2006 ud¾;= - wfma%,a l,dmh - 06 - centre for policy … úu¾ys 5 ´iafÜ%,shdkq ckudoh ix.ufha...

29
udOH úu¾Ys 1 2006 ud¾;= - wfma%,a l,dmh - 06

Upload: trandung

Post on 13-May-2018

218 views

Category:

Documents


3 download

TRANSCRIPT

Page 1: 2006 ud¾;= - wfma%,a l,dmh - 06 - Centre for Policy … úu¾Ys 5 ´iafÜ%,shdkq ckudOH ix.ufha idudðlhska i|yd m< lefrk "fjdla,Sia " kï ckudOH oaúudislfhaixialdrljßh jkcelS md¾la"

udOH úu¾Ys 1

2006 ud¾;= - wfma%,a l,dmh - 06

Page 2: 2006 ud¾;= - wfma%,a l,dmh - 06 - Centre for Policy … úu¾Ys 5 ´iafÜ%,shdkq ckudOH ix.ufha idudðlhska i|yd m< lefrk "fjdla,Sia " kï ckudOH oaúudislfhaixialdrljßh jkcelS md¾la"

2 udOH úu¾Ys

woyi

wm .ek yeÍ ne¨fjd;a

"ksje/È" iunr yd w.;sfhka f;dr f;dr;=re bÈßm;a lsÍug YS% ,xldfõ udOHh wiu;a jk neõ" furg udOHfõ§kaf.ka 87] laúYajdi lrkjd'"udOHh lsishï fyda ckjd¾.sl lKavdhula flfrys mCI.%dyS jk neõ YS% ,xldfõ udOHfõ§ka f.ka 80] la úYajdi lrkjd'YS% ,xldfõ m%jD;a;sj,ska 50] lg jeä m%udKhla Ndú; lrkafka tla uQ,dY%hla muK hs'isxy, yd fou< mqj;am;a Ndú; lrkafka f;dard.;a uQ,dY%hka' ;u uQ,dY% ksje/È fyda úYajdiS fkdjk nj udOHfõ§kaf.ka 80] lais;kjd'wdpdr O¾u ud,dj .ek wjfndaOh we;af;a YS% ,xldfõ udOHfõ§ka f.ka wvlg muK hs';u wdpdr O¾u ud,dfõ msgm;la we;af;audOHfõ§kaf.ka 11] lg mauK hs' wdpdr O¾u ms<sn| mqyqKqjla ,nd we;af;a fuhska wvlg;a wvq ixLHdjla'ta miq.sh jif¾ wm l< iólaIKhl § fidhd ±k .;a f;dr;=re' fï jif¾ wm tjeksu ;j;a iólaIKhla l<d' tys § olakg ,enqfKafujeksu ;;a;ajhla'tys § wm ckudOHfõ§ka f.ka wid isáhd Tjqka ys;k yeáhg ksh;ju jdf.a m< jkq we;s m%jD;a;s fudkjdo lshd@ wkqms<sfj<ska yÈiswk;re" wmrdO" uyck wjYH;d iy ue;s weue;sjreka f.a l;d nj Tjqka lshd isáhd'Tjqka úiska m%jD;a;s uQ,sl;ajhka ilia lrkafka kï ta flfia jkq we;a±hs weiq úg Tjqka lshd isáfha uyck wjYH;d m%:u ia:dkhgm;a lrk nj hs' fojeks uQ,sl;ajh f,i Tjqka yeÈka jQfha idu jHdmdr$l%shdoduh jYfhka' f;jeksj ¥IK iy jxpd'uyck fiajd w.hka iys; jd¾;d ckudOHfha ysÕ wehs ±hs weiQ úg Tjqka lshd isáfha foaYmd,k n,mEñ" jdksc wjYH;d" rdcH iymqoa.,sl ysñldrlu" iy ixialrK ms<sfj;a nj hs'wm m%jD;a;s l;=jreka iuÕ;a tjeks woyia fidhd ne,Sula lrd' m%jD;a;s kHdh m;%fha j;auka uQ,sl;ajhka f,i Tjqka ioyka lf<auyck wjYH;d" wmrdO" ¥IK jxpd" yÈis wk;=re" '' hkdÈh hs';uka úiska u m%jD;a;s uQ,sl;ajh ilia lrkafka kï" uyck wjYH;d' idu l%shdoduh" ¥IK jxpd iy yÈis wk;=re wkqms<sfj< jkqwe;s nj Tjqka lshd isáhd'

iajlSh ixialrK ksoyi iSud jkafka wdh;ksl ms<sfj;a' iïm;a iSud " jdksc wruqKq" iy foaYmd,k n,mEï ksid nj;a Tjqka woyialrd' tfukau ckudOHfhys uyck fiajd jákdlï is£ hñka we;af;a Tjqka g wkqj foaYmd,k wjYH;d" jdksclrKh iy rdcH iymqoa.,sl ysñldr;ajh ksi hs'fláfhka lSfjd;a wfma ms<sônqj fuh hs( wm wfma jD;a;Sh jk ckudOHfõofha m%ñ;Ska .ek t;rï Wkkaÿjla fkdolajuq' wfma ckudOH ;=< y~la ke;s ckhdg y~la imhd fok" fkdfhla woyia ms<s.kakd iy úi÷ï fidhk uyck fiajd ckudOH

jákdlï .ek t;rï ;elSula lrkafka ke;' wmg ixialrK iajdêk;ajhla ke;' tfia wef;d;a uyck fiajd ckudOH jákdlï ckudOH ;=< m%j¾Okh lsÍug wms

leue;af;uq' fuu ;;a;ajhg fya;=j jYfhka foaYmd,k iy jdksc n,mEñ o wdh;ksl iSud o wms olsuq' kuq;a wm fuu ;;a;ajh fjkia úh hq;= nj ms<s .ksuq' tys,d rdcH md,s; ckudOH uyck fiajd ckudOH njg fmr<Su uq,sl

fldg olsuq'wm uqyqK fok wNsfhda.h o b,lal o meyeÈ,s h' ±ka we;af;a ta lrd hk udj; iduqyslj flgqïm;a lr .ekSu hs'

uyck fiajd ckudOHhla Wfoid lemfjuq

Page 3: 2006 ud¾;= - wfma%,a l,dmh - 06 - Centre for Policy … úu¾Ys 5 ´iafÜ%,shdkq ckudOH ix.ufha idudðlhska i|yd m< lefrk "fjdla,Sia " kï ckudOH oaúudislfhaixialdrljßh jkcelS md¾la"

udOH úu¾Ys 3

4 rEmjdyskS noaoiqkkao foaYms%h

6 ;S%l=Kdu,fhaYSIH >d;khiy wfmamqj;am;awfYdal chj¾Ok

8 ,laìu jd¾;dl< whqrerð;a lS¾;s

f;kakfldaka

ms<sn| m%{ma;sh

16 rcfha .=jkaúÿ,sh ydfou< ckhdfla' isj;ïì

18 PdhdrEmm%;sm;a;shla

ljrfhaPdhdrEmh

m%ldYkh

"tlÕ;ajhlg yË"jevigyk

úl,am m%;sm;a;s flakaøh

ixialrKh

iqkkao foaYms%h

[email protected]

Wú÷ l=rel=,iQßh

[email protected]

msgq ieliqu

iq.kaê uksudrka

úl,am m%;sm;a;s flakaøh"udOH tallh"

24$2" 28 jeks mgqu."u,a mdr" fld<U - 07'

ÿrl:k wxlh ( 2565304$6fjí ,smskh ( www.cpalanka.org

mgqk

fjí ,smskh (www.voicesofpeace.lk

i|yd w;aje<laYS%hka; j,afmd<

20 .=jka úÿ,shlyevrejfk;a t*a'tï'

21 mdGl úYajdihi|yd

22 ud l< f,dl=ujrom¾,a flaks

24 fldá y¾;d,hiy isxy,y¾;d,h

25 kreu fluk

uxcq, fjäj¾Ok

10 ;ñ,a fi,ajïf.aurKh ydwdrCIl wdrxÑud¾.

11 wdpdr O¾u wkqjjev lsÍugmqyqKqjlawjYHhhsWmd,s f;kakfldaka

12 udOH ksÍCIKisisr lkakka.r

14 ia;S% mqreIiudk;ajh

Page 4: 2006 ud¾;= - wfma%,a l,dmh - 06 - Centre for Policy … úu¾Ys 5 ´iafÜ%,shdkq ckudOH ix.ufha idudðlhska i|yd m< lefrk "fjdla,Sia " kï ckudOH oaúudislfhaixialdrljßh jkcelS md¾la"

4 udOH úu¾Ys

OHfõoh ;kslru jdf.a mqreImlaIhg wh;a jD;a;shla njgm;aj ;snqfKa t;rï wE; ld,fha

fkdfõ' ldka;d udOHfõÈkshka tl,jH;sf¾lhla jQ w;r" udOH fCIa;%hgmeñKSu flfrys ia;S%yq wfO¾hu;a lrkq,enQy'

wo jeä jeäfhka i a; S %y qudOHfõÈkshka f,i fiajh lr;s'we;eï rgj, jD;a;Sh udOHfõ§kaw;=frka nyq;rh ldka;dfjdah'

ia;s%kaf.a ixLHdj udOH fCIa;%h ;=<jeäfjñka meje;sho" ia;S %kag ;ujákdlï yd y`v udOHh ;=< iudkuÜgfuka ksfhdackh ùu i|yd bÈßfhys§¾> wr.,hla l< hq;=j ;sfí'

m%jD;a;s ixúOdk ;=<" ;SrK .ekSfïj.lSu mejfrk mqreI ml aIfhawiudkqmd;sl ixLHdj f,da mqrd È.skaÈ.gu mj;S'

ia;S%h ;uka i|yd udOH fCIa;%h ;=<Èkd.;a bÈß mshjr /ila ;snqK;a;ju;a m%Yak /ila tf,iu fkdúis£;sfí'

udOHfõÈkshkaf.a ;;a;ajhka jeäj¾Okh lrkq jia" udOHfõ§ ixúOdk

úiska ;ukaf.au jHqyhka m%;sixúOdklrkq ,eîu;a" ix.ïj, m%; sm;a;siïmdol yd md,k uKav, ;=< ia;S%ksfhdackh iy;sl lrkq ,eîu;a wjYHfõ'

jD;a; sh ;=<;a " ix.ï ; =<;aldka;djkaf.a ;;a;ajh jeä

ÈhqKq lsÍu wruqKq lr.;aiudka;r m%;sm;a;s

we;euqka úiska

wkq.ukhlrkq ,nhs'

jD;a; Sh uÜgfïmj;sk wiu;=,s; nj ksidia;S% idrO¾u È.ska È.gu W!Kksfhd ackhg md; % ù ; sfí'ldka;djkaf.a y`v iSñ;j ;sfí'

wfkla w;g" m%jD;a;s wxYj, muKlafkdj ;SrK .ekSfï whs;sh we;=¿

;k;=rej, jqj o ia;S%kaf.a m%;sY;h by<.sh muKska jd¾;d iïnkaOfhkaTjqkaf.a n,meje;au jeäjk njgj;a"ia;S% ksfhdackfha taldldr njg muKlafkdj jd¾;dj,sk a i a; % S m qreIiudk;a;ajh jeä ÈhqKq jk njg;aiy;slhla fkd,efí'

ia;S%h m%jD;a;s odhl;ajfhka fldkalr;enqjfyd;a mdGlhka" Y%djlhka ydfm%alaIlhka fj; i;Hhh bÈßm;a lsÍuiïnkaOfhka n,dfmdfrd;a;= ;eîugudOHhg fkdyels fjhs' fï ;;a;ajhwfma mqj;am;aj,g woyia olajd tùuiïnkaOfhkao n,mdkakls'

ia;S%ka ;u iudcfha ixjdoj,g" jákd"m%nqoaO odhl;ajhla ,ndÈh hq;=h' ta bgqlrkafka flfiao hkak wm yeu fokd.eUqßka is;d ne,sh hq;a;ls'

we;eï fCIa;%" úfYaIfhkau mqreImlaIhg Wreu hehs ie<flk l%Svd

foaYmd,kh yd wdrlaIdj ms<sn| fCIa;%wdjrKh lsÍfï wjia:djka ia;S%kag;jÿrg;a wysñ lrkq ,en we;' fïfCIa;%j, ia;S%kaf.a oelau fndfyda úgm%ldY fkdjk njo ñka fmkS hhs'

udOHfõÈksfhla ks;ru idïm%odhslldka;d fCIa;%j,gu fldgq lrkq,eîug f.dÿre fjhs'

jD;a;sh ;=< uq,a nei.;a mqreI yrmoaO;sh wNsNjkh lsÍfï ud¾. wmúiska fidhd n,kq ,eîu wjYH fjhs'

Wiia ùï iy /lshd kshqla;sh fj;fukau jd¾;d lrk fCIa;% iy ld¾hmejreï iïnkaOfhkao m%fõY ùfïiudk wjia:d ms<sn| m%Yak f,da mqrdudOHfõÈkshka yuqfõ bÈßm;aj ;sfí'

Wiiaùï ysñúh hq;af;a ia;%S-mqreINdjh u; fkdj m<mqreoao" M,odhS;djh"olaI;djh iy id¾:l jD;a;Sh m%;sM,

wkqjh'lg jpkh u; l%shdlsÍug jvd

mj;akd wenE¾;= m%isoaO lsÍfukafndfyda úg msßñka w;r muKla

wúêu;a f,i m%pdrKh jk Wiiaùïflfrys ia;S%kag o m%fõYùfï wjia:djysñfõ'

ia;s%h -ckudOHfõÈkshyd wef.a ia:dkh

ud

we;eï fCIa;%" úfYaIfhkau mqreI mlaIhg Wreu hehsie<flk l%Svd foaYmd,kh yd wdrlaIdj ms<sn| fCIa;%wdjrKh lsÍfï wjia:djka ia;S%kag ;jÿrg;a wysñ lrkq,en we;

msk

a;+rh -

fjdal

a,s

celS md¾la

Page 5: 2006 ud¾;= - wfma%,a l,dmh - 06 - Centre for Policy … úu¾Ys 5 ´iafÜ%,shdkq ckudOH ix.ufha idudðlhska i|yd m< lefrk "fjdla,Sia " kï ckudOH oaúudislfhaixialdrljßh jkcelS md¾la"

udOH úu¾Ys 5

´iafÜ%,shdkq ckudOH ix.ufha idudðlhska i|yd m<lefrk "fjdla,Sia " kï ckudOH oaúudislfhaixialdrljßh jk celS md¾la" ckudOHfõ§kaf.acd;Hka;r iïfï,kfha wdishd meis*sla úOdhlwOHCIsldjo fjhs' fuys m<jkafka weh miq.sh odfírej, ßjßkd fydag,fha§ mej;s ldka;diïfï,kfha§ l< l:djhs'

hk ldrKd ksido ldka;dfjda udOHjD;a;sh w;ayer ou;s' ´iafÜ%,shdfõ uf.aix.uh úiska" tkï udOH m%idx.sl ydl,d ikaOdkh ^1996& úiska mj;ajk ,oiólaIKhlg wkqj" woyia úuikq ,enQldka;djka w;=frka ishhg 23 fofkl=umjid we;af;a" widOdrK f,i ie,lSuksid ;uka /lshdj yer .sh njhs'

wefußldkq mqj;am;a wdh;kh iy m%cdudOHfõoh ms<sn| —msõ˜ uOHia:dkh úiska^2002& woyia úuikq ,enQ udOHfõÈkshka

ia;%S-mqreI fjkialï ms<sn| m%Yak úuidn,d" udOH fiajd ia:dkj,§ ldka;dysñlï m%j¾Okh lsÍu iïnkaOfhkawe;af;kau wfma ix.ïj,g j.lSulamejfrhs'

tfiau ia;S%ka yeáhg wms o wfma ix.ï;=< l%shdldÍ f,i jevl< hq;af;uq' ;SrK.kakd ;ekaj,§ wms tys isáh hq;af;uq'ia;%S-mqreI iudk;ajh ms<sn| wfma kHdhm;%h" ix.ufha kHdh m;%fha m%Odk

tmßoafokau we;eï ix.ï ia;S%ka kshñ;ixLHdjla ixúOdkfha úOdhlh ;=< fydamd,l uKav,h ;=< isáh hq;= njg j.n,d .kS' ksoiqkla .;fyd;a ;SrK .kakd;ekaj, isákakka w;=frka ;=fkka tllaia;S%ka úh hq;= neõ" ́ iafÜ%,shdfõ ud wh;ajk ix.ufha jHjia:dfjkao m%ldY fjhs'tfiau ckudOHfõ§ka f.a cd;Hka;riïfï,kfha jevuq¿j,g iy mqyqKqmdGud,dj,g iyNd.s jkakkaf.ka;=fkka tlla ia;S%ka úh hq;= neõ wfmalaIdflf¾'

ia;S%ka fukau mqreI mlaIho ia;%S-mqreIfjkialï ms<sn| m%Yak flfrys jvd;aixfõ§ lrkq msKsi udOH ksfhdacHdh;k;=< mqyqKq jevigyka Èh;a lsÍug

w;=frka ishhg 45 fofkl= muK fjk;aikaksfõok udOHhla ;=< /lshdjlawfmalaId lrk neõ fyda ioygu ;ujD;a;Sh fCIa;%fhka neyerfjk neõ lshdwe;'

Tjqka bj;aj hkafka Wiiaùï úr,ùuksidu fkdj" mjqf,a lghq;= yd j.lSïiïnkaOfhka fiajd ia:dkh olajkfkdie,ls,a, o ksid h'

wmg wjYH jkafka wfma wjYH;d iymjq,a j.lSï f;areïf.k wfma fiajdia:dkh úiska wmg Woõ lrkq ,eîu úkdwmg wjysr lrkq ,eîu fkdfõ'

jD;a;Shg wod< ;r.ldÍ b,a,Sï ydmjq,a l<ukdlrKh;a jvd;a fyd¢kabgqlrkq msKsi" odrl wNsjDoaêhla" iqkuHfiajd ld,hla fyda w¾O ld,Sk fiajhlaflfrys m%fõY ùug wmg jqjukdh'

orejka ,nd .ekSfï wfma leue;a;"udOH fiajd n,ldh úIhfhys ndOlhlafkdúh hq;= h' mjqf,a ́ kE tmdlïj,fjkila fkdue;sj fhda.H ld,hlud;D yd mS;D ksjdvq" /lshdiqrlaIs;Ndjh i|yd w;HjYHfjhs'

iïuqL mÍlaIK yd f;dard .ekSfïl%ufõoj, mdroDYHNdjh we;s lsÍfukaWiiaùï ms<sn|j idOdrK ms<sj;la iy;sllrkakg yelsfjkq we;'

f;dard .ekSfï mÍlaIK uKavj,gia;S%-mqreI fomlaIfhau iyNd.S;ajhiy;sl lsÍfuka wfmalaIlhka f;dard.ekSfï§ wfmalaIs; yqre nqyqálï iyyelshdjka .ek jvd;a mq¿,a wjOdkhlaiy;sl flf¾' ;u j¾.h" ;u j¾.huf;dard .kakd neõ u;l ;nd .kak'msßñkaf.a ;ekg fjk;a msßñka m;a lsÍumsßñka úiskau isÿlrkq ,nk úg wmglsis úfgl;a msßñ iudch ;=<g lvd jeÈhfkdyelsh'

ia;S%ka fndfyda fofkl= l,lsÍu ksidjD;a;sh yer hk neõ fmkS f.dia ;sfnkneúka Tjqka udOHh ;=< r|jd .ekSu .eko wm fidhd ne,sh hq;=h' iEu ;eklumdfya ia;S%ka m%jD;a;s ixúOdkj,ska bj;ajhkafka m%jD;a;s ms<sn| h,amSkQ u;j,t,anf.k isák mqreIhkaf.a wdêm;Húiska Wiia ùfï ud¾. wyqrkq ,en we;sksidfjks'

jegqma úIu;d" ,sx.sl w;jr" ia:dms;wdl,am yd Wiia ùfï wjia:d ysÕùu;a

fldgila jk njg wms j. n,d .;hq;af;uq' wfma ix.ïj, fíreïlrejkal<ukdldr mlaIh iu. lghq;= lrk úgTjqka wfma wfmalaIdjka fjkqfjka l%shdlrkq we;s njg wms j.n,d .; hq;af;uq'

wfma ix.ïj, ldka;d yd mqreIksfhdackh jeäl< yelafla flfiao@

ksoiqkla .;fyd;a fndfyda ia;S%ka ;uorejka iu. ksjfia .; l< hq;= i;sfhaÈkj, rd;%S ld,h fjkqjg" iqyo mjq,aix.ï /i aùï fiki qrdod ÈklWoHdkhl§ meje;aùug mq¿jk'

we;eï ix.ï ia;S%kag mejefrk fjk;ald¾hhka .ek wu;l lrñka" ix.ïwe;=<; ia;%S-mqreI iuk;ajh i|yd ld,hyd Yla;sh jeh l< hq;= jk ldka;d lñgqmsysgqjhs'

26 msgqjg'''

Tjqka bj;aj hkafka Wiiaùï úr,ùuksidu fkdj" mjqf,a lghq;= yd j.lSïiïnkaOfhka fiajd ia:dkh olajkfkdie,ls,a, o ksid h

