑๘.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๒๗

คอ การกาวไป การถอยกลบ การแลด การเหลยวด การค และการเหยยดแขน นาเลอมใส มนยนตาทอดลงต า สมบรณดวยอรยาบถ อปตสสปรพาชกคดวา “นกบวชแบบนเราไมเคยเหนมากอน คงจะเปนพระอรหนตองคหนงในบรรดาพระอรหนตทมอยในโลกน ” และอยากทราบวาใครเปนศาสดาของทาน แตเหนวาไมใชเวลาทจะถาม จงไดเดนตดตามไปขางหลง เมอพระอสสชบณฑบาตเสรจแลวเตรยมจะฉนภตตาหารจงเขาไปอปฏฐากและไดสนทนาปราศรยกบพระอสสชอยางออนนอม “อนทรยของทานชางผองใส ผวพรรณผดผอง ทานบวชอทศใคร ใครเปนศาสดาของทาน หรอทานชอบใจธรรมของใคร?”

พระอสสช : มทานพระมหาสมณะผเปนศากยบตร เสดจออกผนวชจาก ศากยตระกล เราบวชอทศเฉพาะพระผมพระภาคพระองคนน พระพทธเจาพระองคนนเปนศาสดาของเรา และเราชอบใจ ธรรมของพระผมพระภาคพระองคนน”

อปตสสปรพาชก : กพระศาสดาของทานตรสอยางไร สอนอยางไร พระอสสช : ทาน เราเปนผบวชใหม บวชไมนาน เพงเขามาสธรรมวนยน

ไมสามารถแสดงธรรมแกทานโดยพสดารได แตจกกลาวแต ใจความ โดยยอแกทาน

อปตสสปรพาชก : เอาเถอะ ผมอาย จะนอยหรอมากกตาม จงกลาวแตใจความ แกขาพเจา ขาพเจาตองการแตใจความอยางเดยวเทานน ทานจะท าพยญชนะใหมากไปท าไม

พระอสสช : ธรรมเหลาใดเกดแตเหต พระตถาคตตรสเหตแหงธรรม เหลานน และความดบแหงธรรมเหลานน พระมหาสมณะ มปกตตรสอยางน

หลงจากพระอสสชกลาวจบ อปตสสะกไดดวงตาเหนธรรมวา “สงใดสงหนง มความเกดขนเปนธรรมดา สงนนทงหมด ลวนมความดบไปเปนธรรมดา ” และไดถามถงพระพทธเจา ทราบวา พระพทธองคประทบอยทวกเวฬวนมหาวหาร จงตามไป สงพระเถระ แลวมงหนาไปสส านกของปรพาชกเพอลาอาจารยสญชย

จากเรองนจดไดวา วธการเผยแผของพระอสสชทานใชวธการสอทางอาการส ารวมเพอสรางศรทธาใหเกดแกผพบเหน ไมจ าเปนตองพดอยางเดยว แตอาศยกรยาอาการแสดงออกเปนเครองมอในการเผยแผพระพทธศาสนา และไดผลดเกดคาดอกดวย

ว.ม. (ไทย) ๔/๖๐/๗๒.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๒๘

๒) พระสารบตร เปนมหาสาวกรปหนงทโดดเดนในเรองของการเผยแผ

พระพทธศาสนายกตวอยางทเหนไดชดเจน ดงตอไปน หลงจากอปตสสปรพาชก ไดดวงตาเหนธรรมหลงจากไดฟง

พระอสสชแลว กเดนทางไปบอกขาวสารแกเพอ นรกของตน คอ โกลตตะ โดยกลาวธรรม ทพระอสสชแสดงใหฟง ท าใหเพอนไดดวงตาเหนธรรมเชนกน ถอวาทานกเปนกลยาณมตรทด ทท าตามสญญา ตอมาทานกไดพาบรวารและเพอ นไปบวชในส านกของพระพทธเจาพรอมกบบรวาร หลงจากททานบวชจนไดบรรลพระอรหนตแลว กไดรบแตงตงเปนพระอครสาวกเบองขวา

วธการเผยแผธรรมะของพระสารบตร ใชวธการเดยวกบพระพทธเจา คอ การเรมตนสนทนาเปนจดส าคญ การเรมตนทดในการเผยแผจะใหผลส าเรจด เปนอยางมาก นอกจากนยงสรางบรรยากาศใหปลอดโปรง เพลดเพลน ไมตงเครยด ไมเกดความอดอดใจแกผรบสารหรอผฟงเปนส าคญ อนงการเผยแผไดมงไปทเนอสาระใหเกดความร ความเขาใจในสงทน ามาเผยแผ ไมกระทบทงตนและผอน ไมยกตนขมทาน ไมเสยดสใคร ๆ ใชภาษาทนมนวล สละสลวย ไมหยาบคาย ชวนใหสบายใจ ตงใจสอนหรอเผยแผโดยเคารพ พระสารบตรใหลลาในการสอน ๔ อยาง คอ

(๑) สนทสสนา อธบายความชดเจนแจมแจง (๒) สมาทปนา จงใจใหเหนจรงชวนคลอยตามยอมรบและ

น าไปปฏบต (๓) สมตเตชนา การเราใจใหเกดความแกลวกลา เกดก าลงใจ

ไมทอตอปญหา (๔) สมปหงสนา การชโลมใจใหเกดความราเรงเบกบานใจ

เปยมดวยความหวง ครงหนงคฤหบดชอนกลบดา เขาไปเฝาพระผมพระภาคเจา

เพอทราบถงวธทท าใหเกดสข พระผมพระภาคเจาตรสถงกายอนกระสบกระสาย เหมอนฟองไขอนมผวหนงหมเอาไว คฤหบดชนชมยนดกบพทธภาษต แลวทลลาพระพทธองคมงหนาสทอย ของพระสารบตร ไดไปขอใหทานสอนธรรมทเปนไปเพอประโยชน เพอความสข

พระสารบตรเถระกลาววา ดกอนคฤหบด ผทมกายออนเพลย กระสบกระสาย เพราะไมฉลาดในธรรมของทานสตบรษ ไมไดรบการแนะน าในสปปรสธรรม ยอมเหนรปโดยความเปนตน ยอมเหนตนมรป ยอมเหนรปในตน ยอมเหนตนในรป เปนผต งอยดวยความยดมนวา “เราเปนรป รปเปนของเรา ” เมอเขาตงอยดวยความยดมงอยางน รปยอม

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๒๙

แปรปรวนไปเปนอยางอน เพราะรปแปรปรวนเปนอยางอนไป โสกะ ปรเทวะ ทกข โทมนส และอปายาสจงเกดขน ... ยอมเหนวญญาณโดยความเปนตน ยอมเหนตนมวญญาณ ยอมเ หนวญญาณในตน ยอมเหนตนในวญญาณ เปนผต งอยดวยความย ดมนวา “เราเปนวญญาณ วญญาณเปนของเรา ” เมอเขาตงอยดวยความยดมนอยางน วญญาณยอมปรวนแปรไปอยางอน เพราะวญญาณปรวนแปรเปนอยางอนไป โสกะปรเทวะ ทกข โทมนส และอปายาส จงเกดขน

ทานอธบายใหคฤหบดฟงจนเกดความเลอมใสยงขน ชนชม และประทบใจในตวทานพระสารบตรในเรองของลลาการสอน เพราะจะเหนไดวาทานไดรบ ค าชมเชยจากพระพทธเจาวามปญญาทละเอยดออน สามารถนบเมดฝนทตกลงมาจากทองฟาได ไมมสาวกรปไหนทมปญญาแตกฉานเหมอนกบทาน สมกบทไดเปนพระอครสาวกเบองขวา อยางแทจรง และวธการเผยแผของพระสารบตร กลาวโดยสรปได ดงน

(๑) แบบบรรยาย เชน การบรรยายธรรมแกภกษทงหลาย วาดวยผมธรรม ๖ ประการ เปนตน

(๒) แบบตอบปญหา เชน ตอบปญหานางปรพาชกา ชอสจมข

(๓) แบบสากจฉา เชน สนทนาธรรมทควรใสใจโดยอบาย แยบคายกบทานมหาโกฤฐตะขณะทประทบอยทปาอสปตนมฤคทายวน

(๔) แบบวางกฎระเบยบ เชน เมอเกดมภกษท าผด ทานจะน าเรองราวไปกราบทลพระพทธเจา เพอใหบญญตพระวนย

๓) พระมหาโมคคลลานะ พระมหาโมคคลลานะ เปนพระอครสาวกเบองซายของพระพทธเจา

ทมผลงานในการเผยแผพระพทธศาสนาอยงโดดเดน จงควรน าเอาผลงานของทานมาเปนตวอยางในการเปนรปแบบในการเผยแผพระพทธศาสนา

พระมหาสช าญ โรจนญาโณ ไดท า การ วจยเกยวกบบทบาท ของพระมหาโมคคลลานะเถระในการเผยแผพระพทธศาสนา สรปไดวา ทานมผลงานการเผยแผ อย ๔ ดาน คอ

ส .ข. (ไทย) ๑๗/๑/๑-๔. พระมหาสชาญ โรจนญาโณ , “การศกษาบทบาทของพระมหาโมคคลลานะในการเผยแผ

พระพทธศาสนา ”, วทยานพนธพทธศาตรมหาบณฑต , (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณ - ราชวทยาลย, ๒๕๔๐), หนา ๕๔.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๓๐

(๑) การแสดงธรรมแกพทธบรษท (๒) การแสดงธรรมแกเทพบตร เทพธดา และบคคลทวไป (๓) การเปนสมณทตในเทวโลกและยมโลก (๔) การแสดงฤทธ

สวนวธการเผยแผนน ทานใชวธแบบสนทนา แบบบรรยาย แบบถามตอบปญหา และแบบการใชฤทธ ซงถอวาแตกตางไปจากสาวกรปอน ๆ มตวอยางททานแสดงฤทธ โดยใชเปนสอในการแสดงธรรมในการเผยแผพระพทธศาสนา ดงน

ครงหนง พระพทธเจาตรสเรยกพระมหาโมคคลลานะเขาเฝา แลวตรสสงใหไปสงสอนภกษทงหลาย ทจตใจฟงซาน อวดตว ปากกลา ขาดสต อยทปราสาท มคารมารดา ทานรบพระพทธบญชาแลวใชอรยฤทธท าใหปราสาทสะเทอนหวนไหวดวยหวแมเทา กลาวคอ เอาปลายนวเทาเกยวยอดปราสาท ท าใหปราสาทเอนไปตงอยขางหนง ภกษทงหลาย ตกใจกลว จงไปรวมตวกน และไดฟงธรรมจากพระพทธเจา

ครงหนง พระพทธเจาไดเหนอปนสยแหงการบรรลธรรมของเจาลทธอคคทตตะ แลวจงสงพระมหาโมคคลลานะไปปราบ เมอพระมหาเถระไปถงแลวทานกไดใชฤทธบนดาลใหฝนตกและปราบนาคชออหฉตตะจนยอมสยบ ใหประจกษแกสายตาของอคคทตตะพรอมกบบรวาร จนคนเหลานนเกดความยอมรบในความสามารถ มผลท าใหพทธบรษทและบคคลทวไป ทยงไมมความใสใหมความเลอมใส และทมความเลอมใสอยแลวกเลอมใสมากยงขน ท าใหพระพทธศาสนารงเรองและมนคง

๔) พระมหากสสปเถระ พระมหากสสปเปนพระมหาเถระรปหนงทมความส าคญมาก

ในบรรดาพระสาวกทงหลาย ทานไดรบการไววางใจจากพระพทธองคโดยสามารถผลดเปลยนจวรกบพระพทธเจาได มเพยงพระสาวกรปเดยวเทานนทสามารถท าอยางนได และทานไดรบยกยองวา “เปนผทรงธดงค” ผลงานดานการเผยแผพระพทธศาสนา มดงน

พระมหาจรญ ปญญาวโร (อนทรยงค) ไดท าการวจยเกยวกบการศกษาบทบาทของพระมหากสสปเถระในการเผยแผพระพทธศาสนาเถรวาท สรปไววา บทบาทการเผยแผของทานจะเปนการสนทนาธรรมะบาง แสดงธรรมบาง และตอบปญหารวมกนกบพระสาวกรปอน ๆ หรอแมกระทงอบาสก อบาสกา และบคคลทวไป เชน สนทนาเรองผท า

พระมหาจรญ ปญญาวโร (อนทรยงค) , “การศกษาบทบาทของพระมหากสสปเถระ ในการเผยแผพระพทธศาสนาเถวาท ”, วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต , (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลย มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๙), หนา ๗๓.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๓๑

ใหปางามกบพระสารบตร แสดงธรรมเรองการพยากรณพระอรหตตผลแกภกษทงหลาย แตการประกาศศาสนาของทานกอนพทธปรนพพานนน สวนใหญแลวตวทานจะเนนในทางปฏบต มากกวาการแสดงธรรมหรอสนทนาธรรม ถอเอาการปฏบตเปนแบบอยางของภกษ ไมเนนการพด จนไดรบยกยองวา “เปนนกถอธดงคเปนวตร”

หลงจากพทธปรนพพาน งานการเผยแผพระพทธศาสนาททานท า คอ การท าสงคายนาครงแรก อนเปนเหตใหเกดการมสงคายนาครงอน ๆ และพระพทธศาสนา ไดแพรหลาย กเพราะมการสงคายนานเอง ทานไดท างานทเปนเอกลกษณเฉพาะ คอ การรกษาและการธ ารงไวซงพทธพจนโดยเฉพาะ คอไมมการเปลยนแปลงค าสอนของพระพทธเจา เพราะถอวาค าสอนเดมทพระพทธองคไวดแลว จงไมมการถอนสกขาบทเลก ๆ นอย ๆ เกดเปนพระพทธศาสนาเถรวาททสามารถรกษาค าสอนของพระพทธเจาไวได วธการเผยแผนน พระมหากสสปเถระ ใชวธการเหมอนกบพระพทธเจาและพระมหาสาวกรปอน ๆ คอเรมจาก การสนทนาเปนจดส าคญ

๕) พระอานนท พระอานนท เปนพระสาวกองคหนงในบรรดาพระสาวกทมชอเสยง

พระอานนทมความโดดเดนแตกตางไปจากพระสาวกรปอน ๆ ในยคเดยวกน เชน เปนผมรปงาม นาเลอมใส ใฝตอการศกษา ชางคด ชางสงเกต ชางถาม สภาพออนโยน รกการประหยด มจตเมตตาอนเคราะหผอาพาธ และเปนผทไดบรรลอรหตตผลทแปลกกวารปอน คอ ในระหวางอรยาบถทง ๔ พรอมทงไดรบการสรรเสรญจากพระพทธเจาวา เปนผมบญ สมบรณดวยอภหาร และบารมธรรม ๑๐ ประการ และไดรบยกยองในต าแหนงเอตทคคะ ๕ ประการ ไดแก เปนพหสตร เปนผมสต เปนผมคต เปนพทธอปฏฐาก มบาทส าคญในการเผยแผพระพทธศาสนา โดยเฉพาะวธการแสดงธรรม สนทนาธรรม โตตอบปญหาธรรม สามารถท าใหผฟง เกดความซาบซงในธรรมนนอยางถกตอง และมบทบาทในการทลถามเรองเกยวกบการอบตขน ของพระพทธเจา พระปจเจกพทธเจา พระอรหนตสาวก ตลอดถงความแตกตางแหงบารมธรรม ททรงสรางสมอบรมมา เรองเกยวกบพระธรรมทมความลกซง ยากแกการท าความเขาใจใหกระจาง เรองเกยวกบพระภกษ ภกษณ ถงขอทควรประพฤตปฏบตใหถกตองตามพระธรรมวนย เรองเกยวกบอบาสก อบาสกา ผถวายการอปถมภจะปฏบตใหเหมาะสมกบอาชพการงาน เรองทควรปฏบตตอบคคลทมไดนบถอพระพทธศาสนา พอสรปเปนขอ ๆ ดงน

(๑) แสดงธรรมเพอระงบความก าหนดทรบกวนจตแกภกษวงสะ (๒) แสดงธรรมเรองบคคลผมราตรเจรญแกภกษทงหลาย (๓) แสดงธรรมเรองสมมาทฏฐแกภกษฉนนะ

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๓๒

(๔) แสดงธรรมเรองกามคณแกภกษทงหลาย (๕) แสดงธรรมเรองเครองผกแกพระกามภ (๖) แสดงธรรมเรองพยากรณการบรรลพระอรหนตแกภกษ

ทงหลาย (๗) แสดงธรรมเรองการเสวยอายตนะแกภกษทงหลาย (๘) แสดงธรรมเรองทแคบแกพระอทาย (๙) แสดงธรรมเรองบคคลผทศลแกภกษทงหลาย (๑๐) แสดงธรรมเรองสงทไมเปนธรรม ไมเปนประโยชน

สงทเปนธรรม เปนประโยชนแกภกษทงหลาย (๑๑) แสดงธรรมเรองสงทเปนยอด ๕ ประการ กบพระภททช (๑๒) แสดงธรรมแกภกษณ เชน เรองการรคณวเศษ

เรองอาพาธ เปนตน (๑๓) แสดงธรรมแกอบาสก เชน เรองของการจตของเทวดา

แกวฑฑภเสนาบด เรองพร ะเสขะแกพระเจามหานามะ เรองธรรมอยางเอกแกทสมคฤหบด ตอบปญหาธรรมของพระเจาปเสนทโกศล เรองสตปฏฐาน ๔ แกสรวฑฒนคฤหบด เปนตน

(๑๔) แสดงธรรมแกอบาสกา เชน เรองคตภายภาคหนา แกมศาลาอบาสกา เปนตน

(๑๕) แสดงธรรมแกบคคลทวไป เชน เรองบญญตการละราคะ โทสะ และโมหะ แกฉนนะปรพาชก เรองสวากขาตธรรมแกคฤหบดแกสาวกของอาชวก เรองการไมประพฤตพรหมจรรยและเรองการประพฤตพรหมจรรยทไมนาพอใจแกปรพาชกทงหลาย เปนตน

มหลายเรองทพระอานนทใชเปนหลกในการเผยแผพระพทธศาสนา อยางทเหนชดเจน คอ เปนผตอบปญหาธรรมแกพระมหากสสปะในครงทท าสงคายนาครงแรก และไดเปนผทลถามปญหาตาง ๆ เมอพระพทธองคยงทรงพระชนมอย เชน เรองเกยวกบ พระธรรม มเรองอนจจง ทกขง อนตตา เปนตน

พระมหาจตตภทร อจลธมโม , “การศกษาบทบาทของพระอานนทในการเผยแผ

พระพทธศาสนา ”, วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต , (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณ - ราชวทยาลย, ๒๕๓๗) หนา ๕๖ - ๗๐.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๓๓

๒.๓ หลกการและแนวคดเกยวกบการเผยแผพทธธรรม การเผยแผ หมายถง การท าใหขยายออก, ท าใหกวางออกไป ดงนน การเผยแผ

พทธธรรม จงหมายถง การท าใหหลกธรรมค าสอนของพระพทธศาสนาขยายกวางขวางออกไป เผยแผกวางขวางออกไป ท าใหเปนทแพรหลายเปนทรกจกตอสาธารณชน หรองานในหนาท ของพระสงฆทน าหลกธรรมในพระพทธศาสนาออกอบรมสงสอนพทธศาสนกชน ตามอ าเภอ ต าบล หมบานตาง ๆ ในหลายรปแบบ เปนการสอสารเพอการพฒนาบคคลทางดานจตใจ ใหมความเคารพเลอมใส ย าเกรงในพระรตนตรย นอมน าเอาหลกธรรมในพระพทธศาสนา ไปประพฤตปฏบต เพอใหเกดประโยชนแกผปฏบตตามสมควรแหงการปฏบตนน เพราะพระพทธศาสนาเปนศาสนาทมงเพอประโยชนสขแกชาวโลก เปนศาสนาแหงสนตภาพ ของโลกและสนตภาพแหงโลกสากล สมดงพระด ารทจะสงพระอรหนตสาวก ๖๐ รป ออกไปเผยแผพทธธรรมใหชาวโลกไดรบร จงตรสกบภกษทงหลายวา “ภกษทงหลาย พวกเธอจงเทยวไป เพอประโยชน และความสข แกชนหมมาก เพออนเคราะหโลก เพอประโยชนเกอกล และความสขแกเหลาทวยเทพและมนษย และใหเกดประโยชนสงสดตามทพระองคทรงประสงค ๓ ประการ คอ

๑) ทฏฐธรรมกตถะ คอ ประโยชนปจจบน, ประโยชนโลกน, ประโยชนขนตน ๒) สมปรายกตถะ คอ ประโยชนเบองหนาหรอในภพหนา, ประโยชนสงขนไป ๓) ปรมตถะ คอ ประโยชนสงสด, จดหมายสงสด คอ พระนพพาน”

การเผยแผพทธธรรมในสมยพทธกาล พระพทธเจามวธด าเนนการในการประสานมนษยสมพนธโดยตระหนกในเหต ๓ ประการ อยเสมอ และในทก ๆ กรณทพระพทธองค ทรงด าเนนการ คอ ๑) ทรงคนหาพนเพเดมของเขา ๒) ทรงวจยถงความตองการของเขา ๓) ทรงรวธเขาถงจตใจของเขา จงกลาวไดวาการเผยแผของพระพทธเจาท ากนหลายรปแบบ

ราชบณฑตยสถาน, พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน, (กรงเทพมหานคร: อกษรเจรญทศน ,

๒๕๒๕), หนา ๔๕๙. พระครปลดเจรญ ฐตปญโญ (ยากรณ) , “การศกษาชวตและผลงานของพระราชพทธญาณ

(กศล คนธวโร)”, หนา ๕๘. พระพพธธรรมสนทร. คม ชด ลก เลม ๒ , (กรงเทพมหานคร : ส านกพมพเลยงเชยง , ๒๕๔๗),

หนา ๔๑. ว.ม. (บาล) ๔/๓๒/๒๗., ว.ม. (ไทย) ๔/๓๒/๔๐. ข.จ.(ไทย) ๓๐/๖๗๓/๓๓๓. ปน มทกนต, มมสวาง, (กรงเทพมหานคร : ส านกพมพคลงวทยา, ๒๕๑๓), หนา ๒๐๕–๒๐๖.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๓๔

เชน การแสดงธรรม การสนทนาธรรม การแนะน าสงสอน การปฏบตตนใหเปนทนาเลอมใส และการตอบปญหา ขอของใจสงสย โดยทพระพทธเจาไดทรงประทานหลก ในการแสดงธรรมใหมเหตผลตอเนองกนไปโดยล าดบ ชแจงใหเขาใจชดเจนในแตละประเดน แสดงธรรมดวยจตเมตตา มงใหประโยชนแกผฟง ไมแสดงธรรมเพราะเหนแกลาภสกการะ แสดงธรรมไมยกตนขมทาน และไมเสยดสขมขผอน ใหเกดความกระทบกระเทอน ทงน เพราะพระพทธศาสนาเปนศาสนา ทสอนมงประโยชนตอมหาชน สอนดวยเหตผล เปนศาสนา เดยวทมในโลก ทองคผประดษฐานและผเผยแผ ไมไดสอนใหเชออยางงมงาย พระพทธเจาไดตรสอยเสมอวา ใหคดตรกตรองใหดกอนแลวจงเชอ ใหเชอภายหลงทเขาใจเหตผลด ไมใชใหเชอเสยกอน แลวจงเขาใจภายหลง

