the polish institute and sikorski museumpolishinstitute.com/prm/prm22.pdf,•3't;,, r 3w4 w...

PRM i 12.. 13-C)

ZMIKROFILMOWANE DNIA

ROLKA NR. 2`

Archives Reference No: PRM.22

Copyright: The Polish Institute and Sikorski Museum (London)

The Polish Institute and Sikorski Museum

2

3

4.

5

6

7

8

9

10

pRM .

PR¥ZS RADY MIN113TRÓW

T ¥ K A nr 22 1940

"Stosunki z Z.S.R.R."

.J.....-============1:===~~~~4~=1

Pismo pplkaakrzewskiego attache wojsk.w Bukareszcie do gen.Sikorskiego w sprawie moiliwor;oi nawięzania kontaktów z Sowietami.

Odpis depeszy z Bukaresztu w sprawi* przy-gotowań wojennych w sowieckiej strefie oku-pacyjnej.

T.Szumowski: opracowanie "Dominanta stra-tegiczne w zagranicznej polityce Rosji so-wieckiej (2 egz.).

Raport Posła R.P. w Sztokholmie w sprawach sowieckich (zaI. pismo przesy/ajęce J.Cie-chanowskiego z dnia 2.2a4940).

Odpis pisma gen.Sikorskiego do min.Zaleeklego o przyjęciu do wiadomości notatki w sprawie rozmów z osobistościę nełeięcę do przedstawi-cielstwa Sowietów w Londynie ( ze/. notatka oraz zal.nr.ł.z 27.1.40. w tejże sprawie).

Raport J. Kowalewskiego z Lizbony w upranie stosunków na kontynencie.

Notatka plk.K. dotyczę«, wizyty Mołotowa w Berlinie i zbliżenia niemiecka-sowieckiego.

Raport plk.Mitkiewicza o dyslokacji R.K.K.A. i z wiadazościami org...wojak.za okres 17.1. do 4.X1.40.

Referat prof.Ołgierda Górki: Ostatnie cztery miesiąca w polityce sowieako.-polsko -ukrain - skiai. Spostrzeżenia i wnioski. (zei.uwagi prof.Stronekiego z 8.X1.40).

Proomesoria: notatka w sprawie kontaktów z osobistościami sowieckimi.

26. VI. 1940.

23.VII. 1940.

1. U. 1940.

20. II. 1940.

5. XX. 1940.

11. XI. 1940.

13. XI. 1940.

14. XI. 1940.

3.4. XI. 1940.

26. XI. 1940.

L=======..._ ____=._____ .. ==__ ....,__.=. = ,ncx,(:ck (3,NUct 22 .




.Bukaresztu

- YNT:ł 0 DINL-. 3 i, 7 4 A . (7 O d p SZTAB CLOWNY

AKTA TAJNE

Dnia- '4f NIC

1,.AY+114-- /rok 4i)-Zat.

Sr rOLENSKI Płk.dvn1.

ZriPf ,W7,14(."

r

zreferowanie Naczelnemu Wodzowi.-

011 ijAIP:117EZET.iE12 WMUA

Dnia jr;r1 ›fit 19f

FOCaję wiadómości z terenu okupacji sowieckiej:

Obok Lwowa duże. -lotnisko. Samoloty myśliwskie i bombowce w wiel-

kiej ilości. Polacy..żołnierze i oficerowie rez.będący na wolności

otrzymali karty mob. Z Czerniowiec wywożą Niemców nocami. Zarządziłem zbadanie kierunku transportów. Legiony z Polaków na terenie okupacji

nie istnieją - może w głębi Rosji z jeńców.

Okręt z Odeay przywiózł Czechow zwolnionych z leg.polsko-czeskiego,

100 lotn4ków dla Anglików do Palestyny. Bolszewicy mówią o ataku na

Niemców w chwili najwyższego napięcia bojowego z Anglią. Liczą na ko-

munistów niemieckich. Ma iść w tym kierunku .duża robota. Żydzi pchają d(

wojny z Niemcami. L.dz.1222 z dn,2Z.VII.40.

Uwaga: Depesza opóźniona z powodu uszkodzenia nadajnika w Buka-reszcie. •

SZTAB NACZELNEGO WODZA Oddzia ł VI

T ajne

L.C.z.128/A.

M.p.dnia 25 li)cs, 194 r. SZEF SZTABU NACZELNEGO WODZA -

/do rąk własnych/

w miejscu

Powyższy odpis depeszy przedstawiam z prośbą o




(p'l M. 22. ..u34.077;7'

3 i i ip (

'11—

-, 11/.„.-) p'L,,C4,1,k

l' Clą. 1.«.•••••,{

DOJUNA,NTA STRATEGiCZNA,

•

N ZA L.3,NII FOLiTYCE ROSJI 307fIEO'LłEJ •

rl kA,Y-kilp v\i/\4 k tuwu.., L

M\'

lr‚l_,1_,

,.L.,

Vb-,(\ż()-V`Ybk,

k 'Yv4 O redowe . T ai I. . • ' ' )

LT

.). \\k).., tvvve_A._,w\A

/ Nr\AR , ł 1

NN\4) V

tże_ `v\ t.

kAN..{AL,

2




Opr$eo T. Szumowski.

DOMINANTA aTRAT

w zagraniezuej polityce Rosji sowieckiej.

ds Lolityk zegraniezn,4 ;owietJw wi,d,yway Ja-

sfianiczo uwe czynniki: Leninowski program rewolwji

wszechwiutowej i problem ohrony .lanstwa. Innymi

słowy, ..omintern i .4bmiseriet Obrony, względnie sztab

Genelelny. .)c) roku 1936 przewsZtly wp/ywy '.ominternu.

'1,aUta rewolucje socjalna, zwd.eszuza w swej młodoci,

ma tendencje do narzucenia swychi hase/ innym " zaco-

fanym " ustrojom państwowym. Jest to zupe,Lnie zrozumiałe.

.Każda rewołuoja wierzy w sw© posannictwo i ka da budzi

w innych krajach szerz i zwelennikw. Fanatyzm rewolu-

cyjny c koniecznych cechach ekspansywnych jest potrzebny

zarwno ze wzg4du na koniecznod okrzepnicla nowego

ustroju, jak i ne podniesienie w.asnej obronnoci przez

osabianie innych»

Z biegłem czasu ostrze proi:;egandy 7.omiaternu zaao

tępieć. Z chwil -2. przyjścia o weuzy i itlera, k

program polityczny gadzimi w istnien -,w1„.4ku Sowlockieg(),

a program socjalny upodobniaj si c raz więcej do programu

komunistycznego, jtalin zdaj sobie sprawv, te .program

Zominternu nietyiko słracit swe waioty obronne, ale wręcz

stai się niebezpieczny prziz to, że si stad has",i.am

kurcjaty przeciwko :,owletom, na czie ktrej stsnęllby

Niemcy. Trz -bA byka opr ,eL się na nowyo. elementach.

3




WIP

Tym nowym olementem by'dawmła i budzcy 3i niemiao

nacjonalizm rosyjski. Mona zaryzykować twierdzenie,

starcie si< tych dw,,ch, elementw byd.o stetwaiw pr4)rczyNi4

rozgrywki z Irockistami, ktrzy reprezentowali program

wszech.::wł owej rewolucji. Nie zneozy to, te program

rowolj,cji wszechźwistowej zoałal zarzucony - bynajmniej

preat=?, t łko być celem, S sta4 si , ,rodkłem do celu.

(;oen by &o bezAeozestwo mew,.._zku 0owieckiego.

Zominte . m sład się orod',£łam oparcie taiz zw. beonio

pitej kolumny, pot-vuej broni wojennej, ktrel rz łal

no ć motuaby okre,,,Ai4 jako rozi<4„eanie od ~mitra wroim

wz4dnie potenojelnych wrogw w my, .,.1 pewnych haseZ ideo-

łogie.Anyoll.

Dowodem wycofania sei Rosji. z programu rewolucji wseć

wintowej by

sprawa IlL3zpańska. :i t, zw. Czerwonej lAsz-

peonii by y. rozmaite ele2enty lewicowe, byli tei wcale liczy

2WliliSZOAfl z pod znaku rrookiego. ;'akt,: tany udzie

Zwizku źowieokiego wyrati;i:si w sprzede 4r dutych

materia4u wojennego - areszt za dobre 2roło • . wysydaniu

instruktorw do sprzedanego au,irzętu i dełegoweniu cbser-

wator'Jw. W porzmneniu cao LiAzia,Lu licznych icracji ›A.ot-

nictwe niemieckle?o. broni :ancernej, nawet ilotY9 orant

tysicy Iegularnego wojska wkoskiego, byd

to udzied. znikomy. rrzć.ba przyznać, te propaganda nie-

miecka i wske zzia Wity c,:ua w L-zedsławianiu niebez-

ploczAstwa awleekiego Lizpanii, podczas gdy w rzeczy.

wistoci $30 o realizację starej koncocji Biemarckowskie:

okrenie rancji.

4




(,)pffi 22,

G2i.c2Le g..,„'bidj zanał isr wec oł i t.. i:: z, ,?,reniczn.

et,: .:x przed wybuchem wojny obecnej, musimy 31...t;: za-316 w r ozwa ';; anioł raJ:46 3 datury wo j skowoj

,•3't;,, r 3w4 w List oli ł Vil0j9r4 J3st £4ti.K. te peąnetwe r_cbite sz uk$ analizie pz'zyozyn prz og ej wojny no-

r wych metod i sposobw do wysranie nast ępnej . 1-en3twai wy? :rywal a da gloryiikujik st,arzej}qy oh 84- oc z..>w i gene-

re—,w i przez sonoleetyozne t akFo:rerie w,isięski metod ,-rowed3 ;) zwyro43nienif., i EI6I'F,4t:,11. U3LUki kifojennej,,

1.-4C woj/rby ki7.)1J:10V0,t-ajZie (10 ge- nern3. nogo wniosku, te e pot ,,gc.wanie oz,ynn.ik,,w szybko., ci

i z's,icoczenie mote deć deuydujoo,pY zew.f. no -;

.eymi meto i obrony. Jest to prawda trat 3 cer,a ł

od ezaw5w Ał.exendre L'iloodoi›..skie - po przez wszystkich

wod4;'›w bi t ta - na Napoleonie koź'ic20_,

rznie y, i ż ł.;i1u ludzi uwa.-,:a"`Blitsicrieg"

oo,: nowego, czy nawet seniainego,

r<c, ,,):.t,ecis tego wniosku • r.,iotoryzacja wojaka ,

pancerne i la łnictw o moga.,yby ds elamo.uty potrze bne do

zdruzgotani9 ezmi$ budowanyon ne wzizre ch wojny .: ,,YitAo (3 .

, c ic tylko dwa pa'ne t wi3 pobi te

W Oj 11" a Wir t OW j, MCMV i 1.:oeje, pozyw kl.,zunku

rozwoju tych c zynnik'w ł tej odnowionej doktry ny wojenne j. ge ner ein , obu tych postw zrozubdis .4.. to

zdecydowane utycie anwohanizowonyoh i onoe:zzonyon mes „y° jaka, niekoniecznie .neweł «licz e p rzewalicych

5




R 22-

oraz ołeuzywne, me owe uzyoło lo łnietwa, może dać elekt piorunuji,koy. Rzadko w histor„1 wojen .;wiete. .rodki obrony by4y tek skobo, e ,:sodki w,dzerzenis tak 'otile, jak w. onwił i obeonej0

Ressumuj#4: ''r;y1 wojskowe rosyjska z4adis sobio aprew., Że tylko ,,uderzonie prowadzi do awyoJ4stwa. Bazowanie Ila dawnej rosyjskiej konospoji ohrony musi eutomaLyoznie irows .dzić do klaki.

W rozważaniach rosyjskiego ;;ztabu generalnego w ostatnich 1.at6oh podstewowv przeakun4 byd•o ł jest uderzonle Nimieo nu RDS,k. " Dreng naeh ,fis ten " by4 realizowany w wojn4r„ ,iatowej. j4t1e.r w " Meln Zempt " -tyłka poakreA,i4 ł uzasednil kontooziło_:(; szu-kanie " Lebensraumu " nad :onem, na U-2-a łu i :4aukezio, robłoc a Lago dogmat g~fne;clego imperiał iamu, Można

' earykowa4 twierdzenie, że jaz IQ jodyny dogmat taj - " Biblii '' narodu niemiecki o, Jc.t;Jry nie może być

zmie3cdony ł b,zio ZaWSZQ aktualny*

nawiasem dodamy. iso zasngażowenie się iiitiora na Zeonodzie w wojnie a Aliantami i pozorna " \T. rzyjs " niej isoko-sowieoka nie ;powinny prZya4.anieć fa ktyoznego atenu r°: wozy Jesł ło typowa u Uitłore reałizmoja plenw " eteerni ".

sztab rosyjski zdawegi. sobie rwnisi sprowk z tego, di* armia sowiooka nie jest zdolna, przedowszyskim

z powodu brakw orgeniaaayjnyon, do ofwłaywy na via 1k skał . Słać .h w najszylt razie nz przsoiwuderzonie e

2dos z painstw na "wie ale nie roznmieo tak dobrze




22

niebezpieezehetwa niemieoiciego 3ek .iovii oty. i'rzede-

wszyatim d'let.ego, e .Kosja posiee ',0,6 j1.13;a3y wywisd

I wiata, z .4t rym pod p~m wagi de zrl -ggi: rywalizows ć

tyłko wywiad nielnioo:4i. >i'wiu, +suw iegid.. sorgnizowspy

znaZo4idie o pl'zy uty3łu najbardziej rlowoosesnyoh roclik.:5w,

oparty o wiolLio ł LinO'U,O$0 i sieć ideołogiozn, iiwiotnie

wiz dzis oo sĘ .1zł4jo w Ri02103ouh, xtalsqą i wen rano, i.

jaM onod2,i o F'ołek, to e£ery 3Zpieow4Xie

Delnko »Złego,. Zxuszyf;skie o , a wsess L,.2; a ponure siara

Lopierzs, OJA~8 sztbu gaLwrainego .ila be.I.xo odpowie

:iaill,•ir, stanowisku, I';4ue,j,, na.do:c uLer4Ltory8tyzne

,T.,wiat,ro 1'1.x:3 to gsdnionie, :.:()A.aolti wyvri wis dzia

neszuj rrmii. przypuszczalnie ii,00- j ni nasi nej-

., wirej postawiani stratodzy. 1.;ło bę zie b4dam twiordze-

nie, SAtsb royjiki wreziT, wojny

z :: yol,s; bir agi, gr ..31.1y sowieo;4iej Yr .1?rzeciu trzeoh

do eztoreo tygodni.

n ?T8noji soogeokl. mieć

vi e 'orar. npruwa abisyska, siara hiszpaks.

niedołr7;y1wni6 .p.ml.,<a. z Czk;oLos.owuj.# i)otwierze4y

nepietn2L ocenę Francji juko pylonu połiz:yi surpej

sZiej. Jak ostatnio proosoy Dolityno ':artuji

k6lujQ,, wc rraneji zijna gri;i4,;e, kt:, n4w,A

miel-4a r dotrzymać nie oLoiss. aon,y :u- eszł

sk din d, s Anf4AQ musiaz zu4yd dużo "b7

sic ani frcrioję lo wyet wir wrzeiniu 1,3L; r,




p w 2 2-

ri r)

47,3,004,

mimo przeciot tak jasnych waranX sojuasu anou4ko-

polskiego.

71a, er chareXterysłyczno 114 z,9. ) ao-

wickie co do zachowania rzuoti ;£'02;=4a

,otovia a Ambadorom Grzybowskim wranis. 4:.; r.

i liLi,4Z,A BłAi Z3;,4.0 Wyda str.209,/

At bassor 4413Z notyiUowak i i nisprowokowanej a3rsaji,

poozm w rowie Mootow spytk., czy y liczymy na Inter

wenoj c 4ie1kiaj Brytanii i 3ir.lcji i w akim torwinie.

" Powiedziełem mu, nio oiicjeinych in:Zormeoji, t„le

przewiduję wypowiedzenie wojny dnia nastunego, t.3.

wrzenia, Nootow a ł4, scptycznie,

e f A no, zobuczymy, .anie Ambasadorze "tt.

łaniej owe -:ioazia„ici do px- zyuszeznia, ie nowjl

a rozej tylko '. os je sUawa,4,i sobie apr&vT z ,przygotow41

ta zw. pi:; te kolumny niemieckiej w . ,'ainsłweolz be4tyckich,

na ,Litwie i w Aniandji i orientowa ła się , e palletwe te

-w przociilLgu 24-eoL godzin mog4yby ZI.Wig4ć 34 W rkeich

niemiookion,

1 jek wobec togo wygi#da411 pozycja sowiooka?

Gnico sowiook łoj 3 kr n$ jurniej thilr0413 warun-

kw do obrony, NiezTAcrnł o wyd&uone, ws4,dzif.3 otwrto

nie oparu o wix ,pTZ*3132XOy n łuraine, wsz ozie ołwle.

ra4a motiiwool natyastowogo gboklego wturgnio ła.

,Praes łorly oyztom obronny, kt',,roz,-;o rozbudowa roz-

poczęło po wojnie z "oielz4 w 1,20 r, by :4, sparty o rejo-

ny iortyfikagyjne JYitebsk - raza, Yozyrz, oraz

żytomierz Bordyczw. N ;wietie owolucji broni zmoto

8




rymwenej ł lotnictwo byty one za blisko eby dewely moniwooi d() przeciwuereenis ktre zdaje być fundamentom przyrotownh strsteicznych rosyjokłon, Z du4 10 z Kc prewdopodebiefintwe womy prvi?ć , a Sateb rosyjski nie czujc sic no•siech aJzIć oicnz;1wr od pocz ćtku, e zdaj#o sobiesprew te trzeba uderzyć , by zdecydoweily uderzyć dopiero w momencie, kiedy riieprzyje-ciał podejdzie pod rejony utortyfikciwano, oczywiola moniwie dugo opAniany.

W warunkach rozwijej..?cej się teonnikł niemieckiej przedol.e rejon# ufortyikowenych-w stosunku do grnioy z przed wrze nie 19'439 r. bye ze pytkie. l'rzenesienie

berziej w g4b by .o niemonim ze wutiedw tereno-wych, jek r',Arniet ze wzgldu ne eył u.eoję wewwtzn#.

W obliczu. grot#oej wojny z M.emcuzli wyoni.61 w oczach sztabu sowleckieee nieodparte koniooznod po

dyktowow3 wvłędeA, streteRicznyri zabez,pleczenis sic od wszelkich niespodzienek s. w rodzaju nicepo.Uzionki norweskiej , ze strony *Ankendji, atonii, otwy i Litwy, proz zapewnienie sobie przedpołe strategicznego na tar nie l'oiski w 3er ,)kocti okod..c) 2(.)0 km di& Cziesix opAniej-oyoh. Opanowanie Bessarebił byto lo ioznym uzu~aienism tych postulatzm.

T4*zsdstewione rozweenio I dedukuje nebisrej# 0 y-w,Jzao zabarwienie w coirietie rokowsn dypiometyoznych

ł wojskowych w Moskwie w 1939,

isk wisdomo rolcowfinin te prowadzone pocz:iitkowo izzez

9




wy mian not na br a ky wy.rr z u 5.1 cawii ,jazdo do flosk117.

trangs w pierwsze j pakowie c z orito , f,,okcw cnie te

owiane 4 u4i - rutyn,,z dypiou, . tyczrq prz ed st ł.9 wis hL sic;

x1 don niouiow ło. 12,y 4y i,. i)rau, dooko pa stw bktk-

t yoki4.41: , Je o s ie t,c /t ch od z/ ko , je k, rao tri. Brai ewć ,

o z abs zpie ozonie ais pi z 7A. be sio f.;re d r:kim cez y po: rednirn

opanował ie m. ty ch i.>alistw przez I'liemcy i ros Ino gwerszie je

przed 1...yro nie be z1-../ie cz€44twocz • rtiakolie?,.ce si k, dyskusja

do t.y c dcli nic j i oo na łe y rozumieć przez

egresję,.. pta redni " i '3 jaki spos.b 1. gdzie neieky te

sprawy aformucwać.

hz i4d °iski se3"4 w s ti,,)&zunku do tych rokowań steno-

L wisko ni ochętne i ki Ś:,i.,..kki-z, tnie dawa t temu wy rraz w .o z r.zł o -

w ech z r z., d c. ',.- ang Je :Isk. im i ',--i'ł' wl-,1 cusk i ni

Jelis-.. łw tek,poste tocznie D ody sowia cki 4 znał*:isZy

03 Ę'.-',4ei owe z ro a umienie u .-4';-,,iu ang.1 c ł skie go t ±ra tle ,,,4.1. ie go ,

to j. dx1 :q. rz..d s cw Jack i właz» post ę -puj..c e przygo to wen is

Ziemie e .,.,..) .,vo jny, oraz powc ino.,.'4,'..d i je :k.c.wo. rokom a‚n dy -

ploczaty o znych , zapropono wak. rokOtnia woj skowo, lic 24. c

być mole, że .'.3 :.,ue j ł i , : cł ,ia.twi s ,1 i :'..,is yboi- j °gad a h sil ,

je,...,ł i chodzi o problew etr4tegiczne, k•Lre by '<ły pod ataw,..

s ławianyon w ai: unk;.A. politycznych.

