Xmaewdkif;&if;om;tcGifhta&;qdkif&muRrf;usifolrsm;tzGJU (trf;&pf)

The Expert Mechanism on the Rights of Indigenous Peoples (EMRIP)

Xmaewdkif;&if;om;tcGifhta&;qdkif&m

uRrf;usifolrsm;tzGJU(trf;&pf)qdkonfrSm?

ဌာနေတငးရငးသားအခငအနရးဆငရာ ကျမးကျငသများအဖသည ကလသမဂဂလအခငအနရးနကာငစ(HRC)လကနအာကရ ဌာနေခတစခ ဖဖစသည။ HRCက ကလသမဂဂအနနညလာခကကးမ ၂၀၀၆ ခနစတင စတငဖစညးခပြး လအခငအနရးနငြတသက၍ ကလသမဂဂအဖဝငနငငများ၏ အစးရများနင ညနငးလြနဆာငရသညအဖဖဖစသည။ ၂၀၀၇ ခနစတင လအခငအနရးနကာမရငမအမးရစ - EMRIP က ဖစညးခသည။ အမးရစ - EMRIP အနေဖဖင တစနစလျင တစကကမ ရကသတတြတတစြတကကာဖမငသည နစြတလညအစညးအနဝးက ဂျေဗာပမတင ကျငးြသည။ အမးရစ - EMRIP သည ၂၀၀၇ ခနစမ စတငပြး လြငေးတာဝေအသစဖဖစနသာ ေညးြညာြးနြါငးနဆာငရကမ၊ နငငအလက အးတာဝေများအြါအဝင နငငအလက နြါငးစြညနငးမလြငေးများက အနကာငအညနဖာရသည။

ရညရယချက အမးရစ - EMRIP ၏ ရညရယချကမာ HRC သ ဌာနေတငးရငးသားအခငအနရးများနငြတသကသည ေညးြညာဆငရာ အကကနြးမများ စမနြးရေနင အဖဝငနငငများသ ဌာနေတငးရငးသားအခငအနရးဆငရာ ကလသမဂဂနကကညာစာတမး(UNDRIP)တင ဖြဌာေးားသညအတငး နမတတာရြခနတာငးဆနြးရေ ဖဖစသည။ UNDRIPတင ချမတားသည ြေးတငများဖဖစနသာ ဌာနေတငးရငးသားများ၏ အခငအနရးများက ဖမငတငနြးရေ၊ ကာကယနြးရေနင ဖဖညဆညးနြးရေ(အြဒ ၁)အတက အမးရစ -EMRIP မ စမးစမးတမ ကကးြမးလြနဆာငရြါသည။

ဖစညးပအမးရစ - EMRIP က လတလြ၍ အမခကငးပြး ဌာနေတငးရငးသားအခငအနရးများနငြတသကလျင ကျမးကျငသည ြညာရင ခနစဦးဖဖင ဖစညးားြါသည။ ယငးြညာရငများက နရးချယခေအြရာတင အသအမတဖြနငနလာကသည ကျမးကျငလမမာမ၊ ဌာနေတငးရငးသားအခငအနရးဆငရာ အနတအကက၊ ဌာနေတငးရငးသားများ၏ ဇစဖမစလားရာများနလလာရာတင နစြသနင ကျားမချေခငလျာနြါမတညပြး HRC မ နရးချယခေအြသည။ ၎ငးတအား သးနစသကတမးနင နောကြသကတမးတစကကမ နရးချယခေားနငသည။

အမးရစ - EMRIP ၏ လပဆောငချကHRCသ ဌာနေတငးရငးသားများဆငရာ အချကအလကများက ကျမးကျငစာ စမနြးရသည။ ဌာနေတငးရငးသားကယစားလယများ၊ ေညးတ သကဆငရာ နငငနတာအစးရများအြါအဝင နလလာသးသြသများမ နြးြလာသညသတငးအချကအလကများအနြါတင မတည၍ EMRIP ၏ အဓက လြငေးဖဖစနသာ သနတသေဖြဖခငးနင နလလာဖခငးများက အနကာငအညနဖာလြနဆာငရသည။ သးသြမများဖြလြရေနင HRC ၏အတညဖြချကရယရေ နလလာသငသည နခါငးစဉများနင နာကခချကများက အကကဖြနြးရသည။ နကကာင အမးရစ -EMRIP ကျမးကျငသများအဖမ အကအညနတာငးလာသည သတငးအချကအလကများက နဖဖကကားနြးရေ ဌာနေတငးရငးသားအဖအစညးများအနေဖဖင အးအနရးကကးရဖခငးဖဖစြါသည။