หลกใหญของพระพทธศาสนานนอยทเหตผล ผลทกประการยอมมาจากเหต ถาไมมเหตกไมมผลดวยเหตดงน บทบาทการเผยแผมเหตผลทด จงประกาศใหทราบ มลกษณะอะลมอลวย แสดงถงการมใจกวาง ไมผกมดผอนดวยความคดของตน อกทงการเผยแผพทธธรรม นบวาเปนหวใจของการสบทอดอายพระพทธศาสนาใหวฒนาสถาพร งานเผยแผทพระสงฆท ากนอยท วไปในปจจบนมดงน

๒.๓.๑ งานพระธรรมทต เปนงานทน าพทธบรษทและประชาชนทวไป ใหเกดความคดถงคณคาของธรรมะ และความจ าเปนทจะตองปฏบตธรรม สามารถน าธรรมะมาใชในชวตประจ าวนไดอยางถกตอง รวมทงสามารถแกปญหาตาง ๆ ในดานเศรษฐกจ สงคม การปกครอ และสงแวดลอม งานพระธรรมทตเปนงานพฒนาทรพยากรบคคล และเปนงานทเปนรากฐานแหงความมนคงของประเทศชาต แนวการปฏบตงานของพระธรรมทต ไดแก การเทศน การบรรยาย การสนทนา ธรรมกถา น าฝกปฏบต น าเปนพทธมามกะ เยยมเยยน น าพฒนาทองถน สาธต และน าจดกจกรรม

พระธรรมกตตวงศ (ทองด สรเตโช ป.ธ.๙ ราชบณฑต) ไดกลาวถงนยามของพระธรรมทตวา “... เมอบวชเขามาแลวกสวมหมวกหนงใบแรกคอเปนพระ ในพระพทธศาสนา เปนสมาชกของพระพทธศาสนา เปนลกของพระพทธเจา เปนภกษรปหนง ในคณะสงฆไทย เปนภกษรปหนงในวด นเรยกวาพอบวชกเปนเลย มมาก ตอมาอาจจะไดเปน ครสอนนกธรรม ครสอนบาล กอนจะมาเปนครสอนนกธรรม อาจจะมาเปนนกเรยนกอน ตอมา กไดรบการแตงตงและไดรบมอบหมายงานอน ๆ อก ตอนนกเปนพระธรรมทต โดยทางปฏบต พระธรรมทตกคอผแทนของพระพทธเจา ทตกคอผแทน ผแทนทางธรรมหรอผแทนธรรมะ กคอผแทนของพระพทธเจานนเอง ท าหนาทแทนพระพทธเจา เหมอนพระพทธเจาตรสรแลว

อง.ปญจก. (ไทย) ๒๒/๑๕๙/๒๖๓.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๓๕

เสดจจารกเทยวสงสอนชาวบานจนกระทงมพระสาวกเกดขน และสงพระสาวกไปประกาศ พระศาสนาในทตาง ๆ พระสาวกทถกสงไปประกาศพระศาสนานน เราเรยกกนวา “พระธรรมทต” นนกคอพระทท าหนาทเปนทตหรอเปนผแทนของพระพทธเจา”

และทานยงไดกลาวถงหลกในการเผยแผธรรมของพระธรรมทตไววา “ทานทงหลายในขณะน มหนาทเปนพระธรรมทตกคอเปนผแทนของพระพทธเจา เมอเปนผแทนของพระพทธเจา ในฐานพระธรรมทตมหนาทในการเผยแผธรรม พระธรรมทตมหนาทหลกกคอการเผยแผธรรม การเผยแผธรรมมหลายวธ วธแรกทพระพทธเจาทรงปฏบตกคอการเทศน และถอวาเปนวธหลกทพระพทธเจาทรงถอปฏบตดวยพระองคเองมาโดยตลอด ๔๕ ป การเทศน กคอการแสดงธรรม การชแจง การบอกกลาว นเรยกกนวาเทศน สมยปจจบน เรากน าวธการเทศนนนมาปรบเปลยนใหเขากบยคเขากบสมย การเทศนนนกยงคงอย แตวาหนกไปทางพธการ และเปนพธการทศกดสทธ นนคอการเทศนแบบเดม ปรบเปลยนมาเปนปาฐกถา เรยกวา “ปาฐกถาธรรม ” พดธรรมะ เปลยนเปนบรรยายธรรม กคอพดธรรมะ เปลยนเปนอภปรายธรรม กคอการบรรยายธรรมเหมอนกน แตบรรยายหลายคน ปรบเปลยนเปนการเทศนปจฉา-วสชชนา สองธรรมาสน สามธรรมาสน ปรบเปลยนไปตามยคตามสมย”

ทานพระธรรมทตทกรปผมความเสยสละ โดยมความตงใจท าหนาทเปนทตของพระพทธเจาและพระศาสดา นบไดวา ตองท าหนาทส าคญและหนก ซงนาเหนใจ หนาทของทานนน อปมาดงผถอคบเพลงดวยมอขวา เพอใหเกดแสงสวาง แลวตะกายขนสภเขา ทสงชน โดยมมอซายโอบอมทารกนอย ซ ามเดกโตเดนตามไปดวยอยางใกลชด เพอหนภย คอสตวรายทตามตดมา ถาโชคดหนพน โดยปนปายไปจนถงยอดอมตบรรพต กจะถงแดน อนเกษมจากภยทงปวง ถาโชครายยอมวบตอยางนาสงสาร ดวยตองตกภเขา และถกสตวราย ตามตดแลวท าราย เปนอนตราย ทงตนเองและทงเดกอกสองคนดวย ซงเดกนอยทงสองนน ไดแก อบาสก และอบาสกา ผหวงพงตอพระธรรมทต ผถอคบเพลงน าทางนนเอง

ฉะนน พระธรรมทตจ าตองเปนผฉลาด รอบคอบ ไมประมาท สามารถท ากจตามหนาท โดยชอบ เพอประโยชนตนและผอนใหสมหนาท เพอขนสอมตบรรพตใหพนภยทงตนและผตดตามโดยสวสด

พระธรรมกตตวงศ (ทองด สรเตโช ป.ธ.๙ ราชบณฑต), พระธรรมทตคอใคร, [ออนไลน]

แหลงทมา : http://www.ddhad.org/?name=knowledge&file=readknowledge&id=18 [๑๗ ก.ย. ๒๕๕๕]. เรองเดยวกน. เรองเดยวกน. เรองเดยวกน.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๓๖

๒.๓.๒ หนวยอบรมประชาชนประจ าต าบล (อ.ป.ต.) เปนกจกรรมของ คณะสงฆไทย ตามระเบยบมหาเถรสมาคม วาดวยการตงหนวยอบรมประชาชนประจ าต าบล พ.ศ. ๒๕๑๘ มความมงหมายทจะพฒนาทองถนระดบต าบลลงสหมบาน โดยใหพระภกษ ในชนบทไดมบทบาทเปนแกนน าในการสงเสรมวดใหเปนศนยกลางของชมชนพฒนาทองถนใหเกดประโยชนตอชมชนนน ๆ มวตถประสงคเพอสงเสรมและสรางสงทเปนคณประโยชน แกประชาชนตามหวขออบรม ดงน

(๑) ศลธรรมและวฒนธรรม (๒) สขภาพและอนามย (๓) สมมาชพ (๔) สนตสข (๕) ศกษาสงเคราะห (๖) สาธารณสงเคราะห (๗) กตญญกตเวทตาธรรม (๘) สามคคธรรม

การประชมอบรมประชาชนตามวตถประสงค ดงกลาว จะด าเนนการโดยวธใดวธหนงกได ตามสมควรแกกรณ คอ

(๑) การอบรมทวไป ไดแกการประชมประชาชนทวไปในต าบลนน โดยเชญวทยากรมาอธบายชแจงแนะน าในทางวชาการและการปฏบตตามวตถประสงคขอใดขอหนงของหนวยอบรม

(๒) การอบรมเฉพาะกรณ ไดแกการประชมประชาชนเพยงบางสวน เฉพาะทเกยวของกบเรองทเกดขนแกประชาชนสวนนน ๆ โดยวธการชแจงแนะน าซอมความเขาใจในเรองนน ๆ

(๓) การอบรมเฉพาะบคคล ไดแกการจดใหบคคลมาพบปะสงสรรค เพอแลกเปลยนความคดเหนหรอชแจงแนะน า ซอมความเขาใจในเรองเกยวกบบคคลนน

วดตระพงทอง, ระเบยบมหาเถรสมาคม วาดวยการตงหนวยอบรมประชาชนประจ าต าบล

พ.ศ. ๒๕๑๘, [ออนไลน ] แหลงทมา : http://www.traphangthong.org/index.php?lay=show&ac=article&Id= 539122403 [๒๐ ก.ย. ๒๕๕๕].

เรองเดยวกน.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๓๗

๒.๓.๓ งานสอนศลธรรม และ อบรมจรยธรรมนกเรยนตามโรงเรยนตาง ๆ เพอมงใหนกเรยนมทศนคตทดตอสถาบนพระพทธศาสนา สามารถปฏบตตนตามหนาทชาวพทธไดอยางถกตองเหมาะสมและนอมน าหลกพทธธรรมไป ปฏบตในการด าเนนชวตประจ าวน เพอพฒนาตนเองและสงคม ซงในปจจบน มการสอนศลธรรมในสถานศกษาตาง ๆ เชญชวนเยาวชนมาเรยนธรรมศกษาตร โท เอก ในวด เปดสอนธรรมศกษาภายในวด และก าหนดใหเปนวชาบงคบส าหรบเดกไดศกษาตงแตเยาววย มการวดผลโดยวธตาง ๆ วดพฤตกรรม ทงใหถอเปนวชาทส าคญทสด และเมอจบชนมธยมศกษาตอนตน นกเรยนทกคนจะตองสอบธรรมศกษาเอก ใหได จดระบบการศกษาใหมหลกสตร ทมการเรยนการสอน พระพทธศาสนาในสถานศกษา ทงโรงเรยนและมหาวทยาลยอยางเปนรปธรรม ใหเดก เยาวชน และประชาชน ศกษาพระพทธศาสนาใหเขาใจแลวน าความรทศกษานนไปปฏบตใหเกดผล สนบสนนใหโรงเรยน ท ากจกรรมสงเสรมการใหความรความเขาใจเกยวกบพระพทธศาสนา โดยเฉพาะเนนหนก ในเรองการปฏบตธรรมควบคกนไปดวย จดเปนหลกสตรนอกโรงเรยนใหกบผน าทองถน หรอองคการบรหารสวนทองถน รวมทงบคลากรภายในวด ไดแก จดอบรมแกนแท ของพระพทธศาสนาใหไวยาวจกรอยางมระบบ โดยเฉพาะสงเสรมใหเขาวดและเรยนธรรมะ ประกาศตนเปนพทธมามกะในสถานศกษา น านกเรยนไปท าพธทางพระพทธศาสนาในวนส าคญตาง ๆ ทวด ก าหนดใหการรบราชการตองผานการสอบภาคความรความสามารถทวไป ของการสอบคดเลอก ก.พ. ใหมการสอบวดระดบของความรดานคณธรรมจรยธรรม

๒.๓.๔ การเผยแผทางวทยและโทรทศน ปจจบนการเผยแผพทธธรรมไดรบการ สงเสรมสนบสนนใหมการใชสอทกประเภท สนบสนนใหหนวยงานองคกรทางพระพทธศาสนาเผยแผพระพทธศาสนา โดยจดรายการธรรมะทางสถานวทยกระจายเสยงแหงประเทศไทย วทยชมชน และวทยโทรทศ น สถานวทยกระจายเสยงกองทพบก กองทพเรอ กองทพอากาศ เชน ก าหนดชวงระยะเวลา การออกอากาศรายการสงเสรมคณธรรมจรยธรรม ทางสถานวทยโทรทศนชวงเวลาของเดกและเยาวชน รายการสนทนาธรรม แกนสารชวต

๒.๓.๕ วารสาร นตยสารเผยแผธรรม วารสารและนตยสาร เปนสอมวลชนทส าคญประเภทหนง ทใหทงขาวสารความร ความคด และความบนเทงแกผอานอยางกวางขวาง และยงท าหนาท ในการบนทกความเปนไปในสงคมในชวงเวลาหนงไดเปนอยางด และมสวนชวยกระตนใหเกดการเปลยนแปลงพฒนาดานตาง ๆ เนองจากวารสารและนตยสารเปนแหลงรวบรวม

กรมการศาสนา, รายงานการสมมนาทางวชาการ เรอง รปแบบการสงเสรมคณธรรมจรยธรรม ในสงคมไทย, (กรงเทพมหานคร : ส านกพฒนาคณธรรมจรยธรรม กรมการศาสนา, ๒๕๕๑), หนา ๑๕ – ๑๖.

เรองเดยวกน, หนา ๑๖.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๓๘

และเผยแพรความรความคด ในรปของการเสนอบทความทางวชาการ ขาว ภาพ ความคดเหน บทวจารณอยางหลากหลาย มการจดท าออกมาอยางตอเนอง และเผยแพรความรททนสมย ไปสกลมผอานทเปนประชาชนทวไปไดกวางขวางกวาสงพมพประเภทหนงสอ จงมคณคา ตอการศกษาอยางสง การจดท าวารสาร นตยสารเผยแผธรรม จงเปนวธการส าคญวธหนง ในการเผยแผพทธธรรมใหเขาถงประชาชนอยางกวางขวาง และแพรหลาย อกทงยงเปนเสมอนบนทกเรองราวเกยวกบพทธธรรมทสามารถน ามาอางองในโอกาสตาง ๆ ไดเปนอยางด

๒.๓.๖ งานเผยแผตางประเทศ ในปจจบนมการด าเนนงานพระธรรมทตสายตางประเทศ ภายใตการดแลของ มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย โดยกองวเทศสมพนธ รวมกบสมชชาสงฆไทยในสหรฐอเมรกา และส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต มการจดโครงการอบรมพระธรรมทตสายตางประเทศ เพอ ถวายความรทงภาควชาการและภาคปฏบต แกพระสงฆ ในการท าหนาทเปนพระธรรมทตสายตางประเทศ กอนเดนทางไปปฏบตศาสนกจ ในตางประเทศ รวมทงสนบสนนกจการเผยแผพระพทธศาสนาในตางประเทศในหลายรปแบบ เชน การเยยมเยอน เจรญความสมพนธไมตร การจดสมมนาแลกเปลยนความคดเหน ทงในสหรฐอเมรกาและประเทศอนเดย โดยเปดอบรมถวายความรเปนประจ าทกป โดยพระสงฆ ทเขารบการอบรมถวายความร จะเปนก าลงส าคญท าหนาทเผยแผพระพทธศาสนาในตางแดน เจรญรอยตามองคสมเดจพระสมมาสมพทธเจา และทส าคญเพอแลกเปลยนประสบการณการเผยแผพระพทธศาสนาของพระธรรมทต เพมพนความร ประสบการณ ศาสตรใหม ๆ และความเปลยนแปลงของโลก สรางเอกภาพและสามคคธรรมใหแกงานพระธรรมทตตางประเทศ พระภกษเหลานหลงจากผานการอบรมตามหลกสตรจะเดนทางไปปฏบตศาสนกจอยในทวปเอเชย , ทวปยโรป และโดยเฉพาะในประเทศสหรฐอเมรกานน มพระภกษสงฆผเปนพระธรรมทตผปฏบตศาสนกจเผยแผพระพทธศาสนาอยเปนจ านวนมาก และในแตละปผแทนมหาเถรสมาคม ผแทนส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต ผบรหารของมหาวทยาลย พรอมดวยญาตโยมไดเดนทางไปเยยม ตดตาม ประชมปรกษาหารอ ก าหนดแนวทางในการเผยแผพระพทธศาสนา เปนประจ าทกป

มนญ ไชยสมบรณ, วารสาร & นตยสาร, [ออนไลน ] แหลงทมา : http://www.gotoknow.

org/blogs/ posts/327124 [๒๐ ก.ย. ๒๕๕๕] มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, พระธรรมทตสายตางประเทศ มจร., [ออนไลน ]

แหลงทมา : http://www.mcu.ac.th/site/news_in.php?group_id=1&NEWSID=7084 [๒๐ ก.ย. ๒๕๕๕]

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๓๙

๒.๔ กลยทธในการเผยแผพระพทธศาสนา กลยทธในการเผยแผพระพทธศาสนามหลายวธ จะใชวธใดขนอยกบความถนด

และลกษณะของผรบ ซงวธทพระภกษสงฆใชในการเผยแผธรรมะในปจจบน ไดแก ๒.๔.๑ การเทศนา คอ การถายทอดธรรมอนเปนค าสงสอนทางศาสนา

ดวยการแสดงชแจงใหฟง เปนการเผยแผศาสนาแบบหนงทใชกนมาแตสมยพทธกาล การเทศน ในสมยพทธกาล ไมมพธการแตอยางใด เพยงผแสดงนงอยในสถานทสมควรและผฟงมลกษณะตงใจฟงกสามารถแสดงได ในขณะทการเทศนานน อาจมลกษณะลลาตางกนไปบาง ตามแตอปนสยของแตละบคคล ส าหรบพระพทธเจาแลวบางครงจะทรงใชคาถาประพนธ หรอรอยแกวธรรมดา

ในประเทศไทย การเทศนกลายเปนสวนประกอบส าคญในพธกรรมตาง ๆ ของชาวไทยมาชานาน เชน วนขนบานใหม วนแตงงาน ไปจนถงงานศพ และมขอปลกยอยในการประกอบพธกรรมมากมาย เชน ตองมการอาราธนาศล อาราธนาธรรม การจดเทยนสองธรรม เปนตน พระสงฆไทยแตโบราณกมการดดแปลงโดยเพมท านองใหนาสนใจ เรยกวา เทศนแหล ปจจบนอาจแบงการเทศนตามจ านวนผเทศนไดเปน เทศเดยว (เทศนรปเดยว) และเทศนสองธรรมมาสนขนไป (เทศนแบบปจฉา-วสชนา ใชผเทศน ๒ รปขนไป)

ค าวา เทศน หรอการเทศนแบบพธการ ในความรสกสวนใหญ ของคนไทยมกจะเขาใจวาเปนพธกรรมการสอนทเปนทางการ เนนพธการ และมรปแบบตายตว ทผเทศนไมสามารถใชลกเลนหรอใชอปกรณ เชน ภาพ หรอสอประสมมาใชเพอประกอบ การเทศนได ท าใหในปจจบนพระสงฆไดมปรบเปลยนวธการเทศนดวยวธอน ๆ เพอใหเขากบ ยคสมยทเปลยนไป เชน การเทศนในพธการโดยไมใชส านวนโบราณ การสอนธรรมะผานสอ ตาง ๆ การแตงหนงสอ การแตงเพลงธรรมะ เปนตน ซงสามารถเขาถงกลมเปาหมายมากกวา เพราะสวนใหญไมไดใชท านองแบบเทศนพธการ และอาจมมกสอดแทรกลงไปท าใหนาสนใจ มากขน

๒.๔.๒ ปาฐกถาธรรม คอ การบรรยายธรรมะใหผอนฟง โดยทวไปจะยนพด และผพดจะตองมลลาในการพด เพอโนมนาวจตใจผฟงเปนพเศษ เปนวธการแสดงธรรมแบบใหม

๒.๔.๓ อภปรายธรรม คอ การชแจงหรอแสดงความคดเหนในหลกธรรม ขอใดขอหนงใหผอนเขาใจ เปนการเผยแผอกรปแบบหนง

๒.๔.๔ สนทนาธรรม คอ การพดจาหารอกนในหลกธรรม เพอน าไปประยกตใชแกไขปญหาชวต โดยยดหลกทางสายกลาง

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๔๐

๒.๔.๕ การสอนสมถกรรมฐานหรอวปสสนากรรมฐาน คอ การสอนใหนงสมาธภาวนา เพอใหใจเปนสมาธหรอเขาใจสภาวะตามความเปนจรงของสงขารตามหลกไตรลกษณ พระบางรปสอนทงพระภกษสามเณรและอบาสกอบาสกา มการบวชชพราหมณ บางรปสอน ตามโรงเรยนแนะน าครและนกเรยนใหฝกกรรมฐาน

๒.๔.๖ การใชสอและอปกรณประกอบการสอนธรรมะ เชน การเขยนหนงสอธรรมะ การบนทกเทปธรรมะ หรอวดโอเพอจ าหนายจายแจกไปในกลมคนทไมมเวลาศกษาธรรมะดวยตนเอง หรอมการการใชภาพยนตร สไลด วดโอ และรปภาพ มาเปนอปกรณการสอนธรรมะโดยใชเครองคอมพวเตอร เปนเครอขายในการผลตสอและอปกรณประกอบการสอนธรรมะโดยมญาตโยมใหความอปถมภ

๒.๕ ยทธศาสตรการเผยแผพระพทธศาสนา การด าเนนงานเผยแผพระพทธศาสนาตงแตครงพทธกาลเปนตนมา ถอเปนการ

ด าเนนงานอยางมแผนงานตามระบบ จงท าใหพระพทธศาสนาประดษฐานมนคงมาจนถงทกวนน ซงขอนอาจท าใหดเสมอนเปนความสมบรณพรอมของพระศาสนา จนละเลยทจะศกษาหาความรเกยวกบศาสตรสมยใหม ท าใหตกอยในความประมาท เพราะไมอาจสรางจดดงดดความสนใจ ใหเกดขนกบคนรนใหมได การเรยนรเพอทจะน าศาสตรสมยใหมมาปรบประยกตใชกบหลกการเผยแผพระพทธศาสนา จงเปนประโยชนโดยตรงตอการก าหนดนโยบาย การวางแผนงาน และแผนยทธศาสตร ใหสอดคลองกบสงคมยคปจจบน สถาบนการศกษา องคกร และหนวยงานตาง ๆ จงมความตนตวในการด าเนนงานโดยใชแผนยทธศาสตรใหเปนกลไกส าคญ เพอใหเกด การกระตนและเสรมสรางแรงจงใจใฝสมฤทธ

ฉะนน กอนการด าเนนงานเผยแผพระพทธศาสนา ผปฏบตงานควรก าหนดยทธศาสตรการเผยแผอนประกอบดวยแผนงาน โครงการ และกจกรรมการเผยแผอยางเปนระบบ จากนนควรใชหลกในการวเคราะหสถานการณ ๔ ดาน ทเรยกวา SWOT ดงน

๑) จดแขง (S = Strength) ไดแก เวลาทจะไปในพนทใด ตองหาขอมลใหไดกอนวาพนทนนมอะไรเปนจดแขงทท าใหเรานาจะท างานไดกาวหนาดวยด

บญศร พานจตต และคณะ , "รายงานการวจยเรอง ความส าเรจในการปฏบตภารกจของวด :

ศกษาเฉพาะกรณวดสวนแกว อ าเภอบางใหญ จงหวดนนทบร ” (กรงเทพมหานคร : โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย , ๒๕๔๕), หนา ๒๑–๒๓.

