yerel yonetimlerde halk katilimi tokat il merkezinde uygulamali bir calisma public participation in...

8/6/2019 Yerel Yonetimlerde Halk Katilimi Tokat Il Merkezinde Uygulamali Bir Calisma Public Participation in Local Administrati

1/164

T.C.GAZOSMANPAA NVERSTES SOSYAL BL MLER ENSTTS

YEREL YNETMLERDE HALK KATILIMI: TOKATL

MERKEZNDE UYGULAMALI BR ALIMA

HazrlayanHalim Emre ZEREN

Kamu Ynetimi Ana Bilim DalYksek Lisans Tezi

DanmanYrd. Do. Dr. Ahmet ZKRAZ

TOKAT 2007


2/164

ii

T.C.GAZOSMANPAA NVERSTES SOSYAL BL MLER ENSTTS

YEREL YNETMLERDE HALK KATILIMI: TOKATL

MERKEZNDE UYGULAMALI BR ALIMA

HazrlayanHalim Emre ZEREN

Kamu Ynetimi Ana Bilim DalYksek Lisans Tezi

DanmanYrd. Do. Dr. Ahmet ZKRAZ

TOKAT 2007


3/164

i

TEEKKR

Bu almada katklarndan dolay, bata tez danmanm Yrd. Do. Dr. Ahmet

ZKRAZa, yardmlarndan dolay kadim dostum Yunus GVERye, KamuYnetimi Ana Bilim Dal retim yelerine ve aileme ok teekkr ederim.

Haziran, 2007 Halim Emre ZEREN


4/164

ii

ZET

Demokrasi, gnmzde hemen her toplumun benimsedii bir deer olarak

karmza kmaktadr. Demokrasinin varl, halk zaman ierisinde ynetime dhil

olmaya zorunlu hale getirmektedir. Kreselleme ve teknolojinin de etkisiyle evresine

duyarsz kalamayan halkn ynetime katlm zorunluluu, temsili demokrasinin

yetersizliini ortaya karmtr.

Yerel ynetimlerin halka yaknlndan ve yneten - ynetilen ilikilerinin

geliimine uygun zeminler salamasndan dolay; halk katlmnn etkilerinin bu

birimlerde etkin olarak grlecei dnlmektedir.

Seimlere katlm gibi geleneksel katlm yntemlerinin yannda; halk

toplantlar, ombudsman, mahalle toplantlar vs. gibi yntemlerle katlm bilinci

glendirilmeye allmakta, halkn ynetime dahil edilmesi istenmektedir. Katlmn;

ynetimin meruiyeti asndan bir hayli nemli olduu dnlmektedir.

Dnya zerindeki birok ynetim sisteminde halk egemenliinin artarak

srdrlmesi iin, halkn ynetim faaliyetlerine dhil olmas kanlmazdr.

Anahtar Kelimeler : Demokrasi, Yerel Ynetimler, Katlm, Halk Katlm.


5/164

iii

ABSTRACT

Democracy is met as value that is accepted almost every public. Democracys

existence forces public being a part of management. By the effect of globalism and

technology, public that cannot be unsensitive to their environment, their participation to

management reveal democracys insufficiency.

By the positive effect of public participation to the management, local

administrations closeness to the public and preparing suitable place for the relationship

of the people that manage and that are managed.

Besides traditional methods as participating to the election, public meetings,

ombudsman, neighborhood meetings and etc work for strengthen the conscience of

management participation, want to include public to the management.

t is inevitable that publics participation to management for continuing public

sovereignty, by the act of public is sovereignty in parliament systems.