(စမချက နယဆြမအတငး ကနသတထတဆေသည။)

အမးရစ - EMRIP နင ဌာဆနတငးရငးသား

ကယစားလယများ ဆပါငးစပညနငးမဌာဆနတငးရငးသားအဆနြဖင အမးရစ - EMRIPနင ဆပါငးစပလပကငရန နညးလမးနစသယရသည။ ပထမနညးလမးမာ အမးရစ - EMRIP မ ဆတာငးခလာသည အစရငခစာက တြပနတငြပဆပးြခငးြဖစသည။ ဒတယနညးလမးမာ လကယတင နစစဉ ဂျနဗာမမတင ကျငးပသည အစညးအဆေးတင တငြပဆေးဆနးြခငးအားြဖင ဆပါငးစပလပဆောငနငပါသည။ ယငးအစညးအဆေးတင လကယတင ဆေးဆနးနငရန မတပတငခငရသများမာ

(က) ကလသမဂဂ စးပားဆရးနင လမဆရးဆကာငစ(ECOSOC)တင အတငပငခ အေငရသည အစးရမဟတသညအဖအစညး၏ ကယစားလယများ၊

(ခ) ECOSOC တင အတငပငခ အေငမရသည ဌာဆနတငးရငးသားအဖအစညးနင အငနဂျအအဖအစညးမ ကယစားလယများ၊

(ဂ) ပညာရပေငရာ ပညာရငများနင ဌာဆနတငးရငးသားအဆရး ကျမးကျငသများ၊

(ဃ) အမျ းသားအေင လအခငအဆရး အစအဖများ(NHRIs) တြဖစပါသည။

ဌာဆနတငးရငးသားများနင ဆပါငးစပညနငးဆရး ကလသမဂဂ လပထးလပနညးေငရာ စဖမများ

ဌာနေတငးရငးသားတသည ဆယစနစများစာကတညးက မမတ၏ အခငအနရးများနင ဖဖစတညမများက အသအမတဖြပြး ကမဘာအဆငဖဖစစဉများနင လြးလြေညးယနတရားများတင ညသငးစဉးစားဖခငးခရနရးအတက ကလသမဂဂဌာေစတအားလးက လမးမးနးနဆာနငရေ စညးရးလနဆာမများ ဖြလြခကကရသည။ ၂၀၀၇ ခနစတင ကမဘာကလသမဂဂမ ဌာနေတငးရငးသားများ အခငအနရးဆငရာ ကလသမဂဂနကကညာစာတမး(UNDRIP)က လကခဖြဌာေးနြးသညအ ကကးြမးမများ အဖမငဆးအရာငခသည။ နောက UNDRIP ကလာပြသညနောကြငး လအခငအနရးနကာမရငနအာကတင ဌာနေတငးရငးသားအခငအနရးနင ြတသကသည အဖခားနသာ စဖမ(၃)ခြမနြါကလာခသည။ ၎ငးတမာ ဌာနေတငးရငးသားအနရးဆငရာ ကလသမဂဂ အပမတမးဖရမ(UNPFII)၊ ဌာနေတငးရငးသားအခငအနရးဆငရာ အးကယစားလယအဖ(SRRIP) နင ဌာနေတငးရငးသားအခငအနရးဆငရာ ကျမးကျငသများအဖ(အမးရစ - EMRIP) တ

ဖဖစသည။ 1

မညသက ဌာဆနတငးရငးသားများ ြဖစသနညး။

ဌာဆနတငးရငးသားများ၏ ကြပားြခားနားမများအဆပါ မတညမပး “တငးရငးြဖစဆသာ”(indigenous) ဟဆသာ စကားလး၏ တရားေင အဓ

ပဗါယဖငေချကက ကလသမဂဂမ ဆမးစားယသညမဟတဆချ။ ဆအာကပါ အချကများအဆပါတင အဆြခခ၍သာ အေ ဆေါဟာရက ဆဖာထတ

