21. Nussbaum, M. C. (1997). Kant and cosmopolitanism. In:

Bohman, J., & Lutz-Bachmann, B„ Perpetual peace. Essays on Kant's

cosmopolitan ideal. Cambridge, Mass., London: MIT Press, 25-57.

22. Nussbaum, M. C. (2001). The fragility of goodness. Luck

ethics in Greek tragedy and philosophy. Cambridge, London, New

York: Cambridge University Press.

23. Schacter, D. L. (1987). Implicit memory: history and current

status. Journal of Experimental Psychology, 13/3, 501-518.

24. Schutz, A., & Luck:mann, T. (1973). The structures ofthe life­

world, volume I. Evanston, lllinois: Northwestern University Press.

25. Schutz, A., & Luckmann, T. (1983). The structures ofthe life­

world, volume II. Evanston, Illinois: Northwestem University Press.

26. Smith, Anthony D. (1991): National identity. Reno, Las

Vegas: University ofN evada Press.

27. Snyder, T. (2010): Bloodlands. Europe between Hitler and

Stalin". - Philadelphia, PA: Basic Books.

28. Voss, J. L„ & Paller, K.A. (2008). Brain substrates of implicit

and explicit memory: The importance of concurrently acquired neural

signals ofboth memory types. Neuropsychologia, 46, 13, 3021-3029.

29. White, H. (1973). Metahistory. The historical imagination in

nineteenth-century Europe. Baltimore, London: Tue John Hopkins

University Press. 30. Wodak, R.; de Cillia, R; Reisigl, M.; Liebhart, K. (2009).

The discursive construction of national identity, 2nd edition (first

English 1999). Edinburgh: University Press.

31. Zick, A., Wolf, C.; Küpper, B.; Davidov, E.; Schmidt, P.;

Heitmeyer, W. (2008). The syndrome of group-focused enmity: The

interrelation of prejudices tested with multiple cross-sectional and

panel data. In: Journal of Social Jssues, 6412, 363-383.

120

TRUYEN THÖNG VA. SU' DINH HiNH KY irc . . TRONG QUA TRiNH TOAN cAu H6A: QUAN BIEM

XUYEN QUOC GIA vE LICH SÜ (J CHAU Au . GS, TS Juergen Grimm*

Khi dinh nghia cäi gi lam nen "m9t quÖc gia", Anthony Smith li~t

ke ra nhfrng tinh näng cäu thänh sau: "Dan sö ngum dugc d~t ten cilltg

chia se m9t länh. thÖ lieh sie, S\l ky bi, nhiing kY uc lieh sir, mQt n&i

vän h6a cöng c{mg, m9t nfui kinh te chung, cüng nhu nhüng quy~n lgi

va träch nhiem phäp ly chung cho tät ca cäc thänh vien" (Smith, 1991:

14). Öng nhful m~, nguÖn gÖc dän tt)c va ciing theo Anderson

(1983-2006) - thi nhfrng khia c~ cäu thänh nen quÖc gia glin li8n v&i

lieh su theo ba cäch: qua nhüng truyfui thÖng dia phuong, qua nhiing

cäu chuyen vB nguÖn gÖc vä. qua vi~c luu truy6n cac S\l kien c6 y

nghia trong qua khu. Neu khöng c6 ky niem, mQt c<)ng dÖng se khöng

c6 dinh hu6ng cho hi~n t~i vä. cüng khöng thB dua ra dugc nhfrng khäi

niem cho tucmg lai. Länh thÖ, n~n kinh te vä. nhfrng he thÖng chinh ttj

Ia "phän cfulg", nBn vän h6a cöng ct)ng - dugc hinh thanh vä. truySn

c4t qua truyfui thöng - 1a "phän m6m" cila bän säe dan t(>c. Toän cäu

h6a nSn kinh te (Castells, 2000-2001) va toan cäu h6a dong chay

thöng tin trong bäo chi, truy8n hinh va d~c bi~t m~ me nhät trong

möi tru<Yng Internet ngay cang t~o di~u kien cho vi~c giäi thich lieh

sit. D6 cüng la thäch thuc cho t:At ca cäc quÖc gia, vira coi d6 1a m<)t

nguÖn l\fc lä.m giau, nhung ciing l:;ii vira la m<)t yeu tÖ lä.m änh huemg

tm S\l Ön dinh quÖc gia .

• D{J.i hQC TÖng hgp Vien.

121

Lich sfr va bän säe dan toc - Vi du chau Au . . . Thöng thuemg, vi~c chep sir phäi dva vao nhfrng ghi chep quÖc

gia vS S\I hinh thä.nh nha nu6'c, nhfrng chi6n thäng lieh sir, nhfrng

thä.nh t1,lu ve kinh t€, va nhfrng ho~t d()ng chinh tri. Lich sir quÖc gia

khöng it thl nhiSu nhu 1ä m()t cäu chuy~n vS nhfrng S\I k:i~n thä.nh

cöng. Dieu nay d~c bi~t dfulg vm chäu Au trong giai do~ hinh thanh

nha nu&c - quÖc gia trong th€ kY thu XIX (White, 1973), Hobsbawm,

1990) khi nhfrng ti6n b() ve k:inh t€, chinh tri va vän h6a cho phep

nguöi chäu Au m()t cäm giac t1,l tin va sirc m~. Qua trinh "thu()c dia

h6a" cac quÖc gia a chäu Phi, chäu My va Vien Döng tr6 thä.nh thu()c

dia cua nguoi Anh, Phap va Täy Ban Nha trong The chi€n thu nhät

(1914-1918) la m()t "h~ qua t1,l nhien clia cäm giac uu vi~t d6". Tir

näm 1918-1938 la thoi gian ctia nhfrng cu()c d;;ti khilng hoäng k:inh t€,

cfing nhu S\I nÖi d~y cua phong trao phat xit - luc d6 Cac cau chuy~n v€ S\I thä.nh cöng va tien bQ mm mcr nh~t di. Va sau Tue chi6n thu hai,

do phat xit E>irc gay ra - dinh di~m clia S\I dau thuang la n;;tn tan sät

ngum Do Thai (khoäng 7 trieu ngum Do Thai da bi sät h~i), nhfrng

tr;;ti t~p trung vä hä.nh quyet, ttvc xuät, thanh 19c säe t()c, xä s1lng ciing

nhu nhfrng V\l dänh bom da hu&ng S\l ~P trung vao cäc vän dB tieu

cvc cäng thäng, cho ca nhfrng nguCri chiBn thäng län b?i tr~. Di6u nay

änb huang tm cach thuc ngum chäu Au hiBu thB nao la m()t quÖc gia:

d6 la m()t c()ng dÖng cling chung hanh d()ng cüng nhu chung sv mät

mat (Levy va Sznaider, 2006), di€u nay ciing th~ hi~n hä.nh d()ng CUa

m()t nguCri dugc coi nhu Ia cua nhfrng nguCri khac. Vi v~y, m9t sÖ

quÖc gia a chäu Au, d~c bi~t lä cac thu ph;;tm chinh trong ThB chien

thu nhät va thu hai, Duc, Ao da phäi sira dÖi nhfrng cäu chuy~n quÖc

gia däy tinh anh hUI1g cua minh theo hu&ng t1,l phe binh theo chu nghia

quÖc gia va chu nghia Sövanh ( chu nghia bai ngo;;ti) bj ph6ng d~i.