Wc ja ko w4.5 1 ognoj& •.trenc us:'.«,angi el sixa przy by;:W do

iłos74 wy w pl.e -w.zyckh dniere';'b cis rpnic . Na cieł o we jsk.ov.'ej

d.e3. egno j i :..,:o ,i lec:,;.,..iej st ank.i'ł: s a,w Mar s zo4,ek rioroSzyow, co

'dziwa .,(..oby ai iv.k.'kwiedzyd , że ..:cwi oty p rz ywi :J.z.uj. s z oz eg:;,1r4

wagę do tych rokew a°n . P,oz mowy prowadzone miedzy obu do

O




i ło

.9.

lageojemi na towot sytuacji wojennej ;,ux.o.iy doprows-

dziky do bardzo syrz;zneo skrywtałizowania . ,

#52.01Qw rovjakich,

zkoVk w tomie urouzystej nastluj,gtoo

0Niade,;onie, .iro dnia h>.VIił. byku nieofiejainie

znane Ezdowl :oł akiemu

Dełegooja sowiecka zulTbuj, czy am wypw.,4ek

kon.±:iiktu z 14łamoami, wojska 3owieukie bę d2. mog4 me34

w kontakt z WOjSk.i8M ni. rafa od strony Prus !isceod-

nich? Czy- bd,k £w)g,t,y korsystn z tel7torium Polski

mianowialm przejoia pl-Auz :,iłno ł 24sopo1skg asonod-

1154? Czy ):›11,4 mog4 ka.'zysł a.z, z łorytriu _smunii?

Dolgc;', swaisdxs ;prosi o netjo'raisa łow jasn4 ddpow1e4ii,

w bra-u łeko4,3j bdzłe musiska 3dradzstf, rzdowi E:11'6,st°-

warnia 1:447 v/z wap,i,p,cho z Angł4 ł 'irsnej.1.. zwzie

'pre4yinej odpowiedzi ,,ei(436-ojk3 sowiecka przedtawi

zimtylLiact sysij A. 6n wojskowej sap,4pry, cakłkowloie

zado4 łą nzenłOm ;,r13.1.1 i -,, reneji.”.

Owisdozenie to wskazyutkoby wylAnie, te polite

zarunilana ,..owietw, przynajmniej w tym czacie, byka

pod wybitnym wpZywem postulat woj ,,Jkowyoh..

:ałegacje aneieiss ł .ranouaxa o(4owledziaky, o

Połs:ka i 2umunia .s peinetwaLki suwarennyLi i jeż ełł hilja

sowiooka pragnie korzystać wojskowo z J.CL łarytori;iw

powinn& Q02:0ZUMieć 31.ar z nimi bez;;,orednio,

1)elegF.., oja sowieek uonyłika si. ‹w zwroenis Esi

rkrpo-Itt4Q~H do nas ł . LA,41unii, powo.1.1ho sl. na brak odpowlednioh

ful łu...be=r)4» 41.7 ualw poiityoznyoh i wojs,z,owjoh, wobeci togo deleaoje

- .

1

ł4v.44cry,..,3' rvii.f)}4

( j-N, i(17•)Y'k, )




2 3

łO •

renchsks i s4E.ielsi."2 aię,, prosić rz,;«S swoje

o porozumienie si, z nami i a Y12r,r2uni. .T.)ełegeoja sow

wie oka. wyrazi, ',.a tal , te ni «. nr.) ,,,F,,e ołr z yrasć, na ty. o.iimi as t

od powiedzi i

Odmowe: rokowsni a z nami buzpol:;red.nio mo?',na wytZó-

moczyć tym, źe :...S .,4.,:.) i'ol.ski 7r,y'r.r4nie jut e'4'c do zrozumie-

nis, te ni- za moniwe wiza4 nir: 1 Sowietami

w spos5b. sowietkiego tylko

preeja rzl.dz")w :franci:takiego i r-in,!...iolskiego to

nieprejednene n;3stawienie

Arnbes.dorowie franou.ski i ,,31- 771.eiski, noperoi przez

demsrob.se arw,yoh rz-r15w, prze otiojalnie caklu

rf..icje ','Ioroszy&owe Ministrowi 13eokori, 2(1 -P:o

siorpnis 1V39 r. i otrzymał.' od niego nEisł,..puj 4loi.

tegor,y odpowie(A:.

Jiist rzecz-4, niedopuszc.,.zoln, aby zuziejz$ .t;n lia

dyskułows•Ly o wgyzyakaniu wojskowym terytorium innego

panetwi, suwerennego. Polskę z :3owiets f:r-One

wojSKowe nie 44eztA i nie jest intencj, z.g.$du roiskiego

tri Ki uk rł zawrzer'.. "

ad or-miii owiscozenia *. orof2zy-4owa do cLwiii o'4;o-

wiejzt Becka mniej Rri.'oej tyc zioin.

ilrudno powiedzieć , ozy była to celowi 2rz

uzy zwykda orleass&o ć . Co robi. nr.:sz ,5'013k0Vg

przy :$.mbasz,,,:ie w Moskwie?

Newleasm wsrto dodać , te pod wpływom wyjezdu

Ribbentropa do Moskwy, gdy embasbaorykvie .1,-rano,ji i. A.Aglit

12




.2

zwr...c13.1. się z ponownymi nałegeniami, minister .3ck

agod2:1-£. 5ia, 21 nustpuj,,,cy " Sztaby francuski

t angieleki a powne, 4o wrazi$, wspinej akcji przeciwko

eigro901.0m wsP-4.Prgoo mięcitY a Fołak- nit: jest

wykiw;2.ona w warunkson do ustalenie, , °twe tego . ZtEaby

uwas$ ze

konieczne przeprowadzenie za !S'ztabem soivicckim

Beck aur, r;4. przy tej okazji jeszcze

raz kategoryczna owiseczenie, to nie spr3cciwia 91., tej

tarami* jedyni uwetwienia łektykł o na łwniast nszo

zasadnicze stanowisko wobec . jest ostateczne

i pozostaje bez zmiany.

raej,gs do dekłeo,ji 4oroszpiowa trudno powie-

dzie, o i1= ona by a azczrat i czy nie 3awlrac,a u.Kry-

tyc Jedno jest p~le, że w .wietie

o aytuacji strategicznej 'tosji byte ow3 iolOczne i to

tak logiczna, że byoby dziwnym. dyby Satab sowicki

tynta potuisLw nie wysunii. * kyrn razie gdyby zo-

sta,ta Q.C5V,ka$ do paktu nimi oko-sowleckleco nie dosz,L0-

by, tft. w .wiJA,lu uowładoz4 W0,1119- oraz nasza sytuacJe

wyg4.dayby inacej, r moe wog łe do wojny nie dosz4oby.

fliew atx iiwie nie byo rzeoz przyjemny. zgładzać si

na pr4eMa3::34 'w. 0$1C obcych przez w~y crlaj i niewłłpil

Wie ,9,1U8Z 363t Zw9OUG, w °biletu PoL9tWoh

d ;1„a+:1:-Jw ule wizonis się z żadnym, ale bloro pod uwagę

strasziiw, nagłe wyro połę =Hciodnifik-ro n'eiada,

atisboC, może uslezacio aaroiif Ć wyjte'z. Zeohodzia

obows, to wojsko sowieckie jak raz wejd.# to nie wyjd4k,

oraz'.,euet.z .aji icomuntstyoznych o Jakkolwiek rlito

13




A `

- 12

warte e gwarancje midzynarodows, to jednak zrodt na

propozycje sowieckie MOD4 było obwarować uroczystymi

zobowizani2mi rzdu sowiec.'4iego oruz :rencji i Anglii

jako w=srantow. Decyzja odmowna saulobtwu,

doeyz3s przyc41ne dewa,La szanse. Jakckoiwiek by',/aby

sytuacja wojenna, sytuacja dyplomatyczne. był by o ca;te

niebo pomylniejez.

Nie jest poparty dowodami poglid, ż :(o.'ccezyłow

zzoył swoj deklarae e niejako zsmydlenia oczu,

bo pakt z jiemosi WiCI4 w ;:j.0.11i,

Oczywiie Pwsjs musie x liusyć sit; i?rzy 0,31nym

nieonętnym nosławieniu ELwopy do :iwgietw, umiejetnie

zrezti i w spoeUb podziemny podtrzymywanym przcz props-

gen« że propozycje zcełanj odrzucone. Nie-

son:J_se by y. robione w Berlinie i to zapewnie

obustronne. ygli1a prawdopodobnie, Ze propozycja pkt

o niesgmej E 'wysz-J4,-A od hitłerE,, 1zLOry pidr podboju c>ajl.

ze wz~;J.r ..Iw`• x szpieozez.tstws rozd,o; DEJ trZ u łay:

PQ8,19, Gdyby Franc ,]a i Anglia

fli4 Wy31,,i&j .i.J].# to .V.4by dws etapy.

Eitlor poproa łu a i.a o Rosji to 0230 Z'dsła od

przyozym os ja przezornie zekdas zabrania

od siebie mniejszokci niomiec;del pitoj kolumny.

Nie ma dcwod:jw, re 2Z sielinie zostetś zrobiony 1A.an

działu SgJZie neicZy, e reoz€?j nie, ezegO

dowodom bydby pAnicjszy kontredans ubolszoz/znie

i ozoi do Lwowa.

14




2 2,

- 13 *

'd każdym razie jost faktom bezspornym, e

okre łij granice swoj ekspansji torytorelnej przod. gojn

i o krok poza nie nie od u4mo burwny0181. wojny.

lawet w wojnie 'zlnlandj, po przeamaniu ostatnio.e

i'ortyi'ikscji A gdy ilnłandja nie ,143'k,e tadnyeL jut od-

wodw, nio 7oszedd. na ,,:rok poza postulat,y strateiQzne.

A miał wszelkie możłiwooł i :ditler nio ulza mu, w tym

ożz.wby postawić pytanie: dlaczego wazedkazy

na ziemio polski° ze wzgldw st,rateioznej obrony, prze-

prowadza raiormy sowiakie, wysiala tysł ami inłełi-

genoję ł ziemiAsLwo, oraz przedawszystkim zainsoeniso-

wek urozyste ołełemie ziem okupow,rmyoh do r..iźnych

Zwizkowych republik? l&atępuhoe wyjanienia możnaby

sobie wyobrazić:

1. ii i0(tiji, W X-.:j1.1. W kt:.:rym zawsze byó.o

aprzeezno_oi, istIdeje t,t I tenneja ua4czliwłania

;Agiata '.dobyczami rewolucji, kt.:4 to tondenej repre-

zentuje '.:omintern, aczkolwiek poddany wp4ywom wojaka.

Trudno aby :Ę3talin, ..tery chce za wszolx,_ cenę

uniknO wojny z Iiitlerem, traktowak ziemie zabrane jako

depozyt. .4yć może zacignk zobowl4zania wobec JJAlera,

3. Ze względw wojskowych nie należy na przodpolu

zostawiać elementu wrogiego, xLrym niew,4tpliwie

ale oy.

O i1 przyjmiemy :;a udowodnione, te zagraniczna

polityka sowiooka jest kierowana w myk1 postulatz,w strategr

15




li 2Z 14

gieznych, czego choćby dowodem ostatnio jest mianows-

nie WoroaNyłowa 1.2: zastępcę Mokotowa, przy. .k ozos ławłe-

niu mu atrybutw naczelnego (odze armii sowieckiej,

to mamy klucz do »1,y wswstkich ewentualnych posunii.ć

rogyjekłoh.

Pozwoliłoby to nam odrzucić e 'inline inspiracje

niemieckiego ministerstwa propagandy: 1/ w miesicu

lutym gdy szeroko ra.Aviono o odstpieniu Małopolski

wschodniej niemcom, względnie korytarze " naftowego"

do Rumunii, Z/ z końcem lipca, gdy rozeszdy się wierci

o zamierzonym odst pieniu " Generałgubernatorstwa

łub jego części na rzecz owietw. Obie te ewentualne

akcje poprostu nie zgadzaj i,z zasadami strategicz-

nej obrony i diaLego okazały się nieprawdziwe.

Z tego samego załoenia wychodzg‚, koncpcja wy-

otulenia iosji. przeciw«) nłemoom jest zupenie nie-

realne. Racej motw3by ;'Jwić o zachowaniu przez . s41,

neutralnoci nawet wrazie klski niemiec na 'iechodzie.

?os ja wuj do wojny tylko wrazie bezpośred-

niego zaał kovania jej przez IllemCy.

Jeli prawdziwi byłaby teza, kt:.)r.2. starałem się

przerowadzi ć , te Stalin okupows,1 ziemie polskie

zo względ..:ffl strategicznych, to słusznym byłby. wniosek,

*e z chwili upadku hitlera, gdy ustem powody, kt:,ro

były przyczyn posunię'cia się wojsk sowieckich, to

16




ł 2 2

rwnież zniknie przyczyna okuacji.

A więc jest rzocz niewykłuczon, Ze z cLwi.4,

odrestaurowania iaństwa i olskiogo na ziemiach pozosta-

joyob pod zaborem niemiccftim, :Stalin byłby sk Łionny

zwr5cić Hrll ziemie okupowane.Zap2wne nie obeszłoby się bez

warunkw: 1/ sojusz ;vzgiędnlio pakt przyjAni, po :orany

z pewnymi gwarancjami wojskowymi na wypaek ponownego za-

grożenia od Zachodu; 2/ wyrzeczcnio sil panstw hatyo-

kich; • 3/ definitywne wyrzeczenie się sprawy ukraiLskiej;

4/ uznaniu przeprowadzonych ra,orm cjałnyoh, zw- szezs

je;A:i chodzi o parcelacj ziemi.

Dypiometycznie nasz protenaje można uzasadnić:

1/ 'aktem, że :akt o nieagresji nic zasła przez ...;owiety

wypowiedAspy, n przeciwnie jeszcze wo wrzeniu potwier-

dzony; 2/ że Jowiety nie gypowied.ja ,4 nem wojny;

3/ clkłareej ofszyłowa, gdzie nie było mowy o koncesjach

terytorialnych. 'Lrudno powiedzieć , czy nadszed czas

by wyje,nić ictotne zabqiary 3uwiet w.

Niewiadomo czy w obecnej sytuacji SowieLy onciatv'ely

wogle o tym mwić .

Niewiadomo nawet, czy owiedcz.,nie z naszej strony,

ta jestemy skłonni dorizawarcia pokojunna warunkach bil-

tej do ustalenie, spotkaoby si ze strony '';owlmtw

z życzliwym przy jęciam. '.1by to niewtpiiwie dysonans

je :li chodzi o dobr® stosunki z Bił iorem, peni.ca ź nic

tak nie 4czy, jak fakt prowadzenia wojny z tym samym

przeciwnikiem.

Z drugiej strony kt:Y wie, czy Stalin 1.iczo się

z klęski Ulemie°, nie zechciałby dać do zrozumienia, że

nie jest tak grAny dla ',1.1ropy, jak Hitler.

17




MINISTERSTWO

SPRAW ZAGRANICZNYCH

Londyn, dnio 2.Listoy)ada 194-0 roku.

6ica't v .1£ •I vo Linisterstwo Spraw Zagranicznych ma

zaszczyt przesłać w załączeniu do wiadomości, raport

Posła R.P. Sztokholtuie w sprawach sowieckich, dato-

wany dnia 20.wrzenia 1940 roku.

1 załrd.cznik

SEWET.AR Z GI,',Iia-1,A.LE`Y.

Otrzymtgą:-_

p.Prezes Rady Llinistr6w - Generał ''liadyslaw Sikorski.

p.rfinister Gen.Broni Kazimierz Sosnkouski. p.Einister Prof.Stanisław Kot, p.Hinister Henryk Strasburger. p.1Jinister Prof .Stanisław Stroński. p.Erinister Generał Józef Haller. pelJinister Dr.Marjan Seyda. p.Elnister Jan Stańczyk.




R a p'o r t opracowany przez Poselstwo R,P. w Sztokholmie,

otrzymany przez Ministerstwo Sin'aw

ZaGrahieznych w :2oiowie Pneizierniko 1940 r,

19




I. Przygotowani a gospodarcz e.

Polityka wewnętrzna Związku Sowieckiego, tak często podlega zwro-

tom o 180°, że wyciąganie z niej jakichkolwiek wniosków permanentnych na

przyszłość - graniczyło zawsze, a dziś może tembardziej, z niemożliwością.

Dla zaobserwowania zatem ciągłości rozwoju wydarzeń w ZSRR trzeba

przenieść się raczej na grunt gospodarczy i dopiero potwierdzenia wyciągnię

tych st ad wniosków - szukać w sowieckiej polityce wevnęłwznej.

Z tych założeń wychodzo, niniejszy przegląd zagadnień gospodar-

czych poprzedza raport o wewnę trznej sytuacji politycznej, który nadeślę

najbliższym czasie. Zagadnienia gospodarcze pragnę jednak podkreślić, UdYy

tu tylko środkiem do wyciągnięcia wniosków politycznych.

, ikr. o zwi gkszenie produkcj i:

1 W Drzemy ś l e.

Od początku prawie 1940 r. trwa w przemyśle sowieckim specjalnie

wyłażona walka o zwiększenie produkcji.

Chronologicznie rozpoczęła siu ona od bazy podstawowej przemysłu

ciężkiego /Węgiel, ropa naftowa, żelazo i słal/. . .

Najpierw /Wyciu(£ z raportu z 4,Marce r:b. "ZSSR a możliwości

wojny"/ na porządku dziennym znalazło się zwiększenie wydobycia węgla.

amnania ze powiększeniem liczby t.zw. "dziesiętysięczników", czyli g6rni-

ków, wydobywających miesięcznie najmniej 10 tysięcy ton węgla sposobem me-

chanicznym /wiertarka/, rozpoczęła siu pod koniec stycznia r.b. i trwała

prawie przez cały luty. Towarzyszyła temu oczywiście akcja analogiczna

ze zwiększeniem pracy "odbojszczyków", odrąbujących wywiercany węgiel, jak

i wezwanie pod adresem dyrektorów kopalni, żądające dostosowania do nowych

norm całokształtu pracy.

Konstrukcja całej "kampanii 'węglowej" byłe typowa dla metod so-

. ieckich. Najpierw więc uchwała "szachty :Z. im.Stalina" o zwiększeniu wy-

.obycia, list Narkoma w odpowiedzi, e potem już szeregiem napływające

uchwały poszczególnych kopalni o przyłączeniu siu do „wyrównania" z jedno-

czesnym wezwaniem do tego innych kopalni.

Charakterystycznym jest, że tym razem nowe normy nie odbiegały

20




- 2 "-

zbytnio od realnych możliwości, zdarzali się bowiem górnicy wypełniający jc

w kilkuset procentach /a więc przekraczający 3, 4 a nawet 5-krotnic usta-

lone, nom2/.

Zagadnienie zwiększenia produkcji, oparto w tym wypadku, wbrew

dotychczasowym zwyczajom, nie na wzmożeniu indywidualncgo wysiłku, ale na

ucinym organizacyjnym wykorzystaniu każdego specjalisty i każdej traconej

dotąd chwili czasu,

Po węglu przyszła kolej na ropę naftową, Początkowo wysuwało

sio tylko konieczno6 usprawnienia dostawy narzędzi wiertniczych, ale w

ślad za tym pojawiły się jak zwykle hasła, a następnie uc'lwaiy o wyrównaniu

iao oznacza naturalnie zwię.kszenie/ produkcji.

Nie bez znaczenia dla zwiększenia wydobycia ropy jest budowa w

pn,Baszkirii wDruglego Baku, Embe, Szichany, iszinbajewo, Woskriesensk,

Ka-nsnowialsk. -j' oficjalnych motywach podkreśla sig, że chodzi tylko o da-

nie własnej nafty rejonom wschodnim. Budowa "Drugiego Baku" nabiera jod-

nakże specjalnego znaczenia, jeśli uwzględnimy stale istniejącą moż liwość

zazrożenia Starego Baku od południa.