ခကကြခငးပင ြဖစပါသည။2

(၁) ကျးဆကျာသမးပကြခငးမတငမနင ကလနဆခတမတငမကတညးကပင ကယပငသမငးအစဉအလာများြဖင မမတ၏ ကယပင

နယနမတပငနကများက သတမတဆဖာထတဆနထငကကသများ၊

(၂) မမတ၏ ပငနကအတငး လကရေငဆရာကဆနထငသများနင မတညဘ ကြပားသညဟ ခယစဉးစားသများ၊

(၃) လအသငးအေငးတင စးမးြခယလယရန မရသညပစြဖင ရငသနဆနသများ၊

(၄) အနာဂတမျ းေကသစများအတက မမတ၏ ကယပငယဉဆကျးမလကခဏာများ၊ လမဆရးေငရာစဖမများနင ဥပဆဒေငရာ စနစ

များက ထနးသမး၊ ဆဖာထတမပး ြဖနဆေထတလငသများဟ သတမတခထားရသများ ြဖစသည။

ြမနမာဆရခဆြမခတငရဆသာ ဌာဆန

တငးရငးသားများဖမေမာနငငတင အဓကရနေနသာ လမျ းရစမျ းဖဖစနသာ ကချင၊ကယား၊ ကရင၊ ချငး၊ မေ၊ ဗမာ၊ ရခင၊ ရမးနငဆကစြသည လမျ းစငယများအားလးသည ဌာနေတငးရငးသားများ ဖဖစကကသည။အကြါ သတမတချကအတငး အားလးလကခနငစရာဖဖစသညဟ၍ကား မဟတနချ။ ဥြမာအားဖဖင ောဂ၊ ဓနနင ားဝယကသနသာ ဌာနေတငးရငးသားများသည အကတင နဖာဖြားသည မညသညမျ းနယစနငမျ မသကဆငဟ မမကယက သတမတားကကသည။ အလားတြင “တငးရငးသား” ဟနသာဖမေမာနဝါဟာရသည (တစခါတရ လမျ း(သ) လမျ းစများဟအစးရမ တရားဝင ဘာသာသည။) ြမ အဂဂလြကျးနကျာသညကာလကတညးက လကရ ဖမေမာ/ဗမာနငင၏ ေယေမတအတငး နေငသများကလညးနကာငး၊ ဗမာလများစအြါအဝင အဓကရနေနသာ လမျ းရစမျ းက ဆလသည။

ရညညနးကးကားစာတမးများ

1__ Right! Volume 2: Updated training manual on Indigenous Peoples, 2015, AIPP. 2__ UNDP Factsheet: Who are Indigenous Peoples and POINT’s who are IPs? 3__ IP Coalition of UPR report in Myanmar 2020

https://www.docip.org/fileadmin/documents/Docip/Fiches_pratiques/Fiches_EMRIP/EN/Factsheet_EMRIP_2019-en.pdf

https://www.docip.org/en/indigenous-peoples-at-the-un/permanent-forum/

“indigenous peoples” က “ဌာနေတငးရငးသား”ဟ ဘာသာဖြေဆပြး “လကရေယေမတများအတငး ဘးစဉနဘာငဆကစညးနနာငမများဖဖင မလဘတ ကတညးက နေငရငသေသများ” ဟ အဓြဗါယဖငားသည။ ကယြငဖြဌာေးခငအယအဆနင ဖမေမာနရခနဖမခအရ လမးမးဖခယလယမ မခရသများ၊သမငးအစဉအဆကရသများ၊ ဘးဘားြင ေယေမတများနင ယဉနကျးမတေဖးများ စသည စနေးများအနြါအနဖခခပြး အေကဖင

ားဖခငးဖဖစသည။ ဌာနေတငးရငးသားများတင ကယြငအြချြသည ရးရာစေစများရသည။ အချ နသာ ဌာနေတငးရငးသားေယနဖမများက ဗမာဘရငများက ကလေဖြဖခငးခရသည။ သနသာ ပဗတသျကျးနကျာမမတငခင(ချငး၊ ကချငနင ရမး)အ ကယြငအြချြခကကသည။ ောဂနဒသကသနသာ အဖခားနသာ ဌာနေတငးရငးသားနဒသသည ပဗတသျ ကလေဖြဖခငးမခရဘ ကလေနခတကတညးက “အြချြမဖြငြ ဧရယာ”အဖဖစ သတမတခရသညေယနဖမဖဖစသည။