Dugc hinh thä.nh chu yeu tir n;;tn di~t chiing nguai Do Thai cua Hitle

ciing nhu nhäm ngän eh~ m()t n;;tn di~t chiing tuang tg ve sau, Israel

l~i dua ra m()t khäi ni~m v~ bän säe dän t()c qua sv ket hgp m()t n8n

122

vän h6a ~P trung vao nhfrng kY ni~m ciing nhu sirc m~ quän S\I

chÖng l~i cac th€ lvc thu dich tiBm än & Trung Döng. Nu6c N ga· ciing

ia m()t n~ nhän cua Hitle, Nga chiu S\I tön thdt n~g n~ v~ m~t con

ngum trong Th€ chien thu hai, ciing nhu d6ng g6p rät 16n vao chiSn

thiing ctia Lien minh chÖng Hitle. Sau chien thäng, Nga t~p trung vao

xäy d\Illg m()t quÖc gia vi d~, cüng nhu näng cao khä näng quÖc

phong cua minh. Ba cuang quÖc khac trong Lien minh ~hÖn~ Hitl: .

(My, Anh, Phap) sau cu()c chi6n chÖng phät xit, ciing muön kiem ehe

nhüng ke xäm luge trong tucmg lai.

Cäu höi ~t ra Ia c6 hay khöng, vä trong di~u ki~n nao, thi nhfrng

bäi hQc lieh sir c6 th8 wa Ön dinh bän säe dän tQc, l;;ti vila giup k:ifun

soat cac xung d(}t m(>t cach hoa binh, cäi thien CclC dieu ki~ cho S\I

cilng tön t;;ti va hgp täc nhän d~o. KhÖi Lien minh chäu Au (EU) tuyen

bÖ 1ä m()t l\Ic lugng gin giii hoa binh 6 chäu Au. Trong thm kY Chien

tranh l;;tnh, tö chuc näy gay tranh cä'.i bm sv chia re chäu Au. Sau khi Lien Xö S\IP dÖ vao näm 1989, ciing nhu EU dugc ma r()ng, cäc nhä.

quan sat c6 th8 tin räng trong m()t thm gian ngän, cänh cira cho möt tr~t t\I gin gifr hoa binh a chäu Au bät däu dugc mÖ' ra. Nhung rÖi, cu()c

chi€n (J Nam Tu cü vao cac näm 1990, cho thäy S\I trÖ' 1~ cua chu nghia

dän tQC Ö' chäu Au duqc trang bi vii khi. V a CUQC khilng hoäng hi~n t~ Ö'

Ukraina cho thäy, mÖi de dQa sÖng l~i clia cac tu tu&ng thm kY Chien

tranh l;;tnh, ciing nhu ggi l~i nhüng hlnh änh ke thu lien quan t00 S\I

hung häng clia phat xit, chÖng l~i loai nguöi. Dang chu y, nhüng nguöi

biful tinh a Kiev vao thäng 1 vä 2-2014, dä so sänh, mö tä TÖng thÖng

y anukovich va Putin gän li8n v61 Hitle. Trong khi d6, Putin l;;ti lien tl,lc

nhän m;;tnh ve S\I änh hu(Jng CUa phat xft trong phong trao

"Euromaidan". Ben c;;tnh d6, nguyen Bö tnröng Ngo;;ti giao Hoa Ky -ba

Hilary Clinton, so sänh V\1 vi~c (J Crimea ctia Lien bang Nga vm S\I

bänh tnr6ng cUa phät xit sang Ao va Ba Lan trong Tue chien thir hai.

Trong khi d6, m9t sÖ chinh tri gia Täy Au nhin thäy di~m tuang dÖng

vm S\I khm dfiu clia The chien thu nhät khi cac nha länh d~o tru6c däy

123

dä hänh d()ng nhu "m()ng du" va ''vö tinh" gäy ra thäm hQa 16n da gi€t

ehet it nhät 15 trieu ngmn (Clark 2012).

Vi d\1 tren cr ehäu Au ehting minh räng, vi~e Sir d\lllg eae mö hinh

giäi thieh lieh sir khöng däm bäo cho viec gifr di8u hoa, ki€m soät eäc

xung d()t chinh tri, d~c bi~t khi m()t sl,l kien trong qua khu l~ bi dua ra

khöi bÖi eänh lieh sir va giäi thich S\l ki~n d6 hi~ t~i l\ii bi ngäu

nhien, tUy ti~n khöng tinh t6i. yeu tö khäc bi~t ve thÖ'i gian eiing nhu

di@u ki~ hoän cänh. M()t lo\it cac quan di€m ciing nhu lqi ich quÖc

gia c6 th€ gia eö cho eu()c ehien vi lieh sir. Khöng nhät thiet ciing nhu

khöng tha dÖng hoa khac biet gifra Cac quan mem ijch Slr CUa cäc quÖc

gia, nhung rö rang di@u d6 hoän toän cän thiet dB ngiin c]$1 nhfrng

hänh d('mg ti8m An chÖng loai nguöi, ciing nhu t~o di~u ki~n d~ dang

han trong viec chia se cac quan di~m gifra mQi nguöi. Rö rang, chWig

ta cän c6 m()t giäi phäp d€ djnh hinh tri nha m(>t caeh chinh xäc vä

truy8n d\it lieh sir trong cäc quÖc gia, va trong bÖi cänh lien quÖc gia.

Thach thuc ä däy la läm sao d€ giäm thi~u S\I tity ti~n trong ho~t d()ng

bäo chi cä v@ chuyen mön nghi~p V\1 Iän v~ d~ duc nha bäo.

NÖ l\f'C Cl~ gin k~t sv khac bi~t trong chau Au Trong bÖi cänh cua viec mer r()ng ve phfa f>öng cua Lien minh

chäu Au (Ba Lan, Rumania, Bulgaria, Lithuania, Estonia, Latvia, v.v.)

trong nhfrng näm qua, nhfrng nÖ 11,lc da dugc tiing cuÖ'ng d~ kBt nÖi cäc

quan diBm quö~ gia khac nhau ve lieh su, cüng nhu da xac dinh cäc

di~u kien cho cäc thänh vien mai ra nh~p Lien minh chäu Au, ciing

nhu cho phep cäc thänh vien cii t\l xem xet l~i cac quan diem, cach

thuc giäi thich ljch sir.