Page 6: 2006 ud¾;= - wfma%,a l,dmh - 06 - Centre for Policy … úu¾Ys 5 ´iafÜ%,shdkq ckudOH ix.ufha idudðlhska i|yd m< lefrk "fjdla,Sia " kï ckudOH oaúudislfhaixialdrljßh jkcelS md¾la"

6 udOH úu¾Ys

2006 ckjdß 02 i|qod Èk rd;%s 7'50 g muK

;%sl=Kdu,h k.rfha uqyqoq fjr<g wdikakfha msysá

.dkaê jgrjqu iómfha isÿ jQ msmsrSulska wk;=rej

;reKhska mia fofkl= ñh .sh nj jd¾;d úh'

;j;a ;erKhska lsysm fofkl= bka nrm;, ;=jd,

,enQy'

tu ;reKhska mia fokd fou< cd;slhska úh'

Tjqka isiqka msßila nj;a tÈku ±k.kakg ,enqKs

Tjqka ñhf.dia ;snqfKa ysig t,a, lrk ,o fjä

myr j,ska nj miqod urK mÍlaIkfhka

wkdjrKh úh'

fld<U m< lefrk fou< mqj;am;a miqod

WoEik jk úg ish YS¾I mdGhkaf.ka lshd isáfha

tu isiqka urd ±uqfKa fjä ;eîfuka nj hs' kuq;a

fld<U isxy< iy bx.%Sis mqj;am;a rdcHdrlaIl

wxY Wmgd olajñka lshd isáfha tu ;reKhska

mi afokd ñh .sfha ;ukaf.au fnd aïnhla

msmsÍhdfuka njhs'

fuu isÿùu jd¾;dlsÍfï § isxy, mqj;am;a

fmkajd isássfha jD;a;Sh ckudOHfõoh fjkqjg

jd¾.sl w.;Ska ;SrKd;aul idOlh jk ieá h'

fld<U m,jk ish¿u mqj;am;a fuu isÿùu jd¾;d

l< wkaou ms<sno flá igykla fjku m< fjhs'

,laìu mqj;amf;ys jd¾;dlrKh ms<sno fuu

úuiqug fya;= jkafka tu isÿùu ms<sn|j ÿ¾j,u

jd¾;dlrKh olakg ,enqfka tu mqj;amf;ys ksid

h' fuu ÿn,;djhka u hï hï ;rug fuu

jd¾;dlrKh wrNhd wfkla isxy< mqj;am;ays o

olakg ,enqKs'

iuia: jd¾;dlrKh - flá úuiqulawfidal chj¾Ok

ta mqj; isxy, mqj;am;a 03od jd¾;d lf,a fufia h'Èjhsk uq,a mqj;- hqo yuqodjg myr §ug hoa§ fndaïn msmsÍ fldá

yhla ureg,xld§m uq,a mqj;- wgjkak yeoQ fndïnhla msmsÍ ;s%uf,a isiqyq mia

fofkla kis;s,laìu uq,a mqj;- yuqodjg .ykak f.kd fndaïnh msmsÍ fldá

myla uregÈkñK ^uq,a msg tla fld<ul l=vd mqj;ls&- ;%suf,a fndaïn

msmsÍulska 5la ureg,laìu iy Èjhsk fuu ñh .sh ;reKhska fofokd tljru fldá

njg m;a lf<a h' Èjhsk" ,xld§m" ,laìu hk mqj;a m;a ;=ku fuu;reKhska mia fokd w; ;snQ nj lshk fndaïnh f.k wd fya;+ka ;=kawdldrhlg bÈßm;a lf<a h' rdcH md,s; oskñK yer wfkla mqj;am;a;=ku lshkafka ;reKhska ñh .sfha ;ukaf.a u fndaïnfhka nj hs'

úch iy Wmd,s wdh;khka ys bx.%sis mqj;am;a o ;ukaf.auffY,Skaf.ka lshd isá l;dj jQfha o th hs'

ÈkñK lSfõ fuu fndaïnh Tjqka w; ;sî mqmqrd .shd o lsisjl=úiska oud .eiqjdo hkak wkdjrKh ù ke;s nj hs' ck udOH úiskauydckhdg i;H ñi wfklla fkdlsjhq;= nj ms<s.kakd ´kEul;=jrhl= úiska wkqu; l< hq;=j ;snQ mqj; th hs'

fou< mqj;a m;a jd¾;d lf<a fufia h(tÈk ùrflaiÍ iy iqofrda, s hk fou< mqj;a m;aa fuu urK fjä

je§fuka jQ tajd nj jd¾;d lf,a h' tfiau tu mqj;am;a wjg isá ckhduQ,dY% fldg lshd isáfha tu fjä ;eîu lf,a hqo yuqodj úiska nj hs'm%:ufhka ;%s frdao r:hlska hñka isá msßila fndïnhla .eiQ nj;amiqj hqo yuqodj fjä ;enQ nj;a tu jd¾;d lshd isáfha h'

rdcH md,s; ;sklrka mqj;am; w.,a foll jd¾;djla u.ska lshdisáfha ;%suf,a fndïn msmsÍfuka idudkH jeishka myla ureg lshd h'fya;=jla ÿkafka ke;' fuu urK my tu mqj;am;g wÕ,a follgjvd jákdlula f.k ÿkafka ke;'

fuu ;reKhska mdie,a isiqka nj ,laìu fyda Èjhsk jd¾;d lf,ake;' ta nj ta jk úg ish¿u mqj;am;a ld¾Hd, ±k isáhy' Èjhsk iy,laìu ta nj ie.jQy' wehs@ lshd wm wfmka u wid fkd.; hq;= o@

fjä ;nd urd ouk ,o isiqka mia fofkl= ;ukaf.au fndïnhlamsmsÍ ñh .sh njg jd¾;d lsÍu fld;rï idyisl jrola úh yels o@tjekas isÿùula ol=fKa ù kï fuu mqj;am;a th flfia jd¾;d lrkakg;snqKs o@

isxy, mqj;am;a ish,a,u ish jd¾;d ioyd mdol lr .;af;a hqoyuqod j iy fmd,Sish muK h' bka ljr mqj;am;l fyda tu m%foaYfhajeishka f.ka f;dr;=re úuid jd¾;djg we;=,a lf,a ke;'

,xldfõ jeäu ¥Is; wdh;kh njg furg ckhd úYajdi lrkfmd,Sish u; muKla rod mj;sk mqj;la fld;rï ÿrg úYajdikSh úhyels o@

Bg miqod tu ;reKhskaf.a urK mÍlaIkh meje;ajQ úksiqrejrhd;SrKh lf,a urK myu fjä je§fuka isÿ jQ tajd nj hs' ta m%foaYfhajeishka fmrod ls l;dj ;yjqre ùu ls'

iajlSh ckudOH jD;a;sh .ek wju .re;ajhla fyda we;s l;=jrhl=ù kï Bg miq od fuu urK mÍlaIk jd¾;dj m< lsÍu u.ska ;ukafmrod l, jerÈ jd¾;dj ksjerÈ l< hq;=j ;snqKs' ta uyckhdg i;Hf;dre;=re iemhSug ckudOH ne§ isák ksid h' tys hq;=lu th ksidh'

;%Sl+Kdu,fha YSIH >d;khiywfma mqj;am;a

Page 7: 2006 ud¾;= - wfma%,a l,dmh - 06 - Centre for Policy … úu¾Ys 5 ´iafÜ%,shdkq ckudOH ix.ufha idudðlhska i|yd m< lefrk "fjdla,Sia " kï ckudOH oaúudislfhaixialdrljßh jkcelS md¾la"

udOH úu¾Ys 7

kuq;a ,laìu iy Èjhsk tu urK mÍlaIk jd¾;dj iyuq,skaufkdi<ld yeßfha h' fuu ck udOH yeisÍu tu l;=jrekaf.a u wdpdrO¾uhkag wkqj i;H flf<iSuls' tu mqj;am;a ckjdß 04 od o tufndaïn l;dju m< lf,a h' tu mqj;am;a mdGlhska fuu isÿùu wrNhd;ju;a isákq we;af;a lk.dgqjlg fuka wÿf¾ h'

,xld§m h muKla urK mÍlaIk jd¾;dj lemS fmfkk f,i m<lf,a h' tf,i jro ksjro lsÍu tu mqj;amf;ys .re;ajhg fya;=fjhs' tfukau fuu isÿùu ms,sn|j mÍlaIkhla meje;aùugckdêm;sjrhd úiska ksfhda. lsÍu o tu mqj;am; lemS fmfkk f,im< lf<a h'

fuu isiqka miafokdf.a urK ñkS uereula nj jd¾;d lsÍug ffO¾hh ;snqfka ,Sv¾ m%ldYkhla jk o fudaksx ,Sv¾ mqj;a m;g muKs'

wfkla w;g 04 jk Èk fou< mqj;am;a ye.=ï nj jd¾;dlrKhlgudre ù ;snqks' tajd wkjYH úfYaIk u.ska ye.Sï weúiaiSug odhl jQy'iqofrda,s mqj;am; ñh.sh isiqkaf.a f,ajels ysia myu j¾K cdhdrEmf,i uq,amsfgys u m< l<y' ta ysig fjä ;nd we;s nj fmkaùug hehslSjo tfia kï tu cdhdrEm l=vdjg w;=,a msgqjl m< l, yelsj ;snqks'

fuu isÿùu uq, isgu jd¾;d l< geñ,a fkÜ fjí wvúh m< lf,aiqÿ weÿñka irik ,o uD; foayhkaf.a cdhdrEm h' th cdhdrEm m<lsÍuiïnkaOfhka wdo¾Yu;a jd¾;dlrKhls

o fudksx ,Sv¾ yer lsisÿ isxy, fyda bx.%sis mqj;am;a lsisoq cdhdrEmhla^04 od olajd &m< lf,a ke;'

fuu isÿùu ms,sn|j úfYaI mÍlaIkhla mj;ajk fia ckdêm;súiska lrk ,o ksfhda.h mjd fndfyda mqj;am;a úiska jd¾;d lf,atmd jdfyg fydos fnok mßÈ h'

iEu fou<l=u fldáhl= njg m;alrk fuu ckudOH Ndú;hwNdH.hla muKla fkdj wmrdOhls' ol=fKa ckhdg myr fok úgfmd,Sish uer h' W;=f¾ ckhdg myr fok úg foaYfm%aó h' ol=fKaurd ±fuk úg idudkH ckhd h' W;=¾ § urd ±fuk úg fldá h'

miq igyk#ckjdß 03 Èk ol=fKa tlu mjqf,a y;r fofkl= jdykhla iuÕ

Èfha .s,S urKhg m;a jQ isÿúula jd¾;d úh' fâ,s ñr¾ mqj;a m; thuq,a mqj; f,i mska;+r o we;sj cdhdrEm we;sj m< lf,a h' ÈkñKmjqf,a j¾K cdhdrEmhla uq,a msgqfjys m, lf,a h' wfkla isxy,mqj;am;a o tu isÿùu m%Odk ;ekla § cdhdrEm iuÕ m< lf<a h'

kuq;a ñh.sh YsIHhskaf.a mska;+rhla tu ljr mqj;a m;la j;a m,lf<a ke;'

,xldfõ jeäu ¥Is; wdh;kh njg furgckhd úYajdi lrk fmd,Sish u; muKla rodmj;sk mqj;la fld;rï ÿrg úYajdikSh úhyels o@

iEu fou<l=u fldáhl= njg m;alrk fuuckudOH Ndú;h wNdH.hla muKla fkdjwmrdOhls' ol=fKa ckhdg myr fok úgfmd,Sish uer h' W;=f¾ ckhdg myr fok úgfoaYfm%aó h' ol=fKa urd ±fuk úg idudkHckhd h' W;=¾ § urd ±fuk úg fldá h'

Page 8: 2006 ud¾;= - wfma%,a l,dmh - 06 - Centre for Policy … úu¾Ys 5 ´iafÜ%,shdkq ckudOH ix.ufha idudðlhska i|yd m< lefrk "fjdla,Sia " kï ckudOH oaúudislfhaixialdrljßh jkcelS md¾la"

8 udOH úu¾Ys

,laìu - 2005 ckjdß 3 yuqodjg .ykak f.kd fndaïnhmsmsÍ fldá 5 la ureg nrm;, ;=jd, ,enQ fofokl= frdayf,a -;siai rùkaø fmf¾rd" ux.,kd;a ,shkdrÉÑ

m%jD;a;sfha my; lreKq wvx.= h² rdcldßh ksudù l|jqr n,d hk kdúl fin`Mka /.;a nia

r:hlg myr§ug /£ isá fldá idudðlhska w; jQ fndaïnhlamqmqrdhdfuka t,aààB idudðlhska mia fofkl= ñh f.diafofofkl= ;=jd, ,nd we;'

² ;j;a w;a fndaïnhla fmd,Sishg yuqù we;'² fmd,Sish tys hk úg y;a fofkl= jeà isg we; Tjqka jydu

frday,a .; lr we;'² kdúl yuqodj .uka lrk nihla rd;%S 8 g t;ekska hdug

kshñ;j ;snqKs'² mqmqrd .sh fndaïnh w;a fndaïnhla fyda Bg jvd jeä ÈhqKq

l< wên, fndaïnhla úh yelsh'f;dr;=re uq,dYh( ;%SZuf,a fmd,sia wêldß lms, chfialr uy;d

,laìu ^ckjdß 4&;%sZuf,a fldá y¾;d,a - ck Ôú;h wvd,hs' fou< mdi,a yd

fjf<o ie,a jihs' k.rfha WKqiqï jd;djrKhla'² ñh .sh fldá idudðlhska miafokd fjkqfjka t,aààB

ixúOdkh y¾;d,hla l%shd;aul lr we;'² thska ck Ôú;h wvd, ù ;snqKs'² ñh .sh whf.a urKhg wdrCIl wxY j.lsjhq;= njg fpdaokd

lrñka y¾;d,h Èh;aj we;'² fou< cd;slhska f.a fjf<|ie,a yd øúv mdi,a jid oud

we;'² fkdikaiqkaldÍ jd;djrKh iuÕ isxy, mdi,aj,g meñKs

foudmshka isiqka f.k f.dia we;'² l,yldß l%shdjka jd¾;dù ke;;a ler,s u¾ok yuqod fhdojd

wdrCIdj ;r lr we;'² kdúl yuqod nxlrlg myr È .sKs ;nd we;' ;j;a w;yer

±uQ nxlr follg o .sks ;nd we;'² ñh .sh whf.a kï iy ;=jd, ,enQjka f.a kï'² úYajúµd, YsIHhska ;sfofkl= ñh .sh wh w;r fj;s' Tjqkag

t,aààB h úiska wú mqyqKqj ,nd§ wdrCIl wxYj,g myr§ugfhdod.kakg we;ehs wdrCIl wxY lshhs'

² fuh wdrCIl wxY msg megùug fldá ixúOdkh W;aidyl<;a" rcfha wdrCIl wxY fujeks my;a foaj,a fkdlrknj;a t,aààB fha tu fpdaokdj m%;sfCIam lrk nj;a yuqodm%ldYl m%idoa iurisxy mjihs'

² i srere frd ayf,a ;eïm;a lr ;sn q w;r øúv msßi afkdikaiqkaldÍ f,i yeisfrkq olakg ,enqKs' tfia yeisrekqwh w;r ñh.sh whf.a {d;Ska yd t,aààB ixúOdkfha m%n,l%shldÍka o úh'f;dr;=re uq,dY%h ( fmd,sia wêldß lms, chfialr" yuqod

m%ldYl iy ZwdrCIl wxYZ'

,laìu jd¾;dlrKfha iqúfYaI;d" ÿn,;d" wdpdr O¾u

W,a,x>kh lsÍï iy jd¾;dlrKfha idOkSh ,CIK

,laìu ^ckjdß 3&²ZZrdldßh ksudù l|jqr n,d hk kdúl fin`Mka /.;a nia

r:hla ̂ b,lalh&ZZ" ZZfldá idudðlhskaZZ" ZZ ñh .sh wh i;=jQ ;j;a w;a fndaïnhlaZZ" ZZkdúl yuqod nia r:hla fuum%foaYh Tiafia l|jqr fj; hdugZZ" ZZmqmqrd .sh fndaïnhw;afndaïnhla fyda Bg jvd jeä ÈhqKq l< wê n,fndaïnhlaZZ hk fhÿï ksis ;yjqre lr .ekSulska f;drjfhdod we;'

² yuqod m%ldYl úiska m%;sfCIam lrk ,o lreKq ̂ tu ia:dkfhkakdúl yuqod jdykhla hdug kshñ;j ;snQ nj& f;dr;=reuq,dY%h iaÒr f,i ;yjqre fkdlrñka bÈßm;a lsÍu'

² w;a fndaïn m%ydrhlska tljr miafofkl= ñh hdu ÿ,nisÿùula úh yels neúka f;dr;=re jika lsÍu iy m%jD;a;shgw;sfYdala;shla tla lsÍu i|yd th ZZwên, fndaïnhla úhyels njZZ wkqudk lsÍu'

² isoaêhfhka ñh f.dia we;af;a mdi,a isiqka nj lreKq ±ktu lreK jika lsÍu'

² wkkH;dj ;yjqre lr fkd.ksñka ZZfldáZZ ñh .sh nj±laùu'

² .egqfï tla md¾Yjhla tkï fmd,Sish muKla f;dr;=reuq,dY% f,i fhdod .ekSu iy ksis mßÈ wkkH;dj ;yjqrefkdlrk ̂kdúl yuqodj& jHdc f;dr;=re uq,dY% bÈrsm;a lsÍu'

,laìu ^ckjdß 4&²ZZurKhg m;a jQ fldá idudðlhskaZZ" ZZfou< cd;slhskag

wh;a fjf<oie,a" fm!oa.,sl wdh;kZZ" ZZisxy, mdi,a j,gmeñK isá isiqkao tu isiqkaf.a foudmshka meñK f.kf.dia we;ZZ" ZZt,a'à'à'BZZ úiska fudjqkag wú mqyqKqj ,nd§wdrCIl wxY j,g myr§ug fhdod.kakgZZ" ZZwf;a f.kdfndaïnhla mqmqrd f.dia we;s nj;aZZ" ^fkdikaiqkaldÍ f,iyeisreKq& msßi w;r ñh .sh whf.a {d;Ska fukau t,a'à'à'B'ixúOdkfha m%n, ls%hdldÍka o jQ njZZ hk fhÿï ksis;yjqre lr .ekSulska f;drj fhdod we;'

² jd¾;dfõ lsis÷ ;ekl ZZurK msÍCIKfha § isiqka fjä;eîfuka ñh .sh njZZ wkdjrKh lrkafka ke;'

² jd¾;dfõ lsisÿ ;ekl ZZñh .shf.dia we;af;a isiqka miafofkl= njZZ i|yka fkdfõ'

² jd¾;dfõ ZZisiqkaZZ hkak i|yka jkafka tlu ia:dkhl muKS'th o fhdod .kafka msßi ZZt,a'à'à'B' ixúOdkfha wú mqyqKqj,enQ" njg jk ;yjqre fkdl<" uq,dY% bÈßm;a fkdlrkw;sfYdala;sfhka bÈßm;a lrk lreKq ;yjqre lsÍug h'

² y¾;d,h fya;=fjka jid oud we;af;a Zfou< mdi,a iyfm!oa.,sl wdh;kZZ nj jd¾;dj lshhs' thska w¾: .ekaùugW;aiy ord we;af;a ZZisxy, iy uqia,sï cd;slhskaf.a mdi,aiy fm!oa.,sl wdh;kZZ újD;j ;enQ njhs' fuh wi;Hhls'

² isxy, mdi,a újD;j ;enQ kuq;a fkdikaiqkaldÍ jd;djrKhiuÕ foudmshka meñK Tjqka /f.k .sh njZZ jd¾;dfõ±lafõ' fuh o wi;H jk w;r by; lreK ;yjqre lsÍug^jHdc f,i& fhdod f.k we;'

² ZZfjä ;eîfuka isÿjQ ;=jd, fya;=fjka urK isÿjQ njZZ jikalsÍu i|yd fmd,sia wêldß lms, chfialr Wmqgd olajñka

;S%l=Kdu,fha YsIH >d;kh

,laìu jd¾;d l< ieárð;a lS¾;s f;kakfldaka

Page 9: 2006 ud¾;= - wfma%,a l,dmh - 06 - Centre for Policy … úu¾Ys 5 ´iafÜ%,shdkq ckudOH ix.ufha idudðlhska i|yd m< lefrk "fjdla,Sia " kï ckudOH oaúudislfhaixialdrljßh jkcelS md¾la"

udOH úu¾Ys 9

ZZwf;a f.kd fndaïn mqmqrd f.dia we;s njZZ fojkÈkhg;a jd¾;dj ish mdGlhdg ;yjqre lsßugW;aiy orhs'

iui a: i so aêhg idfmaCIj ,l aìu i so aêjd¾;dlrKfha iajNdjh ms<sn|j úuiqula(² isxy," fou< yd bx.%Sis mqj;am;a w;=ßka ksis

;yjqre lr .ekSulska f;dr jeäu f;dr;=rem%udKhla wvx.= jkafka ,laìu mqj;amf;a h'