คณาจารย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ธรรมนเทศ, หนา ๖๖-๖๗.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๔๑

๒) จดออน (W = Weakness) ไดแก ขอดอยตาง ๆ ทอาจสงผลกระทบให การปฏบตงานไมกาวหนา เชน เรองภาษาและการบรหารจดการ

๓) โอกาส (O = Opportunity) ไดแก ขอเดนทเปนตวกระตนหรอเปนสงทาทาย ใหเกดการอยากรอยากเหน อยากทดลอง อยากพสจน

๔) สงคกคาม (T = Threat) ไดแก สวนทเกยวกบปจจยตาง ๆ ทอาจสงผลเสยตอการปฏบตงานในระยะยาว เชน บคลากรผอทศตนเพอการเผยแผอยางจรงจงมนอย และไมมการด าเนนงานอยางตอเนอง

หลกการวเคราะหสถานการณดงกลาว สามารถน าไปพจารณาไดทงสงทอยไกลตวออกไปและสงทอยใกลตว ทงนเพอเตรยมความพรอมกอนทจะลงมอปฏบตการจรง

๒.๖ คณสมบตของนกเผยแผทพงประสงคตามแนวทางแหงพทธะ สมาน งามสนท ไดกลาวถงคณสมบตของผสงสารทพงประสงคตามแนว ทาง

แหงพทธะ ซงไดระบถงคณสมบตดงกลาวทเรยกวา สปปรสธรรม ๗ ประการ ไดแก ๒.๖.๑ มธมมญญตา คอ เปนผรธรรมคอหลกการ หลกความจรง เนอหาสาระ

ของเรอง สามารถจะสอสาร รแจงแทงตลอดในทฤษฎและปฏบตในศาสตรและศลปของตน ๒.๖.๒ มอตถญญตา คอ รจกเนอหาสาระ ความหมาย ความมงหมาย

และวตถประสงคของการสอสารทแนนอน ชดเจน ๒.๖.๓ มอตตญญตา คอ รจกตนเองรวาตนคอใคร มความพรอมหรอไม

อยางไร การรจกตนเองเปนสงทส าคญยง เมอเรารจกตนเองดแลว จะมการยอมรบตนเอง แลวจะเปดเผยตนเองสามารถสอสารภายในตนเองไดอยางดยง ผทสามารถสอสารภายในตนเองไดดจะเปนคนทสามารถรบร วเคราะห สงเคราะห และมวจารณญาณทสขมรอบคอบ มเหต มผล ท าใหการสอสารมประสทธภาพยง

๒.๖.๔ มมตตญญตา คอ รจกประมาณ และรจกความพอด การสอสารบางอยางหากมากเกนไปผรบสารกรบไมได หากนอยเกนไปกไมเพยงพอแกผรบ การรจกประมาณในการสอสาร คอไมสงสารซ าซากมากเกนไปนอยเกนไป

๒.๖.๕ มกาลญญตา คอ รจกกาลเวลา ผสงสารตองรจกเวลาในการสอสาร วาเวลาไหนควรเวลาไหนไมควร หากผสงสารไมรจกเวลาในการสอสาร แมวาจะเปนการสอสาร

สมาน งามสนท , ผสงสารทพงประสงคตามแนวพทธะ : ครบรอบ ๑๐ ป สาขาธรรมนเทศ

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, (นนทบร: โรงพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, ๒๕๓๗), หนา ๙๓-๙๕.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๔๒

ภายในตนเอง การสอสารระหวางบคคล หรอการสอสารของมวลชน นอกจากการสอสารนน จะไมประสบความส าเรจแลวบางทอาจมอปสรรคตาง ๆ ตามมาอกดวย การรจกเวลาจงเปนคณสมบตประการหนงของผสงสารตามแนวทางแหงพทธะ

๒.๖.๖ มปรสญญตา คอ รจกชมชน รจกสงคม ในทางนเทศศาสตร เรยกวากลมผรบสาร กลมเปาหมาย ผสงสารตองรจกกลมเปาหมาย การสอสารจงจะประสบความส าเรจ ยงรจกมากเทาไร การสอสารยงจะมประสทธภาพมากขนเทานน พระพทธเจาเผยแพรธรรมะ ของพระองคไดอยางมประสทธภาพนน เพราะวาพระองคทรงรอบรผรบสารไดอยางแจมแจง แทงตลอด ทรงรไปถงภมหลงหรอกรรมเกาแตชาตกอนของผรบสาร ผสงสารทเปนปถชนธรรมดากมความจ าเปนตองรกลมเปาหมายวาเปนใคร ตองรจกเพศ อาย การศกษา สถานภาพ ทางเศรษฐกจและสงคม ยงรกลมเปาหมายมาก การสอสารกมประสทธภาพมาก

๒.๖.๗ มปคคลปโรปรญญตา คอ รจกความแตกตางระหวางบคคลวา ผรบสารแตละคน มลกษณะจ าเพาะเปนของตนเอง มจรต มอธยาศย มศกยภาพในการรบสารมากนอยเพยงใด การทผสงสารรความแตกตางระหวางบคคลไดนน ท าใหสามารถแยกแยะผรบสารได

บคคลผประกอบดวยสปปรสธรรมทง ๗ ประการน ชอวาเปนผประกอบดวย สงฆคณครบทง ๙ ประการ ไดแก

๑) เปนผปฏบตด ๒) เปนผปฏบตตรง ๓) เปนผปฏบตถกทาง ๔) เปนผปฏบตสมควร ๕) เปนผสมควรไดรบของทเขาน ามาถวาย ๖) เปนผควรแกการตอนรบ ๗) เปนผควรแกการทกษณา คอ ควรแกของท าบญ ๘) เปนผควรแกการอญชล คอการกราบไหว ๙) เปนนาบญอนยอดเยยมของโลก หรอเปนแหลงปลกฝงและเผยแผความด

ทยอดเยยมของโลก

อง.ตก. (ไทย) ๒๐/๗๑/๒๘๓.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๔๓

คณสมบตของนกเผยแผ ซงก าหนดตามแนวทางของหลกสปปรสธรรม ๗ ประการดงกลาว จดเปนคณสมบตทพงพจารณาก าหนดใหเกดมพรอมในตวบคคลผท าหนาทเผยแผพระพทธศาสนา และเมอน าหลกการหลาย ๆ สวนมารวมกน กสามารถสรปคณสมบต ของนกเผยแผเพมเตมไดอก ดงน

๑) ควรเปนผมทศนคตทด มพรหมวหาร และสามารถปรบตวใหเขากบผอนไดด ๒) ควรเปนผมสวนรวมเปนสมาชกของกลม ทงนเพอเรยนรการท างานรวมกน ๓) ควรเปนนกวเคราะหวจย ส ารวจแนวคดหรอประชามต และสามารถ

ด าเนนงานไดอยางสอดคลองกบความตองการของกลมเปาหมาย ๔) ควรเปนผมความสามารถในการจดกจกรรมสอสมพนธ และการด าเนนงาน

ตาง ๆ ไดตามแผนงานอยางเปนระบบ ๕) ควรเปนผมบทบาทในการใหค าปรกษาหารอหรอแนะน า ในกจกรรมดานการ

ประชาสมพนธตอฝายบรหารองคกร เพอเปนแนวทางในการก าหนดนโยบายในการบรหาร จากการศกษาหลกและวธการเผยแผพทธธรรม ในสวนทเกยวกบ ความหมายและ

ความส าคญของการเผยแผ , พทธวธในการเผยแผพระพทธศาสน า, หลกการและแนวคดเกยวกบ การเผยแผพทธธรรม, กลยทธในการเผยแผพระพทธศาสนา, ยทธศาสตรการเผยแผพระพทธศาสนา และคณสมบตของนกเผยแผทพงประสงคตามแนวทางแหงพทธะ ผวจยไดน ามาก าหนดแนวทาง ในการศกษาการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโ) ซงจะไดกลาว โดยละเอยดในบทท ๓-๔ ตอไป

คณาจารย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ธรรมนเทศ, หนา ๖๘-๖๙.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

บทท ๓

หลกการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ)

พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ไดปฏบตหนาทในการเผยแผพทธธรรมใน

ฐานะพระธรรมทต ดงนน ผวจยจะไดกลาว ถงความเปนมาของพระธรรมทตในประเทศไทยโดยเฉพาะในภาคใต เพอเชอมโยงกบหลก การเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ซงจะไดน าเสนอตามล าดบดงน

๓.๑ ประวตพระธรรมทตในประเทศไทย ๓.๒ การเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ในฐานะ

พระธรรมทต ๓.๓ การเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ตามแนว

พทธวธในการเผยแผพระพทธศาสนา ๓.๔ หลกการและแนวคด ในการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล

(เสนอ สรปญโญ) ๓.๕ กลยทธในการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ๓.๖ ยทธศาสตรการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ๓.๗ คณสมบตของนกเผยแผทพงประสงค ของพระเทพสทธมงคล

(เสนอ สรปญโญ)

๓.๑ ความเปนมาของพระธรรมทตในประเทศไทย งานพระธรรมทตยคเรมแรกในประเทศไทย กรมการศาสนาไดฟนฟจดใหมงาน

พระธรรมทตขนในป พ.ศ. ๒๕๐๗ ถง ป พ.ศ. ๒๕๐๘ โดยมความมงหมายใหประชาชนยดมนในพระพทธศาสนา ใหมศลธรรมประจ าใจ มความเคารพรกตอประเทศชาต ศาสนา พระมหากษตรย และเพอความเขาใจอนดระหวางชนทนบถอศาสนาตาง ๆ ไดทดลองด าเนนงาน

กองงานพระธรรมทต , ประวตพระธรรมทต, [ออนไลน ] แหลงทมา : http://www.ddhad.org/? file=page&op=history [๙ ม.ค. ๒๕๕๖].

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๔๕

โดยอาราธนาพระเถระผใหญเปนหวหนาคณะอ านวยการ จดสงพระสงฆออกจารกประกาศ พระศาสนาในถนตาง ๆ

มหาเถรสมาคม มมตใหรบงานเผยแผพระพทธศาสนาในรปแบบของพระธรรมทตนเปนกจกรรมถาวร โดยตงเปนกองงานพระธรรมทตขน ด าเนนการตงแตป พ.ศ. ๒๕๐๙ เปนตนมา โดยมอบหมายใหสมเดจพระวนรต (ปน) เปนแมกองงานพระธรรมทต สมเดจพระมหาวรวงศ (พมพ) เปนรองแมกองงานพระธรรมทต รปท ๑ พระอบาลคณปมาจารย (ธร) เปนรองแมกองงานพระธรรมทต รปท ๒

ครนตอมา เมอสมเดจพระวนรต ไดรบสถาปนาขนเปนสมเดจพระสงฆราช สมเดจพระมหาวรวงศมรณภาพ มหาเถรสมาคมจงมมตมอบใหพระอบาลคณปมาจารย เปนแมกองงานพระธรรมทต และมอบใหพระพทธพจนวราภรณ (ทองเจอ) เปนรองแมกอง งานพระธรรมทต รปท ๑ มอบใหพระพรหมคณาภรณ (เกยว) เปนรองแมกองงานพระธรรมทต รปท ๒

ตอมาพระอบาลคณปมาจารย ไดรบสถาปนาขนเปนสมเดจพระธรญาณมน และไดมรณภาพ มหาเถรสมาคมจงมมตมอบใหพระพทธพจนวราภรณ (ตอมาไดรบสถาปนาขนเปนสมเดจพระพทธปาพจนบด) เปนแมกองงานพระธรรมทต และมอบให พระพรหมคณาภรณ (ปจจบนไดรบสถาปนาขนเปน สมเดจพระพฒาจารย ) เปนรองแมกองงานพระธรรมทต รปท ๑ และมอบใหพระธรรมธรราชมหามน (ตอมาไดรบสถาปนาขนเปนพระธรรมปญญาบด และปจจบนไดรบสถาปนาขนเปน สมเดจพระมหารชมงคลาจารย) เปนรองแมกองงาน พระธรรมทต รปท ๒

การบรหารงานพระธรรมทต ไดแผขยายขอบขายงานเปนหลายฝาย แตยงขาดระเบยบทจะใหพระธรรมทตไดยดถอเปนหลกปฏบต ดงนน ในป พ.ศ. ๒๕๓๓ ในการประชมปจฉมนเทศงานพระธรรมทต ทประชมจงมมตใหวางระเบยบขน เพอความสะดวกตอ การปฏบตงาน เพราะแตเดมมานนยงไมมระเบยบเพอถอเปนหลกปฏบตได

พ.ศ. ๒๕๓๔ ไดมค าสงแมกองงานพระธรรมทต แบงคณะท างานเพอด าเนนการ ในเรองนออกเปน ๒ คณะ ซงคณะท างานชดแรกเรยกวา คณะท างานปรบปรงงานพระธรรมทต คณะท างานชดนไดประชมพจารณายกรางระเบยบแลวน าเสนอทประชมปจฉมนเทศเพอพจารณา

คณะท างานชดท ๒ เรยกวา คณะท างานพจารณารางระเบยบกองงานพระธรรมทต ซงคณะท างานชดน ไดพจารณากลนกรองระเบยบดงกลาวเพอน าไปใชปรบปรงงานพระธรรมทตใหสอดคลองกบสถานการณปจจบน การบรหารงานพระธรรมทตในประเทศไทย จงไดถอ “ระเบยบกองงานพระธรรมทต” นเปนหลกปฏบตสบมา

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๔๖

ในป พ.ศ. ๒๕๕๑ สมเดจพระพทธปาพจนบดไดมรณภาพ มหาเถรสมาคมจงมมตใหสมเดจพระพฒาจารย (เกยว ) เปนแมกองงานพระธรรมทต และสมเดจพระมหารชมงคลาจารย(ชวง) เปนรองแมกองงานพระธรรมทต รปท ๑ และใหสมเดจพระมหามนวงศ (อมพร) เปนรองแมกองงานพระธรรมทต รปท ๒

๓.๒ การเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ในฐานะ พระธรรมทต

งานพระธรรมทตนบเปนผลงานการเผยแผพทธธรรมทโดดเดนทสดของ พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ในป พ.ศ. ๒๕๑๐ ทานไดรบการแตงตงเปนพระธรรมทตจงหวดระนอง ซงเปนพระธรรมทต สายท ๙ ตามระเบยบกองงานพระธรรมทต และในป พ.ศ. ๒๕๒๙ ไดรบมอบหมายเปนหวหนาคณะธรรมโฆษณสญจร ประกาศพระศาสนาและผลงานพระพทธทาสภกข สายภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ณ จงหวดนครราชสมา, บรรมย, สรนทร, อบลราชธาน , มหาสารคาม , สกลนคร , อดรธาน , เลย และเพชรบรณ นอกจากนทานยง เปน พระธรรมทตประจ าส านกผตรวจการงานพระธรรมทตภาคใต ตงแตป พ.ศ. ๒๕๔๐ จนถงปจจบน

๓.๓ การเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ตามแนว พทธวธในการเผยแผพระพทธศาสนา

การเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) นน ประกอบดวยสวนตาง ๆ ทงคณสมบตของนกเผยแผ จดมงหมายในการสอน หลกการ เผยแผ ลลาการ เผยแผ วธการ เผยแผ เทคนคการ เผยแผ รวมถงการน า บทบาทและวธการเผยแผพระพทธศาสนาขอ ง พระสาวก มาประยกตใชเปน กลยทธวธการในการเผยแผพทธธรรม ใหประสบผลส าเรจ ซงมรายละเอยด ดงน

คณะกรรมการจดงานมทตาสกการะการเจรญอายวฒนมงคลครบ ๘๐ ป พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ), เจรญอายวฒนมงคลครบ ๘๐ ป พระเทพสทธมงคล เจาคณะจงหวดระนอง, (ระนอง : โรงพมพระนองออฟเซท, ๒๕๕๔), หนา ๑๙ – ๒๑.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๔๗

๓.๓.๑ คณสมบตของนกเผยแผของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ไดใหสมภาษณวา ในการปฏบต

หนาทเผยแผพทธธรรม โดยเฉพาะเวลาทตองเผยแผดวยวธการสอนไดด าเนนการตามแนวความคดทวา “ผสอนกบผเรยนนน มความสมพนธกนในฐานะกลยาณมตร” ทานจงยดหลกในการเผยแผ

ตามองคของกลยาณมตร ดงน ๑) ทานพยายามเขาถงจตใจ สรางความรสกสนทสนมเปนกนเอง

ชวนใหผฟงหรอคสนทนาอยากสนใจทจะซกถามในประเดนทสงสยหรออยากร (ปโย) ๒) ในฐานะเปนพระเถระผใหญ และเปนเจาคณะผปกครองสงฆ

ทมความประพฤตเหมาะแกฐานะ ท าใหเกดความเลอมใสแกผทพบเหน (คร) ๓) มความรจรง ทรงภมปญญาแทจรง และเปนผฝกฝนปรบปรงตนเอง

อยเสมอ ซงจะเหนไดจากการททานไดมการศกษาหาความรเพมเตมอยเสมอ ทงจากการศกษาในมหาวทยาลยสงฆ สถาบนการศกษาอน ๆ และการศกษาหาความรดวยตนเอง (ภาวนโย)

๔) เปนนกพด เลอกใช ค าพดและ วธการเผยแผในรปแบบตาง ๆ เพออธบายใหผฟงเขาใจ (วตตา)

๕) อดทนตอถอยค า พรอมทจะรบฟงค าไตถาม ค าลวงเกน ค าตกเตอน วพากษวจารณตาง ๆ อยางอดทนไดไมเบอหนาย ไมเสยอารมณ และพรอมทจะน าขอวจารณเหลานนมาพฒนาตนเอง (วจนกขโม)

๖) พดค าทลกซงใหผฟงเขาใจไดงาย ใชวธการตาง ๆ ในการน าเสนอ รวมถงการยกตวอยางประกอบ ซงมกเปนนทานทผฟงคนเคย หรอเปนเหตการณทก าลงไดรบความสนใจจากสงคมปจจบน (คมภรญจ กถ กตตา)

๗) ไมชกน าในอฐานะ หรอในแนวทางทผด เพราะ เปาหมายส าคญ ของการเผยแผพระพทธศาสนา คอตองการใหผฟงประพฤตปฏบตในทางทถกทควร หลกการขอน จงมความส าคญเปนอนมาก (โน จฏฐาเน นโยชเย)

สมภาษณ พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ), เจาอาวาสวดตโปทาราม ทปรกษาเจาคณะ จงหวดระนอง อ าเภอเมอง จงหวดระนอง, ๑๑ พฤษภาคม ๒๕๕๕.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๔๘

๓.๓.๒ จดมงหมายในการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) กลาววา ทานม ความตระหนก อย

เสมอวาจดมงหมายในการสอนเปนเรองทพระพทธเจาทรงค านงถง เพราะจะน าไปสเปาหมาย ทก าหนดไวได โดยตองมเนอหา หรอเรองทจะสอน มตวผเรยนหรอผฟง และวธการสอน ทเหมาะสม ครบถวนทกอยาง จงไดน าหลกการในเรองนมาเปนแนวทางในการเผยแผพทธธรรม ดงตอไปน

๑) สอนเพอใหผฟงไดรแจงเหนจรงในสงทควรรควรเหน สอนใหรแจงเหนจรงเฉพาะเทาทจ าเปนส าหรบบคคลนน ๆ สงใดทไมจ าเปนส าหรบผฟงหรอผรบการสอน กจะไมสอนสงนน สอนใหรแจงเหนจรงเฉพาะเทาทรและจ าเปนเทานน เชน สอนพระภกษสามเณร กจะเนนการปฏบตทเหมาะสมของสมณะ สอนนกเรยน นกศกษา กจะเนนในเรอง ของการศกษา สอนผใหญกจะสอนในเรองของการท าหนาทการงาน สอนผสงอายกจะเนนเรองของการปลอยวาง ท าจตใจใหสงบ

๒) สอนอยางมเหตผลทผฟงพอตรองตามใหเหนดวยตนเอง เชน มคนบอกวาถาอยากเรยนใหประสบความส าเรจใหทองคาถาหวใจนกปราชญ คอ ส จ ป ล ถามวแตทองอยางเดยว โดยไมรความหมายวาแตละค าคออะไร หรอรความหมายแลวไมน าไปปฏบต ไมลงมอปฏบต แลวจะส าเรจไดอยางไร

๓) สอนเพอใหผฟงไดรบผลแหงการปฏบตตามสมควร ในการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) สงททานเนนมากคอการใหผฟงสามารถ น าสงทไดรบฟงไปปฏบตไดจรง ทานจงย าเสมอวาเรองนน ๆ สามารถน าไปปฏบตไดในสถานการณใด ใหลองน าไปปฏบตด ไดผลอยางไรแลวกน ามาเลาสกนฟงตามโอกาส

๓.๓.๓ หลกการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) พระพทธองคไดตรสองคแหงธรรมกถกไววา “อานนทการแสดงธรรมให

คนอนฟง มใชสงทกระท าไดงาย ผแสดงธรรมแกคนอน พงตงธรรม ๕ อยางไวในใจ ” คอ ๑) เราจกกลาวไปตามล าดบ ๒) เราจกกลาวยกเหตผลมาแสดงใหเขาใจ ๓) เราจกแสดงดวยอาศยความเมตตา ๔) เราจกแสดงโดยไมเหนแกอามส ๕) เราจกแสดงไปโดยไมกระทบตนและคนอน

สมภาษณ พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ), ๑๑ พฤษภาคม ๒๕๕๕. สมภาษณ พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ), ๑๑ พฤษภาคม ๒๕๕๕.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๔๙

พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ไดยดหลกองคแหงธรรมกถกน ในการเผยแผพทธธรรม เสมอมา โดยทานไดกลาวไววา “คณสมบต ๕ ประการน ถาผสอนยดเปนหลกและสอนไปตามหลกทง ๕ ประการแลว ประโยชน ๓ อยาง ยอมเกดขนแกผฟง กลาวคอ ประโยชนในปจจบน ไดแก ลาภ ยศ สรรเสรญ และความสข ประโยชนในภายหนา ไดแก การเขาถงสคตโลกสวรรค และประโยชนอยางยง คอ มรรค ผล นพพาน พระธรรมกถกเปนผชประโยชนทง ๓ น จงจ าเปนอยางยงทตองยดหลกองคแหงธรรมกถกไวใหมน”

หลกการขอท ๕ ซงกลาววา แสดงธรรมโดยไมกระทบตนและคนอนน นอกจากจะหมายถงการกระทบตวบคคลแลว พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ยงใหความส าคญกบการกระทบกระทงกนระหวางศาสนาดวย นางสาวสภาณ มะหมน ครวทยาลยการอาชพกระบร ไดใหสมภาษณเกยวกบเรองนวา “ดฉนเองเปนอสลาม แตโชคดทไดมโอกาสเหนการท างานของหลวงพอ ไดรวมงานกบหลวงพอโดยเรมจากการท าหนาทครทปรกษา ดแลนกเรยนทเขารวมกจกรรมปฏบตธรรมทวด ไดเหนวาทานเปนพระทท างานโดยมงเนนใหเกดความรความเขาใจในหลกธรรมค าสอนของศาสนา ใหขอคดทดในการท างานและการใชชวต ทานจะพดเสมอวา ใหทกคนยดมนและปฏบตตามหลกธรรมค าสอนในศาสนาทตนนบถอ และอยาอางเรองความแตกตางทางศาสนามาเปนมลเหตของความขดแยงในการอยรวมกน”

๓.๓.๔ ลลาการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ในการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ทานให

ความส าคญกบการปฏบตตามคณลกษณะในการสอนของพระพทธเจา ซงเรยกวา ลลาในการสอน ๔ ประการ คอ

๑) สนทสสนา อธบายใหเหนชดเจนแจมแจง เหมอนจงมอไปดใหเหนกบตา

๒) สมาทปนา ชกจงใจใหเหนจรง ดวยการชวนใหคลอยตามจนตองยอมรบและน าไปปฏบต

๓) สมตเตชนา เราใจใหแกลวกลา บงเกดก าลงใจ ปลกใจใหมอตสาหะ แขงขน มนใจวาจะท าใหส าเรจ อดทนตอความเหนอยยาก

๔) สมปหงสนา ชโลมใจใหแชมชน ราเรง เบกบาน ไมเบอ และเปยมดวยความหวง เพราะเหนประโยชนในการปฏบต

สมภาษณ นางสาวสภาณ มะหมน , ครวทยาลยการอาชพกระบร จงหวดระนอง , ๑ มนาคม ๒๕๕๖.