Nha khoa hQC xa h9i f>uc - Claus Leggewie, dua ra khäi niem 7

vong tron trong kY uc chäu Au v6i. n~ di~t chimg nguai Do Thai cila

Hitle läm trung täm.

V6i.:

1. Holocaust: N~ di~t ehimg nguöi Do Thai cua Hitle

2. GULag: Tr~ lao döng clia Xöviet

124

3. Ethnic Cleansing: Thanh lQc säe tQc

4. Wars and crises: Chien tranh va khimg hoäng

5. Crimes of colonialism: Töi äc clia ehu nghia th\Ic dän

6. History of migration: Lich sir di cu

7. European unification: ThÖng nhät chäu Au

C6 möt S\t thÖng nhät cho räng töi äc diet chilng nguCri Do Thai

Holocaust dugc cho lä töi äc kinh khimg nhät di nguqc l~i S\t van

minh cua nhän lo~i trong the kY XX va chäc chän khöng dugc phep d~ xäy ra Iän nfra trong tuong lai. Tuy v~y, t{>i ac d6 l\ii duqc coi la yeu tö

tieu cl,lc, hinh thänh nen khÖi lien minh chäu Au, t\io l~p ra m{>t n&.

tä.ng ~o duc ben c~ nSn täng v6 kinh te. Cäc thänh vien EU cimg

cam ket cän phä.i giii gin kY uc v6 tQi ac di~t chilng d6, d~ g~t bö ehu

125

nghia bai Do Thäi, ciing nhu d8 bao v~ nhfrng nh6m nguCri thi8u sÖ ö bät k)r möt quÖc gia nao. Ng~c nhien la diSu nay l~ dUQ'C thgc hi~n kha d8 dang 6 Duc, ncri ma rät nhi€u nguCri vän con dang phäi chiu

trach nhi~m ve t(H äc di~t chling nay. Vi~c d8 tc}i ac di~t chling nguoi

Do Thäi 6 vi tri vöng trön trung tarn khöng chi th8 hi~n bän chät

khüng khi6p CUa n6, ma COil nhu m(}t S\I nhtlc nhÖ' VS cac vong tron lcy

uc con l~ nhu la möt t(H ac chÖng l~i loai ngum nhu thanh 19c säe töc,

gi€t nguai hang lo~t, chi6n tranh xäm luge, khai thäc thuöc dia va dä.n

ap b~o lvc. Vi~c dua töi ac di~t chling vao trung täm cüng chäc chän

giup ngum Duc nhiet tinh möt cach d~c biet trong viec phat tri8n quan

niem nay. Tuy nhien, diSu nay l~i khöng xäy ra o ThÖ Nhi Ky. Khi

Chinh phti ThÖ Nhi Ky trong cac cuc}c dam phän ra nh~p EU, cho tm

nay vän ür chÖi thira nh~ vai tro clia hQ trong V\l gi€t nguai hang lo~t nguCri Amenia trong Th6 chifuI thu nhät nhu la möt ''töi ac diet

chling". NguCri ThÖ Nhi Ky sg räng khi thira nh~ nhu v~y hQ se hi

dänh gia ve m~t d~o duc, änh huöng tm niem t\l hao dän töc ctia nguCri

ThÖ Nhi Ky. Vi d\l näy cho thäy, mö hinh gin gifr kY uc qua viec tv ki€m di8m bän thän CUa nguoi Duc, chua thvc Sl,I d8 dang va sän sang

xäy ra o cac quÖc gia khac, th~m chi, c6 khi cön nguy ca gay ra S\f

chia re trong n(li bö chäu Au.

Khöng chi cac sv kien b~o 11,Ic bi gän v6i t<)i ac diet chling nguCri

Do Thäi, ma cä l;ch sii' di cu cüa chäu Au, b&i vi sv tn.ic xuät da änh

huiJng t6i EU trong vi~ t\I do di li;ti vä t\I do CU trU. Tuy nhien, cac

dang phäi cänh hüu a Ao, Phap vä. Ha Lan cho räng quan niem nä.y bät

däu S\lP dÖ. H9, theo sau la möt lugng 16n ngum dän, t6 ra bao dung

han VOO nhfmg d~g thuc di CU. D()ng ca chti y6u ctia ngum di CU

trong cac quÖc gia chäu Au Ja vi fil\lC dich kinh t€, dän chuy8n sang

m\lc dich giao d\lc, di;to duc.

Ky uc vS tri;ti lao d<)ng thai kY Xövi€t l~i gay tranh cäi vi nhieu ly

do - möt phän bOi vi nu6c Nga hi~n nay vän chua tham gia väo qua

trinh hgp nhät chäu Au. D~c biet nhfrng thänh vien mm ctia EU, tru6c

126

däy thu()c Lien bang Xö vi€t ( cac quÖc gia Cong hoa Baltic ), hay cac

quÖc gia lä möt pbän cua ~ lao d{mg (Phän Lan, C()ng hoa Czech,

Slovakia, Hungary) gin gift ky uc ve tri;ti lao d()ng vm möt thäi d9 bai

nu&c Nga m()t cach mi;tnh me, va du khöng trl,Ic ti~p, ciing th8 hien

mong muÖn nhu cäu näng cäp nen an ninh quÖc gia (gia nh~p NATO,

gia täng vii trang a bien gim pbia Döng), nhu lä mQt hinh thuc cö l~p

nu&c Nga. Trong khi phän nao nhcr vi~c thira nh~ tQi äc di~t chling

nguCri Do Thai, ngum Duc hoa nh~p vao EU d~ dang han, thi qua

trinh mr6c Nga höa nh~p li;ti chua difuI ra, cho du töi äc dum thm

Stalin dä duqc chinh thuc thira nh~ a nu6c Nga ngay tir D~ h()i Däng

C<)ng sän Lien bang Xövi6t Iän thu 20 va hi~n ~ khöng c6 bät kY m9t

tra ng~i nä.o ngän cän nu6c Nga h()i nh~p v~ m~t vän h6a. Vi~ loi;ti

trir Nga ra khöi qua trlnh dinh hlnh ky uc chau Au ciing nhu la möt S\l

th\lt lui nghiem trQng, nguy CC1 cach IlgID "den va trfuJg" CUa CUQC

Chien tranh li;tnh quay li;ti, ciing nhu nguy ca xay ra mQt cuoc chi~n tranh n6ng trong cuc)c khüng hoäng a Ucraina cüng phän nä.o bCri viec

thät b~i trong viec dinh hinh kY uc näy. V~y lam th€ nao d6 qua trlnh dinh hinh kY uc chäu Au dugc thvc

hien theo kinh nghiem va khoa h9c? Llm th~ nao da phän biet m(}t

phuang thuc giao tiep hoa binh, vm phuang thuc giao tiBp xung d()t leo

thang thu dich? Chu d8 lich su nao, va phuang thuc giao tiep näo c6 th8

giup chuyßn täi nhftng giä tri con nguCri? Phuang thuc truyen tai thöng

tin nao lä.m täng dinh ki€n vm m()t quÖc gia? Tät ca cac cäu höi nä.y,

aän tm m()t cäu höi tiBp theo la v~y hoi;tt d()ng bäo chi nao phu hqp d~ c6 khä näng phät hien vän d8 lieh sir vä. gän kfu väo n6 vao truy~n thöng. Mö hinh MilI, duqc mieu tä a phän sau, la mö hinh xäy d\Illg

b<'ri D~ hQc Vien. N6 gÖm 8 cäp dQ d8 k6t nÖi, truySn <4t lieh su t<ri.