Key Words: Democracy, Local Administration, Participation, Public

Participation


6/164

iv

NDEKLER

Sayfa

TEEKKR. .. i

ZET. ii

ABSTRACT iii

NDEKLER iv

TABLOLAR LSTES xii

1. G R 1

2. L TERATR TARAMASI.... 4

3. DEMOKRASVE KATILIM. 6

3.1. Demokrasi Kavram.....6

3.1.1. Demokrasi..6

3.1.2. Demokrasi Trleri......7

3.1.2.1. Otoriter Demokrasi...7

3.1.2.2. Hukuksal Demokrasi 8

3.1.2.3. oulcu Demokrasi..8

3.1.3. Demokrasinin Temel Kavramlar..8

3.1.3.1. zgrlk...8

3.1.3.2. Eitlik....9

3.1.3.3. Halkn Egemenlii10

3.1.3.4. atma ve Uzlama. 10

3.1.3.5. Yurtta ve Katlmc Demokrasi.. 11

3.1.3.6. Yurttan Demokratikletirilmesi. 11


7/164

v

3.2. Siyasal Katlm.. 12

3.2.1. Kavram ve Tanm..12

3.2.2. Siyasal Katlm Biimleri. 13

3.2.2.1. Olaan Katlm. 14

3.2.2.2. Olumsuz Katlm...... 15

3.2.2.3. Katlmama 15

3.2.3. Katlmn levi ve Amac. 15

3.2.4. Siyasal Katlm Etkileyen Faktrler........ 16

3.2.4.1. Cinsiyet ve Siyasal Katlm. 16

3.2.4.2. Eitim ve Siyasal Katlm 18

3.2.4.3. Meslek ve Siyasal Katlm..... 19

3.2.4.4. Sosyo-ekonomik Durum ve Siyasal Katlm.. 19

3.2.4.5. Ya ve Siyasal Katlm 20

3.2.4.6. Kentleme ve Siyasal Katlm.. 21

3.2.4.7. Kitleletiim Aralar ve Siyasal Katlm22

3.2.4.8. rgt yelii ve Siyasal Katlm 23

3.2.4.9. Psikolojik Faktrler ve Siyasal Katlm. 23

3.2.4.10. Siyasal Faktrler ve Siyasal Katlm.. 24

4. YEREL YNETMLER VE KATILIM. 25

4.1. Yerel Ynetimler.25

4.1.1. Tanm...25

4.1.1.1. Merkezden Ynetimlkesi...26

4.1.1.2. Yetki Genilii lkesi26

4.1.1.3. Yerinden Ynetimlkesi.. 27


8/164

vi

4.1.2. Yerel Ynetimlerin Nitelii Ve nemi. 28

4.1.3. Trkiyede Yerel Ynetimlerin Tarihi Geliimi30

4.1.4. Anayasalarmzda Yerel Ynetimler. 36

4.1.4.1. 1876 Anayasas (Kanun-i Esasi) ..... 36

4.1.4.2. 1921 Anayasas.37

4.1.4.3. 1924 Anayasas.39

4.1.4.4. 1961 Anayasas.39

4.1.4.5. 1982 Anayasas 40

4.1.5. Yerel Ynetimlerde zerklik ve Denetim.. 41

4.1.5.1. zerklik 41

4.1.5.2. Denetim 42

4.1.6. Yerel Ynetim Trleri... 45

4.1.6.1. Kyler...45

4.1.6.1.1.Kydarelerinin Grevleri... 47

4.1.6.1.2. Kydaresinin Organlar......47

4.1.6.2. l zel dareleri.....48

4.1.6.2.1. l zel darelerinin Grevleri.. 49

4.1.6.2.2. l zel daresinin Organlar.51

4.1.6.2.2.1 Vali...51

4.1.6.2.2.2.l Genel Meclisi.. 52

4.1.6.2.2.3.l Encmeni.....52

4.1.6.3.Belediyeler 53

4.1.6.3.1. Belediyelerin Grevleri54

4.1.6.3.2. Belediyelerin Organlar56


9/164

vii

4.1.6.3.2.1. Belediye Meclisi..56

4.1.6.3.2.2. Belediye Encmeni..56

4.1.6.3.2.3. Belediye Bakan.57

4.1.6.4. Bykehir Belediyeleri... 58

4.1.6.4.1. Bykehir Belediyesinin Grevleri58

4.1.6.4.2. Bykehir Belediyesinin Organlar59

4.1.6.4.2.1. Bykehir Belediye Meclisi.. 60

4.1.6.4.2.2. Bykehir Belediye Encmeni.. 60

4.1.6.4.2.3. Bykehir Belediye Bakan..60

4.2. Yerel Ynetimlerde Halk Katlm...61

4.2.1. Yerel Ynetimlerde Katlmn Gereklilii..64

4.2.2. Yerel Ynetimlerde Halk Katlmnn Yntemleri.65

4.2.2.1. Seim.68

4.2.2.2. Kamuoyu Yoklamas.70

4.2.2.3. Halk Oylamas..71

4.2.2.4. Sivil Toplum rgtleri. 73

4.2.2.5. Mahalle Toplantlar 74

4.2.2.6. Muhtar Toplantlar.. 75

4.2.2.7. Semt Danma Merkezleri (Sedam) 75

4.2.2.8. Ombudsman.76

5. MATERYAL VE YNTEM.........77

5.1. Aratrmann Amac77

5.2. Aratrmann Snrllklar...77


10/164

viii

5.3. Aratrma Yntemi. 77

5.3.1. Aratrma rneklemi 78

5.3.2. Veri Toplama Arac...78

6. BULGULAR..... 79

7. SONU VE NERLER. 140

KAYNAKLAR 143

EKLER 147

ZGEM . 150


11/164

ix

TABLOLAR LSTES

Sayfa

Tablo 6.1. Ankete Katlanlarn Mesleklere Gre Dalm........ 79

Tablo 6.2. Ankete Katlanlarn Yaa Gre Dalm...79

Tablo 6.3. Ankete Katlanlarn Cinsiyetlere Gre Dalm... 80

Tablo 6.4. Ankete Katlanlarn Eitim Seviyelerine Gre Dalm.. 80

Tablo 6.5. Ankete Katlanlarn Gelir Seviyelerine Gre Dalm. 81

Tablo 6.6. Meslek ve Gelir Dalm.. 82

Tablo 6.7. Meslek ile Gelir Dalm Arasndakiliki.. 82

Tablo 6.8. Ankete Katlanlarn Alt Yap Ve Kanalizasyon Sorunuylalgili

Dnceleri. 83

Tablo 6.9. Ankete Katlanlarn p Sorunu ilelgili Dnceleri. 83

Tablo 6.10. Ankete Katlanlarn evre Kirlilii ile lgili Dnceleri... 84

Tablo 6.11. Ankete Katlanlarn Konut Sorunu ilelgili Dnceleri.... 84

Tablo 6.12. Ankete Katlanlarn Su Sorunuylalgili Dnceleri.. 85

Tablo 6.13. Ankete Katlanlarn Park ve Yeil Alanlarn Yetersizlii Sorunuyla lgili

Dnceleri..85

Tablo 6.14. Ankete Katlanlarn Otopark, Trafik ve Ulam sorunu ilelgili

Dnceleri..86

Tablo 6.15. Ankete Katlanlarn Kltrel Faaliyetler ilelgili Dnceleri....86

Tablo 6.16. Hizmetlerden Memnunluk... 87

Tablo 6.17. Kentsel Hizmetlerin Yeterlilii.... 87

Tablo 6.18. Belediye Kararlarnda Halka Danlmas....88

Tablo 6.19. Muhtar Tanma... 88


12/164

x

Tablo 6.20. Belediye bakanyla grme.. 89

Tablo 6.21. Halka Yakn Yerel Ynetici.89

Tablo 6.22. Belediyeyeikyet...90

Tablo 6.23. Dileke Verme..... 91

Tablo 6.24. Telefon Etme....91

Tablo 6.25. Yetkililerle Yzyze Grme.92

Tablo 6.26. Bakanla Grme .. 92

Tablo 6.27. Belediye Personeli Tandklarndan Yardm Alma. 92

Tablo 6.28. Kentsel Sorunlarin Zaman Ayrma.. 93

Tablo 6.29. Sivil Toplum Kurulularnn Katlm..94

Tablo 6.30. Sivil Toplum Kurulularna yelik. 94

Tablo 6.31. Sivil Toplum Kurulularnda alma. 95

Tablo 6.32. Siyasi Partilere yelik..... 95

Tablo 6.33. Mahalledeki Hizmetlerin Gnll alma. 96

Tablo 6.34. Belediyede Gitme.... 96

Tablo 6.35. BelediyedeGrme Yntemi 97

Tablo 6.36. mza Kampanyasna Katlm... 97

Tablo 6.37. Tokatta Oturma.. 98

Tablo 6.38. Katlm- Etkinliklikisi..98

Tablo 6.39. Belediyeye Gven....99

Tablo 6.40. Katlm Yeterlilii....99

Tablo 6.41. "Bana Birey Gelirse?" Korkusu...100

Tablo 6.42. Halkn Haklarnn Farknda Olmamas..100

Tablo 6.43. Byle Gelmi Byle Gider Dncesi101


13/164

xi

Tablo 6.44. Geim Sknts.......101

Tablo 6.45. Tokatta Yaam..102

Tablo 6.46. Elence ve Dinlenme Yerleri.....102

Tablo 6.47. Yerel Yneticilere Yaknlk...103

Tablo 6.48. Sanatsal ve Kltrel Faaliyetler.104

Tablo 6.49. Meslek ve Halka Danma.105

Tablo 6.50. Meslek ve Halka Danma likisi.105

Tablo 6.51. Ya ve Halka Danma......106

Tablo 6.52. Ya ve Halka Danma likisi..106

Tablo 6.53. Eitim ve Halka Danma. 108

Tablo 6.54. Eitim ve Halka Danma likisi. 108

Tablo 6.55. Gelir ve Halka Danma....109

Tablo 6.56. Gelir ve Halka Danma likisi....110

Tablo 6.57. Cinsiyet ve Halka Danma.. 111

Tablo 6.58. Cinsiyet ve Halka Danma likisi...111

Tablo 6.59. Tokatta Yaama ve Halka Danma.. 112

Tablo 6.60. Tokatta Yaama ve Halka Danma likisi.. 113

Tablo 6.61. Meslek ve Belediyeyeikyet.. 114

Tablo 6.62. Meslek ve Belediyeyeikyet likisi.. 114

Tablo 6.63. Ya ve Belediyeyeikyet... 115

Tablo 6.64. Ya ve Belediyeyeikyet likisi...116

Tablo 6.65. Eitim ve Belediyeyeikyet...117

Tablo 6.66. Eitim ve Belediyeyeikyet likisi....... 117

Tablo 6.67. Gelir ve Belediyeyeikyet..... 118


14/164

xii

Tablo 6.68. Gelir ve Belediyeyeikyet likisi..119

Tablo 6.69. Cinsiyet ve Belediyeyeikyet.... 119

Tablo 6.70. Cinsiyet ve Belediyeyeikyet likisi.120

Tablo 6.71. Tokatta Yaama ve Belediyeyeikyet.. 121

Tablo 6.72. Tokatta Yaama ve Belediyeyeikyet likisi.. 122

Tablo 6.73. Meslek ve Memnuniyet.... 123

Tablo 6.74. Meslek ve Memnuniyetlikisi.123

Tablo 6.75. Ya ve Memnuniyet.. 124

Tablo 6.76. Ya ve Memnuniyetlikisi.. 125

Tablo 6.77. Eitim ve Memnuniyet..125

Tablo 6.78. Eitim ve Memnuniyetlikisi..126

Tablo 6.79. Gelir ve Memnuniyet 127

Tablo 6.80. Gelir ve Memnuniyetlikisi 127

Tablo 6.81. Cinsiyet ve Memnuniyet... 128

Tablo 6.82. Cinsiyet ve Memnuniyetlikisi... 128

Tablo 6.83. Tokatta Yaama ve Memnuniyet.....129

Tablo 6.84. Tokatta Yaama ve Memnuniyetlikisi.....130

Tablo 6.85. Tokatta Yaama ve Yaamartlar..131

Tablo 6.86. Tokatta Yaama ve Yaamartlar likisi. 132

Tablo 6.87. Tokatta Yaama ve Elence-Dinlenme Yerlerinin Yeterlilii.133

Tablo 6.88. Tokatta Yaama Ve Elence-Dinlenme Yerlerinin Yeterlilii likisi... 134

Tablo 6.89. Tokatta Yaama ve Sanatsal Faaliyetlerin Yeterlilii..135

Tablo 6.90. Tokatta Yaama ve Sanatsal Faaliyetlerin Yeterlilii likisi......136


15/164

1

1. G R

Dnyada demokrasi dncesi, gnden gne etkisini arttrmaktadr. Gnmzde

neredeyse btn toplumlarda demokrasinin anayasal olarak benimsendii

grlmektedir.

Kresellemenin ve teknolojik gelimelerin de etkisiyle demokrasi

uygulamalar, deien dnya dzenine ayak uydurmak durumunda kalmtr. Temsili

demokrasinin eksiklikleri grlm, dorudan demokrasi aralarnn temsili

demokrasinin oluturduu boluklar doldurmas almalar hz kazanmtr.

Dorudan demokrasinin uygulama alan bulabilecei yerler, halka en yakn olan

ynetsel birimler olan yerel ynetimlerdir. Halkn ynetim faaliyetlerine katlmnn

azami dzeyde salanaca birimler olan yerel ynetimlerin demokrasiye yapaca

katklar sayesinde halkn siyasete olan ilgisinin de artaca dnlmektedir.

Dnya zerindeki geliimini tamamlam ve gelimekte olan lkeler arasnda

yaygn olarak kabul gren bir dier gr de kentsel siyasete ilginin gnden gne

artmasdr. Gnmzde yerel siyasetin lke siyasetine de ciddi anlamda katklar yapt

grlm, dolaysyla yerel siyasetin etkinliinin arttrlmas abalar

yaygnlatrlmtr.

ukurayr (1999:5)a gre, kent yaanlr deilse, lke de yaanlr deildir.

Ynetim halkla btnleemiyorsa, halk ynetsel eylem ve ilemlerin yaam kalitesini

arttrmaya ynelik olduu ynnde bir inan tamyorsa, ynetimin meruiyeti olduka

tartmal demektir.

Temsili demokrasinin sunduu snrl katlm yntemlerine, eitli halk

gruplarnn katlmn salayacak ilave katlm enstrmanlaryla destek verilmesinin ve


16/164

2

bu yolla yerel halk katlmnn yaygnlatrlmasnn lke siyasetine ok nemli katklar

yapaca dnlmektedir.

Katlmn vatandaa ykleyecei sorumluluk ve kentli olma dncesinin

kentleme srecine de olumlu katklar salayaca dnlmektedir. Vatandalara

salayaca ynetime dhil olma ve kendine gven dncesinin kiisel geliim

srelerini olumlu ynde etkileyecei muhtemel grnmektedir.

Yerel ynetimlerin vatandalara salayabilecei katlm olanaklarnn halk

tarafndan karlan ve alglan eklinin, yerel ynetimlerin etkinliine yapaca

katklarn ve karlkl etkileim srecinin aratrlmas bu almann amacn

oluturmaktadr.

Bu almann bir baka amac da, yerel ynetimlerde katlmn, demokrasinin

ilevselletirilmesi asndan sahip olduu deerin incelenmesidir. Bu noktadan

hareketle; almada katlmc demokrasi kltrnn uygulanabilirlii ve lkemizdeki

yerel ynetimeklinin buna ne derece elverili olduu incelenmektedir.

almann birinci blmnde, demokrasi ve katlm kavramlar

incelenmektedir.

kinci blmde, katlmn yerel ynetimlerle ilikisi incelenmeye allmaktadr.

Bu amala yerel ynetimlerin tanm yapldktan sonra Trkiyedeki yerel ynetimlerin

tarihi geliimi ve Trkiyedeki yerel ynetim trleri incelenmektedir. Yerel katlmn

gereklilii ve katlm yntemlerine vurgu yaplmaktadr.

almann nc blmnde ise Tokat il merkezinde halkn yerel ynetimlere

katlm ve katlm duyarllnn incelenmesi amalanmaktadr. Bu amala yaplan

anket sonucunda elde edilen verilere Frekans Analizi ve Ki Kare Testi (Chi-Square

Test) uygulanmtr. Yaplan analiz ve testlerin sonucu tablolar halinde sunulmu ve


17/164

3

aklamalar yaplmtr. Testlerin ve analizlerin sonularna gre, halkn demografik

zelliklerine bal olarak retilen hipotezlerin dorulanp dorulanmad incelenmitir.


18/164

4

2. L TERATR TARAMASI

Kele (2000)in Yerinden Ynetim ve Siyaset eserinde yerel ynetimlerin

tanm, varlk nedenleri ve trleri ayrntl olarak anlatlm, baz lkelerdeki yerel

ynetim modellerinden bahsedilmitir. Yerel ynetimlerin Trkiyedeki tarihi de

aklanm; il, ky, belediye ve anakent ynetimleri anlatlm, devlet ve yerel ynetim

ilikileri; ynetsel ve siyasal olarak ele alnmtr.

Yerel ynetim birlikleri ve belediye iletmelerine ayrntl olarak deinildikten

sonra; yerel ynetimlerde yeniden dzenleme almalarna da yer verilmitir.

Erylmaz (2001)a ait Kamu Ynetimi adl eserde; kamu ynetiminin tanm,

kamu ynetimi dncesinin geliimi, rgtlenmesi ve ynetimin yaps ile ilgili

ayrntl bilgiler yer almaktadr. Eserde merkezi ynetim ve yerel ynetimler ile ilgili

aydnlatc bilgiler verilmekte, yerel ynetim kurulular aklanmaktadr. Eserde,

ynetimin denetlenmesi ile ilgili aydnlatc bilgiler bulunmaktadr.

Dier bir alma ise, ukurayr (1999) a ait Yerel Ynetimler ve Katlm:

Halkn Katlm Duyarll ve Katlm Yollar Asndan Konya rnei konulu doktora

tezidir. Bu almada, demokrasi, katlmc demokrasi, siyasal katlm ve katlmn

ilevleri konular ele alnm; yerel dzeyde katlm ve Trkiyedeki yerel katlm

incelenmitir. Konyada yerel ynetime katlm ve katlm duyarll da incelenmitir.

Uygulanan rneklem yntemi, almamz iin yol gsterici nitelik tamaktadr.

Bu konudaki dier bir alma ise, etiner (2001)in hazrlad Trkiyede

Siyasal Katlm: Anayasal ve Kavramsal Birnceleme isimli yksek lisans tezidir. Bu

eser; siyasal katlm kapsamnda 1982 Anayasasn ve anayasada yaplan deiiklikleri

inceleme konusu yapmtr. Siyasal katlm olgusu incelenmi, bu kapsamda siyasal

katlmn tanm, biimleri, siyasal katlm etkileyen faktrler ele alnm, Trkiyedeki


19/164

5

anayasalar incelenerek, zellikle 1982 Anayasasnn halk katlmna ne derece imkn

sunduu sorusunun cevab bulunmaya allmtr.

Sarkoce (2002)ye ait olan Yerel Ynetimlerde Katlm vestanbul

Bykehir Belediyesinde Beyaz Masa Uygulamas adl yksek lisans tezinde; yerel

ynetim kavram ayrntl birekilde ele alnmtr. Bu balamda, dnyadaki ve

Trkiyedeki uygulama biimleri karlatrlm, son yllarda halkn ynetime

katlmn daha da aktif hale getirmeye ynelik olan uygulamalara deinilmitir.

stanbulda 1994 ylndaki Beyaz Masa uygulamas incelenerek halk katlmn

etkileme dzeyi aratrlmtr.

19841989 yllar arasnda Tokat Valilii grevi yapm olan Recep Yazcolu

(2000) Bu Sistem Deimeli adl eserinde; yerel ynetimlerin yeniden

yaplandrlmasn konu almaktadr. Kalknma planlarnda ve siyasi parti

programlarnda yerel ynetimler incelenmektedir. nerilerin ve rnek uygulamalarn

bulunduu eserde 19941998 yllar arasnda, Tokat ilinde yaplan pilot uygulama

anlatlmaktadr.

Arkboa (1998)ya ait Yerel Ynetimler, Katlm ve Mahalle Muhtarl

balkl yksek lisans tezi de yerel ynetimleri ve ynetime katlm yntemlerini

incelemesi asndan yol gsterici nitelik tamaktadr.

Eserde; merkezden ynetim, yerinden ynetim vs. gibi ynetim ilkeleri

aklanm, yerel ynetimlerin konumlar ve ileyileri ile ilgili bilgiler verilmitir.

Merkezi ynetim- yerel ynetim ilikilerinin ayrntl olarak anlatlmasnn ardndan

yerel ynetim ve halk ilikilerine vurgu yaplmtr.


20/164

6

3. DEMOKRASVE KATILIM

3.1. Demokrasi Kavram

3.1.1. Demokrasi

Demokrasi, klasik olarak halkn kendisini, kendi temsilcileri eliyle ynetmesi

eklinde tanmlanabilir. Bu sistemin ilemesi iin; halkn kendi eliyle oluturduu

ynetim gcne baz yetkiler verirken; baz haklar elde etmesi ve baz ykmllkleri

de stlenmi olmas gerektii dnlmektedir.

Gnmzde, bu kavramn snrlarn tam anlamyla izebilmek mmkn

olmamakla birlikte; eitlilik arz etmesine ramen, dier ynetimekillerine nazaran en

ok kabul gren ynetimekli olduu sylenebilir.