สมภาษณ พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ), ๑๑ พฤษภาคม ๒๕๕๕.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๕๐

นอกจากนทานยงยดหลกในการแสดงธรรมของพระพทธเจา ๓ ประการ ตามทปรากฏในสงเวคปรกตตนปาฐะ วา

๑) อาทกลยาณ ไพเราะในเบองตน คอศล ๒) มชเฌกลยาณ ไพเราะในทามกลาง คอสมาธ ๓) ปรโยสานกลยาณ ไพเราะในทสด คอปญญา

นางศรพร ศรสม ครวทยาลยการอาชพกระบร ซงเคยเขารวมปฏบตธรรม ทวดตโปทาราม ไดใหสมภาษณเกยวกบเรองนวา “หลวงพอทานจะสอนแบบใชค าพดใหนอยทสด แตทานจะใชวธปฏบตตนเปนแบบอยางใหผอนปฏบตตาม มการสงเสรมใหชาวบานและพระสงฆไดท างานรวมกน แลกเปลยนเรยนรซงกนและกน ท าใหเกดความศรทธาทมนคงแกผทไดรวมงานกบทาน”

นางจรภทร จรธรรมกล ครวทยาลยการอาชพกระบร กลาววา “ไมวาจะสอนเรองอะไร หลวงพอทานจะอธบายอยางละเอยดจนมองเหนภาพ ทานจะใชค าพดทงาย ๆ ฟงแลวสามารถเขาใจไดทนท และทานจะอธบายเชอมโยงกบเหตการณปจจบนทเกดขนในสงคมหรอประเดนทก าลงไดรบความสนใจอยในขณะนน ท าใหเรามองเหนวาหลกธรรมทางพระพทธศาสนานนเปนสงททนสมยและสามารถน ามาใชแกปญหาไดอยางแทจรง”

๓.๓.๕ หลกวธสอนเพอการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) การสอนคนแมในเรองเดยวกน กตองมรปแบบในการสอนหลาย ๆ แบบ

จงจะประสบกบความส าเรจตามตองการ เพราะคนฟงมหลายประเภท ตางจตตางความคด พระพทธองคทรงน าเอาการสอนแบบตาง ๆ มาสอนตามความเหมาะสม ซงพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ไดน ามาใชเปนแนวทางในการเผยแผพทธธรรม คอ

๑) แบบสากจฉาหรอสนทนา วธการน พระพทธองคทรงสงเสรม ใหพระสาวกใชกน ดงทรงยกยองวา “การสนทนาธรรมตามกาลเปนอดมมงคล ” และจะมศาลาเปนทนงสนทนาธรรมของพระภกษสงฆทกบาย เมอไมสามารถตกลงกนไดในบางเรอง พระองคกจะเสดจมาเอง ซงพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ไดน าวธการนมาใชมากเมอครงปฏบตหนาทเปนพระธรรมทต ณ วดธรรมโฆษณ ต าบลเกาะยอ อ าเภอเมอง จงหวดสงขลา ในป พ.ศ. ๒๕๑๖ ซงท าใหประชาชนเขาใจในหลกธรรมทปรากฏในเทศกาลบญสารทเดอนสบ

สมภาษณ นางศรพร ศรสม, ครวทยาลยการอาชพกระบร จงหวดระนอง, ๑ มนาคม ๒๕๕๖. สมภาษณ นางจรภทร จรธรรมกล , ครวทยาลยการอาชพกระบร จงหวดระนอง , ๑ มนาคม

๒๕๕๖. สมภาษณ พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ), ๑๑ พฤษภาคม ๒๕๕๕.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๕๑

๒) แบบบรรยาย จะทรงใชเสมอในทประชม สวนมากจะเปนโอกาสทมผฟงจ านวนมาก ๆ ดงททรงแสดงพระธรรมเทศนาในเชตวนมหาวหาร ในชวงบายของทกวนและ ทนาสงเกตคอ ผฟงมกจะมความร หรอมความรเกยวกบเรองนนในขนพนฐานมาบางแลว ซงพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ไดน าวธการนมาใชในโอกาสทไปเผยแผตามค านมนตของหนวยงานตาง ๆ และมการก าหนดหวเรองไวแลว โดยทานจะใชวธการจดหวขอส าคญ ๆ ไว เพอใหการบรรยายเปนไปตามวตถประสงคของเจาภาพ

๓) แบบตอบปญหา ในการตอบปญหาพระองคทรงสอนใหพจารณาดลกษณะของปญหาและใชวธตอบใหเหมาะ พระองคตรสวา “การตอบปญหาใด ๆ ตองดลกษณะปญหาและเลอกวธตอบใหถกตองเหมาะสม” จงทรงจ าแนกวธตอบปญหาไว ๔ ประเภท ดงกลาวแลวในบทท ๒ ซงพระเทพสทธม งคล (เสนอ สรปญโญ) ไดน าวธการนมาใชเมอมผมาซกถามขอสงสยเกยวกบพระพทธศาสนา และทานยงไดกลาวเพมดวยวา “การใชวธตอบปญหาน ตองใชดวยความระมดระวง เพราะผถามมหลายประเภท ถาไมพรอมไมควรน ามาใช”

๔) แบบวางกฎขอบงคบ โดยใชวธการก าหนดหลกเกณฑ กฎ และขอบงคบ ใหสาวกหรอสงฆปฏบต หรอยดถอตวดวยความเหนชอบพรอมกน เชน เมอเกดเรอง ทเสยหายขนหรอภกษทท าความผดน าความเสยหายมาสหมสงฆ กทรงบญญตพระวนย โดยความเหนชอบของสงฆซงพระเทพสทธม งคล (เสนอ สรปญโญ) ไดน าวธการนมาใชในการปกครองสงฆทงในฐานะทเปนเจาอาวาส และเปนเจาคณะผปกครองสงฆ ซงทานใหความส าคญกบการรกษากฎ ระเบยบ และขอบงคบตาง ๆ เปนอยางมาก ดงททานไดกลาววา “ถาจะอยดวยกน กตองเคารพในกตกาเดยวกน ตองยอมรบกนใหได ถายอมรบกนไมได กอยดวยกนล าบาก”

อนง ในการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ทานจะเลอกใชวธการสอนทเหมาะสมกบเรองทสอน บคคลผรบการสอน รวมถงบรรยากาศแวดลอมเปนส าคญ เพอใหผรบการสอนหรอผฟงไดรบประโยชนอยางเตมทและสามารถน า หลกพทธธรรมไปใชในชวตประจ าวนไดอยางเหมาะสม

สมภาษณ พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ), ๑๑ พฤษภาคม ๒๕๕๕.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๕๒

๓.๓.๖ เทคนคการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ไดนอมน าเอาเทคนคการสอน

ของพระพทธเจามาใชในการเผยแผพทธธรรมทกครง เพราะเปนททราบกนดในหมชาวพทธทงหลายวา พระพทธเจาทรงเปนแบบอยางของผทมเทคนควธสอนทหลากหลาย ทรงสอนแบบท านามธรรมใหเปนรปธรรม หรอจากเรองทงาย ๆ ไปหาเรองทยาก ธรรมะเปนเรองทมเนอหาลกซง ยากทจะเขาใจ โดยเฉพาะธรรมะขนสง เชน การยกอทาหรณและการเลานทานประกอบ การเปรยบเทยบดวยขออปมา การใชอปกรณหรอสอการสอน การท าเปนตวอยาง ท าใหการเผยแผของทานประสบความส าเรจเปนทนาพอใจ

๓.๓.๗ พระสาวก ทเปนแบบอยางใน การเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ)

นอกจากการน าพทธวธในการสอนของพระพทธเจามาใชในการเผยแผ พทธธรรมแลว พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ยงไดน าบทบาทและวธการเผยแผพระพทธศาสนาของ พระสาวกมาเปนแบบอยางในการท างานอกดวย

พระสาวกองคส าคญทถอเปนตนแบบในการเผยแผพทธธรมของ ทาน คอ พระสารบตร ซงทานไดอธบายวา “พระสารบตรเปนผทมความกตญญกตเวทตอครอาจารย และผมพระคณทกทาน แมแตผทเคยถวายอาหารบณฑบาตเพยงทพพเดยวทานกไมลมบญคณ และในวาระสดทายของชวตกยงไปแสดงธรรมแกมารดา จนกระทงเกดความเลอมใส ในพระพทธศาสนา ซงเราเองกตงใจแลววา ตราบทรางกายยงมเรยวแรงอย กจะท าหนาท ในการเผยแผพทธธรรมตอไป”

สมภาษณ พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ), ๑๑ พฤษภาคม ๒๕๕๕. สมภาษณ พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ), ๑๑ พฤษภาคม ๒๕๕๕.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๕๓

๓.๔ หลกการและแนวคดเกยวกบการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ)

พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) เปนผแตกฉานในธรรมะอนเปนค าสงสอนในทางพระพทธศาสนา ประกอบกบเคยด ารงต าแหนงเปนพระนกปกครองระดบเจาคณะจงหวด จงท าใหการท างานดานเผยแผพระพทธศาสนาเปนไปดวยความสะดวก ประสบความส าเรจได ในระดบทนาพอใจ

ทานปฏบตหนาทนกเผยแผโดยยดหลกตามพระพทธพจนทวา “จรถ ภกขเว จารก พหชนหตาย พหชนสขาย โลกานกมปาย อตถาย หตาย สขาย เทวมนสสาน ” แปลวา ภกษทงหลาย พวกเธอจงเทยวไป เพอประโยชน และความสขแกชนหมมาก เพออนเคราะหโลก เพอประโยชนเกอกล และความสขแกเหล าทวยเทพและมนษย และใหเกดประโยชนสงสด ๓ ประการ คอ

๑) ทฏฐธรรมกตถะ คอ ประโยชนปจจบน, ประโยชนโลกน, ประโยชนขนตน ๒) สมปรายกตถะ คอ ประโยชนเบองหนาหรอในภพหนา, ประโยชนสงขนไป ๓) ปรมตถะ คอ ประโยชนสงสด, จดหมายสงสด คอ พระนพพาน

งานเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) จ าแนกไดดงน ๑) งานพระธรรมทต พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ไดรบการแตงตงเปน

พระธรรมทตจงหวดระนอง สายท ๙ ในป พ.ศ. ๒๕๑๐ และในป พ.ศ. ๒๕๒๙ ไดรบมอบหมายเปนหวหนาคณะธรรมโฆษณสญจร ประกาศพระศาสนาและผลงานพระพทธทาสภกข สายภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ณ จงหวดนครราชสมา , บรรมย , สรนทร , อบลราชธาน , มหาสารคาม , สกลนคร, อดรธาน, เลย และเพชรบรณ นอกจากนทานยง เปนพระธรรมทตประจ าส านกผตรวจการงานพระธรรมทตภาคใต ตงแตป พ.ศ. ๒๕๔๐ จนถงปจจบน

สมภาษณ พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ), ๑๑ พฤษภาคม ๒๕๕๕. ว.ม. (บาล) ๔/๓๒/๒๗., ว.ม. (ไทย) ๔/๓๒/๔๐. ข.จ.(ไทย) ๓๐/๖๗๓/๓๓๓.

คณะกรรมการจดงานมทตาสกการะการเจรญอายวฒนมงคลครบ ๘๐ ป พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ), เจรญอายวฒนมงคลครบ ๘๐ ป พระเทพสทธมงคล เจาคณะจงหวดระนอง, (ระนอง : โรงพมพระนองออฟเซท, ๒๕๕๔), หนา ๑๙ – ๒๑.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๕๔

งานพระธรรมทตนนบวาเปนผลงานการเผยแผพทธธรรมทโดดเดนทสดของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ซงทานไดใหสมภาษณเกยวกบการท างานเผยแผในฐานะพระธรรมทตวา “ตอนทท างานเปนพระธรรมทต ไดตงหลกการท างานไว คอ

(๑) ตองศกษาพระธรรมวนยใหเขาใจ และปฏบตตามใหมความเชอมนในตนเอง ตามหลกการทวา ใหเปนผรดรชอบดวยตนเองกอน แลวจงสอนผอนใหรตาม โดยท าใหเขาด อยใหเขาเหนวาหลกในพระพทธศาสนาเปนสงดและมความเปนอศจรรย ท าใหสามารถละความชว ท าความด และท าจตใหสงบไดจรง

(๒) ในสวนของการเผยแผ ตองท าจากวงแคบและคอยขยายออกไปในวงกวาง การท างานนนเรมตนจากการสอนนกเรยนและครอาจารยในโรงเรยนใหมความเลอมใสศรทธากอน หลงจากทไดไปอบรมพระวปสสนาจารยมาแลว กน ามาสอนนกเรยนทมพฤตกรรมไมเรยบรอยจนกระทงสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมได มผลการเรยนดขน ท าใหผปกครองของนกเรยนเกดความเคารพเลอมใส หนมาศกษาเรยนรและปฏบตธรรมกนมากขน และชกชวนกนมาจนกลายเปนกลมใหญ

(๓) ใชวธเกบขอมลจากพนทจรง เชน ตอนอยทวดสวรรณครวหาร ไปสอนหนงสอในโรงเรยน เวลากลบวดกจะใชวธเดนเพอส ารวจพนท ไดสงเกตเหนพฤตกรรมของผคนในเสนทางทเดนผาน ซงมกจะมการทะเลาะววาทในครอบครวอยบอยครง กไดใชวธการ ขอบณฑบาตใหเลกทะเลาะกน อโหสกรรมตอกน และหนมาประพฤตปฏบตธรรม และยงไดใชวธเดยวกนนแกปญหาเรองการเลนพนนชนไก บอนการพนน การเสพสรา และการทะเลาะววาทกบเพอนบาน

(๔) เมอไดรบแตงตงใหมต าแหนงเปนพระสงฆาธการผปกครองสงฆ กไดใชต าแหนงหนาททไดรบแตงตงนน มาสนบสนนการปฏบตงานพระธรรมทต กลาวคอ เมอไดรบการแตงตงเปนเจาอาวาสกพยายามรกษาศรทธาของญาตโยมดวยการสรางสายบณฑบาต ใหครอบคลมพนทชมชนรอบวด จนกระทงญาตโยมเหลานนมความศรทธามนคง ตอมาไดรบแตงตงเปนเจาคณะต าบล กพยายามประคบประคอง ดแลพระภกษ สามเณร และอบาสก อบาสกา ตลอดจนใหการอปถมภบ ารง และพฒนาวดในต าบลใหมความเจรญ

ครนไดรบแตงตงเปนเจาคณะอ าเภอ กไดเปลยนบทบาทมาเปนผสนบสนนการท างานเผยแผของเจาคณะต าบล ดวยการถายทอดวชาความรให รวมทงใหความอนเคราะหสงเคราะหพระภกษ ทายก ทายกา ทเปนผสงอาย เทาทจะสามารถท าได

สมภาษณ พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ), ๑๑ พฤษภาคม ๒๕๕๕.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๕๕

ทสดไดรบการแตงตงเปนเจาคณะจงหวด งานพระธรรมทตทท ามาแตเดม กขยายออกไปในลกษณะของการท างานรวมกนกบเจาคณะจงหวดอน ๆ และไดรบแตงตงใหเปนหวหนาพระธรรมทตสายท ๙ ซงรบผดชอบในเขตปกครองคณะสงฆภาค ๑๗ (ระนอง กระบ พงงา ภเกต และตรง) และภาค ๑๘ (สงขลา พทลง สตล ยะลา ปตตาน และนราธวาส)

๒) หนวยอบรมประชาชนประจาตาบล (อ.ป.ต.) ไดด าเนนการทวดตโปทาราม ตามระเบยบมหาเถรสมาคม วาดวยการตงหนวยอบรมประชาชนประจ าต าบล พ.ศ. ๒๕๑๘ มวตถประสงคเพอสงเสรมและสรางสงทเปนคณประโยชนแกประชาชน ในดาน ศลธรรม และวฒนธรรม สขภาพและอนามย สมมาชพ สนตสข ศกษาสงเคราะห สาธารณสงเคราะห กตญญกตเวทตาธรรม สามคคธรรม ในป พ.ศ. ๒๕๒๓ ไดรวมกบหนวย อ.ป.ต. อ าเภอกระบร จดงานสงเสรมฟนฟประเพณทองถนแหพระทางน า และไดรบรางวล ประธานหนวยอบรมประชาชนประจ าต าบลดเดน (อ.ป.ต. ดเดน) เฉลมพระเกยรต ประจ าป ๒๕๕๓

๓) งานสอนศลธรรม และอบรมจรยธรรมนกเรยนตามโรงเรยนตาง ๆ ทานไดปฏบตหนาทในดานนตงแตกอนทจะมโครงการพระสอนศลธรรมในโรงเรยนอยางเชนในปจจบน โดยปฏบตหนาทสอนวชาพระพทธศาสนา รวมทงการจดคายคณธรรมจรยธรรม ในสถานศกษาตาง ๆ เชน โรงเรยนพชยรตนาคาร, โรงเรยนสตรระนอง, โรงเรยนเทศบาลบานเขานเวศน, โรงเรยนชาตเฉลม และวทยาลยการอาชพกระบร ซงทานไดใหสมภาษณวา “หลงจากศกษาจบนกธรรมชนเอกแลว ไดรบอาราธนาจากครใหญโรงเรยนพชยรตนาคาร ใหเขาไปสอนวชาพระพทธศาสนา ซงไดท าหนาทสอนประจ าตงแตชน ม.๑ จนถงชน ม.๖ โดยเรมสอนตงแตป พ.ศ. ๒๔๙๕ เปนตนมา สามารถเปลยนพฤตกรรมของเดกและเยาวชนใหมกรยามารยาททสภาพเรยบรอย รจกการไหว การแสดงความเคารพตามหลกมารยาทไทย รจกกลาวค าวา สวสด, ขอโทษ, ขอบคณ รจกการปฏบตตนตามหลกศล ๕ และไดรเรมใหมการสอบธรรมศกษาชนตร, โท และเอก ปรากฏวามนกเรยนสอบไดเปนจ านวนมาก”

การเผยแผพทธธรรมผานงานสอนศลธรรมและอบรมจรยธรรมนกเรยนของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) นบวาประสบความส าเรจอยางดเยยม และเปนจดเรมตนของการนมนตพระสงฆเขาไปสอนในโรงเรยน หลงจากทระบบการศกษาแยกตวออกไปจากวด

คณะกรรมการจดงานมทตาสกการะการเจรญอายวฒนมงคลครบ ๘๐ ป พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ), เจรญอายวฒนมงคลครบ ๘๐ ป พระเทพสทธมงคล เจาคณะจงหวดระนอง, หนา ๑๙-๒๑.

สมภาษณ พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ), ๑๑ พฤษภาคม ๒๕๕๕.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๕๖

มาเปนระยะเวลายาวนาน ซงในสวนนทานไดใหสมภาษณวา “ครงหนงอาจารยอภย จนทวมล ไดมาตรวจราชการ ไดมโอกาสพดคยกนในเรองน ทานกไดน าไปขยายผลใหมการบรรจคร ทเปนพระสงฆเขาไปสอนในโรงเรยนประถมศกษาทวประเทศ โดยนมนตพระสงฆทมความรวชาครมล, ครประถม, ครมธยม หรอจบปรญญา เขารบการอบรมเปนเวลา ๑๐ วน มพระเขาอบรมครงแรก ๑๒๐ รป หลงการอบรมสอบบรรจได ๘๐ รป สงกดกองการศกษาพเศษ กระทรวงศกษาธการ”

๔) การเผยแผทางวทยและโทรทศน ไดด าเนนการโดย จดกจกรรมเผยแผพระพทธศาสนา ออกอากาศทางสถานวทยกระจายเสยงแหงประเทศไทยจงหวดระนอง ในรายการ “รมโพธ” ตงแตป พ.ศ. ๒๕๒๙

๕) งานเผยแผตางประเทศ ถงแมวาพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) จะไมไดเปนพระธรรมทตสายตางประเทศ แตทานกไดปฏบตหนาทในการเผยแผพทธธรรมในตางประเทศ ตามโอกาสอนสมควร ซงทานไดใหสมภาษณวา เดนทางไปแสดงธรรมแกญาตโยมในสหภาพเมยนมาร ซงมอาณาเขตตดตอกบจงหวดระนอง โดยมจดเรมตนจากการสงเคราะหแรงงาน ชาวพมาทเขามาท างานในประเทศไทย และในป พ.ศ. ๒๕๒๕ ไดมโอกาสเดนทางไปรวมงานผกพทธสมาทวดพทธปทป ประเทศองกฤษ และไดศกษาดงานดานพระพทธศาสนาในประเทศองกฤษ ฝรงเศส สวตเซอรแลนด ออสเตรย และอตาล

ดร.อภย จนทวมล, อดต ปลดกระทรวงศกษาธการ (พ.ศ. ๒๕๐๔ – ๒๕๑๑), อดต รฐมนตร ชวยวาการกระทรวงศกษาธการ (พ.ศ. ๒๕๑๓ – ๒๕๑๔) และอดตรฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการ (พ.ศ. ๒๕๑๕ – ๒๕๑๗).

สมภาษณ พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ), ๑๑ พฤษภาคม ๒๕๕๕. คณะกรรมการจดงานมทตาสกการะการเจรญอายวฒนมงคลครบ ๘๐ ป พระเทพสทธมงคล

(เสนอ สรปญโญ), เจรญอายวฒนมงคลครบ ๘๐ ป พระเทพสทธมงคล เจาคณะจงหวดระนอง, หนา ๒๑. สมภาษณ พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ), ๑๑ พฤษภาคม ๒๕๕๕.