cöng chfulg, k~ cä ür nhfrng duc kBt tir kinh nghiem ür S\l thanh cöng

trong bao chi. Mö hinh nay phu hgp d6 so sänh tirng phuang thuc

truySn thöng v<ri. nhau mä khöng cän möt chuän ml,Ic so sänh nao. Han

nfra, mö hinh nä.y duqc äp d\lflg trong viec so sänh quÖc t6, nhfun tim ra

127

s\f änh huöng clia bän säe dän tQc t6i cac chu dS lieh sir, va nguqe l{li,

cüng phu hqp de nghien eiru S\f änh huöng cua lieh sir truySn thöng Ien

ehät lugng va S\l' Ön d:jnh eua bän säe dän töc. Sau khi gi6i thi~u mö

hinh mly, n6 se dugc äp d\lllg trong vi~e linh höi m9t bö phim tä.i li~u ve

töi äe di~t ehling Holocaust ("Night and Fog" (Dem vä Suong mcr), <i{lo

di~n: Alain Resnais, 1955, Lindeperg, 2007) a Ao, Nga vä Israel.

Truy~n df t da chi~u ljch sii' - m{)t mo hinh chit Itrqng mang tinh bao chi

Mö hinh "TruySn d{lt da ehi~u lieh su" (MIH) duge chia boo m9t

phän dl,la tren cäu trUe vä qua trinh. Mö hinh dl,la tren eäu true n6i t6i

cäe c&p <19 xzi ly thßng tin thöng qua vi~c ti6p nh~ m)i dung truy8n

thöng (vi d\l nhu eäc ki~n thirc ljch sir, S\f giäi thieh lieh sir, djnh hinh

bän säe, cäc bäi h<;>e lieh sir, vä. cae djnh hu6ng gilt tri nhän vän) dm;rc

gän k€t bcri cae änh huöng cua truyen thöng trong vi~c ti6p ill$l däu

ra Mö hlnh d\fa tren qua trinh dS e~p t6i cac bu&c xzi lj thong tin bät

dAu v&i möt än tugng däu tien, tir d6 hlnh thänh nen mQt chät lugng

nhät dinh dÖi v6i dÖi tugng ti~ nh~. MIH cho thäy eac cäp d() xir ly thöng tin trong qua khu va hi~n

t{li. BÖn cäp d() däu tien t~p trung vao eae S\f ki~n trong qua khu, cae

ho~t dQng nh~ thuc nhu la c6 y thue va dugc xem nhu lä tri nh& "rö

rang". Trong bÖi cänh truy8n d{lt ljeh sir näy, bao gÖm cae 18 kY ni~m c6 y thirc v8 eac S\f ki~n lieh su ve xa hQi. Tri nh& "än d\l" (Schacter,

1987; Addis, Wong & Sehacter, 2007; Vos & Paller, 2008), nhän

m~ viee chlln.g ta Iam vi~e d6 o hi~n t{li, mä khöng cän nh& l{li S\l'

viec d6 trong qua khu (eäp dö 5 t&i 8). N~u chlln.g ta da h9c chcri piano

hÖi con tre, thi hi~n ~i khöng nhät thiet ehlln.g ta phäi nh& l{li quy

trinh ehcri piano nfra, boo chlln.g ta c6 thS sir d\lllg nhfrng kien thue

dm;rc luu trfr l{li trong b() nh& de chcri piano. Cüng tuong tv nhu v~y, lieh sir eua möt quÖe gia Ia khach quan, the hi~ trong cäc quan diSm

vä ID\JC dich ehinh ttj hi~n t~. N6 khöng cän thi~t ggi l{li nhfrng träi

nghi~m chi€n tranh dau thuong da hlnh thänh nen möt vän de ehinh ttj

128

bu6ng t6i hoa binh. Mö hinh MIH cho thäy each thue m<)t tri nh& rö

rang (kY ue vS tQi ae diet chling Holocaust) va c:ich sir d\lllg tri nh& än d\l vao trong cae quan di~m hi~n t{li cfulg nhu lien he t&i djnh hu6ng

gia tri nhän d{lo hien ~i.

Kit cdu mß hinh MIH: truyJn ar,zt da chiJu lieh su

1. Xir ly lien quan t6i qua khu:

1) Truy8n täi kien thuc thvc

2) Ch9n 19e/di8n giäi eae thöng di~p

3) Bi€n dÖi cac mö hinh giäi thich

4) E>inh hinh S\T nh~ thirc lieh sir Tri nh& rö rang

a) Chu d(>ng tim kiem thöng tin

b) Triru tugng h6a cae hinh änh lieh sir

c) Hinh thänh nh~ dien lieh sir

2. Xir ly lien quan t6i hi~n q.i: 5) Di€u ehinh nh~ thuc

6) Hinh thänh cae quan diam chinh tri 7) Hinh thanh the gi&i quan

8) PhÖ biSn tinh nhan vän Tri nh& An d\l

a) Giäm thi~u dinh kien

b) Ki€m eh€ S\T me gi~ e) Cäc ky näng cC)ng ddng

d) Nhän d~o trong chlnh tri

Theo Grimm (2012)

Chlln.g töi eho räng ehuy~n giao kien thire ( cäp d() 1) diSn ra tir

phia ngum ti~ nh~ nhu la möt S\f l\la ch9n "s\f th~t" tir truySn thöng,

vä änh huöng t&i viee giäi thich cäe S\T kien lieh sir a cäp dQ 2 ( ch9n

19e/ dian giai thöng di~) vä a cäp d<) 3 (bien dÖi cäc mö hinh giäi

thich). Ngoäi ra, nhfrng kiSn thuc thl,lc do truy€n thöng dua ra kich

thich S\l hinh thänh clia nh~ thue lieh sir (eäp d() 4) thöng qua viec

kich ho~t S\T quan täm hon mi'a thöng tin ve mQt ehu th~ ljch SU tuong

129

trng dÖng thCri ciing l~i khuy8n khich c6 m()t cai nhin tÖng quat n6i

chung ve lieh sir. (Lich sir n6i chung la gi? Y nghia CUa tirng S\t kien lieh sir 13 gi?) d nguöng phän bi~t lieh sir gifra qua khu va hi~n t~i,

cac cäp d() 1 d8n 4 änh hucrng t&i viec güll thich lieh sir (J men ~i. chi

rö a cäp d9 5 ( dieu chinh nh~ thuc) va cäp d9 6 ( quan di~m chinh ttj)

k8t nÖi v&i qua khu. viec t~p trung vao thay dÖi nh~ thuc t~p the

ciing nhu hlnh thänh quan diem chinh ttj ve mi,it ly thuy8t duqc giäi

thich böi th1,IC t8 ky UC t~p the va nh~ thuc xa hQi bj tac d()ng bÖ'i

nhfmg nguy hiem do möt nguCri hay möt th8 h~ trncrc d6 phäi träi qua.