² yuqod m%ldYl úiska m%;sfCIam lrkq ,nk lreKq ^kdúlyuqod jdykhla tu ia:dkfhka .uka lsÍug kshñ; ;snQnj& jd¾;dlre$ixialdrl f.a u;h ;yjqre lsÍu i|yd uq,dY%mjd i|yka fkdlrñka fhdod f.k ;sfí' fï lreK f.;dbÈßm;a lsÍula úh yels h'

² ñh .sh mia fokd fldá idudðlhska nj ;yjqre lr .kq,enQfha flfiao hkak jd¾;dfõ i|yka fkdjk kuq;a Tjqkafldá idudðlhska f,i Zkï mg ne£uZ isÿ lr we;'

² ,laìu yer wka ish`M mqj;am;a mqmqrd .sh fndaïnh Zw;afndaïnhlaZ f.%afkaâ f,i olajd we;s kuq;a" ,laìu muKlath Zjeä ÈhqKq l< wê n, fndaïnhla úh yels njZ olajdwe;' Zjeä ÈhqKq l< wê n, fndaïnhlaZ fhÿu wdrCIl;;a;aj jd¾;dlrKfha ÿ,n iuyr úfgl m<uq jrg fhdod.kq ,enQ fhÿuls' w;a fndaïnhlska mqoa.,hska mia fofkl=ñh f.dia fofofkl= ;=jd,ùu isÿ úh fkdyelalla neúka,laìu jd¾;dlrejka fï úfYaIK iys; fhÿu fhdod.;anj wkqudk flf¾'

² >d;khg miq Èk ;%s uf,a k.rfha Woa.;jk fkdikaiqka;;a;ajh jd¾;d lrkqfha Zfldá idudðlhska fjkqfjkat,aààB ixúOdkh y¾;d,hla l%shd;aul lsÍuZ f,isks'

² fou< cd;slhka muKla isoaêhg úfrdaOh m< lrk w;r"isxy, jeishka thska mSvdjg m;a j we;ehs fkdlshd lshhs'

² ñh f.dia we;af;a isiqka nj fkdlshk tlu mqj;am; o,laìu hs'

² ñh .sh iriú YsIHhska ;sfokd ZZt,a'à'à'B' ixúOdkfha wúmqyqKqj ,enQ njZ g jd¾;d lrk tlu mqj;am; hs' th bÈßm;ajkafka uq,dY%hla u; mokï j fkdj ixialdrl woyilaf,isks'

² urK mÍCIKh meje;afjk ia:dkh ms<sn|j jd¾;dfõ "øúvmsßia fkdikaiqkaldÍ f,i yeisfrkq olakg ,enqKs' tfiayeisrekq wh w;r" ñh.sh whf.a {d;Ska yd t,aààBixúOdkfha m%n, l%shldÍka o úh" hk fhÿu fï >d;khgmiq isoaëka hqla;s iy.; lsÍug fhdod.kS'

² urK mÍCIK jd¾;dj ms<sn|j tlu jpkhla fyda m<fkdlsÍug ,laìu mqj;am; lghq;= lr ;sfí' tu.ska mqj;af;amdGlhska f.a f;dr;=re ±k .ekSfï whs;sh meyeÈ,s f,iskauW,a,x>Kh ú ;sfí' urK mÍCIKh isÿl< ia:dkfha /iajQmsßia ms<sn|j iúia;r jd¾;djla bÈßm;a lsÍug yelsmqj;am;lg wêlrK ffjµjrhdf.a ks.uk fkd,enQKq njúYajdi lsÍu wmyiq h' tneúka meyeÈ,s yd ksYaÑ; f,iuisÿùfï jeo.;au f;dr;=re jika lsÍug mqj;am; lghq;=lr ;sfí'

Page 10: 2006 ud¾;= - wfma%,a l,dmh - 06 - Centre for Policy … úu¾Ys 5 ´iafÜ%,shdkq ckudOH ix.ufha idudðlhska i|yd m< lefrk "fjdla,Sia " kï ckudOH oaúudislfhaixialdrljßh jkcelS md¾la"

10 udOH úu¾Ys

oaOhla jd¾;d lsÍug ck udOHfõ§ka rod isáh hq;af;aljr md¾Yjhla u; o@ hqoaOfha tla md¾Yjhla u; o@

fomd¾Yjfha u f;dr;=re uq,dY% u; o@ ke;akï md¾YùH fkdjkuq,dY% u; o@ we;a; jYfhkau kï fï iEu md¾Yjhlau uq,dY%jYfhka fhdod .ekSug fydo ckudOHfõoh iEu úgu W;aidy.kS'

tfia l, fkdyels wjia:djl È ckudOH l< hq;af;a l=ulao@yqfola wdKavqfõ wdrlaIl wxY fyda t,aàáB h u; rod mj;sñkaiel lghq;= jd¾;d ;uka úiska fidhd .;a i;H f,i bÈßm;alsÍu o@

wms fï isÿùu foi n,uq' ckjdß 21 Èk WoEik ukakdrut,aààB md,k m%foaYfhka ±jeka; msmqreñ yvla weiqks' hqoyuqodwdrxÑ ud¾. lshd isáfha tu yv t,aààB hg kdhl r: fm<lgwgjk ,o fndaïnhl y~ nj h' tu r: fmf<ys t,aààB

;ï,a fi,ajïf.a urKh

wdrlaIl wdrxÑ ud¾.iy

foaYmd,k wxY kdhl ;ñ,a fi,ajï o isákakg we;ehs iellrk nj tu wdrxÑ ud¾.u lshd isáfha h' fuu m%ydrh ;ñ,afi,ajï b,lal lr wegjQ tlla nj o wdrlaI wxY ;uka iuÕin|;d mj;ajk ckudOHfõ§kag lshd isáfha h'

wdrlaI wxY fï ish,a< ±k .;af;a flfia o Tjqka Bg iïnkaOjQ ksid o lshd lsisÿ mqj;am;la úuid ;snqfka ke;'

;ï,a fi,ajï urd oud we;ehs wdrxÑh ,eõ .skakla fiame;sr .sfha fuu wkqu; fkdl< weiska ÿgq idlaIs lsisjla ke;swkqudk wdrxÑ ksid h' 22jk bßod mqj;am;a fndfyduhlgfuu mqj; uÕ yereKs' tneúka fuu mqj; yß jerÈ fidhd n,djd¾;d lsÍug mqj;am;aj,g ojilau ;snqKs' t,aààB ixúOdkhtÈku fuu mqj; m%;slafIam lf<a h'

´kEu hqoaOhl § hqo jÈk md¾Yjhka fndre f;dr;=rejHdmdrhka ixúOdkh lr;s' blauka ù tajdg yiq fkdùugckudOHfõ§ka m%fõiï úh hq;= h' ta ioyd .; yels tla mshjrlajkqfha wvqu jYfhka wfkla md¾Yjfha woyia úuiSug mshjr

.ekSu hs' l;dj m< lsÍug wjYHu kï okakd lreKq muKlam%Odk mqj; fia ±laùu hs'

ta nj jd¾;d lrk .uka u ,xld§m mqj;am; ;ñ,a fi,ajïñh .sh nj ikd: flfrk wdldrfha uq,a mqj;la ks¾udKhlf<a h' msmqrefuka kdhlhska fofokl= we;=¿ t,aààB 18 laksh;ju ñh .sh nj th jd¾;d lf,a h'

,laìu lshd isáfha fldá r: fm<lg m%ydr- fldá kdhlhskawe;=¿ 27la ñh .sh njg f;dr;=re" lshd h' Bg wkqj m%ydrhlao msmsÍula o follau isÿj ;sfí'

Èjhsk lshd isáfha wên, fndaïn msmsreulska jkaks fldá17ls ureg - ;ï,a fi,ajï ñh.sh njg ks, fkdjk wdrxÑ'lshdh' th lshkafk ;ñ,a fi,ajï ñh .sh njg úYajdi l<yels f;dr;=re we;s njh' Bg miqod tkï fmrod rd;%S remjdyskSkd,sld wekagka nd,ixyï iuÕ ;ï,a fi,ajï weúo hkq

fmkaùfuka miq o Èjhsk wdrlaI ,shqïlre lshd isáfha ;ñ,afi,ajï ñh f.dia we;s nj h'

wdKavqfõ ÈkñK ;ñ,a fi,ajï ms<sn| .=Kdkqiaurkhla ,shdth uq,a msgqfõu m< lf<a Tyq ñh f.dia we;ehs jfyka Tfrdandidfjka mejiSu msKsi h' rcfha remjdyskS kd,sld folu ishuq,a mqj; lr .;af;a o ;ñ,a fi,ajï f.a urK hhs'

wka;sfï § iqkdñhg yiq lr ol=fKa mqj;a m;a úiska urd ±uQm%Ndlrka h<s urKfhka wjÈ jQ ú,iu ol=fKa mqj;am;a úiskaurd ±uQ ;ñ,a fi,ajï o h<s lr,shg meñKsfha h'

fujeks fndre mqj;a ks¾udKh lsßug isÿùu .ek l;=jrekagtu m%jD;a;sfhka rejfgk ckhd .ek flfia fj;;a ;uka.ekuj;a ÿlla ±fkkafka ke;ao@

wk

qreo

aO f

,dl

=ymqwdr

ÉÑ$

frdh

sg¾ia

wfidal chj¾Ok

wdKavqfõ ÈkñK ;ñ,a fi,ajï ms<sn| .=Kdkqiaurkhla ,shd th uq,a msgqfõu m< lf<aTyq ñh f.dia we;ehs jfyka Tfrda ndidfjka mejiSu msKsi h' rcfha remjdyskS kd,sldfolu ish uq,a mqj; lr .;af;a o ;ñ,a fi,ajï f.a urK hhs

hq

Page 11: 2006 ud¾;= - wfma%,a l,dmh - 06 - Centre for Policy … úu¾Ys 5 ´iafÜ%,shdkq ckudOH ix.ufha idudðlhska i|yd m< lefrk "fjdla,Sia " kï ckudOH oaúudislfhaixialdrljßh jkcelS md¾la"

udOH úu¾Ys 11

wdpdr O¾u wkqj jevlsÍug mqyqKqjlawjYHhhs

l¾;D ixioh u.ska y÷kajd § we;s udOH wdpdrO¾u moaO;shudOH wdh;k ;=< Ndú;hg .ekSu ms<sn|j iEySulg m;afjkakmq¿jkao@

fï wdpdrO¾u moaO;sh y÷kajd ÿkafka l;D ixioh ydmqj;am;a meñKs,s fldñiu iuÕ tlajhs' mqj;am;a meñKs<sfldñifï lghq;= flfrkafka fï wdpdrO¾u moaO;shW,a,x>Kh ùï i,ld n,df.khs' fndfyda l;D jrekag fïwdpdr O¾u moaO;sh ms<sn| wjfndaOhla ;sfhkjd' tajdf.aufïjdfha msgm;a ish¨ udOH wdh;kj,g ,nd §,d ;sfhkjd'fl;rï ÿrg udOHfõ§ka w;rg fï wdpdrO¾u moaO;sh .syska;sfhkjdo lsh,d l;D ixioh úÈhg fidhd n,d keye' fjk;a

Wmd,s f;kakfldaka -YS% ,xld l;D ixiofha iNdm;sjrhdh'ixjdoh - w;=, ú;dkf.a

foaYmd,{fhda" foaYmd,k mCI" wdKavq tkjd hkjd' udOHfõ§ka Tjqka miq mi .syska Tjqkaglfâ hEu fkdl< hq;= fohla" rfÜ ck;djf.a" wdrCIdj ms<sn|j b;du;a ie,ls,af,ka ;uhsTjqka lghq;= l,hq;af;a ta i|yd udOHj,g wdpdr O¾u moaO;shla ;sìh hq;=hs

udOHj,ska udOH wdpdrO¾u moaO;shg ,nd §,d ;sfhk m%pdrhkaiuÕ udOHfõ§ka w;r Wkkaÿjla we;s fj,d ;sfhkjd'

l;D ixiohg fhdackd fj,d ;sfhkjd fï wdpdrO¾u moaO;shjirla .dfka ixfYdaOkh lrkak ´kE lsh,d' wdpdrO¾umoaO;shg w¨;ska tl;= lrkak wjYH foaj,a ms<sn|j fldñáhlam;a lr,d idlÉPd lrkak ;uhs l;D ixioh iQodkï jkafka'

fldfydu kuq;a udOH wdpdrO¾u wkqj" ta .ek Wkkaÿ fj,dlghq;= lrk udOHfõ§kq;a bkakjd' tfyu ke;sj wdpdrO¾uwjYH keye lsh,d yeÕSfuka jev lrk wh;a bkakjd' fï yeufokd .eku wjOdkh fhduq l< hq;=hs' ta ;=< ;uhs wdpdrO¾umoaO;sfha Ndú;h .ek iEySulg m;afjkak mq¿jka fjkafka'

Tn ys;kafka udOHhg wdpdrO¾u moaO;shla w;HjYHukeye lsh,o@

udOHfõ§ka f.a Wkkaÿj ±laùu u; ;uhs udOH wdpdrO¾umoaO;shl Ndú;h ;SrKh jkafka' fldfydu kuq;a ´kEujD;a;shla i|yd wdpdrO¾u moaO;shla ;sfhkak ´kE'úfYaIfhkau mqj;am;a l,dfõ§kag wdpdrO¾u b;d wjYHhhs'wfma jD;a;sh ;=<ska rgfjkqfjka" ck;dj fjkqfjka" lghq;=flrkafka' tajf.a foaj,§ wdpdrO¾u moaO;shla ke;sj neye'

wo wfma rfÜ mj;sk fï cd;sl m%Yakh fj,dfõ tla me;a;l;%ia;jdohla ;sfhkjd' rfÜ idudkH ck;djf.a wfmaCIdjka

;sfhkjd' iduh bÈßhg .kak ´kE' tjeks wjia:djludOHfõ§ka úÈhg fndfydu ie,ls,af,ka lghq;= l< hq;=hs'

foaYmd,{fhda" foaYmd,k mCI" wdKavq tkjd hkjd'udOHfõ§ka Tjqka miq mi .syska Tjqkag lfâ hEu fkdl< hq;=fohla" rfÜ ck;djf.a" wdrCIdj ms<sn|j b;du;a ie,ls,af,ka;uhs Tjqka lghq;= l,hq;af;a ta i|yd udOHj,g wdpdr O¾umoaO;shla ;sìh hq;=hs'

m%dfoaYSh udOHfõ§ka t,a, lrk fpdaokdjla ;uhs udOHwdh;kj, isák udOHfõ§ka w;ska fï wdpdrO¾u W,a,x>Khjk neúka Tjqkag ta .ek mqyqKqjla ,nd Èh hq;=hs lsh,d' fïfpdaokdj .ek l;D ixioh f,i Tn meyeÈ,s lrkafkafldfyduo@

we;eï wjia:dj,§ m%dfoYSh udOHfõ§ka Th fpdaokdj ug;abÈßm;a lr,d ;sfhkjd' udOH wdpdr O¾u wkqj lghq;= lrkm%dfoaYSh udOHfõ§ka bkakjd' kuq;a fndfyda fofkla lrkafkam%jD;a;s jákdlu ú;rhs' Tfya ,sh,d m%Odk ld¾hd,hg tjkjd'mqj;am;a w;r ;r.hla mej;Su;a óg n,md ;sfhkjd' wfklame;af;ka m%Odk ld¾hd,fha l;D uKav,h;a m%dfoaYShudOHfõ§ka f.a mqj;a kej; jrla mßCId l< hq;=hs' tajf.auudOH wdpdr O¾uhkag wkql+,j tajd kej; ilia lsÍu jeo.;a'

we;a; jYfhkau wms yeuúgu W;aiyd l< hq;=hs udOH wdpdrO¾u wkqj lghq;= lrkak" ta i|yd mqyqKqjla wjYHhs' m%dfoaYShudOHfõ§kag fukau l;D uKav,fha isák udOHfõ§kag;a túgmqj;am; flfrys ck;djf.a úYajdihla we;s fjkjd' th b;djeo.;a fohla'

ksoyia udOH jHdmdrh yd mqj;am;a meñKs,s fldñiu w;rmej;s idlÉPdjl§ mqj;am;a meñKs,s fldñifï ksfhdað;hskalshd isáfha wdpdr O¾u W,a,x>Kh ùï ms<sn|j kej; ksjerÈlsÍula i|yd l;Djreka olajkafka we,auerekq iajNdjhla njhs'fuu m%ldYfha i;H;djhla ;sfhkjdo@

iuyr fj,djg tajf.a ;;a;ajhka we;s fj,d ;sfhkjd' ta;afndfyda fj,djg mqj;am;a meñKs,s fldñifï ;SrKhkam<lrkak mqj;am;a l;=jre lghq;= lr,d ;sfhkjd' .eg¨ u;=fjkafka uq¿ m%ldYkhu m< fkdlr tys woyia we;=<;a jkwhqßka m< lryuhs' fldfydu kuq;a tjeks foa mqj;am;a u.skaksis mßÈ m<lrjd .ekSfï j.lSu ;sfhkafka mqj;am;a meñKsfldñiughs' Tjqka ta j.lSu .kak ´kE' we;a;gu mqj;am;aiuÕ idlÉPd u.ska fujeks .eg¨ úi|d .ekSu jeo.;a'

l;D ixioh úiska y÷kajd ÿka wdpdr O¾u moaO;shu fufiaW,a,x>Kh fjk fudfyd;l ta ms<sn|j l;D ixioh ;=<idlÉPdjla wdrïN fj,d keoao@

udOH wdpdrO¾u ixfYdaOkhg ,la lsÍug wu;rjudOHfõ§ka f.a Ôjk l=i,;d jeä ÈhqKq lsßu ms<sn|j wjOdkhfhduq fj,d ;sfhkjd' ta i|yd wjYH flfrk jev ms<sfj,lamqj;am;a wdh;kh yryd ±kgu;a ls%hd;aul fjñka mj;skjd'Ôjk l=i,;d j¾Okh lsÍu fukau ksoyia f,i udOH lghq;=lrkak mj;sk ndOdjka bj;a lsÍu ms<sn|j;a" udOH wdpdrO¾u ms<sn| wjfndaOhla mqyqKqjla" udOHfõ§kag ,nd fokak;al;D ixioh woyia lrkjd'

Page 12: 2006 ud¾;= - wfma%,a l,dmh - 06 - Centre for Policy … úu¾Ys 5 ´iafÜ%,shdkq ckudOH ix.ufha idudðlhska i|yd m< lefrk "fjdla,Sia " kï ckudOH oaúudislfhaixialdrljßh jkcelS md¾la"

12 udOH úu¾Ys

¾;udk YS% ,xldfõ ckudOH ue;sjrK iufha § ishjd¾;dlrKh isÿlrkq ,nkafka ish iqmqreÿ m%jD;a;s

jd¾;dlrK wdlD;sfhka neyerj fjk;a uqyqKqjrlsks' tkï;u mqj;am; lshjkakd" mdGlhd f,i fkdj PkaoÞhlhd f,ii,ld f.kh' fï hqla;su;a fkdjk w¾:l:kh ksidckudOHfõ§ka fukau we;eï ixialdrljrekao" m%jD;a;sjd¾;dlrKfha § iq/lsh hq;= m%Odk;u uq,O¾u flrysj;aie,lSula fkdolajhs' tkï m%jD;a;shl ksjerÈ nj" meyeÈ,s njiy iunr nj hk wx. fkdi,ld yqfola PkaoÞhlfhla wruqKqlr.;a jd¾;dlrKhla lsÍug muKlau fm<ö isàu ue;sjrKiufhl ±lsh yels idudkH ;;a;ajhls'

fuu ;;a;ajh yqfola mqj;am;aj,g muKlau iSud ù fkdue;'j¾;udkfha § ls%hd;aul jk rEmjdysks iy .=jkaúÿ,s kd,sldmuKla fkdj m%jD;a;s jd¾;dlrKfha ksr; ù isák we;eïfjí wvú o wo jk úg l,ska lS ;;a;ajhg weo jeà we;'tneúka ue;sjrK iuhl udOH yeisÍu hkak wo jk úg jdoúIhhla ù we;'

m%udKd;aul ñKqï l%uudOHhl yeisÍu ksÍCIKh l< yels wdldr folla fjhs'

tkï m%udKd;aul jYfhka wÞ< m%jD;a;sh uekSu fyda .=Kd;auljYfhka wÞ< m%jD;a;sh uekSuhs' fuu úêl%u foflka jvd;aumyiqu úêl%uh jkqfha m%udKd;aul f,i m%jD;a;s uekSug ,lalsÍuhs' mqj;am;l kï fld,ï m%udKfhka fyda m%jD;a;shg §we;s j¾. fikaáógr m%udKh wkqjo úoHq;a udOHhl kïksÍCIKh lrk ,o m%jD;a;sh m%pdrh jq ld,h mokï lr f.ko udkhka f.dvkeÕsh yelsh'

kuq;a fï ñKqï l%uh Wla; úIhh m:h ksÍCIKh lsÍugfhdÞ .kq ,nk ÿ¾j,u ñKqï l%uh hehs hfula lsjfyd;a tyswi;H;djla o ke;' ula ksido h;a m%jD;a;s uekSug Ndú;lrkq ,nk m%udKd;aul ñKqï l%u u.ska m%jD;a;sfhyswka;¾.;h ms<sn|j úYaf,aIKhla isÿfkdlrk neúks' flfiafj;;a iudc m¾fhaIK l%ufõohka wkqj iudk ixrplhkawOHhkhg tlu ñKqï l%uh Ndú; lrkafka kï" th úYajdiSñKqula hk ixl,amh fï m%udKd;aul wOHhkhka ;=<ska ;yjrejkq we;' ukao h;a úúO foaYmd,k fldaKhkaf.ka m%jD;a;sjd¾;dlrKfhys ksr;jk mqj;am;aj, yeisÍu uekSug Ndú;lrkq ,nkqfha tlu ñKqu jk neúks' ksoiqkla f,i f;dard.;a mqj;am;a lsysmhla hï wfmaCIlfhl=g jdisodhl jkwdldrfhka fldmuK bv m%udKhla fjka lf<ao hkak ta u.skaksÍCIKh l< yels neúks'

by;ska ±lafjkqfha miq.sh ckdêm;sjrK m%pdrK ld,iSudfõ§ i;sm;d isxy, mqj;am;a úiska ckdêm;sjrKfha m%OdkwfmaCIlhska fofokdg jdisodhl yd wjdisodhl jk whqßka ydue;sjrKhg wod<j lrk ,o wfkl=;a jd¾;dlrKhka i|ydfjka l< idfmaCI bv m%udKhhs' fï i|yd f;dard .;a ld,mrdih jqfha 2005 Tlaf;dan¾ 08 jk Èk isg fkdjeïn¾ 16 jkÈk olajd hk Èk 40 l fyj;a i;s 6 l ld, mrdihls' by;iEu mqj;am;la u ie,lSfï § m%udKd;aul idOlh u; tlsfklmqj;amf;ys lsisÿ ix.;Ndjhla olakg kqmq¿jk' fï ;;a;ajhwod< ld, iSudfõ § úu¾Ykhg ,la flreKq rEmjdyskskd,sldj, o olakg ,enqKs'

my;ska oelafjkqfha miq.sh ckdêm;sjrK ld,iSudfõ§m%udKd;aul ks¾Kdhlh u; jvd;au iunr m%jD;a;sjd¾;dlrKh l< isxy, mqj;am; jk ,laìu mqj;amf;a iy

isisr lkakka.r -úl,am m%;sm;a;s flakaøfhaudOH m¾fhaIlfhls'

udOH ksÍlaIKl%ufõo iy iSudjka

j

Page 13: 2006 ud¾;= - wfma%,a l,dmh - 06 - Centre for Policy … úu¾Ys 5 ´iafÜ%,shdkq ckudOH ix.ufha idudðlhska i|yd m< lefrk "fjdla,Sia " kï ckudOH oaúudislfhaixialdrljßh jkcelS md¾la"

udOH úu¾Ys 13

jvd;au wiunr m%jD;a;s jd¾;dlrKh l< isxy, mqj;am;jkÈkñK mqj;amf;a o;a; m%ia:drhka h' fuys § m%udKd;aulidOlh ;jÿrg;a mgq fldg we;af;a iunr nj uekSu m%OdkwfmaCIlhska fofokd ms<sn|j muKla ie,ls,a,g .ksñks' tuks¾Kdhl fol yereKq úg fiiq jd¾;dlrKhka i|yd tumqj;am;a fjka l< idfmaCI bv m%udKhka my< w.hhla .;af;ah' fuys § wfkl=;a jd¾;dlrKhka f,i i,lk ,o Pkaoodhl"ue;sjrKh iy idu ls%hdj,sh" wfkl=;a wfmaCIlhka" ue;sjrKrdcldß" iudc lreKq wdÈh i|yd lrk ,o jd¾;dlrKhkag §we;af;a my< jákdluls' tkï ue;sjrKhl § jd¾;dlrKhiunr lsÍu" Bg ;rÕlrkq ,nk m%Odk mCI$ wfmaCIlhkams<sn|j muKla i,ld hï mqj;am;la lghq;= lrkafka kï" thhqla;s iy.; fkdjk nj m%;HCI fõ'

.=Kd;aul ñKqï l%u

m%udKd;aul ñKqï weiqßka udOH ksÍCIKlrkjdg jvd ne?reï ld¾hh jkqfha ta i|yd.=Kd;aul ñKqï l%u Ndú; lsÍuhs' ukao h;aksÍCIlhska fofofkl=g tlu mqj;am;a ,smshlshùfï § woyia folla we;s úh yels ùuhs' tkïtlu lreK ms<sn|j fofofkl=f.a ixcdkkhtlsfkl fjkia jk neúks' udOH ksÍCIKhl §fï nj ;SrKh jkqfha udOH idCIr;djfha m%uqL;dms<sn| ta ta ksÍCIlhdg mj;sk wjfndaOh u;hs'

fuys§ ksÍCIlhdg m%jD;a;sfha moku ms<sn|mq¿,a wjfndaOhla ;sìh hq;=h' ;jo Ndú; lrkq,nk NdId udOH ms<sn| yi< ±kqula w;HjYHfõ' uq,sl jYfhka fï ks¾Kdhl fol ksÍCIlhdúiska ;Dma; lrkq ,nkafka kï" f;dard .;awOHhk mrdih ;=< úpdrYS,S we.hSula lsÍfïyelshdjla Tyqg ,efnKq we;'

YS% ,xldfõ mqj;am;a l,dj wdrïN jq Èk isgwo olajd m%ldYhg m;a jQ mqj;am;a ms<sn|j flreKqksis idCIr;d wOHhkhla ;ju;a isÿ ù fkdue;'óg m%Odku fya;=j f,i ie,lsh yelafla wÞ<fCIA;%fha mj;sk udkj iïmf;a ÿ.S Ndjhhs'udOHfõÈhd ckudOH úIhh ms<sn| fl<meñKsfhl= jQ úg udOH ksÍCIlhd Tyqg jvd±kqfuka fmdfydif;l= úh hq;=h' ta ckudOHúIhh yd m¾fhaIK l%ufõohka hk úIhhkafolu ms<sn|jhs' ukao h;a wmg tÈfkÞ wikakg,efnk m%jD;a;s tlu wdlD;sfha tajd fkdjkneúks' ta fya;=fjka ta ta úIhhkag wkqrEm jkwhqßka iqÿiq m¾fhaIK l%ufõoh f.dvke.SfïMf,da;amdol yelshdjla udOH ksÍCIlhdg ;sìhhq;= neúks'

YS% ,xldfõ mqj;am;a l,dj wdrïN jq Èkisg wo olajd m%ldYhg m;a jQ mqj;am;ams<sn|j flreKq ksis idCIr;d wOHhkhla;ju;a isÿ ù fkdue;' óg m%Odku fya;=jf,i ie,lsh yelafla wÞ< fCIA;%fhamj;sk udkj iïmf;a ÿ.S Ndjhhs'udOHfõÈhd ckudOH úIhh ms<sn| fl<meñKsfhl= jQ úg udOH ksÍCIlhd Tyqgjvd ±kqfuka fmdfydif;l= úh hq;=h

ÈkñK

jdisodhl ) uyskao

52]

jdisodhl ) rks,a

10]wjdisodhl )

uyskao

2]

wjdisodhl ) rks,a

26]

ue;sjrKhg wod<

wfkl=;a

jd¾;dlrKhka

10]

ÈkñK

,laìu

ue;sjrKhg wod<

wfkl=;a

jd¾;dlrKhka

29]

wjdisodhl - rks,a

5]wjdisodhl ) uyskao9]

jdisodhl - rks,a

29]

jdisodhl ) uyskao

28]

,laìu

Page 14: 2006 ud¾;= - wfma%,a l,dmh - 06 - Centre for Policy … úu¾Ys 5 ´iafÜ%,shdkq ckudOH ix.ufha idudðlhska i|yd m< lefrk "fjdla,Sia " kï ckudOH oaúudislfhaixialdrljßh jkcelS md¾la"

14 udOH úu¾Ys

u;= i|yka ixúOdk we;=¿ Y%s ,dxlsl udOHfõos ix.ï j, ia;S%ksfhdað;fhda fuu /iaùug iydNd.s jqy'udOH fiajl jD;a;sh iñ;s iïfï,khY%s ,xld jD;a;Sh m;%l,dfõ§ka f.a ix.uhksoyia udOH jHdmdrhY%s ,xld fou< udOH ixiohY%s ,xld uqia,sï udOH ixioh

fï Tjqka wkqu; l< YS% ,xldfõ udOH yd udOHfõ§ lafIa;%fhaia;S% mqreI iudk;ajh ms<sn| m%{ma;shhs'

Y%s ,xldfõ udOH ;+< ia;S% mqreI iudk;ajh Yla;su;a lsrSugwjYHjk wju m%ñ;Ska" uQ,O¾u yd l%shd ud¾. fuu m%{ma;shuÕska fmkajd fok w;r udOH wdh;k" udOHfõ§ ixúOdk ydudOH ;+< fï iudk;ajh Èkd .ekSu ioyd WmldÍ jk m%dfhda.sljev ms<sfj<la o igyka lrhs'

ia;%S mqreI iudk;ajh i|ydjk fï m%{ma;sh ms<s.kakd nj m%ldYlrk fï ixúOdk my; i|yka l%shdud¾. wkq.ukh lrñka tajdgiydh fok f,i ish¨u udOHfõoska f.ka" udOH ixúOdk j,ska ydudOH jD;a;Sh iñ;sj,ska b,a,d isà'

1' m%Odk uQ,O¾u

iudcSh iudk;ajh we;slsÍug kï" udOH iajlSh mrsirh ;+<fukau ckudOH jd¾;dlrKh ;=< hk fowxYfhkau ia;%s mqreIiudk;ajh j¾Okh fldg wdrlaId l< hq;+h' fuu m%Yak ms<sn|jidjdoh iy idlÉPdj újD; lsÍu u.ska iudPh jvd;a oekqj;alsrsu;a" ia;%S mqreI ia:dms; wdo¾Yhka f.a isudjka ì| oeóu;a udOHfhaj.lsu fõ'

udOH wdh;k ;+< ia;%s mqreI iudk;au;dj ms<sn| ldrKh udOHhjd¾;dlrKh ;+< ia;%s mqreI iudk;ajh ms<sn| ´kEu idlÉPdjlflakaøSh jeo.;alu Wiq,hs'

ia;%s mqreI Ndjh fkd;ld my; i|yka lreKqj,os iudk wjia:d,eîu iy widOdrKhka isoqfkdjk nj wfmlaId lsrsu ish¨udOHfõoska iy udOH wdh;k ld¾H uKav, i;+ whs;shls'

udOHfõoh i|yd mqoa.,hka n|jd .eksu yd m;alsrsu

jegqma f.ùu

udOHfõos jD;a;sh ;+< Wiiaùfï yd jvd ±kqu ,nd .ekSfïwjia:d

udOHhg tlaflda ia;%Ska hgm;a lsÍu ;yjqre l< yels h' ke;akïia;%S whs;Ska j¾Okh lsÍug flakaøSh ld¾Hhla bgq l< yelsh' ia;%Skayd mqreIhka ms<sn| ia:dms; wdo¾Y ms<sìUq fyda Yla;su;a fkdlrkmßÈ ia;%Ska yd mqreIhka iudk wdldrfhka ksfhdackh lsÍfï j.lSuckudOHfõ§ka jgyd .ekSu b;d jeo.;a h' tu.ska iïm%odhsljYfhka ia;%Skag wjdisiy.; wiudk;djhka m%;s ksIamdokh fkdjknjg j. n,d .; yels h'

2' iudk wjia:d

ish,qu udOH wdh;k uyck fiajd jqjo" fm!oa.,sl jqjo my;i|yka lreKQj,g lemfjñka ia;%S mqreI iudk;ajfha uq,O¾umj;ajd.; hq;+h'

Y%s ,xldfõ udOH yd udOHfõoS lafIa;%fha ia;S% mqreIiudk;ajh ms<sn| m%{ma;sh

2006 ud¾;=

ia;%S mqreI Ndjh u; fkdj iqÿiqlï u; mokï jq úksúo fmfkkWiiaùfï yd f;dard .eksfï l%uhla fhdod .ekSu

relshdjkag fjkia fldg ie<lSu bj;a lrñka iEu mejreulgiudk wjia:d ,ndfoñka iïm%odhslj ia;%S mqreI jYfhka jevfnosu bj;a lsÍu

iudk jákdlu we;s jev i|yd iudk f.ùï

l¾hd,fhys iEu wdldrhlu ,sx.sl ysxikhka ;+rka lsÍu i|ydm%;sm;a;s yd meyeos,s uÕ fmkaùï iy wfhda.H yeisrSï i|ydúkhdkql+, mshjr yÿkajd §u

úIu ie<lSug mgyeks meyeos,s m%;sm;a;s yªkajd oSu yd j¾OkhlsÍu u.ska jeo.;a ;k;+re i|yd ia;S%ka f;dard.ekSu osrs.ekaùu

f.da,ShlrKh iy udOH taldêldrh yuqfjys wiaÓr" fiajdfldka;%d;a;+ —ia;%SlrKh˜ fkdjk nj iy;sl lrk úfYaIm%;sm;a;s l%shd;aul lsÍu'

3& udmshka f,i iudk wjia:d

uõmshkaojk udOHfõoSkag úfYaI wjYH;d yd j.lsï we;'f;rmqï fukau" .egqïldÍ ,eÈhdjka we;s lrïka <uhska n,d.eksfïlghq;+j, jeäfldgi ks;ru mdfya ia;%Ska u; mejfrk neúkaudmshka fofokdgu ish jD;a;sfhys uq¨uKskau iyNd.sùug yelsjkfia úfYaI úê úOdk we;s l< hq;+h'

iuq¿jg iyNd.s jQfjda

Page 15: 2006 ud¾;= - wfma%,a l,dmh - 06 - Centre for Policy … úu¾Ys 5 ´iafÜ%,shdkq ckudOH ix.ufha idudðlhska i|yd m< lefrk "fjdla,Sia " kï ckudOH oaúudislfhaixialdrljßh jkcelS md¾la"

udOH úu¾Ys 15

Y%s ,xldfõ udOH yd udOHfõoS lafIa;%fha ia;S% mqreIiudk;ajh ms<sn| m%{ma;sh

2006 ud¾;=

fmdÿ jYfhka udOHfõoh ;+< fukau úfYaIfhka udOH wdh;kj, m%Odk ;SrK .kakd ia:dkhkays ia;%Ska wvqfjka ksfhdackhùfï m%Yakh wduKa;%kh lsÍu i|yd ish¨ udOH wdh;k ydudOHfõoskaf.a ixúOdk my; i|yka oE j¾Okh l<hq;+h'

mjqf,a j.lSïj,g bv i<ik kuHYs,S jevlrk ld,fõ,d

ud;D iy mS;D ksjdvq i|yd idOdrK f.ùï"

fiajlhkag <ud iq/l=ï fiajd ,ndoSu'

4& ia;%S m%;srem ks¾udKh

ia;%Ska yd mqreIhka hk fomd¾Yjhgu idOdrK yd w;=<;alr.kakd iq¿ ksfhdackhla i|yd m%h;ak ±Íu" udOHg iïnkaO ish,qfokdf.a u j.lSuls' udOHfõoh ;+< yeufokdgu y~la ,ndoshhq;+ w;r ia;%Ska iïnkaOfhka mj;sk iïm%odhsl widOdrK m%;sremhYla;su;a lsÍfuka je<lsh hq;+ h' tmuKla fkdj ia;%Ska" .eyeKq<uhska iy Tjqkaf.a úúOdldrjq N+ñld ms<sn|j iu;+<s; m%;sremhlabÈßm;a l< hq;+h'

foaYmd,kh wd¾:slh yd hqoaOh we;=¿ ish,qu jd¾;d iy ,smshkdÈfha § úúO jq mrdihl ia;%S ±lau iy;sl lsÍug udOHfõ§kayd udOH úfYaI W;aidyhla oersh hq;+h'

ia;%s mqreI Ndjhg ixfõ§ jd¾;dlrKhka ioyd uÕfmkaùï oúYajikSh yd j.lSfuka hq;+ iajhxmd,k l%uhka o ilia lr

.ekSu we;+¿j iodpdrj;a udOH Ndú;hla ms<sn| j.lSu r|dmj;skafka udOH jD;a;slhka u; h'5& ia;%S mqreI iudk;ajh iy jD;a;Sh iñ;s yd ixúOdkhkaysiyNd.s;ajh

ia;%S mqreI iudk;ajh i|yd jq m%;sm;a;shla l%shd;aul lsrsfïj.lSu ckudOHfõ§ ixúOdk ms<s.kS' tfukau ia;%S m%Yak ms,sn|jyd ia;%S mqreI iudk;ajfha uq,O¾u ms<sn|j ie<ls,su;afjñka tajd;u m%;sm;a;s yd l%shdldÍ ie,iqïj,g we;+<;a lsrsfï j.lSu ;ukaw; u mj;sk nj ms<s.kakd udOHfõoskaf.a ixúOdk my; i|ykal%shdud¾.o thg we;+<;a nj ms<s.kS'

udOHfõofha m;alsrSï n|jd .ekSï Wiia ùï yd bosrshg hdïiy jegqma f.úfï os iudk wjia:d b,a,d isàu'

ia;%S mqreI iudk;ajh j¾Okh lrk ld¾hd, m%;sm;a;s osrsu;alrk hymej;+ï iñlaIK meje;aùu" uõmshka u; we;s nrieye,a¨ lrk iy ld¾hd,fhaa yd mjqf,a j.lsï tlsfkl ydjvd;a .e,mSu Èß.kajk lrk l%uhk"

udOHfõoska f.a ixúOdkhkays iy tajdfha ;SrK.kakdjHqyhkays ia;%S iyNd.S;ajh j¾Okh lsrSu" ia;%S mqreI iudk;ajhms<sn| m%Yak m%%Odk Odrdjg f.k tAug wdOdr fjhs' fuh ;ub,lalhla f,i ms<s.kakd udOHfõoska f.a ixúOdk" m%dfhda.sljevigyka ;+< ia;%S udOHfõoska iuÕ jevlsÍu u.ska ia;%Skaf.ajeä iyNd.s;ajh osrsu;a lsÍug lemfõ'

udOH ;+< ia;%S mqreI iudk;ajh i|yd yvkÕk w;ru ;ukaf.aw;aoelSï fnod.ekSu iy tlsfkldg wOdr lr.ekSu msKsiia;%S udOHfõoskS cd;sl ldka;d cd,hla j¾aOkh lsrSu udOHfõ§ixúOdk úiska Èßu;a lrk w;r iyfhda.ho fohs'

i a; S %k ag jeo.;ajk m%Y ak .ek jd¾;d lsÍu WfoidckudOHfõ§ka osrsu;a lsÍu i|yd iy udOHfhys ia;%Ska f.aúfYaI odhl;ajhka w.ehSu ioyd ;Hd. msysgqùfï yelshdjfidhd ne,su"

rgmqrd ish¨ udOH wdh;k ;+< ia;%s mqreI iudk;ajh ;yjqrelefrk wNHka;r úêúOdk iy;sl lsrsu i|yd m%;sm;a;s iyfhdackd ixj¾Okh lsÍug udOH wdh;k iuÕ idlÉPd wdrïNlsÍu'

ia;%S mqreI iudk;ajh ms<sìUq jk wNHka;r m%;sm;a;s l%shd;aullsrsfï Wfoid my; i|yka l%shd ud¾. wkq.ukh lsÍfïjeo.;alu udOHfõoS ixúOdk ms<s.kS'

ia;%S mqreI iudk;au;djh ms<sn| m%Yak iïnkaOfhkaWoaf>daIK ixúOdkh lsÍug úfYaI jYfhkawjOdkh fhduq lrk ia;%S mqreI Ndjh ms<sn|lñgqjla f.dv ke.Su"

úfYaIfhkau úOdhl iNdjkyS ia;%S ksfhdackhms<sn| wju uÜgula y÷kajdosu'

mjq,a ys;jdoS /iaúï osrsu;a lsÍu'

iqk

kao

foaY

m%sh

Page 16: 2006 ud¾;= - wfma%,a l,dmh - 06 - Centre for Policy … úu¾Ys 5 ´iafÜ%,shdkq ckudOH ix.ufha idudðlhska i|yd m< lefrk "fjdla,Sia " kï ckudOH oaúudislfhaixialdrljßh jkcelS md¾la"

16 udOH úu¾Ys

uypd¾h fla' isj;ïì - iudcúoHd{fhls" úpdrlfhls" l,dyd ixialD;sl lafIa;%fhals%hdOrhls'

rcfha .=jka úÿ,sh

fou< ckhdyd

¾;udk f,dalfha udOH Ndú;fha jeo.;alu ms<sn|jWfoHda.hla mj;S' udOH ls%hdldß;ajfha uQ,sl wxYh

jkafka udOH yd ixialD;sh w;r we;s wfkHdakH iïnkaO;djhs'ixialD;sh ;=< we;s i,l=Kq weiqre lr f.k udOH Ndú; fõ'ixialD;sh Tiafia .uka fkd.kafka kï udOHfha úys§ hEuowvqfõ'

fï ksidu ck;djf.a ixialD;sh udOHhg jeo.;a fõ'ixialD;sh hehs i|yka lsÍfï § ta ;=< NdIdj yd wd.u jeo.;a;ekla Wiq,hs' mYapd;a hg;a úð; ixj¾Okh fkdjQ rgj, wd.ugjeo.;a ;ekla ysñfõ' wfma rg ;=< o fn!oaOd.ug jeo.;a ;ekla,eî ;sfí' mkai,lg fyda wd.ñl ia:dkhlg hEug fkdyelsmsßiaj,g .=jka úÿ,sh fyda rEmjdysksh ta i|yd wod< ia:dkfõ'

,xldj iïnkaOfhka ne,Sfï§ uqøs; udOH hï ÈhqKqjla w;alrf.k we; hkak i;Hhla jqjo" úoHq;a udOHhla f,i .=jkaúÿ,sh rg mqrd jHdma; jQjls' wE; m%foaYj,§ rEmjdyskS hka;%fhaia:dkh .=jka úÿ,sh f.k we;' ta ksidu .=jka úÿ,s fiajh hïjeo.;alula .kS'

miq.sh jir 20-25 ld,hl isg .=jka úÿ,s fiajh fou<ck;djg w;a m;a lr § we;af;a l=ula ±hs fidhd ne,Sug uuwoyia lrñ'

wfma foaYmd,k{hska fldmuK m%ldY l< o mqrjeishka w;rtalSh rg hk udkisl;ajh we;sfjkafka Tyqg rfÜ ysñ jkmx.=j ms<sn|j i,ld ne,Sfuks' ksfYaOkd;aul lreKq bÈßm;alsßu fjkqjg .eg¨j u;= lr .ekSu i|yd Ydia;S%h i;Hh m%ldY

l< hq;= fõ' fï miqìfuys .=jka úÿ,s fiajh;a" fou< ck;dj;aw;r we;s iuyr úia;r bÈßm;a l< hq;=h' fuu m%ldY i|ydfm!oa.,sl .=jka úÿ,s fiajdjka wod< lr fkd.ksuq'

fou< NdIdfjkajk kd,sld m%Odk úldY folla ;sfí'iajfoaYSh fiajh tlls' wksl fj<| fiajhhs' fjf<| fiajhofldgia folls' tlla 'f;kavq,a' fiajh jk w;r wfkl fjf<|fiajhhs' foaYSh uÜgñka jeo.;a úh hq;af;a iajfoaYSh fiajhhs'tys ;;a;jh l=ula o@ fou< iajfoaYSh fiajh i|yd thg ufjka jQ kd,sldjla ke;' fou< fj<| fiajfha we;s kd,sldfou< iajfoaYSh fiajh i|yd o Ndú; flf¾' iajfoaYSh fiajhfmrjre úldYkh 5g wdrïN jk w;r fmrjre 8g wjika fõ'8-9 olajd uqia,sï fiajh úldYh fõ' miqj fï kd,sldj Tiafiau fou< fjf<| fiajh úldYh fjhs' iji 6g mgka f.kkej; 11'30 olajd iajfoaYSh fiajh úldYh fõ' fï ld,h ;=<m%jD;a;s úldYk folla o' î'î'iS' ';ñ,a ́ fihs' jev igyko" taiu. 7-8 olajd hqfrdamfha úldYkh flfrk fldá úfrdaëúldYkhka o úiqrejd yef¾' rd;S% 8-9 olajd uqia,sï jev igykah' fï wdldrhg ld,h fnod ne,Sfï § meyeÈ,s jk lreKqrdYshls'

1' fou< udOHfhka wOHdmk úldYkhla ke;'2' .%dóh lDIsl¾uh ms<sn|j úia;r rd;S% 9'20g úldYh fõ'3' kdgH jev igyka ke;'4' l¾Kdgl ix.S;h i|yd mehla fyda fjka lr ke;'fuhska wjika fkdfõ' ls%lÜ ;r. meje;afjkafka kï" Wfoa

isg iji olajd;a" iuyr Èkj, rd;s%h olajdo fou< iajfoaYShfiajfha úldYkh k;r fldg ta ;rx. ud,dj Tiafia ls%lÜúia;r m%pdrh flf¾' ́ iafÜ%,shdfõ meje;afjk ;r.j, § ijijev igyka o ngysr rgj, § kï fmrjre jevigyka o w;aysgjkq ,efí'

fou< iajfoaYSh fiajh mßmd,kh úuiSfï § wOHCI hehstla ;k;=rla we;' kdgH" ldka;d jeks jevigyka i|yd fjkafjka jQ wxY fkdue;' l¾kdgl ix.S; ;eá f;dard .ekSï isÿlrkq ,nkafka ,smslre uyf;ls' ksfõolhska ms<sn|j úuiSfï

Wú÷ l

=rel

=,iQßh

j

Page 17: 2006 ud¾;= - wfma%,a l,dmh - 06 - Centre for Policy … úu¾Ys 5 ´iafÜ%,shdkq ckudOH ix.ufha idudðlhska i|yd m< lefrk "fjdla,Sia " kï ckudOH oaúudislfhaixialdrljßh jkcelS md¾la"

udOH úu¾Ys 17

§ iaÒr" w¾Old,Sk" mQ¾Kld,Sk ksfõolhka ljq±hs fidhd .ekSugfkdyels f,i úYd, msßila isà' fuhska iuyfrl= l¾kdglix.S;h Y%jkh lr fyda fkdue;'

fj<| fiajh ms<sn|j úuiSug fmr iajfoaYSh fiajh ms<sn|i,ld ne,sh hq;=h' fï fiajh W;=re kef.kysr m%foaYj, fyd¢kaY%jkh fkdfõ' fuh wdrïNfha isg u mej;s ;;a;ajhls' fou<iajfoaYSh fiajh Tiafia jeo.;a wd.ñl W;aij wjia:d iÔùjúldYkh flßKs' k,aƾ fldaúf,a r: W;aijh" uqkafkaYajrïr: W;aijh" uydYsj rd;s%h" ;srefla;sYajrka mQcdj jeks jeo.;aixialD;sl" wd.ñl wjia:d iÔùu úldYh flfßKs' fujeksúldYk i|yd jd¾;udkfha remsh,a 50"000g fkdwvq uqo,la f.úhhq;= njg fr.=,dishla mkjd we;s njg f;dr;=re we;' kuq;aksjerÈ úia;r uu fkdoksñ' miq.sh bßod Ysjrd;S% W;aijh i|yd;srefla;sYajrï" uqkafkaYajrï jeks fldaú,aj, isg iÔj úldYkfou< iajfoaYSh fiajfha fkd ;sìKs' wjqreÿ .Kkdjla meje;siïm%odhka miq.sh breÈk rd;s%fhka wjika flßKs'

;j;a jeo.;a lreKla we;' fï jev igyka Ndr ks,OdÍkaf.a udOH m%ùK;ajh h' fï ms<sn|j f;dr;=re fkdue;' thiDcqj idlÉPd lsÍu mjd lK.dgqodhl h' ixikaokd;auljne,Sfï§ isxy, iajfoaYSh fiajfha" iqNdr;S jevigyk fufyh

jk udOHfõ§ka yd mjdka fou< udOHfõ§ka fldmuK isào@fou< fiajfha foaYmd,k jevigykaj,§ ckdêm;s" weu;sjrekaye¢kaùfï§ fÊ'wd¾' hq.fha fhÿï Ndú;d lr;s' ^WodyrKjYfhka w;s W;a;u ckdêm;s& weu;sjreka iïnkaOfhka ia;=;sNdIdjla Ndú;d lr;s' wms fï ms<sn|j udOHfõ§kag fodiafkdlshuq' Tjqka tfia m%ldY fkdlrkafka kï" Tjqka f.a ;k;=rewk;=reodhl jkq we;' tfiau Tjqkag úreoaOj fm;aiï hkqwe;ehs we;eï msßia l:d nyd lr;s'

fuhska mek k.sk m%Yakh jkafka fou< ck;djg ls%ia;shdksfyda yskaÿ fyda fõjd Tjqkag ,efnk ikaksfõokh l=ulao@

1960 .Kkj, isg idudkH fou< ck;djg;a .=jka úÿ,sfiajhg;a úYd, mr;rhla meje;sKs' kuq;a kdgH" ix.S;" idys;H"jeks ixialD;sl úIhkaj,§ tu ÿria: Ndjh fkd;sìKs' fou<ck;dj ;=< fï i|yd meje;s uyck ms<s.ekSu ms<sn|j wdKavqjghï yeÕSula ;snqfKa kï" fï wdldr lghq;= isÿúh yelso@ fou<iajfoaYSh fiajh jir 20-25 lg fmr meje;s ;;a;ajh ydixikaokh lsÍfï§ wo mj;sk ;;a;ajh jgyd .; yel' ta ;=<skatys nrm;<luo jgyd .; yel'

fgdßkagka p;=rY%hg .=jka úÿ,sh meñKs 1950 .Kkaj, isg1975 - 1980 olajd fou< iajfoaYSh fiajh f,dal fou< m%pdrl;,fha mej;sks' tys mej;s Wiia ;;a;ajh ms<sn| wo fndfydamsßia fkdoks;s' iuyrekag jerÈ wdldrfha is;=ú,so ;sìKs' fou<fj<| fiajh ms<sn|j bkaÈhdfõ ms<s.ekSula meje;s njg we;su;h hym;a fkdfõ' isjmdo iqkaorï" ù'tka' nd,iqn%ukshï"tka' Ykauq.kdoka" tia' mrkaks,a, rdcd" ù'rka' kuisjdhka jeks

udOHfõ§kag by< ms<s.ekSula ;sìKs' fou< NdIdfjka rÑ;isjnd, iqkaorï f.a .=jka úÿ,sh ms<sn|j 'úldYk ld,dj' lD;shgbkaÈhdfjka ;Hd.hlao ,eìKs' ,xldjg meñKs m%lg l¾Kdglix.S;fõ§yq fou< iajfoaYSh fiajh Tiafia Tjqkaf.a m%ix.hlat<s ±laùug W;aiyd .;ay'

foaYmd,kh ;=< mek k.sk m%Yak ksid fï ;;a;ajh wdrïNjQjd hehs m%ldY lsÍu i;Hhls' tfiau ;j;a i;Hhlao we;'mßmd,kh ;=<ska fYa%IaG udOHfõ§ka úY%du .ekSfï§ kj m;aùul%udkql+,j isÿ fkdflßKs' h;=re f,aLlhka jevigykaiïmdolhka f,i;a" jevigyka wOHCIjreka f,i ;k;=re ,ndwe;' isxy, fiajhg fuka m%dfoaYSh fiajdjka fou< udOHhgke;' hdmkfha we;s m%dfoaYSh úldYkh yuqod Wjukdjka i|ydwe;' kef.kysr uE;l§ .sksfldK È. fiajh werö we;' thgwe;s n,mEu wms fkdoksuq' fou< ck;dj iuÕ wdKavqj ia:dms;lsÍug wfmalaId lrk iakaksfõok iïnkaO;dj fï wdldro@

fï ms<sn|j is;d n,k lsisfjl= fkdue;so@ fjf<| fiajhms<sn|j lreKla igyka l< hq;=h' YS% ,xld .=jka úÿ,s ixia:djgúfoaY úksuh Wmhkafka fou< yd yskaÈ fiajdjka h'j¾;udkfha§ ol=Kq bka§h ckhd jeä jYfhka Y%jKh lrkafkafï fou< fjf<| fiajhhs' fou< fjf<| fiajfha ÈhqKqjg

wdKavqj úhoï lsÍu wjYH fkdfõ' ,efnk ,dNfhka mx.=jlata i|yd m%udKj;a h' hym;a l<ukdlrKhla ta i|yd m%udKj;ah' kuq;a th isÿjkafkao@

f;kavq,a kue;s fiajhg fjf<| fiajfha kd,sldj fhdodf.k we;af;a l=ula i|ydo@ ls%lÜ ;r. i|yd fjk;a kd,sldfkdue;so@ fï ;=< Èfjk foaYmd,kh l=ulao@

fuh miq.sh wjqreÿ 50 jeks ld,hla NdIdj yd wd.ï ms<sn|Wkkaÿjla olajk rgls' fou< ck;djg;a" NdIdjg;a"ixialD;shg;a .re fkdlrk .=jka úÿ,s fiajhlska tu ck;djg,efnk m%;s,dNh l=ulao@ j¾;udk fou< ck;dj 'iQßhka', 'Yla;s'jeks fm!oa.,sl .=jka úÿ,s kd,sldj,g m%jD;a;s i|yd h;s' ;j;aWodyrKhla jkafka ,xld .=jka úÿ,sfha fmdÿfõ jeo.;a jQwjux., ±kaùï o fm!oa.,sl .=jka úÿ,s kd,sldj,g Ndr fo;s'

bx.S%is lshukla jkafka wYajhdg l,ska lr;a;h fkdhjkf,ih' ,xldfõ wo talShNdjh ms<sn| ixldÉPd lrkfoaYmd,k{hskag ud ne.Em;aj m%ldY lrk lreKla jkafkaNdId yd ixialD;sl wxYj,§ talShNdjhg we;s Wjukdj fmkajdÈh yelso@ tfia fkdue;skï" ;ukaf.a rfÜ ;uka hg;a úhhq; =h hk woyig fï fo aYmd,k{hska i|yka lrkm%cd;ka;%jdoh ;=< lsisu bvla fkdue;' fnÿïjdofha W,am;ameyeÈ,s fkdjkafkao@

^Tn ud .ek l=ula is;=jo rg ms<sn| i|yka lsÍfï§ fuhm%ldY l< hq;=h' ukao fuh uf.a o rg jk neúks&

Wmqgd .ekSu - rdjh

fou< fiajfha foaYmd,k jevigykaj,§ ckdêm;s" weu;sjreka ye¢kaùfï§ fÊ'wd¾' hq.fhafhÿï Ndú;d lr;s' ^WodyrK jYfhka w;s W;a;u ckdêm;s& weu;sjreka iïnkaOfhkaia;=;s NdIdjla Ndú;d lr;s' wms fï ms<sn|j udOHfõ§kag fodia fkdlshuq' Tjqka tfia m%ldYfkdlrkafka kï" Tjqka f.a ;k;=re wk;=reodhl jkq we;' tfiau Tjqkag úreoaOj fm;aiïhkq we;ehs we;eï msßia l:d nyd lr;s

Page 18: 2006 ud¾;= - wfma%,a l,dmh - 06 - Centre for Policy … úu¾Ys 5 ´iafÜ%,shdkq ckudOH ix.ufha idudðlhska i|yd m< lefrk "fjdla,Sia " kï ckudOH oaúudislfhaixialdrljßh jkcelS md¾la"

18 udOH úu¾Ys

f.a ±kqu yd w;a±lSu wkqj ,xldfõ lsisu mqj;am;lgPdhdrEm ms<sn| m%;sm;a;shla ke;' PdhdrEm jerÈ iy.;

f,i fjkialrk ,o yd úlD;s lrk ,o wjia:d ´kE ;rï±l.; yelsh' PdhdrEm Ys,amshdf.a ku Ndú; lsÍu ms<sn|joksYaÑ; m%;sm;a;shla ke;' mrK PdhdrEm fhdod.kafka flfiaohkak ms<sn|jo wjfndaOhla we;af;a iaj,am fofkl=g muKs'jeo.;au foa jkafka mqj;am;a wdh;khg PdhdrEm m%;sm;a;shla;sîu h' fï iuÕ m<jkafka tjeks PdhdrEm m%;sm;a;shla ilialr.ekSug wdOdr lr.; yels w;aje,ls'

PdhdrEm m,lsÍfï m%;sm;a;s ms<sn|j Tng iemfhk w;aje<fmdÿ fldkafoais (1' mqj;amf;a m< lrk ´kEu PdhdrEmhla ckudOH

jákdlulska hqla; úh hq;=h' PdhdrEmh u.ska l:d mqj;jvd;a biau;= ùu;a iy tu l:d mqj;g i;Hh jYfhkauwod<ùu;a úh hq;=h'

2' mqj;am;g jeo.;a jkafka PdhdrEmfha m%dfoaYSh $ foaYShfldaKhhs'

3' mqj;amf;a iEu m%ldYkhlu uq,a msgqfõ m<jk PdhdrEmw;ßka wvqu ;rñka tl PdhdrEmhlaj;a foaYShuh fyda;ukaf.a N+f.da,S miqìu mokï lr.kakd ,o PdhdrEmhlaúh hq;=h'

4' fyd| PdhdrEmhla ks;ru wkfmalaIs; fohla mjik" iy,sÅ; jd¾;dj ;jÿrg;a ikd: lrjk tlla úh hq;=h'

5' PdhdrEmhla ie,iqï lsÍfï§ th PdhdrEm fyda Wm ixialdrlúiska wkqu; l< hq;=h'

6' ilia lrk,o PdhdrEm" mqia;ld, PdhdrEm iy ,sÅ; jd¾;dj,g lsisu f,i wod< fkdjk PdhdrEm Ndú;fhka yels;dlaÿrg j<lskak'

7' mqj;amf;a msgq ieliSfï§ jvd;a M,odhs whqßka PdhdrEm f;dard.ekSug tu PdhdrEm lmamdÿ lsÍu;a ^Crop& b;d jeo.;afõ'

8' mdGlhdf.a weia myiqfjka msgqj mqrd .,d hd yels mßoafokamsgq ieliSu isÿúh hq;= ksid Bg wod<j PdhdrEm ixúOdkhlr.ekSu jeo.;a fõ'

9' tl iudk PdhdrEm m< lsÍfuka j<lskak'10' jerÈ iy.; iy fjkia lsÍug ,la lrk ,o PdhdrEm wm

mqj;amf;a m< lsÍu fkdl< hq;=h' Tn f*dfgda fIdma ̂ PhotoShop& Wmfhda.S lr.ksñka ;u PdhdrEmh fnd| lsÍu" w÷re

PdhdrEm m%;sm;a;shla i|ydw;aje<la

YS%hka; j,afmd< The Hindumqj;amf;a PdhdrEm Ys,amshdh

Pdh

d (

SLPI

wk

q.%yfhk

s

u

Page 19: 2006 ud¾;= - wfma%,a l,dmh - 06 - Centre for Policy … úu¾Ys 5 ´iafÜ%,shdkq ckudOH ix.ufha idudðlhska i|yd m< lefrk "fjdla,Sia " kï ckudOH oaúudislfhaixialdrljßh jkcelS md¾la"

udOH úu¾Ys 19

lsÍu hïlsis fohla fyda mqoa.,fhl= biau;= lsÍu fyda ieÕùul< hq;af;a PdhdrEm ixialdrl wkqu;h ,eîfukawk;=rejhs'

11' iEu úgu Tn ckudOH wdpdrO¾u iy m%;sm;a;sj,gkS;s.rel jkak' hïlsis iel iys; wjia:djl PdhdrEmixialdrl fyda fjk;a ixialdrl flfkla iuÕ idlÉPdlr Tfí .eg¿j úi|d .kak'

msgq ie,iqï Ys,amSkag iemfhk úfYaI w;aje,1' msgq ie,iqï lrkakd jYfhka hïlsis PdhdrEmhla fjkia

lsÍug fyda PdhdrEmfhka hïlsis fohla bj;a lsÍug fmrPdhdrEm Ys,amshd fyda PdhdrEm ixialdrl iuÕ idlÉPdlrkak' PdhdrEmh lmamdÿ l<fyd;a tys wvx.= jeo.;a lreKqbj;aj hd yelsh'

2' Tn mqj;am;g fhdod.kakd PdhdrEmh tu Ys,amshdf.a fydaPdhdrEm tackaisfha ku i|yka lsÍfuka Tyqg lS¾;shlaw;al< hq;=h' th fkdlrkafka tlu wjia:djl§h' tkïb;d l=vd fld,ï Nd.fha Portraits PdhdrEm m, lrk wjia:dj,§ muKls'

3' wmf.a mqj;am;a wdh;kfha PdhdrEm Ys,amsfhla kï Tyqf.a$ wehf.a kuo PdhdrEm Ys,amshd fjk;a tackaishl /lshdkshqla;l= kï m<uqj PdhdrEm Ys,amshdf.a kuo fojkqjtackaisfha kuo tl;= l< hq;=hs' ;jo Tn mqj;am;a wdh;kfhamerKs mqj;am;a f,aLkhlska kej; PdhdrEmhla ,nd .kafkakï" PdhdrEm Ys,amshdf.a ku iy tu PdhdrEmh .;a j¾Ihoi|yka l< hq;=h' ;jo PdhdrEmh Tnf.a mqj;amf;a fkdjkfjk;a merKs f,aLkhlska ,nd.kafka kï th ,nd.;af,aLkh m<uqjo" fojkqj PdhdrEm Ys,amshd iy j¾Ihoi|yka l< hq;=h'

4' iEu wjia:djl§u m%ldYk l¾;D whs;Ska .re lrkak' kutackaish fyda fjk;a uQ,dY%hla i|ykaj ke;s PdhdrEmhlamdúÉÑ lsÍug wjYH kï th PdhdrEm l¾;D iuÕ idlÉPdlrkak' wjidk ;SrKh Tn i;=h' ;jÿrg;a ,nd.kakd ,oPdhdrEm Ndú;h" merKs f,aLk Ndú;h iy fm!oa.,slPdhdrem Ndú;fha§;a by; i|yka ls%hdu¾. ms<smÈkak'

5' iEu mqj;am;a msgqjlu tla m%Odk PdhdrEmhla fyda PdhdrEmtl;=jla wka;¾.; l< hq;= fõ'

6' ish¿u PdhdrEm iy Graphic mqj;amf;a m%ñ;Skag wod, úhhq;=h' tlu lreK jd¾;dfõ;a Graphic j,;a mqk mqkd i|ykafkdlrkak' s

7' m%jD;a;s Graphic iy Ñ;% o PdhdrEm f,i ie,flk neúkatajd PdhdrEm fjkqjg fyda PdhdrEmj,g wdOdrlh f,iNdú;d l< yelsh'

8' fld,ï 5 lg jvd úYd, PdhdrEm m<jkafka w;s úfYaIwjia:dj,§ muKs'

9' iEu PdhdrEmhlgu úfYaIs; jQ m%udKhla ;sìh hq;=h'

PdhdrEm Ys,amSka i|yd úfYaI Wmfoia- PdhdrEm Ys,amshd ckudOHfõÈfhls' Tyq PdhdrEmhl we;s

ckudOHuh wka;¾.;h i|yd j.lsj hq;= w;r" PdhdrEmlrKfha wjia:djka j¾Okh lsÍug wjYH kj woyiabÈßm;a l< hq;=h'

² PdhdrEm Ys,amshd yd jd¾:dlre w;r wfkHdakH iïnkaOhlamej;Su jeo.;a fõ'

² PdhdrEm Ys,amshdo" ckudOHfõÈfhl= fukau tu lKavdhfïjeo.;a idudðlfhl= jk w;r Tjqka iyNd.s jk ish¿u /iaùu i|yd iyNd.S ùuo" ld,Sk isoaë ms<sn| ukd ±kqula;sîuo ld¾hhka i|yd fhdackd bÈßm;a lsÍfï yelshdjo;sìh hq;=hs'

² iEu PdhdrEmlrK wjia:djl§u PdhdrEm Ys,amshd úiskaúl,am PdhdrEm .ekSu isÿl< hq;=h' Wod ( isria" ;sria wd§jYfhka'

² fyd|u PdhdrEmh ks;ru uq,a msgqfõu fhduq l< hq;=h'² iEu iïuqL idlÉPdjlu" /iaùulu yd mqj;am;a

idlÉPdjlu PdhdrEmhla PdhdrEm mqia;ld, ixÑ;h i|ydfhduql< hq;=hs'

² oji wjidkfha PdhdrEm Ys,amshd Tyqf.a PdhdrEm yd o¾YkPdhdrEm ixialdrl fj; fhduq lsÍuo" tu jHdmD;sh ms<sn|flá ye¢kaùula Tyq fj; ,nd §uo" l< hq;=h'

² PdhdrEm úia;rh ,sùu i|yd fuu f;dr;=re jeo.;a fõ'² Ndú;d lrk ,o iEu PdhdrEmhlu Èkh" ku hkd§ i;H

f;dr;=re ,nd §fï j.lSu PdhdrEm Ys,amshd i;=h'PdhdrEmfha úia;rh iEu úgu PdhdrEmhg wod< úh hq;=w;r tys wka;¾.;h W'5 ixl,amhg wkq.; úh hq;=h'

When - ljoo $ oskh What - l=ulaoWhy - wehs Where - ia:dkhWho - ljqo

jeämqr is;Su i|yd² fm!oa.,sl PdhdrEmuh NdIdjla jeo.;afõ'² úYsIaG PdhdrEmhla i|yd iEu úgu jeä ld,hl=;a"

Ñka;kh;a" ;dlaIKsl ksmqK;djh;a yd jdikdj;a wjYHfõ'

² f;dr;=re jeo.;a úh yel'² kj m%jk;d" ú,dis;d yd ksrEmkh ms<sn| PdhdrEmlrKfha§

jvd ksoyiaj PdhdrEmlrKhg miqìu fkdúh hq;=h'² lS%vdj hkq YdÍßl l=i,;djhls' tksid úfYaI wjia:d yiqlr

.ekSu jeo.;a fõ'² úYsIaG PdhdrEmhla Tng Tn ;=,skau f;dard fírd .; yel'

Pdh

d (

SLPI

wk

q.%yfhk

s

Page 20: 2006 ud¾;= - wfma%,a l,dmh - 06 - Centre for Policy … úu¾Ys 5 ´iafÜ%,shdkq ckudOH ix.ufha idudðlhska i|yd m< lefrk "fjdla,Sia " kï ckudOH oaúudislfhaixialdrljßh jkcelS md¾la"

20 udOH úu¾Ys

iudc j.lSufk;a t*a tï .=jka úÿ,sh iudc j.lSfuka hq;a bf,lafg%dksl

udOhhla f,i lghq;= lrhs' fm!oa.,sl f¾äfhda kd,sldjla jqjo ;ukafiajh lrk uyck;dj$ .%dylhka ms<sn|j j.lSula we;s nj fk;at*a tï úYajdi lrhs' tneúka tys jevigyka" m%jD;a;s" wf,úlrKh"m%j¾Okh" m¾fhaIK iy úldYk hk ish¨ wxYj,§ iudc j.lSfukahq;= udOHhla f,i fk;a t*a tï lghq;= lrhs'

fuys tla wx.hla f,i fk;a t*a tï fj;ska m%pdrh flfrkix.S;h" .S;" jevigyka" f;dr;=re" m%jD;a;s" jeks wxYj,§ idOdrKj"ksjerÈj" mßmQ¾Kj" iunrj tajd bÈßm;a lsÍug fk;a t*a tï mshjr.kshs'

hym;a udOH l,dfõ uQ,O¾u YS% ,xldfõ ish¨ udOHj,g fmdÿO¾u;djhla ù we;s kuqÿ fk;a t*a tï .=jka úÿ,sfha tu uQ,O¾uwdh;kfha ffoksl lghq;=j, fldgila njg m;a flf¾' fuys wruqKfk;a t*a tï fj;ska m%pdrh flfrk ´kEu jevigykla" .S;hla"f;dr;=rla" m%jD;a;shla fyda tu.ska ls%hd;aul flfrk wf,úlrKfyda m%j¾Ok jevigykla by<u m%u;Skag yd wdpdr O¾uj,g wkql+,nj iy;sl lsÍuhs'

fï wruqKska fk;a t*a tï f¾äfhdau u;= lshfjk udOH l,dfõuQ,O¾u yd m%ñ;Ska wdrlaId lsÍug lemfõ'

NdIdjwm Ndú; lrkafka wd.ka;=l fkdjQ NdIdjls' isxy, f¾äfhda

kd,sldjla neúka wmf.a uQ,sl jHjydßl fuj,u jk isxy, NdIdjys;du;d úlD;s fkdlsÍug j. n,d .kq ,efí' w;HjYHu wjia:djl§muKla iy wm bÈßm;a lrk woyi meyeÈ,s f,i bÈßm;a lsÍugwjYH jQ wjia:djl wfkl=;a ifydaor NdIdjka f.a iyh me;Sugfhduqjkq we;' fuys§ wmf.a Ndú;h jHjydßl NdIdj jk w;r th,sÅ; ffY,sfha NdIdjla fkdjk nj o ie,lsh hq;=h'

wm rg ;=< Ôj;a jk lsishï ck j¾.hla" wd.ñl ck fldÜGdihlaixialD;sl yd Wm ixialD;sl fldÜGdihla" foaYmd,k fldÜgdihlafyda ;ukaf.a wkkH;djh ksfhdackh lrk lsishï fldÜGdihlawduka;%Kh lsÍfï§ Tjqka wmyiq;djhkag m;a fkdùug j. n,d .kqwe;'

wka;¾.;hlsishï YdÍßl wdndOhlg" frda.hlg fyda YdÍßl wvqmdvqlulg

,lajQ mqoa.,fhl=g fyda mqoa., lKavdhulg fyda lsishï cd;shl ckfldÜGdihlg fyda l=,hlg fyda lsishï wd.ulg fyda ,sx.sl;ajfjki u; Tjqkag wmydi lrk fyda fy<d olsk wkaofï lsisÿ .S;hla"jevigykla" m%jD;a;shla" m%ldYhla fyda .=jka ;rx. u.ska m< flfrklsishïu fyda wx.hla úldYh fkdlsÍug j. n,d .kq we;'

tjeks mqoa.,hka fyda lKavdhï wmyiqjg ,lajk wkaofï lsisjlam%pdrh fkdflf¾' iudchg ydkslrk wkaofï ñ;Hdjka m%pdrhfkdflf¾' tn÷ lsishïu fyda f;dr;=rla m%pdrh flfrkafka tajdm¾fhaIKd;aulj yd úoHd;aulj ;yjqre jkafka kï muKs'

iDcqj fyda jl%j lsisÿ úgl u;ameka" ÿuqjeá fyda u;aøjH i|ydwkqn, §ula" m%pdrh lsÍula fyda wkshï whqßka tajdg m%pdrh §ulafyda isÿ fkdflf¾'

<ud wmpdr m%pKav;ajh iy ldu wmpdr iïnkaO wkqn, §ulalsisÿ wdldrhlska isÿ fkdflf¾'

fk;a t*a tï iu. iïnkaO jk wikakka ieye,a¨jg fydawmyiq;djhg fyda ,lajk wkaofï lsisÿ m%ldYhla fkdlsÍug j.n,d.efka'

.=jka úÿ,shl yevrejfk;a t*a'tï' .=jka úÿ,sfha m%ñ;Ska yd wdpdr O¾u

.=jka ld,h lsis÷ úgl;a wmf;a fkdhjk w;r .%dylhka f.a±kqu" nqoaêh" iodpdrh" mßl,amkh iy .=Kd;aul úfkdaodiajdohj¾Okh jk wdldrfha jev igyka bÈßm;a flf¾'

fk;a t*atï .=jka ld,fhka jeä fldgila wdjrKh jkafka .S;j,sks' tneúka .S; m%pdrfha§ lsis÷ n,mEulg hg;aj fyda ys;d u;dfyda lsis÷ .dhlfhl=g" .S; rplfhl=g fyda ix.S; lKavdhulgmlaI.%dyS f,i lghq;= fkdlsÍug j. n,d .kq we;'

úoHd;aul m¾fhaIK u; mokïj rislhskaf.a reÑl;ajhg uq,a;ek § ukd ie,iqula iys;j .S; bÈßm;a lrkq we;'

lsisÿ úgl§j;a .=jka ld,h Ndú;d lr ;ukaf.a mqoa.,sl foaYmd,k"wd.ñl" u;jdohka fm!oa.,sl wNsreÖka yd Ôjk p¾hdjka i|ydwikakka fm<Uùfuka je<lS isáh hq;=h'

wm rfÜ iodpdrh j¾Okh i|yd uQ,sl jYfhka mdol lr .;yels idOlh jkafka wd.ñl O¾u;djka nj fk;a t*a tï úYajdilrhs' tneúka wms yels yeuúgu wd.ñl O¾u;d m%j¾Okh lruq'ckjd¾.sl iu.sh yd wd.ñl O¾u;djkag yels yeuúgu wkqn, §uisÿflfrkq we;'

fjk;a udOH iu. iïnkaO;dwm rg ;=< ls%hd;aul jk ish¨u ifydaor udOH wdh;khka rfÜ

ck;djf.a iy udOHfha m%.ukh i|yd lghq;= lrk yeu wjia:djl§uwmf.a mQ¾K iyfhda.h Tjqkag ysñfõ'

wfkl=;a udOHhka fy<d ±lSu wmyiq;djhg ,la lsÍu fyda Tjqkaks¾oh úfõpkhg ,la lsÍu fyda lsisúgl;a fkdlruq' flfia fj;;aiEu úgu fk;a t*a tï M,odhS úfõpkh i|yd bÈßm;a fõ'

m%jD;a;sm%jD;a;s jd¾;dlrKh" ixialrKh iy bÈßm;a lsÍï wdÈfha§

ksrjoH;dj" i;H;dj" idOdrK;ajh iy iunr;dj hk m%jD;a;s l,dfõWiia jD;a;Sh wdpdr O¾u wdrlaId lrkq ,efí'

m%jD;a;s iy f;dr;=re h:d¾:hg wkql+, njg;a" lsisúgl;a idjoHfyda fkdu. hjk iq̈ fyda fkdjk njg;a fk;a t*a tï ksrka;rfhkaj. n,d .kq we;'

f;dr;=re iy m%jD;a;s iEu úgu i;H tajd njg;a" lsis úgl;aúlD;s lrk ,o fyda l¾;D uKav,hg wjYH ks.ukj,g wkql+,f,i ilia lrk ,o tajd fyda fkdjk njg;a j. n,d .efka'

26 msgqjg'''

Page 21: 2006 ud¾;= - wfma%,a l,dmh - 06 - Centre for Policy … úu¾Ys 5 ´iafÜ%,shdkq ckudOH ix.ufha idudðlhska i|yd m< lefrk "fjdla,Sia " kï ckudOH oaúudislfhaixialdrljßh jkcelS md¾la"

udOH úu¾Ys 21

mdGlhka f.a úYajdih f.dvke.Su i|yd .; hq;= úúO mshjrksúfhda¾la ghsïia yS wNHka;r lñgqjla fhdackd lf<a h' mqj;amf;ajevlghq;= .ek fcaHIaG udOHfùoSka ks;r ks;r ,sms ,sùu" isÿjkjeros úêu;a wdldrfhka fidhd .ekSu mqj;amf;a úfúplhkag jvd;oska oefkk f,i m%;spdr oelaùu wdosh o thg we;=<;a úh' msgq16l fï jd¾;dj ghsïia iud.fï www.nytco.com fjì wvúfhkaoeka ,nd .; yelsh'

lñgqjg wjidk jYfhka woyia oelajq úOdhl l¾;D ì,a fl,¾"mqj;am; ;u mdGl úYajdih by< kxjd .kafka flfiao@ hkakmÍlaId lrñka m%ldY lf<a" wmf.a udOHfõoh ixj¾Okh lr.ekSfï úYd, jevfldgila lsÍfï yelshdj we;s njhs' WodyrKhlajYfhka ku fy<sorú fkdlrK uq,dY% Ndú;h iSud lsÍu" lreKq

lñgqfõ jd¾;djg m%;spdr olajñka fl,¾ uy;d m%ldY lf<a'wmf.a ksjeros Ndjh" idOdrK;ajh yd j.lSï iy.; nj mj;ajd.ekSfï jHdhdufha B<. mshjr i|yd fuh b;d fyd| ie,eiaulanjhs' fï u. fmkaùï m%jD;a;s ueosßfha l%shd;aul lsÍug;a" tajdld¾hh uKav,hg meyeos,s lroS tu ks¾foaY l%shd;aul lsÍug wjYHmqo.,hka fhoùug;a ;ukag wjYH nj Tyq m%ldY lf<ah'

kuq;a fï m%;sixialrK u.ska muKla m%jD;a;s m;% ixúOdkms<sn| úYajdih ì| jeàu je<elaúh yelso@ hs Tyq m%Yak lf<ah'we;a; jYfhkau ke;" Tyq fuysoS m%ldY lf<a' mqj;amf;a md,kfhkaf;dr idOl fndfyduhla we;;a" wmf.a md,kh hgf;a we;s idOlms<sn| by< m%ñ;shla mj;ajd .ekSu w;HjYH njhs'

fl,¾ uy;d jvd;a wjOdkh fhduq l< lafIa;%h kï miq.shjif¾ ckdêm;sjrK iufha WÉpia:dkhg m;ajq wka;¾ cd,h u.skajfï fukau ol=fKao msßia u.ska úYd,fldg fmkajq idudkH ckhdmqj;am; .ek lrk nqre,la ke;s úfõpkhs' fï úfõpk j,oSmqj;am; lf<a ksyvj isàuhs' fl,¾ uy;d lñgqfjka m%Yak lf<afï m%ydr yuqfõ ;jÿrg;a ksyvj yd ;ekam;aj isáh hq;=o @ hkqfjks'o ghsïia ;ukag t,a,jk úfõpkj,g m%;spdr oelaúh hq;= njlñgqj ms<s.;af;a h' jd¾;dfõ i|ykajqfha" ue;sjrK iufhaoSmqj;am;g wdrlaIdjdo s ia:djrhlg hdug isÿùu je<elaúhfkdyelsjqjo" oeka ;ukag t,a, jk úfõpkj,g ms<s;=re fkdÿkaúgmdGlhka f.a uki ks;ru wjq,aiy.; ùu je<elaùu i|ydl%shdldÍj yd Woafhda.su;aj ms<s;=reoSug mqj;am; lghq;= l<hq;=nj hs'

wmf.a jevj,skau ish,a, f;areï hkq we;ehs lSu ;jÿrg;am%udKj;a ke;snj wms ;rfhau úYajdi lruq hs jd¾;dfõ i|ykah'tys jeä ÿrg;a i|yka jqfha" wo mj;sk udOH jd;djrKh hgf;atn÷ wju m%;spdrhlska wmf.a úYajdikSh Ndjh m¿÷jk njhs' tu

úYaajdijka;Ndjh f.dvke.Su i|ydghsïia lKavdhfï fhdackd

mdGl úYajdih i|ydmqj;am;l lemùu

le;ßka lsõ' iS,afha

jYfhkajk jeros wvqlr .ekSu" m%jD;a;s yd u; w;r meyeos,sfjkila mj;ajd .ekSu jeks jd¾;dfõ wvx.= lreKq fmkajd oshyelsh' ;uka lrk iïuqL idlÉPdj, w;amsgm;a fjì wvúfham%oa¾Ykh lsÍu jeks l%u fhdod .ksñka o ghsïia mqj;am; ;ukaf.amdGlhkag ;u jev lghq;= yd ;SrK jvd;a úksúo fmfkkwdldrhg mj;ajd .; hq;= nj o tys i|yka h' B fï,a u.skajd¾;dlrejka yd l¾;Djreka weu;Su myiq lsßug o ghñia l%shdl<hq;= njo jd¾;dfõ i|yka fjhs' fjk;a TskEu m%Odk wefußldkqmqj;am;lg jvd o ghsïia yS mdGlhkag" j.lsjhq;= l¾;D uKav,idudðlhl= yd iïnkaO ùu b;d ÿIalr nj jd¾;dj lshhs'

fï jd¾;dj ksl=;a jqfha udOHh ms<sn|j uyck úYajdihmsßfyñka ;sìhoS h' mSõ m¾fhaIK uOHia:dkh uE;l l<wOHhkhlska fy<sjqfha ;uka oskm;d mqj;am;aj, lshjk foams<sn|j wefußldkqjkaf.ka ishhg 45 lg lsisu úYajdihla ke;snj fyda we;af;a iq¿ õYajdihla muKla njhs' udOHh o" m%Yakhlaf,i ks;ru u;= jq újdoldÍ ckdêm;s ue;sjrK iuhloS fï m%YakhweiQ ksid we;eï úg wúYajdifha uÜgu jeäfhka igyka jQjd úhyelsh' o ghsïia .ek woyia idudkH uÜgfï úh' o ghsïiamdGlhkaf.ka ishhg 21la" ;uka lshjk ish¿ oE úYajdi l<w;r" ishhg 14 la lsisjla u úYajdi fkdlr;s'

ksid lñgqj fhdaPkd lf<a o ghsïia fj; t,a,jk uyck m%ydruek ne,Sfï Wmdh ud¾.hla ilia lsÍug m%jD;a;s ldurh lghq;=l< hq;= njhs' o ghsïia g m%ydr t,a,lsÍug leu;s Woúh isák nj"ms<sf.k tfy;a mqj;am; ms<sn| ksYaÑ; u;hl ke;s mdGlhkab,lal lr .ksñka wm ms<sn|j" wmf.a ;SrK ms<sn|j" wmf.a úêl%ums<sn|j" wmf.a jákdlï ms<sn|j wm l%shd;aul jk wdldrh ms<sn|j"úia;r lsÍug wm jvd l%shdYs,Sj lghq;= l< nj lñgqj m%ldYlf<ah' ta iu. iudka;rj l<hq;= fohla f,i lñgqj i|ykalf<a widOdrK m%ydrj,g ,lajk úg Tjqka wdrlaIdlrk njg"jd¾;dlrejkag iy;slhl a ,nd o Suh s " wmf. a a iud.fïikaksfõokhkayS" fjf<| yd kS;s fomd¾;fïka;=j, iyfhda.howe;sj m%jD;a;s ldurfha udOHfõoSka" wdrlaIdfõ fmruqK .;hq;=njo jd¾;dj m%ldY lf<ah'

.=jka úÿ,sfha yd rEmjdysksfha wm ms<sn|j ye.Sula we;s lsÍug,efnk wjia:djka i|yd fhdod.; hq;= Wmdh ud¾. ms<sn| ie<eiaulailia l< hq;= nj m%ldY l< jd¾;dj wmf.a jd¾;dlrejkagrEmjdyskS mqyqKqjla ,ndoSug o ks¾foaY lf<a h'

o ghsïia jeks mqj;am;la ;u m%;srEmh f.dvkÕd.ekSug uyck iïnkaO;d Wml%u oeäf,i fhdod .ekSu .ek ud wlue;s úh yelsh' kuq;a mqj;am; ;ukaj wdrlaId lr .ekSugigka jeosh hq;= nj uu ;oskau úYajdi lrñ hs Tyq lshhs

24 msgqjg'''

Page 22: 2006 ud¾;= - wfma%,a l,dmh - 06 - Centre for Policy … úu¾Ys 5 ´iafÜ%,shdkq ckudOH ix.ufha idudðlhska i|yd m< lefrk "fjdla,Sia " kï ckudOH oaúudislfhaixialdrljßh jkcelS md¾la"

22 udOH úu¾Ys

rl:kh kdoúh' ksÈ.eg yßñkaßisjrh <Õg weo .;sñ “Tn fuh

úYajdi lrk tlla kE” uf.a iydhlhdl;d lf<ah' “fukak kshu m%jD;a;shla mEkw; <Õ o@” uf.a yo.eiau ;r.hgt<ôfhah' m%udKj;a fya;=jla ke;sj Wfoa6g ud wjÈ lsÍu Tyq isysfkkaj;a fkdis;kqwe;' uu îîiS jd¾;dlre ùñ' fï iydhlhdol=Kq wms%ldfõ wjq,a iy .eg¨ iy.;kd.ßl foaYmd,kh ;=< uf.a oEi iyfoijk fuka úh' lsisu iqÿ cd;sljd¾;dlrejl=g m%d¾:kd l< fkdyels;rug Tyq m%Odk fmf<a l¿ cd;slixúOdkhkag wE£ isáfha h'

“n%;f,ais lajdiq¨ uy weu;s Oqrfhkabj;a fjkak hkjd' fmak úÈhg kï Tyqiyuq,skau jdf.a foaYmd,kfhka iuq.kakhshkafka' uf.a ñ;=rd lSfõh' Tyq i|ykalf<a iq̈ bkal;d ksoyia mlaIfha kdhlhdjQ fudkaf.diq;= n%;f,ais .ekh' n%;f,aisfk,aika uekafv,df.a o wms%ldkq cd;slix.ufha o m%Odk l¿ cd;sl úreoaOjdÈhdúh' jir .Kkdjla ;siafia fï fofokdf.awdOdrlrefjda wms%ldfõ iq¨ k.rhkays§ o"k;d,a m%dka;fha l÷lrfha§ o f,a y,k.egqul ksr; ù isáhy' fï .egqu uydmßudK isú,a hqoaOhla njg mßj¾;khùfï ,l=Kq ta jkúg my< ù ;snqKs' meje;s;;a;ajh ;=< uf.a iydhlhdf.a m%jD;a;shlïmkhla we;s lf<ah'

"Tyq bj;a fjkafka wehs@" uu weiqfjñ'fya;=j ;ju;a lsisjl= okakd mdgla ;ekehsuf.a ñ;=rd lSfõh' Tyqf.a f;dr;=re uQ,dY%hl=ula±hs uu wid isáfhñ' "th ks,jYfhka m%isoaO lr ;sfnkjd' uu mÍlaIdl<d' th we;a; Tyq lSfõh' ßisjrh ;enQuu wfkla w;g jydu ,kavka m%jD;a;swxYhg l;d lf<ñ' "n%;f,ais k;d,am%dka;fha uy weu;slñka b,a,d wiafj,d'mq¿jka blaukska jd¾;djla ilia lrtjkjd" hehs lSfjñ' ,kavkh ;ju;aysñÈßfha miQjQ neúka m%Odk m%jd;a;sm%pdrhkag mehl ;rï ld,hla ;snqKs'flfia fj;;a n%;f,ais b,a,d wiaùfï mqj;tla m%jD;a;s úldYkhl lsheúKs'

,k avkhg l;d fldg ßisjrh;nkjd;a iu.u ÿrl:kh h<s kdo úh' tauf. a iydhlhd' Tyq fldl a y~,diskdiqfKa' "fudlo yskdj@" "wfm% a,afudavhd" wfma%,a fudvhd" n%;f,ais b,a,dwiaù kE" heh s l shñka Tyq È.guiskdiqfKah' uf.a oKsia .efykakg úh'Tlaldrh;a iu. ysirohla we;súh' wjqreÿ.Kkdjlgu ug isÿjqKq krlu úys¨j

fuhhs' uf.a is;sú,s ñ;=rdg jegqyqKs' "talúys¨jla ú;rhs" Tyq iudjg fuka lSfõh'uu lvd mekafkñ' "tal;a fudk úys̈ jlao@WU yßu fudavhla' ux WU úYajdi lr,dm%jD;a;sh m%pdrh l<d'!

uu jyd ,kavkhg l;d lf<ñ'jdikdjlg fuka m%jD;a;sh m%pdrh ù;snqfKa tla jrls' th l=vd úldYhls' m%Odkm%jD;a;s úldYhg fmr th bj;a lr ±óugug yelsúh' m%jD;a;s l¾;Djrhd uf.kayria m%Yak weiSug mgka .;a l< "ñksfylaudj /jeÜgqjd" hehs ÿn, yçka lSfjñ'm%jD;a;sh /f.k wd mqoa.,hd jYfhkawjidk j.lSu Ndr.; hq;af;a ud nj Tyqb;d ksjerÈj fmkajd ÿkafkah' "jro WU<Õ kj;skjd" Tyq lE.eiqfõh' "foúhkagia;=;s lrmka" fj,djg tal whska lr,od.;a;g"'

tÈk jeä ld,hla .;jqfKa hld ke.a..Kkgh' úh hq;= mßÈu uf.a flaka;sfhkajeä yßhla .sfha uf.a iydhlhd msáks'tfy;a ug ud .eku flaka;shla ;snqKs' tackudOH l,dfõ b;du Y=oaO ms<sj;lauõiska ì| oud ;snQ ksid h' tkï iEuúgum%jD;a;sfha we;a; ke;a; ;ud úiskaumÍlaId l< hq;= hkak h' uõiska uf.aiydhlhd fldmuK úYajdi l<o" Tyqf.ain|;d iy" olaI;d fldmuK w.h l< ouõiskau m%jD;a;sfha we;a; - ke;a; fidhdne,sh hq;=j ;snqKs' jir myf<djlackudOHfha fh§ isàfuka miq" .egqïldÍ;;a;ajhka .Kkdjl jd¾;d lsÍfuka miqiy ol =K q wm s %l dfõ §¾> ld,hlajevlsÍfuka miq ckudOHfõÈfhl= w;skaisÿ fkdúh hq;= b;du m%d:ñl jrola udw;ska isÿj ;snqKs' tu iso aêfhka tawjia:dfõ§ lïmkhg o" kshd¨ njg o m;ajQ ug tys jeo.;alu f;areï .kakgyelsjQfha jir .Kkdjlg miqj h'

we;a;" tu isoaêfhka bf.k .; hq;=uQ,sl ckudOHfõ§ mdvula ;snqKs' ta njb;d meyeÈ,sh' tfia kuq;a uu uf.kawid.; hq;= jQ ;j;a m%Yakhla ;snqKs' tkïfï isoaêfhys,d f;areï .; hq;= jvd .eUqrg.sh fya;= idOl we;ao hkakhs' ta i|yd iqÿkd.ßl fmfofiys .egqïj,ska ish .Kkañh .shd jQ 1990 uq, Nd.h lrd uis; fhduqlrkakg isÿúh'

uf.a jD;a;sfha jeä ld,hla n%;f,aisf.abkal;d mlaIh iy uekafv,df.a wms%ldkqcd;sl ix.uh w;rjQ oreKq .egqu jd¾;dlsÍug fhojqKs' fï .egqï ksid j¾.jd§fkdjk m%cd;ka;%jd§ iudchla lrd jQol=Kq wms%ldfõ mßj¾;kh mS,s mksk njla

jro (f,dalh

wmg ´kEúÈhg ne,Su

ud l<f,dl=u

m¾,a flaks

ÿ

Page 23: 2006 ud¾;= - wfma%,a l,dmh - 06 - Centre for Policy … úu¾Ys 5 ´iafÜ%,shdkq ckudOH ix.ufha idudðlhska i|yd m< lefrk "fjdla,Sia " kï ckudOH oaúudislfhaixialdrljßh jkcelS md¾la"

udOH úu¾Ys 23

fmfkkakg úh' iajdëk iq¨ rdcHhlamsysgqjk njg n%;f,ais l< ;¾ckh uydmßudK isú,a hqoaOhl ;¾ckhla u;=lf<ah' rfgys olaIsKdxYsl lKavdhï iu.l,a,s .eiqKq Tyq nyqmd¾Yaúh idlÉPdj,skabj;a úh' Tyqf.a iq¨ cd;sl wkq.dñlhskagiy miq.dó iqoaokag n%;f,ais wms%ldkq cd;slix.uhg iy ckdêm;s la,dlaf.a cd;slmlaIhg tfrysj ke.S isá ùrfhla úh'tfy;a rfÜ nyq;rhg Tyq Nhdkl hqoaOhlawjq,kakg hk m%;s.dñfhla úh'

ckudOH iuÕ n%;f,aisf.a in|;dlK.dgqodhl f,i krl ;;a;ajhl ;snqKs'mqj;am;a idlÉPdj,§ b;du uDÿ f,i wikm%Yakj,g mjd Tyq lvd mek W;a;r ÿkafkah' bkal;d úfrdaë hehs Tyq Wml,amkhl< udOHlrejkag jro megjQfha h' foaYShiy úfoaYSh ckudOHlrejka f.a nyq;rhn%;f,ais ms<sl=,a l<y' Tjqkg Tyq fmkqfKa"uekafv,d iy wms%ldkq cd;sl ix.uh úiskamd,kh lrk ol=Kq wms%ldjl§ ish n,hwysñ fõh hk ìh ksid hqoaOhg hEug

iQodkï úkdYldrfhl= f,i h'îîiShg jd¾;d lsÍfï§ iy miqj ol=Kq

wm s %ldj .ek fmd;la , sùfï§ uun%;f,aisf.a oDIaáfldaKfhka isÿùï foine,Sug W;aidy lf<ñ' fï jkdys ud isysnqoaêfhka l< lghq;=h' uf.a îîiS mqyqKqjidOdrK;ajh ksrfmalaI wjYH;djla f,iug W.kajd ;snqKs' tys iïuq;sh i|yd bvlake;' kuq;a h:d¾:h jQfha wka ´kEuwfhl= fukau udo úfoaY udOHh ;=< me;srmj;akd ufkdaNdjhg f.dÿre jk njh'ol=Kq wms%ldj ksoyia iduldó" m%cd;ka;%jd§rgla jkq ±lSu ug wjYH úh' n%;f,aisf.ayeisÍfuka fmkakqï flrefKa Tyq Bg bvfkdfok njhs' tod Wfoa mdkaor uf.aúYajdijka; iydhlhd n%;f,ais b,a,dwiajkafka hehs jd¾;d l<úg ud ryiska^yoj;skau& i;=gq fkdjQfhïo@ ms<s;=refndfydaÿrgu "Tõ" hkqh' tu.ska .egqulawe;sùu je<lS úi÷ula blaukska we;sjkqwe;ehs uu is;=fjñ' iduh o t<fUkq we;'

m%jD;a;sh veye.;af;a fï ksid muKlauhehs uu fkdlshñ' th i;Hhla ùu uf.am%d¾:kh jQ ksidu uúiska m%jD;a;shlajd¾;d lrkq ,nkafka ke;' ckudOHNdIdfjka th m<uqfjkau jd¾;d lsÍug

jákd fyd| l;djls' tkuq;a" n%;f,aisms<sn| ud ;=<jQ yeÕSï o" Bg odhl jQ njksiel h' jd¾;d lsÍug isÿjk urd ±óïwvqjkq we;ehso" iuQy wjux.,Hhka wvqjkqwe;ehso" wm ieu ta Nhdkl ld,fha w;aú¢fkdikaiqka;d wju jkq we;ehs o iuyrúgud is;kakg we;'

n%;f,ais" fldfydugj;a b,a,d wiafkdúh' È.gu /£ isáñka wjidkfudfydf;a ue;sjrKhg bÈßm;aj ol=Kqwms%ldfõ j¾.jd§ fkdjQ" m<uq uekafv,dweu;s uKav,fha weu;sjrfhl= njgm;aúh' ue;sjrKfhka miq uu ol=Kqwms%ldj;a" n%;f,aisj;a w;yer wdmiq wdfjñ'tkuq;a "wfma%,a fudavhd" ÿrl;k mKsjqvhckudOHlrejl= jYfhka ud ;=< fjkilawe;s lf<a h' ud ;=< wlue;a;la we;smqoa.,hska iy iïnkaO;d .ek jd¾;dlrkúg wu;r mÍlaIdldÍ;ajhla mj;ajd.;hq;= nj th ug b.ekajQfha h'

kmqre pß;hka ^fndiakshdkq i¾íjre"rejkavd yqgq cd;slhska hkd§ f,i& msÍwe; s ckudOH f,d alh ; =< wfm a

jd¾;dlrKhka .eUqßkau m%Yak l< hq;=hehs uu is;ñ' fm!oa.,sl yeÕSï we;slr.ekSug ieug whs;shla ;sfí' tkuq;a±kqj;aj fyda fndafydaúg isÿjkakdla fukafkd±kqj; aj tu yeÕ Sï wfm ajd¾;dlrKhkag n,fkdmEug j. n,d .;hq;=h'

úIh jk mqoa.,hd fyda lKavdhum%pKav ls%hdjkays ksr; jk fyda ms<s.;fkdyels yeisÍula we;s wh jQ úg fuhb;d ÿIalr fjhs' 20 jeks ishjfia b;du;ams<sl=,a lghq;= wmrdOhkag tkï 1995 gqÜisck >d;khg rejkavd yqgqjreka iïnkaOùu flfrka" yqgqjreka ms<sn|j ,efnk iEutjeks jd¾;djlau i;H hehs woyia fkdfõ'miq.sh Y; j¾Ifha b;du ;=ÉP ñksiqka.Khg Tjqkaf.a kdhlhka we;=<;a jkkuq;a" ikd: lsßug idlaIs fkdue;sj Tjqkams<sn|j jd¾;d ,sùug ug whs;shla ke;'

;jÿrg;a hñka" fujeks ffjr pß;hkaúiska wmf.ka jvd ixfõ§Ndjhla"idOdrK;ajhg jvd lemùula b,a,di sákafkaheh s uu l shñ' ml aI. %dy Sjd¾;dlrejl=f.a ks.ukhg wjidkfha§<.dùug wmg isÿ jqjo" th mokï úhhq;af;a ±kqu iy úuid ne,Su u;h' tla

lKavdhula iyuq,skau ÿIag jk w;r"wfkla lKavdhu iyuq,skau hym;a hehslshefjk ckudOH tlÕ;dj iïnkaOfhkab;d mfriaiï úh hq;=h'

fuh" b;du uQ,sl iy ksiÕfhka fmkShk ldrKhla úh yelsh' tfia kuq;a"iajlSh wruqKq m%Yak lsÍug ckudOHfõ§kaolajk wlue;a; úiska ud ;s.eiaug m;alrhs' wfma jD;a;sfha isák fndfydafofklaiajhx ;Dma;shgo" iajhx iqúfYaIsNdjhg om;aj isá;s' th frda.hls' wkHhka újD;iy j.lsjhq;= úh hq;= hehs ckudOHfõ§kajk wms b,a,d isáuq' tfy;a wfmau wvqmdvqidlÉPd lsÍug fhdackd jQ l< mjqre ne|.ksuq'

w;S;h úuid n,d isÿj we;s jrola .ek,shkakehs weßhqï ,o úg ud meyeÈ,sjuwmyiq;djg m;a jQ nj uu oksñ' ;ud w;jrola we;ehs ms<s.ekSug ljrl=j;a leu;ske;' tku q; a tjeks fo a t< s±l aùuckudOHfha Ôj reêrh fõ' wyxldrh"iajhx - ;Dma;sh" wdrlaIdldÍùu u.ska

"ckudOHfõ§ w¥ro¾YSNdjh" we;s lrhs'wms wjidkfha§ wfmau w.;Skaf.a ms%iauh;=<ska f,dalh n,kakg mgka .ksuq'

wm lghq;= yosisfhka lefrk ksid;a"tfukau blaukskau wu;l lefrk ksid;awfma lghq;= flfrka bf.k .ekSugl,amj;akd mdvï ke;ehs úYajdi lsÍuf,fyish' uf.a n%;f,ais l;dj mej;sfhaysñosrs Wofha .=jka ;rx.hkays ;;amr.Kkdjla muKs' nrm;, ydkshlg u.mE§ug fmr th bj;a flßKs' tfy;a bkauu jeo.;a mdvula W.;af;ñ' "lsisfohlata yeáhgu úYajdi fkdlrkak'" uf.auckudOH l,dj;a Bg we;=<;a h'

m¾,a flaks W;=re wh¾,ka;fha yd ol=Kq wms%ldfõ.egqïldß ;;a;ajhka jd¾;d lsÍfuka w;a±lSï ,o îîisjd¾;dlrefjls' rejkavdfjys j¾.jdÈ .egqï ms<sn|j l<jd¾;dlrKh fjkqfjka ì%;dkH úfoaY ckudOHfõ§ix.ufha tâjâ wd¾' udfrda ;Hd.h Tyqg m%odkh

flfßKs'

Wmqgd .ekSu^Media Studies Journal, Spring / Sum-

mer 1998.&

tkuq;a "wfma%,a fudavhd" ÿrl;k mKsjqvh ckudOHlrejl= jYfhka ud ;=< fjkilawe;s lf<a h' ud ;=< wlue;a;la we;s mqoa.,hska iy iïnkaO;d .ek jd¾;dlrkúg wu;r mÍlaIdldÍ;ajhla mj;ajd .;hq;= nj th ug b.ekajQfha h'

Page 24: 2006 ud¾;= - wfma%,a l,dmh - 06 - Centre for Policy … úu¾Ys 5 ´iafÜ%,shdkq ckudOH ix.ufha idudðlhska i|yd m< lefrk "fjdla,Sia " kï ckudOH oaúudislfhaixialdrljßh jkcelS md¾la"

24 udOH úu¾Ys

jeros iïnkaOfhka jd¾;dfõ i|yka jkafka miq.sh jif¾mqj;am; ksjeros lsÍï 3200 la m<fldg we;s nj iy jeros kej;kej; isÿùu je<elaùu i|yd tajdfha rgdj fidhdf.k jeros fidhd.ekSfï l%ufõohla ilia lr.; hq;= njhs' lñgqj i|yka lrkafkafuu l%uh tla tla jd¾;dlrejka w;ska isÿjk jeros .Kka lsÍfïl%uhla f,i fhdod fkd.; hq;= njhs' tf,i jd¾;dlref.afm!oa.,sl jeros .Kkaa lrkakg hdu wukdmhka we;s lsÍug fya;=jk nj jd¾;dj fmkajd fohs'

fldms lsÍï yÿkd .ekSu .ek o ghsïia mqj;am; f,lIa fklIiaiud.u iu. idldÉPd fldg we;s nj jd¾;dfõ i|ykah' thwOHdmksl lghq;= i|yd u!ÿldx.hla ksmojq whsf;kaáflaÜ iud.u

iuÕ tlaj lghq;= lrk iud.ul'sa fuf,i u!ÿldx.hla ilialr.;a úg ielhla u;=jq wjia:djloS th fhdod .; yels nj lñgqjlshhs'

jd¾;ddjg blauka m%;dpdrhla olajñka ndlaf,aysle,sf*dakshd iriúfha ckudOH mdif,a mSGdêm;s Ts¾úf,a fI,am%ldY lf<a "fyd| uyck in|;d" iy Tnf.a jevlghq;=j,skauf;a/ï .ekSug bv yeÍu" w;r ;=,khla mj;ajd .ekSu o ghsïiamqj;am;g isÿjk njhs'

o ghsïia jeks mqj;am;la ;u m%;srEmh f.dvkÕd.ekSug uyckiïnkaO;d Wml%u oeä f,i fhdod .ekSu .ek ud wlue;s úhyelsh' kuq;a mqj;am; ;ukaj wdrlaId lr .ekSug igka jeosh hq;=nj uu ;oskau úYajdi lrñ hs Tyq lshhs'

mdGl úYajdih 21msgqfjka'''

iq.sh 12-14 od olajd ;%sl=Kdu,fha y¾;d,hla meje;ajqKs'tu y¾;d,h isxy, mqj;am;a .kkdjlau úiska yÿkajk

,oafoa isxy, y¾;d,h lshd h' kuq;a isxy,hska ish¿ fokd Bgiydh ÿkafka ke;' Bg fydou WodyrKh kï cúfm md¾,sfïka;=uka;%S chka; ùrfialr uy;d mjd tu y¾;d,hg úreoaO ùu hs'y¾;d,hg tfrysj m;%sldjla fnod yeÍug .sh ta uy;dgy¾;d,alrejka myr ÿka nj mqj;am;ays m< úh'

^fou< cd;sljd§ geñ,a fkÜ fjí wvúh uq,ska lSfha tauy;d y¾;d,h ixúOdkh lrkakg f.dia uydckhd ta uy;dgysßyer l< nj hs' kuq;a Bg miqod tu fjí wvúh md'u' chka;uy;df.a ksjerÈ lsÍula m< lf<a h&

flfia fj;;a isxy, mqj;a m;a .kkdjla È.gu lshd isáfhafuh isxy, y¾;d,hla nj hs' y¾;d,h ixúOdkh lf<a isxy,cd;sljd§ jHdmdrhka nj lsisjl=g ryila fkdù h'

kuq;a fou< cd;sljd§ ixúOdk fuf,i y¾;d,a ixúOdkhlrk l< fuu isxy, mqj;m;a lshkafka th fldá y¾;d,hlalshd h' tljru tu y¾;d,a Woaf>daIlhska t,aààB idudðlhskanjg m;a lsÍug tu.ska fuu mqj;a m;a ue,s jkafka ke;' thienE ùug;a fkdùug;a mq¿jk' kuq;a m%Yakh kï tjeks y¾;d,a

fou< y¾;d,a f,i fulS mqj;am;a úiska yÿkajkafka ke;af;aukao hkak hs'

fya;=j fuhhs' isxy, y¾;d,h hehs lS úg th bfíu jdf.aidOdrK fjhs' iqcd; njla ,nd .kS' fldá y¾;d,h hehs lSúg tfia jkafka ke;' fou< y¾;d,h hehs lS úg thidOdrK;ajhla ,nd .kS' tu.ska fmfkkafka fuu mqj;am;afuu y¾;d,a jHdmdr foflka tla me;a;l isák nj o@ we;a;jYfhka kï m%jD;a;sfha § jd¾;d l< hq;= jkafka tu y¾;d,aixúOdhlhskaf.a kñka ùu h' ke;akï y¾;d,fha wruqkska thyeÈkaùu h' WodyrKhla f,i kdúl yuqod fin¨ka >d;khlsÍug úreoaO y¾;d,h hkd§ f,i h' YsIH >d;k úfrdaêy¾;d,h f,i h'

th úuid ta msgqmi isák n,fõ. yeÈkaùu g wjYH kï taioyd fhdod .; hq;af;a m%jD;a;s fkdj úYaf,aIkhka h' .egqïixfõ§ ckudOH Ndú;djla jpk mdúÉÑ l< hq;af;a tf,i h'l=uk isoqùula jqj jd¾;d l, hq;af;a tlu m%ñ;shlsks' fldáy¾;d,h ̂ t,aààB h úiska leojkq fkd,enqfõ kï& iy isxy,y¾;d,h hkq lreKQ fkdfõ' újrKh hs' lrKq mQckSh fõúúrKh ksoyia h hk ck udOHfha jákd mdvu fuu Ndú;hu.ska flf<id ou hs'

fldá y¾;d,hiyisxy, y¾;d,h

Wú÷ l

=rel

=,iQßh

m

Page 25: 2006 ud¾;= - wfma%,a l,dmh - 06 - Centre for Policy … úu¾Ys 5 ´iafÜ%,shdkq ckudOH ix.ufha idudðlhska i|yd m< lefrk "fjdla,Sia " kï ckudOH oaúudislfhaixialdrljßh jkcelS md¾la"

udOH úu¾Ys 25

;, ysñosrs Wofha m%;sjdoSka w;r tlÕ;ajhla yeoSugcd;Hka;r ueo sy;alrejkag fkdyelsj idlÉPd

fïifhka ke.sák úgu m%;sjdoS fomd¾Yjh tlsfkldg úreoaOjfpdaokd k.kakg m%udo fkdjkjd fiau m<uq udOH jd¾;d m<jkafka iqmqreÿ isria;,hjk ".egqï ueo idu ls%hdj,sh weKysá" hkak iu.ska h

tfy;a idu ls%hdj,sh iuia;hla f,i id¾:l fkdjqK;a";j;a i;shlska follska ke;skï udfilska follska ldrKdlsysmhlg fyda tlÕjkakg fomd¾Yjh kej; idlpsPd i|ydwiqka .kakd y'

B<.g wjqreÿ foll idu idlÉPdj,ska miq m%dfoaYSh .egqïmek ke.Su;a iu. wka;¾jdr md,kh tl ;efkl ysrjQ úgúYajdihlska hq;= udOH isria;, kej; lshkafka rg h<shqoaOhlg ;,a¨ jkakg bv we;s nj h'

kej; jrla oS¾> flaj,a lsÍï j,ska miq kej;;a iïuq;shlgt<efò' fjk;a lKavdhul kdhlfhl= jev n,k w.ue;s f,im;a flf¾' ;j;a m%d:ñl idu .súiqulg tlÕ fjhs'

.egqï wdjrKh lrk udOHfõoSkaf.ka yeu úgu wkd.;fhaoSl=ula fõoehs wikq ,efí' by; ksoiqfkys fuka yeu úguisria ;,hg tkafka w÷re me;a; h' we;af;kau udOHfõoSkafndfydaúg jD;a;Sh jYfhka kreu msrsils'

´kEu isoaêl ;sìh yelss nrm;,lu wvqfjka ;lafiarefkdl< hq;= h' tfukau jvd ilS%h mshjrla .ekSug ue,s lulaolajk tlai;a cd;Skaf.a wdrlaIl uKav,h úiska m%pKav;ajhfy<d oelSu ta w¾:fhkau oelaúfï m%fhdackhla ke;' lsis÷t,a,hla ke;s idu m%;sm;a;s iuQyhla .ek u;= msáka l;d lsÍuotjf.au m%fhdackhla ke;' Tn .egqïldrS mrsirfhys we;af;kau

kreu fluk

.ejfik úg je<elaúh fkdyels úYd, >d;khla t;ehss Tngta;a;= hkafka kï th jd¾;d l< hq;= h'

tfy;a ksjeroshehs Tmamq fkdjkjd fiau jeros hehso Tmamqfkdjk idudkHfhka wiqnjdoS keUqreúïo .egqï i|yd idOliemhsh yels h' tfukau th idu ls%hdj,shl .egqï ksrdlrKhlsrSfï id¾:l mshjro u. yrskq we;' idu ls%hdj,shla ks;e;skauwiSre miqnEï iys; ls%hdj,shls' tfy;a th we;af;kau w¾:dkaú;m%h;akhls' fomd¾Yjh w;r uQ,sl tl.;ajhka yd fyd|ys;we;s lsÍu;a" úYajdih f.dv k.d .ekSu i|yd m<uqfjka ir<ldrKd úi|d .ekSu;a tu.ska isÿjkakls' th .egqug fya;= jkakdjQ nrm;, flakaøSh m%Yak úi|d .ekSug wjYH jk ;;a;ajhls'

udOHfõoSka fndfyda úg wdl¾Ykh jkafka by<ska my<gf.k hk ì| jefgk iqM idu ls%hdj,s fj; ñi" irKd.;hskajrlg mjq,a lsysmh ne.ska fiñysg kej; .ñ íñ fj; wefokm%cd ixj¾Ok uOHia:dkhla folla újD; jk mqmqrd yerekq

md<ula bosfjk yd mdrj,a újD; jk isú,a iudc yd ixj¾Okwdh;k ueosy;ajk t;rï ,lhla fmfkkakg ke;s tfy;awjYHfhkau my<ska by<g .uka .kakd idu ls%hdj,s .ekfkdfõ' fujeks j¾Oko hqojdoS kdhlhskaf.ka ck;dj fyñkabj;a flfrk idu,eos ck;d moku Yla;su;a lrk iduls%hdj,sfha jeo.;a bosrs mshjrhka h'

kreu fluklg yiq ù nrm;, wkdjels fkdlr isáu yeuúgu jvd jeo.;a h' kHdh m;% ieliSfï fhduqj idu ls%hdj,shlwNHka;r .eUqre h:d¾;h biau;= lrk w;r" jeo.;a hehsfkdfmfkk jgfhka jgh fyñysg f.dv k.d .kakd ìïuÜgfuys id¾:l;ajhka ;=,kd;aulj u;= lrkafka h'

Institute for war & peace reporting u.ska m< lrk ,o reporting for change: ahandbook for local journalists in crisis areas kï lD;sfha The Cynicism Trap

mßÉfþofha mßj¾;khls'

we;af;kau udOHfõoSka fndfydaúg jD;a;Sh jYfhka kreu msrsils' kreu fluklgyiq ù nrm;, wkdjels fkdlr isáu yeu úgu jvd jeo.;a h

yS

2005 fkdjeïn¾ 27 rdjh

2006 ckjdß 22 ikafâ ,Sv¾

Page 26: 2006 ud¾;= - wfma%,a l,dmh - 06 - Centre for Policy … úu¾Ys 5 ´iafÜ%,shdkq ckudOH ix.ufha idudðlhska i|yd m< lefrk "fjdla,Sia " kï ckudOH oaúudislfhaixialdrljßh jkcelS md¾la"

26 udOH úu¾Ys

.=jka úÿ,shl yevrej 20 msgqfjka'''

m%jD;a;s jd¾;dlrKh ;=< wjYH iy wod< ish¨ o;a;" f;dr;=re"idOl iy jeo.;a u; wvx.= njg j. n,d .efka' mqoa.,hka" lKavdhï"wdh;k" u;fNaod;aul fyda wdkafoda,kd;aul isoaêka iy lreKq wrNhdwdpdr O¾uj,g wkql+,j l¾;D uKav,h lghq;= lrkq we;'

ck;dj Wkkaÿjla olajk fyda wdkafoda,kd;aul fyda lreKqj,§ taiïnkaO ish¨ md¾Yjj, u;su;dka;r fyda woyia fyda ksfhdackh jkwdldrfhka m%jD;a;s bÈßm;a lsÍug j. n,d .efka' fk;a t*a tï m%h;akhjkafka yels ;rï m<,a wkaoñka u;su;dka;r m%jD;a;s ;=< .eíùu iy;sllsÍuhs' iEu woyilu wnegl fyda i;H;djla we;ehs úYajdi flfrkneúka tajdg ijka § mQ¾K i;H jgyd .ekSug .%dylhkag wjia:dj,nd §u fuys wruqKhs' fuu.ska YS% ,xldj fuf;la wdrlaId lrf.k wdm%cd;ak;%jd§ iïm%odhka Yla;su;a lsÍug j.lsj hq;= udOHhla f,iwmg yels jkq we;ehs fk;a t*a tï úYajdi lrhs'

wm bÈßm;a lrk ish¨ f;dr;=rej, j.lSu wm úiska orkq ,nkw;r ta ms<sn| lsishï md¾Yjhlg fyda mqoa.,fhl=g fyda hï n,mEulajkafka kï tu ;eke;a;dg fyda md¾Yjhg Tyqf.a fyda Tjqkaf.a fydawoyia m%ldY lsÍug wjia:dj ,nd§ug fk;a t*a tï ne£ isà'

ckdêm;sjrKh" md¾,sfïka;= fyda fiiq ue;sjrK" cku; úpdrKjeks wjia:dj,§ iunr;dj yd wmlaImd;S;ajh Wmßu jYfhka ls%hd;aullsÍug j.n,d .efka' ckdêm;sjrK fyda ue;sjrKj,g fyda bÈßm;ajk ish¨ foaymd,k mlaI yd lKavdhïj,g ixLHd;aulj yd .=Kd;auljiunr wdjrKhla ,nd §ug lghq;= flf¾' iunr;dj uekSu i|ydixLHd;aul ñkqï o~q Ndú;d lrkq ,efí' cku; úpdrKj,§ bÈßm;ajk u; folgu iu wjia:d ,nd §ug mshjr .kq ,efí' ue;sjrKflduidßiajrhd fyda iajdëk ue;sjrK fldñiu bÈßm;a lrk kS;sÍ;so ie,ls,a,g .ksñka wod< ld, iSud ;=< m%jD;a;s iy f;dr;=re bÈßm;alsÍug lghq;= lrkq we;'

wf,úlrKhñ;Hdu; m%j¾Okh flfrk wdldrfha fj<| ±kaùï m%pdrh

fkdlsÍug j.n,d .efka'ksoyia wOHdmkhg ndOd jk wkaofï fj<| m%pdrK lghq;=j,g o

fk;a t*a tï .=jka ld,h ,nd fkdfoa'iudc m%.ukhg wys;lr f,i ms<sf.k we;s u;ameka" u;aøjH yd

ÿïjeà m%pdrKh lsÍfuka je<lS isákq we;'<uhska ,jd fj<| kdu jdÑlj m%j¾Okh lsÍfuka je<lS isáuq'

wd.ñl fyda jd¾.sl ixfla; jdÑlj fyda Yío jYfhka wksis fj<|m%pdr lghq;= i|yd Ndú;d fkdflf¾'

weoys,s hka;% uka;% .relï ms<sn| fj<| ±kaùï m%pdrh fkdlsÍugj, n,d .efka'

ksfõolhskaf.a wdpdr O¾u;ud wu;l wikakd iu. iómj l;dny lrk kuqÿ ksfõolhd $

ksfõÈldj wúkS;j wika kd iuÕ fodvu¨ fkdjkq we;'iïnkaOjk wikakdg .re lrhs' wikakd wmyiq;djhg m;ajk

wkaoñka m%ldY fkdlrhs' fkdyeisrkq we;'ksfõolhd$ ksfõÈldj ish mqoa., ixj¾Okh we;s lr .ekSug ks;r

fjfyfikq we;' ta iïnkaOfhka ksrka;r wNHdifha yd wOHhkfhafhfokq we;' fk;a t*a tï .=jka úÿ,sh yd lefiÜ f¾äfhda fn%daâldiaáxfm!oa.,sl iud.u ksrka;rfhka ksfõol $ ksfõÈldjkaf.a ±kqu l=i,;diy wdl,am m%j¾Okh lsÍfuys,d Tjqka mqyqKq lsÍug lemù isáhs' iud.u;=< foaYshj iy úfoaYshj tjeks mqyqKq wjia:d mdod §ug iud.u ie,iqïlrkq we;' .=Kd;aul ikaksfõohla ìys jkafka .=Kd;aulj fmdaIKhù isák ikaksfõolhka lKavdhulska nj iud.u úYajdi lrhs'

ksfõolhka$ ksfõÈldjka ks;r úkh .relj lghq;= l< hq;=h'

m¾fhaIKfk;a t*a tï f¾äfhdaj Wiia m%ñ;sfha jevigyka m¾fhaIK flfrys

úYajdi ;nhs' mßiaiï iy.; ksÍlaIKh yd wjOdkh hgf;a úoHd;aulmokulska hq;=j iEu m¾fhaIKhlau isÿ flf¾'

kj jevigyka y÷kajd §fï§ fyda jevigyka bj;a lsÍfï§ úoHdkql+,m¾fhaIKhla mj;ajd Bg wjYH o;a; ,nd .efka m¾fhaIKh mlaImd;Sùu je<elaùu i|yd yels ;rï mq¿,a kshe¢hla Ndú;d flfrkq we;'

u; úuiqulska ,efnk m%;sM,j, ksrjoH;dj iy j,x.=Ndjh iy;sllr .ekSu i|yd iEuúgu uyck u; úuiqula isÿ lrkq ,nkafkams<s.;a m%ñ;Skag wkqj isÿ flfrk l%u fõohka Ndú;d lrñks'

ish¨ u; úuiqï iy m¾fhaIK by<u .=Kd;aul uÜgñka hq;= ùuiy;sl ùug fk;a t*a tï j. n,d .kq we;'

jevigykaj,g f;dr;=re wka;¾.; lsÍfï§ o ksis m¾fhaIK uÕska,nd.;a ksrjoH f;dr;=re muKla Ndú; flfrkq we;' fï f;dr;=rems<sn|j jevgiykla bÈßm;a lrkakka ±kqj;a fldg tu ±kquhdj;ald,Sk lsßu i|yd m¾fhaIK wxYh;a jevigyka wxYh;a w;rióm iïnkaO;djhla mj;ajdf.k hkq ,efí'

ia;s%h yd ckudOHfõÈksh 4 msgqfjka'''

ix.ïj,g mq¿jk' udOH úiska È.ska È.gu" ia;S%ka taldldrN+ñldjka ;=< Ñ;%Kh leÍfï tla m%Odk fya;=jla kï" ;uixialdrl uKav, ;SrKj, w;=re m%;sM, .ek fndfyda fofkl=gjegySula fkdue;s ùuhs' mqyqKqj ,nd§fuka fï ;;a;ajh uÕyrjd .; yels h'

wkHhka weiqre lr" yjq,a w;aoelSïj,ska oekqu jvd .ekSugia;S%kag wdOdrjkq msKsi" ldka;d udOHfõÈkshka i|yd wdOdrlcd, myiqlï imhkakg ix.ïj,g mq¿jk'

foudmshkag ,efnk ksjdvq Èk iqkuH fiajd ld,hla ydWiia ùï wdÈh ms<sn|j udOH fiajd ia:dkh ;=< mek k.skm%Yak ms<sn| fyd|u iólaIKhla l< yelafla ix.ïj,gh'tn÷ iólaIKhla ieliSfuka udOH fiajd ia:dkj,g jvd;afyd¢ka ia;S%ka n|jd .ekSug;a" mjqf,a j.lSï iu. fiajd j.lSïtaldnoaO lrk m%;sm;a;s ilid .ekSug;a myiqlï ,efí' wk¾>jHjydr iólaIK ;=<ska fiajd ia:dkj,g ud¾f.damfoaY ud,djlake;fyd;a ms<smeÈh hq;= uQ,sl m%ñ;Ska ilia fjhs' udOHh ;=<ia;S% ysñlï ;jÿrg;a fkdi,ld yßkq ,eîu je<elaùug thb;d jeo.;ah'

.=K;ajfhka Wiia udOHfõofhys kshef,k ia;S%kagms<s.ekSula iy Èß §ukd ,nd §u i|yd jeo.;a m%Yak ms<sn|jjd¾;d lrk ia;S%kag iïudk msßkeóug o ix.ïj,g mq¿jk'

wjidk jYfhka fiajd ia:dkh ;=< fukau ;ukaf.a ix.ï;=<o ,sx.sl ysßyerj,g n÷ka ùfï m%Yakhg ix.ï uqyqK §uwjYH fjhs' fï ne?reï m%Yakh wrNhd wfma fiajd ia:dk ;=<fuka wfmau ix.ï ;=<o meyeÈ,s m%;sm;a;s iy ud¾f.damfoaYwmg wjYH fõ' ,sx.sl Ndjh uq,a lr.;a úys¿ ;y¿" wYaYS,m%ldY yd mska;+r lsisfia;a iqÿiq ke;' fndfyda fofkla tajdwm%sh lrk w;r m%jD;a;s wxYh fyda ix.uh ;=< Bg ;eklake;' úfYaIfhkau fï .ek wfma msßñ ñ;=rka meyeÈ,sj f;areï.ekSu" wms n,dfmdfr;a;= fjuq'

fï /iaùu ;=<ska" udOHh ;=< l%shdldÍ jk ia;S%kaf.a ;;a;ajfhafjkila isÿjkq we;ehs uu is;ñ'

Y%S ,xldfõ udOHh ;=< ia;%S-mqreI iudk;ajh ms<sn| m%{ma;shlawe;s lr .ekSfuka" Tn wfmalaId lrk n,dfmdfrd;a;=j bgqlr.ekSug;a" fNao jQ yd fndfyda úg .egqïldÍ jQ udOH mßirh;=< iyfhda.S;djh we;s lrk wjia:djla Wod lr .ekSug;amq¿jk'

Page 27: 2006 ud¾;= - wfma%,a l,dmh - 06 - Centre for Policy … úu¾Ys 5 ´iafÜ%,shdkq ckudOH ix.ufha idudðlhska i|yd m< lefrk "fjdla,Sia " kï ckudOH oaúudislfhaixialdrljßh jkcelS md¾la"

udOH úu¾Ys 27

fkamd,fha m%cd;ka;%jdoS md,kh .fhakaø rcqf.a tldêm;s hlv im;a;=jg hg fldg2006 fmnrjdßhg jirla msreKs' .fhakaø rcqf.a tlS l=uka;%Kh úiska ckudOH ksoyio ú,x.=fõ ±uqKs'

t;eka mgka trg ckudOHfõ§yq fukau ckudOH o m%cd;%ka;%jdoh h<s Èkd .ekSfïigfka fmruqKq igkalrejka njg m;ajQy'

2006 ud¾;= 05 od l;aukavq k.rfha meje;s m%cd;ka;%jd§ Woaf>daIkhl §ckudOHfõ§yq 13 fofkl= w;a wvx.=jg .ekqKs' ysud,a kï ol=Kq wdishdkq iÕrdfõl¾;D lkla älais;a wdrlaIl yuqod úiska tosk w;a wvx.=jg .ekSu fmkajk fuucdhdrEmh rdfÊIa ÿka.dkd úiska .kakd ,oaols'

udOH úu¾Ys fkdmels,j fkamd,fha wfma i.hska iuÕ iyfhda.h m%ldY lrhs'

ckudOHfõ§kawr.,fha fmruqKg

rdf

ÊIa ÿ

ka.dk

d

hdmk ckudOHfõ§úkaikaÜ fchï" fmd,sia

m%ydrhlska miq

ljrfha w. msgqj

Page 28: 2006 ud¾;= - wfma%,a l,dmh - 06 - Centre for Policy … úu¾Ys 5 ´iafÜ%,shdkq ckudOH ix.ufha idudðlhska i|yd m< lefrk "fjdla,Sia " kï ckudOH oaúudislfhaixialdrljßh jkcelS md¾la"

28 udOH úu¾Ys

Page 29: 2006 ud¾;= - wfma%,a l,dmh - 06 - Centre for Policy … úu¾Ys 5 ´iafÜ%,shdkq ckudOH ix.ufha idudðlhska i|yd m< lefrk "fjdla,Sia " kï ckudOH oaúudislfhaixialdrljßh jkcelS md¾la"