Obok węgla i nafty, trzecim produktem, na który kładzie si; dziś

nacisk - jest żelazo.

Tymczasem jest mowa wprawdzie o niezupełnym wykorzystaniu złomu

...azncgo, ale i stąd, jak od narzędzi przy ropie naftowej, krok tylko je-

den do kampanii o zwiększenie produkcji, I tu, jak przy węglu i przy ro-

pie naftowej, jest objawem charakterystycznym, że problem zwiększenia pro-

dukcji opiera sig raczej na reorganizacji, na szukaniu nowych, zaniedbanych

dotąd sposobów wzmożenia produkcji, a nietylko na zwykłym dotychczas wy-

Fróbawywaniu wysiłku indywidualnego,

Pisz "nietylko", bo równocześnie z akcją za wzmożeniem produkcji

podjęło próbę zmniejszenia obsady personalnej w arzerlyle sowieckim. Ak-

cję tą prowadzono równocześnie dwoma drogami. Po pierwsze propagując na

aż?, skalę t,zw, "mnogestanoczników'l, czyli obsługujących zamiast jednego,

kilka identycznych warsztatów, a zarazem wysuwając jako drugą zasadę - łą-

czenie specjalności , J rzeczywistości jedno i drugie jest niczym innym,

jak dążeniem do umożliwienia sobie tiw odpowiednim czasie zmniejszenia ilości

zatrudnionych. 4)1,




- 3 "'

':Treszcie rozpoczę to silną propagandę za rozszerzeniem pracy kc-

bieł na działy obsługiwane cotp wyłącznic przez Er2zczyzn. Kulminacyjnym

punktem tej akcji stał si2 doroczny "dzień kobiety, 3 marca, kiedy to prasa

sowiecka była poprostu przepełniona fotografjami i opisami pracy kobiet -

kowali, kobiet - górników, kobiet ś lusarzy i stolarzy, nic n6viąp już o •

kobietach chenikach, inżynierach; lekarzach i t4d &

Zarówno próby zmniejszenia ilości zatrudnionych w przemyle jak i

silna propaganda pracy zastępczej kobiet, wydają się wskazywać , Że przemysł

3-miecki poważnie już się liczy z możliwocią dalszego rozszerzenia mobili-

zacji przez aruj2 czcrwon,

Po kampanji zimowej za zwiększeniem produkcji w obrębie bazy pod-

ciężkiego_przemysłu, z końcem maja r.b.«przyszia kolej na cały

przemysł ciężki, a wreszcie -3 pierwszej połowie lipca rozpoczę to ostrą kam-

panję za powiększeniem wogóle całej produkcji sowieckiej, przyczem mówi się

juti otwarcie o konieczności stworzenia rezerw z uwagi na obronność państwa.

Do zagadnienia zwiększenia produkcji w tak szerokiej skali, czyn-

niki decydujące podeszły oc":niennic niż w kampanji zimowej, to znaczy:-

l-o przez pogłębienie różnic hicrarhicznych wśród personelu przedsiębiorstiA przewsłowych;

2-o drogą przedłużenia czasu pracy przez uprowadzenie 8-godzinnegc dnia pracy i 7-dziennego tygodnia.

l-o. Głównyn uetywen jest tu pour6t do "jedinonaczalia", wy-

sunięty również przy zniesieniu niższych stopni "politruków" w armii czer-

wonej. Rozwijając ten motyw, szeregiem dekretów powiększono odpowiedzial-

ró i władzę dyrektorów fabryk, kierowników działów i głównych inynier6w,

co nieci się w nic nowym zresztą już kursie na "sowiecką inteligencję", na

której wysiłku' kierowniczym i dobrej woli, przedewszystkiem, będzie władzor:,

sowieckim, w krytycznym momencie zależyć.

Nowością jest natomiast próba stworzenia czegoś vr rodzaju "so-

wieckiego stanu III-go", czyli klasy, która zarówno pod względem hierar-

hicznym jak i wysokości wynagrodzenia, stanąć ma pomiędzy "nową sowiecką

inteligencją" a całą masą, robotniczą.

Dekret Rady Komisarzy LudoWych ZSRR i Centralnego Komitetu Wyko-

nawczego "T.K.P. /b/ z 27 .maja r.b. postanawia, że majster staje się pełno-

22




_ i _

L.P.m?"iym kierownikiem powierzonego mu działu przedsiębiorstwa. Przyjęto

rownoczdnie za zasado, że i żadnym wypadku wynagrodzenie majstra nie może

być niższe od rednich zarobków robotników wykwalifikowanych.

jszelkie zarzzenia dyrekcji dochodzą do robotników tylko za

porednictweminajstrów, któryn ponadto przyznaje się prawo nakładania kar

pieniężnych i dyscyplinarnych, do zwalniania z pracy i przyjmowania no-

wych robotników włącznie. Z drugiej strony, maj trzy w ciężkim przemy,

uzyskali prawo samodzielneco premjouania robotników.

Dla zapewnienia sobie współdziałania ich w zwiększaniu wydajnoci

pracy, dekret przyznał in dodatki sięgające do 25 wynagrodzenia miesięczne.

go za stałe regularne nadwyżki w produkcji powyżej planu oraz 25 - z

° ' uszczędnosci', zrobionej no globalnej sunie wynagrodzeh /zachęła do znniej-

szefie personelu/.

Jeli przytaczam tutaj te przepisy, to nie dlatego, aby stanowiły

one jakkolwiek osoblivo ć same przez się - ale dlatego, że są one rewela-

cją dla przemysłu soi'riecklego, gdzie jeszcze do niedawna wysiłek produkcyj-

ny opierał sio, nic jak wszdzi.e, na hierarhicznym kierownictwie i kontroli

1,"eej zgóry na dół , role na dopingowaniu i utrzymywaniu propagandą w słałym

nerwowym napięciu nas robotniczych, które same ponadto przeprowadzać miały

kontrolę swego technicznego kierownictwa,

Odwrócenie tego systemu, czy jakbyr:smy po "kapitalistycznenu" po-

wiedzieli - powrót do naturalnych forn organizacyjnych w dzisiejszej sytua-

cji politycznej jest bardzo symptomatyczny.

Hasło "jedinonaczalia" w przemyś la, które poprzedziło nieco w

czasie powrót do "jedinonaczalia" w armii, wydaje się świadczyć, że próbę

komunistycznego wychowania nas na obu tych odcinkach przerwana, powtórnie

wracaj c, wobec ewentualności zagrożenia Zw.Sowieckiego od zewnątrz, do

ctarych wypróbowanych form organizacyjnych, które dla doktryny poprzednio

si , porzuciło.

M)tyw zewn2trzneco zagrożenia Z-7.5ouieckiego został zresztą

Awarcie podany w oficjalnej interpretacji dekretu Rady Komisarzy 1.,, owych

ł Centralnego Komitetu °t .i /b/ z 26 czerwca 1940, o wprowadzeniu

r:odzinnego dnia pracy i 7-dniowego tygodnia.




Ad 2-o 3-godzinny dzień pracy-wprowadzono zarówno we wszystkich

'durach, jak i dla młodzieży, poczynając.5d-łat 16. Wyjątek uczyniono je-

dla specjalności powodujących utrat 2 zdrowia.

Tym samym dekretem wprowadzono 'odpowiedzialność . kanno-sadowG, za

saLlowołne porzucanie pracy, co dotąd utrudniało jedynie otrzymanie nowego

zajocia /kontrola początkowo przez "trudowe kni żki" a następnie paszporty/.

Zakaz ten był zresztą stale obchodzony przez dyrektorów przedsiębiorstw no

korzyść robotników wykwalifikowanych. tan sposób świat pracy w ojczyź-

nie proletariatu otrzymał cios potrójny:-

1. przedłużenie czasu pracy z 35 Godzinnego "sowieckiego tygodnia" do 48 godzinnego "tygodnia kapitalistycznego";

ponieważ stało sic to z pozostawieniem dotychczasowych zarobków, a więc w rzeczywistóci - zmniejszenie zarobków;

U. nakoniec wprowadzenie kar od 2 - 4 miesięcy więzienia za samowolne opuszczenie pracy.

- Jszystkie te przyczyny złożyły się na to, że dekret z 26 czerwca

-:woiał nieoczekiwanie silną reakcję w masach robotniczych.

Trudno jest ze względu na specyficzne właś ciwości życia sowiec-

cgo zdać sobie zupełnie dokładnie sprawę z nasilenia tej reakcji, wydaje

jednak nie ulegać wątplivoci, że:-

. od wprowadzenia w życie dekretu, t.zn, zgórą od 2 miesięcy, natężenie

jej sig nie zmniejsza;

2. powszechność reakcji jest conajmniej tak szeroka, jak powszechny było

niezadowolenie chłopów w pierwszym okresie PO wprowadzeniu kolektywi-

zacji, z tą natomiast r6żnicą, że jak dotąd niema wypadków otwartych

buntów zbiorowych, a są tylko indywidualnewypadki oporu, kwalifikowa-

ne przez Władze natychmiast jako huligaństwo i karane z całą, stale

się zaostrzającą bezwzględnością. Nowy dekret z 10 sierpnia r.b,

przewiduje za t,zw. drobne kradzież: i huligaństwo kary - 1 rok wię-

zienia. Drugi dekret z tej samej daty polewa przestępstwa pracy są-

dzić jedno-osobowo, baz udziału ludowych ławników.

Propaganda komunistyczno-partyjna, wysuwane zazwyczaj w takich wypad-

kach, jako czynnik posiłkowy, prowadzona jest tym razem - poza komso-

olem i częś ciowo aktywem partyjnym - mniej intensywnie, ustępując re-

24




czej miejsca coraz bardziej szerzącym się na tyra tle procesom sądowym.

Zastosowanie procesu sądowego, jako środka politycznego na szerszą

skalę jest nowością. Dotąd był on w ZSSR używany wyłącznic na szczy-

tach państwowo-partyjnych. To novum świadczy nietylko o przemęczeniu

mas Cotychczasowyni chwytani propagandowymi /rccznica ruchu Stachanow-

skiego w roku bieżącym wypadła raczej stereotypowo, nowym elementem

jest natomiast intensywne wykrywanie nowych naśladowców Stuchanowa/ -

cle stwierdza też , że wobec biegnących z wzrastającą szybkością na a-

renie międzynarodowej wydarze, władze sowieckie postanowiły wymusić

jak najprędzej ślepy posłuch u swych obywateli, stawiając ich oko w

oko ze srogą sprawiedliwością sowiecką.

Jak wspomniał mi jeden z informatorów, który pracował przez kilka

miesicy jako robotnik budowlany we Lwowie - wyroki za kilkunastu-minutowe,

jednorazowe spóźnienie Co pracy, sięgają kilku łat' więzienia, a za opuszcze-

nie bez uzasadnionych przyczyn jednego dnia pracy - cytowano mi wyroki 12

lat wiazienia. :wypadki takie cytuje zresztą i prasa sowiecka. Kary w

taj wysokości są wymierzane pomimo, że pierwszy dekret przewidywał za te

same przestępstwa nic wicej, jak 6 miesięcy 1Doprawczo-przymusowych robót

z zatrzymaniem skazanego nie w więzieniu a właśnie na dotychczasowym miej-

scu pracy. Trzeba przytem dodać , że sprawy sądowe przeciw "zbyt liberal-

nym" S:2dziom i prokuratorom, nie ncSvic o dyrekturach fabryk, są już na

porządku dziennym.

W konsekwentnym rozwoju wydarzeń nale ży oczekiwać dalszego roz-

szerzania się tego "wymiaru sprawiedliwości nad sprawiedliwością", i nie

jest wykluczone, że y niedalekiej przyszłości zostanie przeprowadzonych

kilka wielkich"procesów pokazowych" przeciw przedstawicielom sprawiedli-

woci sowieckiej.

Sowiecka maszyna sądowa działa już , jak zresztą szereg pokrewnych

jaj maszyn sowieckich, z coraz większym rozmachem i coraz bardziej naoś lep.

Bardzo możliwe, że wkrótce władze sowieckie będą zmuszone wydać dekret -

jak to si2 już cz2sto w -.podobnych wypadkach zdarzało - o powstrzymaniu tej

manii rrzesadne6o karania. W kadyn razie sama konieczność zastosowania

tek drakoski3h kar, świadczy dobitnie o obecnych nastrojach sowieckich

as

robotniczych. 25




- 7 -

2/ i a w s i. •

Sytuacja na wsi wydaje ;312 pod tym względem nieco lepsza. Fala

J.3roces(Sw sądowych o przestępsttva przeciw pracy nie objęła jeszcze koichoź-

nik6w. Możliwe, że władze sowieckie rozmyślnie unikają równoczesnej wal-

ki na dwóch odcinkach - miejskim i wiejskim. Jednak zwolna i niesystema-

tycznie jeszcze rozpoczyna się już i kamPanja przeciw-chłopska.

17 lipca, dekrołam Prezydjun Rady Najwyższej /jiarchownego Sowio-

taj ZSSR rozciągnię to postanowienie D 3 godz. dniu pracy na traktorzystów

kombajnerów Mot-Traktorowych Słacji.

".1 stosunku do samych kołchoźników ustalono, że wszelkie prace na

.lach, winny trwać od 5-6 rano do zachodu słońca, ponadto na pierwsze 15-

20 dni żniw, zarządzono przydział dniówek roboczych podwójnej wysokości. Te postanowienia tak samo, jak analogiczne zarządzania w przemy-

ś le meją na celu z jednej strony - przystosować gospodarstwo wiejskie do wyciągnięcia z niego większej ilości ludzi do szeregów armii, z drugiej zaś

strony, póki potrzeba całkowitej mobilizacji jeszcze nie zachodzi, zwięk-

szyć - drogą zaostrzonej exploatacji indywidualnej chłopa - produkcję dla StwOrzenia potrzebnych rezerw na wypadek wojny./:T miastach organizacje za-

Vodawe i polityczne zamierzają zmagazynować sanych kartofli dwa razy więcej mit w roku ubiegłym, ogółem w całym ZSSR 11 miljonów tonn zamiast 5.5 mil-

Dla zwiykszenia produkcji, władze nie poprzestały jednak na za- ostrzeniu exploatacji indywidualnej. icześniej, bo już z wiosną przystą- piono do zintensyfikowania exploatacji zbiorowej wsi.

Postanowieniem Rady Komisarzy Ludowych ZSSR i Centralnego Kamit.

VeK.P. /b/ z 7 kwietnia r.b. zmieniono cały system zakupów i dostaw płodów rolnych państwa.

Reformę oparto na zmianie podstawy obliczeniowej. O ile dawniej keżde gospodarstwo wiejskie było obowiązane dostarczyć coracznie państwu okrc;lony procent zebranych przez siebie płodów, o tyle po 7 kwietnia 1940

roku obowiązane jest dostarczyć pewną stałą ich liczby, proporcjonalnie do ogólnej ilości posiadanej zield. Nawet nieużytki nie są wyłączone z podstawy obliczeniowej, co na stać si2 dumpingiem dla ich szybszej likwi-

26




- 8 -

Facji, I znów tutaj, reformując n.prz. dotychczasowy system zakupu sia-

na dla koni, powołano się na potrzeby transportów wojskowych w wypadku

wojny.

Powyższe zarządzenia zwiększające exploatację wsi i powiększaj'ą-

cc tymsanyn niechęć chłopów - z jednej strony, a niewątpliwie znaczny dziś już ubytek ludzi wycofanych z rolnictwa do szeregów arraji - z drugiej, 5,?ovIodowaiy, że tegoroczne zbiory zbóż , mimo wielkich od dawna zapowiada-

nych urodzajów, dochodzących na południu ZSSR Lraina, Krym, okręg Ros-towski, kraje Krasnodarski i Ord żonokindzki/ do 100 pudów ziarna z 1 ha,

nie dały dotąd spodziewanych wynik6w. Co więcej zbiory tegoroczngo wy-

jątkowego urodzaju wypada jag gorzej ni ż normalne zbiory zeszłoroczne,

Ilustruje to poniższa tabela, zestawiona z oficjalnych danych

sowieckich: -

Na dzieli SkoSzono tys. ha.

Co stano- T.Tymłócono wi 31a- tys. ha, nu:

Co stano-wi ;i: sko-szonych zbc5żł

Udział w kosze-niu i młócce kombajn6w va

.do,zanierzonego, planu:

31. V=.1940. 24.520 28 12,322 50 1939. 35.040 40 21,090 60 5',0 37

5 .VIII .1940 33,642 39 ;.) 16,674 50; 31 • 1939. 42.978 50 26.173 45 '/".:

1 0.11=1.1940. 44.248 51 22 .:388 51 Brak 1939, 50.968 50 32.002 63 danych. 15 .VIł1 .1940 53,749 62 29,320 55 fo: 51

1939. 57 .379 67 37,270 65 5:.; 60 .%

1939. 61,087 63.177

71 74 /:

35:602 42.826

58 68 (f.,

61 66 5J

25 .VI11,1940 . 6'7.645 78 j 42258 • - 62 71 ci:, 1939. 67 .733 80 47 915. 71 7.3

W tabeli powyższej udarze przedewszystkin spadek /i to zarówno w liczbach bezwzględnych, jak i w 5; do zamierzonego planu/ tegorocznych zbior6w zbóż, w stosunku do analogicznych okresów roku ubiegłego. 15:-:'estja pogody - jak przyznają same władze - nie odegrała tu roli zasadniczej, Dzisiaj jest już rzeczą pewną, że w najlepszym razie znaczna część zbior6w w roku bie-żącym zostanie zebrana w terminie p6źniejszyra, co odbije si po części ujmnic na ich ilości, a w każdym bądź razie na jakości tegorocznych zbio- ru.

27




Drugim wnioskiem nasuwającym się z zestawionej tabeli, to slab-

W porównaniu z rokiem ubie/Kłym udział w żniwach kombajnów, których

praca /według innych danych/ obejmie \-7 r eb, nie więcej jak połowę wszyst-

kich zbożem obsianych obszarów. Reszta zbóż zbierana jest ',prostymi ma-

azynami" /wśród ktćrych pewną, rolę odgrywają prawdopodobnie i zwykłe kei-

sy/, co zkolei powoduje znów marżę między ilością Zbóż zebranych a wymł6-

conych i nowe komplikacje /v. rubryka III i IV tabeli, tych okolicz-

nościach władze kładą duży nacisk na powiększenie choćby o 10. pracy kam-

bajnów, wypełniają,cych w nicktórych wypadkach zaledwie 1/3 przewidzianych

norm dziennych. Swiadczy to pośrednio o tym, w jak tnacznym stopniu mu-

siała już mobilizacja dotychczasowo objąć kombajnerów i traktorzystów, co

wyda się tein prawdopodobniejszym, jeś li zważymy, że mobilizację R.K.K.A.

rozpoczęto od oddziałów pancernych i zmotoryzowanych. Potwierdza to

również powolniejszy niż w roku ub, przebieg remontu kombajnów /no co

ogromny nacisk kładły zawsze władze sowieckie/, snowodovany zmniejszaniem

si-? obsady personalnej Słacji /rcmont bież[,cy/ i warsztatów /remont

kapitalny/.

Na dzień.. wykonania. planu remontu kombajnów,

kapitalnego: bicż cego:

25, VI.. 1940.. 55. 64

1939; 70 74

5, VII. 1940. 65 77

1939, 79 86

31:4 VII. 1940.. 83' 98 1939. 95 103 /:/

5.VTIL, 1940. 84 99

1939, 95 103

1940-; 85 99,9

1939. 95 103

' tych warunkach możliwości zwiększenia pracy M.-T.Stacji wyda-

się dość nikłe, a całe zagadnienie przyśpieszenia i powiększenia zbio-

rów tegorocznych zamienia sia coraz bardziej w typowe błędne koło, tak

często spotykane we wszystkich działach gospodarki sowieckiej.