Sartori (1993:78); nsanlar 1940lara gelinceye dein, ister beensinler, ister

beenmesinler, demokrasinin ne olduunu biliyorlard; o tarihten beri hepimiz

demokrasiyi beendiimizi, ondan holandmz ileri sryoruz ama artk onu ne

biliyor, ne anlyor, ne de zerinde anlayoruz. Onun iin tipik bir demokrasi anda

yayoruz. ifadeleri ile demokrasinin gnmzdeki eitliliine dikkat ekmektedir.

Demokrasiden bahsedebilmek iin, toplumun tamamyla alkal temel kararlar

almaya halkn yetkili olmas gerekmektedir.

deal bir demokraside halkn isteklerini tam olarak karlayan bir ynetim

vardr. Bu ynetim halkn tercihleri dorultusunda oluur ve halkn tercihlerine bal

olarak etkinlikte bulunur. Bu gerekleri tam olarak karlayan bir demokrasi insanlk

tarihi boyunca ulalamayan ve belki de ulalamayacak olan bir dtr. Ancak,

ulalmak istenen bir dtr. (Lijphard, 1986: 1)

Gnmzde demokrasi tanm, tarihsel geliimi ve srekli deikenlik gsteren

dnya dzeni dnldnde demos ve kratos kelimelerinin birlikteliinden


21/164

7

anladmzdan farkllklar gsterdii sylenebilir. Yldz (1996:3)a gre; Uzunca bir

sre kent devleti demokrasisi, halkn ynetime dorudan katlmna dayal bir tr

yerel siyasi dzen olarak alglanmtr. Gnmzn temsili, dolayl ulus-devlet

demokrasisi tipi 19. yzyln bir rndr ve gerek ileyii, gerekse boyutlar asndan

tarihsel kklerinden nemli farkllklar gstermektedir.

ukurayr (1999:1)a gre; Bugn, baz krallklar ve ada siyasal-toplumsal

yaplara henz uyum salayamam kabileler dnda, demokrasiyi anayasal bir norm

olarak benimsemeyen bir devlet ve toplum bulmak olduka gtr.

Demokrasinin; yaan ve anlal ekli eitlilik gstermesine ramen, dnyada

yaygn birekilde kabul gren ve halk iradesinin geliimine kreselleme olgusuyla

srekli destek vermesinden dolay etkinliini gnden gne arttran bir ynetimekli

olduundan bahsedilebilir.

3.1.2. Demokrasi Trleri

Demokratik sistemler; uyguladklar politikalara gre eitlilikler

gstermektedirler. Barber (1995: 185)a gre demokrasi trleri, kaynaklarna gre

ayrlmaktadr. Bu ayrma gre demokrasi trlerinin ksaca ele alnmasnda fayda

grlmektedir.

3.1.2.1. Otoriter Demokrasi

Bu tr demokrasilerde, merkezi bir ynetim bulunmaktadr. Bu ynetimi

belirleyen halktr. Ancak ynetim yrtme erkini elinde bulundurur ve bu gc siyasi

bir elit vastasyla kullanr. Bu elitin stnl grlmektedir. Eitliki deildir ve zayf

bir yurttalk temeline dayanmaktadr.


22/164

8

3.1.2.2. Hukuksal Demokrasi

Bu demokrasi trnde; yargnn gc etkindir ve bu gcn hkmet organlar

zerine kstlama ve zorunluluklar koyduu gzlenebilir. Bu demokrasi tr iin de

Temsili bir yarg eliti egemendir. denilebilir.

3.1.2.3. o ulcu Demokrasi

zgrlk kavramnn ncelendii bu sistemde, zel karlarn, kamusal karlar

da beraberinde getirecei dnlmektedir. Bu demokrasi tr de temsil ilkesine

dayanr. Ancak; halk egemenliinin kullanmnn dnemsel bir nitelik tamas

asndan demokrasiyi snrlandrmaktadr.

Bu sistem; halk oy kullanma dnemleri dnda siyasal sre dnda tutsa da,

halkn farkl kesimlerinin ve ounluunun temsiline olanak vermektedir.

3.1.3. Demokrasinin Temel Kavramlar

zgrlk, eitlik, halk egemenlii, gibi kavramlar demokrasinin temel

deerleridir. Katlmla da dorusal bir iliki ierisindedirler. Bu gibi kavramlar,

demokrasi iin olmazsa olmaz denilebilecek bir nitelik tarlar.

3.1.3.1.zgrlk

zgrlk, hereyden nce, egemen devletin karsnda ya da birey zerinde

egemenlik kurmak isteyen oluumlar karsnda zgr davranabilmektir. Siyasal

dncenin merkezinde yer alan zgrlk olgusu demokrasinin ilerlii iin

vazgeilmezdir.

Bireysel zgrlk kavramnn da; bireylerin devlet karsnda zgr olmalarnn

yan sra, onunla ilgili etkinliklere katlabilmelerini ve oluumuna katkda

bulunabilmelerini ifade ettii dnlmektedir.


23/164

9

J.Stuart Mill; tek tek bireylerin dncelerini yayabilmelerinin ve bu zgrle

sahip olabilmelerinin, yanllarn kurumsallamasn ve ounluun diktatrln

nleyeceini savunmutur. nk bu durum, sadece bireyler iin dnlemez.

Topyekn dnldnde; demokratik ussalln gelitirilmesi iin de korunmas ve

zendirilmesi gerekmektedir.

zgrlk; bilinli karar verebilme gc, bireylerin somut bir zgr alana sahip

olmas, toplumun eitlilii, dncelerin, yaklamlarn, karlarn okluu gibi

deerlerle yaar, bireysel sorumluluklarla var olur. (ukurayr, 1999:18)

Ancak bu durumun, ayrmann ve tartmann ortadan kalkaca anlamn

tamad dnlmektedir. Tartmayla bireysel yaamann anayasal temelleri

oluturulabilir ve demokratik kuramsallama etkin olarak baarlabilir.

Bireylerin hak ve zgrlklerinin zaman zaman inendiine ahit olsak da,

demokrasinin kii hak ve zgrlklerinin gvencesi olduu sylenebilir. Demokratik

sistemler; bireylerin hak ve zgrlklerinin genilemesine ve daha da artrlmasna

olanak vermektedirler.

3.1.3.2. E itlik

Demokratik sistemlerde halkn btn, yasalar nnde eittir ve kimse bir

dierinden daha fazla hak elde edemez. Bu durumu hukuk dzenler. rnein; seim

dnemlerinde, toplumdaki btn bireylerin kullandklar oylar eittir.

Demokrasilerde; halkn tamamnn yasalar nnde eitlii temel bir ilkedir. Bu

ilkenin zaman zaman gz ard edildii grlse de; demokrasinin eitlik ilkesine ilerlik

kazandrmaya msait bir yapsnn bulunduu bilinmektedir. Hereyden nemlisi

demokratik yurttaln temelinde yasalar nnde eitlik vardr.


24/164

10

Bir bireyin inanc, kkeni, dili, dini, rk, mezhebi vs. ne olursa olsun

demokratik sistemlerde yasalar nnde dierleriyle eittir ve bu ilke demokrasiyi

ynetim biimi olarak benimsemi bir ok lkede anayasal bir kurum olarak

somutlamtr.

3.1.3.3. Halkn Egemenli i

Ynetim biimi demokrasi olan toplumlarda mutlak egemen halktr. Bu durum,

birok devletin anayasalarnda da temel bir kural olarak bulunmaktadr.

Halk, egemenliini temsilciler eliyle de kullanabilir. Bu durum halk

egemenliinden vazgeildii anlamn tamamaktadr. Egemenlik; parlamento ve

meclisler eliyle kullanlabilecei gibi, baka birok yntemle de kullanlabilir.

ukurayr (1999:21)a gre katlm; halk egemenliinin somutlatrlmas

bakmndan ayr bir deer tar. Bu egemenlik; belli bir snfn, rkn ya da toplumsal bir

hareketin egemenlii deildir. Bireylerin, kamusal aralarn belirlenmesi ve

gerekletirilmesi srecine katlabilmesi, egemen olabildiince tek tek bireylerce

kullanlmas, belli bir toplumsal tabakann ya da kar grubunun egemenlik kurma

tehlikesini nler.

3.1.3.4.at ma ve Uzla ma

Bir toplumdaki bireyler arasnda farkllklar olmas kanlmazdr. Farkllklarn

kanlmaz olduu bir dzende; bunlara ramen yaanabilir bir ortam bulabilmenin

nemli olduu dnlmektedir.

Demokrasinin amacnn; sosyal sorunlarn zmnde, olabildiince geni bir

sosyal taban oluturarak; zgr eletiri ve hogrye dayanan bir tartma ortam

salayabilmek ve toplumsal atmalar zebilecekekilde sorun zme yeteneine


25/164

11

sahip olmak olduu sylenir. Uzlama salayabilmek iin de ilke olarak eit katlm

ansnn varlndan sz edilebilir.

3.1.3.5. Yurtta ve Katlmc Demokrasi

Yurtta olmak, kamusal bir takm haklara ve devlere sahip olmak anlamna

gelmektedir. Sarbay (1992:8788)a gre: Yurttan bireysel karlarn korumasnn

yolu toplumdan ve toplumsal karlar korumasndan gemektedir.

Bu anlamda demokratik yurttalk, seimlere katlmktan te bir anlam

tamaktadr. Seimler demokrasinin olmazsa olmaz kouludur. Ancak; katlm sadece

seimle snrlamak, katlm hakkn yalnzca ayrcalkl gruplara vermek anlamna

gelebilir ve bu yurttaln anlamn daraltabilir. Yurttalk toplum iinde katlm

sayesinde bir anlam kazanr. (ukurayr, 1999:25)

3.1.3.6. Yurtta n Demokratikle tirilmesi

Ynetime ve karar alma srecine katlm her yurttan yapmas istenilen bir

davrantr. Bu durumun, yurttalarn niteliinin belirlenmesini salad

dnlmektedir.

Katlm yalnzca siyasal sistemle alkal bir sorun deil, daha ok yurttala ilgili

bir sorundur. Katlm, yurtta olmann nemli bir lt ve gstergesidir. (ukurayr,

1999:26)

Katlm davrannn etkinlii, siyasal sisteme canllk ve ilerlik kazandraca

gibi; yurttalarn da iinde yaadklar sistemiekillendirebilmeleri asndan ok

nemlidir. Zira yurttalarn siyasal kararlarn alnmasndaki katlm davrannn birok

lkede gelenekselletii gzlemlenmektedir.


26/164

12

3.2. Siyasal Katlm

3.2.1. Kavram ve Tanm

Bu kavram, yneten- ynetilen ayrmnn ortaya kt zamana kadar geriye

gtrlebilir. Katlm; siyasetin daha belirgin kurallarla yrtld gnmzde;

toplumlar iin olmazsa olmaz denilebilecek bir nitelik kazanmtr.

Geni halk kitlelerinin birok lkede sandk bana giderek oy kullandklar

amzda, siyasal katlm olayna iki yaklam sz konusudur. Bunlardan biri; siyasal

katlm modernlemenin bir gstergesi olarak ele alan yaklamdr. kincisi ise; siyasal

katlma kiisel zmleme dzeyinde yaklaan ve kiiyi oy vermeye, sorunlarn

siyasal mercilere yanstmaya, siyasal gsterilerde yer almaya, ksacas tam bir siyasal

katlma iten nedenlerin aratrlmasdr. (Kalaycolu,1983:9)

Siyasal katlmla ilgili bugne kadar birbirinden farkl birok tanmlamalar

yaplmtr. Bu tanmlarda siyasal katlm bir eylem olarak yer ald dikkati

ekmektedir. Baz siyaset bilimcilerin katlm tanmlarna deinmenin konuya farkl

bak alar kazandraca dnlmektedir.

Siyasal katlm, toplum yesi kiilerin (vatandan) siyasal sistem karsnda

durumlarn, tutumlarn ve davranlarn belirleyen bir kavramdr. Bu sadece

seimlerde oy kullanmaktan ibaret deildir. Basit bir meraktan youn bir eyleme kadar

uzanan geni bir tutum ve faaliyet alann kapsar. (Kapani,1997:130-131)

Kalaycolu (1984:200201)da siyasal katlm bir davran olarak

tanmlamaktadr. Bu davran, bireyin kendisi iin znel bir anlam olan bir davrantr.

Bireyin siyasal yaama katlmndan bahsedebilmek iin davranlarn otoritenin

kararlarn etkilemek zere ynlendirmesi gerekmektedir.


27/164

13

am (1994: 169), siyasal katlm tanmlamasnda ilgin bir noktaya dikkat

eker. Siyasal katlm, siyasal sistem iinde yurttalarn dorudan ya da dolayl olarak

yneticilerin seimini ve kararlarn etkilemeyi ama edinen eylemler btn olarak

tanmlar.

Katlm konusundaki en kapsaml tanm Myron Weiner tarafndan derlenmitir

denilebilir. Dierlerinden farkl olarak Weiner (1971:164), siyasal katlmy; Baarl

ya da baarsz, rgtl ya da rgtsz, geici ya da srekli, meru ya da meru olmayan

metodlar kullanan, kamusal politikalarn seimini, kamusal ilerin ynetimini ve

hkmet, yerel, ulusal dzeydeki siyasal liderlerin seimini etkilemek niyetinde olan

herhangi bir gnll eyleme karlk gelir.eklinde ifade eder.

Katlm; bir eylem olarak, siyasi otoritelerin kararlarn etkileyebildii lde

etkinlie sahip olan ve siyasal sistem iindeki temel ilikilerden birini oluturan bir

unsurdur.

3.2.2.Siyasal Katlm Biimleri

Siyasal katlm davran btn dnyada gnden gne artan bir eilim

gstermektedir. Dolaysyla katlmn anlam ve katlm davrannn hayata geirilii

eitlilik gstermektedir. Siyasal katlm, hem toplumdan topluma farkl biimler

kazanmakta, hem de ayn toplum iindeki bireylerin katlm asndan farkl anlam ve

biimler kazanmaktadr.(Ar,1993:5)

Katlm, toplum iindeki bireylerin eitim, kltr, sosyo-ekonomik vs.

durumlarna gre deiiklikler gstermektedir. Katlm, birok lte gre

biimlendirilebilir. Aada, katlm biimleri konusu; olaan katlm, olumsuz katlm

ve katlmeklinde snflandrlacaktr.


28/164


29/164

15

3.2.2.2. Olumsuz Katlm

Bu katlma biimleri, mevcut siyasal dzene kar gerekletirilen katlm yollar

olarak deerlendirilmektedir. Olumsuzluun en ars toplumsal dzene kar

olumsuzluktur.kincisi, siyasal sisteme kartlk, ncs de devletin ald kararlara

ve giritii uygulamalara kar olumsuzluktur. (Eroul,1999:244)

Olumsuz katlm biimleri bildiri yaynlamak, gsteri yry yapmak, miting

dzenlemek, barikatlar kurmak, toplu dilekeler vermek gibi rneklendirilebilir. Bu

eylemler her ne kadar siyasal dzen tarafndan tasvip edilmiyor olsa da, ilgi ekicilii ve

gndem yaratmaya etkisi ynnden dikkate deer olduu dnlmektedir.

3.2.2.3. Katlmama

Tm toplumlarda siyasal sistemin ileyiine mdahale etmek istemeyen bir

kesim gze arpmaktadr. Bunlar, eitli gerekelerle ynetime katlmk

istememektedirler ve bu topluluun says da birok toplum iin azmsanamayacak

niteliktedir. Genel yaam seviyesinin ykselmesi ve halkn ynetimle ilgili konular

fazla karmak bulmas da bu durumun sebepleri arasnda saylabilmektedir.

3.2.3. Katlmn levi ve Amac

Siyasal katlmnn, rejimden rejime nem sralamas deien, birok ilevi

vardr.

Klalya gre (1993:86); hibir sonu vermese bile, katlm yollarnn ak

bulunmas, toplumsal gerilimi azaltc, yurttalk duygularn glendirici bir etki yapar.

Siyasal katlmn birok amac olduu dnlebilir. Bunlardan bazlar;

Bireysel karlarn korumak,

Arkada edinmek,

eitli psikolojik tatminsizlikleri gidermek,


30/164

16

Toplumda bir yere sahip olabilmek,

Toplumdan soyutlanmamak istei,

Dnyaya anlam verebilmek istei olduu dnlebilir.

(Ycekk,1987:28)

Katlmnn baz ilevlerinden bahsedilecek olunursa;

Toplumsal istemlerin ve siyasal yneticilerin belirlenmesi,

eitli toplum kesimlerine temsil olana salamas,

Toplumda belirli bir dengenin ve uzlamann oluumunu kolaylatrmas,

Sistemin bar yollardan zaman ierisinde deiimine olanak verirken,

kar gleri sistemle btnletirmesi ve sistemi de bu anlamda glendirmesi,

Siyasal sistemin ve toplumsal dzenin deien koullara gre kendilerini

yenilemelerine olanak vermesieklinde sralanabilir. (Klal,1993:187-188)

3.2.4.Siyasal Katlmy Etkileyen Faktrler

Siyasal srete, btn vatandalarn ilgi dzeylerinin ayn olduundan

bahsedilemese de, belirli deiken ve davranlar bu srete etkilidir. Kiilerin siyasalsisteme kar olan tutumlarn belirleyen,ekillendiren ve etkileyen eitli faktrler

bulunmaktadr. Gelir dzeyi, eitim seviyesi, ya, cinsiyet, kiilik v.b. gibi birok

etkenin bu konuda nem arzettii grlmektedir. Aada bu faktrler incelenmeye

allacaktr.

3.2.4.1. Cinsiyet ve Siyasal Katlm

Dnyada siyasal katlm sz konusu olduunda grlmektedir ki; erkekler

kadnlara gre n plandadrlar. Eroula gre (1999:107) Gerek siyasal haklar, gerekse

katlm haklar asndan genellikle her yerde erkekler n sralar igal etmektedirler.


31/164

17

Bu durum; aslna baklrsa ilgin grnmemektedir. Sosyal psikoloji

aratrmalarnda, her topumda kadna zg ve erkee zg davran kalplar

bulunmaktadr. Erkee zg olan roller; eitim, baar, alkanlk, kontroll

saldrganlk, gibi eleri ierdii gibi, bu eler daha ok d evreyle ilintilidir. Buna

karlk; kadna zg olan roller; aile, ev, akrabalk grubuna ynelik btnletirici ve

uyarlamac eilimleri olan ancak mesleksel baaryla ve d dnyayla ilgili deil de,

isel yaantyla daha ok ilgilidir. (Kalaycolu,1983:18)

Kalaycolu (1983:19-20), bu konuyla ilgili hipotez ne srmektedir. Bu

hipotezlerunlardr:

Kadnlarn erkeklerden daha dk bir sosyo-ekonomik statye sahip

olmalar, siyasal yaama daha az katlmlar sonucunu getirir.

Kadnlar, statleri dolaysyla erkeklere nazaran kitle iletiim

aralarndan daha az yararlanrlar ve ilgileri daha az olmas sebebiyle siyasal yaama

daha az katlrlar.

Toplumun, kadndan aile-ev ile ilgili bir rol beklentisi olduundan

dolay, bunun dndaki davranlarn toplum tarafndan uygun grlmeyecei dncesi

kadnlar katlmn dna itmektedir.

Gnmzde siyaset erkek iidir. dncesi yava yava rmekte olsa da,

yine de siyasal hayatta kadnn ekimserlii krlamam grnmektedir. Kadnn

kamusal alanda almas uygun grlmekte, ancak karar alma mekanizmalarnda etkin

rol oynamasnn henz hazmedilemedii dnlmektedir.


32/164

18

3.2.4.2. E itim ve Siyasal Katlm

Birok aratrmann sonucu, eitim seviyesinin siyasal katlm oran ile doru

orantl olduunu gstermektedir. nk eitilmi insanlarn siyasal faaliyetler iin

geerli olabilecek beceri ve bilgiye daha kolay ulaabilecei dnlmektedir.

Eitim; bireyin toplum iindeki yeri ve baarsyla hkmet ve idarenin

davranlar arasndaki ilikileri kurmasna yardmc bir etkendir. Eitim, bireye

toplumsal gelir ve stat salamaktadr. Eitim, kiilerin siyasal olaylarla ilgili bilgi

edinmelerini, edindikleri bilgileri yorumlamalarn, kendi toplumsal durumlar ve

sorunlaryla balant kurmalarn kolaylatrd lde siyasal katlm eilimlerini de

arttrmaktadr. (Acar,2002:42)

Eitim, siyasal katlma birtakm etkiler yapar. Bu etkileriu ekilde sralamak

mmkndr:

Eitim seviyesinin ykselmesi, siyasal katlm bir yurttalk grevi

haline getirir.

Kiiye, evresindeki kurumlar ve yaplar mantksal erevede

kullanabilmek iin inan ve beceri kazandrr.

Eitim, bireye gelir ve toplumsal bir stat salar. zellikle az gelimi

lkelerde bu durum daha belirgin olarak gzlemlenebilir.

Eitilmi bireyler, kiisel yetenekler kazanma ve bu yetenekleri koruma

konusunda daha ok beceriye sahip olurlar.

Eitilmi insanlar siyasal evrelerle iliki kurmak bakmndan katlmnoktasnda daha faaldirler.

Eitimli insanlarn dhil olduklar grup ve snflarn says daha ok

olacandan dolay siyasal evreleri daha geni olmaktadr.(Kalaycolu,1983:26-28)


33/164

19

3.2.4.3. Meslek ve Siyasal Katlm

Baykal, (1970:46) meslein siyasal davrana etki edeceini belirterek, meslein

insana siyasal nemi olabilecek yetenekler kazandrmakla birlikte; belirli siyasal

grten insanlar bir araya getirerek, etkileme imkan yarattn dnmektedir.

Klal (1993:32); bu konuda en etkin katlmn genellikle serbest meslek

gruplarnda grldn syleyerek, i evresinin de siyasal katlm asndan nem

tayabileceini ifade etmektedir.

3.2.4.4. Sosyo-ekonomik Durum ve Siyasal Katlm

Sosyo-ekonomik durum, siyasal katlmy belirlemedephesiz ok etkin bir rol

oynamaktadr. Toplumda, yksek statye sahip insanlarn, en fazla imkndan

faydaland dnldnde; toplumdaki yerlerinin devamlln salamak amacyla

siyasal sistemi ve olaylarn geliimini yakndan takip etmeleri kanlmaz

grnmektedir.

zbudun (1975:49)a gre;

Sosyo-ekonomik eitsizliin siyasal katlm azaltt sylenebilir.

Sosyo-ekonomik durumu dk olan toplumlarda, sistem kart radikal

partiler ynnde bir katlm, yksek olan toplumlarda ise siyasal sistemle daha

zdelemi partiler ynnde bir katlm olduu sylenebilir.

Sosyo-ekonomik durumu gelimi toplumlarda, siyasal katlmn snfsal

karlara ynelik olduu dnlmektedir.


34/164

20

3.2.4.5. Ya ve Siyasal Katlm

Cinsiyet rolleri gibi bireylerin istemleri dnda belirlenen bir dier siyasal

kaynak da yatr. eitli deerler, inanlar, ynelimler ve beklentilerle donanmas ve

siyasal sistem iinde etkinlik gsterebilmesi iin, bireyin belirli bir ya snrn da

amas gerekir. (ukurayr,1999:84)

Yan nemi, ya gruplarnn farkl toplumsallama etkileri altnda, farkl ulusal

ve uluslar aras olaylarn yaand dnyalarda farkl davranlara ynelebilmelerinde

yatmaktadr:

Genlerin geleneksel siyasal katlm trlerine daha az ilgi gstermeleri beklenir.

Bununla birlikte, gl ve geleneksel yaplara kar olan ideolojilere daha ok yaknlk

duyduklar gzlemlenmitir.

lerleyen yala birlikte bireyin siyasal tercihleri yerlemekte ve etkilenebilirlii

azalmaktadr. Bu da, yan ilerlemesiyle siyasal katlmn artmasn doru orantl bir

hale getirir.

Ya dier siyasal kaynaklardan olan meslek ve sosyo-ekonomik durum zerinde

de etkili olabilir. Ya, dorudan doruya siyasal katlm etkiledii gibi, siyasal katlm

zerinde etkili olabilecek dier siyasal kaynaklar aracl ile de siyasal katlm

etkileyebilir. ( Kalaycolu, 1983:20-21)

Genlerin siyasal katlm younluu zerine yaplan birok aratrmada; takribi

yirmi be yana kadar olan genlerin, dzensiz ve daha dk dzeylerde katlm

faaliyetleri gsterdikleri, orta ya grubuna girdikten sonra siyasetle daha yakndan

ilgilendikleri, atm yandan sonra ilgilerinin yeniden azald saptanmtr. (Turan,

1986: 80)


35/164

21

3.2.4.6. Kentle me ve Siyasal Katlm

Kentleme ile siyasal yap arasnda, kklerini kentlerin doularna kadar

dayandrabileceimiz bir iliki mevcuttur. Devlet, siyaseti dourmutur. Devlet ile

toplum arasndaki ayrm, modern devlet fikrinin domasndan sonra gndeme gelmitir.

(Glksz ve Tekeli,1983)

Kent havas insan zgr klar. sz, kentle siyasal davran arasndaki ilikiyi

ortaya koymas asndan nemlidir. Kentler, her anlamda kendinden kk yerleim

birimlerinden daha yksek oranda katlm serbestlii salar. (Acar,2002:40)

Belki katlm oran asndan bakldnda bu durum deiebilir. Nitekim

Trkiyede gelime ve katlm ile ilgili farkl sonular gzlemlenmektedir. Doulu

semenin batl semenden daha fazla katlmc grnmesi, katlm serbestisinden deil,

siyasal yaamn belirli glerin etkisi altnda olmasnn ve oylarn yn olarak bu

glerce srklenmesinin bir sonucu olarak dnlebilir.

Kentlerin zgrlkler anlamnda daha verimli yerler olduu dnldnde,

siyasal katlm kamlayan bir kltrel ereve oluturduu kabul edilebilir. Ayrca

kentsel yaamn salad eitim olanaklar ve youn bir ikincil grup faaliyetleri ortam

oluturmas dolaysyla, siyasal olaylar izleme ve siyasal kararlara katlm olanaklarnn

krsal yaama oranla ok daha fazla olduu bir evre oluturmaktadr.(Turan, 1986:82)

nem tayan bir olgu da gecekondulama srecidir. Ky ve kent kltr

arasnda skan ve ne kentle btnleebilen ne de kyne dnebilen bu insanlarn

salksz kentlemenin, siyasaliddet olaylarnn ve olumsuz siyasal katlmnn,

zellikle byk kentlerde younlamasnda nemli rol olduu

dnlebilir.(Klal,1993:65)


36/164

22

Kentleme bahsindeki en nemli sorun kentlileme kavramnda gizlidir. Bu

sre kentlemeye gre daha ge ve zor gerekleir. rnein; ekonomik ve sosyal

bakmdan kente zg davranlar, kentlileme srecinin niteliini gsterirler. Kiinin

ekonomik ve sosyal meknnn deimesi, onu kentli yapmaz. Ancak; kente zg

ilerde almas ve geimini bu ilerden salamas; bunun yan sra kentsel sosyal

ilikiler edinmesi, ekonomik ve sosyal bakmdan kentlilemenin gstergeleridirler. Bu

gstergelerin deimesi kentte yaay sresiyle alakaldr. (ukurayr,1999:85)

Kent kltr, siyasal kltrn oluumunda ve geliiminde olduka baskn bir

ileve sahiptir. Kent kltr, belirli bir corafyada yaayan insan topluluklarnn

ekonomik, sosyal, siyasal ve ideolojik btn kazanmlarnn toplamn ifade etmektedir.

Kent kltr, demokratik gelimeye katkda bulunur. Bu katklarn oluumu,

bireysellemenin yannda, topluluklarn rgtlenmesine ve kentsel yaama katkda

bulunmasna da baldr.

3.2.4.7. Kitle leti im Aralar ve Siyasal Katlm

Kitle iletiim aralar amzn vazgeilmez bilgi alma ve bilgiyi aktarma

kaynaklardr. Etkinlik seviyesi gnmzde ok yksek olan kitle iletiim aralar,

toplum yelerinin olaylar hakkndaki bilgi seviyelerinin artmasna yardmc

olmaktadrlar.

Gelien teknolojik imknlarn, gerektiinde yaadmz dnyay kk bir

ekrana sdrabildii, ciddi anlamda insanlar etkiledii ve etkileimlerinde olaanst

faydalarnn bulunduu dnldnde, insanlarn kitle iletiim aralarna kaytsz

kalmalar imknl grnmemektedir.


37/164

23

Kitle iletiim aralarnn propaganda etkisi olarak adlandrlabilecek dolaysz

etkileri ile siyasal ilgi, siyasal bilgi ve rgtsel faaliyeti tevik eden dolayl etkileri

bulunmaktadr. (Kalaycolu,1983:33);

Sonu olarak kitle iletiim aralar; siyasal bilgi edinme, siyasal ilgi ve siyasal

katlm asndan anlaml etkilere sahiptir denilebilir.

3.2.4.8. rgt yeli i ve Siyasal Katlm

rgtler, politik toplumun vazgeilmez unsurlar halini almlardr. rgtler,

insanda bir arada yaama istei uyandrr. nsanlar bir arada hareket etmeye ve bir

arada karar almaya yneltir.

Dayanma; kendini ve birlikte yaad insanlar ounlua kar koruma

duygusu rgte ye olanlarn siyasal yaama daha fazla katlmlarn salayacaktr.

stelik siyasal yaama sadece katlmkla kalmayp, ayn zamanda ayn ynde katlm

eilimi salayacaktr.(Klal, 1993: 191)

Bir kararn aklanmas, bir oyun kullanlmas ya da bir kuruma bask yaplmas

hususunda bireysellik yerine topluluk halinde olmann her zaman daha verimli olaca

dnldnde; rgt yeliinin siyasal katlma anlaml bir etkisinin olduu

sylenebilmektedir.

3.2.4.9. Psikolojik Faktrler ve Siyasal Katlm

Sosyo-ekonomik konumlar itibariyle birbiriyle yaknlk gsteren bireylerin

farkl siyasal davranlar, insan psikolojisinin siyasal davran zerine ciddi bir etki

yaptnn gstergesidir.

Psikolojik faktrler arasnda etkinlik duygusu nem tamaktadr. Kapani

(1997:133)ye gre etkinlik duygusu, kiinin kendi eylem ve davranlaryla evresine

ve olaylarn akna etkide bulunabilecei inancn tayp tamadn ifade eden bir


38/164

24

kavramdr. Siyasal etkenlik duygusunun zayf ya da gl oluuna gre, siyasal katlm

da artmakta ya da dmektedir.

Bundan baka sosyal girikenlik duygusunun da katlma etkisi olduu

dnlmektedir. Giriken kimselerin katlm davrann daha etkin birekilde

gerekletirecekleri kabul edilmektedir.

Ayrca; kiinin iindeki gven duygusu ve empati yetenei, yani kendisini

bakalarnn yerine koyabilme becerisi de siyasal katlm asndan nemli

davranlardr.

3.2.4.10. Siyasal Faktrler ve Siyasal Katlm

Siyasal deikenlerle siyasal katlm arasndaki ilikiler iki grupta toplanabilir.

Sistemin yaps ve sistemin ileyii ile ilgili olanlar. Yasalarn siyasal ayrnty

dzenlemesi, sistemin yaps, liderlerin kiilikleri, parti programlar, ideolojileri gibi

faktrler de sistemin ileyii ile ilgili uyarc etkenler olabilmektedir. (Turan, 1986:90)


39/164

25

4. YEREL YNETMLER VE KATILIM

4.1. Yerel Ynetimler

4.1.1. Tanm

nsan, evresiyle srekli etkileim halinde olan sosyal bir varlktr. Etkileimi

gerei topluluk halinde yaamas kanlmaz olan insann; yaad toplum iinde

srekli bir rgtlenme gereksinimi duyduu grlmektedir. Bu durum, sistematik bir

yapy zorunlu hale getirmitir.

nsann topluluk halinde yaarken, hem ayn topluluun fertleri arasndaki

ilikileri, hem de dier toplumlarla arasndaki ilikileri dzenlemek iin kurmu olduu

st dzenleyici ve denetleyici merkezi yapya devlet adn vermitir.

(Sarkoce,2002:4)

Devlet, halkn ortak ihtiyalarn, kar karya geldii sorunlar zmek ve

mterek faydalarn gzetmek iin bir ynetim mekanizmas oluturmak

ykmllndedir.

Devlet; ite bu grev ve ykmllklerini merkezi idare ya da merkezden

ynetim ad verilen bir kurulu sistemi ierisinde yerine getirir.(Ayta,1994:3)

Merkezi devletin oluumundan bu gne, lke zerindeki tm kamusal

hizmetlerin, hizmet btnl ierisinde karlanabilmesi iin, balca klasik ynetim

ilkesinden faydalanlmaktadr. Bunlar merkezden ynetim, yetki genilii, ve

yerinden ynetim ilkeleri olmakla beraber; lke zerindeki rgtlenme biimi, bu

ilkelerden sadece birisi dikkate alnarak oluturulmu deildir. Bu rgtlenme, lkelerin

tarihsel oluum koullarnn, sosyo-ekonomik yaplarnn ve iinde bulunduklar

konjonktrel durumun etkisi altndaekillenen ve bu ilkelerin eitli oranlardaki

bileiminden oluan bir zellie sahiptir. Bu srecin etkisiyle, kimi lkelerde yerinden


40/164

26

ynetime daha fazla arlk veren bir rgtlenme biimi bulunurken, bazlarnda da

merkezden ynetimi ne karan bir ynetim yaps vardr.(Arkboa,1998:5)

4.1.1.1. Merkezden Ynetim lkesi

Bu ilkeye gre; karar alma, emir verme ve icra yetkisi tamamen devletin

tekelindedir. Bu sistemde yaplan i ve eylemlerin tamamnda, merkezden onay almak

zorunluluu vardr.

Bu ynetimin tek bana uygulanmas, Giritlinin Lamennaisden aktarmyla;

(1993:15) merkezden ynetimin merkeze, sara hastalnn rpnlarn; merkezden

uzak ularna ise fellinin hareketsizliini getirecei eklinde yorumlanmaktadr.

Merkezden ynetimin, tekdzelik ve kaynaklarn kullanm ynndeki

avantajlarnn olabilecei dnlse de, etkinlii ve verimlilii yok etmesi ve kendi

kendisini alamaz duruma getirmesi gibi dezavantajlarnn olabilecei de kabul

edilmektedir. Bu sorunlar gidermek veya hafifletmek iin yetki genilii ve yerinden

ynetim ilkelerinden faydalanlmaktadr.

4.1.1.2.Yetki Geni li i lkesi

Bu uygulama merkezi ynetimin bir takm yetki ve sorumluluklarn ayn

hiyerarik yapya sahip daha alt birimlere devretmesi anlamna gelmektedir.

Merkezi idare bu sayede, yaanan younlamann azaltlmas ve ynetimde

etkinliin salanmasn amalar. Merkez, ynetimi kendi adna kullanacak

emanetilere devretmektedir. Esas yetkili merkez olduu iin, yetki geniliinden

yararlanan yneticilerin kararlar, merkezin hiyerarik denetimine tabidir.(Arkboa,

1998:5)


41/164

27

Bu ilkeyle anlatlmak istenen, merkezin salad yerinden ynetimdir. Merkezi

ynetim, lke snrlar ierisinde bir takm haklar sakl tutmakartyla yetkilerini

devreder ve kurumsallamay salar.

4.1.1.3.Yerinden Ynetim lkesi

dem-i Merkeziyet denilen bu ilke; merkezi ynetime ait baz grev ve

yetkilerin, devlet tzel kiiliinin dnda ayr tzel kiilie sahip birimlere devredilmesi

anlamna gelmektedir. Yasama ve yarg glerinin bulunmamas bakmndan

deerlendirildiinde, federalizmden ayr tutulur.

Federal devletlerde, ulusal kimlie sahip olmayan ynetimlere tannan yar zerk

ya da zerk statye dayanan trne Siyasal Yerinden Ynetimler, yalnz yrtmeye

ilikin birtakm yetkileri bulunan trne Ynetsel Yerinden Ynetimler denmektedir.

Yerel yerinden ynetim ilkesine gre oluan yerel ynetimler, merkezi ynetim

hiyerarisi dnda rgtlenmeleri ve dolaysyla merkezle yerel arasnda bir ast-st

ilikisi olmamas nedeniyle, hiyerarik denetim kapsamna girmezler. Ancak bu, yerel

ynetimlerin, merkezi denetim ve gzetiminden tamamen uzak kurulular olduklar

anlamna gelmez. Zira genel ynetim politikalarnn erevesi merkezi ynetimce

izildii gibi, ayrca yerel ynetimler zerinde merkezi ynetimin bir vesayet denetimi

de bulunmaktadr.

Uluslararas Toplum Bilimleri Ansiklopedisi, yerel ynetimleri; Bir devletin ya

da blgesel ynetimin alt birimi olan, greceli olarak kk bir alanda, snrl saydaki

kamusal politikalarn belirlenmesi ve uygulanmas ile grevli ve yetkili klnm bir

kamu kuruluu olarak tanmlamaktadr. (Kele,2000:21)


42/164

28

Kamu Ynetimi Aratrma Projesi Genel Raporunda yer alan yerel ynetimler

tanm da kapsaml ve ilgi ekicidir. (1992:178) Buna gre yerel ynetimler; belirli bir

corafi alanda (kent, ky, il, vb.) yaayan yerel topluluun bireylerine bir arada

yaamak nedeniyle kendilerini en ok ilgilendiren konularda hizmet yrtmek amacyla,

karar organlar (kimi durumlarda yrtme organlar) yerel topluluka seilerek greve

getirilen, yasalarla belirlenmi grevlere ve yetkilere, zel gelirlere, bte ve personele

sahip, merkezi ynetimle ilikilerinde ynetsel zerklikten yararlanan kamu tzel

kiileridir.

4.1.2. Yerel Ynetimlerin Niteli i ve nemi

Yerel ynetimler, belli amalara ulamak, belli gereksinimlere yant vermek

zere, toplumlarn tarihsel geliimiyle birlikte ortaya kmlardr.

Yerel ynetimlerin; bu beklentilere yant verebilmeleri iin baz zellikler

tamalar gerekmektedir. Bunlarn en nemlilerinden birisi zerkliktir. zerklik; yerel

idare kurulularnn, kendi ynetim organlarnca ynetilmesi anlamna gelmektedir.

Yerel ynetimler bu hareket serbestliine idari ve mali alanda sahip olmaldrlar.

zerk olmak, herhangi bir etki altnda kalmadan kararlar alabilmek ve bu

kararlar yine herhangi bir etki altnda kalmadan uygulayabilmek anlamna gelmektedir.

zerkliin olabilmesi; kesin kararlar alabilme, karar organlarnn bamsz olmas ve

mali olanaklarn bu zerkliin korunmasna ve srdrlmesine elverili olmasna sk

skya baldr. (Tortop,1991:3-5)

Kele (2000:50); yerel zerkliin iki ynne vurgu yapar. Birincisi; yerel

organlarn merkezle olan ilikilerini ilgilendirir. Yerel ynetimlerin, bu ilikilerinde

merkezden tmyle bamsz olmalar beklenemez. Bamszlk, zerklikten farkl bir

kavramdr. Asl olan yerel birimlerin, kendi ilerini, merkezin karmas olmakszn,


43/164

29

kendi olanaklaryla grebilmeleridir. Geni bir zerklikten yararlanlmasarttr. kincisi

ise; yerel ynetimlerin, yerel toplulukla, yani halkla ilikilerini ilgilendirir. Seilmi

yerel organlarn, halk gerei gibi temsil edebilmelerini, temsil ynteminin bu

nitelikteki kiilerin seilmesine elverili olmasn anlatr.

Yerel ynetimlerin yapacaklar her i ve ilem iin merkeze bamllklarnn

gerekten de mantk d olduu dnlmektedir. Byle bir durum, hizmette etkinlii

yok denilebilecek seviyelere indirecei gibi; yerel ynetim birimlerinin verimlilik

orann da ok aalara drecektir.

Yerel ynetimler kararlarn kendileri alrken; merkezi idarenin de tamamen yok

saylmas dnlemez. Merkezi idarenin vesayeti olmaldr. Ancak bu yetki kanunlarla

belirlenmeli ve sadece hukuka uygunlukla snrlandrlmaldr.

Ne zerklikten, ne de vesayetten anlalmas gerekenler abartlmamaldr. Zira

yerel ynetimlerin yapacaklar ilerde kararlar kendi bana almalar dnlrken, baz

kiilere veya gruplara kar salamak deil, yerel hizmetlerde etkinlik ve kolaylk

salamak dncesinden hareket edilmektedir. Bunun yannda; vesayetten de merkezi

ynetimin srekli baskc tutumunun grlecei dncesi yerine, yaplacak iler iin

hukuksal denetim mekanizmas ilevi grecek bir organ anlam karlmas yanl

olmayacaktr.

Yerel ynetimlerin, yerel nitelikteki ihtiyalar karlayabilmek iin gerekli

kaynaklara sahip olmas da nem tamaktadr.

Gnmzde; ekonomik, teknolojik, sosyal ve kltrel birok gelime, yerel

ynetimlerin nemini de bir hayli arttrmtr. nsanlarn ihtiyalar artm ve sadece

bunlarn zlebilmesi yeterli olamamtr. Artk hizmetlerde hz ve etkinlik, ok daha

nemli bir hale gelmitir. Bu durum da, yerel ynetimlerin fonksiyonlarnn artmasn


44/164

30

kanlmaz hale getirmekte ve yerel ynetimlere gnden gne yeni ykmllkler

getirmektedir.

Yerel ynetimlerin, zellikle belediyelerin yrtt hizmetler, gnlk

hayatmzda nemli yer tutmaktadr. Bu hizmetler; beikten mezara kadar hayatmzn

eitli ynlerini kapsamaktadr. Bu kurulularn nemi,yle ya da byle yrtmeye

altklar hizmetlerden ileri gelmektedir. (Erylmaz,1997:9)

Yerel ynetimler; grece daha kk ynetim birimleri olduundan, yneten ve

ynetilenler iin demokrasinin renilmesi ve yaanabilmesi iin daha uygun zeminler

sunarlar.Demokrasi Okullar diye de tanmlanan yerel ynetimler, bu zelliklerini

merkezi hkmete kar fren ve denge unsuru olmalaryla daha ok gn yzne

karrlar. (Sarkoce,2002:6)

Yerel ynetimlerin bir dier zellii de; tadklar zerk yap itibariyle,

giriimci kurulular olabilmeleridir. Sahip olduklar teebbs gcn kullanarak yeni

hizmetler gelitirebilirler. Nitekim lkemizde belediyeler; retici pazarlar, tanzim

satlar ve halk konutlar ile halkn desteklenmesi ve tketicinin korunmas konusunda

nemli katklar salamaktadrlar. (Erylmaz,2001:124) Yerel dzeyde; halkn

seviyesinin ve refah dzeyinin gelitirilmesi hususunda yerel ynetimlerin etkisi ok

byktr.

4.1.3. Trkiyede Yerel Ynetimlerin Tarihi Geli imi

Trkiye; Batl tarzdaki yerel ynetimler anlamnda ok eski bir gemie sahip

deildir. Osmanl siyasal sisteminde; kentsel sorunlarn zmnde, halktan gelen bir

yaplanma srecine rastlanmamaktadr.

lk yllarda padiahlar, fethettikleriehirlerde kendileri adna idari, adli ve

mahalli hizmetleri yrtecek ve kendisine kar sorumlu olacak kadlar tayin etmeye


45/164

31

baladlar. Kadlar, yetkili olduklar blgenin tek otoritesiydiler. Belediye hizmetlerini

yrten kadlar, imar ileri dnda ok geni bir sorumluluk alan sahibiydiler.

Fetihlerle lke geniledike; askeri tekilatlanma, toprak rejimine (dirlik sistemi)

paralel olarak farkllarken, kadlar da padiahlara dorudan bal olmaktan

uzaklamaya baladlar. Ara baz unvanlar, makamlar getirildi.(Kazaskerlik, kad-l

kudatlk gibi.) Bu makamlar da sadrazamla irtibatlandrldlar.stanbulun fethinden

sonra da bu uygulama buekilde devam etti. Bylece Tanzimat Dnemine kadar

merkezi idare yannda bir mahalli idare grmek mmkn olmamtr.( elik, 1995: 589)

Batl anlamda yerel ynetim gelenei Osmanlda yoktu. Bu gelenekte, yerel

ynetim-demokrasi ilikisi, tamamyla kendi kendini ynetme ilkesine dayanyordu.

Tarihsel kkenleri balamnda, yerel lekte komnlerin kendi kendini ynetmesi

biiminde olan yerel ynetim sistemi, Osmanl siyasal sistemine gecikmi ve takliti

bir gelimenin sonucu olarak girmitir. Ky ynetimlerinin geleneksellii ve gll

de, yine batdaki gibi gl bir yurttalk temeline dayanmyordu. (Hamamc,1981:9)

Tanzimat Ferman (1839) ile birlikte; Trk Yerel Ynetim sistemi, kendi

geleneksel rgt yapsndan vazgeerek, Bat standartlarnda bir ynetim modeli

oluturmaya balamtr.

stanbulda modern anlamda ilk belediye idaresi,stanbulehremaneti adyla

1854 ylnda kurulmutur. Bu belediye idaresinin banda; merkezi hkmet tarafndan

tayin edilen bir yksek memur bulunuyordu. Bu belediye kurumunda, ileri gelen

memurlardan ve esnaf temsilcilerinden oluan; daha ok istiar grevleri olan bir

ehremaneti meclisi de vard. (Ortayl, 1979: 296). Yeni kurulan bu belediye idaresi

iin; 1855 ylnda 14 maddelik bir nizamnamenin kartldn gryoruz. Bu

nizamnamenin ikinci maddesinde; Dersaadette bulunanlarn zaruri ihtiyalarnn


46/164

32

teminini kolaylatrmak, esnafn dzenini salamak,ehir olmann gerektirdii intizam

ve temizlii temin etmek gibi grevlerehremanetine verilmitir.

ehreminliinin; Osmanllarda Tanzimata kadar saraylarn bakm ve onarmyla

megul olan, baz saraylarn iaesinden ve Haremi Hmayunun maa ve masraflarndan

sorumlu olan nemli bir grev olduu bilinmektedir. (Pakaln, 1993: 322) Hatta zaman

zaman ehremininin Divana arlarak grnn alnd da bilinir.ehreminlii,

Tanzimat mteakip kaldrlm ve 1854de stanbula yeni belediye idaresi

kurulmasyla; belediye bakan olarak tekrar tesis edilmitir. Bu unvan Cumhuriyetten

sonra yerini belediye reisliine/bakanlna brakmtr.

Osmanl dneminde ilk belediye uygulamalarnn, Altnc Daire-i Belediye

adyla stanbulun, Beyolu ve Galata semtinde yapld grlmektedir. Bu ilk belediye

uygulamasna Altnc Belediye Dairesi denmesinin nedeni ise; rnek olarak alnan Paris

Belediyesindeki uygulamada en baarl belediye hizmetlerinin, Altnc Belediye Dairesi

olarak bilinen yerde verilmekte olmasdr.

Altnc Daire-i Belediyenin tekili konusundaki teblide; stanbulun genel

olarak 14 belediye dairesine ayrld belirtilmektedir. Ancak; Beyolu ve Galata

semtlerinin gelir itibariyle iyi durumda olduu, buralarda iyi nitelikte binalarn yer

ald, bu yrelerde yaayan halkn dier lkelerdeki belediye uygulamalarn da

grd ve faydasn idrak ettii ifade edilerek; ilk beledi uygulamalarn burada

yaplmasnn mnasip olaca belirtilmektedir. Dier belediye dairelerinin de, buradaki

rnek uygulamadan sonra, faaliyete gemesi dnlmektedir. (Ergin, 1995:1307

1308). Altnc Daire-i Belediyenin banda yukarda da ifade ettiimiz gibi atanm bir

memur bulunmaktayd.


47/164

33

Altnc Daire-i Belediye uygulamasndan sonra,stanbulda belediye saylar

bazen artrlm bazen de azaltlmtr. Daha sonra, 1877 tarihli Dersaadet Belediye

Kanunu ile stanbul iin yirmi adet belediye idaresi kurulmas hkm altna alnmtr

(Ergin, 1995:1401) Ancak; Osmanl Devletinin iinde bulunduu sava artlar ve gelir

yetersizlikleri, bu belediyelerin hemen kurulup faaliyete gemesine imkn vermemitir.

Nihayet, 1864 Vilayet Nizamnamesi ile Osmanl Devletininstanbul dndaki,

kentlerinde de belediye tekilatnn kurulmaya baladn grmekteyiz. (Ortayl, 1979:

296).

Bu nizamname; vilayet, liva, kaza, nahiye, ky blnmesini getirerek, her idari

birimde belediye kurulmas hkmn getirmitir. Ancak ne tekilat, ne gelir ne de

belediyelerin dier idari ve adli kurulularla ilikileri belirtilmediinden, verim

alnamamtr. 1868 Dersaadetdare-i Belediye Nizamnamesi yrrle girerek on drt

belediye dairesini tekrar gndeme getirmi ve bu daireleri stanbul ehremanetine

balamtr.(elik, 1995:592)

I. Merutiyet hareketi, Trkiyenin ilk yazl 1876 Anayasasn getirerek, bu

anayasada belirtildii zere belediyeleri zel bir kanunla dzenleyecei ifade edilmi ve

bu alanda almalar yaplarak 1877 ylnda Dersaadet Belediye Kanunu yrrle

konmutur. Bu kanuna gre belediyeler; belediye reisi, belediye meclisi ve belediye

cemiyeti olarak organa sahipti. nc organ, dier iki organn mtereken toplants

ile yedek yelerden oluuyordu. Merkezi idare, belediye reisini meclis yeleri arasndan

tayinle seiyordu.

Bu rgt, klasik belediye grevleri dnda nfus saym, emlak yazm gibi

bugn merkezi idarece grlen ileri de yrtyordu. 1877 tarihli Belediye Kanunu

Trkiyenin ilk belediye tekilat kanunu olup eitli deiikliklerle 1930 ylna kadar


48/164

34

uygulanmtr. II. Merutiyetin ilann mteakip, Trk belediyecilii ynnden yararl

ve olumlu bir gelime olmam ve hatta geici Vilayet Kanunu (1913) ile belediye

zerklii kaldrlarak, devlete bal resmi bir daire hviyetine dntrlmtr.

(Sarkoce, 2002:910)

Cumhuriyet dnemindeki yerel ynetimlere bakldnda; Osmanl yerel

Ynetim sisteminin bir devam olarak karmza kmaktadr.

Trkiyede yerel ynetim yaps ve zellikle belediyecilik nemli bir evrim

geirmise de ilk oluum yllarndaki yapsal zellikler genelde korunmutur. Aslnda

bu durum, yani cumhuriyetin ilk dneminde oluan yaplarn genelde kendilerini

koruduklar gerei; siyasal, ekonomik ve kltrel sistemin vasf olarak ne

kmaktadr. (Dursun, 1996:14)

Cumhuriyet dneminin yerel ynetim yapsnda da nemli bir merkeziyeti

tutum dikkatimizi ekmektedir. Cumhuriyetin ilk yllarnda, tamamenstanbul model

alnarak Ankaraehremaneti kurulmutur. Bu birime greehremini hkmete

atanacak ve 24 ye bulunacakt. Mali zerklie sahip olmas sz konusu olmayan bu

birimde hkmetin etkisinin bir hayli byk olduundan bahsedilebilmektedir. Hatta 28

Mays 1928de kurulan Ankaraehri mar Mdrl bile belediyeye deil, Dhiliye

Vekletine balanmt. Birehrin belediyelere ait olan bir ii hkmetin kontrolnde

bulundurulmutu. (Dursun,1996:14)

1930 ylnda kan Belediyeler Kanunu ve akabinde yrrle giren Umumi

Hfzshha Kanunu, Belediyeler Bankas Kurulu Kanunu, Okturuva Vergisinin

Kaldrlarak Gmrk Vergisine %10 Eklenmesinelikin Kanun, Belediyeler Yap ve

Yollar Kanunu, Belediyelermar Heyeti Kurulu Kanunu gibi kanunlarla Cumhuriyet

dnemi belediyeciliinin yasal ve kurumsal erevesi oluturulmutur. Esas itibariyle


49/164

35

bugn dahi bu ereve korunmakta ve yasal dzenlemeler srdrlmektedir. 1580 sayl

yasa pek ok deiiklie uramasna ramen hala yrrlktedir. Bu alanda yaplm en

nemli yenilik, 1984 ylnda karlan 3030 sayl yasa ile Bykehir Belediyelerinin

kurulmalar olmutur. (Sarkoce,2002:12)

Dier taraftan il zel ynetimlerine bakacak olursak; Osmanl dneminde 1864

Vilayet Nizamnamesiyle kurulmu olduklarn grmekteyiz. Bu nizamname ile eyalet

yerine vilayet (il) dzeni benimsenmi ve iller iin biri genel, dieri zel (yerel) olmak

zere iki tr ynetim kabul edilmitir. O tarihte il genel meclislerini, ile bal her

sancaktan seilen 4er ye oluturuyordu. Bu yelerin ikisinin Mslman, ikisinin de

Mslman olmayan nfustan seilmesi ngrlmt. (Kele,2000:139 )

1870 dare-i Umumiye-i Vilayet Nizamnamesi, eski nizamnameyi yrrlkten

kaldrarak yeni hkmler getirmitir. 1876 Anayasas dneminde balatlan yeni

dzenleme almalar, parlamentonun (Meclis-i Mebusan) datlmas zerine yarda

kalmt. Esasen, 1870 tarihli nizamname de, bu ynetimleri, zerk birer ynetim birimi

olmaktan ok, bir tr danma meclisi olarak ngrmtr.

1908deki II. Merutiyetten sonra balayan giriimler 1913 Mart aynda,l zel

Ynetimiyle ilgili temel yasann yrrle girmesiyle sonulanmtr. 1913 tarihli

dare-i Umumiye-i Vilayet Kanun-u Muvakkatinin (llerin Genel Ynetiminelikin

Geici Yasa) 74. maddesinden sonra gelen maddeleri,l zel Ynetimiyle ilgilidir.

1914 ylnda yasalarda grevler, gelirler ve bte konusunda kimi deiiklikler

yaplmsa da asl at deitirilmemitir. Cumhuriyet dneminde yaplan kimi kk

deiikliklerden sonra; 1987de karlan 3360 sayl yasa ile sistemde, gnn deien

koullarna yant vermesi beklenen kimi deiiklikler gerekletirilmitir.


50/164

36

Cumhuriyet dneminin yerel ynetim anlayndan, merkezi ynetime bal ve

onun birtakm sorumluluklarn zerinden alan ve kontroln hibir zaman eksiltmeyen

bir ynetimekli anlalmaktadr.

Yerel ynetimler; Trkiyede resmi olarak belediyeler, il zel idareleri ve

kylerden olumaktaysa da, fiilen il zel idareleri ile kylerin nemini ve etkinliini

kaybetmi, varlklar ile yokluklar arasnda bir fark kalmam birimler olduu

dnlmektedir. Merkeze bal olarak alan ve saylar ok denilebilecek bakanlk

birimleri de, il zel idarelerinin etkinliini nerdeyse tamamen yok etmilerdir.

4.1.4. Anayasalarmzda Yerel Ynetimler

1876 Anayasasndan bu gne kadar btn anayasalarmzda yerel ynetimler yer

bulmaktadr. Kimi zaman yerel ynetimlerin yetkilerinin kstland gzlemlenen

anayasalarmzda, kimi zaman da geni denilebilecek yetkiler tannd grlr.

Aada; anayasalarmzda yer alan yerel ynetimler konular incelenecektir.

4.1.4.1.1876 Anayasas (Kanun-i Esasi)

Anayasa tarihimiz ierisinde Kanun-i Esasideki ilkelerin birtakm farkllklarla

da olsa, her zaman yrrlkte kald grlmektedir. Kanun-i Esasideki ilkelere gre

belediye ileri, stanbulda ve tarada, seimle oluturulacak belediye meclisleri eliyle

ynetilecek ve bu meclislerin oluum biimleri ve yelerinin nasl seilecei zel

yasalarla belirlenecekti. (Kele,2000: 130)

Kanun-i Esasinin 108. maddesinde , illerin ilerinin yetki genilii ve grev

ayrm esaslarna gre yaplacan belirtmektedir.

Bu ayrm; yasama, yrtme ve yarg arasndaki ayrm ifade etmek iin deil,

merkez ynetimle yerel ynetimler arasndaki ayr grev alanlarn ifade etmek iin

kullanlmtr. (Kele, 2000:131)


51/164

37

4.1.4.2.1921 Anayasas

1921 Anayasas, dier ilgin zelliklerinin yan sra, Trk Anayasa tarihinin,

yerel ynetimlere ve yerinden ynetim ilkesine en fazla arlk vermi olan yasasdr.

Bu anayasann ngrm olduu bir yerinden ynetim, Trkiyede bugn bile

gereklemi deildir. (Yazcolu,2000:141-142)

Yerel ynetimlerle ilgili ilkeler bakmndancra Vekilleri Heyeti Tasarsyla

(m. 1831), Encmen-i Mahsus Tasars arasnda nemli bir fark yoktur. Sadece

Vekiller Heyeti Tasars (m. 20), vilayet meclislerinin 5000 nfusa bir ye olmak zere

genel oyla vilayet halknca seileceini ngrd halde; Encmen, TBMM iin

nerdii mesleki temsil ilkesini, il ynetimlerini de temsil ederek, vilayet meclislerinin

meslekler temsil edilmek zere vilayetler halknca seilmesi hkmn

getirmitir.(m. 13)

1921 Anayasasnda; Trkiyenin, corafi durum ve iktisadi ilikiler asndan

vilayetlere, vilayetlerin kazalara blnmesi, kazalarn da nahiyelerden olumas hkm

bulunmaktadr.

Vilayetler, yerel ilikiler bakmndan tzel kiilie ve tam zerklie sahip

olacaklar, TBMMce konulacak kanunlar erevesinde btn eitim, salk, ekonomi,

tarm, bayndrlk ve sosyal yardm ilerinin dzenlenmesi vilayet meclislerinin

yetkisindedir.

Vilayet meclisi tarafndan seilecek bir bakan ve yelerden kurulu idare

heyeti, il zel idaresinin yrtme organ olarak grev yapacakt. Vilayetlerde ayrca

TBMM tarafndan atanan bir vali bulunacak ve vali ancak devletin genel grevleri ile

yerel grevler arasnda bir atma olmas durumunda mdahale edebilecekti.


52/164

38

Kazalar yalnz bir ynetim birimi niteliinde olup, tzel kiilie sahip

olmayacaklard. Kazalarn ynetimi TBMM Hkmetince atanan ve valinin emri

altnda bulunan bir kaymakam tarafndan yrtlecekti.

Nahiyeler, (bucak) tzel kiilie sahip yerel ynetim birimleri olarak kabul

edilmekteydiler. Bir veya birka kyden oluabilecekleri gibi, bir kasaba da nahiye

saylmaktayd. Nahiye Meclisi, nahiye halknn genel oyuyla seilecek, nahiye idare

heyeti ve nahiye mdr de nahiye meclisi tarafndan seilecekti. Nahiye Meclisi,

kanunlar erevesinde yargsal, ekonomik ve mali yetkilere sahip olacakt.

Vilayetler, ekonomik ve sosyal ilikileri bakmndan birleerek, umumi

mfettilik mntkalar meydana getirebileceklerdi. Bu durumda, birleme salayan

blgelerde vilayetlerin ortak ileri arasnda uyumun salanmas, umumi mfettilerin

grevi olacakt.


53/164

39

4.1.4.3. 1924 Anayasas

1924 Anayasas da 1876 Anayasasna benzer zellikler tamaktadr. llerin

ilerinin yetki genilii ve grev ayrm ilkesine gre yaplaca belirtilmi, bununla

beraber belediye ilerinin seilmi meclisler eliyle yrtlmesi hkme balanmtr.

Anayasann 89. maddesinde, Trkiyenin corafi ve ekonomik bakmdan illere,

ilelere, bucaklara, kasabalara ve kylere blndnden sz edilmektedir. 90.

maddesinde illere, kasaba ve kylere tzel kiilik verildii; 91. maddesinde de

yukarda belirtilen il ilerinin yetki genilii ve grev ayrm esaslarna gre grlecei

belirtilmitir.

4.1.4.4.1961 Anayasas

1961 Anayasasnn 112. maddesinde:

darenin kurulu ve grevleri merkezden ynetim ve yerel ynetim esaslarna

dayanr. denilmektedir. (Kili ve Gzbyk, 2000:206) Bu maddedeki yerel ynetim

kurulularna anayasann 116. maddesinde vurgu yapmaktadr.

Bu anayasada yerel ynetimlerin tanm: l, belediye veya ky halknn

mterek mahalli ihtiyalarn karlayan ve genel karar organlar halk tarafndan

seilen kamu tzel kiilerieklinde yaplmtr.

Bu maddede tzel kiilie sahip ve genel karar organlarn halkn seebilecei

tr yerel ynetimden sz edilmektedir. Bunlar, l zel Ynetimleri, Belediyeler

ve Kyler dir. Ayrca son fkrada, Mahalli idarelerin kurulular, kendi aralarnda

birlik kurmalar, grevleri, yetkileri, maliye ve kolluk ileri ve merkezi idare ile

karlkl ilikileri kanunla dzenlenir denilmektedir. (Kele, 2000:132),


54/164

40

4.1.4.5.1982 Anayasas

1982 Anayasasnn 123. maddesinde ynetimin, merkezden ve yerinden

ynetim esaslarna dayand belirtilirken; maddenin gerekesinde iseyle

denilmektedir.

Trkiyede idari yapnn olumasnda tarihi geliim ve deneyler sonucu

merkezden ynetim ve yerinden ynetim birbirini tamamlayan ilkeler olarak ortaya

km ve srekli uygulama bulmutur. Bunun sonucu olarak devlet; tzel kiiliinin

yannda, eitli kamu tzel kiilerini ortaya karmtr. Bir baka deyimle; bugn

kamu hizmetleri genel idare bata olmak zere mahalli idareler ve hizmet yerinden

ynetim kurulular tarafndan ynetilmektedir.(Sarkoce,2002:13)

1982 Anayasasnda yerel ynetimlerin tanm yaplmtr. Yerel ynetimler;

l, belediye veya ky halknn mahalli mterek ihtiyalarn karlamak zere,

kurulu esaslar kanunla belirtilen ve karar organlar, gene kanunda gsterilen,

semenler tarafndan seilerek oluturulan kamu tzel kiileridir. eklinde

tanmlanmtr.

Anayasann 127. maddesinde; idarenin btnl ilkesini korumaya ynelik

idari vesayet denetimi grlmektedir. Baz hizmetlerin tzel kiiler eliyle yrtlmesi,

onlarn denetlenmesini de zorunlu hale getirmektedir.darenin btnl ilkesi de bu

ekilde ngrmektedir.

Anayasamzn 67. maddesi gereince; yerel ynetim seimleri 5 ylda bir

yaplr. Ancak milletvekili genel veya ara seimleriyle birlikte olmas amacyla bir yl

ne ya da geriye de alnabilir.

Mahalli idareler, merkezi idare ile olan ilikilerinde, idari vesayetin getirdii

snrlamalar haricinde, idari ve mali zerklikten yararlanrlar.


55/164

41

Yerel ynetimlerin gelirleri de nemli bir konudur. Halkn mahalli ihtiyalarna

cevap vermek amac gden yerel ynetimlerin, bu dorultuda harcamalar yapabilmek

iin zel gelir kaynaklarna, ayr btelere, personel ve rgtlere sahip olmalar

ngrlmtr. Ayrca etkinliin salanabilmesi iin, Bakanlar Kurulunun izniyle

aralarnda birlik kurabilmeleri de salanmtr.

Bu anayasayla mahalli idarelerin snrlar belirlenmi olmaktadr. Anayasal

erevede yerel ynetimlerin haklarnn belirlendii yasalar kimi zaman yumuak,

kimi zaman kat kurallar ierse de; yerel ynetimlerin ynetimdeki etkinlik; hizmetteki

denge ve adalet konusunda merkezden ynetime gre ok daha fazla avantajl olduu

hususu gz ard edilmemelidir. Yerel ynetimler, siyasal ve toplumsal dzenin

salanmas anlamnda ok nemli etkilere sahiptirler.

4.1.5.Yerel Ynetimlerde zerklik ve Denetim

4.1.5.1.zerklik

zerklik; yerel ynetimler denilince ilk akla gelen terimlerden biridir. Bu

kavram; ynetsel anlamda kamusal kararlarn ve hizmetlerin tekellemesini ve bir

merkezde toplanmasn deil, evrede bulunan ynetsel birimlere aktarlmasn ve

yaylmasn salar. (ukurayr,1999:101)

Yerel ynetimlerin temsil ettikleri toplumun ihtiyalarn etkin birekilde

karlayabilmeleri, stlendikleri hizmetleri abuk, ucuz ve rasyonel birekilde

grebilmeleri iin zerklie ihtiyalar vardr. Bir ynetim biriminin kendisiyle ilgili

kararlar kendisinin alabilmesi kadar doal bir durumun olamayaca dnlmektedir.

Kararlarn zgrce alnabilmesi, bu kararlarn sahibi olan kurumlarla yakndan

ilgilidir. zerkliin olabilmesi, kesin karar alabilme, karar organlarnn bamsz


56/164

42

olabilmesi ve akal olanaklarn bu zerkliin korunmasna ve srdrlmesine elverili

olmasna sk skya baldr. (Tortop,1991:36)

Snrlar anayasa ve yasalarla belirlenen zerklik; baz gruplara kar salamak

amac gtmez. Aksine yerel ynetimlerin hizmetlerini kolaylatrmak ve etkinliini

arttrmak amac tar.

Trkiyenin de baz maddelerine ekince koymak suretiyle de olsa onaylad

Avrupa Yerel Ynetimler zerklikartnn 3. maddesinde zerk yerel ynetim

kavram; Yerel makamlarn, kanunlarla belirlenen snrlar erevesinde, kamu

ilerinin nemli bir blmn kendi sorumluluklar altnda ve yerel nfusun karlar

dorultusunda dzenleme ve ynetme hakk ve imkn anlamn tar. eklinde

aklanmtr.

Bir ynetim biriminin zerkliinden bahsedebilmek iin, merkezi idarenin

etkilerinden uzak ve seimle ibana gelmi organlara sahip olmas gerekir. Bunun

yannda; yerel ynetimin merkezi ynetim organlarnn iznine ya da onayna bal

olmadan tek bana kararlar alabilmesi ve kendine verilmi olan yetki ve

sorumluluklar yerine getirebilmek iin mali olanaklara sahip olmas gerekmektedir.

Bu durum yerel ynetimlerin denetlenebilirlii asndan bir engel tekil

etmemektedir.

4.1.5.2. Denetim

Yerel ynetimlerin yaptklar iler ve uygulamalar, merkezi ynetimin

denetlemesine tbidir.

Yerinden ynetim kurulularnn, kendileri dnda baka bir idare tarafndan,

yasalarn ngrd snrlar iinde denetlenmesine vesayet denetimi denilmektedir.


57/164

43

Vesayet denetimi, idarenin btnl ilkesinin doal bir sonucudur ve ynetimin bir

btn olarak uyumlu almasn salamann temel aracdr. (Erylmaz, 2001: 309)

Vesayet denetimi, merkezi ynetim ya da merkezi ynetime ait makamlar

tarafndan uygulanr. Yasalardaileri Bakanl, ileri Bakan veya valilik gibi

birimler bu denetim iin yetkili klnabilirler.

Vesayet denetimi, lkedeki yerel ve merkezi hizmetler ve yerel ynetimler

arasndaki koordinasyonun salanmas asndan ve yaplan ilerin hukuka

uygunluunun denetlenmesi asndan gereklidir. Anayasamzn 123. maddesindeki

ynetimin btnl ilkesi de bunu amalamaktadr.

Vesayet denetimi, hukuka uygunluk denetimi ve yerindelik denetimi olmak

zere ikiekilde yaplmaktadr. Aslnda bu denetimin temel amac, yerel ynetimlerin

yaptklar hizmetlerin ve ilemlerin hukuka uygun olup olmadnn denetlenmesidir.

Bu sayede yerel ynetimlerin kanunlara uygun hareket etmesinin salanmas ve

yetkilerini aan faaliyetlerinin kstlanmas ngrlmektedir.

Yerindelik denetimi ise 1982 Anayasasnda yer bulan, toplum ihtiyalarnn

gerei gibi karlanmas ve toplumun genel yararnn korunmas gibi amalarla

merkezi ynetime geni yetkiler tanyan bir denetim biimidir. Ancak, bu durum,

merkezi ynetim tarafndan her zaman ktye kullanlmaya msait bir ara haline

gelebilmektedir.

Yerel ynetimler, yerindelik denetiminden dolay eli kolu bal, ilevsiz

birimler haline gelebilmektedirler. Yerel ynetimlerin zerklii nasl ulusal yararlarn

aksine bir karar alma veya bir uygulama yapma hakk tanmamalysa; merkezi

ynetimlerin denetim faaliyetleri de yerel ynetim grevlilerinin zlk ilerini bile

denetlemeye varan haklar tanmamaldr.


58/164

44

lkemizde idari vesayetin genel ilkeler koyma, koordinasyon ve mali

denetimden ok; atamalara, Belediye Bakan ve meclis yelerini grevden almaya ve

belediyelerin teknik tasarruflarna mdahaleye ynelen bir ereve iinde yer almas,

denetimin ilevselliini azaltmaktadr.(Ycel, 1994:33)

Bu dnceden hareketle birok dnrn ortak gr, idari vesayetin

kaldrlmas veya azaltlmas ve yerinden ynetime arlk verilmesi ynndedir.

Merkezi ynetimin denetim yolunun hukuka uygunlukla snrlandrlm olmasnn

en uygun ve etkili yntem olduunu dnmek yanl olmayacaktr. Merkezi

ynetimlere de bu noktada den grev; denetimin erevesinin izilerek yerel

zerklii snrlayc uygulamalardan kanmas olacaktr.

Yerel ynetimlerde uygulanan denetimin ikinciekli de mali vesayet

denetimidir. Mahalli idareler, btelerini, merkezi idarenin yetkili kld otoritelere

onaylattrmadan yrrle koyamamaktadrlar. Bu da mali vesayet denetimini, en

belirginekliyle ortaya karan yntemdir.

Aslnda merkezi ynetimle yerel ynetimler arasndaki mali ilikiler; hem

hizmet, hem de gelir blmn kapsar ve ikisi arasnda bir dengeyi gerektirir. Sz

konusu mali ilikilere lkemiz asndan bakldnda, bunun merkezi ynetime arlk

veren bir yaklamla ele alnd grlmektedir.(Sarkoce,2002:18)

Kamu ynetimin denetlenmesi ve kiilerin idare karsnda korunmasn

amalayan metodlardan biri de ombudsman kurumudur. Kamu denetisi ya da

hakemi de diyebileceimiz ombudsman, almalaryla ilgili raporunu yasama

organna sunmak suretiyle yerel idarenin i ve eylemlerinin hukuka uygunluk

ynnden denetlenmesine katk salar.


59/164

45

Ombudsman genellikle kamu ynetimine kar halkn ikyetlerini inceler;

ynetimin aksayan, ilemeyen ve kusurlu yanlarn ortaya karr. kard sonular

parlamentoya ve kamuoyunun bilgisine sunar.

Kken itibariyle svete balayan ombudsman; 20. yzylda gncelleerek

gnmzde gelimi lkelerde yaygn birekilde kullanlr hale gelmitir.

Dierlerine gre ucuz, pratik ve ulalmas kolay olan bu denetim

mekanizmasnn lkemizde benimsenmesi, hem kamu ynetimi, hem de yerel

ynetimler asndan ok faydal grlmektedir.

4.1.6.Yerel Ynetim Trleri

1982 Anayasasnda yer alan yerel ynetim birimleri; Kyler, l zel

dareleri ve Belediyeler dir. Bu ynetim birimlerinin grevleri, organlar ve

bteleri incelenerek yerel ynetim sistemimizin ileyii hususunda fikir sahibi

olunmas amalanmaktadr.

4.1.6.1. Kyler

Trkiyede ky kavram; aklmza nfusu az, nemli yerleme

merkezlerinden uzak, ekonomik yaps byk lde tarm ve hayvancla dayal ve

kendisine zg toplumsal ilikileri bulunan yerleme birimlerini getirmektedir.

Kylerle ilgili ilk dzenleme 1864 Vilayet Nizamnamesi ile yaplmtr.

Kylere tzel kiilikler tannmas ise 1924 tarihinde karlan 442 sayl Ky Yasas

ile olmutur.

Katlmc ve topyekn kalknma modellerinin benimsendii Kalknma

Planlarnn ilkinde; (196367) ky kalknmas, toplum kalknmasyla edeerde

anlmtr. Kylnn kalknmaya gnll katlmnn salanmas amalanmtr.


60/164

46

Ky ynetimleri, imece yntemiyle yurtta katlmna en fazla yer veren ve

bu durumun da yasal zorunluluk olarak dzenlendii ynetim birimleridir.

Bu durum, ekonomik anlamda kyller arasnda bir igc deiimi

demektir. Gelenek hukukunun baskn olduu blgelerde yaamaya devam eden imece

yntemi, para ekonomisinin girdii yerlerde olduka zayflamtr.

(ukurayr,1999:209)

18.03.1924 tarihinde kabul edilen, 7.4.1924 tarihinde Resmi Gazetede

yaynlanan 68 sayl Ky kanununa gre;

a) Nfusu 2000den aa olan yurtlara ky denir.(m. 1)

b) Cami, mektep, otlak, baltalk gibi orta mallar bulunan ve toplu veya

dank evlerde oturan insanlar ba, bahe veya tarlalaryla birlikte bir ky tekil

ederler.(m. 2)

c) Bir yerden bir yere gtrlebilen ve gtrlemeyen mallara sahip olan

ve ibu kanun ile kendisine verilen ileri yapan bal bana bir varlktr. Bunaahs

manevi denir. (m. 7)

1924de karm olduu kanunu gelien zamana uyarlayamayan devlet, 1985

ylnda 346 sayl Kanun Hkmn

yerel yonetimlerde halk katilimi tokat il merkezinde uygulamali bir calisma public participation in...

Documents