คณะกรรมการจดงานมทตาสกการะการเจรญอายวฒนมงคลครบ ๘๐ ป พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ), เจรญอายวฒนมงคลครบ ๘๐ ป พระเทพสทธมงคล เจาคณะจงหวดระนอง, หนา ๒๐.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๕๗

๓.๕ กลยทธในการเผยแผพระพทธศาสนาของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ)

ดงไดกลาวแลวในบทท ๒ วา กลยทธในการเผยแผพระพทธศาสนามหลายวธ ซงพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ไดใหสมภาษณถงกลยทธในการเผยแผททานน ามา ใชสรปได ดงน

๓.๕.๑ การเทศนา พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ไดเผยแผพทธธรรมดวยการเทศนา โดยทานไดใชโอกาสแสดงพระธรรม เทศนาเปนสวนประกอบส าคญในพธกรรมตาง ๆ ของชาว พทธ เชน วนขนบานใหม วนแตงงาน ไปจนถงงานศพ ซงมทง เทศนเดยว และเทศนแบบปจฉา-วสชนา นอกจากนทานยงใชส านวนการเทศนทเหมาะกบสภาพสงคมปจจบนและเนอหาทใชเทศนกมกจะมาจากเหตการณทก าลงเปนทสนใจ หรอเปนปญหาทสงคมก าลงเผชญอยในเวลานน

๓.๕.๒ ปาฐกถาธรรม เปนวธการทพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) มกน ามาใชในการเผยแผพทธธรรม โดยเฉพาะเมอกลมเปาหมายเปนนกเรยนนกศกษา หรอหนวยงาน ซงมทงทเจาของงานก าหนดหวขอให หรอทานก าหนดหวขอเอง ในกรณนทาน จะเลอกเรองทเหมาะสมกบกลมเปาหมาย เชน นกเรยนนกศกษา ทานกจะเนนเรองการใชหลกอทธบาท ๔ เพอการเรยนใหประสบความส าเรจ เปนตน

๓.๕.๓ อภปรายธรรม เปนกจกรรมการเผยแผพทธธรรมทพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) น ามาใชประกอบในการจดอบรมคณธรรมจรยธรรมส าหรบนกเรยน นกศกษา โดยทานจะก าหนดหวเรอง แลวใหนกเรยนแบงกลมกนอภปราย แลวทานกจะสรปใหอกครงหนง

๓.๕.๔ สนทนาธรรม เปนกจกรรมการเผยแผพทธธรรมทพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) มกน ามาใชในการสอนพระภกษสามเณร หรอญาตโยมทแวะมาเยยมเยอนทานเปนการสวนตว นอกจากนในการเดนทางไปยงทตาง ๆ ทานยงนยมการสนทนาธรรมกบผท รวมเดนทาง หรอผทพบเจอกนระหวางการเดนทางอกดวย

๓.๕.๕ การสอนกรรมฐาน พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ปฏบตงานดานนในฐานะรองประธานคณะกรรมการบรหารศนยประสานงานส านกปฏบตธรรมประจ าจงหวด แหงประเทศไทย และหวหนาหนใตฝายวปสสนาธระ กองการวปสสนาธระแหงประเทศไทย ในพระสงฆราชปถมภ

สมภาษณ พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ), ๑๑ พฤษภาคม ๒๕๕๕.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๕๘

๓.๕.๖ การใชสอและอปกรณประกอบการสอนธรรมะ การใชสอและอปกรณประกอบการสอนธรรมะของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) สวนใหญจะเปนลกษณะ ของการใชสอประเภทรปภาพ และวดโอประกอบการสอนส าหรบนกเรยนนกศกษา สวนการสอนผใหญ ทานจะใชวธการแจกหนงสอ เทป หรอแผนซดธรรมะส าหรบศกษาดวยตนเองเปนหลก โดยทานจะอธบายสาระส าคญหรอจดทควรสนใจเปนพเศษให

ในขอน นางสมเรยง หงษนล อาย ๖๔ ป ไดใหสมภาษณวา “เวลาททานเจาคณไปเยยมผสงอายในโอกาสตาง ๆ ทานมกจะมหนงสอธรรมะไปแจกใหเสมอ หนงสอทน าไปแจกสวนใหญกเปนของทานพทธทาส หลวงพอปญญานนทะ ทพมพเปนเลมเลก ๆ แบบทนยมแจกกนในงานตาง ๆ ตวหนงสอใหญ ท าใหผสงอายทมปญหาเรองหตาไมคอยด กสามารถอานได”

๓.๖ ยทธศาสตรการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) การด าเนนงานเผยแผพระพทธศาสนาตงแตครงพทธกาลเปนตนมา ถอเปนการ

ด าเนนงานอยางมแผนงานตามระบบ จงท าใหพระพทธศาสนาประดษฐานมนคงมาจนถงทกวนน ซงขอนอาจท าใหดเสมอนเปนความสมบรณพรอมของพระศาสนา จนละเลยทจะศกษาหาความรเกยวกบศาสตรสมยใหม ท าใหตกอยในความประมาท เพราะไมอาจสรางจดดงดดความสนใจ ใหเกดขนกบคนรนใหมได พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) มความตระหนกในขอนเปนอยางด ทานจงใหความส าคญกบ การเรยนรเพอทจะน าศาสตรสมยใหมมาปรบประยกตใชกบหลกการเผยแผพระพทธศาสนา ท าใหทานสามารถก าหนดนโยบาย วางแผนงาน ใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงของสงคมยคปจจบน

กอนการด าเนนงานเผยแผ พทธธรรม พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) จะก าหนดยทธศาสตรการเผยแผ ซงประกอบดวยแผนงาน โครงการ และกจกรรมการเผยแผ อยางเปนระบบ และใชหลก การวเคราะหสถานการณ ๔ ดาน ทเรยกวา SWOT เพอเตรยม ความพรอม กอนทจะลงมอปฏบตการเผยแผพทธธรรมในพนทหรอสถานการณจรง

สมภาษณ นางสมเรยง หงษนล, อาย ๖๔ ป ชาวบานปากจน อ าเภอกระบร จงหวดระนอง, ๑ มนาคม ๒๕๕๖.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๕๙

๓.๗ คณสมบตของนกเผยแผทพงประสงคของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ในการท าหนาทเผยแผพทธธรรมของ พระเทพ สทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) นน

ทานไดใหสมภาษณวา “นกเผยแผทด จะตอง เปนผมคณสมบตของนกเผยแผทพงประสงค ตามแนวทางแหงพทธะ คอหลกสปปรสธรรม ๗ อนประกอบดวย

๑) มธมมญญตา คอ เปนผรธรรมคอหลกการ หลกความจรง เนอหาสาระ ของเรอง สามารถจะสอสาร รแจงแทงตลอดในทฤษฎและปฏบตในท าหนาทเผยแผพทธธรรม

๒) มอตถญญตา คอ รจกเนอหาสาระ ความหมาย ความมงหมาย และวตถประสงคของการสอสารทแนนอน ชดเจน ท าใหการเผยแผของทานนนประสบผลส าเรจเปนทนาพอใจ

๓) มอตตญญตา คอ รจกตนเองรวาตนคอใคร มความพรอมหรอไมอยางไร การรจกตนเองเปนสงทส าคญยงเมอเรารจกตนเองดแลว จะมการยอมรบตนเอง แลวจะเปดเผยตนเอง สามารถสอสารภายในตนเองไดอยางดยง ผทสามารถสอสารภายในตนเองไดด จะเปนคนทสามารถรบร วเคราะห สงเคราะห และมวจารณญาณทสขมรอบคอบ มเหตมผล ท าใหการสอสารมประสทธภาพยง ในการท าหนาทเผยแผพทธธรรมนน พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ไดมการประเมนตนเองและมการศกษาหาความร พฒนาตนเองอยตลอดเวลา ท าใหทานสามารถทจะมขอมลประกอบการเผยแผททนสมยอยเสมอ

๔) มมตตญญตา รจกประมาณ และรจกความพอด การสอสารบางอยาง หากมากเกนไปผรบสารกรบไมได หากนอยเกนไปกไมเพยงพอแกผรบ การรจกประมาณ ในการสอสาร ไมมากเกนไปหรอนอยเกนไป ซงพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ยดหลกการนเปนส าคญ คอทานจะดความพรอมของผฟง ถาผฟงไมพรอมทจะเรมฟง หรอไมสามารถทรบฟงตอไป ทานจะกจะไมพยามยามยดเยยดใหเขารบฟง แตจะใหโอกาสในการปรบเปลยนอรยาบถ เพอสรางความพรอมกอนทจะท าการเผยแผทกครง

๕) มกาลญญตา คอ รจกกาลเวลา ผสงสารตองรจกเวลาในการสอสาร วาเวลาไหนควรเวลาไหนไมควร หากผสงสารไมรจกเวลาในการสอสาร แมวาจะเปนการสอสารภายในตนเอง การสอสารระหวางบคคล หรอการสอสารของมวลชน นอกจากการสอสารนน จะไมประสบความส าเรจแลวบางทอาจมอปสรรคตาง ๆ ตามมาอกดวย การรจกเวลาจงเปนคณสมบต ส าคญ ประการหนงของผสงสารตามแนวทางแหงพทธะ ซงพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ทานใหความส าคญมากอกเรองหนง ทานมกกลาวกบผใกลชดเสมอวา

สมภาษณ พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ), ๑๑ พฤษภาคม ๒๕๕๕.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๖๐

“คนเราทกคนตองรจกวาเวลาไหนควรหรอไมควรท าอะไร อะไรทควรท ากตองรบท า อยาผดวนประกนพรง เพราะจะท าใหเสยเวลาทจะท าความดในเรองอน ๆ ตอไป”

นายสมยทธ อดมการไพศาล ครวทยาลยการอาชพกระบร ไดใหสมภาษณเกยวกบเรองนวา “หลวงพอทานใหความส าคญเรองเวลาเปนอยางมาก ทานสอนวาเราตองรวาเวลาไหนควรท าหรอไมควรท าอะไร ยงเราเปนผสงอาย เวลาของเรายงเหลออยอกมากนอยแคไหนกไมร อะไรทยงไมไดท า ยงมก าลงอยกใหรบท า”

๖) มปรสญญตา คอ รจกชมชน รจกสงคม ในทางนเทศศาสตรเรยกวา กลมผรบสาร กลมเปาหมาย ผสงสารตองรจกกลมเปาหมาย การสอสารจงจะประสบความส าเรจ ยงรจกมากเทาไร การสอสารยงจะมประสทธภาพมากขนเทานน พระพทธเจาเผยแพรธรรมะ ของพระองคไดอยางมประสทธภาพนน เพราะวาพระองคทรงรอบรผรบสารไดอยางแจมแจง ทรงรไปถงภมหลงหรอกรรมเกาแตชาตกอนของผรบสาร ผสงสารทเปนปถชนธรรมดา กมความจ าเปนตองรกลมเปาหมายวาเปนใคร ตองรจกเพศ อาย การศกษา สถานภาพ ทางเศรษฐกจและสงคม ซงพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ไดใหสมภาษณวา “หลกการขอนส าคญมาก เพราะการรจกวาชมชนนนเขามคานยม ธรรมเนยม ประเพณอยางไรแลว จะท าใหเราสามารถเลอกเรองทจะพดคยกบเขาใหเหมาะสมได พดคยกบเขาไดรเรอง ไมสรางความขดแยง”

นางสาวเต เหว สญชาตพมา ไดใหสมภาษณเกยวกบเรองนวา “หลวงพอทานจะใหความส าคญกบธรรมเนยมของทองถน เมอเหนธรรมเนยมของชาวพมาบางอยางทตางกบคนไทย ทานกไมเคยพดวาแบบนทเมองไทยเขาไมท ากน แตทานจะสอนวาแบบนตรงกบค าสอนของพระพทธเจาเรองอะไร ท าใหเราไดเรยนรหลกธรรมและยงท าตามธรรมเนยมเดมของเรา ควบคกนไปได”

สมภาษณ พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ), ๑๑ พฤษภาคม ๒๕๕๕. สมภาษณ นายสมยทธ อดมการไพศาล , ครวทยาลยการอาชพกระบร จงหวดระนอง ,

๔ มนาคม ๒๕๕๖. สมภาษณ พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ), ๑๑ พฤษภาคม ๒๕๕๕. สมภาษณ นางสาวเต เหว, สญชาตพมา ณ วดตโปทาราม อ าเภอเมอง จงหวดระนอง,

๑ มนาคม ๒๕๕๖.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๖๑

๗) มปคคลปโรปร ญญตา คอ รจกความแตกตางระหวางบคคล วาผรบสาร แตละคน แตละกลมมลกษณะจ าเพาะเปนของตนเอง มจรต มอธยาศย มศกยภาพในการรบสารมากนอย แคไหนเพยงใด การทผสงสารรความแตกตางระหวางบคคลไดนน ท าใหสามารถแยกแยะผรบสารไดด หลกการขอน พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) กลาววา “คนเรา ทกคนมความแตกตางกน ทส าคญคอ ไมมใครสมบรณแบบเตมรอย ทกคนลวนมสวนขาด มสวนเหลอสวนเกน ดงนน การเผยแผกบคนหมมาก เรากอยาตงความหวงสงเกนไปวาจะเขาใจตรงกนหมด ตองท าใจลวงหนา มาฟงรอยคน มคนเขาใจแคครงหนงกถอวาเราท าหนาทเผยแผส าเรจแลว”

สมภาษณ พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ), ๑๑ พฤษภาคม ๒๕๕๕.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

บทท ๔

ผลการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ)

เมอศกษาวธการเผยแผพระพทธศาสนาของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ)

แลว ยงไมถอไดวาเปนการประสบความส าเรจในการท างานและเกดประโยชนแกพระพทธศาสนา สงเปนเครองพสจนยนยนไดนน คอ การศกษาถงผลการเผยแผพระพทธศาสนาทเกดจากความรความสามารถ ประสบการณและวธการท างานดานตางๆ ซงผวจยไดศกษาผลการปฏบตงาน การเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) โดยมรายละเอยดทจะไดน าเสนอตามล าดบ ดงน

๔.๑ ผลทเกดแกบคคล ๔.๒ ผลทเกดแกสงคม ๔.๓ ผลทเกดแกพระพทธศาสนา

๔.๑ ผลทเกดแกบคคล พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ไดรบการยอมรบนบถอ เชอถอ และศรทธา

จากประชาชนวาสามารถโนมนาวใหบคคลปฏบตตามไดงาย หลกธรรมทสอนและวธการเผยแผ พทธธรรมของทานท าใหเกดผลแกบคคลในหลายดาน ดงน

๔.๑.๑ ดานความร พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ไดแสดง บรรยาย ปาฐกถา และอบรมใหความร ท าใหผฟงเกดความรโดยเฉพาะความรเรองโลกและชวต การท าด ท าชว การด าเนนชวตทถกตองตามหลกพระพทธศาสนา เรองความรนมการสอนหลากหลายประการ ยดการสอนตามแนวทางทพระพทธเจาทรงสอนเปนหลก นอกจากนนยงตอบปญหาเพอใหผฟงหมดสงสยในเรองทตนเองของใจ เปนการคลายสงสย กอใหเกดความรแกผฟงได และเมอผฟงมความรกเกดความเขาใจและสามารถปฏบตตามหลกแหงพระพทธศาสนาได อยางถกตอง

พระครสนทรปรยตคณ เจาอาวาสวดวารบรรพต ซงเปนศษยของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ไดกลาวเกยวกบเรองนวา “ค าตอบของพระเทพสทธมงคล ท าใหผฟงเกดความรความเขาใจทถกตอง โดยอางถงพระพทธเจาวาสอนไวเชนน ครอาจารยกใหแงคดไวอยางน กสอนไปตามนน ซงไมไดผดแปลกไปจากหลกของพระพทธศาสนา จงท าให

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๖๓

บคคลทไดฟง มความศรทธามนคงยงขน และสามารถยดถอเปนหลกในการด าเนนชวต ตามแนวทางแหงพระพทธศาสนาไดอยางไมผดพลาด”

นอกจากนพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ยงเนนในเรองของ การน าหลกพทธธรรมไปประยกตใชส าหรบการจดการศกษา โดยทานเองไดจดกจกรรมอบรมคณธรรมจรยธรรมส าหรบครและนกเรยน นางสาวสดารตน อนโท , นางสาวจราพร ขาวมาก และนางสาววรวรรณ ดวงทพย นกเรยนชน ปวช.๓ วทยาลยการอาชพกระบร ซงเคยเขารวมกจกรรมอบรมคณธรรมจรยธรรม ไดใหสมภาษณวา “ สงทการอบรมไดรบจากการเขารวมกจกรรมนคอ การมความรความเขาใจในหลกพทธธรรมทถกตอง สามารถน าไปใชในชวตประจ าวนได ตวอยางเชนในการอบรมนกเรยนนกศกษา ทานจะเนนปลกฝงธรรมะส าหรบนกเรยนนกศกษา โดยเฉพาะในเรองอทธบาท ๔ และหวใจนกปราชญ กลาวคอ อทธบาท ๔ หมายถง หนทางสความส าเรจ ๔ ประการ ส าหรบนกเรยนนกศกษาสามารถน าไปปฏบตไดดงนฉนทะ คอ ความตองการทจะเรยนร ใฝใจรกจะเรยนร อยเสมอ และปรารถนาจะเรยนใหไดผลดยง ๆ ขนไป วรยะ คอ ขยนหมนเพยร เรยนรดวยความพยายาม เขมแขง อดทน ไมทอถอย จตตะ คอ เอาจตฝกใฝในการเรยน ไมปลอยใจใหฟงซานเลอนลอยไปในสงทไมมประโยชน วมงสา คอ หมนทบทวนสงทไดเรยนรมาแลว อยางสม าเสมอ”

นางสาวพยดา นวลเอยด และนางสาวบษกร แพบ ารง ไดใหสมภาษณวา “ประทบใจทหลวงพอทานสอนเรอง หวใจนกปราชญ ส จ ป ล ซงทานจะเนนในตอนจบวา เอาแตทองเปนคาถาอยางเดยว ไมน าไปปฏบต มนกไมศกดสทธ ตองน าไปลงมอปฏบตดวย”

๔.๑.๒ ดานความเชอ พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) มบทบาท ในการท าใหประชาชนทวไปมความเชอความศรทธาทถกตองตามหลกพระพทธศาสนา เพราะวาความเชอหรอความศรทธานนตองอาศยปญญา ปญญาจะท าหนาทควบคมไมใหเกดความหลง งมงายกบสงทไมมเหตผลไดสงสอนใหประชาชนมความเชอทถกตองตามหลกแหงพระพทธศาสนาและถามเรองใด ทอาจจะท าใหประชาชนเกดความเชอทผด หรอเปนเรองงมงาย

สมภาษณ พระครสนทรปรยตคณ , เจาอาวาสวดวารบรรพต อ าเภอเมอง จงหวดระนอง , ๒ พฤษภาคม ๒๕๕๕.

สมภาษณ นางสาวสดารตน อนโท, นางสาวจราพร ขาวมาก และนางสาววรวรรณ ดวงทพย, นกเรยนชน ปวช.๓ วทยาลยการอาชพกระบร อ าเภอกระบร จงหวดระนอง, ๒๐ มถนายน ๒๕๕๕.

สมภาษณ นางสาวพยดา นวลเอยด และนางสาวบษกร แพบ ารง, นกเรยนชน ปวช.๓ วทยาลยการอาชพกระบร อ าเภอกระบร จงหวดระนอง, ๔ มนาคม ๒๕๕๕.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๖๔

ไรสาระไมกอใหเกดประโยชน กจะแสดงธรรมหรอปาฐกถาธรรมใหประชาชนมความเชอทถกตองตามหลกของพระพทธศาสนา

พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) สามารถแกขอกงขาของคนสวนใหญใหรจกสงทเปนความจรงกบสงทโกหกหลอกลวง บางเรองเปนสงทหลอกลวง ท าใหมคนหลงเชอ จงท าใหตกเปนเหยอของคนโกง ทอาศยความศรทธาของประชาชน เปนเครองมอ ในการท ามาหากน การเผยแผธรรมนน มสวนชวยอธบายใหทกคนรจกความถกตอง ในระหวางการเกดวกฤตการแหงความเชอ บคคลบางคนเกดความเชอทงมงายในเรองทไมถกตองตามหลกศาสนา เพราะถาหากคนในศาสนามความเชอถอในเรองทผด ๆ มาก ๆ จะท าใหหลกธรรมค าสอนของศาสนาคลาดเคลอนตามความเชอของคนเหลานนไปดวยเชนกน

๔.๑.๓ ดานทศนคต พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) เปนพระทมความสามารถในการเผยแผธรรมจนสามารถเปลยนทศนคตของคนอนได จากผไมมศรทธา ใหกลบกลายมาเปนผทมศรทธา มศรทธานอยท าใหมศรทธามากขน หรอผมทศนคตลบ ใหเกดทศนคตบวก ผวจยเอง เมอครงแรกเรมทไดรจกกบพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) เขาใจวาเปนพระรปหนงทไมแตกตางไปจากพระนกเผยแผทวไป ตอมาไดทราบวา มคณสมบตพเศษทแตกตางจากพระนกเผยแผทวไป คอ มความเชยวชาญมการเผยแผหลายรปแบบ เหมาะสมกบผฟงและเรองทจะเผยแผ ท าใหผฟงเกดความสนกสนาน ไมเบอในการฟงธรรม ท าใหไดรบอาราธนาไปบรรยายธรรมในหนวยงาน องคกร หรอสถาบนการศกษาตาง ๆ บอยทสด และเมอผวจยมโอกาสไดศกษาเกยวกบการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) แลวยงท าใหผวจยเกดทศนคตทดมากขนตามล าดบ คอ เกดความความเคารพและศรทธาในฐานะเปนพระนกเผยแผพระพทธศาสนาทมความเมตตากรณา กลาหาญ เดดเดยว เสยสละ จรงใจ กบทกคน มความรและความสามารถในการบรรยายธรรมทกรปแบบแกคนทกชนชน ทกเพศ ทกวย ไมวาจะเปนเดกนกเรยน หนมสาว ผใหญ คนชรา หรอขาราชการ

๔.๑.๔ ดานพฤตกรรม การเปลยนแปลงพฤตกรรมจะเกดขนได ผนนจะตองมความเชอ ศรทธา และมทศนคตในทางใดทางหนงกอน การเผยแผพทธธรรมของ พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) สามารถปรบเปลยนพฤตกรรมของผอนได หลงจากไดรบฟงธรรมจากปาฐกถา การบรรยายและแมแตงานเขยน ในทนจะยกตวอยางทพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) พดเรอง “บญ” ตามภาษาคนโงนนไดแกความเพลดเพลนสนกสนานจากการไปท าบญ เปนตนวาไดกนเหลาฟรจากการไปท าบญ ไดเลนการพนน ดมหรสพ มหนง ลเก

สมภาษณ พระครสนทรปรยตคณ , เจาอาวาสวดวารบรรพต อ าเภอเมอง จงหวดระนอง , ๒ พฤษภาคม ๒๕๕๕.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๖๕

ดนตร ร าวง มนงนอยหมนอย หรอการแกผาเปลอยกาย ดงนน ค าวา บญของคนโง จงหมายถง ความสนกสนานส าราญเฮฮา บาบออะไรตาง ๆ ทกวนนจงมแตบญของคนโงมากขน ๆ บญของคนโงคอหลงไปทางมวเมามากขน ทกวนนเกอบจะทกวดชอบมแตบญของคนโง คนหลงงมงาย เปนบญจรง ๆ นนมนอย สงเหลานนเปนอบายมขตางหาก ไมใชบญทแทจรง ยกตวอยางจดงานวดหรองานตาง ๆ ทเรยกวางานบญนน จะตองมมหรสพ คอ มวย ร าวง ดนตร ลเก ภาพยนตร ตงวงเลนการพนนเพอหาเงนเขาวด บางวดจงกลายเปนโรงมหรสพทางเนอหนง สงเหลานเปนอบายมขทางเนอหนง บางคนกท าบญเพออวดคนบาง ท าบญเอาหนาบาง ท าบญเพอจะไดร ารวยบาง เพอไดสวรรควมานบางนคอการท าบญของคนโงคนหลง

ค าวา “บญ” ตามภาษาของคนฉลาด หมายถง สงช าระลางบาปในจตใจได ไมโลภ ไมโกรธ ไมหลง ความไมโลภ ไมโกรธ ไมหลงนนแหละคอบญ บาปคอ ความโลภ ความโกรธ ความหลง ถายงโลภ โกรธ หลงอยกไมใชบญ บญแทตองไมโลภ ไมโกรธ ไมหลง จงรจกใหทานเพอก าจดความโลภ ความตระหน ความเหนแกตว ใหรจกรกษาศลเพอก าจดหรอควบคมความโกรธ คอ ใหอยในสภาพปกต อยาใหผดปกตคอโกรธ ใหรจกเจรญภาวนาเพอก าจดความโงความหลงไมรจรง ดงนน บญแท คอ จตใจไมมความโลภ ความโกรธ ความหลง จงตางกนกบบญของคนโง

พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ไดน าเรองบญของคนโง กบคนฉลาดมาเปรยบเทยบ เพอใหเหนวาทกวนนเปนเรองทเรยกวา ปากวาตาขยบ เปนมลทน ในจตใจของชาวพทธมานาน ในเรองของการเขาใจในเรองเกยวกบการท าบญในพระพทธศาสนา ตรกตรองดแลวถาใชนโยบายนงกนตอไป โดยไมแตะตองเสยบาง กอาจจะท าใหศาสนธรรม ในพระพทธศาสนาและประเพณอนดงามของชาวพทธตองเสอมสลายไป หรออาจเปลยนคานยมไปตามกระแสสงคมอยางแนนอน กอาจจะท าใหประชาชนทวไปเขาใจพระพทธศาสนาอยางไขวเขว พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) จงพยายามทจะเปลยนแปลงพฤตกรรมของบคคลทวไป หากมชาวบานมาอาราธนาไปแสดงธรรมหรอเจรญพระพทธมนต และถาหากปรากฏวาบานของเจาภาพมการเลยงสราในงาน กจะเทศนตกเตอนสตบาง หรอบางครงอาจจะแสดงธรรมเพยงเลกนอยและกลบวดทนท เมอกระท าดงกลาวบอยครง จงเปนทรจกกนของประชาชนทวไป และมการบอกกลาวซงกนและกน หากไปอาราธนามาแสดงธรรมหรอเจรญพระพทธมนตทบาน อยาไดน าสรามาเลยงในงาน หลงจากทไดพยายามน าเสนอเรองบญของคนโงกบคนฉลาด และการต าหนตเตยนเรองการเลยงสราในงาน ปรากฏวาท าใหชาวพทธหรอประชาชนทวไป มพฤตกรรมเปลยนแปลงไปในทางทดขน โดยมความเขาใจในเรองบญมากขน ไมลมหลงใน การท าบญ มความเขาใจวาการท าบญ เปนการท าเพอช าระจตใจใหสะอาดหมดจดจากกเลส

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๖๖

มโลภ โกรธ หลง การน าเสนอเชนนอยางนอยกเปนการเตอนสตชาวพทธ ซงกไดผลในระดบหนงและมผลอนดมาถงจนทกวนน

นอกจากนแลว นางสาวชญกนษฐ รยาพนธ ชาวต าบลปากจน อ าเภอเมอง จงหวดระนอง ไดใหสมภาษณวา “ในฐานะผปกครองรสกไดวา การเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล ในสวนทเกยวของกบนกเรยนนกศกษา ยงท าให เดก ๆ มพฤตกรรม การแสดงออกทออนนอมถอมตน มสมมาคารวะ เชอฟง พอแม และคร สามารถควบคมอารมณของตวเองได”

๔.๒ ผลทเกดแกสงคม พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ไดน าหลกธรรมใน พระพทธศาสนามาใชใน

การแกไขปญหาสงคมทเกดขนจากความเจรญทางดานวตถและความซบซอนของสงคม โดยเฉพาะปญหาเรองการละเมดศลธรรมดงาม อนจะกอใหเกดปญหาอน ๆ ตามมาอกมากมาย เชน ปญหาสงคมปญหาเศรษฐกจ และปญหาทางการเมอง โดยปญหาเหลานสามารถแยกออกพจารณาได ดงน

๔.๒.๑ ปญหาเรองความเชอ ปญหาในเรองความเชอนเปนเรองความเชอทผดหลกค าสอนทางศาสนา เชน เชอเรองคณไสย เรองเวทมนตรคาถา เรองการเสกน าหมาก เปาน ามนต และเครองรางของขลง ความเชอเหลานยงคงมอทธพลตอชาวบานเปนอยางมาก ความเชอเหลานเปนความเชอทมแตความศรทธาเทานน แตขาดตวปญญาเปนเครองกลนกรองความถกตอง จนถงขนทอาจกลาวไดวาเปนความงมงายไปกม ปญหาเหลานอาจถกมองวา เปนปญหาตอสงคมนอย แตถาพจารณาด ๆ กจะเหนไดวาท าใหคนหลงเชอในเรองผดท านอง คลองธรรม ท าใหเหนหางจากหลกธรรมค าสอนทางศาสนา ในทางแกไขปญหานอกจากพยายามพสจนสงตาง ๆ เหลาน เพอน าความจรงมาเปดเผย ยงไดน าเสนอหลกธรรมค าสงสอนในเรองความเชอ โดยยดหลกในบาลเรยกวา เกสปตตยสตร หรอ กาลามสตร ทพระพทธเจาทรงสอนไวส าหรบเปนหลกแหงความเชอของชาวพทธ ดงน คอ

๑) อยาพงเชอเพราะฟงตามกนมา ๒) อยาพงเชอเพราะนบถอสบกนมา ๓) อยาพงเชอเพราะขาวเลาลอ

สมภาษณ พระครประจกษสตสาร , เจาคณะต าบลหงาว วดบานหงาว อ าเภอเมอง จงหวดระนอง, ๑๐ พฤษภาคม ๒๕๕๕.

สมภาษณ นางสาวชญกนษฐ รยาพนธ, ต าบลปากจน อ าเภอเมอง จงหวดระนอง, ๓๑ พฤษภาคม ๒๕๕๕.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๖๗

๔) อยาพงเชอเพราะมอางไวในต ารา ๕) อยาพงเชอเพราะตรรกะ ๖) อยาพงเชอเพราะอนมาน (คอการสรปจากขอเทจจรงทปรากฏ) ๗) อยาพงเชอเพราะคดตรองตามอาการทปรากฏ ๘) อยาพงเชอเพราะเขากบความเหนของตน ๙) อยาพงเชอเพราะรปลกษณะนาเชอถอ ๑๐) อยาพงเชอเพราะเหนวาผพดเปนครของตน จากพระพทธวจนะน มไดไมใหเชอถออะไรเลย แตใหใชปญญา

ไตรตรองกอนจงคอยเชอ เมอทานไดแสดงธรรมหรอปาฐกถาธรรมแกประชาชนหรอชาวพทธทวไป โดยยดหลกค าสอนของพระพทธเจาเปนขออางวา จะตองเชอดวยการใชปญญาหรอ การปฏบตใหรจรงเหนจรงดวยตนเองกอนจงคอยเชอ เมอพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) สอนเชนนกท าใหหลกธรรมทถกตองถกน าออกมาเผยแผ กสามารถสรางความเขาใจใหเกดขน ในสงคมได

๔.๒.๒ ปญหาทางดานความเจรญทางวตถ ปญหานมกเกดในเมองหลวง เปนสวนมาก ความเจรญทางดานวตถ ความจรงแลวเปนสงทด แตความเจรญทางดานน ไดน าพาเอาสงทประเทองแกกเลสเขามาดวยมากมาย เชน สถานเรงรมยตาง ๆ เปนตน สงเหลาน จะกอใหเกดปญหาทางดานการละเมดศลธรรมอนด เชน การกออาชญากรรม การคาประเวณ การคายาเสพตด เมอความเจรญเขามามากเทาใด แหลงบนเทงกจะมมากเทานน ท าใหผคน หนหลงใหกบพระศาสนา ผคนกจะไปกระจกกนหมดอยแตในแหลงบนเทงตาง ๆ เหลานน เมอผคนไมเขาวด ท าใหหางไกลจากศลธรรม เมอผคนไมมศลธรรม กจะกอใหเกดปญหาสงคมอน ๆ ตามมาอกมาก พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ไดแกปญหาเหลานเปนกรณ ๆ ไป ดวยหลกธรรมทางพระพทธศาสนา แตตนเหตคอคนไมเขาวดนน ปญหาไมไดอยทเรองนทงหมด แตปญหาอยท เมอคนเขาวดมาแลวเขาจะไดอะไรจากวดไปบาง โดยทานไดเสนอเปนหลกเกณฑในการแกปญหาน เปนขอ ๆ ดงน คอ

๑) อาคารสถานทภายในวด เรองสถานทและอาคารภายในวดจะตองจดใหสะอาดมระเบยบเรยบรอย ท าใหคนเขามาวดแลวมความสบายตาสบายใจ สามารถใหประชาชนใชเปนสถานทพกผอนหยอนใจ ไมใชเขามามแตสงปฏกล สกปรก นารงเกยจขยะแขยง เชน บางวดมคนเรรอน กรรมกรเขาไปพ านกเตมไปหมด ทงเศษอาหารเกลอน และปสสาวะ สงกลนเหมนโฉ ท าใหทศนยภาพภายในวดไมนาเขาเลย

อง.ตก.(ไทย) ๒๐/๕๐๕/๒๔๑.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๖๘

๒) คนของวด ในทนหมายถง ลกศษยวดและคนทอาศยอยในวด การทศษยวดไมไดใสใจมารยาทสงคม ชอบพดค าหยาบ แตงตวสกปรก ผมรงรง มโรคหด กลาก เกลอน นาเกลยด ท าใหคนหางวดไดมากทสด เพราะชาวบานเหนวาวดคอโรงงาน พระเปนชาง ศษยวดเปนผลตภณฑหรอสนคาเกยวโยงไปถงกนหมด การแกไขวดจะตองเปลยนแปลงระบบ และดแลศษยวดทงในเรองมารยาท ความสะอาดตลอดถงการใหการศกษาทด ไมใชเปนเพยง ผรบใชพระสงฆเทานน

๓) การเผยแผธรรมะ ทกวนนคนบนกนมากวาฟงเทศนไมรเรอง ทเปนเชนนเนองจากผแสดงเลงจดผฟงสงเกนไปกม คดวาผฟงคงเขาใจแตความจรงไมเขาใจ เพราะภาษาชาววดกบภาษาชาวบาน แมพดไทยเหมอนกนแตรสชาตกตางกน ผฟงอาจจะไมสามารถตความได ท าใหเกดปญหาได ทางแก คอ จะตองแสดงธรรมอยในระดบทคนทวไปฟงและเขาใจได ไมใชค าสงหรอภาษาเฉพาะจนเกนไปเมอแกจดปญหาทงสามขอตามหลก ทพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) เสนอไว กจะท าใหมคนเขาวดมากยงขน อนเปนการแกปญหาในยคนน แตในปจจบนปญหานยงมความรนแรงมากขนอนเนองมาจากความเจรญทางดานวตถและเทคโนโลยเจรญมากยงขน ท าใหคนหนหลงใหวดมากยงขน การน าวธการน มาใชเปนอกแนวหนงในการแกปญหาทางดานความเจรญทางวตถ

๔.๒.๓ ปญหาทางดานเศรษฐกจ ปญหาเศรษฐกจท าใหผคนอดอยาก วางงาน ไมมอาชพ การด ารงชวตเกดความล าบากจากสภาพตาง ๆ เหลาน ท าใหเกดปญหาอน ๆ เชน ปญหาการกออาชญากรรม ปญหาการประกอบอาชพทผดกฎหมาย เชน คายาเสพตด คาประเวณ การแกปญหาทางดานเศรษฐกจน พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ไดน าหลกธรรมะ ทเกยวของกบการสรางฐานะความเปนอยตามหลกแหง พระพทธศาสนา เรยกวาหลกแหงการมทรพย ตามทพระพทธเจาทรงสอนไว ๔ ขอ คอ

๑) อฏฐานสมปทา ถงพรอมดวยความหมน ๒) อารกขสมปทา ถงพรอมดวยการรกษา ๓) กลยาณมตตตา คบคนดเปนมตร ๔) สมชวตา มความเปนอยเหมาะสม หลกธรรมทง ๔ ประการ พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ)

ใชสอนในเรองการสรางฐานะ เปนหลกธรรมทสามารถชวยประคบประคองชวตตวเองในชวงเกดปญหาเศรษฐกจและเปนหลกทจะชวยสรางฐานะใหมนคงได

อง.จตกก. (ไทย) ๒๑/๑๔/๒๔ – ๒๖, อง.อฏฐก.(ไทย) ๒๓/๑๔๔/๒๘๙.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๖๙

๔.๒.๔ ปญหาทางดานการเมองการปกครอง โดยปญหาเรองการเมองนนเกดขนทกยคทกสมย ซงอาจเกดจากความเหนทางการปกครองไมตรงกน แตอยางไรกตามปญหาเหลาน เปนปญหาทท าใหการพฒนาประเทศตองหยดชะงก และกอปญหาอน ๆ ตามมา ท าใหคนในชาตเกดความแตกสามคคและเพอแกปญหานพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ไดน าหลกธรรมทางศาสนามาสอนเปนหลกศลธรรม ขอยกตวอยางตอนหนงในเรองความกตญญกตเวท เพอใหเกดความสามคคของคนในชาต ดงขอความวา “...ประโยชนสวนตน คอ ท าหนาทของตนใหด บตรธดาท าหนาทของบตรธดาใหด ศษยท าหนาทของศษยใหด บดามารดากท าหนาท ของบดามารดาใหด สามภรรยาท าหนาทของสามภรรยาใหด ครอาจารยท าหนาทของครอาจารยใหด เมอท าไดอยางนจงชอวาท าประโยชนของตนใหด จงจะเปนคนมคณคา เปนคนมประโยชน อกประการหนง คอ ประโยชนสวนรวม เชน ท าประโยชนแกประเทศชาต ...ใหพวกเราดประเทศเพอนบาน ไดเคยเสยเอกราชมาแลวทงสน แมในประเทศของเรากเคยชวยเหลอดแล เชน พมาอพยพ ประเทศเราเคยสรางคายอพยพดแลพวกเขามาแลว ในชวงนนท าใหพวกเขาไมมทอย ตองหนรอนมาพงเยน อพยพจากบานเมองเขาเขามาอาศยอยในบานเรา เรากมเมตตา ตอพวกเขา พวกเราโชคดกวาพวกเขา พวกเขาไมมชาต เรามชาต เรามบานเรอนอยอาศย ดงนน พวกเราทกคนตองสรางความสมานฉนท และความสามคคตอกนในประเทศชาต อยาแตกเปนหม เปนคณะ เปนกก เปนเหลา แบงพรรคแบงพวก เปนฝกเปนฝาย จะท าใหประเทศชาตยอยยบได…”

จ.ส.ต. วระ ระฆงทอง คร กศน.ต าบลหาดสมแปน ไดใหสมภาษณเกยวกบเรองนวา “การเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล ทานมกลมเปาหมายอยทคนทกระดบชน โดยเฉพาะอยางยงประชาชนทอาศยอยในชมชนรอบ ๆ วด ถอวาเปนกลมหลกของการเผยแผ ดงนน ทานจงพยายามทจะสงเสรม สนบสนนใหประชาชนรอบวดไดมโอกาสศกษาเรยนรและด าเนนชวตตามหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนา เปนผลใหปญหาตาง ๆ ทเคยมอยในชมชนลดนอยลง เปนชมชนทมความสขสงบ ผคนมการชวยเหลอเกอกล เออเฟอเผอแผ และมความสมานสามคค ในการท ากจกรรมเพอประโยชนของชมชน”

บทบรรยายธรรมแกผบรหาร คร บคลากร และนกเรยน นกศกษา วทยาลยการอาชพกระบร จงหวดระนอง, ๑๑ กมภาพนธ ๒๕๕๓.

สมภาษณ จ.ส.ต. วระ ระฆงทอง , คร กศน.ต าบลหาดสมแปน , บานเลขท ๘๘/๑๖๒ หม ๒ ต าบลบางนอน อ าเภอเมอง จงหวดระนอง, ๑ มนาคม ๒๕๕๖.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๗๐

นายสทธพงษ ตยเตมวงศ ครวทยาลยการอาชพกระบร ไดใหสมภาษณวา “เมอใด กตามทหลวงพอเจอปญหาในชมชน ทานจะไมปลอยใหผานเลยไป แตจะพยายามหาทางแกไขตามททานจะสามารถท าได ไมวาจะเปนปญหาเลก ๆ เชน การทะเลาะววาท กจะตองน าหลกธรรมเขามาแกไข ไดยนทานพดอยเสมอวา ปญหาทเราคดวาเปนเรองเลก ๆ ถาปลอยไว ไมแกไข กอาจจะเปนเหตใหเกดปญหาใหญในวนขางหนาได”

๔.๓ ผลทเกดแกพระพทธศาสนา ผลทเกดจากงานเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ทงหมด

ยอมเกดประสทธผลแก พระพทธศาสนาทงโดยตรงและโดยออม ดงนนประสทธผลทเกดจากงาน เผยแผธรรมะของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ทงหมด สามารถแบงไดเปน ๓ ประเภท ดงน

๔.๓.๑ ดานพฒนา การพฒนางานทางดานศาสนา พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) มบทบาทและผลงานหลายดาน ทงนกเกยวเนองกบการทเปนนกเผยแผธรรมะอยแลว จงท าใหเปนผรเรมโครงการหลายโครงการ เชน โครงการปฏบตธรรมเขาอยปรวาสกรรมแกภกษ อบาสกและอบาสกา โครงการอบรมพระธรรมทายาท โครงการอบรมศลธรรม จรยธรรมแกคร นกเรยนและเยาวชน เพอเอาชนะยาเสพตด พธถวายเทยนเขาพรรษาประจ าป งานปฏบตธรรม เปนตน โครงการเหลานแสดงถงประสทธผลในตวผเผยแผเองและโครงการทงหมดกจะเปนโครงการทเกยวกบการพฒนางานพระศาสนาโดยตรง เชน จดท าโครงการบรรพชาสามเณรภาคฤดรอน เปนประจ าทกป จดบวชศลจารณและสามเณรพเศษฉลอง ๒๐๐ ป กรงรตนโกสนทร อบรมครปรยตธรรมทง ๔ วชา ทง ๓ ชน คอ ชนตร ชนโท และชนเอก

๔.๓.๒ ดานการเผยแผ งานเผยแผทมากมายโดยเฉพาะดานการพด แสดงถงประสทธผลในตวผเผยแผ การเผยแผของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) เนนทการเผยแผหลกธรรมทาง พระพทธศาสนา ดงจะเหนไดจากผลงานการพดและการพดโดยผานสอ เชน สอวทย เปนตน แสดงใหเหนถงประสทธผลทางการพดของผเผยแผโดยตรง ดงทศนะ ของพระครระณงคคณารกษ สหธรรมมกผเคยอยในส านก เดยวกนกบ พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ทได ใหสมภาษณวา “ถาจะยกยองวา พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) เปนพระนกเผยแผพระพทธศาสนาทโดดเดนทกดานกคงไมผด เพราะเปนคนมจตใจมนคงตองานเผยแผพระพทธศาสนาจรง ๆ จากทเคยไดรวมงานมาในอดต ไดเหนความเปนพระนกเทศนทม

สมภาษณ นายสทธพงษ ตยเตมวงศ , ครวทยาลยการอาชพกระบร อ าเภอกระบร จงหวดระนอง, ๑ มนาคม ๒๕๕๖.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๗๑

ชอเสยง เสยงดงฟงชด เทศนไดสนกสนาน เพลดเพลน มเนอหาสาระมากมาย ชวนใหผฟงอาจหาญราเรง ในการน าไปประพฤตปฏบตตาม เทศนไดทกสภาวะ ทกสถานการณ เปนผมผลงานดานการแสดงธรรมมากรปหนง มผมาอาราธนาไปเทศนในทกอ าเภอของจงหวดระนอง รวมถงประเทศเพอนบานอยางประเทศพมาดวย นอกจากนนยงด าเนนโครงการเผยแผพระศาสนาทส าคญ อกมากมาย เพอความสขความเจรญแกประชาชนทวไป เปนผน าในการพฒนาทงวตถและจตใจอยางไมหยดย ง โดยไมเหนแกความเหนดเหนอย”

ปฏปทาในเรองเผยแผธรรมะ พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ไดใหสมภาษณความในใจไวตอนหนงวา “ขาพเจาอทศชวตทงชวตเพองาน พระศาสนาและสวนรวมเพยงอยางเดยว ดงนน ถาหากสามารถจะชวยเหลอและพฒนาอนใดใหแกสงคม กยนดจะท าสดความสามารถและขาพเจามปณธาน หรออดมคตของชวตในการท างานอย ๓ ประการ คอ

๑) เมอเราบวชอยในพระศาสนา จะตองอทศตนท างาน เพอประโยชนของ พระศาสนาและสงคมใหไดมากทสดเทาทจะท าได

๒) เมอเราบวชอยในพระศาสนา จะตองพยายามท าตนเอง ใหพนทกขดบกเลสตณหาท านพพานใหแจงใหได

๓) ถาเราบวชอยไมสามารถท าประโยชนทง ๒ ประการขางตนนใหบรบรณได กไมควรอยในศาสนาใหมวหมองตอไป

๔.๓.๓ ดานปกปองพระพทธศาสนา การปองกนพระพทธศาสนาเปนงาน อกดานหนงทพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) มบทบาทหลายเรอง โดยเฉพาะในบางชวงจะมผทเขาใจและตความหลกธรรมผด ๆ หรอมขอกลาวหาพาดพงมาจากลทธศาสนาอน ๆ ในฐานะเปนผเผยแผหลกธรรมทาง พระพทธศาสนา จากการศกษาแลวพบวา มบทบาทในฐานะนกเผยแผชวยปองกนและแกขอกลาวหาให พระพทธศาสนาในหลายเรอง ในทจะยกตวอยางเพยงบางเรองมาพอสงเขป ดงน “เรอง พระพทธ มคนจ านวนมากเขาใจวาพระพทธรปคอพระพทธเจา คนโงจงชอบบชาเพราะเขาใจวาเปนพระพทธเจา เขาใจวาพระพทธรปทเขาท าดวยทอง เงน หรอโลหะตาง ๆ ตลอดทงท าดวยผงรอยแปดนนคอพระพทธเจา ในทสดกถกคนขโกงหลอกเอาเงนไป พระพทธรปกลายเปนสนคา มการโฆษณาความดเดน ความขลง ความศกดสทธของพระพทธรป

สมภาษณ พระครระณงคคณารกษ, เจาคณะจงหวดระนอง วดสวรรณครวหาร อ าเภอเมอง จงหวดระนอง, ๘ พฤษภาคม ๒๕๕๕.