Licząc sil, widać już poważnie, mimo zapowiedzianych urodzajów,

ze zmniejszonymi rezultatami żni„ tegorocznych, władze obecnie przystąpiły

?,8




- 10

Nzałołcnin podstaw pod urodzaj 1941" /staranny i u terminach utrzymany

sie7, oziminj, przyczcm wzgląd na bez-sicezerlstuo państwa i tu przewija się

w różnych enuncjacjach urzędowych, Podnosi się konicczno ć dojścia do

mił jonów pudó-i ziarna rocznic, dla osiągnięcia czego trzeba zbierać

przeciTtnio po 13 centnar67,r z jednego hektara, czyli o 2 - 3 centnarów

wi2ecj, niż średnia zbiorów z lat ostatnich, Powodzenie tej akcji zalc-

żyć b2dzie naturalnie nictylko od dobrego wykonania zasiew6w /co do któ-

rych niewiadomo jeszcze jak zostaw, wykonane!, oraz ewentualnych urodzajów

ale i od stopnia w jakim uda si ew, zrównoważyć tyr roku przyszłym ubytek

zabranych ze wsi przez mobilizację rąk roboczych,

Niezależnie od przedłużenia czasu pracy, dwoma jeszcze sposobami

starają się władze już teraz zabezpieczyć sobie wykonanie tego zadania:-

1. przez ograniczenie zajęć kołchoźników na ich działkach przysadybnych;

z szczeg6lnym atakiem spotyka sil indywidualne warzywnictwo i saow-

nicłuo i na własną ręk.2 przeprowadzana sprzedaż ich produktów;

Z. przez przy śpieszenie scalenia wsi - polegające na likwidacji koł-

choźnych i jedynolicznych, n znajdujących się na ziemiach kołchozów,

chutorów i przenoszeniu ich do zbiorowych przysiółków. Formalnie

biorąc akcja ta jest wykonaniem dekretu Rady Komisarzy Ludowych ZSSR

i Centralnego Komitetu I.K.P. /b/ z 27 maja 193G r, nO ochronie

wspólnej ziemi kołchozów od "razbazariwania" - w istocie chodzi w

pierwszym rzędzie o lepszą kontrol2 nad pracą chłopów, a powt6re o

ułatwienia sobie prawdopodobnie politycznej i administracyjnej kon-

troli, Scalone zDtały -wyhicznie chutory zachodnich - z wylcze-

niem obszar6w polskich - okr2g6w ZSSR . /Ukraińska ZSSR - blisko

200 tysięcy chutorów, Białoruska SRR - zgórą 150 tysięcy, S-olońska

Obłast - blisko 100 tys. razem 452 tysiocy chutorów/, Pochodzi to

wprawdzie przedewszysłkiem stąd, że system gospodarki chołorowcj

najbardziej był rozpowszechniony vT tych okolicach, niemniej po-

twierdza też i -oolityczne 7)owoy przeprowadzonej reformy.

Ci=, jak wiele rzeczy w rolnictwie sowieckim, scalanie przepro-

wadzono u teminie spónionyll i bez odpowiedniego przygotowanie,

tak że przesiedlani w ubiegłym roku późna jesienią marzli w szopach

29




i:sztłnoach, czekając na wykończenie chałup. Tu samo grozi wreszcie nicpxzcsletłonym jeszcze w roku bieżącym.

Nowe inicjatywy rospodarcze.

M(5wiąc o przygotowaniach gospodarczych Zw.Sow. do wojny należy zancłować też, kilko pośpiesznie wykonanych inicjatyw gospodarczych, mają-cych bezpośrednie znaczenie dla obrony państwa.

Przedewszystkim trzeba wspomnieć o rozbudowie nowej bazy "kolo-

rowej" /cwietnoj2:mtalurgji w północnym Kazachstanie, opartej o tamtejsze złoża miedzi, cyny i ołowiu.

W grę wchodzą tu 3 zakłady przemysłowet-

ł. Bałchaszskij MiedepławilnylZawod /związany z kopalnią miedzi w Kamo-dradsku ma być uruchomiony w 1941 roku/

Z. Karsakpaiskij MiedepławilnyiKombinat w centralnym Kazachstanie, któ— rego przebudowę , zakrojoną na wielką skalę, ukończono w r.b. Kombi- nat oparto o dzeskazkanskie kopalnie miedź', w powiązaniu Z którymi buduje się i trzecia

pżeskazkanskij Miedepławilnyj Kombinat.

Równocześnie dla ułatwienia eksploatacji zasadniczego centrum "kolorowej" metalurgji, jakim jest rejon Ałty, powstaje w szybkim tempie

słQktrostacja na Irtyszu o mocy 240 tysięcy kilowatów, a w obłasti Aktiu-binskiej cały nowy okręg węglowy, którego pokłady mają przewyższać 100

Mili. tonn bogatego kalorje, nadającego się do koksowania węgla. W ten posób zostaną uwolnione od dostaw węglowych - zagłębia donieckie i kuź-

nl.eckie.

Na tych samych terenach /obłast Pln.-Kazachstanska Onska i Cze-

łtabinskai, prowadzone są na olbrzymim. obszarze 60 tys.ku.kw. intensywne

poszukiwania nowych źródeł ropy naftowej, co świadczy o poważnym już li-czeniu się z zagrożeniem nafty kaukaskiej, której produkcję śrubuje się tyuczasem bardzo intensywnie. W okolicach Baku uruchomiono nawet 20 sta-

rych zaniedbanych od rewolucji szybów, a zarazem wzmaga się też eksploa-tacja szybów, dających wysokowartościową białą naftę zawierającą 405 ben-

zyny, nadającej się przedewszystkien dla celów lotniczych. Rozbudowa no-

wej bazy kolorowej metelurgji, nowego zagłębia węglowego i poszukiwania

źródeł ropy naftowej łączą się z zagadnieniem lokalnych baz oraz lokalnych zapasów surowców i paliwo, forsownie organizowanych obecnie przez władze

ćiO




- 12 -

2,D'uieckic, z myślą odciążenia w ten sposób na wypadek wojny transportu

kolejowego,

zvliązku z gromadzeniem zapasów, stale podkreśla się koniecz-

nose oszczadnego gospodarowania surowcarli i wypuszczania tylko "wysoka- 4

czestviennoj" standaryzowanej produkcji bez jakichkolwiek braków, za co

odpowiedzialnymi są osobiście kierownicy przedsiębiorstw. Dekretem Rady

Najwyższej ZSSR z 10.Vi.19.10 przyrównano niestosowanie się do tych przc-

pżsóTar do typowego sowieckiego przestępstwa t. j. "wrediłialsta", ustala-

jąc za nie kary od 5 - 8 lat więzienia. Pierwsza wzroki w tej wysokości

na dyrektorów fabryk już zapadły.

Z zagadnieniem polepszenia produkcji wiąże się jeszcze jedno

pocią nięcie władz sowieckich; propaguje się Mianowicie ostatnio przacho-

zenie z trzech na dwie zmiany, z zachowaniem dotychczasowej wysokości

produkcji, Po wprowadzeniu bowiem 8-godzin. dnia pracy nie st-Ircza obec-

nie czasu na zrobienie wszystkich poprzedzających sam proces proukcji

przygotowań.

W ten sposób władze zyskują teoretycznie dwie możliwości; albo

nie zmniejszając produkcji uda się wycofać 1/3 zatrudnionych, albo jeśli

potrzeba szerszej mobilizacji nie zajdzie, przywróci się zpowrotem trzecią

zmianę, zyskując proporcjonalnie zwiększenie uporządkowanej w międzycza-

sie produkcji.

Tyle jeśli chodzi o przemysł,

Zagadnienie tworzenia zapasów znalazło jednak swój oddźwięk i

na wsi. Wszystkie gospodarstwa rolne zobowiązane są obecnie po odstawie-

niu uzagatowoku państwu i wydzieleniu ziarna na swoje normalne potrzeby,

w następnej kolejności stworzyć jeszcze dodatkowe rezerwy żywnościowe, fu-

rażowe i siewne, a dopiero reszta /w wątpliwej wysokości/ może być podzie-

lona jako wspólny zarobek między kolchożników, lub stanowić dochód "jedi-

nolicznikówn.

Z innych nowych inicjatyw w rolnictwie, należy wynienić powięk-

szenie dostaw dla państwa nasion oleistych, oraz pośpieszne założenie w

ciągu bieżącej wiosny i lata rezerwatów z wodą /cz2ściowo równocześnie

całych gospodarstw wodnych/ we wszystkich prawie gospodarstwach rolnych,




- 13 -

przyczai powoływano się nn możliwości potarAw /:/. Akcja ta objęła cały

ZSSR ze szczególnym uwzględnieniem nawiedzanego przez suszę Powołża. 1,V

wielu wypadkach, gdzie w grę wchodziły większe rezerwaty wodne, przystą-

piono już do budowy stacji elektrycznych o ograniczonym zasięgu, co może

mieć pewne znaczenia dla uniezależnienia się od aw, uszkodzeń wielkich

elektrowni i linji.wysokiego napicia przenoszących energję elektryczną.

Dla gospodarstw zaś, które korzystają wyłącznie z paliwa płynnego, mioj-

scowe elektrownie będą miały rozstrzygające znaczenie w razie powstania

trudności z transportem ropy,

Dla częściowego odciążenia transportu kolejowego przebudowano i

zbudowano wczesną wiosną i latem /praca ta prawdopodobnie kontynuowane

będą do późnej jesieni/ przy pomocy miejscowych sił roboczych a częściowo

samych kolchożników, sporą ilość większych i mniejszych kanałów wodnych,

Poza kilkoma dużymi, budowanymi już od kilku lat, większość z

nich ma raczej znaczenia lokalne. Szybka rozbudowa kanałów stanowi pró-

bę częściowego zastąpienia na wypadek wojny lub szerszej mobilizacji i w

normalnym czasie często chromiejącego transportu kolejowego /dłuższa ka-

nały/ oraz motorowego, który może został zarekwirowany dla wojska lub u-

nieruchomiony z braku paliwa /lokalne - kanały/.

Tutaj należy też wspomnieć o tworzeniu zapasów siana dla zabez-

,Aeczenia nze względów obronnych" transportu konnego. Wspomniane ini-

Gjaływy są zarazem dowodem poszukiwania dla wielkich problemów transporto-

wych, małych ale praktycznych rozwiązań, co jest zjawiskiem typowym, gdy

nie nożna już z całą swobodą dysponować czasem.

Reformy dokonywane dziś y Sowietach we wszystkich dziedzinach

życia gospodarczego, znalazły swój odpowiednik i na szczytach,

Dekretara Rady Ministrów isownarkomu/ z dn,17 kwietnia 1940 za.

stała przeprowadzona kompletna reorganizacja Komitetu Ekonomicznego Mini-

.strów konomsowieta/.

Utworzono mianowicie 6 Rad Gospodarczych, które organizacyjnie

wchodzą pomi2zy .Ekonomsowiet a poszczególne Komisarjaty Ludowe:- 1a Metalurgii i Chemji, 2, .Przemysłu Maszynowego, 3. Przemysłu Obronnego. q. 0:galu i Gospodarki Elektrycznej, 5. Towarów Szerokiego Zapotrzebowania i 6. Gospodarki Rolnej i "zagotowok",




i, -

Każdej z Rad podlega od 3 - S -o:?odarczych komisarj'atów 1uuo-

wych, razem 21. "Komisarjaty.

zostały ')odporządkouane żadnej z Rc.(1 cosPodarczych: Gospłan,

Go bark, Gosorbitraż i Konisja. Sow.Kontroll, które, v kilka miesięcy pc5-

niej przekształcono w L':dowy Ko'lisarjat Kontroli.

Równoczenie trzy z pośród przewodniczcych nowopowołanych Rad

s:-ospodarczych: Laiyszewa, Pierwuchina i Kosycine - zamianowano zastępcami

Prezesa Sownarkomu. Ponadto zachowali swe stanowiska trzej dotychczasowi

,zastępcy lk)łotowa, t s zn. Kikojan l -Jyszyński i liezar Ka-anowicz, który u-

tracił tylko kimisarjat przemysłu naftowego, zachowujc stanowisko "nerko-

ma żel-dorożnego łransporta" oraz godność Pczlena Politbiuro". Równo,-

czenie z powierzenim;;oroszyłowowi kolaboracji wszystkich resortów obro-

ny) zamianowano go również zastępc Sownarkoma.- Niedawno mianowano

nowego /ósmego/ :,,astępcę n:chlisa, który wszedł v skład rzpAu, jako narkoza

niedawno przekształconego z Komisji Sou.Konłroli - Ludowego Konisarjału

Kontroli. Mechlis zachował zresztą - co jest bardzo charakterystyczny:1

3UL, funkcję głównego "Połiłruka" RKKA. Ra,en, jak z tego wynika, Mołotow

jako szef rzE,111 - na 3 zastępców, według zapewnień jednego z koresponden- tów z lloskwy, liczba ta wzrosła już do 10. 2,:,-zwisk dmuch pozostałych

nie mógł ni jednak informator mój podać .

:omenłarzach do dekretu wprowadzaji,,cego Rc, y Gospodarcze pod-

krelono ogromny wzrost liczby ludowych konisarjatów gospodarczych /24/,

dzi;ki czemu ani Rada Komisarzy L owych, ani. jej Rada Ehonomiczna /2ho-

nonsowiet.L "nie mogły sobie, konkretnie zdać spravy z położenia w poszcze-

gólnych Konisarjatach gospodarczych".

przeglE,6d przygotowań podję tych przez Z,:izek Sowiecki dla

dostosowania swego gospodarstwa do potrzeb ewentualnej wojny, należy

uzi ć pod u-Jagę , że nie -Jszystko z wymienionych przygotowań podjęło wy-

12ccznie pod Izt. en widzenia wojny, z drugiej zetś strony, że nic jest to

jeszcze obraz hompletny.

Nievrtpliwie poza zwiększeniem czasu pracy, iuzenien specjał-no()ci i rozszerzeniem prac kobiet, czy przechodzeniem na dwie zniany,

jest więcej konkretnych objawów, śvriadczących o wycofywaniu ludzi z aparatu




- 15 -

:IrodukcyjnaGo. s= jak obok problemu lokalnych baz i za:),.:is6u, śru-

bw:ran1cx4 2xDdukcji stali, nafty i w2Gla, oraz Gwałłounym naciskiem na ja-

ko.ośó. produkcji czy zabezpieczaniem siu przed nicdomaGaniami transportu,

motneby z pewno cią znale ć szerce, zupełnie konkretnych dowodót' świadczą-

eych Q :przestawianiu Gospodarstwa aovieckicgo na pracę wojcnną. Nie

uni.ej i te cłemenły, która z starannie maskowancj całości udaje sio dziś'

już Ujawnić , pozwalają wyra ,nie okrea'lió zasiąg podejmowanych przygotowań.

jakim stopniu -przygotowanie łC są dostateczne, to okazać si2

może dopiero podczas próby dziejovrej ł na którą są przedsiębrane, Jodno

natomiast na zasadzie systematycznej obserwacji, można stwierdzić już

dzisiaj, że procent wykonania zakreś lonych przysoławań b2dzic 0 wiele niż-

czy od ich planów. Bez wzgl2du bowiem na znaczne niedomagania organiza-

cyjne nieuniknione w ZSRR, zaważy na nich i ustosunkowania si miljono-

wych mas szarych wykonawców, nietylko pozbawionych dobrej woli, ale

vr26z już wroGo ustosunkowujących sio do zarządzeń, które pozbawiają

OStałnich konkretnych zdobyczy świat pracy w ZSRR. Powi2kszenic czasu

;rady, które w wi2kszości państw kapitalistycznych przygotowujących sio

2.1:113 prowadzących wojn, nie wywołało poważniejszych zaburzeń życia gospo-

UTCzego, w ZSRR przy cały ateroryzawaniu i biernoci,ludno,4ć daje -ciągle

,13ZQZG odruchy tak poważne, że cały arsenał używanych w takich razach

srodków plus fale bezuzGladnych wyrokow sąd owych - nie LIJDuc dołą,d & po

trzech blisko miesiącach, opanować sytuacji.

Mesy sowieckie wychowane vr idei materjalizmu dziejomeGo dalekie

są /H,ic :15.Wi'240 o wyjątkach lub ludziach robiących na tym karjor2/ cx7.

'antryjotyczneGo porywu i nie ujawniają bynajmniej zapału do wojowania.

,:lczystkie efektowne zdobycze sowieckiej polityki zagranicznej wywołują -

zdaniem informatorów moskiewskich - jedynie uczucie ulgi, że udało si2

je zrealizować pókojuwo, Obywatele sowieccy zaznajamiani tak częsta

z molohem wojny ka-eiłalitycznej, słusznie nie mogą dzi zrozumieć , dla-

czcgo wojna sowiecka miałaby być inna, a urok stalifiskiej polityki

',mira i neutralitała" Zostałby zdruzgotany, jeś liby polityka ta doprowa-

dziła do choćby obronnej wojny.

g, 4




- 16 -

Odpowiednio rzucone hasła propecandowe przeciwnika /koniec

dzikielso wyzysku mas robotniczych, przywrócenie chiopoi prywatnej wias-

nosai zieni, zawsze łatwy do rozbudzenia w Sowietach antysemityzm oraz

hasło wyzwolenia narce6u uciśnionych z odblicow nicpodleGłej Ukrainy na

cze1c/, e,e6 no u,', efekty zupełnie nieoczekiwane nawet przy wrodzonej bier-

ności nas wielko-ruskich, nic n6wie już o bardziej aktywnych narodowo-

ciach ZSRR. Rzecz jasna, że nie s?,. to wszystko e1cmenty sanodzielne,

ułórnc zaś ich znaczenie może dopiero wystui 'z, wypadku wojny t^r pol2(,cze-

.niu z całoksztalten sytuacji nilitarnej,

Sztokholm, dnia 13.września 1940 roku.




- 17 — Ł

P.S. 1111zaktak handlowy i układ kredytowy sawiceko-szwodzki/.

Już po napisaniu niniejszego opracowania, podpisano w .loskvie

po kiłku-miesięcznych rokowaniach traktat handlowy sowiecko-szwedzki.

Ficktóre z postanowień traktatu wskazują zupełnie wyraźnie, na co kładą

dz1.d władze sowieckie największy nacisk w życiu Gospodarczym. Jest to

zadnienia transportu kolejowego i motorowego. Jedynym prawic towarem

jaki ma być bowiem eksportowany przez Szwecję do Rosji, są kolejowe osie

.z kołami oraz łożyska kulkowe. Rzecz jasna, że ta jednostronność wyma-

gająca pewnej przebudowy przemysłu szwedzkiego, uzależni Go w poważnym

stoniu od przyszłych zamówień sowieckich, a ponadto - jak tu ;podkreślają

moc zmniejszyć wytitrórczo(36 przemysłu dla celów obronnych. Ze swej stro-

ny ZSSR zobowiązał si dostarczać ropy naftowej, której brak w Szwecji

bardzo si2 odczuwa, pasze i zboże oraz rudy manganowe. Przywóz z 7SSR

CO SZ'J6Cji ma w pierwszych 4 latach wynosić' po 75 rj.ijon6w koron szwedz-

kich, podczas Gdy eksport z Szwecji do ZSSR - 100 miljonów koron szwedzk.

Podpisany Równocześnie układ kredytowy przyznaje w związku z

ZSSR 100 miljonów koron szwedzkich kredytu towarowce d'o wykorzysta-

nia w ciaGgu 2 lat, oprocentowanego w stosunku 4.1/27:, rocznic, któreGo

opłata ma nastąpić w przeciaiGu lat pi2ciu.

Zawarcie wspomnianych układów gospodarczych oceniane jest w

Szuccji jako dowód odprężenia i stabilizacji stosunków szwedzko-sowieckich.

J rozmowach prywatnych Szwedzi zGadzaj się jednak, że z partnerem SQ-

uieckim, podpisanie układu nie oznacza jeszcze jego wykonania.

Sztokholm, dnia 20;Jrzcnia 1940 roku.

J6




Lizbo:(1 0 114U-40,

Wielce Szz,nowry r. nie Generale.

C11~ .f. czasu 7bli,_1_enie sowiecko niemieckie Wjr

F.'Ził się w wizycie Ilb,ntowa w Berlinie. Wobec rozwijajk,,cych się wy padkow IkEl.nch,wizyta ta jest a,Z' nadto zro7uip,15.interesy sow ieckie wymaj zaspokojenia. i prawdopodobnie w rezultacie tej wizy,

ty

wzboe7a:bi..si5,„ o nowe korzyści polityczne i terytorjalne,natu lrż P kos7tem Turcji. Tutejszy No5,, e4_ Italji bez ogródek mówi Ze ZS otr7= ci-e_Sniny,Yiwwidomo tylko czy byłaby to forma noweo sta.

tutu cieSnin,czy tez poprostu rozbir Turcji /patrz poprzedni list z (3./x i 31/X br/.

91)r~ tej wizyty moe jednąk nosia równie i inny aspekt.Jest o-ostRtnir-i 7 s rji:%tlersołini,Hitler-Franco,Hitler-Pet ,in

wreszcie przjazd MołotowP... Jestto jakdyby demonstracja solida -

•rnoei p:łównych partnerów kontynentiż europejskiego,która mole się w wyrazie w formie jakiejm wspólnej akcji politycznej,oze ,oa j rGdZa- jv paktu czterech. Byłby to pierwszy krok Nowej Europy, jej pierwsze skowo zwrócone do cpiego wiata,w imię nowegom porządku dwiato-wego.