Hinh thänh th8 gi&i quan (Schutz & Luckmann, 1973, 1983;

Bakardjieva, 2005) cua lieh sir ( cäp d() 7) dänh däu möt truöng hqp

di,ic bi~t trong mö hinh Mlli. Viec täi hinh thänh nhfmg cäu höi lien

quan toi ~p the trong qua khu dänh däu di8m khöi däu CUa tfit Ca nhfmg tai lieu tham khäo ve lieh sir.

Truyen thöng ve t()i ac diet chling nguCri Do Thai Holocaust 6 Ao,

N ga va Israel.

Viec hinh änh h6a lieh sir truyen thöng bao gÖm m()t lugng 16n

nhfrng hinh änh dang kinh SQ' ve chi8n tranh, thäm hQa va S\I chju

d\ßlg. Nhfmg buc änh dang kinh sq trong bÖi cänh lieh sir c6 th~ c6

nhfmg täc dQng mäu thuän nhau:

- Vua giac ng(), l~ vira gay ra nhfrng chän thuong;

- T~p trung cao han, va qua trinh xir ly thöng tin säu han, l~i wa

gay ra S\I ac cä.m vcri nhfrng llQi dung tuang t\J; - Truyen tai duqc gia tri con ngum, l~ vira phi nhän h6a ke thu.

Vi v~y. cäu h6i ~t ra, Ia sir d\Ulg cäch gi de nhän m~ nhfmg

buc änh v~ n~ Holocaust, phä.i lä.m sao vira giac ngQ thöng tin, l~i vira mang hi~u qua nhän vän, ma khöng gay ra nhfrn.g gänh ni,ing qua

suc cho chinh dÖi tugng tiBp nh~. Möt cöng C\1 quan trQng de pha va

khoäng cach qua khu va hien ~ lien quan t&i cac S\t kien lieh Sir, d6 lä

su d\lflg cac nhän chtrng ljch sir nhu lä nhüng ngu<'ri trung gian chuyen

täi nhfrn.g buc änh dang sg v~ chB d() phat xit.

130

Cac cau höi nghien CUu lien quan t&i b() phim tai lieu ve

Holocaust ''Night and Fog" (Dem va Suang) d6 lä:

- Nhüng ngum Ao va Duc, nhüng ngum chicng ki8n a cac quöc

gia khac c6 cäm ~ tieu C\IC nhu th8 nao khi dÖi m~t v&i nhfrn.g buc

hinh dang sg trong b() phim? Nhüng nhän chicng lieh sir d6 c6 the giup

da de giäm thieu nhfrng cäng thbg ve m~t cäm xuc hay khöng?

- Läm th8 nao nhiing buc änh d6 änh huang t&i nguai ti8p nh~

va lam nhiem V\l chuy~n täi thöng tin thanh cöng? H~u quä cua viec

ti8p nh~ thöng tin Ia gi neu dua nhiing nhän chicng lieh sir d6 tham

gia väo?

- C6 S\t khac biet näo trong viec ti8p nh~ thöng tin vm nhiing

änh huang n~u nhu nhän chicng trn&c kia l~i la n~ nhän hay lä thu

ph~ cua eh€ d() phät xit?

Nhimg hinh anh trong "Night and Fog", cac nhan chWig lieh su

'

i'C-- ~ - „

P. ' „ „ •.• „. . .

~ .... • L

Hinh thanh än tuQ'llg va tham gia ti8p nh~. Nhfrng ngum tham gia dänh gia b() phim täi lieu Halocaust mang

tinh th1,rc tien cao, dang sg, bi kjch va giau tinh cäm. Di8u nay dilng

v&i nhiing ngucri Duc va Ao, ciing nhu ngum Nga va Israel (Grimm

va Grill, 2013a. 2013b). Sl,l cäng thäng v8 m~t cäm xuc Ien cao trao

131

nhät v&i nhiing ngmJi Israel, vä thäp nhät v6i ngum Nga. Vi~c chfrng

ki&. lieh su thuemg giäm cäm giac cäng thäng cua ngum tiq, nh~. Ch(mg kien lieh su l~i täng cäm xuc v6i cac S\l ki~ mang tinh ljch sir

c6 gän li€n v6i nguoi tiep nh~. C6 ngo~i l~ v6i vi~c chfrng ki~ lieh

sir trong vai trö lä n~ nhän, d~c biet lä ngum Israel.

Khi xem chucmg trinh, ngum Israel khöng nhiing mät tinh thän

nhi€u hcm nhüng ngum dan tU quÖc gia khac, ma cön täng cao so v&i

nhiing nhän chUn.g lieh sir. Chfulg ta khöng dugc quen räng, rät nhi€u

nguoi tham gia dä phäi chju d\lllg S\l mät mat ngu(ri thän trong ~

Holocaust, vi v~y qua trlnh danh gia, so sänh cr nhüng dÖi tuqng sÖng

s6t sau n~ Holocaust th~ chi cön läm cho bän than hQ dau d6n hcm.

Di€u nay d~t ra nhiing gi6i h~ khi gi6i thi~u cac chu de lien

quan t6i lieh sir, khi nhüng ngum xem cäm thäy qua bi kich döng.

Dang kinh ng~c la cbät lm;mg thöng tin dugc dänh giä cao hcm bm

nh6m nhän chfulg lieh su, hcm lä nhüng ngum khöng ch(mg kien lieh

su. K8t lu~, chfulg ta c6 tha n6i: Cäc nhän ch(mg lieh su c6 thB giäm

ap 11,IC Va täng chät luqng ti~ nh~ thöng tin.

Cac giOi h,n chuy~n ctöi tinh nhan van

Cäc chi sÖ MIH trong vi~c truy€n d~t tinh nhän vän (giäm cac

dinh kien, kiBm soat S\l xäm luge va sän sang th6a hi~ trong cäc tinh

huÖng xung d()t, cüng nhu gia täng ky näng giao tiap va tinh nhän vän)

thu nh~n dugc khac nhau gifra cäc quÖc gia khac nhau.

V 6i ngu(Ji Duc va ngum Ao, chfulg töi phät hi~n ra c6 S\J giäm ve

dinh kien sau khi xem Holocaust ( d~ bi~t nhüng dinh ki~n vS ngum

Do Thai va nguoi I~ n6i cbung). C-.Jng hie d6, sg xäm luqc cüng giäm

theo, viec ki~m soät S\l xäm luge cüng nhu tinh sän säng thöa hiep

trong cäc tinh huÖng xung d(>t h;li täng Ien. Ky näng giao ti~ vä. chinh

tri l~i khöng täng. N gugc l~, tinh sän sang än mirng vc.TI. cac dän töc

khac l~i giäm. Säri sang hÖ trg ngum ngheo, ngum cfui giup dö l~i täng Ien, tuy nhien tinh sän sang däu tranh cho quyen con ngum l~i giäm sau khi xem cac buc änh dang kinh sg trong b() phim Holocaust.

132

Ngum Israel cßng giäm tinh dinh kien sau khi xem b(> phim

Holocaust, ca ve m~t binh dfutg gi&i va bai Do Thai. Vi~c giäm dinh

kiBn V~ gi6i cüng duqc ghi nh~ cr cäc dän tQC khac. C6 tha ly do la

tAc d1,Ulg khi mQi ngum phäi dÖi m~t v6i nhiing hinh änh eo the bj tra

tän trong cac tr~i t~p trung. TU d6, ngum tiep nh~ m&i chu dQng tµ

giac nh~ ra bän näng muÖn x6a bö dinh kiBn ve gi&i so v6i tru&c khi

xemphim.

Cüng tucmg tg ngum Duc va Ao, nguai Israel sau khi xem "Night

va Fog" khöng täng them khä näng giao tiBp. Nhüng con chäu cua n~ nhän Holocaust thich chia se trong nh6m cua hQ, hcm la v&i ngum l~.

Tnü nguqc v&i nhüng nguai con chau clia n~ nhän, nhüng nguai xem

Israel cäm thäy c6 nghia V\l trcr nen gän ket vc:Ji kY näng chinh trj.

Ngu<}c l~i nguoi Duc, ngum Ao va Israel, nguoi Nga d8u sän

sang chien däu vi m\lc dich chinh ttj sau khi xem xong b() phim.

Trong truemg hqp nay, nhiing buc hinh dang sg giÖng nhu m(>t ti6ng

gQi däu tranb chÖng I~i bät binh dAng quÖc t8. Cßng a Nga, ky näng

giao ti~ . cßng khöng täng. Nhfrng buc hinb gäy sÖc va t()i ph~

duemg nhu phÖ quät tren häu het cäc quÖc gia va trong cäm xuc cua

mÖi ngum. Xu hu6ng chung cua viec tiep nh~ Holocaust d6 la näng

cao tinh sän sang thöa hiep cßng nhu c6 sv suy giäm trong nöi bvc

ruc, xäm chi8m, va sän sang däu tranh. Tir d6, nhfrng nguoi Nga thu

nb~n Holocaust dmmg nhu boa nh~p töt vä.o dong chäy cua chäu Au

trong vi~C ki~m soat cac CUQC xung d()t.

MÖ' r{)ng bän sie dan t(}c Bän säe dän t(>c dugc hinh thanh thöng qua giao ti~ (W odak et

al. 2009) va d~c biet duqc quy8t dµili bm truy6n thöng. Theo khäi

niem DNI (Grimme et al, 2012) n6 bao gÖm 3 m~t: a) Sv gän k8t quÖc

gia va con nguai iJ d6 (bäng chu nghfa yeu nu&c Ia ca bän trong bän

säe dän t()c ), b) Vi~c gi6i h~ quÖc gia cac triful VQng cua cäc nh6m

nguoi, chfnh sacb ngän eh~, va trong nbieu truCYng hqp, phai dU<JC S\!

dÖng y cua l\lc lugng quän döi ( chu nghia yeu nu&c ), c) Möt thä.nh

133

phän phän Xi;t, gÖm 1\f phe binh, hi~U biat cae quÖc gia khae.

Th~t kh6 nh~ ra vi~c ti8p nh~ b<) phim Holocaust da c6 änh huöng nao t6i viee hinh thänh nh~ di;tng CUa ngum Duc va Ao cüng

nhu ngum Israel va Nga. Nhfmg änh huöng khac duqe phän änh trong

cac each Holocaust ket nÖi v6i nhüng träi nghi~m lieh sir elia mÖi

nguCri, tir d6 hinh thä.nh va tai c~p nh~t nh~ di;tng quÖe gia.

K~tlu~n Mö hinh MIH da chUn.g minh gia ttj cua n6 trong vi~c phän tich

vän minh ky uc cua chäu Au. Trong viec so sänh cac n~n truy~n thöng

khäc nhau cüng nhu {J eac quÖc gia khae nhau, da e6 nhüng phat bi€u

thu vi v~ qua trinh ti8p nh~ thöng tin ciing nhu v~ viec chuy8n giao

gia ttj nhän vän khac nhau. Sir d\lllg b<} phim Holocaust "Night and

Fog" vao trong nghien cw, cht1ng töi chi ra räng nhüng nhän chUn.g

lieh sir trong vai tro "ni;tn nhän" hay ''thu ph~" d6ng vai tro rät quan

trc,mg trong viec hinh thänh lieh sir, ~ biet khi dÖi m~t v6i nhfmg träi

nghiem lieh sir dau thmmg. Cac nhän chUn.g lieh sir bi täc d<}ng läm

giäm cäng thä.ng va läm ngum tre d~ dä.ng hcm thänh l~p cac mÖi quan

he giua qua khu v6i th~ gi6i hi~n ti;ti ho dang sÖng. Trong cäc tinh

huÖng rieng bi~t, viec dÖi m~t v6i nhfmg hinh änh lieh su däng kinh

sq nhu trong phim Holocaust ciing c6 th~ ti;to ra nhüng hieu Un.g va löi

keo ngum tre vao trong cau chuyen.

Nhfmg phat hien chinh clia nghien cilu gÖm:

Viec chuy~n giao tinh nhän van n6i chung da c6 xäy ra:

a) Giäm dinh ki~n v~ ngum nu&c ngoai;

b) Giäm th6i phän Un.g hung häng;

c) f>jnh hinh hänh vi ki~m soät xung dQt.

Viec ehuy€n giao tinh nhän vän xay ra ch9n lQc o: a) Djnh hinh tinh chinh tri chi xäy ra v6i ngum N ga;

b) Tang cuöng chu nghia th8 gi6i a Israel va Nga, nhung khöng

a AovaDuc.

Viec chuy~n giao tinh nhän vän khöng xäy ra cr:

134

a) K.ha näng giao tiap lien van h6a;

b) Trach nhiem di;to duc toan cäu. TÖng k8t, nhftng k~t qua tren cho thäy nhfmg kY uc Holocaust

c6 gia tri ci.lng cÖ vän minh va cäc gia tri nhän di;to. Nbfmg gi6i hi;tn

trong viec chuyBn bian tinh nhän vän wa mang tinh tinh cäm, li;ti wa

roang tinh di;ta duc, ma c6 thS dugc kiSm soat bcri nhftng thi8t bi thiBt

ke bäo chi phu h<;JP. f>i~u nay dt1ng v&i . tät ca cäc quÖc gia tham gia

nghien cilu. S\l giÖng nhau eo bä.n gifra Duc, Ao, N ga va Israel th~t dang kinh

ng~c, nBu b~ nhin vao S\I khac biet gifra nhfmg th~ he sau ctia "ni;tn

nhan" va "thu ph~m". Hieu qua xuyen quÖc gia ctia viec dinh hinh kY uc tir Holocaust ciing nhu mcr n)ng cäc bän säe dan t<)c m6 ra nhfmg

ca h<)i m&i cho hoa binh khu V\IC, d~c biet neu cäc quÖc gia chäu Au

sän sang däy m~ vi~c chia se lieh su giua cäc quÖe gia.

Quan dilm Cht1ng töi thäy c6 thB äp d\Ulg mö hinh MIH vao trong nhfrng

nghien cilu dinh tinh quÖc te, vi nhu cu<)c chien tranh chÖng My a Viet Nam: a) C<)ng dÖng ngum Viet Nam a Vien so sänh v&i nhfrng

ngum dia phucmg a Vien, b) Ngum Viet Nam so sänh v6i ngum chäu

Au, c) Nhfmg nguai chau Au so sänh v&i nhfrng nguai My. Ngoai ra

cäc CUQC xung d<)t gifra Israel va Palestin c6 th8 se duqc ti;to dieu kien

d8 chia se nguÖn gÖc, quan niem vs HÖi giäo va Thien Chua giäo.

cuöi cling, ngu<ri ta c6 th~ phan tich nhfrng cet ch6 tiep nh~ clia

"ChiBn tranh l~" gifra My va Nga, bao gÖm cä nhfmg so sänh nhö

hcm a cäp d<} ngum Döng Au va Täy Au. Viec lien k~t lieh sir quÖc

gia ngay nay la m<)t nhu cäu trong toan cäu h6a, n6 änh hubng t&i S\l

Ön dinh clia möt quÖc gia. Chi khi b~ cö khä näng lien he bän. säe dän t<)c clia b~ v&i nhftng ngum, quÖc gia khäc, b~ m6i c6 th6 huöng lgi

tU viec d6, dÖng thoi l~i ciing la hinh thtrc bäo ve, gin gifr d~C trung C\l

the CUa quÖc gia b~. Nhfrng ket lu~ V~ bao chi Va CaC Vfut de lien

quan t&i lieh sir hien nay vän chua c6.

135

Tai li~u tham khäo

1. Addis, D. R.; Wong, A. T.; & Schacter, D. L: HJi tudng qua

khu va lien tudng ain. tucmg lai: Nhiing na-ron phß biin va khac bi~t

trong sußt qua trinh tkl!C thi va xay dt,mg Sf! ki~n, Neuropsychologia,

45, 7, 1363-1377,2007.

2. Anderson, B.: C9ng aJng sang tt;zo - Nhimg phiin anh vJ ngußn

g8c va Sf! /an truyJn cua chu nghia dan t9c, Revised Edition (first

publishd 1983). London, New York: Verso, 2006.

3. Bak:ardjieva, M.: xa h6i th6ng tin Internet trong CUQC s6ng

hang ngay, Los Angeles: Sage, 2005.

4. Castells, M.: Ky nguyen th6ng tin: Kinh ti, xa h9i va van h6a.

Quyin 1: Tang cuang xa h9i th6ng tin, tai ban ldn 2. (Täi bän Iän däu näm 1996). Oxford, Malden Massachusetts, Nxb. Blackwell, 2000.

5. Castells, M.: C9ng aJng mr,mg Internet -Nhiing n6i dung phan

anh tren mq,ng Internet, trong linh Vf!C kinh doanh va xa h9i, An phfun

cUa. D\li h9c Oxford, 2001.

6. Clark, Ch.: Ngudi m9ng du - Chau Äu aa vu91 qua cu6c chidn

nam 1914 nhu th~ nao, London: Allen Laue, 2012.

7. Elias, N.: Qua trinh truyJn ba van minh, Malden, MA, Oxford,

Nxb. Blackwell, 2000.

8. Fahrenberg, J., Hampel, R., Selg, H: Das Freiburger

Persönlichkeitsinventar: FPI; revidierte Fassung FPI-R und teilweise

geänderte Fassung FPI-Al. Göttingen: Hogrefe, 1994, [The Freiburg

Personality Inventory: FPI, revised and slightly altered edition]

9. Gavriely-Nuri, D.; Lachover, E.: Tai ajnh hinh qua khu nhu

m9t b9 nha tßng thi, Obituaries in the Israeli Daily Haaretz. In: Ly thuyit truyJn th6ng, (February), 48-65, 22-1-2012.

10. Grimm, J: Multidimensionale Geschichtsvermittlung. Ein

theoretisch-methodisches Konzept zur Untersuchung von

Medienwirkungen auf der Basis mediatisierter historischer Stoffe (Da

chik th6ng tin cua lieh sri. Khai ni~m ly thuyit va phucmg phap vJ

136

cac anh hudng cria bao chi tren ca slJ cac chu aJ ljch sri - Duc).

Medien & Zeit, 30-54, 27-3-2012. 11. Grimm, J.; Grill, Ch.: Tiip nh(m Holocaust va biin siic dan

t(jc. Kit qua cUa m9t nghien CUu cac anh huimg cua bao chi 6' Nga,

phat triJn kinh ti xii h()i, HQi thao mna Xuän 2013, Moscow.

12. Grimm, J.; Grill, Ch:. Cac hinh anh dang S(7 va ajnh hinh kY uc. Hi~u Wig di tiip thu va CO suc thuyit phtjc cua m9t tai li~u Holocaust a Ao, bai bäo HQf thao thu<mg nien IAMCR, näm 2013

"Khung hoang va pha hily SI! sang t()O" the Global Power and

Communication Orders", accepted for the section: ·History, Dublin,

25·29 June. 13. Grimm, J., Schmidt, P., Seethaler, J.: Nhiing ainh kiin va ban

s&c dan t()c. Kit qua khao sat Panel vJ SI! anh hudng cUa bao chi t6i

cac quan ni~m v€ ban sdc va thai a(), Bäo Khoa h(>c xii h(ji "Bän säe -

Da d\lflg - Höi nh~p", Vienna 12-1-2011. 13. Hare, W.: s„ cl!i ml! theo kiiu Socrat. Paideusis, 18, 1, 5-16,

2009. 14. Higgins, C.: S7! cl!i ma theo ba chiJu Open-mindedness in

tbree dimensions. Paideusis, 18, 1, 44-59, 2009.

15. Hobsbawm, E. J.: Dan t(jc va Chu nghia dan t(jc tU nam 1780.

Chucmg trinh, huyJn tho()i va thf!C tiin, Nxb.D~ hQC Cambridge -

Cambridge, New York, Melbourne, 1990. 16. Leggewie, C: Der Kampf um die europäische Erinnerung. Ein

Schlachtfeld wird besichtigt (I'rQ.n chiin cho kj; ifc chau Äu. M9t tr~n chiBn aa au<Jc kiJm tra), Munich, Germany: C.H. Beck, 2011.

16. Levy, D.; Sznaider, N.: Memory unbound: Holocaust va Sf!

hinh thanh cua kf uc qußc ti, T:;ip chi Ly thuyit xa h()i chau Äu, 5/1,

87-106, 2002. 17. Levy, D.; Sznaider, N.: Holocaust va kj ifc trong kjJ nguyen

toan c&u, Philadelphia, PA: Temple University Press, 2006.

18. Lindeperg, S.: Dem va sucmg mu - m()t b9 phim trong lieh sif,

137

Paris: Odile Jacob, 2007.

19. Nussbawn, M. C.: Kant va chu nghia qußc ti, In: Bohman, J.,

& Lutz-Bachmann, B., Perpetual peace. Ctic bai lut7n vJ lj tu<Yng qußc

ti cUa Kant, Cambridge, Mass., London: MIT Press, 25-57, 1997.

20. Nussbawn, M. C.: Sv tßt lanh mong manh. May mdn va cac

chudn tdc a(lo auc trong bi kfch va triit h9c Hy L(lp . Cambridge,

London, New York: Cambridge University Press, 2001.

21. Schacter, D. L.: B9 nh& tiJm dn: Lich sii va hi~n trr,mg, Ti;ip

chi Ttim ly h<Jc Thvc nghi~m, !'313, 501-518, 1987.

22. Schutz, A„ & Luckmann, T.: Ciiu trUc dm sßng, Quy~n 1.

Evanston, Illinois: Northwestem University Press, 1973.

23. Schutz, A„ & Luckmann, T.: Ciiu troc dm sßng, Quy~n II.

Evanston, Illinois: Northwestem University Press, 1983.

24. Smith, Anthony D.: Ban sdc dan t9c, Reno, Las Vegas:

University ofNevada Press, 1991.

25. Snyder, T.: Bloodlands chau Au giua Hit/e va Stalin, Sach ca bän - Philadelphia, PA, 2010.

26. Voss, J. L., & Paller, K.A.: Tri nh& tiJm dn va ro rang cua

niio b9. Tam quan tr9ng cua cac tin hif,u na-ron than kinh can thiit

xay ra aßng thdi cua hai /oq,i tri nh&, Brain substrates of implicit and

explicit memory: Neuropsychologia, 46, 13, 3021-3029, 2008.

27. White, H.: Metahistory. Sv lien tu<Yng mang tinh /ich su trong

chau Au thi kj XIX, Baltimore, London: Tue John Hopkins University Press, 1973.

28. Wodak, R.; de Cillia, R.; Reisigl, M.; Liebhart, K: Ngon tU

cUa ban s&c dan t9c, tai bän 1än 2 (tai bän 1än 1 bäng ti~ng Anh näm

1999), Edinburgh: University Press, 2009.

29. Zick, A., Wolf, C.; Küpper, B.; Davidov, E.; Schmidt, P.;

Heitmeyer, W.: H9i chzrng mau thuJ.n l(Yi ich nh6m: Mßi tuang quan

cUa CQC djnh kiin QU()'C kiim chzrng da du /if_u, bao Ctic vfin dJ xä h9i, 6412, 363-383, 2008.

138

SÜC MANH CÜA BAO CHi . TRONG QUAN ~ QUOC TE THÖl KY TOAN cAu BOA

. . PGS, TS Ph{lm Minh Sun

Toan cäu h6a dang anh hu6ng va tac dong mi;tnh me cua den m9i

m~t clia dm sÖng quÖc te. Trong thai kY toän cäu h6a, v6i sl,I tham gia

cua nhiBu nhän tÖ m6i, nhät Ia S\I 16n m~ ctia bao chi, nhi~u mÖi

quan h~ m6i dä miy sinh va phat trian, quan he quÖc te do v~y tra nen

phuc t~p hcm bao gicr het. Bao chi dang tac d(>ng ca tich cl,Ic Iän tieu

Cl,IC den dm sÖng quÖc te Va lam näy sinh nhi6u vän d6 m6i doi hoi

phäi s6m duqc giäi quyet. Bai viet nay se d~ c~p den nhiing thay dÖi

trong quan h~ quÖc te thm ky toän cäu h6a, suc mi;tnh clia bao chi

trong quan he quÖc t~ va mQt sÖ vän d6 d~t ra.

1. Quan h~ quic t~ trong thöi kY toan clu hoa

Toän cäu h6a thuöng dugc hi€u la Sl,I gia täng h9i nh~p ctia cäc

neu kinh te tren the gim, d~ bi~t la thöng qua thucmg m~i va cac

nguÖn täi chinh nhcr Sl,I tien bQ cua khoa h9c va cöng nghe. Trong

quan h~ quÖc te, toän cäu h6a chu yeu duqc xem xet, phän tich tU g6c

d(> cäc chti th8 quan he quÖc t8, bi~u hien qua viec gia täng, dan xen

cac mÖi quan he, trao dÖi gifra cac quÖc gia, tö chuc hay cac ca nhän

trong tät ca cac linh V\IC tren quy mÖ toän cäu.

Toän cäu h6a, m(>t m~t, lam täng khä näng lien ket cac quÖc gia,

cac tö chuc va ca nhän tren the gi&i, m~t k:hac, dang thach thuc vai tro,

chuc näng clia quÖc gia trong quan he quÖc te. Trong thcri k:Y toän cäu

h6a, ranh gi6i gifra cac quÖc gia, gifra cäc n6n vän h6a trcr nen ma

• Truang .khoa Quan h~ quÖc ta, HQc vi~ Bäo chi va Tuyen truy~n

139

H{ji Nha bcio Vi~t Nam Hqc vi~n Bao chi va Tuyen truyen Vietnam Journalists' Association Acaderny ofJournalism and Communication

Bio Nhän Dan Dai Phcit thanh va Truyen hinh Quäng Ninh Nhan Dan Newspaper Quang Ninh Radio and Television Station

D'i hqc Tong hQ'P Vien University ofVienna

7 ,.,

KY YEU - PROCEEDINGS

Hpi thao khoa h9c quoc te , , , " " "' ,

"BAO CHI TRONG QUA TRINH TOAN CAU HOA: " , , " ,,:,

CO' HQI, THACH THU'C VA TRIEN VQNG"

ln,ternational Scientific Conference '

"JOURNALISM IN GLOBALIZA TION:

CHANCES, CHALLENGES AND PERSPECTIVES"

NHAXUATBANLYLUÄNCHINHTRI . ' THE PUBLISHING HOUSE OF ~OLITICAL T~EORY ~e>"'(~