สมภาษณ พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ), เจาอาวาสวดตโปทาราม ทปรกษาเจาคณะ จงหวดระนอง อ าเภอเมอง จงหวดระนอง, ๑๑ พฤษภาคม ๒๕๕๕.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๗๒

หรอหลวงพอตาง ๆ กนอยางโจงครมทางโทรทศน หนงสอพมพ ตลอดทงรายการวทย สงนคอความเขาใจของคนโง ความจรงพระพทธรปเปนสญลกษณหรอรปเปรยบเทานน หาใชพทธะจรงหรอพระพทธเจาองคจรงไม อกพวกหนงเขาใจวาพระพทธรป หมายถง พระพทธเจาทเปนเนอหนงจรง ๆ เทยวสงสอนสตวอยในประเทศอนเดย เมอสมย ๒,๕๐๐ กวาป ซงพระองค ไดปรนพพานไปแลว ส าหรบคนทฉลาดมปญญาเขาใจค าวา “พทธะ หรอ พระพทธ” หมายถง ความสะอาด สวาง สงบ ซงเรยกวา พระปญญาธคณ พระวสทธคณ พระมหากรณาธคณ ทมอยในจตใจของพระพทธเจา คอ มความร ความตน ความเบกบาน จงไดนามวาพทธะ ไมไดหมายเอาสวนรางกายซงเปนรางกายเดมของเจาชายสทธตถะ ดงนน ตวพทธะทแทจรงนน หมายถง ความสะอาด สวาง สงบ ความเบงบานแหงปญญาทมในใจ ตวพทธะทแทจรง จงไมตาย มอยเปนอนนตกาล ดงพระพทธองคเคยตรสไววา “ผใดเหนธรรม ผนนเหนเรา ผใดเหนเรา ผนนเหนธรรม” ซงไมไดตรสวาผใดเหนพระพทธรปหรอเหนรางกายทานผนนเหนธรรม แตวาผใดเหนธรรม คอ เหนอรยสจส เหนปฏจจสมปบาท เหนอทปปจจยตา จงชอวาเหนตวตน ทแทจรง เพราะบคคลผเหนธรรมเหลานยอมมจตใจ สะอาด สวาง สงบเหมอนพระพทธองค ความหมายมนจงตางกนดงน

พระมหาเจษฎา สรวณโณ เลขานการเจาคณะจงหวดระนอง ใหสมภาษณวา “นบตงแตป พ.ศ. ๒๔๙๙ ทพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ไดเปนประธานกอสรางวดตโปทาราม กระทงเสรจเรยบรอยเมอป พ.ศ. ๒๕๐๖ คณะสงฆจงหวดระนองไดแตงตงใหทานเปนเจาอาวาสวดตโปทาราม รปแรกสบมาจนถงปจจบน จากนนไดปกครองและพฒนาวดใหมนคงเจรญรงเรอง เปนทพงทางใจ ของพทธศาสนกชนทวไปเปนทประจกษ ไดรบการคดเลอกจากกรมการศาสนาใหวดตโปทารามเปนวดพฒนาตวอยาง ในป พ.ศ. ๒๕๓๒ และในป พ.ศ. ๒๕๓๓ ไดรบการคดเลอกจากกรมการศาสนาใหเปนวดพฒนาดเดน ซงความส าเรจตงแตเรองของการเรมสรางวด ตลอดจนการพฒนาวดกระทงไดรบรางวลเปนเกยรตประวตน เกดขนไดเพราะมการเผยแผพทธธรรมของทานเปนปจจยส าคญ เนองจากเปนจดก าเนดของพลงศรทธาจากพทธศาสนกชนทงในประเทศและตางประเทศ”

ส .ข.(ไทย) ๑๗/๘๗/๑๕๙. สมภาษณ พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ). สมภาษณ พระ มหาเจษฎา สรวณโณ , เลขานการ เจาคณะจงหวดระนอง วดสวรรณครวหาร

อ าเภอเมอง จงหวดระนอง, ๑ มนาคม ๒๕๕๖.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๗๓

พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ในฐานะทเปนพระสงฆนกเผยแผ เหนวาความเขาใจดงกลาวเปนภยตอศาสนา อนจะเปนเหตใหเกดความเขาใจผดหรอเขาใจคลาดเคลอนและ จะน าความวนวายมาสชาวพทธโดยตรง แตกจะชแจงดงเชนเรองตวอยางทยกมากลาวขางตน เพราะเกรงวาชาวพทธทงหลายจะพากนละทงการปฏบตธรรมดวยการไปยดถอสงทมใชเปนแกนของพระพทธศาสนากนเสยหมด เปนการบดเบอนค าสงสอนพระพทธศาสนา หรอมความเขาใจค าสงสอนในทางทผดอาจท าใหศาสนาเสอมโดยเรว ดงนน จงจ าเปนทจะตองปองกนพระพทธศาสนาดวยการใชความร สตปญญา และความรอบคอบอยางสงในการแสดงหรอบรรยายธรรมในสงทถกตองแกชาวพทธเพอใหเขาใจวาค าสงสอนเปนเชนไร

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

บทท ๕

สรปผลการวจย และขอเสนอแนะ

การศกษา เรอง “การเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ” ในครงน มวตถประสงคเพอศกษาหลกการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล และเพอศกษาผลการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล โดยศกษาขอมลจากพระไตรปฎก เอกสาร ทเกยวของกบชวตและผลงานของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) หนงสอ เอกสาร สอสงพมพทกชนด และขอมลภาคสนามจากการสมภาษณพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) พระสงฆาธการในจงหวดระนอง อบาสก อบาสกา ทมาท าบญวนธรรมสวนะทวดตโปทาราม นกเรยน นกศกษา จากสถาบนการศกษาทพระเทพสทธมงคล มสวนรวมในการจดการเรยนการสอน คอวทยาลยการอาชพกระบร วเคราะหขอมลเชงพรรณนา น าเสนอขอมลและขอเสนอแนะ ผลการวจยสามารถสรปได ดงน

๕.๑ สรปผลการวจย ๕.๑.๑ หลกการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ)

(๑) การเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ตามแนวพทธวธในการเผยแผพระพทธศาสนาของพระพทธเจา ประกอบไปดวยสวนตาง ๆ ทงในสวนของคณสมบตของนกเผยแผของพระพทธเจา จดมงหมายในการสอนของพระพทธเจา หลกการสอนของพระพทธเจา ลลาการสอนของพระพทธเจา วธการสอนของพระพทธเจา เทคนคการสอนของพระพทธเจา บทบาทและวธการเผยแผพระพทธศาสนาขอ งพระสาวก มาประยกตใชเปนกลยทธวธการในการเผยแผพทธธรรมใหประสบผลส าเรจ

(๒) การเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) โดยใชหลกการและแนวคดเกยวกบบทบาทการเผยแผพทธธรรม ทานปฏบตหนาทนกเผยแผ โดยยดหลกตามพระพทธพจนทวา “จรถ ภกขเว จารก พหชนหตาย พหชนสขาย โลกานกมปาย อตถาย หตาย สขาย เทวมนสสาน ” แปลวา ภกษทงหลาย พวกเธอจงเทยวไป เพอประโยชน และความสข แกชนหมมาก เพออนเคราะหโลก เพอประโยชนเกอกล และความสขแกเหลา ทวยเทพและมนษย ซงประกอบดวย งานพระธรรมท ต หนวยอบรมประชาชนประจ าต าบล งานสอนศลธรรม และอบรมจรยธรรมนกเรยนตามโรงเรยนตาง ๆ การเผยแผทางวทยและโทรทศน และงานเผยแผตางประเทศ

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๗๕

(๓) กลยทธในการเผยแผ พทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) กลยทธท ทาน ไดน ามาใชในการเผยแผพทธธรรม ไดแก การเทศนา การปาฐกถา อภปรายธรรม สนทนาธรรม การสอนกรรมฐาน และ การใชสอและอปกรณประกอบการสอนธรรมะ

(๔) ยทธศาสตรการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ทานใหความส าคญกบการเรยนรเพอทจะน าศาสตรสมยใหมมาปรบประยกตใชกบหลกการเผยแผพระพทธศาสนา ท าใหสามารถ ก าหนดนโยบาย วางแผนงาน ใหสอดคลอง กบการเปลยนแปลงของ สงคม กอนการด าเนนงาน ทาน จะ ก าหนดยทธศาสตรการเผยแผ ซงประกอบดวยแผนงาน โครงการ และกจกรรมการเผยแผอยางเปนระบบ และใชการวเคราะหสถานการณ ๔ ดาน เพอเตรยมความพรอมกอนทจะลงมอปฏบตการ เผยแผพทธธรรมในพนทหรอสถานการณจรง

(๕) การเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ตามหลกคณสมบตของนกเผยแผทพงประสงคตามแนวทางแหงพทธะ ในการท าหนาทเผยแผ พทธธรรมของ พระเทพ สทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) นน กลาวไดวา ทานเปนผมคณสมบต ของนกเผยแผทพงประสงคตามแนวทางแหงพทธะ ทเรยกวา สปปรสธรรม ๗

๕.๑.๒ ผลการเผยแผพระพทธศาสนาของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) พบวาปจจยทท าใหประสบความส าเรจมหลายประการ เชน คณลกษณะ

ในฐานะผบรรยายเปนผมความรความสามารถ ความนาเชอถอ บคลกลกษณะนาเลอมใส สถานภาพและบทบาท ความเปนกนเอง การ สอสาร ทงาย การสรางบรรยากาศ การทมเท ในการเผยแผ เนอหาหลกธรรม การใชสอ ผฟง และปจจยดานทางสงคม คอไดแบบอยางของครอาจารยทด เปนผมความตงใจท างานดานการเผยแผ เปนผมเกยรตคณ สงคมยอมรบ ปจจยดงทไดกลาวมานน จงท าใหเกดเปนผลของการปฏบตงานเผยแผพระพทธศาสนา เกดเปนคณคาแกบคคลและสงคมดานตาง ๆ ดงน

(๑) ผลทเกดแกบคคล พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ไดรบ การยอมรบนบถอ เชอถอและศรทธาจากประชาชนวาสามารถโนมนาวใหบคคลปฏบตตามไดงาย หลกธรรมท น ามาสอนและวธการเผยแผพระพทธศาสนาท าใหเกดผลแกบคคล ทงในดานความร ดานความเชอ ดานทศนคต และดานพฤตกรรม ซงทานไดเผยแผสงเหลานทงในกลมคนไทย ตลอดจนชาวตางชาตและตางศาสนาดวย

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๗๖

(๒) ผลทเกดแกสงคม พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ไดน าหลกธรรมในพระพทธศาสนามาใชในการแกไขปญหาสงคมทเกดขนจากความเจรญทางดานวตถ และความซบซอนของสงคม โดยเฉพาะปญหาเรองการละเมดศลธรรมดงาม อนจะกอใหเกดปญหาอน ๆ ตามมาอกมากมาย เชน ปญหาเรองความเชอ ปญหาทางดานความเจรญทางวตถ ปญหาทางดานเศรษฐกจ และปญหาทางดานการเมองการปกครอง

(๓) ผลทเกดแกพระพทธศาสนา ผลทเกดจากงานเผยแผของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ทงหมดยอมเกดประสทธผลแกพระพทธศาสนาทงโดยตรงและโดยออม ดงนนประสทธผลทเกดจากงานเผยแผธรรมะของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ทงหมด ไดสงผลดตอพระพทธศาสนาทงใน ดาน การ พฒนา ดานการเผยแผ และ ดานปกปองพระพทธศาสนา

๕.๒ ขอเสนอแนะ จากการศกษาการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ผวจย

เหนวายงมเรองทนาสนใจและควรแกการศกษาวจยตอไป ดงน ๕.๒.๑ ภาวะผน าในการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคลทมตอการพฒนา

ชมชนทองถนจงหวดระนอง ๕.๒.๒ ทศนะของ พทธบรษทใน จงหวดระนองทมตอ การเผยแผพทธธรรม

ของพระเทพสทธมงคล ๕.๒.๓ ศกษาการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล ในฐานะพระธรรมทต

จงหวดระนอง ๕.๒.๔ ศกษาการเผยแผพทธธรรมของพระนกเผยแผรปอน ๆ

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

บรรณานกรม

ก. ขอมลปฐมภม

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๙.

_________. พระไตรปฎกภาษาบาล ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. กรงเทพมหานคร :

โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๙.

ข. ขอมลทตยภม

(๑) หนงสอ :

กรมการศาสนา. รายงานการสมมนาทางวชาการ เรอง รปแบบการสงเสรมคณธรรมจรยธรรม

ในสงคมไทย. กรงเทพมหานคร : ส านกพฒนาคณธรรมจรยธรรม กรมการศาสนา ,

๒๕๕๑.

คณะกรรมการจดงานมทตาสกการะการเจรญอายวฒนมงคลครบ ๘๐ ป พระเทพสทธมงคล

(เสนอ สรปญโญ). เจรญอายวฒนมงคลครบ ๘๐ ป พระเทพสทธมงคล

เจาคณะจงหวดระนอง. ระนอง : โรงพมพระนองออฟเซท, ๒๕๕๔.

คณาจารย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. ธรรมนเทศ. พระนครศรอยธยา :

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๕.

ปน มทกนต. มมสวาง. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพคลงวทยา, ๒๕๑๓.

ฝายปรยตปกรณ กองศาสนศกษา กรมศาสนา กระทรวงศกษาธการ. ประวตการศกษาของสงฆ.

กรงเทพมหานคร : โรงพมพการศาสนา, ๒๕๒๗.

พระเทพปรยตสธ (วรวทย). การคณะสงฆและพระศาสนา. กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๙.

พระเทพเวท (ประยทธ ปยตโต). พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม. พมพครงท ๗,

กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๕.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๗๘

พระเทพโสภณ (ประยร ธมมจตโต). พทธวธบรหาร. กรงเทพมหานคร : โรงพมพวนดาตา

โปรดกส, ๒๕๔๘.

พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต). พทธวธในการสอน. กรงเทพมหานคร : ธรรมสภาและสถาบน

บนลอธรรม, ๒๕๔๗.

_________. ภยแหงพระพทธศาสนาในประเทศไทย. กรงเทพมหานคร : มลนธพทธธรรม,

๒๕๔๕.

พระพพธธรรมสนทร. คม ชด ลก เลม ๒. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพเลยงเชยง, ๒๕๔๗.

พระราชวรมน (ประยทธ ปยตโต). พระพทธศาสนากบสงคมปจจบน. กรงเทพมหานคร :

กรมการศาสนา, ๒๕๑๒.

_________. เทคนคการสอนของพระพทธเจา. กรงเทพมหานคร : มลนธพทธธรรม, ๒๕๓๑.

มาณพ พลไพรนทร. คมอการบรหารกจการคณะสงฆ. กรงเทพมหานคร : ชตมาการพมพ, ม.ม.ป.

ราชบณฑตยสถาน. พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน. กรงเทพมหานคร : อกษรเจรญทศน,

๒๕๒๕.

สทธ บตรอนทร. พระพทธศาสนา. กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช, ๒๕๓๓.

สรวฒน ค าวนสา. ประวตพระพทธศาสนาในประเทศไทย. กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๔.

สชพ ปญญานภาพ. ศาสนาเปรยบเทยบ. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๒๔.

สรย มกจผล. พทธประวต. กรงเทพมหานคร : บรษท คอมฟอรม จ ากด, ๒๕๔๑.

เสฐยรพงษ วรรณปก. พทธวธการสอนจากพระไตรปฎก. กรงเทพมหานคร : เพชรรงการพมพ,

๒๕๔๐.

แสง จนทรงาม. วธสอนของพระพทธเจา. กรงเทพมหานคร : กมลการพมพ, ๒๕๒๖.

(๒) บทความ :

ไพบลย เสยงกอง. “หลกการบรหารวด”, ใน วดพฒนา ๔๔. หนา ๒๑ - ๒๒. กรงเทพมหานคร :

โรงพมพการศาสนา, ๒๕๔๔.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๗๙

_________. “หลกการบรหารงานในวด”, ใน อบรมบาลกอนสอบภาค ๔ ปท ๓. หนา ๑๙๓.

รวบรวมและจดพมพโดยคณะกรรมการฝายเลขานการ โครงการอบรมบาลกอนสอบ .

ปทมธาน: บรษทสอตะวนจ ากด, ๒๕๔๗.

วนชาต วงษชยชนะ. “คารวพจน” ใน เจรญอายวฒนมงคลครบ ๘๐ ป พระเทพสทธมงคล

เจาคณะจงหวดระนอง. หนา ค. คณะกรรมการจดงานมทตาสกการะการเจรญอาย

วฒนมงคลครบ ๘๐ ป พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโ). ระนอง : โรงพมพ

ระนองออฟเซท, ๒๕๕๔.

สมเดจพระมหารชมงคลาจารย. “สมโมทนยกถา”, ใน พระสงฆาธการ. ฉบบท ๑๑ (๒๕๔๕)

: หนา ๗.

(๓) สาระสงเขป/ออนไลน

กองงานพระธรรมทต. ประวตพระธรรมทต. [ออนไลน] แหลงทมา : http://www.ddhad.org/?

file=page&op=history [๙ ม.ค. ๒๕๕๖].

พระธรรมกตตวงศ (ทองด สรเตโช ป.ธ.๙ ราชบณฑต). พระธรรมทตคอใคร. [ออนไลน]

แหลงทมา : http://www.ddhad.org/?name=knowledge&file=readknowledge&id=18

[๑๗ ก.ย. ๒๕๕๕]

(๔) วทยานพนธและรายงานการวจย :

บญศร พานจตต และคณะ. “รายงานการวจยเรอง ความส าเรจในการปฏบตภารกจของวด : ศกษา

เฉพาะกรณ วดสวนแกว อ าเภอบางใหญ จงหวดนนทบร”. รายงานการวจย.

กรงเทพมหานคร : โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย. ๒๕๔๕.

ปนดดา นพพนาวน. “การศกษากระบวนการสอสารเพอเผยแพรธรรมะของสถาบนสงฆไทย”.

วทยานพนธนเทศศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย : จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

๒๕๓๓.

ปราณ ศรจนทพนธ. “สมพนธภาพระหวางพทธศาสนากบสงคมไทยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ภายหลงสงครามโลกครงท ๒”. รายงานการวจย. มหาวทยาลยรามค าแหง. ๒๕๒๓.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๘๐

พระกตตศกด ยโสธโร. “การศกษาบทบาทของพระสารบตรในการเผยแผพระพทธศาสนา”.

วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณ-

ราชวทยาลย. ๒๕๓๙.

พระครปลดเจรญ ฐตปญโญ. “การศกษาชวตและผลงานของพระราชพทธญาณ (กศล คนธวโร)”.

วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณ-

ราชวทยาลย. ๒๕๔๕.

พระมหาจรญ ปญญาวโร. “การศกษาบทบาทของพระมหากสสปเถระในการเผยแผ

พระพทธศาสนาเถรวาท”. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย :

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. ๒๕๓๙.

พระมหาจตตภทร อจลธมโม. “การศกษาบทบาทของพระอานนทในการเผยแผพระพทธศาสนา”

วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณ-

ราชวทยาลย. ๒๕๓๗.

พระมหาณรงคศกด โสภณสทธ. “ศกษาบทบาทการเผยแผพทธธรรมของพระธรรมปรยตเวท

(สเทพ ผสสธมโม)”. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย :

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. ๒๕๔๘.

พระมหาธรรมรต อรยธมโม และคณะ. “ปจจยทมผลตอการเผยแผพระพทธศาสนาของ

พระสงฆาธการในจงหวดนครศรธรรมราช”. รายงานการวจย. มหาวทยาลย

มหามกฎราชวทยาลย วทยาเขตศรธรรมาโศกราช, ๒๕๕๐.

พระมหานมต สขรสวณโณ. “ปจจยทมผลตอความส าเรจในการเผยแผพระพทธศาสนาของ

พระศรศลปสนทรวาท (ศลป สกขาสโภ)”. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต.

บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. ๒๕๔๕.

พระมหาบญเลศ ธมมทสส. “ศกษาวธการเผยแผพระพทธศาสนาของพระราชวทยาคม

(หลวงพอคณ ปรสทโธ)”. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย :

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. ๒๕๔๓.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๘๑

พระมหาวระพนธ ชตปญโญ. “ศกษาการวเคราะหการตความและวธการสอนของหลวงพอเทยน

จตตสโภ”. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลย

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. ๒๕๔๖.

พระมหาศรญญ ปญาธโร. “การศกษาหลกการและวธการในการเผยแผพระพทธศาสนาของ พระ

สธรรมยานเถระ (ครบาอนทจกรรกษา)”. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต. บณฑต

วทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. ๒๕๔๖.

พระมหาสชญา โรจนญาโณ. “การศกษาบทบาทของพระมหาโมคคลลานะในการเผยแผ

พระพทธศาสนา”. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย :

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. ๒๕๔๐.

พระมหาสรยน จนทนาโม. “ศกษาบทบาทและผลงานในการเผยแผพระพทธศาสนาของ

พระอาจารยสมภพ โชตปญโญ”. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต.

บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. ๒๕๔๙.

พระมหาอรณ จตตคตโต. “ศกษากระบวนการสอสารเพอเผยแผพทธธรรมของสวนโมกขพลาราม”.

วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณ-

ราชวทยาลย. ๒๕๔๔.

พระวฒกรณ วฑฒกรโณ. “ศกษาเทคนคและวธการเผยแผพทธธรรมของพระราชวรมน

(ประยร ธมมจตโต)”. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย :

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. ๒๕๔๓.

มาณ ไชยธรานวฒศร และคณะ. “รายงานการวจยเรอง บทบาทพระสงฆในยคโลกาภวตน

กรณศกษาในภาคกลางและภาคตะวนออก”. รายงานการวจย. คณะสงคมศาสตรและ

มนษยศาสตร : มหาวทยาลยมหดล. ๒๕๔๑.

ศรพร แยมนล. “รายงานการวจย เรอง รปแบบการจดการศกษาและการเผยแผศาสนธรรม

ของวดในพระพทธศาสนา : กรณศกษาวดปญญานนทาราม อ าเภอคลองหลวง

จงหวดปทมธาน”. รายงานการวจย. ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา. ๒๕๔๕.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๘๒

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. “ความส าเรจในการปฏบตภารกจของวด : ศกษา

เฉพาะกรณวดหนองปาพง จงหวดอบลราชธาน”. รายงานการวจย. กรงเทพมหานคร:

บรษท พรกหวานกราฟฟก จ ากด. ๒๕๔๕.

(๔) เอกสารทไมไดตพมพ :

พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ). บทบรรยายธรรมแกผบรหาร คร บคลากร และนกเรยน

นกศกษา วทยาลยการอาชพกระบร จงหวดระนอง. ๒๕๕๓. (อดส าเนา).

พระวสทธโสภณ. “การปกครองคณะสงฆไทย”. เอกสารประกอบการเรยนการสอน

คณะพทธศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๓. (อดส าเนา).

(๕) บทสมภาษณ :

สมภาษณ นางจรภทร จรธรรมกล, ครวทยาลยการอาชพกระบร อ าเภอกระบร จงหวดระนอง ,

๑ มนาคม ๒๕๕๖.

สมภาษณ นางสาวบษกร แพบ ารง, นกเรยนชน ปวช.๓ วทยาลยการอาชพกระบร อ าเภอกระบร

จงหวดระนอง, ๔ มนาคม ๒๕๕๕.

สมภาษณ นางสาวพยดา นวลเอยด, นกเรยนชน ปวช.๓ วทยาลยการอาชพกระบร อ าเภอกระบร

จงหวดระนอง, ๔ มนาคม ๒๕๕๕.

สมภาษณ จ.ส.ต. วระ ระฆงทอง, คร กศน.ต าบลหาดสมแปน, บานเลขท ๘๘/๑๖๒ หม ๒

ต าบลบางนอน อ าเภอเมอง จงหวดระนอง , ๑ มนาคม ๒๕๕๖.

สมภาษณ นางศรพร ศรสม, ครวทยาลยการอาชพกระบร อ าเภอกระบร จงหวดระนอง ,

๑ มนาคม ๒๕๕๖.

สมภาษณ นางสมเรยง หงษนล, อาย ๖๔ ป ชาวบานปากจน อ าเภอกระบร จงหวดระนอง ,

๑ มนาคม ๒๕๕๖.

สมภาษณ นางสาวจราพร ขาวมาก, นกเรยนชน ปวช.๓ วทยาลยการอาชพกระบร อ าเภอกระบร

จงหวดระนอง, ๒๐ มถนายน ๒๕๕๕.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๘๓

สมภาษณ นางสาวชญกนษฐ รยาพนธ, ครวทยาลยการอาชพกระบร อ าเภอกระบร จงหวดระนอง ,

๓๑ พฤษภาคม ๒๕๕๕.