Rosja dalej niź taktyka: jej nakae, nie pdjdzie. Jednak już' sabą jednoczesne d' tych wizyt zwiera w sobie coS więcej,niZ tylko tąkty=. ke.Hitler Swiadomie te spotkania. tak zkomasował na przestrzeni jedn ego miesi3ca i zrobił to nienaprono. Coby bowiem. nie wynikło teraz wkrotce - będzie nosiło charakter uzgodnionej akcji.Te cztery bwhieh, panstwawycze,rpuj właściwie cały dzisiejszy kontynent Europy. Jec-zeli doddmy do tego kompletu jeszcze Japonję - to izolacja Irnperjum Brytyjskiego,poza USA,jestk dobitnie wykazanaArypieranie poliYyczne Wrytanji z kontynentu jest celem samo w sobie.

Totek: utrzymuje się zdanie tutaj,e Hitler wystąpi z nową ofenzy W2

g polityczną,w ktdrej będzie występował nie samb a wspdlnie z Ithisso

linim,Franco,Petain i kto wie czy i nie z Żyrem sowieckiem,TreSci tej akcji politycznej byłoby rzekomo wysunięcie tez Nowej Europy we wspólnem imieniu i wykazanie Z-e Wrytanja jako czynnik polityczny w Europie skortczyła się. Nowy porządek ustala sie bez niej,przez soli darne wystapienie wyl'ej wymienionych.

Na tle takiej moźliwosci stworzenie protestujacej "Union Europee nne",o której poprzednio pisal'eml byl'oby doskonałem kontrposunięciem zw, pomocs ktOreg_mona. odpieraĆ konsekwencje politycznej agresji n niemieckiej Wa/l~iića "Nowej Europy". Bez konkurencyjnej or6anizue ji trudno walczyd z efektami propagandy tego rodzaju.

Wewnatrz jednak "Nowej Europy" zaczyna się psud powaźnie.Przedew • szysłkiem w samych Niemczech.Przybył tu pewien holenderi który był w Berlinie od 24 do 27/X.Opowiada Ze w hotelach obecnie nie słyszy *Netiwntier,,,natomiast witają sie "Grusz Gott".To byłoby nie9.tpi wg nowoscia.Tene podr6Znik stwierdza dute uszkodzenia od bombardow pA.UtcSre sta ra jag si ę natychmiast zakrywad ruszlaowaiiiami i reperowad Przyjecheł przed trzema. dniami konsul portugalski z Berline‚ktory p przywiózł do Wbony 'Crię i .dzieci i sek pragnie odło±c na dłuZej swój wyjazdł'''trti=zymuje e Berlin bardzo ucierptilał.Z'e nastroje ludno Sci z tego powodu są bardzo złe.Ludzie zaczynają się zachowywaC juk dzikię zwierzęta i to stanowi najprzykrzejsza_rzecz w Berlinie.łatw 11)2~~~/azikixik~ktir~kuulasx.sizExplutxxlgimiocx%xow,4x4 wo wybuchająca panika i brutalne zachowaniS się pod wpływem strachu Dzienniki niemieckie zidal informują o masowem wywoZeniu dzieci z zagroonych bombardowaniem miast na, południe i na. wschód. Ta reakcja niemoc* nak bombardowanie miast jest zupełnie zrozumi ała,gdy w Niemczech był bardzo wyrany podział funkcyj na •mje i cywilip Armja biję się Swietnie i ma na to front jako miejsce wyczy-nów.Cywile natomiast są od tego aby byli bezpieczni za frontem i ro bili to co do nich naleźy. Tymczasem ten organizacyjny układ został-całkowicie przewrdcony,i teraz front znalazł sir nie na, froncie a w tyle, Na to łudnoer& nie była, przygotowana -.eby aż' taki nieporządek mdcl:" zaistniee'. W Angljim za.d jest iriaczej.Zołnierz jest 'tym samym oywilem,podzialu klasowego na, armje i cywil' nie bylo,s4d wspólna-ta reakcyj i i solidarnos8, W kadym bgdŻ razie naley zanotowac z 5e ze wszystkich stron potwierdzają się wiadomodci o złem rea6owunj,.._ niemco'w na bOmbardowaniam miast.




Jeszcze gorzej sprawują się pod tym względem włosi.Podobno efekt moralny bombardowania Neapolu nie da się z nici em porownad.oprócz o bratu "Ostatnie dni Pompel". Tendencje do pokoju nadał utrzzmujras si i wYbsi są powaźhie zatroskani własna sytuacją. Szczególnie Ze ze s strony hiemieckiej• ramy nowoeuropejskie Italii coraz bardziej się z zacieniajla.W poprzedniej korespondencji meldowałem o ograniczeniu interesów Italii na. Bałkanach do wybrzezy Morza Jońskiego/w wojnie obecnej z Grecja. włosi trzymała się wyłącznie tego brzegu/,obecniaa zaś pojawiała eię pogłoski o tem ze w planach Nowej Europy Tryjest jest traktowany jako port niemiecki.Geopolitycznie jest to logiczne trudno jednak byt-oby wytłomaczyć to wkochom.Oprócz tego narastaja niepokoje na granicy szwajcarskiej,narazie wyra2a,jace się w walcc prasowej (ataki włoskie na Szwajcarję ,zamkniacie debitu prasie szwa w Italji).0bawa zlikwidowania przez Niemcy Szwajcarii powiększa sie i nawet pewne korzyści materialne nie zrekompensuja łtalji wydatne go powiększenia się ilości uBrennerów° prowadzących z Niemiec do Lo mbardji.Wyniki pierwszych tygodni wojny z Grecją nie przyczyniają s sie do podniesienia ducha Italji,tembardziej tepodabno poseł itais ki w Atenach informował'cne Grecja nie będzie stawiać oporu i bluffu je,tymczasem naetapi/b .zaskoczenie. Nie daję wiary chodzącym plot-kom o pokoju separatywnym,do jakiego miałaby wzdychać Italja,,,ale Żó myślą. oni o pokoju jako o jedynej drodze do wyjścia z tej sytuacji, to fakt.Pokoju jednak wspólnie z Niemcami zawartego. Do niemców maj ja zasadniczy tal o to Ze obiecane zwycięstwo nad Anglia w które wi egzylyświvcie nie nastąpiło w zapowiadanym czasie,oraz o to „ze niem cy,ceprawU zmuszeni sytuacją,coraz bardziej trzymają się sowietdw

•

wówczas ,gdy miało być odwrotnie.Obecną wizytę Molotowa Uwat-aja za początek okresu powaZniejszego zbliitenia si ę Niemiec do ZSRR,at do wspóInegoniem.sowieckiego planu reorganizacji Nowej Europy.° oetat niem widzeniu si ę Hitler- Mussolini we Florencji nadeszły: ciekawe szczegf4y.Hitler podobno przyjechał z propozycja zmniejszenia Z-ada4. Italii w stosunku do !rancji,gdyt mu to było potrzebrem dla gry z k5 . Petain. Yiissolint zaS,na kilka godzin przed snotkaniem z Hitlerem, reapoczął- działanta wojenne isprzeciwko Grecji,wyratnie chcąc postaw wi ć Hitlera, przed faktem dokonanym. Dlatege taaj obecnie nic nie ełychag o jakiejkolwiek pomocy niemieckiej dla ł talji w Grecji

' i na wet prasa niemiecka o tej pomocy nic nie pisze. Niemcy tutejsi niema mowy o' tom aby T-Ti'.1er dopucik do pewaźnego nieeowadzenia Italji,ale narazie niem sia pomęcza sami... Tutejszy posel niemiecki powr3cił w tych dniach z Berlińa,gdzie przebywał kilka ]tygodni, %razie nie wiele z tego-pobytu przesiaknp kb-nazewnatrz. Jedno tylko podkreSlal° te chociat' sytuacja wojenna n nadspodziewanie si ę przedlua l te jednak teraz Niemcy przystepują do reorganizacli Europy celem zabezpieczenia swoich zdobyczy i utr*ale nia nowego statutu europejskiego, zdobytego z bronią w re -ua W:taal, id dziedziniaalest zapewniona daleko iNca wseółPracaaz ZS i 'wizyta Mołotowa jest tego dowodema

Wydaje się ze Niemcy idą, na zagranie powaine karty sowieckiej,co moze im się udać ze względu na zblitSjące się zagadnienie bałkańsko tureckies zawierajce klejnoty marzen historycznych carskiej Rosji,. Warto odgrzebać w jakiejś biblotece politycznej iondynekSei materia .1y dotyczące projektu Sazonowa z 1915 roku ipotniejezych peibiikowa-nych przez bolezewików aktów tajnych Min.Spraw Zagrana Rosji /19196 gdzie sa podane ówczesne ładania Rosji co do padzią/u Turcii.które zasadniczo zdajaiSię zaakceptowane przez Aliantów. Rasja wte- dy miała doetad cały brzeg europejskina azjatyckim brzegu cały pas ai do doliny rzeki Guedee pod sama Smyrnę/ i eprdcz tego grupę .wysp Imbros ,Lemroe i Tenedos,ktore miały bycz najdalszym pał. zachod nim. cyplem Imperjum Rosyjskiego. Ambicje bolszewickie dzisiejsze nie:._.. 9 napewno mniejsze i będa miały napewno dodatkowe t-ądania na Zakau kaziu ał do :rzerumu/ i w kierunku zatoki Perskiej. Jak swego cza su za. cenę Polski,tak teraz za cenę Turcji - let deux hautes partiee contractantes docadaja eię cudzym kosztema O tem Złe ZSRR dostanie cieSniny mówił juZ swego czasu tut.00sek italski zupełnie niedwuzna cznie. a Reasumując mona powiedzied,źe wchodzimy w nowy okres wypadkdwp pod znakiem. wepółpracy niemiecko sowieckiej wznowionej,przy zmierz-chu Italii i rosnących niezadowoleniach mas europejskich.Roła Fran-cji nie zarysowuje !się jeszcze wyratnie.sa tam jakieś głębsze opary ktdrych niemcY nie są w stanie pokdInad na drodze do pokoju separaty urn ego„




W .g.olandji nastroje niezadowolenia, rosna, Bojkot niemcdw jest bar

dzo ostentacyjny.Kiedy oficerowie nie mieccy wchodzę, do łokalul wszys

cy obecni w kawiarni czyzrestauracji ostentacyjnie opuszczają lokal

Niemcy przestali chodzidtdo publicznych miejsc ale jednoczeSnie wyd

dali rozkaz źe z chwilą gdy do lokalu wejdzie oficer czy urzędnik n

niemiecki,nikomu nie wolno opuści ć tego lokalu przed upływem 15 min

od tej chwili. Wobec tego holendrzy z flegma wyciagaja zegarki,kka4

je Ka stole i pilnuj upłyniicia przepisowych 15. minut i poczem płaca

i wychodzą. Na Seiss Inquarta bardzo się skarza. Ze jest opryszek i

nieznoSny. W Belgji było cod w rodzju poufalenia sie,,okres ten teraz przesz

edl- i zwninnin, sil na nastroje podobne do norweskich,gdzie awantur

ry si5 na porzadku dziennym, Niemcy maja zamiar wprowadzić w Holandji i Belgji podobne stosun

ki jak w Norwegji z Quislingiem.Tuź kandydat w HOlandji jest znalez

ziony,w Pelgji muszą najpierw zdetronizować KrOla,ktdry siedzi w ar

eszcie domowym i sabotuje niemcow.

W Rumunji nastapika zndw zmiana na stanowisku Min.Spraw Zagran.

Sturdza stary ZelGwardzista odszedł,na jego miejsce przychodzi z po

wrotem kanoilescu,ktory jest tylkox sympatykiem gelGwardji. Trzęsie

nie ziemi podziałało na masy rumuriskie.'Wzyscy mówią 2"e tJ kara Bo ska za Króla i reszte.Podobno rejon naftowy powaźnie ucierpiał i je go wydajnoeć bardzo spadnie.

Prasa rumunska,ktora tutaj przeglądam ani jednem alowem nie pisz,

o wyjdzie naszej Ambasady ani o polakach.To gldwnie DNB nadaje te; sprawie przykry ton.w celach agitacji antypolskiej

i antyangielsj Pisma niemieckie podały 'Ze Amb Raczynski i personel ambasady n4.-azej

wyjachal do Stambułu statkiem z Constanzy.

W zwiazku z odjazdem kurjera koncze i przesyłam wyrazy głęboki ego szacunku




Lizbona,13.XI.1940.

WM WitYTA MOŁOTOWA W BERL1N1

-YNELO DNU

P

W tutejszym korpusie dypłmałycznym wysuwane są rozmaite tezy

codo treści rozmów prowadzonych w %erlinie między Niemcami a ZSRR.

Jak wynika ze składu osobowego przybyłego z Mołotowem do Berlina

przypuszczać możne, że treścią rozmów były również sprawy finanso-

we i ekonomiczne. Prawdopodobnie omawiane są sprawy związane z sys-

temem niemieckiej nowej Europy z punktu widzenia gospodarczego uj -

tej w gospodarczysystem rozrachunków markowych i lirowych, oraz

opracowuje się podstawy nowego podziału produkcji przemysłowej i

rolniczej w myśl zasad podziału pracy między państwami okupowany-

mi przez Niemcy.

Co się tyczy polityczne-wojskoweo programu rozmów to wysu-

wane są przypuszczenia co do trzech tematów rozmów: tureckiego,

perskiego i polskiego.

1. Rozpoczęcie działań wojennych w Grecji musi pociągnąć z cza-

sem zaangażowanie się Niemiec na .1 a./lanach. Zanim jednak Niemcy

wystąpią zbrojnie muszą uzgodnić swoje postępowanie z ZSRR, któ-

rego ważne interesy wiążą się z kompleksem spraw ba/kańsko-ma/o-

azjatyckich. Jądrem zagadnienie jest niewątpliwie sprawa turecka

i uzgodnienie współdziałania wojennego między Rzeszą i ZSRR kosz-

tem rozbioru Turcji. Możliwości sowieckie są dosyć poważne: dzia-

łania powietrzem i morskie, desant na wybrzeźach Anatolii oraz

akcja na Zakaukaziu. Niemcy oprócz lotnictwa mogą uruchomić przez

Bułgarię 5 D.., które mają w Rumunii uderzając niemi na europej-

ską granicę Turcji. 40




2

Polityczne uzgodnienie stanowiska obu stron wymagać będzie

dużych ustępstw z ambicji słowiańskich ZSRR / Bułgaria, JuLosławiai

2. Temat perskiodnosi się do tradycyjnych marzeń Rosji o wyj-

solu na Ocean Indyjski, do którego najprostsza droga prowadzi

przez Persję do Zatoki Perskiej. Wczasie wojny światowej 1914-18

Rosja przeprowadziła operację korpusem kawalerii Generała Barato-

wa, wysadziwszy go pod Enzeli i dotarłszy prawie pod Bagdad. Rewo-

lucja 1917 r. przerwała te operacje . Dla działań w 1całe j Azji w

kierunku na. Bagdad, o których wstępem były by działania przeciwko

l'urcji akcja sowiecka w kierunku Zatoki Perskiej była by niezbęd-

nym uzupełnieniem strategicznym.

3. Wreszcie w tutejszych kołach mowi się znowuż o temacie

polskim, wysuwając przypuszczenia, że za cenę dalszych ustępstw

terytorialnych w Polsce Niemcy pragną pozyskać współdziałanie so-

wieckie. O ile pierwsze dwa tematy wydają się logiczne i odpowiada

lyby sytuacji, tot en ostatni wydaje mi się bez podstawny. Prze-

ciwnie cała akcja niemiecka na terenie Polski robi wrażenie roz-

myś lnie przeprowadzonej po to właśnie aby zademonstrować Sowietom

znaczenie dla Rzeszy tych terenów i decyzja nie.,odtw2rzanla nawet

zredukowanego do rozmiarów G.G. wasalnego Państws Polskiego . Prasa

niemiecka ostentacyjnie od dwóch miesięcy pisze o terytoriach G.G.

jako o definitywnie właczonych do zasięgu władania Rzeszy, stawia-

jąc sprawę posiadania tych terytoriów w płaszczyźnie misji dziejo-

wej Rzeszy, jej prestiżu , oraz konieczności zarówno gospodarczych

jak i politycznych niemczyzny. Tak tedy wydaje sio zupełnie nie-

-prawdopodobnym aby Niemcy z jakichkołwlekt,erenów polskich miały 41




-3-,

zrezygnować na rzecz ZSRR.

Natomiast sprawa polska w rozmowach berlińskich pojawić sig

może w formie wzajemnych zapewnień utrzymania kierunku polityki

obu stron w stosunku do zagadnienia polskiego. Niemcy i ZSRR mo-

gą n.p. wzajemnie zobowiązać się do nie podnoszenia nigdy sprawy

niepodległości Polski uważając ją za definitywnie załatwioną

przez podział terytorialny.

Ze strony rumuńskiej na tle wizyty Mołotowa w Berlinie wy-

raane sa obawy o apetyty sowieckie na Mołdawię, które jednak uwa-

żam za bezpodstawne ze względu na ważność dla Niemiec bezpieczeń-

stwa. naftowych terenów rumuńskich i osłony lewego skrzydła kie-

runkwbałkai,iskiego na którym-koncentruje się obecnie wysiłek kes-

pansi niemieckiej .

K.

2




I t Lizbona, 13. XI. 1940.

Natle zbliienia niemiecko-sowieckiego sprawa Polski wchodzi wrześniowa

znowu w fazę niekorzystną. Kampania sixrplizzx 1939 roku oparta

była na wzajemnej ugodzie niemiecko-sowieckiej co do podziału Pol-

ski po linii W11)sły. Linię tę Niemcy zdołały poprawić na swoją ko-

rzysc przesuwając ją na. Bug. Początkowy zamiar zupełnego przekre-

ślania Polski przez podzielenie jej przez pół osłabiony został

zachowaniem przez Rzeszę jądra polskiego w postaci (Jenerał Guber-

natorstwa.

Posiadając to jądro Niemcy mogą zawsze postawić sprawę Polską

w momencie dla siebie dogodnym. Momentem takim mogłaby być zmiana

niemieckiej pobity ki wobec ZSRR. Powiew podobnego zwrotu dał się

odczuć pó zwycięstwie nad Francją kiedy Niemcy i Włochy liczyły

na szybkie zakońcaenie działań na zachodzie przóz rozbicie Anglii,

/ lipiec, sierpień b.r./.

Tot ez w tym okresie stale słyszeliśmy ze strony włoskiej

że po doprowadzeniu do pokoju z Anglia, państwa Osi automatycznie

odwracają front na wschód i idą na zlikwidowanie ZSRR,bez którego

żaden pokój nie będzie utrwalony w Europie. Na tym tle Włosi wi-

dzieli możliwość postawienia jako aktualnej sprawy odbtdowy nowego

Państwa Polskiego, kthrggo tereny byłyby uzupełnione na Wschodzie

przesuwają w ten sposób Polskę o kilka stopni geograficznych na

wschód.

Tymczasem na skutek biegu wypadków wojennych Niemcy musiały

znów powrócić do wariantu dalszej wspólnej akcji z Sowietbmi.




-2- 5

Wobec tego sprawa Polski musiała znowu stanąć negatywnie w myśl

powiedzenia Hitlera, że Polska nie będzie elementem niezgody między

Niemcami a ZSRR. Odtego też momentu /mniej więcej połowa wrześ-

nia b.r./ zainteresowanie sprawą Polski upada. Włochy wycofują

się zupełnie ze swych poprzednich tez, sprawa Polski staje się wy-

łącznie wenetrzną sprawą Niemiec i prasa niemiecka wypowiada się

w myśl oficjalnych deklaracji Franka na temat ostatecznego cha-

rakteru administracji niemieckiej w G.G. z zupełnym wyelimino-

waniem Polaków z udziału w rządzeniu na tymterenie.

Jednocześnie wzrasta ton antypolski i w oczernianiu pol-

skości czerpie się argumenty mające uzasadnić traktowanie Pola-

k% jako narodu trzeciej kategorii niezdolnego do samoistnego

rządzenia nawet w ograniczonych ramach. a marginesie tej osten-

tacyjnej propagandy podszeptuje się jednocześnie ze strony nie-

mieckiej, że sytuacja ogólna nie dojrzała jeszcze do tego, aby

sprawę Polski stawiać w innej niż obecnV-formic, lecz że będzie

ona rozpatrywana w pó6niejszym okresie. terenach inkorporowanych

do 1\zeszy przeprowadza się definitywne masowe rugowanie ludności

polskiej i na j0j miejsce osadza się Niemców. LudnoŚć polską wpy-

cha się do G.G. i tak przeludnionego.

Ale o ile to co dzieje się w prowincjach włączonych nosi

charakter definitywny o tyle zarządzenia w G.G. maja charakter

typowomtymczasowy zawyjątkiem inwestycji o charakterze strategicz-

nym. Można powiedzieć, że wszystko co zostało zrobione w G.G. ma

na celu strategiczne przygotowanie terenu. Nie widać łam konstruk-

tywnej myśli politycznej. Jest to wielki place dtarmes niemiecki

44




-3-

administrowany wyłącznie przez Niemców i przygotowany dla ruchu i

utrzymania wielkich mas wojska.

Reasumując można powiedzieć, że sprawa Polski jest funkcją

zmiennego stosunku Niemiec i ZSRR i że obecnie weszła w fazę ne-

gacji istnienia zagadnienia polskiego.

K.

45




SZTAB NAWELNEGO WODZA ODDZIA Ł II L. 184 / II. Ew. TTR!!

dn. 14.11.40.

WPI:YNEL( - 3563/X1j/1A-o .....

Dyslokacja R.K.K.A. oraz ważniejsze wiadomości organizacyjno-wojskowe za okres od 17.X. do 4.XI.40.r.

/ Na podstawie wiadomości uzyskanych ze Sztabu Angielskiego/.

A. Dyslokacja R.K.K.A.

Na dzieli 4.-71.40r. z uwzględnieniem ogólnego O. de B. Czerwo-nej armii jest przedstawiona na załączonym szkicu.

Na podkreślenie zasługują następujące fakty :

- Ilość W.J. dyslokowanych na granicy finlandzkiej nie zmniejszy-ła się mimo, że otrzymano wiadomości o zaniechaniu nacisku na Finlandię przez Sowiety .

- Dalsze wzmacnianie sił w zachodniej Rosji z punktem ciężkości w jej pidniowo- zachodniej części, dokąd zostały skierowane 2 nowe W.J. z Kaukazu, oraz według niepotwierdzonych jeszcze danych 4 W.J. z Dalekiego Wschodu.

- Zmniejszenie o 2 dyw.piech. / notowano dotychczas 8.d.p./ sił dyslokowanych w Zakaukaskim Okręgu Wojennym na granicy Sowiecko-Tureckiej. Dywizje te zostały przesunięte do Kijowskiego 0..

PrZypusZczalne zmniejszenie ilości W.J. dyslokowanych na Dale- kim Wschodzie o 4 d.p. i przesunięcie ich do zachodniej Rosji.

B. Zmiany w O. de B.

Stwierdzono sześć dodatkowych brygad ciężkich czołgów i jedną brygadę zmotoryzowaną.

C. Nowoutworzone 0.W.

Granice nowoutworzonych Okręgów Wojennych przedstawia załączo-ny szkic. Zostały przeprowadzone następujq.ce zmiany:

- Leningradzki 0., został podzielony wzdłuż 60° rónowleżnika na część Północną i Południową, przyczyni Hango / baza sowiecka w Finlandii / znajduje się w Płncnej części Okręgu.

Okręg Wojenny został zniesiony. Jego zachodnia część została włączona do Zachodniego O.W. natomiast wschodnia - do Moskiewskiego 0.W.

- Białoruski Okręg Wojenny został nazwany Zachodnim O.W.

- Utworzono nowy Nadbałtycki O.W. w skład którego weszły obszary Estonii, :kotwy i Litwy.

4s




- 2-- ().

D. B. Armie Państw Bałtyckich.

Armie Lsto:Iska i Łotewska zostały wcielone w skład R.K.K.A. oraz przeorganizowane w Terytorialne Korpusy Strzeleckie Czerwonej Armii.

Armia Litewska została również wcielona do jed - nak dotychczas nie otrzymano wiadomości o zreorganizowaniu jej w Terytorialny Korpus Strzelecki .

E. Podniesienie dyscypliny wojskowej.

Stwierdzono dalsze zarządzenia, zmierzające do zmniejsze-nia wpływu komórek politycznych na życie wojska oraz ten-dencje do podniesienia dyscyplin przez wprowadzenie stopni podoficerskich, zamiast dawnychoznaczeń młodszego personelu.

F. Wyszkolenie R.K.K.A.

ciągu sierpnia i wrzenia ber. przeprowadzone zostały manewry w 9 Okręgach Wojennych pod kierownictwem Dców Okręgów. Niejednokrotnie kierownikiem ćwiczeń by/ Ludowy Komisarz Obrony Larszałek Timoszenko

Tematem ćwiczeń w większości wypadków było :

IT Przełamanie pozycji umocnionej przez zgrupowanie pie-choty, a następnie wykorzystanie powodzenia przez silne oddziały zmechanizowane rzucone w zrobiony uprzednio wy-lom?t.

Przerobiono poza tym :

Porsowanie rzeki / na Dalekim Wschodzie / - Wałkę z desantami / na wybrzeżu morza Czarnego - Działania opóźniające / w Estonii /.

Przeprowadzono również manewry floty wojennej na morzach Czarnym i Bałtyckim.

Cwiczenia przeprowadzone były na małą skalę , na szczeblu od baonu do pułku, wzmocnionych art. i lotnictwem.

Zdaniem marsz. Timosoenki chodziło o położenie nacisku na wyszkolenie małych jednostek od komp. do pułku piecZi.wło,cznie.

Omówienia ćwiczeń, zdaniem sztabu angielskiego, stały na niskim poziomie. Wytykano błędy zasadnicze jak :

- brak rozpoznania i ubezpieczenia - braki znajomości elementarnych zasad walki - brak inicjatywy itp.

Nie zwracano zupełnie uwagi na współpracę z lotnictwem oraz na współdziałanie piechoty z czołgami i artylerią.

/ . 4 7




-

Podkreślano, że R.K.K.A. dotychczas miała d zynienia z przeciwnikiem słabszym / Polska, Finlandia 7, musi być jednak przygotowaną do walki z dobrze zorganizowanym i uzbrojonym nie-przyjacielem.

Reasumując wyniki maneww6w, sztab angielski, podaje następują-ce wnioski :

1/ Czerwona Armia posiada olbrzymi sprzęt, który zwiększa się stale

2/ Poziom wyszkolenia taktycznego niższych dowódców jest niski.

3/ Umieję-cność wykorzystania posiadanego sprzętu, zwłaszcza w dziedzinie współdziałania broni jest cugle jeszcze daleka od doskonałości.

Powyższa ocena pokrywa się w zupełności z oceną własną po-ziomu wyszkolenia i wartości R.X.K.A., podaną w Komunikacie Nr.4. z dnia 19.X.40.

Równocześnie melduję, że od września b.r. 0.11- nie otrzymał prawie żadnych wiadomości, dotyczących 0, de B. i dyslokacji R.K.7:.A. zwłaszcza z terytorium okupowanej części Polski

Lal, ł.

48




1

ji I

Londyn dn. 19 listopada 1940 DOLUTEUT.Cc:Ti

L.Ąz. 1195/40/Mni. scIsIE pcmuz.

Przesyłam

ł/ sr=ozdnie naiityczne pó rki , .at7.:r=ce

Halit q i n e j w z,"i?rawie ukraiskiej i r Tdawski ej w z wi -z ku

z Bitler-Stalin, oraz

2/ moje uwai dodatkowe nawir,zane do snrawozda-,

ni •a.

2 zał

Otrzymui

P.Prees Rady li'inistrów ;renerał Sosnkowki

P,Minister ..ucust Zaleski P.Minister?I'ofesor Yot

ni s te r e7da lki~mbedumnid ~mg= 2.1n'n.-.1.snclo,T R.'. w icindnie 0.II

67




SCI S LB PODYNN t. Prof.rT.Ołgierd Gorka

),LYN1,0 DNI[A , x-17 XVOI

Ostatnie cztery miesiace

w polityce sowleckopołekowukrainskiej.

Spostrzezenia i wnioski.

Toczace sie w tej chwili pertraktacje Mołotow Hitler w Berlinie

mogą sie zardwno stad punktem watepnym nowego okresu politycznych fluktu-

acji obecnej wojny, jak kontynuacja pewnego impasu zimowego obecnej sytu-

acji, impasu rozwadnianego w rozmowach gospodarczych i t.d. W kazdym jed-

nak razie pertraktacje te beda bardzo waznyla punktem na terenie nierozdzieb.,

nie ze soba zwiazanydh spraw polsko«sowiecko-ukrainskich.

Do4adna obsewwacja gier politycznych niemieckich i sowieckich za-

rowno na podstawie faktow, prasy jak szeregu informacji poufnych pozwala

ustalić na przeciag ostatnich czterech miesiecy pewne ewidentne momenty

taktyczne, ktore winny sie stec wytycznymi dla polskiej polityki. Nie ba..

wie sie tylko w zadra *ustalanie polskiej ideo1o34111, czy dnień ł celowi Pola;

ski, w budowanie daleko idacych planow politycznych i t.d., zdaje sobie

bowiem dobrze sprawa z tego, ze 9/10 tego rodzaju elaboratowi nabiera juz

w oiagu toczacej sie wojny wartosci » mazzynopisow. Jest chyba zup4zzie

oczywiste, ze wszyscy jako Polacy mamy jak najbardziej maksymalistyczne

tendencje i Chekaibysmy swoje panstmo zobaczyc odrodzone nie tylko w daw-

nych granicach i sile, ale powlekozone terytorialnie i jakosciowo. 4 9




Szkoda jednak sie o tym rozpisywac, chyba, ze ktos chce stwarzpe

pseudo-dokumenty pro dom sus, by moc potem rodakom w Ojczyznie 4umaczyc,

ze by jednak najwiekezym maksymalista, ktoremu inni nie pozwalali praco.

wac. Na tła bowiem toczacych sie zmian wojennych decyduje &roczno:m tak-

tyczna, a nie zadna płanologia. Nikt nie uprawie 4 wiekszej planologii, jak

Ukrainny w oiagu wielkiej wojny, a jednak przez niezrecznosc ich rozgrywek

nic z tego nie pozosta4 tak jak bez naszej winy nic nie pozosta4 z pa-

ryskiej planoleglie opartej o nadzieje na preponderencje Francji w Europie.

Polityka bowiem w elewa wojny jest bardziej nit kiedykolwiek umiejetnoscia

wygrywania zmian i wyzyskiwania koniunktury, by z ca4 gietkoscia akomoda-

cji przeciagac na swa strono tyle zysk« i tyle korzysci, ile sie tylko

da osiagnac. Jest to jedyna napreadd patriotyczna zasada pracowania dla

swej Ojcaysny„ ktora w pracach, sw4szcza emigracyjnych wszystkich nare-

dew i Rytuał% utrudnia z jednej strony maksymalizm fikcyjnych, ho nie da-

jarych sie realizowac cełow, jak z drugiej strony minimalizm tych, ktorzy

podswiadomie godza sie na rozgrywanie naszych gpraw przez innych..0

Wolmy od jakichkolwiek tendencji i zalesnosci partyjnych, pozwałam

sobie poufnie nakres lic tych kilka uwag, stwiardzajac z p4nym spokojem

swego polskiego sumienia, ze nie istnieje dla mnie ani prawica, ani lewica,

ani Watykan, ani Sowiety, ani sprawiedliwego czy krzywda ukrainska lub

zydiewska, ani naiwnosci 4owianakie czy t.p., a tylko wy4cznie interes ...•••••••=a

polityczny Polski. Wszystko jest wiec dla mnie funkcja polskiej racji

starca, czyli interesu, panstwowego...

Przechodze do spraw konkretnych*

.1.




I. Stalin, czyli t.zw. Kreml, wykombinowaft sobie, jak zdawa/o siej

wszelka racjonalnosclay ze niezmienny od roku 1917 interes sowiecko.ko.

munistyczny wymaga wybuchu nowej wojny europejskiej, a interes imperiali.

styczny Rosji, ktorego realizacja przyniesie mu osobista aureole, wymaga

wyzyskania tej wojny dla zrealizowania nie tylko tego, co sic carom udowa.

/o, ale tego co carowie stracili, wzglednie czego osiagnac nie mogli..

Obliczajac lepiej od innych sity niemieckie w 1939 r., doszedl do przekos.

nania, ze hitleryzm co najmniej dorbwna p4aczonej Premii, Anglii i Poło.

sce. Oblicza/ poza tym, ze po prawdopodobnym zniszczeniu Polski, Francja

z Anglia zdo/aja utrzymac wobec Miernie° przewlek/awojne wyczerpujaca,

s ktorej pod koniec wyjdzie jeden zwyciezca Europy . Stalin, ktory tpmcza.

trem zrealizow4 wszystkie swoje cele biezace...

Pierwszych osm miesiecy wojny przyzna/o mu w pela' s/usznoec t az

do za/amania sio Francji by w/anciwie w Europie jedynym tryumfatorem mimo

dotkliwej kompromitacjia w Finlandii, ktora nie tylko jemu, ale caftema

»latu wykazata $abosc sit ofensywnych Rosji. Mimo tej kompromitacji are.

ałizowaft korgysci uktadu sierpniowego s Hitlerem, zarowno w Polsce jak nad

B4tykiem, osy wobec Rumunii, a uzyskana linie demarkacyjna niemieckc..e0.

wiecka uwazano w Sowietach za zdobyck.definitywn1N. Niewatpliwie iiczykr

aie Sowiety, ze ostatecznie Rosja, ktora oma ziemi dosycl, a problemu po Y..

ckiego w swoich granicach mice nie chce, poczyni kiedy* potem jakies mniej.

sze koncesje dla osiagniecia definitywnej aprobaty zdobyczy, nie mniej pro»

blem tem uznano za zaktwiony. Podziel Polski by/. i jest dla Sowietow i

Niemiec podstawowym /acznikimn, tak samo jak wszelkie rtl:ulice sowiecko-




niemieckie wywokla automatycznie i natychmiast odradzanie sie kwestii pol.

sklej panstwowoeci na terenach Polski.

Nazwa am ukl.ad sierpniowy roku 1939 polityka Stalina wiglednie Kremla,

tego rodzaju bowiem polityka nie poklgpora sic z bardzo jeszcze silnymi pro.

dusi w partii komunistycznej i Kominternu, ktore rozmaitymi porami osmozy

«Jazona sa ciagla jeszcze z eydostwmn t z sferami wpAywow masonerii. Mimo

zniezczenia trockistow i słarobolezewikow, mimo bezwzglednego opanowania

sytuacji przez Stalina, mimo ziamania preponderancji wpkwow zydowskich

w Rosji sowieckiej, istnieja tam dalej bardzo silne grady wrogie metodom

ulajladu sierpniowego, a kierujace sic zasadami skrajnie demokratycznymi..

Sa to przede wszystkim ko"a zydowskie, reprezentowane silnia$/w poza rosyj

ekim zwiecie komunistycznym niz w samych Sowietach. Nie chodzi zreszta

tyłka 'miale o komuniatow zydowakich.s.

Jesii w jakiejlti bowiem sprawie mozna wogole mowie iso anonimowym

mocarstwie zydowskimo i o konsekwentnie w jakims kierunku dzi4ajacych

wp/.ywach zydowokidh, to musimy whwierdzic, ze sa one zgodne w jednej tyl.

ko sprawie iw jednym tylko celu, t. j. w kierunku rozbicia wpgki Hitler .

. Stalin. W tym celu gotowe sa wszystkie ko4 gydowskie do #szelkich wy-

s4kow i akcji, a wekszcza zdecydowane sa przy kazdej okazji skomrpomito.

wsi Staiina,najpierw w oczach Niemiec, a potem bolszewikow.. Dlatego tez

wszystkie elementy zydowikie, czy uic bada nazywac ejonistami, au.da, czy

komunistami i t.d., za bezwzglednymi zwolennikami odrodzenia :Polski, oczy.

wieci4 jako wymarzonej judeo.polonii o mozliwie szerokich uktwieniach dla

zydow, a oczywlscie o rownouprawnieniu.

Brutalna i tylko interesem polskim i4 dyktowana prawda kaze stwier.

dzie, ze najszczerszego sprzymierzenca w dzisiejszymowlecie ma Polska

J2




jedynie w ewiatowym sydowstwie i demokracji, czyli w kierunku zwanym u nas

popularnie judo-masoneria.« Jest to prawda zupełnie oczywista, bez wzgledu

na to czy sie komu wsrod Polakow podoba czy nie. Bezsens zew polskiej po-

lityki wewnetrznej w ostatnich czterech latach polega nie na tym, ze ja-,

kie0 desenia sa same przez sie złe czy dobre, lecz nety% do s inspiracji

agentury hitlerowskiej zagłuosallomy zycie polityczne hasłami przygotowujap.

cynii woju, z Sowietami, podczas gdy szlismy jako panstwo nieuchronnie włam.

snie do wojny z Niemcami. Bezsens sas do kwadratu uwidoczni sie w nie,.

konsekwencjach takich wyskOkow jak polityka w Małopolsce Wschodniej wobec

Ukraincow, ktora musiała sie okazac szkosliwa w jednym i drugim wypadku,

była bowiem poprostu takim snym samobojstwem politycznym, jak nagonki

antycseskie.-

Se stanowiska polskiego jest przy tym konieczne stwierdzenie, ze ta

popularnie zwana judo masoneria niema na terenie sprawy polskiej mogli».

soi oportunistycznego odwrotu, ktory zawsze istnieje dla praddw prawico.»

wych w formie Sblizenia sie do najsilniejszego reprezentanta prawicy «4,

faszyzmu. "Jutopkmasoneria" z momentem wybuchu wojny została na terenie

sprawy polskiej *wlegana z nia na smierc i zycie, poniewa* kleska Połeki

jest identycana ze swyciestwem Hitlera i koncern judo-masonerii. Zwyciestwo

sprawy polskiej, to jedyny moment w *wiecie, ktory, stajac sie naprawde

kieska Hitlera, jest automatycznie zwyclestwemelju4o~sonerii$1 , ktora oczy-

wiscie staje sie °dresu i automatycznie dla tejse Polaki bardzo niebez-

piecznym gisprzymierzencemm, roesadzajaoym od ~matm ------- __

•••• .

Sa to prawdy najzupełniej proste i oczywiste, przed kkorych wypowie-

dzeniem jednak wzdryga sie mysi polska, w kazdym razie bardziej na naszej

obecnej emigracji, nic w kraju, jak mi to stwierdzaja wiarygodne, a nie

j 3




r w.

ad neum delphini fryzowane relacje. Wypowiedzenie zas ich by4 konieczne

ze wzgiedu na ciagle jeszcze istnie jare obciazenie polskiej umyskmosci

sprawami i echami z okresu polityki przedwojennej.

II.

Ogolna ta dygresja zydowska byki, niezbedna dla zrozumienia wewnetrz-

nej sytuacji w Sowietach, przy czym oczywiscis nie Chodzi mi tylko o samych.-

ze zydow, ale o wszystkich sowieckich i pózaeowieókidh komunistow, pozo-

stajacych pod wpkwami unlyekfflosci zydowakiej. Ca4 ta po4c sowieckiego

i pozasowieckiego komunizmy pracuje zreezta w zgodzie z sjonistami i awia-

towymi organizacjami zydowskimi nad rozbiciem »lalka Hitler- Stalin.

Nie liczy ona w tej grze na wyranzerowamego, ale jeszcze istniejacego Li-

twinowa i t.d., ale opiera swe nadzieje na Xaganowicru. czy Kaganowi- -

czach, z ktorym idzie n.p. /azowski, a ktorych popieraja wszyscy utajeni

trockieci tego sowieckiego i pozasowieckiego swiata komunistycznego.- Do

czasu gwałtownego za4mania sie Francji, nie mian ta grupa zaAnych widokow

ani okazji do dzia4nia czy intryg politycznych, poniewaz bieg wypadkow

przyznaw4 we wszystkim racje Stalinowi, ktorego zewnetrznym figurantem

jest moko sam przez esie znaczacy premier M4otow.

Gwaltowny upadek Francji i z tym zwiazane opanowanie przez Hitlera

kontynentu Europy obali o przede wszystkim - przynajmniej na pewien czas -

ca4 koncepcje Stalina i zagrozi4 Rosji nieprzewidziana a fatalna konste-

lacja. Stalin bowiem, tak samo jak mistyczno-oportunistyczny Petain et

tutti quanti, przekonani byli przez pewien czas o tylg, czego sio ppodziew4

i zapowiad4 sen B4tler, a mianowicie, ze jeszcze za dwa czy trzy miesiace

w tej czy innej formie, z tych czy innych powodow Anglia skapituluje.

czas zas nastap4by 4asnie ten moment i ten ukSad, ktorego najbardziej , 4




- 7 - h";;; 4

chci4 unikaac Stalin/ panujace nad Europa Niemcy jako miecz wszechamtate«

wego prawicowego czy "miedzynarodowego faszyzmu" uderza na Sowiety, roz-

gramia ich bez trpda, a przede wsZystklmw tej czy w innej formie rozgromie

regime bolszewicki.

Powyzsza supozycja byk). przez pewien czas na kontynencie dominajaca,

ww4szcza w sierpniu i wrzesniu. Wpknela ona, co najgorsze a naszego sta..

nowinka, na odchylenie sie taktyki politycznej Watykanu i z Watykanem zwia,

zanej francuskiej prawicy. Cak ten nwiat prawicowy przygotowywa sie juz

calca para do przejecia nas trone narzuconej ugody z hitleryzmem, a to Waty«

kan przez przygotowywana encyklika antykomunistyczna. a Patat* przez przy-

gotowywana przez Lavala wspotprace francuskiego drugorzednego komparsa

",w nowym porzadku Europy". Hitler te miesiece lipca, sierpnia i wrzesnia

wygyokiwal, na rozgrzewanie tej atmosfery ezczegoinie w dwach kierunkach.

Czujac sie panem sytuacji, poleci dotychczasowe kulturalne i oso-

biste popieranie ukrainizmu, ktore by4 narazi* przygotowaniem i opanowy-

~łam jednostek, przetworzyc zwolna na polityczne popieranie ukrain$zmu,

wraz z przygotowaniem zoietki~biattoruekiej. Niemcy nigdy bowiem ani na ~i-

la nie wypuscily ani nie wypuszcza zagadnienia ukrainskiego ze swej reki,

dlatego, ze miedzy tymi trzema zagadnieniami lowiety«Polska i Ukraina

istnieje niesmiertelny nexus i zawsze te karty beda rownoczesnie przetaso-

wywane. Z pogiadami polskimi, mowiacymi o jakichs Rusinach, Starorusinach,

nie istnienia Ukraincow i zagadnienia ukrainskiego i t.d. nie moge wogole

dyskutowac. Pod tym wzgledem dzisiaj jaz nawet gazdy polityka interesujmy

sie Anglik jest lepiej zorientowany i wyrobiony, niz bardzo wiała wybit-

nych politykow polzkidn. 40.000 wyrokow politycznych na Uksaincow w okresie

rzadow polskich jest chyba dowodem, ze jednak w Polsce jacys Ukrainy

5




istnieje, a ca4 obserwacja dziejow i prasy sowieckiej wykazuje, ze sowiecko-

rosyjska polityka w gruncie rzeczy lekcewazy sobie wszystkie emigracje i

grozby caW kopy, a liczy ode tylko ze 4owem "Ukraina'', a nieco tak»

z mozliwoscia zagrozenia nafty kaukazkiej.

Hitler wiec rozpocza intensyfikowanie sprawy ukrainskiej do tego

stopnia, ze w jakims miesiacu, sierpniu lub wrzesniu roku 1940 dobrych 95

a mowo 98 wszystkich, ktorzy uznaje. słowo Ukraina, jako swoje ',Atena

okreelenie,w Europie i Ameryce stawia4 na Niemcy i na nich budowato wszy-

etkie swoje nadzieje. Oczywiscie Hitler i hitleryzm gra racjonalnie, czy

jak ktos chce cynicznie probiernem ukrainskim. Najwybitniejsi, a Bzie kleru-

jacy aazisci powiedzieli mi raz (poczatek stycznia 1939 r.) cynicznie, ze

Ukraina "wind muf Zia gelegt", a raz jest podgrzewana i stawiana na nogi

jako problem europejaki.Oczywiscie dla Hitlera "Ukraina", zgodnie s "Main

Kampf", jest realnym celem polityki niemieckiej, poniewaz jest on jednak

przede wszystkim ewiadonym, czy jak ktos chce cynicznym politykiem, to jest

dla niego zagadnienie nkrainakie rowniez arodkiem taktycznym na dana chwile,

to zn. stakm arodkiem szantazu na Sowietach, a w razie potrzeby pozycja

do przehandlowania na inne koncesje. W kazdym razie podgrzewanie atmosfery

werod Ukraino« pod wOadza niemiecka i na, wszystkich emigracjach zdawa4

sic wskazywac, wobec rozbudowy przygotowan do wystapien legionu akrainakiego,

ze Hitler wobec orzejeciowu dla siebie niesAychanie korzystnej konjunktury

mysli na serio za o utyciu Ukraincow, a nawet Bia4ruenkw jako atutu nie

tylko w grze, ale w wojnie z Sowietami, ktora miaAa nastapic tuz po kapitur.

locji Anglii.+

ROWUOCZeStlie podgrzew4 Hitler atmosfera na drugim =terenie spraw

a to werod wszystkich "prawicowydhskierunkow Europy acanie z katolicyzmem.

5 6




- 9 -

Na tym ostatnim odcinku wyzyskiwali. on i wyzyskuje kler wszelkiego rodzaju,

skoro nawet g/osny pastor Neumblier przeszedl, na jego podworko. Ta strona

mniej nas dotyczy, natomiast wybitnie niebezpiecznym jest, ze wyzyskuje

on dla swyCh planow ca/y szereg wysokich katolickich dostojnikow niemiec- -

kich, oraz tak niebezpiecznego dla nas, czy wogole najniebezpieczniejszych

z agaótow, jak keiade ksiaze Odo Wiftembergski. Nie /udzmy sic zreszta

i nie Ukrywajmy przed roba, ze w tym okresie takso i w ko/aCh polskich,

nawet emigranckich, mysi ~kania drogi do Polski przez smiedzynarodowy

faszyzm" poczyni/a, chociaz na szczescie przteciewoi powazne szczerby,.

Jesli to ostatnie zjawisko nie wzrzadzi/o sprawie polskiej pwwazniejszyCh

szkod, to tylko dlatego, ze z tymi polskimi zwolennikamd faszyzmu nikt nie

Ociagrozmawiao, chyba w komisariatach policyjnych.

Na jedna tylko 4prawe i na jedna tylko kwestie nie by/o na konty.

nencie Europy miejsca w miesili= Upoił., sierpniu i wrzesniu roku 1940 t.j.

na sprawa Polski, moment, ktorego bystrozc polityczna "naszych faszystow°

przy wy jezdnie z Francji nie zdo/.4a zauwazyc. Bez wzgledu na takie czy

inne raporty naszych placem«, faktem jest, ze w tym okresie s/awo "Polska°

by/o na kontynencie wymazane z wszystkich rozmow politycznych i dypioma.

tycznydn. Polska, a nawet Polak . Polaóke mog/o wywokwac burze we ciek/o-

«i ze strony Hitlera i niechec jego cizie jus drugorzednego komparsa Musso-

liniego, a na to nikt politycznie odpowiedzialny na kontynencie curopei.

skini nie odwaza/. siw naramic. Jedyny cz/owiak do tego zdolny osp. wielki

papie; Pius XI. spoczywa w grobie. Polska i Polacy mieli byc wogole wykre.

sieni ze s/ownika politycznego Europy i podzielic w mysi niesmiertelnych,

a znanych marten Bismarka las Słowian Po4bskich nit XX wieku. Jaw:"

J f ri




jest sas dla kazdego, ze pomijam w tych uwagach prawdziwa demokracje t.j.

Anglie i Ameryka (raczej polmocna niz południowa), oraz to wszystko, $0

sobie nieoficjalnie i "pod tajemnica"

ZuroPy Wolano ł mowiono.

w rozmaitych panstwach i narodach

„II.

W takimu4adzie rzeczy na kontynencie najbardziej zagrozone po-

czub sie Sowiety. Rozpoczek powazne masowanie wojsk na swym pograniczu

zachodnim, saczek organizowac zastepcza prace kobiet na wypadek wojny,

podgrzewac swa goraca przyjazn dla Turcji slrozmawiaWe z Anglia, a co dla

nas wasniejsze i ciekawsze saczek powaznie myslec 0-Odpowiedzeniu "suw.

tatem polskim" na iliemiecki «szantan ukrainski*. Mastapi4 silne 4agodze-

nie kursu politycznego na polskich terenach okupowanych, co zreszta nie

wiele ulzyjo polskiej ludnosci, gniecionej najbardziej rozpadzliwym poAo.

zeniem ekonomicznym czy osobistym, ktore jest zreszta rzecaa naturalna

w tym calym okropnym wrecz panstwie sowieckim. Musimy bowiem przy ocenie

tych rzeczy i zagadnien pamietac, ze 944.eg- danych o zarzadzeniadh, prze-

siedleniach, nadzy i ruinie gospodarczej, dodzie i tyfusie, ktore dla

obywateli polskich sa jeszcze czyms okropnym, byk i sa dla obywateli oo-

wieckidh Jaz roku 1918 czy 1919 chlebem codziennym. Bez przesady wielu

komunistow nawet nie rosyjskich wprost nie rozumie skarg polskich na so-

wieckie rzady okupacyjne, poniewaz je poprostu uwaza za rzecz naturalna.

0 ile antypolski terror i okracienstwo niemieckie jest specjahiym wynw-

14em na rachunek Polski, nieznanym we Francji, Belgii i Holandii, to dla

odmiany dobrych 70 . 80 % strasznego poPmenia naszych ziem w okupacji so-

wieckiej, poftozenia gospodarczo na d okupacji niendedkłej nalezy po.




11 -

prostu do sowieckiego systemu politycznego i gospodarczego, a nie jest

jaki= specjalnym wymys4m antypolskim.

Tymczasem Sowiety poczuk sie nagle zagrozone juz wprost, a to przez

nieuzgodnione z nimi "Jecie instrukcyjnyCh wojsk do ~unii. Poczucie

to zagrozenia poczelo wzrastac, jakkolwiek pocz4 sie w polityce przeja-

wino coraz silniej nowy czynnik kalkulacyjny t.j. nieprzewidziany co ido

swej wlk i swych mozliwoaci opar zupe/.nie osamotnionej Anglii. Teraz przez

kilka tygodni antyniemieckie stanowisko kóp[ sowieckich pocze.o israstac.

Aktpnoec i nadzieje nie tylko na Anglie, ale nawet na Ilasantaz polski*

pocze/y sie orywiac (sprawa przyjmowania polskich oficerow), w gruncie

rzeczy jednak capy *wiat, a wiec takso Sowiety esokak na wynik wyborow

amerykanskiCh.

Wybor Wiiklego by/..by mad, bardziej od innych momentow pogrzebac

sprawo polska. Hitler by4y przeprowadzal wielka akcje pacyfikowania Euro-

py, a parlamenty Czech, 0.owacji, Norwegii, Danii, Belgii, Holandii i

Francji, prawdziwe lub namiastkowe, z zapa/.em by aby uChwalak to, co na-

kaza/by niemiecki "f4ihrer". Europa by/aby legalnie spacyfikowana, Anglii

zas zaproponowatby Hitler ponownie utrzymanie status gw, czyli poprostu

wstrzymanie wzajemnego bombardowania i zatapiania, chociazby droga rozej..

mu i t.p. Trudno przy tym przewidziec, czy Hitler nie by/by znalaz/ drag,

by namowie tego Wilkiego na role pacyfikatora swista na podstawie uchwa/.

parlamentow targa kontynentu. Jedno sowo nie by/oby wsposinianai Polska,

bo to jedno s/owo przewraca4 wszystko do gruntu. Mimo wszystko bowiem,

tak jak wojna zacze/asie o Polske, tak toczy ale dalej o ten wersalski

Swadaraent ukftadu Europy t.j. o Polski.

Tymczasem nieprzewidziany przez normalnie kaikulujacych politykow M., 9




- 12 -

moment skutecznosci oporu angielskiego pocza/ sie z dnia na dzien coraz

bardziej akcentowac, poparty niedo/estwem W/och. Powoli pocze/a sie u wszy.

stkich w Europie przebijac opinia, ze bez jakiegoz zupe/nie nowego, anomal-

nego wrecz wysi/ku nie uda sie Hitlerowi z/amac Anglii. Nadzieje te zas po-

przednie na złamanie oporu angielskiego w niedAugim czasie i dotychczasowymi

grodkami dzis,tania podupadk u wszystkich 4acznie z Hitlerem z chwila wybo-

ru Roosevelta.

Przede wszystkim uniknieto w Ameryce jednej napewno fatalnej rzeczy,

t.j. 4.-ro miesiecznego impasu do dnia objecia rzadow przez nowego prezy-

denta. Zrozumiano w Europie, ze stanowisko angielskie dozna/o silnego pod-

trzymania moralnego, a Europa poczeta na nowo kombinowac, ze partia nie jest

jeszcze ostatecznie rozstrzygnieta. Odbi/o sie to natychmiast na oportuni-

stycznej taktyce prawicowych centrow Europy z Watykanem i Petainm.em na czele.

Watykan wroci/ do roli niedeltonzpirujacego sie obserwatoratiMii bardzo da,

lekiego i kontunuowanego angazowania cle Lavalai zacz4 twardniec wobec

Niemiec. Byc mosir, ze Petain zaczai. grac juz na dwuch fortepianach, a Weygand

mimo dementi okaze sie w Afryce tym prawdziwym czy wiekim de Gazalem. Naj-

wazniejsze jednak jest, ze Hitler z wheciwa sobie sija i szybkoscia decy.w

zji przestawi/ w dniu 5.1istooada b.r. ca/a swoja kalkulacje polityczna.

Zywiony w °kaszy Hitlera plan wy/aczenia z polityki europejskiej

Anglii droga statue quo, a to celem opanowania ca/ej Europy /acznie z Sowietao

mi - okaza/ sie nie na czasie i zosta/ co najmniej od/ozony. Jasko/ki poko-

j swiata błtłerowsko.faszystowskl posze4 znowu w 1£y, owa i nowy porzadek

a wroci/o bas/to wojny bez kompromisu i do ostatecznego rezultatu.. Tym samym

odzuniets zosta/ plany ewentualnej wojny z Rosja, gdyz na tym odcinku ani

Niemcy nie uddirza na Rosje przed faktycznym zakonczenien, czy zawieszeniem

GO




. 13 a"

woj z Anglia, ani Sowiety nie adwaza sia na otwarta akcje antyniemiecka,

chociazby dyplomatyczna czy polityczna, jak dugo nie bada widziak c4kiem

jasno zarysoaujacego sie zwyciestwa Anglii i Amendri. Tym sawin zas na

tle tego nowego U4adu rzeczy zama4 plan sowiecki montowania "polskiego

szantazu". Zenon on, clia przynajmniej narazie aosta)l ten plan "auf Eis

gaiegt"» juz jakiego* 6. czy 7.listopada b.r., gdyz 7.Xi. mimy odpowied-

nie czynniki sowieckie tego rodzaju inspiracje. Z chwila bowiem zywotnosci

w Sowietach obaw wojny z Niemcami musza wPienie same Sowiety poraszy0 w ja-

kiej* formie sprawa polska « po pierwste,by miec srodek ezantazu n handlu

wobec Niemiec, po drugie, by zaczac usuwac "Polsk*" jako trudno« dypiama.

tyczna i jurydyczna, sto jacy na. przeszkodzie w probadh politycznego dogada.

nia sie nie tylko z Anglia, ale z Ameryka. Z chwila natomiast odsuwania

sie w kierownictwie sowieckim obaw przed akcja niemiecka, wraca natycbiast

polityczna mysi Krerała do uwazania dotychczasowego stanu rzeczy na terenach

polskich za definitywny.

Przedwczesnym by4by snucie wnioskow na temat wilaunie toczacydh sie

targow berlinskich MOIctow « Ribbentropp. W kazdym razie juz przed przy-

jazdem Maktowa wycofala sie polityka Kremla z interesowania sie planami

czy kwestia polska, co wskazuje na to, ze podbudowa, zrobiona w Moskwie

przez Schnionberga kx musia4 byc daleko idach. Sowiety sa oczywiacie

w obecnej chwili w Berlinie w pozycji silniejszej nie Niemcy, poniewaz via-

dza, ze Hitler gotow przehandłowac wszystko za cen. skoncentrowania caftaj

Europy i Azji przeciwko Anglii. Niewatpliwie bez wiekazego balu zostanie

czasowo przehandlowana, lub juz zosta4 przehandlowana en ecbange sprawa

Gl




ukrainska, prawdopodobnie juz przed wyjazdem Mo4towa. BPsdne wydaja sie

informacje czy inspiracje, ze przedmiotem handlu bada stosunki rosyjsko-ja.

powalcie, bo trudno przypuszczac w tej sytuacji, by Sowiety dak sie pozyskac

ofiarowaniem "Niederlandowil t.j. wpkwu Hitlera na Japonie, ktora uznaje

tylko wAaana linie, wAasne interesy i 4asne 4opoty. Najprawdopodobniej

najciezszym i najaktualniejszym problemem jest w Berlinie sprawa Turcji, na

co wskazuje gwal.towny przyjazd Papenat_czyli poprostu pytanie, czy i w jaki

sposobi, mimo podawanych do prasy zapewnien, zdradza Sowiety «ego najwierr.

niejezego sojusznika t.j. Turcje‚ sojusznik% ktory mimo wszystko byft, irw

tyranie j, dluzej i trwałej zwłazany z Sowtami nim z Anglia. Stawki czy pro«.

pozycje ze strony niemieckiej bada zapewne teras i w obecnej sytuacji bardo

dute, a wiec co najmniej Konstantynopol i Dardanels, dhocias wspomnienie

sytuacji z przed kilku tygodni mrze wpilymac jus nawet na Stalina, ze u4ady

badzie prowadzil, w kierunku prze4uzania impasu so,ocko.niemiedkiego droga

traktomanii gospodarczej. Obydwa rozwiazania t.j. imperiałistyczno-zaborczy

i gry politycznej dla podtrzymania rownowsgi wojennej Anglia . Niemcy sa moz.

liwe i zaleza ponownie od - jak. w sierpniu 1939 « osobistej decyzji i kalku-

lacji Stalina.

Jest to sprawa otwarta, a co wazniejsze sprawa, na ktorej bieg w obec.r

nym n4adzie rzeczy nie mamy zacnego wpkwu.

V.

Zaczakim od wysuniecia zasady przewagi taktyki politycznej, a Skonczy.

Pm na uwadze, ze Chwilowo nie mamy na tok *praw w Berlinie żadnego, nawet

tak posredniego wpływu, jak Anglia przez wizyta Cripsa u Stalina w czasie

wYjazdullol.otowa. Nie mniej jednak przy dutej aktywnosci z naszej strony

62




- 15 . \-)1).[Li

moglibyamy i mozemy miec ten wpkw, nawet jako ten rzad emigracyjny w Londy-

nie na wypadek samodzielnego zaktywizowania naszej polityki na odcinku ukra.

inekim i zydowskim.

°wwiecie wstepem do takiego imktywnienia naszej polityki, chociazby

w najbłizezej przyszlooci, musi byc ~wie poza nawias we wszystkich poczy-

naniach i rozwazaniadla naszego Rzadu tydh, fatalnych i niepolitycznych obcia.

zen czy pozosta4sci po stosunkach wewnatrznych w Polsce do wrzesnia 1939.

Jak sil kwestia ukrainska czy eydowska kezt4towaAa w wersalskiej Polsce do

roku 1939 nie moze i nie powinno miec najmniejszego wp1lywu na nastawienie

i a zia4inoec naszej polityki. Dzisiaj obydwie te kwestie, to sa zagadnienia

naszej biezacej taktyki politycznej, ktore musza byc rozstrzygane tylko wed.

4g potrzeb polityki zagranicznej na biezaca chwile. Wawnetrznh kwestie te,

zarowno ukrainska jak zydowska formuje sie automatycznie na terenie kraju,

bez moznooci jakiegoe wybitniejszego w4ywu ze strony ~u polskiego w Lon-

dynie. Natomiast ulwa chyba zupełnie oceywiecie Rzad w Londynie ma obowiazek

przygotowywania i wygrywania tych dwuch atutow, tak, jak to sie okase po«

trzebne przy zagranicznym rozgrywaniu interesow

W konsekwencji pozostaje nam wiec obowiazek mozliwie najwiekezego

uaktywnienia tych obydwu drog w4ywania na polityka zagraniczna. Staralem

sie zawsze w zakresie zagadnienia ukrainakiego uwidaczniac wesyetkie obce

wpkwy na tym terenie, a zw4szcza podkreslac kazdy objaw wpAywu i aktywno.

sci niemieckiej. Nie mniej ukrainizm, me4escza w formie O.U.N., ma pewna

swoja p4niezalezna forma organizacyjna, w ktorej jednak jednostki naprawde

ideowe zawsze sie przychylekszczerze na strono tego, ktory bodziec stawia

ba4o czy postulat ukrainokiej niepodlegloaci.- Jesli Sowiety obecnie chce

0 3




-i6. PRh `.-2

w swej obronie wygrywac "szantaz polski", by go w odpowiednim momencie

sprzedac, to my musimy przygotowywa* za pomoca kontaktowo stosumkow i zwiaz-

kow z bardzo istotnym i idlnym ukrainikim ruchem niepodieg4sciowymIszanw.

tak ukrainski" ewentualnie kaukazki na Rosje. Pod tym wzgledem oczyWiscie

mozemy zrobie wrecz nieporownanie wiecej przez Anglie, nic wprost przez

nasze grodki, a mianowicie umozliwic Anglii wyzyskiwanie takze tego atutu

ukrainskiego, jako grodka taktycznego. Powiedzmy przy tym szczerze i otwar-

cie, ze bynajmniej nie potrzeba tej drogi dopiero inspirowac Anglikom ze

strony polskiej, a to poprostu dlatego, ze bardzo szerokie ko4 angielskie

sa do tego psychicznie znaczenie bardziej skolonne, nic og4 naszej emigrap

cji, czy tez bardzo wielu naazych politykow. Anglicy ci uracz przeciwnie

obawiaja sie na terenie zagadnienia ukrainakiego z naszej strony raczej tyl-

ko trudnosci, nie naturalnego zrozumienia dla obowiazku czy mozliwosci gra-

nia tym atutem Ą-

Drugim korytem jest zagadnienie zydowakie i koniecznosc intensyri-

kowania naszych stosunkow na tym polu, a to w mysi wprowadzenia bezposred»

nich kontaktow z wszystkimi zarowno nacjonalistycznymi, jak komunistycznymi

centrami zydowtwa... Dokonam juz wejscie na te droga n.p. przez nominacje

Rozmaryna konsulem utien4..o od dawna po dobrych poczatkach. Kontakt bowiem

Polaki z zydostwon jest to jedyna nam dostepna droga czesciowo nawet wpl/y-

wg, ale przede wszystkim wgiaolu w enigmatyczna polityk, sowiecka, ktora

tedy czy owady najbardziej poza Niemcami zaciaay na kontynencie na rozwoj

sprawy polskiej. Dlatego tez pozwalwa sobie z calem poczuciem odpowledzial-

nosci podkreslic potrzeba wysuniecie na czo.o polityki naszego Rzadulgopoza

pierwszoplanowa sprawa wojskowa, obowiaakumozliwie najwiekszej aktywiza-

cji polityki ukrainskiej i zydowskietj, przy rownoczesnym szukaniu nimangazu-

Gi




17

jacych sie kontaktow s polityka sowiecka. Powtarzam zaS jeszcze raz aktywi-

zacji nie w sensie jald.ejs ideologii, jakidhs planow rozwiazan, jakichs

mniej 3ub bardziej fikcyjnych projektow przys4ej Polski, lecz tylko jako

taktyczne atuty dostosowane do kazdorazowej sytuacji europejskiej w ciagu

tocsacej mis wojny.

"Len abeents ont toujours tort" i (Mał ego elekezym zl.em od przejscio-

wych pomy.ek i bedow by4y brak aktywnooci a naszej strony. Lepszy jest

Churchil z pewnymi pompkami polityczaymi, niz nieaktywny Chamberlain i

Deladier. Rzad zoz emigracyjny jest jednak w moznosci wplywadia na tok do-

tyczanydh go wypilakow nie tylko przez realny i symboliczny udziaA, w wam,

oraz propagande swej woli i praw. Przypominam, ze najwezniejsze akty poli.¥

tyczna n.p. serbskie czy makia rozegrały sic w4snie w czasie okresow

emigracyjnych odnosnydh rzadow czy reprezentacji i to w sensie ornych

sanodalelnyoh poczynan i aktor, a nie tylko przez uprawianie dobrych stosun-

kor z poteznymi aliantami. Dlatego tez rowniez my jestesmy faktycznie woda,.

nozci stwarzania nowych faktow politycznyCh t prowadzenia konkretnej poli-

tyki, czego najlepszym dowodem jest przebieg i echo sprawy polsko-czeskiej

na terenie Londynu. Obecnie po sprawie czeskiej narzuca sie nam wprost

obowiazek najzywezej aktywnosci na odcinku ukrainskim ł sowieckim, przy czym

dla tego ostatniego aktywnacc na odcinku zydowSkim jest naturalna wspok

czynna.

Rowniez jest oczywistym, ze aktywnoac ta moze, czy przeda wszystkim

musi wybiegac poza Zurope i Anglie t.j. na teren supgnie zaniedbany, zam-

puszczony i wrecz psuty - t.j. Ameryka, zarowno jako Stany jak i Kanada.

Twarda brutalna bowiem prawda kerze sobie powiedziec, ze bardziej lyli i ea

nam potrzebni pos4wie i Pacznicy do Ukraincow Stanem i Kanady, oraz

5

do

6




zydow amerykanskich, nit do amerykanskidh Polaków, od ktorych w tej przy-

najmniej wojnie nic pozytywniejszego pozyskac nie potrafimy. Wp przez

obcych, a z nami «Jimmych, jest w tym wypadku walnie jest i pozytywniejsze,

ma4 efektywne agitowanie sagydh siebie.

Jest to ostatnia z przykrych czy brutalnych prawd, do ktorych wypawiedk4

dzenia czul« sie w mym polskim sumieniu obawiany. Jasnym jest bowiem, ze

nastrojom zwiata emigracyjnego czy to dawniej we Francji, czy teraz w Lon-

dynie postąpienia nakazane rozumem i taktyka polityczna nie bada ani nie

moga podobac sial Natomiast ta wlewnic sytuacjapolityczna, ktora steralem

lin zarawno nakreslic w genezie, jak uzasadnic dla ostatnich czterech

[niesiacy, narzuca nom wodz obowiazek aktywnosci i jeszcze raz aktywnosci

na odcinka nkrainskim i sowiedkowzydowekim, oogywieoie bez ogladania sie

ne bezwartosciowe refleksje emigranckiej opinii*

Prof.Dr.Ołgterdi;rka

P.S. Pozwalam sobie zwrocie uwaga, ze powyzsze memorandum by) pisane przed

og/oszeniem warunków Cripea z 223;..b.m., oraz przed pogłoskami o ze--

miarach sowieckich na Dardanele. Ewent. konflikt sowiecko-turecki po-

stawil.by sprawa ukrainska i prometejska na plaszczyznie reallaw.

Londyn, dnia 14.1istopada 1940.

66




MINISTEROTWO Ii..TFOR.U,C,TI DOKUro=r2.,CJI.

Londyn, dn. 18 listopada 1940

- SP220=1.1G0

,DO.

Zało,czone 5 1L'ol'oodani e pr of.Górki podaj(, bez zmian, t.j. bez zwra-cania Si' do nic-o o zmiamwo',, gdyż so,dz, iż powinno ono wyrożaó nic-o rzyotłumi on:- ujO ci e pewnego -nocidu.

Przy tej snosobności wyjaśniom tryb mej współproc z prof.rrórk w zagadnieniach, ti których nasze poglądy nie były i jeszcze nie jna er9- kowe.

Uważam to za korzystne, by vj zasadni eni ach trudnych, jak stosunki polskorosyj skie sprawa ukraioska sprawa żydowska - a szc zego lwi e splot tych spraw b - rozieżne pooLody mor Ty sio-j 1.31ncy wewnę trznej- zar-sowyraó ao czasu swobodnie 1. =raziscie, bez sztucznego przerzu-cania pomostow mi dzy rozbieżnoscimi.

W , toku rocznej rn cy rz -odowej obecnej stosowałem np. ten s000sób, ż e podawc.ł em prof.Górki na snrawę u'..resislcką i jednocześnie odmien- nY 130C11 dra. LOngchampsa.

,Te cli wywoć;y prof. Górki zmierzały do bezpoś rednich w wnioskó ku dziok niu /np. na rzecz poparcia przez ol ski, w okresie pobytu we Francji legionu ukraińskiego/ - a ja uważałem niektóre z nich za. niewskazane, przechodziłem z prof. Górko, całoś c: ..jeo wywodów i docho-dziliśmy do takiego porozumionia ż e pozostanie z jego wywodów podłoż e rozumowania, oraz te wnioski, ktore zgodnie uważamy za dojrzałe, a więc np. popieranie ruchu ukraińskiego 2rokopowicza i 2zulgina, nie 'wir),ż oego się ani z Rosj4troo:7: ani z Niemcami, ale odłoży sio, lako nie-dojrzałe, wnioski na rzecz tworzenia legjonu ukrai?Sskiego.

Bieg zdarzeń wyXozał, że drrynaglanie ówczesne do tworz enialeo.;jonu ukraiskie•go było nzesne, a hamowanie było słuszne.

W zało,czonym obecnie s-orawozdaniu prof .Górki uważam za szczególnie pożyteczne oświetlenie, w szeregu spostrzeże bystrych i czosto, zdaje mi się , trafnych, rielkiej miodzy Uiemcami a Rosjo lub miedzy ni- tlerem a Stalinem na tle przebiegu wojny.

mochodem wspomina też prof. Górka o oddziaływaniu przebiegu wojny, w chwilach powodzeń 1:itlera, na inne coynniki polityczne o- Europie, więc np. na W a nawet _no r i K tóre koła ?olityczoo„e polskie. ole zdaje zjAt mi si, w rzesadg w s twi ordo pniu skłonności do gódoenia się z o' sierem w takiCh chwilach. Wobec Watykanu jest to u.oraszczaniem sobie poglądu no jego politykQ wś ród ogromnych trudnoś ci,

,g wobec k'. i pali tycznych polskich doszukiwani eX siQ s kłonooś ci do z oo-, dy z Flitlerem choóby 'cod postacią porozumiewań sio z faszyzmem Mussoli-niegjo jest niewątpliwie objawem przejaskrawienia.

1sl e, wracając do sprawy głównej w tych wywodach, tj. gry midzy • Hitlerem a gtalinem, - prof .Górka dorodza zoborzenl_e oroez ł)olity pol-ską tej ci:;::o

1/ wysunięciem s:" wy żydowskie j przeciw Hitlerowi i ic zonemu z

2/ wysunię ci era so• rawy ukraillskio j przeciw Ros ji

Otóż zaznaczam : 68

ad 1/ Polityczne w sol5 Id z i alani e z światoVrświatowymi oo-.zeciw Uiey_com l':itioro i st.flieje siło„ rzeczy. RzEl,d _os; przykładu do tego ręki. Należy uwz4odniaó ten Coynnik. i to uwzgldnieó coynnie,

PW . f• .




/ •

ule zarazem trzeźwo. zdanie pro2.C,'órki istrQ5/, że judeo-masonerja, juk

to okreś la, nie ma możnoś ci odwrotu w zwalczaniu łlitlera i 1.. wi_zanero z

nin Stlin, nie wydaje mi GiQ dość trzeźwa. GdY 7:;:itler rozejdzie się ze ;--talinemi żydostwo w jednej chwili ocraniczy si do zwalczania ritlera,

a =';-balina raczej .będzie popierało. Co więcej,' Gdy IJ,itlera zusto,pi inny

kierunek w '.jienczech, żydostwo też skręci na pięcie. Rozpęd naszej współ-pracy z światową :;:olityką żydowską przeciw polityce I-fił ler-Stalin, a

nawet przeciw samym I.iemcom brzy znaku równania Hitler:Niemcy, musi być,

dostosowany bardzo oclę dnie do tych warunków, t.zn. kierowany świadomoś-'

clą, że nietylko nie jest tak, b; dla polityki żydowskiej nie byl.0 odwro-tu,-ale wręcz .przeciwnie, ż e wsnołpraca tej polityki żydowskiej z naszą to wspćłPraca z wypowiedzeniem natychmiastowem tej wspoł2racy :rzeciw

Stalinowi z chwila, cdy odłaczy się on od orz, przeciw Niemom z chwilą, Gdy przstaną one'by5 -itlera."0:orocz'tefy:o. prof.Gorka

sam bardzo traflhie stwierdza, że. zz5u,dc z chwile, klę ski flitlera judeo-ma-sonerja obraca siQ odrazu przeciw Polsce, (clyż będzie miała, właśnie

pod wpływem zwycięstwa, roszczenia nadmierne. A więc bardzo onie.

ad 2/ - Wysuwanie rzez Polskę naoólep smrawy ukraińskiej i wozle' t.zw. prometeizmu przec-iw 'talinowl może staósię łacno wodą na młyn po-

lityki '.ćLitiera i wocóle Ilitier sam nie wypuszcza z rąk croźby ukraińskiej przeciw Rosji. Czy nany co w tem wyrę czać i ;przyczyniać do zespalania Rosji z lliemcami nadal kosztem Polski ? Uiemcy zadowol się , w tym kierunku, zazarnięciem Polski, a Rosja zadowoli się odenadier.

gró4b pd V,krainj. Trzeba to cią le mieć na oku, ż e srawę Ukrainy możemy wysuwać rrzeciW Rosji albo z Niemcami albo zamiast :.iemiec, zucieraj-

cych ręce z adoolenia, a warunków, w których Molibyśmy srawę Ukrainy wysunąć _t•i H;utecznie i dla Polski korzystnie, zsoła jeszcze nie wi-

' daó- Prof. Górka zajmuje się ostatnio bardzo żywo moż liwościami odprę-ż enia między Polsk a Rosją, a jeś li to czyni, to niewat-nliwie wychodząc z założ enia, że cłownym wroiem są ciącłe :hiemcy. ted odstawy nie

należy .:;:i%erzucaó się zbyt pochopnie :LE. inn.

.oie wnioski z przesłanek, wyłożonych przez )-21o',17.Górkę , byłyby

przeto takie. :

nie pominąć niczeo w korzystaniu z obecnezo układu rzeczy, w którym światowe żydostwo =aca się nietylko przeciw Ilitlorowi lecz i

przeciw woóIce Eitler-Staiin,

ale, odrabiajag ten kawal. roboty który można odrolo przy tej konsteiacji, nie wiązae się'z nią nierozerwal-

nie, aby nie stanąć bezradnie, cdy ona odpadnies,

2/ rzczej ko.r:,,-st,ć z to ,c, :j_ti -2 s' achuje Rosję sra -ą ULrai w

- ny, niż o w ten yr,,:c',a.

Przy -bLkim uję ciu wniosków sądzę , ż e zwrócenie uwaGi w tej chwili na sprawę żydowsk(', i na ST)Ta'n urL-'ińckr, w ,..aszej polityce, oraz &;żnoó6

do porjlębienia ,-0-:łe,dów, - ku czemu ZfliC2ZU szkic prof.Górki i co sta-nowi je-o wIrtodć - jest bc,rdzo na czasie.

=ICTER

G9




Streszczenie.

Przedłużanie obecnej wojny jest celem 3taiina,mają-

cego zamiary imperialistyczne.i usiłującego dokonać to,

czego nie dokonali carowie.

W tym celu Rosja zależnie od chwilowej sytuacji Nie-

miec przechyla się na tę czy inną stronę , wygrywając

przytym jako jeden z atutów sprawę polską.

Tego rodzaju polityka,nie spotyka się z poparciem

komunizmu międzynarodowego,/g łównie trockiści/i żydostwa

którzy za swój główny cel uważają, rozbicie spółki Hitler-

Stalin. Z drugiej strony Hitler posługuje się kwestja, ukrai-

ńsks,,szachując w ten sposób Rosję, a dla zyskania szer-

szego poparcia swych planów podgrzewa równocześnie atmos-

ferę wśród prawicowych kierunków Europy, wykorzystjqc

tym sfery sfery religijne. /Odo Wirtemberski, Neumdller /

Jako wynik stwierdzenia tej sytuacji prof .Górka

uważa za konieczne zaktywizowanie polityki polskiej

na odcinku ukraińskim, rosyjskim i żydowskim.

70




363 ylvtic

Londyn. dnia 26.X1.1940.

Pro memoria dla uzytku 4asnego T<r • 7 •

Po ostatWej rozmowie z p.U., z ktore,-; stwierdzi/tem, ze kolo 7.b.m.

ambasada sowiecka otrzymaAa jakies dyrektywy lub powzi4a decyzje niezaft.at-

wienia mego spo'lkania z zastepca czy przedstawicielem Majskiego, t. j. ze

w zwiazku z przyjazdem 140towa do 'erlina pranie przerwac wszelkie nici, -

sam przerw4em wszelkie moje kontakty z p.U.- Ostatnie jego propozycje zoba-

czenia Rie z P.Karoły potraktowaAen sari we w/lasnm zakresie jako niepdwaz-

n . i on zreszta, widzac moje odnoszenie sig; do tej sprawy. nie powraca do

niej.

Natomiast fizis otrzymaAem telefon z prosba, ze bardzo zhcia/Lby sie

ze mna widziec. PrzyszedAem na rozmowe w miejscu neutralnym, wobec czego p U

nie poruszajac zadnych poprzednich -kwestii i tak jakby od czasu tego nie mi-

ne4 juz prawie dwa tygodnie,,- poinformow4 mnie, ze 22.b.m. ambasador Lajski

wezwaX i zninterpelow4 jak stoi sprawa mego wyjazdu do Sztoknolud. dla

prowadzenia znanych rozmow. We4ug swojej wl.asnej relacji, miaA mu p.U.po-

wiedziec, ze ja wobec nowej sytuacji (t.j.oczywiScie wizyty ino otowa w Berli-

nie) uwaz4em. ze kontynuowanie tego rodzaju rozmow woole niema rcji bytu.

Na to mia4 mu, wed4g jeu ca jegorelacji, p.£ajski powieiec, ze jemu nie nie

ć.a,je, aby tok by/la, ze nie moe niczegó radzie, ani stwierdzac. Eje mo, wraze-

nie czy )rzekonanie, ze p.Foi?:ataj najchetniej te rozmowy podejmie. W ciagu

omawiania tej nowej sytuacji z p.U. star4 eie on mnie preekonac, ze to po-

rozumienie nowe niemiecko-sowieckie bynajmniej nie jest istotne, ze Rosja

4asnie wpAyneXa na Bu arie na jej odmowne stanowisk* - przynajmniej w rela..

• / •

71




- 2 - Fi2}1

cji p.U. W kazdym razie jesli n.U. brac za to czym jent, to jest jak dotych-

czas wierna tube tych nasarojow, ktore la kuje apbasada soaieCka, to naieza-

A0by 'ladzie, ze tak jak w pierwszych dniach tego mimsiaca jawnie zamarkewail

,jeszcze przed przyjazdem Mo4towa zaciesnienie we4.ow niemiecko-sowieckich,

tak teraz markuje oeiebianie eie tych etosunkow, mozgi zreszta nie tyle wed4g

intencji siar' agio Kremla, jak tych pewnych k4 kointernowekich, ktorym jest

blizszy.

CaAej sprawy jest jeden sens! Wobec dwutyaoaniowej przerwy kompletnie

zaarenzowanej przeze unie i zdaje eie bezskutecznego czekania na moj telefon

czy znak tycia n.U. otrzym4 dyspozycje, zeby znowu podia?. on inicjatyw*

kontynuowania tej* nitki, '4,;odnie z tym bede sic przypatrywaii. jak te ponowne

awanse beda wygladac.-

Nawiasem zaznaczam, ze ;dy zakomunik-ow4en p.U., ze obecnie wadze

angielskie, wobec ktorych taktyki zaweze wszyscy Polacy zacznie ze rana ea

i beda najlojalniejszymi, odnosza ssie bardzo niechetnie do wszystkich jedno-

stek i poczyni komunistycznych, to wtenczas p.U. pocz4 manifestacyjnie

stwierdzac, ze to jest najzupełniej e4szne, noniewaz komuninci angielscy

sa bez rozumu, poneAniaja bezcelowe akty sabotazuw* /podobno dwa czy trzy

wypadki/, za co wadze powinny ich gnebtc. Jego zdaniem sa to wariaci chyba,

retorzy chca 4atwic Uitierowi„ by ich dusi. Iniejsza z tym, co nn tym jest

prawda, natomiast jest faktem, ze ze strony sowieckiej dokonuje si* jakie

odwrot na wszystkich polach w ełoslanku do dnach ponrzednich tygodni.-

72




the polish institute and sikorski museumpolishinstitute.com/prm/prm22.pdf,•3't;,, r 3w4 w...

Documents