สมภาษณ นางสาวเต เหว, สญชาตพมา ณ วดตโปทาราม อ าเภอเมอง จงหวดระนอง ,

๑ มนาคม ๒๕๕๖.

สมภาษณ นางสาววรวรรณ ดวงทพย , นกเรยนชน ปวช.๓ วทยาลยการอาชพกระบร

อ าเภอกระบร จงหวดระนอง, ๒๐ มถนายน ๒๕๕๕.

สมภาษณ นางสาวสดารตน อนโท, นกเรยนชน ปวช.๓ วทยาลยการอาชพกระบร อ าเภอกระบร

จงหวดระนอง, ๒๐ มถนายน ๒๕๕๕.

สมภาษณ นางสาวสภาณ มะหมน, ครวทยาลยการอาชพกระบร อ าเภอกระบร จงหวดระนอง ,

๑ มนาคม ๒๕๕๖.

สมภาษณ นายสมยทธ อดมการไพศาล, ครวทยาลยการอาชพกระบร อ าเภอกระบร

จงหวดระนอง, ๔ มนาคม ๒๕๕๖.

สมภาษณ นายสทธพงษ ตยเตมวงศ, ครวทยาลยการอาชพกระบร อ าเภอกระบร จงหวดระนอง ,

๑ มนาคม ๒๕๕๖.

สมภาษณ พระครประจกษสตสาร, เจาคณะต าบลหงาว วดบานหงาว ต าบลหงาว อ าเภอเมอง

จงหวดระนอง, ๑๐ พฤษภาคม ๒๕๕๕.

สมภาษณ พระครระณงคคณารกษ, เจาคณะจงหวดระนอง วดสวรรณครวหาร อ าเภอเมอง

จงหวดระนอง, ๘ พฤษภาคม ๒๕๕๕.

สมภาษณ พระครสนทรปรยตคณ, เจาอาวาสวดวารบรรพต ต าบลบางนอน อ าเภอเมอง

จงหวดระนอง, ๒ พฤษภาคม ๒๕๕๕.

สมภาษณ พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ), เจาอาวาสวดตโปทาราม ทปรกษาเจาคณะ

จงหวดระนอง อ าเภอเมอง จงหวดระนอง , ๑๑ พฤษภาคม ๒๕๕๕.

สมภาษณ พระมหาเจษฎา สรวณโณ, เลขานการเจาคณะจงหวดระนอง วดสวรรณครวหาร

อ าเภอเมอง จงหวดระนอง, ๑ มนาคม ๒๕๕๖.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

ภาคผนวก

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

ภาคผนวก ก. สงเขปประวตพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ)

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๘๖

สงเขปประวต พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ)

พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) เปนพระเถระแหงเมองระนอง เปนทพงทางใจของพทธศาสนกชนชาวระนอง ปจจบน (พ.ศ. ๒๕๕๖) อาย ๘๒ ป พรรษา ๖๑ ด ารงต าแหนง ทปรกษาเจาคณะจงหวดระนอง (มหานกาย) และเจาอาวาสวดตโปทาราม (วดบอน ารอน ) หมท ๒ ต.หาดสมแปน อ.เมอง จ.ระนอง อตโนประวต

พระเทพสทธมงคล ม นามเดม วา เสนอ เจรญรกษ เกดเมอวนท ๖ สงหาคม ๒๔๗๔ ทหมบานปลายคลองสวสด ต.มะม อ.กระบร จ.ระนอง โยมบดา-มารดา ชอ นายเหยน – นางถนอม เจรญรกษ

ในชวงวยเยาว ภายหลงจบการศกษาชนประถมปท ๔ โรงเรยนวดมชฌมเขต (ปจจบนเปนโรงเรยนมชฌมวทยา) ใกลบานเกด ไดลาออกมาชวยครอบครวท าสวนเปนเวลา ๓ ป กอนเขาพธบรรพชา เมอวนท ๑๓ มนาคม ๒๔๙๐ ณ วดมชฌมเขต ต.มะม อ.กระบร

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๘๗

ดวยความเปนผทรกการเรยน ชอบอานหนงสอทงทางโลกและทางธรรม จงส าเรจนกธรรมชนตร-โท-เอก ตามล าดบ ณ ส านกเรยนวดสวรรณครวหาร ต.เขานเวศน อ.เมอง จ.ระนอง ในขณะทเปนสามเณรนน ทานยงไดชวยเหลอทางราชการดวยการเปนครสอนหนงสอนกเรยนสายสามญ

กระทงอายครบ ๒๐ ปบรบรณ เขาพธอปสมบท เมอวนท ๑ กมภาพนธ ๒๔๙๔ ณ วดอปนนทาราม อ.เมอง จ.ระนอง โดยมพระรณงควนยมนวงศ (พลอย ธมมโชโต) เปนพระอปชฌาย ไดรบฉายา สรปญโญ

พ.ศ. ๒๔๙๙ ไดเปนประธานกอสรางวดตโปทาราม หรอวดบอน ารอน กระทงเสรจเรยบรอยเมอป พ.ศ. ๒๕๐๖ คณะสงฆจงหวดระนองไดแตงตงใหเปนเจาอาวาสวดตโปทาราม รปแรกสบมาจนถงปจจบน ไดปกครองและพฒนาวดใหมนคงเจรญรงเรอง เปนทพงทางใจของ พทธศาสนกชนทวไปเปนทประจกษ จนไดรบการคดเลอกจากกรมการศาสนาใหวดตโปทารามเปนวดพฒนาตวอยางในป พ.ศ. ๒๕๓๒

พ.ศ. ๒๕๑๐ ไดรบการแตงตงเปนพระธรรมทตจงหวดระนอง ซงเปนพระธรรมทตสายท ๙ ตามระเบยบกองงานพระธรรมทต และในป พ.ศ. ๒๕๒๙ ไดรบมอบหมายเปนหวหนาคณะธรรมโฆษณสญจร ประกาศพระศาสนาและผลงานพระพทธทาสภกข สายภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ณ จงหวดนครราชสมา , บรรมย, สรนทร , อบลราชธาน , มหาสารคาม, สกลนคร , อดรธาน , เลย และเพชรบรณ นอกจากนทานยง เปนพระธรรมทตประจ าส านกผตรวจการงานพระธรรมทตภาคใต ตงแตป พ.ศ. ๒๕๔๐ จนถงปจจบน

พ.ศ. ๒๕๓๓ ไดรบการคดเลอกจากกรมการศาสนาใหเปนวดพฒนาดเดน ล าดบงานปกครอง

พ.ศ. ๒๕๒๙ เปนเจาคณะอ าเภอกระบร เจาคณะอ าเภอชนเอก พ.ศ. ๒๕๔๐ เปนเจาคณะจงหวดระนอง พ.ศ. ๒๕๕๔ เปนทปรกษาเจาคณะจงหวดระนอง

ล าดบสมณศกด พ.ศ. ๒๕๔๑ ไดรบพระราชทานสมณศกดเปนพระราชาคณะชนสามญ

ท พระรณงคธรรมคณ พ.ศ. ๒๕๔๗ ไดรบพระราชทานสมณศกดเปนพระราชาคณะชนราช

ท พระราชรณงคมณ พ.ศ. ๒๕๕๒ ไดรบพระบรมราชโองการ โปรดพระราชทานเลอนสมณศกด

เปนพระราชาคณะชนเทพท พระเทพสทธมงคล

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๘๘

ทานไดเลงเหนวาการศกษาเปนสงทส าคญในการสรางอนาคตของคน จงไดรเรมกอตงโรงเรยนพระปรยตธรรมจงหวดระนอง แผนกสามญ ในวดตโปทาราม เมอป พ.ศ. ๒๕๐๖ เพอใหเดกตามชนบททดอยโอกาสทางการศกษาไดมาบวชเรยน

ตอมาไดเปดสอนแผนกบาลดวย พรอมทงไดตงมลนธของวดขน เพอน าดอกผล มามอบเปนทนการศกษาแกสามเณรทบวชเรยน และจดหาทนภายนอก ซงไดรบการสนบสนนจากมลนธรวมจตตนอมเกลาฯ เพอเยาวชน เปนประจ าทกปมาจนถงปจจบน ซงพระอาจารยยงเปนผสอนวชาศลธรรมในโรงเรยนตาง ๆ ตงแตประถมจนถงระดบอาชวศกษาและผตองขง ในเรอนจ าดวย

นอกจากน ยงไดชวยเหลอทางราชการโดยการเปนผรเรมกอสรางโรงเรยนสายสามญในถนทรกนดารในจงหวดระนองหลายแหง เชน โรงเรยนบานทงคา โรงเรยนบานแหลมสน โรงเรยนบานเกาะพยาม เปนตน

แมวาปจจบน ทานจะลวงเลยเขาสวยชราแลว แตหาไดหยดนงในการแสวงหาความรเพมเตม ไดศกษาหาความรน าสบทอดพทธศาสนาและพฒนาการศกษาใหเยาวชน จนส าเรจการศกษาปรญญาพทธศาสตรบณฑต เกยรตนยมอนดบ ๒ คณะพทธศาสตร สาขาศาสนา จากมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตนครศรธรรมราช รนท ๔๘/๒๕๔๖

พระเทพสทธมงคล เปนพระนกพฒนา พระสงเสรมดานการศกษาของเยาวชน ดงนน จงไมมการสรางวตถมงคล เครองรางของขลง หรอสงกอสรางทใหญโตโดยไมจ าเปน แตเนนการสรางคนใหมอนาคตทด ซงไดประโยชนมากกวา

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

ภาคผนวก ข. รายนามผใหสมภาษณ

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๙๐

รายนามผใหสมภาษณ พระสงฆาธการ พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ทปรกษาเจาคณะจงหวดระนอง

เจาอาวาสวดตโปทาราม อ าเภอเมอง จงหวดระนอง พระครประจกษสตสาร เจาคณะต าบลหงาว

วดบานหงาว ต าบลหงาว อ าเภอเมอง จงหวดระนอง พระครระณงคคณารกษ เจาคณะจงหวดระนอง

วดสวรรณครวหาร อ าเภอเมอง จงหวดระนอง พระครสนทรปรยตคณ เจาอาวาสวดวารบรรพต ต าบลบางนอน

อ าเภอเมอง จงหวดระนอง พระมหาเจษฎา สรวณโณ เลขานการเจาคณะจงหวดระนอง

วดสวรรณครวหาร อ าเภอเมอง จงหวดระนอง อบาสกอบาสกา นางสมเรยง หงษนล ต าบลปากจน อ าเภอกระบร จงหวดระนอง นางสาวเต เหว (สญชาตพมา) ต าบลบางรน อ าเภอเมอง จงหวดระนอง จ.ส.ต. วระ ระฆงทอง ต าบลบางนอน อ าเภอเมอง จงหวดระนอง นายพรชย ปรชาพงษ ต าบลบางรน อ าเภอเมอง จงหวดระนอง นางสาวชญกนษฐ รยาพนธ ต าบลปากจน อ าเภอเมอง จงหวดระนอง ครวทยาลยการอาชพกระบร นางศรพร ศรสม ครวทยาลยการอาชพกระบร อ าเภอกระบร

จงหวดระนอง นางสาวสภาณ มะหมน ครวทยาลยการอาชพกระบร อ าเภอกระบร

จงหวดระนอง นางจรภทร จรธรรมกล ครวทยาลยการอาชพกระบร อ าเภอกระบร

จงหวดระนอง นายสมยทธ อดมการไพศาล ครวทยาลยการอาชพกระบร อ าเภอกระบร

จงหวดระนอง

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๙๑

นายสทธพงษ ตยเตมวงศ ครวทยาลยการอาชพกระบร อ าเภอกระบร จงหวดระนอง

นกเรยนวทยาลยการอาชพกระบร นางสาวสดารตน อนโท นกเรยนชน ปวช.๓ วทยาลยการอาชพกระบร

อ าเภอกระบร จงหวดระนอง นางสาวจราพร ขาวมาก นกเรยนชน ปวช.๓ วทยาลยการอาชพกระบร

อ าเภอกระบร จงหวดระนอง นางสาววรวรรณ ดวงทพย นกเรยนชน ปวช.๓ วทยาลยการอาชพกระบร

อ าเภอกระบร จงหวดระนอง นางสาวบษกร แพบ ารง นกเรยนชน ปวช.๓ วทยาลยการอาชพกระบร

อ าเภอกระบร จงหวดระนอง นางสาวพยดา นวลเอยด นกเรยนชน ปวช.๓ วทยาลยการอาชพกระบร

อ าเภอกระบร จงหวดระนอง

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

ภาคผนวก ค. ภาพถายการสมภาษณพระเทพสทธมงคลและผเกยวของ

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๙๓

ผวจยสมภาษณพระเทพสทธมงคล

ผวจยสมภาษณพระสงฆาธการจงหวดระนอง

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๙๔

ผวจยสมภาษณพระเทพสทธมงคล และอบาสกวดตโปทาราม จงหวดระนอง

ผวจยสมภาษณอบาสกวดตโปทาราม จงหวดระนอง

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

ภาคผนวก ง. แบบสมภาษณ

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๙๖

แบบสมภาษณเชงลก พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) เพอการศกษาวจย เรอง ศกษาการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ)

ตอนท ๑ การเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ)ตามแนวพทธวธในการเผยแผพระพทธศาสนาของพระพทธเจา ๑. หลวงพอมการพฒนาตนเองใหมคณสมบตของผสอนหรอนกเผยแผพระพทธศาสนาตาม

ลกษณะซงเปนองคของกลยาณมตรอยางไรบาง? ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

๒. หลวงพอไดน าจดมงหมายในการสอนของพระพทธเจามาใชก าหนดจดมงหมายในการสอนของหลวงพอเองอยางไรบาง? ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

๓. หลวงพอไดน าหลกองคแหงธรรมกถก ๕ อยาง มาใชในการเผยแผพทธธรรมอยางไรบาง? ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

๔. การเผยแผพทธธรรมของหลวงพอมการน าลลาการสอนของพระพทธเจามาใชอยางไรบาง? ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

๕. ในการเผยแผพทธธรรมของหลวงพอ ไดน าวธสอนของพระพทธเจาแบบตางๆ มาใชอยางไรบาง? ๕.๑ แบบสากจฉา หรอสนทนา ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๙๗

๕.๒ แบบบรรยาย ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ๕.๓ แบบตอบปญหา ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ๕.๔ แบบวางกฎขอบงคบ ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

๖. จากวธสอนดงกลาว หลวงพอมหลกอยางไรวาในการเผยแผแตละครงจะใชวธใด? ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

๗. นอกจากวธการสอนแลว ยงมเทคนคการสอนของพระพทธเจาททรงปรบใชในแตละสถานการณอยางเหมาะสม หลวงพอไดน าเทคนคเหลานนมาปรบใชอยางไรบาง? ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

๘. นอกจากองคสมเดจพระสมพทธเจาแลว หลวงพอไดน าบทบาทและวธการเผยแผพระพทธศาสนาของพระสาวกองคใดมาเปนแบบอยางบาง? ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๙๘

ตอนท ๒ หลกการและแนวคดเกยวกบการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ๑. ในฐานะเปนพระสงฆาธการชนผใหญ และเปนพระนกเผยแผ หลวงพอไดด าเนนการเผยแผ

พทธธรรมอยางไรบาง? ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ตอนท ๓ กลยทธและยทธศาสตรการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) หลวงพอมกลยทธและยทธศาสตรในการเผยแผพทธธรรมใหประสบความส าเรจอยางไรบาง?

………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๙๙

ตอนท ๔ การเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ตามหลกคณสมบตของนกเผยแผทพงประสงคตามแนวทางแหงพทธะ ในฐานะพระนกเผยแผ หลวงพอไดน าหลกการพฒนาตนเองใหมคณสมบตของนกเผยแผทพงประสงคตามแนวทางแหงพทธะ หรอทเรยกวา สปปรสธรรม ๗ อยางไรบาง?

๑.๑ ธมมญญตา เปนผรธรรม …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ๑.๒ อตถญญตา เปนผรจกเนอหาสาระ …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ๑.๓ อตตญญตา เปนผรจกตนเอง …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ๑.๔ มตตญญตา เปนผรจกประมาณ และรจกความพอด …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ๑.๕ กาลญญตา เปนผรจกกาลเวลา …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ๑.๖ ปรสญญตา เปนผรจกชมชน รจกสงคม …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ๑.๗ ปคคลปโรปรญญตา เปนผรจกความแตกตางระหวางบคคล ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๐๐

แบบสมภาษณเชงลก เพอการศกษาวจย เรอง ศกษาการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ)

(ใชสมภาษณพระสงฆาธการ อบาสก อบาสกา ในพนทจงหวดระนอง) ตอนท ๑ ขอมลสวนตวผใหสมภาษณ ๑.๑ ชอ................................................นามสกล...................................... อาย...........ป ๑.๒ เพศ............................................... ๑.๓ ทอยปจจบน.......................................................................................................... ๑.๔ การศกษา.............................................................................................................. ๑.๕ อาชพ............................................................................................... ๑.๖ หนาททางสงคม (ผใหญบาน ก านน).................................................. ๑.๗ วนทเกบขอมล................................................................................... ตอนท ๒ ค าถามเกยวกบหลกการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ๒.๑ พระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ใชวธการอยางไรบางทท าใหผฟงยนดปฏบตตามทานอยางไมมความสงสย .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. ๒.๒ ทานคดวาการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) มความพเศษกวาการเผยแผของพระอาจารยรปอน ๆ อยางไร? .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. ๒.๓ ทานมความเหนอยางไรกบวธการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ)? .............................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๐๑

ตอนท ๓ ค าถามเกยวกบผลการปฏบตงานการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ทานคดวาการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ)ไดกอใหเกดผลหรอประโยชนในประเดนตอนอยางไรบาง? ๑. ผลทเกดแกบคคล

๑.๑ ดานความร.......................................................................................................... ................................................................................................................................................

๑.๒ ดานความเชอ.................................................................................................... ................................................................................................................................................

๑.๓ ดานทศนคต....................................................................................................... ................................................................................................................................................

๑.๔ ดานพฤตกรรม.................................................................................................... ................................................................................................................................................ ๒. ผลทเกดแกสงคม

๒.๑ ปญหาดานความเชอ.......................................................................................... ................................................................................................................................................

๒.๒ ปญหาความเจรญทางดานวตถ........................................................................... ................................................................................................................................................

๒.๓ ปญหาทางดานเศรษฐกจ.................................................................................... ................................................................................................................................................

๒.๔ ปญหาทางดานการเมองการปกครอง................................................................. ................................................................................................................................................ ๓. ผลทเกดแกศาสนา

๓.๑ ดานการพฒนา.................................................................................................... ................................................................................................................................................

๓.๒ ดานการเผยแผ.................................................................................................... ................................................................................................................................................

๓.๓ ดานการปกปองพระพทธศาสนา........................................................................ ................................................................................................................................................

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๐๒

แบบสมภาษณเชงลก เพอการศกษาวจย เรอง ศกษาการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) (ใชสมภาษณผบรหาร คร หรอบคลากรทางการศกษา ทเกยวของกบการเผยแผพทธธรรมของ

พระเทพสทธมงคล)

ตอนท ๑ ขอมลสวนตวผใหสมภาษณ ๑.๑ ชอ................................................นามสกล...................................... อาย...........ป ๑.๒ เพศ............................................... ๑.๓ ทอยปจจบน.......................................................................................................... ๑.๔ สถานศกษา.............................................................................................................. ๑.๕ อาชพ............................................................................................... ๑.๖ ต าแหนง.................................................. ๑.๗ วนทเกบขอมล................................................................................... ตอนท ๒ ค าถามเกยวกบการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ๒.๑ ทานไดมโอกาสสมผสการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคลในลกษณะใดบาง? ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ๒.๒ ทานประทบใจสงใดมากทสดในการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล? ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ๒.๓ ทานมความคดเหนเกยวกบบคลกลกษณะและการใชภาษาในการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล อยางไร? ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๐๓

๒.๔ ทานไดน าความรทไดรบจากการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล ไปใชในชวตประจ าวนหรอการท างานอยางไรบาง? ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ๒.๕ ทานคดวาการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคลโดยเฉพาะอยางยงในดานการเผยแผพทธธรรมในสถานศกษากอใหเกดประโยชนอยางไรบาง? ๑) ประโยชนตอการจดการศกษา ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ๒) ประโยชนตอการพฒนาพฤตกรรมผเรยน ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ๓) ประโยชนตอสงคม ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๐๔

แบบสมภาษณเชงลก เพอการศกษาวจย เรอง ศกษาการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ)

(ใชสมภาษณนกเรยนทเคยเขารวมกจกรรมการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล)

ตอนท ๑ ขอมลสวนตวผใหสมภาษณ ๑.๑ ชอ................................................นามสกล...................................... อาย...........ป ๑.๒ เพศ............................................... ๑.๓ สถานศกษา......................................................................................................... ๑.๔ ระดบชนทก าลงศกษา...................................................................... ๑.๕ อาชพ............................................................................................... ๑.๖ ต าแหนง.................................................. ๑.๗ วนทเกบขอมล................................................................................... ตอนท ๒ ค าถามเกยวกบการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล (เสนอ สรปญโญ) ๒.๑ นกเรยนไดมโอกาสเขารวมกจกรรมการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคลในลกษณะใดบาง? ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ๒.๒ นกเรยนประทบใจสงใดมากทสดในการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล? ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ๒.๓ ทานไดน าความรทไดรบจากการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคล ไปใชในชวตประจ าวนหรอการท างานอยางไรบาง? ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๐๕

๒.๔ ทานคดวาการเผยแผพทธธรรมของพระเทพสทธมงคลโดยเฉพาะอยางยงในดานการเผยแผพทธธรรมในสถานศกษากอใหเกดประโยชนตอตวนกเรยนในดานตางๆ อยางไรบาง? ๑) ดานการด าเนนชวตประจ าวน ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ๒) ดานการศกษา ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ๓) ดานการท างาน ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๐๖

ประวตผวจย

ชอ – สกล นางสาวดารา ประจนพล วน – เดอน – ป เกด ๑๒ เมษายน ๒๕๐๒ สถานทเกด ๓๓ หมท ๖ ต าบลเปลยน อ าเภอสชล จงหวดนครศรธรรมราช การศกษา ครศาสตรบณฑต (ค.บ.) บรรณารกษศาสตร วทยาลยครอบลราชธาน ประสบการณการท างาน - พ.ศ. ๒๕๓๔- ๒๕๓๖ ถวายความรวชาบรรณารกษศาสตรเบองตน

แดพระนสตมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตนครศรธรรมราช - พ.ศ. ๒๕๓๗- ๒๕๕๖ ถวายความรวชาเทคนคการศกษาระดบอดมศกษา แดพระนสตมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตนครศรธรรมราช - พ.ศ. ๒๕๕๒-ปจจบน ถวายความรวชานวตกรรมการศกษา และวชาการบรหารงานธรการ แดพระสงฆาธการในหลกสตร ประกาศนยบตรการบรหารกจการคณะสงฆ มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตนครศรธรรมราช - เขารวมปฏบตธรรมตามโครงการวปสสนากรรมฐานของพระนสต ทกปการศกษา

สถานทท างาน มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตนครศรธรรมราช ต าแหนง บรรณารกษ ทอยปจจบน ๓๑/๑ ซอยบญนารอบ ถนนพฒนาการคขวาง ต าบลในเมอง อ าเภอเมอง จงหวดนครศรธรรมราช ๘๐๐๐๐ โทร. ๐๘ – ๑๐๘๗ – ๕๙๓๖

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย