t•-ls - keralascert.kerala.gov.in/images/2013/tamil/06-padavukal_tml_ver_5-7_bs_to_web.pdf ·...

T•-LsT•-LsT•-LsT•-LsT•-Ls

B£-̈ -Vo-L-fid-LÙ] Ußl-¿h-” Y[-Ëp

5,6,7 Yœl-◊-Ls

A¥l-TûP A±®Vp

Uô -̈Xd Lp-®Vô-Wônf£ Ut-ßm T«t£ ¨ß-Y-]m (SCERT), úLW-[m

Evaluation Source Book for Teachers

Basic Science

Std. V, VI & VII- Tamil Medium

PADIKALEvaluation Source Book for Teachers

BASIC SCIENCE

Std. V, VI& VII - Tamil Medium

Prepared by State Council of Educational Research and Training

Chief Academic In ChargeMADHUSOODHANAN. C

Research Officer Evaluation, SCERT.

Academic In Charge

Dr. ANCY VARGHESE,

Research Officer, SCERT.

P.V. PURUSHOTHAMAN,

(Lecturer, DIET, Kannur)

Art

T.V. KRISHNAN

(Lecturer, DIET, Kannur)

Layout

KUNJURAMAN KULERI

©

State Council of Educational Research and Training (SCERT)Vidyabhavan , Poojappura, Thiruvananthapuram - 695 012

Tamil Version

Academic Co-ordinator:

Dr. Sahaya Dhas D,Research Officer, SCERT,

3

T¥-Ls

ÿu-‡˚W

Lt-\˚Xl TV-‡s-[-RÙdL A±-Æ-Vp Èo-Y-UÙ] Ußl-¿-” ˙R˚Y. ßh-P-™-”m˙TÙ˙R Ußl-¿h-”

ÿ˚\-L-˚[-Ÿm æo-UÙ-≤dL ˙Yi-”m. Lt-\p ˘NVp-TÙ-”Ls, Lt-\p L⁄-Æ-Ls, Ußl-¿h-” ÿ˚\-

Ls CYt-±u J⁄e-°-˚Ql-◊-Pu Uh-”˙U ßh-P-™-Pp ÿ›˚U A˚P-Ÿm. ARt-LÙ] œ±l-◊-Ls

Cq-Y-[-Ë-≠p Eh-T-”j-Rl-Th-”s-[-].

˙LW-[l TÙP Ht-TÙh-”f Nh-P-Lm 2007 T¨k-’-˚Wd-œm A‘-œ-ÿ-˚\d-œ HtT E⁄-YÙd-°V Lt-\p

L⁄-Æ-L-fid-œm, B£-¨-Vo ˚L˙V”Lfid-œm C˚Ql-TÙLl T•-Ls Gu-‡m Cq-Y-[-Ëp RVÙ¨d-

Ll-Th”s-[-’. ßh-P-™hP Y˚W-ÿ-̊ \L-[Ù˙XÙ Nh-P-Èo-Y-UÙ-L˙YÙ Lt-\-̊ X-Ÿm ̆ NVp-TÙ-”-L-̊ [Ÿm

Lt-\p Ußl-¿h-˚P-Ÿm Æ[dL CV-XÙ-’. B£-¨-Vo-Ls, A‘-œ-ÿ-˚\-´u Gp-˚Xd-œs∞⁄k-’

TV-‡s[ YØ-ÿ-˚\-L-˚[-Ÿm Ej-ß-L-˚[-Ÿm Ht-fld-˘LÙs[ ˙Yi-”m. TÙPj-ßh-Pj-˚Rl Tt-±V

Li-˙QÙh-P˙U CRt-œ Ek-’-R-XÙL A˚UV ˙Yi-”m.

AßL ˙RPp YÙ´-XÙ-L-‹m £k-R˚] YÙ´-XÙ-L-‹m Lt-\p ˘NVp-TÙ-”-L˚[l TV-‡s-[-RÙdL

CV-Xh-”m.

YÙrj-’L-fi-Pu,

˙TWÙ-£-̈ -Vo Gm.-H. LÙRo

CVd-œ-So

4

T¥-Ls

-Es-[-Pd-Lm

TdLm

Tœß 1 Lt-\-¤m Ußl-¿-”m 5 þ 16

Tœß 2 A±-Æ-Vp Lp-Æ-Ÿm Ußl-¿-”m 17 þ 55

Tœß 3 Lt-\p, Lt-©j-Rp Ußl-¿h” UÙß¨ 56 þ 88

Tœß 4 ˘RÙPo Ußl-¿-”m T⁄-Y-U-ßl-¿-”m 89 þ 105

Tœß 5 L⁄j-’lT -̈UÙt-\m NÍ-Lj-ßp 106 þ 112

5

T¥-Ls

Tœß 1

Lt-\-¤m Ußl-¿-”m

6

T¥-Ls

Ts-∞dLp-Æ-Ÿm Lt-\-¤m

Sôm U¡rf-£ûV AûP-Y-Rt-Ïm ÑRk-§-WjûR EQo-Y-Rt-Ïm A±-ûYj úR¥l ùTß-Y-Rt-Ï-Uô]

§\-û] AûPVf ùNn-Y-Õ CVp-Tô] Lt-\-úX. Øû\-Vô] Lt\p, Lp®- CYt±u Yô«-Xô-LúY Cq-Ü-

XûL SU-Õ Nê-Lj-Rôp úUu-ûU-V-ûP-Vf ùNnV Ø¥k-R-Õ. B«-àm Cl-úTô-Õm Sôm UôQ-Yo-L-û[l

Tt-±-Ùm AYo-L[-Õ Lp®ûVl Tt-±-Ùm Hu LYûX ùLôs-¡-ú\ôm?

LPkR LôXj RY-ß-L-û[j §Új§ Bd-L-éo-Y-Uô] TôûRûV úSôd¡ EXûLd ùLôi-ÓùNpX

×§V RûX-Ø-û\«]Wôp CVXúYi-Óm. Sôm Vôo GuTÕm Sm-Uôp Gu-ù]u] ùNnV CV-Ûm Gu-T-

Õ Ï±jÕm ×¬k-ÕùLôs-YúR Cuû\V Lp-®-«u Ød-¡V úSôd-L-UôL AûU¡u-\-Õ. CYt-û\d Lt-\p

Yô«XôLúY UôQYoLs A±k-Õ ùLôs-¡-\ôoLs.

G²p, Lt-\p ùRôPo-TôL Sôm GYt-û\-ùVp-Xôm T¬-úNô-Rû]

ùNnV úYi-Óm.?

� UôQ-Y-ûWd Ï±jR Li-úQôh-Pe-Ls, Sm-©d-ûL-Ls.

� UôQ-Y-ûWd Ï±jR Ø¥-Ü-Ls, G§o-Tôol-×-Ls.

� A±-Ü, A±-Yôd-Lf ùNVp-Ø-û\-Ls Tt-±V LÚj-Õ-L-Þm ùNVp-

Øû\-L-Þm.

� UôQ-Y-¬u ØÝ-ûU-Vô] Y[of-£d-Ïj úRûY-Vô] ãZûX YÏl-

©-Ûm Åh-¥-Ûm EÚ-Yôd-Ï-Y-Rt-Lô] ùNVp-Tô-Ó-Ls.

� UôQ-Y-¬u Y[of-£l-Tô-ûR-ûVÙm ¨ûX-ûV-Ùm U§l-©h-Ój

úRûY-Vô] ER-®-Ls ùNnY-Rt-LôL úUt-ùLôs-Þm SP-Y-¥dûLLs

CRt-Lô-Lj úR£-V-TôP Ht-Tôh-Óf Nh-P-Lj-§p á\l-Th-Ós-[-Yt-û\l T¬-úNô§j-Õl Tôod-L-Xôm.

YÏl-Tû\«p B£-¬-Vo UôQ-Yo E\Ü Ød-¡-V-Uô-]-Rô-Ïm. LôW-Qm, Ts-°-«---Úk-Õ ùTßm A±Ü

VôÚ-ûP-V-ùRu-T-Õm ARû] EÚ-Yôd-Ï-Y-Õ Vôo Gu-T-Õm Ød-¡-V-Uô-]-Rô-Ïm. Ø§ok-úRôo Re-L-Þd-Lô-Ld

Li-P-ûP-Ùm ¾o-Ü-L-°p §Úl-§VûPV úYi-¥-V-Yo-Ls Ap-Xo, Cu-û\V UôQ-YoLs Re-Ls ¨ûX-ûV-

Ùm úRûY-L-û[Ùm ®Uo-N-]d Li-úQôh-Pj-§p Et-ß-úSôd-Ï-T-Yo-Ls. AYo-Ls Re-L-[-Õ Aà-T-Ye-LÞm

Li-úQôh-Pe-L-Þm Ød-¡-V-Uô-]ûY Gu-T-ûRl ×¬k-Õ ùLôs[ úYi-Óm. ÑRk-§-W-Uô-Lf £k-§d-L-Üm, G§o-

®-û]-Vôt-\-Üm U] Eß§Ùs-[-Yo-L-[ôL Uôß-Y-RtÏj úRûY-Vô] U]-¨-ûXûV Y[-Wf ùNnV Sôm AYo-

Lû[ Fd-Ï-®dL úYi-Óm. ReLs Lp-®-Ùm G§o-LôX Yônl-×-m Tt-±V ©Wf-N-û]j ¾oÜ ùRôPo-Tô]

LXk-Õ-ûW-Vô-Pp-L-°p Te-Ï ùT\úYi-Óm, UôQ-Yo-Ls Ts-°-«---Úk-Õ Gu] Lt-¡-\ôo-Ls Gu-T-Õm AYo-

Ls Ts-°d-Ï GRt-Ï YÚ-¡-\ôo-Ls Gu-T-Õm Lt-\p ùNVp-TôhûP úUm-T-Ój-Õ-Y-§p Ød-¡-V-Uô-]-Rô-Ïm.

þ úR£V TôP Ht-Tôh-Óf NhPLm˛ 2005

TÙPj-ßh-P-ÿm UÙQ-Yo-L-fim

NêL A±-Yôd-Lj-§t-Ï Eh-Th-P-Õm ®Uo-N] A¥l-T-ûP«Xô-]-Õ-Uô] TôP Ht-Tô-Ó, UôQ-

Yo-Lû[ Gq-Yô-ß Lôi-¡-\-Õ? UôQ-Yo-L-°u Ru-ûU-L-û[l ×¬k-Õ ùLôi-Ó Uh-ÓúU CRt-

Lô] Ko A-Ô-Ï-Ø-û\-«û] EÚ-YôdL CV-Ûm. Jq-ùYô-Ú UôQ-Y-²u Yôr-®-Vp ãZ-Ûm

úYß-Th-PûY. AY-à-ûPV / AY-Þ-ûPV Aà-T-Ye-L-Þm UôßThPûY. AR-]ôp, AYu/

AY-[-Õ EX-Ld LiúQôhP-Øm úYß-Th-P-RôL CÚd-Ïm.

7

T¥-Ls� Jq-ùYô-Ú UôQ-Y-¬u BÞ-ûU-Ùm ùYqúY\ô]ûY.

� Jq-ùYô-Ú UôQ-Y¬u Lt-\p Øû\-Ùm ùYqúY\ô]ûY.

� Jq-ùYô-Ú UôQ-Y-Úd-Ïm £k-R-û]j§\u EiÓ.

� A±ûY ùY°-lTÓjÕYÕm TVu-T-Ój-Õ-Y-Õm ùYq-úY-ß Øû\-«-Xô-Ïm.

� UôQ-Yo-L-°u ®Úl-Te-Ls, DÓ-Tô-Ó-Ls, çi-Ó-Rp-Ls úTôu-\ûY úYß-Th

PûY-Vô-Ïm

Cq-úY-ßTôÓ-Ls Lt-\p ùNVp-Tôh-¥-Ûm ©W-§-T- -d-Ï-Up-XYô? B]ôp CYtû\

ØÝûUVôLd LÚj§p ùLôiÓ Lt-\p ùNVp-TôhûP EÚ-Yôd-L-Üm SûP-Ø-û\l-T-Ój-R-Üm CV-ÛUô?

CRt-Lô] ØVt-£ûVj ùRôPe-Ï-Y-Õ, UôQ-Yo-L-Þd-¡-ûP-úVVô] CûP-ùY-°ûV A±k-Õ ùLôiÓm

AYoLs Jq-ùYô-ÚYÚm- LÚjÕLû[-l ×¬k-ÕùLôs-Y-§Ûm ùY°lTÓjÕY§Ûm -úY-ßTÓ¡u\]o

GuTûR HtßdùLôiÓUôÏm. -úY-ßThP LÚjÕLû[Ùm Li-úQôh-Pe-L-û[-Ùm ¨ûXùT\fùNnÕ,

AYt-û\l ×¬k-ÕùLôs[Üm ÏÝYôLf £k-§d-L-Üm ùNVp-T-P-Üm A±YôdLj§tLô] Lt-\p Aà-T-

Ye-Lû[ EÚ-Yôd-Ï-Y-Õm ùRôPok-Õs[ ùNVp-Tô-Pô-Ïm.

JÚ S§-«u LûRûVd Ï±l-©-Óm Ïßk-R-LûP B£-¬-Vo Lôh-£l-T-Ój-Õ-¡-\ôo G]d LÚ-R-Üm.

ùRôPokÕ AYo-Ls Gp-úXô-Úm AÚ-¡-Ûs[ S§-ûVl Tôod-Lf ùNp-¡-\ôo-Ls. ©\Ï AYo-Ls S§ UôN-

ûP-YÕ Ï±jÕd LXk-Õ-ûW-Vô-Ó-¡-\ôo-Ls. £X Ø¥-Ü-L-ÞdÏ YÚ-¡-\ôo-Ls. UôN-ûP-R-Ûd-ùL-§-WôLf ùNVp-

T-P-úYi-Óm G]j ¾o-Uô-²d-¡-\ôo-Ls.

UôQ-Yo-Ls Gq-Yô-ß A±ûY EÚ-Yôd-Ï-¡-\ôo-Ls Gu-TûR CRu A¥l-T-ûP-«p T¬-úNô-§d-L-Üm.

1. Aà-T-Ye-Lû[j R²d -L-Y-]j-Õ-Pu AX£ BWôn¡-\ôo-Ls.

2. L¥-]-Uô] Aà-T-Ye-Lû[ AûP-Vô-[m Lôi-¡\ôo-Ls.

3. ÏÝ-Yô-Ld LXk-Õ-ûW-Vô-¥d LÚj-Õl T¬-Uôt-\m ùNnÕ A±-ûYl ùTß-Y-Õ-Pu, ©\-Ú-Pu

LXkÕûWVô¥ úUm-T-Ój-R-Üm ùNn-¡-\ôo-Ls.

4. ØÝ-ûU-VôL A±-Vô-R-Ytû\ A±-V-Üm ©Wf-£-û]-L-Þd-Ïj ¾oÜ

LôQÜm úLôh--TôÓ-Lû[ EÚ-Yôd-Ï-¡u-\-]o.

5. Ru-û]d Ï±j-Õm R]-Õ Ñt-ßl-×-\m, Nê-Lm CûY Ï±j-Õm ®Uo-N]

-éo-Uô] SP-Y-¥d-ûL-Ls GÓd-¡-\ôo-Ls. G§o-®-û]-Vôt-ß-¡-\ôoLs.

6. NêL A±-Ü-ûW-L-û[j RUÕ A¥l-T-ûPf £k-R-û]-Ls Yô«-Xô-Ll

TûPjÕ ùY°-«-Ó-¡-\ôo-Ls.

YôrdûL ØÝ-Y-Õm ¨Wk-R-W-UôL SûP-ùT-ßm ùNVp-TôúP CÕ.

B]ôp "A±-Yôd-Ll-T-Ó-¡-\-Õ' Gu-TûR Sôm Ei-ûU-Vô-LúY EQokÕ

ùLôsY§pûX.

Yôrd-ûL-«p SUd-Ï Aà-T-Yl-ThP úRûY-L-Þd-LôL Ap-XYô

A±ûY EÚ-Yôd-L-Üm úUm-T-Ój-R-Üm ùNn-úRôm. CÕ úTôu\ úRûY-

L-Þd-úLtT Lt-\p ùNVp-Tô-Ó-L-°p DÓ-ThPpXYô YÏl-T-û\-«-Ûm

A±Ü Bd-Ll-TP úYi-Óm? ©Wf-£-û]-Lû[ Nk-§j-Õm ©Wf-£-û]j

8

T¥-Ls¾o-Ü-L-û[j §h-P-ªh-Óm Nôu-ß-Ls úNL-¬j-Õm Ø¥-Ü-Ls EÚ-Yôd-¡-Ùm AûY Jq-ùYôu-û\-Ùm ùRôPo-

U-§l-Àh-¥tÏ Eh-T-Ój-Õm ùNVp-Øû\úV CÕ.

B]ôp Cf-ùN-Vp-Tô-Ó-Lû[ UôQ-YoLs R²-Vô-Lf ùNnV CV-ÛUô? AYu / AYs Rôm

DÓTÓm NêLj§-ÚkÕ CjRûLV ©Wf£û]Lû[ A±¡u\]o. R]dúL E¬V LÚj-ÕL-Þd-Ïm E[f

ùNVp-Tô-Ó-L-Þd-Ïm Es[ AúR Ød-¡-Vj-Õ-Yj-ûRl ©\-W-Õ ©Wf-£-û]j ¾o-Ü-L-°-Ûm A°dL úYi-

Óm. AÕ úTôu\ Te-L-°l× Yô«-Xô-L-Üm úUm-T-Ój-Õ--Rp Yô«-Xô-L-Üm ÏÝ-Yô-Lf ùNn-Ùm A±-Yôd-Lf

ùNVp-TôúP Yôrd-ûL-«p Lt-\p Øû\-Ù-Pu Ju± ¨t-Ïm.

A±-̊ Yl Tt± A±-Rp/ £k-R˚]˚Vl Tt-±f £k-ßj-Rp

TûPl-×j §\-à-P-àm ®Uo-N-]l Tôo-ûY-Ù-P-àm £k-§dL CV-Û-Y-Õ Gu-T-Õ Lt-\--u Ød-¡V

úSôd-L-UôL Cuß Uô±-Ùs-[-Õ. CR-u A-¥l-T-ûP-«p Lt-\p, Lt-©j-Rp ùNVp-TôhûP SÅ-]l-T-Ój-Õm

Y¯-Øû\ Tt-±V úRPúX, £k-Rû] Tt± £k-

§j-Rp Ap-X-Õ A±-ûYl Tt± A±-Rp Gu\

Cf-ùN-Vp-Tôh-¥ -û]l (Metacognities) TôPj-

§h-Pj-§u JÚ TÏ-§-VôL Uôt-±-VÕ. SÅ-]-U-V-

Uô] £k-Rû] Gu-T-Rt-Ï Gu] ùTôÚs?

"®ûX-U-§l-×s[ Ri-½o' Gu\ TôPl-TÏ-

§ûV SPj-ÕmúTôÕ B£-¬ûV á±-V-ûRl Tôol-

úTôm. Ri-½-¬u £\l-×j Ru-ûU-L-û[-Ùm Ri-

½-ûWf ãPôdÏmúTô-Õm Ï°-W -ûYd-Ïm

úTôÕm Ht-T-Óm Uôt-\e-L-û[-Ùm UôQ-Yo-Ls

Li-Ó-©-¥j-Rôo-Ls. ARu A¥l-T-ûP-«p UôQ-

Yo-L-s UûZ EÚ-Yô-Ïm Øû\ûV G°-§p

×¬kÕ ùLôsYôo-Ls G] Sôu LÚ-§-ú]u.

B]ôp Aà-TYm úY\ôL CÚk-R-Õ. JÚ ãZ-

-p ×¬kÕ ùLôi-P-Ytû\ Ut-ù\ôÚ ãZ- -p

TVu-T-ÓjR Gp-úXô-WôÛm CVX-®p-ûX.

LÚj-Õ-Ú-Yôd-Lm SûP-ùTt-\ô-Ûm UôQ-Yo-L-ÞdÏ ARû]l ×§V ãZ--p TVu-T-ÓjR CV-X-

®pûX. ¸úZ RWl-Th-Ós-[-Yt-ßs CRt-Lô] LôW-Qe-Ls GûY?

� ©Wf-£-û]-ûVl ×¬kÕ ùLôs-[Üm Li-Ó-©-¥dLúYi-¥-V-Ytû\ C]m-Lô-Q-Üm UôQ-Yo

LÞdÏ CV-X-®p-ûX.

� ©Wf-£-û]-«p R]dÏj ùR¬k-RûY GûY? ùR¬-Vô-RûY GûY? Gu-T-ûRl TÏlTônÜ

ùNnÕ Li-Ó-©-¥dL CV-X-®p-ûX.

� ©Wf-£-û]-«u ¾o-ÜdÏ GkR Ej-§-Lû[j úRoÜ ùNn-V-úYi-Óm Gu-TûRj §hPªP

CV-®p-ûX.

� §h-P-ªhP Ej-§-Lû[l ©Wf-£-û]-«p TVuTÓj§ ©Wf-£-û]d-Lô] ¾o-ûYl T§-Ü-ùNnV

CVX-®p-ûX.

� ©Wf-£-û]j ¾o-ÜdÏ Rôu úRok-ùR-ÓjR Ej-§ûV U§l-©hÓ ARu YûWVû\Lû[

GqYôß ×¬kÕ ùLôs[ úYi-Óm Gu-TÕ ùR¬-V®pûX.

9

T¥-LsCYt-ßs ¿e-Ls Li-Ó-©-¥jR LôW-Qe-Ls Gu-ù]u]? CûY Jq-

ùYôu-ßm Ju-±u ©u Ut-ù\ôuß Gu\ Y¬-ûN-«p ApXôUp

UôQYo Øu-©u-]ô-L-Üm CûQ-Vô-L-Üm £k-§dÏm §\û] AûP-V-

úYi-Óm.

U²-R-²u £k-R-û]j-§-\u CVp-Tô-]-Rô-Ïm. JÚ ãr¨ûX«p ùTt\

RL-Yp-L-°p,

� Jt-ßûU úYt-ß-ûU-Ls Li-P-±VÜm

� Juú\ôÓ JußdLô] ùRôPo-×-Ls EÚ-YôdLÜm

� LÚj-Õ-Lû[ EÚ-Yôd¡ ¨û]-Ü-áWÜm

� Lt-T-û]-j§\àPu BúXô-£dLÜm

� LôWQ Lô¬-Vj ùRôPo-ûTd Li-P-ûPVÜm

ØVt-£l-T-Ru Yô«-XôL Cf-£k-R-û]j §\u-Ls ùY°l-T-Ó-Y-Õ-Pu A±-Yôd-Lj-§t-Ïm úUm-T-Ój-R-Ûd-

Ïm úSWô-Ld ùLôi-Ó ùNp-X-Üm CVp-¡-\-Õ. Cf-£k-R-û]f ùNVp-Tô-Ó-L-û[d Lh-Ól-T-Ój-R-Üm ELkR

Uôt-\eLs ùNn-Õ ãr¨ûXL-Þd-Ï HtT TVu-T-Ój-R-Üm ØVt-£j-RôúXô? ARu Yô«-XôL A±-YôdLf

ùNVp-Tô-Ó-L-°p Ht-ThP RûP-L-û[-Ùm Gp-ûX-L-û[-Ùm LPk-Õ ùNpX UôQ-Yo-L-[ôp CV-Ûm. A±ûYl

Tt± EQokÕ £k-R-û]-ûVl Tt-±f £k-§l-T-Ru Yô«-Xô-Ll Tp-úY-ß Øû\-L-°p Rôu EÚ-Yôd-¡V

A±Ü, R]dúL E¬V R²l-ThP Rj-Õ-Ye-L-Þm £j-Rôk-Re-L-Þ-UôL Uôß-¡u-\].

Aq-Yô-\ô]ôp Lt-\p Lt-©j-Rp ùNVp-Ø-û\-L-°p R]Õ A±-ûYl-Tt-±V UôQ-Y-¬u Lt-T-

û]-Lû[ ®P UôQ-YoLs Gq-Yôß A±-Yôd-Lm ùT\-úYi-Óm Gu-T-RtÏ B£-¬-Vo Ød-¡-Vj-Õ-

Ym A°dL úYi-Óm. AR-û]l ×¬kÕ ùLôs-Y-RtÏ UôQ-Y-Úd-Ïj ÕûQ-×-¬-Ùm Lt-\p Ej-§-

Ls GûY?

NL-U-§l-ÀÓ, ÑV-U-§l-ÀÓ B¡V U§l-ÀhÓ úLôh-TôÓL-Þ-Pu ÑV-ùY-°-Âh-Ód-Lô] Yônl-×-L-û[Ùm

Lt\p þ Lt-©j-Rp ùNVp-Ø-û\-L-°p Eh-T-Ój-Õ-YúR CRt-Lô] Ød-¡V Y¯Øû\-L-Þs Juß. Aj-Õ-Pu,

� Øu-]-±-®j-Rp

� Øu-]-±-®j-R-Ytû\f Nôu-ß-L-Þ-Pu T¬úNô-§j-Rp.

� Øu©u ùNu\ TôûRûVj ùRôPokÕ Etß úSôd-Lp.

� ©Wf-£-û]f ãZ--p úRok-ùR-ÓjR Ej-§-Ls TVu-às-[-ûYVô Gu-TûR U§l-T-Ó-Rp

� A±-Ü-éo-Y-UôL ùYq-úY-ß Øû\-L-°p

£k§jRp ×§V £k-R-û]-Lû[ úYß ©Wf-

£û]f ãZp-L-°p TVu-T-Ój-§l Tôoj-Rp

Cq-Yô-\ô] §\u-Ls UôQ-Y-¬u £k-R-û]f

ùNVp-Ø-û\-«u TÏ-§-VôL Uôt-ß-Y-Rt-Ïl ùTôÚj-R-Uô]

Lt-\p Aà-T-Ye-Lû[ Sôm Li-Ó-©-¥dL úYi-Óm.

Lt-\p ˛ SU-’ Li-̇ QÙh-Pm ˛ ˘NVp-TÙ-”-Ls

UôQ-YoLs Gl-T-¥l T¥d-¡-u\-]o Gu-T-ûRl Tt-±V Sm

LÚj-Õ-Lû[ Uß-T-¬-º-Xû] ùNn-Ùm ØVt£ GRt-LôL?

Cm-Ø-Vt-£-Ùm LPûUÙQo-Üm úUm-TÓj§V LÚj-Õ-Lú[

Lt-\p Lt-©j-Rp ùNVp-Tôh-¥p UôQ-Yo-Lû[ U§l-

ÀÓùNn-Rp Gq-Yôß Gu-TûR Eß-§l-T-Ój-Õ-¡-\-Õ.

ARàs ùNp-Ûm Øu-]o Lt-\ûXd Ï±j-Õs[ Sm

LiúQôh-PjûR Cq-Yôß ùRôÏd-L-Xôm.

10

T¥-Ls� GkR JÚ UôQ-Y-Úd-Ïm Yônl×d ¡ûPd-Ï-Uô-«u ÑV-úY-Lj-§-Ûm R]dúL

E¬V Øû\-«-Ûm T¥dL CV-Ûm.

� UôQ-Yo-Ls ®û[-Vôh-Ó-Ls Yô«-Xô-L-Üm JÚ-Y-úWô-ùPô-Ú-Yo ùLôiÓs[

DÓ-Tô-Ó-Ls Yô«-Xô-L-Üm CVp-Tô] Øû\-«p Lt-¡-\ôo-Ls. Tp-úY-ß ùNVp

L-°p DÓ-T-Ó-Y-Ru êX-Øm UôQ-Y-Úd-Ï Su-\ô-Ld LtL CV-p-¡u-\-Õ.

� Lt-\p JÚ ùRôPo ùNVp-Tô-Pô-Ïm. UôQ-Yo-L-°u Lt-\p SûP-ùT-ß-Y-Õ

Ts°L°p Uh-Up-X. G]úY YÏl-T-û\d Lt-\ûX Åh-¥p ¨Lr-T-Yt-ú\ô-Ó

ùRôPo×TÓjR úYi-Óm.

� UôQ-Yo-Ls Lt-T-Õ B£-¬-Vo Lt-©l-T-Ytû\ Uh-Ó-UpX; AYoLs ÑV-UôLÜm A±ûY EÚ-Yôd-Ï

- ¡\ôo-Ls. UôQ-YoLs Øu-]-à-T-Ye-L-û[Ùm Lt-\-ûX-Ùm BRô-W-Uô-LdùLôiÓm ùTß-¡u\ A±ûY

Es-Yôe¡d ùLôs-¡-u\-]o. Aq-Yô-ß UôQ-Yo-Ls RUdúL E¬V LÚjÕ-L-°Ûm Ø¥-Ü-L°Ûm ùNu\-

ûP-¡u-\-]o. Jq-ùYô-Ú UôQ-Y-Úd-Ïm A±ûYl ùTß-Y-Rt-Ïj R]dúL E¬V R²j-Õ-Y-Uô] Jo

AÔ-Ï-Ø-û\- EiÓ. Cf-ùN-Vp-Tô-Ó ¨Wk-RWUôL CÚd-Ïm.

� BWmTdLp® UôQ-Yo-Ls Öi-ûU-Vô] Aà-T-Ye-Ls, ®û[-Vôh-ÓLs, TpúYß Y¯-Ø-û\-Lû[

ØVt-£j-Rp ØRXô] TX ùNVp-Tô-Ó-L-°p DÓ-T-Ó-Y-Ru Yô«-Xô-LúY Lt-¡u-\-]o.

� UôQ-Yo-L-°u Lt-\p CVp-Tô-LúY ÑZt£ Øû\-«-Xô-Ïm(Spiral and not- linear); úSo-úLôhÓ Øû\

«Xp-X. G]úY Lt\ LÚj-Õ-L-û[j §Úm-Tj §ÚmT ÁsTôoûY ùNn-Y-Õ Lt-\-Ytû\ Su-\ô-Ll

×¬k-Õ ùLôs[ UôQ-Yo-L-Þd-Ï ERÜm.

� UôQ-Yo-Ls, BnÜ ùNn-úRô, ×¬k-Õ ùLôi-úPô, AYo-L-Þd-Ï Aà-T-Yl-Th-PúRô B] ùNVp-L-û[

Juú\ôùPôuß ùRôPo-×-T-Ój§ Eß-§l-T-Ój-Õ-Rp Gu-T-Õ Lt-\p ùNVp-Tôh-¥u TÏ-§-Vô-Ïm. AR-]ôp

×§V Lt-\--p ARt-Ï Øk-§V RL-Yp-L-û[-úVô, ®T-We-L-û[úVô Uh-Óm LÚj-§p ùLôi-Pôp

úTôRôÕ. Øu-]-Rô-L-úY Ts-°, ÅÓ ©\ CPe-L-°---Úk-Õ ùTt\ RL-Yp-L-ú[ô-Óm AR-û]j ùRôPo-×-

T-Ój-R-Xôm.

� Lt-\p SûP-ùT-ß-Y-Õ JÚe-¡-ûQkR Øû\ «-Xô-Ïm. Lt\p GuTÕ Tj-§-L-[ô-LúYô, ®`-Ve-L-[ô-

LúYô ©¬j-Õd Lt-T-Rp-X. AR-]ôp Lt-\ûX

JÚe-¡ûQkR Øû\-«p AÔL úYi-Óm.

©\-¬-Pm TZ-ÏmúTôÕ Uh-ÓúU BWm-Td

Lp® UôQ-Yo-L-°u Lt-\p úUmThP Øû\-

«p Øuú]±-V-Õ Gu-T-ûRd LôQ Ø¥k-R-Õ.

Lp-®-ûVlTt-±-Ùm Lt-úTô-¬u CVp-ûTl Tt-±-

Ùm ×¬k-Õ ùLôi-P-Yt-±u A¥l-T-ûP-«p Uh-

ÓúU U§lÀh-Óf-ùN-Vp-Tô-Ó-Lû[ EÚ-YôdL

úYi-Óm. Lt\-Ûm U§l-À-Óm ªL CVp-Tô-LúY

ùRôPof£ -Vô -] -Õm Uôßk -Ru -ûU -ÙûPV

ÕUôL AûUÙm ãZp EÚ-YôL úYi-Óm. CÕ-

úTôu\ ©u-]-¦-«p SûP- ùT-ßm U§l-Àh-Óf

ùNVpTô-Ó-L-°u £\l©-Vp-×-Ls GûYVôL

CÚdÏm?

11

T¥-Ls� ÏZkûRûV ûUV-UôLd ùLôiÓ AûUk-R-Õ.

� UôQ-Yo-L-°u CûP-«-Xô] úYß-Tô-Ó-Lû[ Eh-T-Ój-§-VÕ.

� CVu-\ YûW«p Jq-ùYôÚ UôQ-Y-ûW-Ùm ûUVl-TÓj§ AûUk-RÕ.

� G°V AÔ-Ï-Ø-û\-ûVd ùLôi-P-RôL CÚd¡\Õ.

� Lt-\-Ûm þ Lt-©j-R-Ûm ùNVp-Tôh-¥u JÚ TÏ-§-VôL AûU-kRÕ.

� ùRôPof-£-Vô-L-Üm ØÝ-ûU-Vô-L-Üm CÚd-¡-\-Õ.

CYt-±u A¥l-T-ûP-«p Lt-\p þ Lt-©j-Rp þ U§l-Àh-Ó Uô§-¬ûV EÚ-

Yôd-ÏmúTôÕ U§l-Àh-ûPl Tt± Sôm GÝlT úYi-¥V ®]ôd-Ls GûY?

� U§l-À-Ó Tt-±V Li-úQôh-Pm Gu]?

� UôQ-Yo-Lû[ U§l-©-Ó-Y-Õ GRt-LôL?

� U§l-©P úYi-¥-V-Õ Gu]?

� U§l-©P úYi-¥-V-Õ GqYôß?

� U§l-©P úYi-¥-V-Õ Gl-úTô-Õ?

CYt-ß-Pu Ee-Ls U]-§p GÝk-R-Ytû\f úNod-L-Üm.

SUÕ YÏl-©p SûP-ùT-ßm ùNVp-Tô-Ó-L-°p £X ̧ úZ ùLôÓd-Ll-Th-Ós-[-].

LPkR Sôh-L-°p YÏl-©p ¿eLs Gk-ùRkRf ùNVp-Tô-Ó-Lû[f ùNn-¾o-Ls.

� Tp-úY-ß TôPe-L-û[d Lt-T-Ru Yô«-XôL UôQ-Y¬-Pm Ht-T-Óm Uôt-\e

Lû[Ùm Y[of-£-ûV-Ùm Et-ß-úSôd-Ï-¡-\ôo.

� UôQ-Y-¬u R²l-ThP £\kR úRûY-L-û[l ×¬k-Õ ùLôs[ ØVt-£d-¡\ôo.

� Lt-\p Lt-©j-Rp ùNVp-Tô-Ó-Lû[ ªL-Üm ùTôÚj-R-Uô] Øû\-«p §h-PªÓ-¡-\ôo.

� R]d-Ï Gu] ùNnV CV-Ûm/ Gu] ùNnV CV-Xô-Õ, GYt-ú\ô-Ó DÓ-Tô-Ó Es-[-Õ/ DÓ-Tô-Ó Cp-ûX....

®Úl-T-Uô-]-Õ/ ®Úl-T-ªp-Xô-R-Õ, úTôu-\-Ytû\l ×¬kÕ ùLôs-[-Üm Rt-úTôûRV Gp-ûX-Lû[

ùUÕYôL Ae-¸-L-¬d-L-Üm UôQ-Y-ÚdÏ Yônl× A°d-Ll-T-Ó-¡-\Õ.

� TX-Yt-û\-Ùm ùT\ CV-p-¡u-\-Õ Gu\ U]l-Tôu-ûUûV UôQ-Yo-L-°-ûPúV EÚ-Yôd¡ AYo-Lû[

Fd-Ll-T-Ój-Õ-¡u-\-]o.

� TôPj-§hP úSôd-Le-Lû[ GkR

A[-Üd-Ï ¨û\-úYt\ Ø¥k-R-Õ

Gu-T-ûRd LiÓ©-¥d¡-\ôo-Ls.

� UôQ-Yo-L-°u Y[of-£-ûVd

Lôh-Óm Nôu-ß-L-û[f úNL-¬j-Õ

AYt-û\l ùTt-ú\ô -¬PØm

©\-¬PØm ùR¬-®d-¡u-\-]o.

� UôQ-Yo -Lû[ AYo-L -°u

Lt\ûXd Ï±j-Õf ÑV U§l-À-Ó

ùNnV FdLl-T-ÓjÕ-¡-\ôo-Ls.

12

T¥-Ls� GpXô UôQ-Yo-L-°u Lt-\-Ûd-Ïm Y[of-£d-Ïm ÕûQ ¨t-¡-\ôo-Ls.

CûY YÏlTû\f ùNVp-TôhûP úUm-T-Ój-Õ-Y-Rt-LôL CVp-TôLf ùNn-Vl-T-Ó-T-ûY-Vô-Ïm. UôQ-

Yo-L°u Lt\ûX U§l-À-Ó ùNn-Õ AYt-±---Úk-Õ ùTt\ RL-Yp-L-û[l TVu-T-Ój§d Lt-\p Lt-©j-Rp

ùNVp-TôÓ-Lû[ úUm-T-Ój-Õ-Rp Gu-àm úSôd-L-Up-XYô CYt-±t-Ï Es-[-Õ?

Lt-\p Ußl-¿” ̨ ̇ SÙd-Le-Ls

úRo-Üd-Ïl ©u Ts-°d-á-Pm §\kR Sôs. Sôu-Lôm YÏl-©p Ñt-ßl-×-\f-ã-Zp TôPl-©-¬-úYû[.

¨oUXô B£-¬ûV K-Qj-úRo-®u (Ju-\ôm TÚ-Yj-úRo-Ü) ®ûPj-Rôs-Ls A°j-Rôo-Ls.

JqùYôÚ- ùTVWôL AûZj-Õ ®ûPj-Rôs-Lû[ A°j-R-Õ-Pu AYo-L-Þd-Ïd ¡ûPjR ¡úW-

Óm B£-¬-Vo áß-¡-\ôo. ''Av-Y§ H ¡-úW-Ó, û`X_ô © ¡úWh A]v ¥ ¡úWh.....''B£-¬ûV

A]-ûNl TôojÕd úLh-Pôo, Cq-Y-Ú-P-Øm Sôu-Lôm YÏl-©p CÚd-L-Xôm Gu\ô ¨û]d-¡u-

\ôn? B£-¬-V-¬u úLs® YÏl-©p áh-Pf-£-¬l×d-Ïd LôW-Q-Uô-«t-ß. A]v R]d-Ïd ¡ûPjR

®ûPj-Rô-û[úV Et-ßl-Tôoj-Õ ¸úZ Tôoj-Õd ùLôi-Ó ¨u-\ôu. YÏl-©-úXúV ªLl-ùT-¬V

UôQ-Y-]ô] A]£tÏj Ru-²-PúU ªL-Üm ùYßl-×j úRôu-±V ¨ª-Pm. Ru-û]f ãrk-Õ

CÚk-R-Yo-L-°u £¬l©-²-ûP«p Gu] ùNnV úYi-Ó-ùUuß A]-£t-Ïj ùR¬-V-®p-ûX.

CÕ-Rôu U§l-Àh-¥u úSôd-LUô? RWm-©-¬jRp, ©u-TdL ùTg-£p Eh-LôW ûYjRp, GRt-Ïm ER-Yô-R-

Yu G] ùY°l-T-ûP-VôL Øj-§-ûW-«h-Óf Nê-Lj-§-Pm JlTûPjRp, Gu-T] Lp-®-«u úSôd-L-UpX

Gu-TûR Cu-ß Sôm ×¬k-Õ ùLôiúPôm.

®[d-¡d-á-±u Lt-\ûX U§l-©P êu-ß ùYq-úY-ß úSôd-Le-L-s Es-[].

1. UôQ-Yo-L-°u Lt-\-Ûd-Ïj úRûY-Vô] ER® ùNn-Rp.

2. UôQ-Yo-L-°u Lt-\p RWjûR Eß§ ùNn-Õ YÏl-× E-VoÜ A°j-Rp, Nôu-±-Rr YZe-Ï-Rp.

3. Lp-®-«u Y[of-£-ûVf Nê-Lj-§t-Ïj ùR¬-®j-Õ Ae-¸-Lô-Wm ùTß-Rp.

Ck-úSôd-Le-Ls VôÜm AYt-±u ùTôÚs ¨ûX-«Ûm ùNVp-

Tôh-Ó ¨ûX-«Ûm CVp-×j Ru-ûU-«-Ûm Ju-ú\ôùPôuß úYß-Th-

P]Yô-Ïm. úSôd-Le-Ls úYß-T-Ó-Y-Rt-Ï HtT U§l-Àh-Ó AÔ-Ï-Ø-û\-

Ùm Y -̄Ø-û\-L-Þm Øt-±-Ûm úYß-ThúP BL úYiÓm. ùYq-úYß

U§l-Àh-Ó Øû\-Lû[ Ju\ôLd LXlTRôp JÚ úSôd-Lj-ûR-Ùm

AûPV CV-XôR ¨ûX EÚ-Yô-Ïm. Cj-R-ûLV JÚ ¨ûX SU-Õ Lp-®f

ùNVp-Tôh-ûP-Ùm AûUl-ûTd Ï±jR -Sm-©d-ûLûVf £ûRjÕ ®Óm.

U§l-Àh-¥u úSôd-Le-Ls Jq-ùYôu-û\-Ùm Eß-§l-T-ÓjÕYÕm

JqùYôu±tÏm Ht\ U§l-Àh-Óf ùNVp-Tô-Ó-Lû[ EÚ-Yôd-Ï-Y-Õm

Cj-R-ûLV ¨ûX-ûVj R®ol-T-Rt-Lô] SpX Y¯-Ø-û\L[ô-Ïm.

Ußl-¿h-”f ˘NVp-ÿ-˚\-Ls

Au-\ôP Yôr-®p U§l-À-Ó Gu\ ùNôpûX Sôm TX ãr¨ûXL-°-Ûm TVu-T-ÓjÕ-Y-Õ Ei-Ó. Ce-Ïd

Lt\úXô-Ó ùRôPo-×-ûPV GpXô YûL-«-Xô] RÏ-§-L-û[-Ùm LQd-¡-Ó-Rp, ®[d-Ï-Rp, ×¬k-Õ ùLôs-Þ-

Rp Gu-T]Yt-±u ùUôjR Y¥-Y-UôL U§l-Àh-ûPd LôQ úYi-Óm. Lt-©j-RûX A±-®-Vp Ã§-VôL

U§l-©-Ó-Y-Rt-Ï êu-ß RXe-Ls Es[] Gu-T-ûRd LôQXôm.

Lt-\-¤d-LÙ] Ußl-¿”

Lt-\p TV-às-[-RôL AûUV Tp-úYß DÓ-Tô-Ó-L-Þm U§l-À-Ó-L-Þm ©u-òh-P-Øm A°dL úYi-Óm.

13

T¥-LsCÕ Lt-\-ÛdLô] U§l-ÀÓ G]lTÓm. CûY Jq-ùYôÚ Lt-\p ùNVp-Tô-Ó-L-°-Ûm CûQkÕ LôQl-TÓ-¡-u\].

Ußl-¿˙P Lt-\p

Rôm ùNnR ùNVp-TôhûP ÑV-®-Uo-N-]j-Õ-Pu LPkÕ ùNp-Ûm UôQ-Yo R]Õ úUu-ûU-L-û[-Ùm GpûX-

L-û[-Ùm ×¬kÕ ùLôs-Þm ùNVp-Ø-û\úV CÕ. ÑV-U-§l-ÀÓ Yô«-XôLl ©ûZ-Lû[ ¿d-Ïm ùNVp-

Øû\ Lt\p BÏm. CÕ ªL BZ-Uô] Lt-\-Xô-L-Üm AûU-Ùm.

Lt-\˚X Ußl-©-”-Rp

JÚ Ï±l-©hP LôX Gp-ûXd-Ïs Gu-ù]u] Lt-\ôo-Ls Gu-TûR U§l-©hÓ AÕ ùRôPo-Tô] RL-Yp-

Lû[ A°l-TúR Lt-\ûX U§l-©-Óm Øû\-Vô-Ïm. Ï±l-©hP CûP-úYû[L°p JÚ UôQ-Y-¬Pm Ht-

ThP Uôt-\m, Lt\p ̈ ûX Gu-T-Ytû\ U§l-ÀÓ ùNn-R-ûXd Lt-\ûX U§l-©-Ó-Rp G]-Xôm. TÚ-Y-U-§l-Àh-

Óf ùNVp-Tô-Ó-Ls Cl-T-¦-«-û]f ùNVp-T-Ój-Õ-¡u-\-].

G˚R Ußl-©P ˙Yi-”m?

Sôm UôQ-Yo-Lû[ U§l-©-Óm úTôÕ GYt-û\d Li-

Ó-©-¥dL ØVp-¡u-ú\ôm? UôQ-Y-¬u EPp, Nê-L, A±-Ü,

EQof£ B¡-V-Yt-±u Y[of-£-ûVd LôQ ¨û]d-¡u-

ú\ôm. CYt-±u Yô«-XôL U§l-À-Ó ØÝ-ûU- ùTß-¡-\Õ.

Al-úTô-Õ Rôu Lt-©j-R--p Ts-°-Ùm B£-¬-Vo-L-Þm GkR

A[Ü ùYt±- ùTt-\-]o Gu\ RL-Yp Ap-X-Õ ©uòhPm

Lp® Øû\d-Ïd ¡ûPd-¡u-\-Õ.

UôQ-Y-¬u Lt-\p ùRôPo-Tô] ØÝ-ûU-Vô] RL-Yp-L-û[l

ùT\ U§l-Àh-Óf ùNVp-Tô-Ó-L-°p LY-]m ùNÛjR úYi-

¥-VûY VôûY?

� Tp-úY-ß Ui-P-Xe-L-°-p UôQ-Y-¬u Lt-\-Ûm ùY°-

ÂÓLÞm.

� UôQ-Y-¬u §\u-Ls, Bo-Ye-Ls, U]-¨-ûX-Ls, Bo-Y-

êh-Pp úTôu-\-ûY.

� UôQ-Y-¬u Lt-\p, Ti-×-Ls CYt-±p Ht-T-Óm Uôt-\e-L-Þm Ï±l-©hP LôXj-§p Ht-T-Óm Y[of-£-Ùm.

� Ts-°-«-Ûm Ts°dÏ ùY°-úV-Ùm Tp-úY-ß ãZp-L-°-Ûm, Yônl×L°-Ûm UôQ-Y-¬u G§o-®-û]-

Vôt\p.

Ußl-¿-” Gl-˙TÙ-’?

GRû] U§l-©P úYi-Óm Gu-T-Õ ùRôPo-TôL UôQ-Y-¬u Lt-\-ûX-Ùm Y[of-£-ûV-Ùm Gl-

úTôÕ Ap-X-Õ Gq-Y-[Ü LôX CûPùY-°d-Ïs U§l-©P úYi-Óm GuTÕ Sm-Øs TX-Úm úLh-Ïm

®]ô-Yô-Ïm. Lt-\--u TVû]l Tt-±V U§l-À-Ó Lt-\p þ Lt-©j-Rp ùNVp-Ø-û\-Ù-Pu ùRôPo-×-T-Ój§j

ùRôPok-Õ SûP-ùT\ úYi-¥-V- Ju\ô-Ïm. CÕ U§l-ÀÓ ØÝûU ùT\ Lt-\--u Aû]j-Õl TÏ-§-L-

Þd-Ïm E¬V Øû\-«p Ae¸-Lô-Wm A°dL úUi-Óm. Lt-\-Ûd-Lô] U§l-Àh-Óf ùNVp-Øû\ Y¯-VôL

SûP-ùT\ úYi-Ó-m. B£-¬-Vo ùRôPok-Õ UôQ-Y-¬u Lt-\p Y[of-£-ûVd LY-²j-Õd ùLôi-¥-Úk-Rô-

Ûm ARû] Ás-TôoûY ùNn-V-Üm Lt-\p RWj-ûRd Li-Ó-©-¥d-L-Üm Ï±l-©hP LôX-Y-ûW-Vû\ úRûYl-

T-Óm. Øû\-NôokR Øû\-Nô-WôR U§l-Àh-Óf ùNVp-Ø-û\-ûVj ùRôPok-Õ ùNVp-T-Ój§ Jq-ùYô-Ú UôQ-

Y-¬u Lt-\p Y[of-£-ûVd Li-Ó-©¥dL úYi-Óm. Aj-Õ-Pu Jq-ùYô-Ú TÚY Cß-§-«-Ûm UôQ-Yo

Øu× ùNn-R-Yt-û\l T¬-úNô-§j-Õ JqùYôÚ TÚ-Yj-§-Ûm Ás-TôoûY ùNnV úYi-Óm.

14

T¥-LsUßl-¿h-•u YÙ -́XÙLl ̆ Tt\ RL-Yp-L˚[l Tß-‹-̆ Nn-Rp

Jq-ùYô-Ú UôQ-Y-Úm ùYq-úY-ß Øû\-«p Lt-¡-\ôo-Ls Gu-T-ûR-Ùm Lt-\p, Ts-°-«p Uh-ÓúU SûP-

ùTßm JÚ ùNVp-Tô-Ó ApX Gu-T-ûR-Ùm Sôm Ae-¸-L-¬d-¡u-ú\ô-ùU-²p Sôm ùNnV úYi-¥-V]

1.Tp-úYß Eû\-®-Pe-L-°---Úk-Õ RL-Yp-L-û[f úNL-¬dL úYi-Óm. 2. Tp-úY-ß Aà-T-Ye-Ls, ùNVp-

Tô-Ó-Ls, Lt-\p ùTôßl-×-Ls Yô«-Xô-L-d LPk-Õ ùNp-Ûm Jq-ùYô-Ú UôQ-Y-¬PØm Ei-ûU-Vô-LúY

Lt\p SûP-ùTß-¡u-\-Rô Gu-TûR A±V ùYq-úY-ß U§l-Àh-Ó Øû\-L-û[l TVu-T-ÓjR úYi-Óm.

Ußl¿h” ÿ˚\Ls, EjßLs

ùYq-úY-ß Õû\-L-°p UôQ-Y-¬u Lt-\p Y[of-£-«p Ht-ThP Uôt-\m Ï±jR RL-Yp-Ls.

NôußLs A°d-Lj RÏ-§-Vô] JÚ Y¯-Ø-û\úVô Ej-§úVô ¡ûPd-Ll-ùT-\-®p-ûX. YÏl-©p UôQ-

Yo-L-û[d LY-²j-Õ AYo-Ls áß-Y-ûRd

úLh-Pp Yô«-Xô-L-Üm ùTtú\ôo EPu-Lt-

úTô-¬-Pm ®Yô-Re-Ls SPj-Õ-Rp Yô«-Xô-

LÜm TX RL-Yp-L-û[l ×¬k-Õ-ùLôs-[-Xôm

Gu-T-ûRd LY-²j-§-Úl-Ào-Ls. AûRl

úTôXúY UôQ-Yo-Ls GÝ-§-V-ûY, TûPl-

×-Ls Gu-T-Ytû\ U§l-©h-Óm UôQ-Yo-L-

°u ÑV U§l-À-Ó, NL U§l-À-Ó B¡-V]

A¥l-T-ûP-Vô-Ld ùLôi-Óm RL-Yp-Ls

úNL-¬d-L-Xôm. CYt±u Yô«-XôL UôQ-

Yo-L-°u Lt-\p Y[of£ Ï±jR A±ûY

Sôm ®¬-Y-ûP-Vf ùNn-¡u-ú\ôm. Tp-úYß

U§l-ÀhÓ Øû\-Lû[ Gq-Yô-ß TVu-T-

ÓjR úYi-Óm Gu-T-Rt-Ï TôLm þ 2 þp

"U§l-ÀhÓ Ej§Ls, LÚ-®-Ls' Gu\ CV-ûXl Tôod-L-Üm.

Ußl-¿h-”j RL-Yp-L-˚[l Tß‹ ˘Nn-Rp

GR-û]l T§Ü ùNnV úYi-Óm?

� UôQ-Y-Úd-Lô] ©u-òh-Pm

� B£-¬-V-Úd-Lô] ©uòhPm

� UôQ-Y-¬u Lt-\p Y[of-£-ûVl Tt-±V Et-ß-úSôd-Lp

TÚY U§l-Àh-¥p CYt-ß-Pu UôQ-Y-¬u Lt-\p RWjûR A¥l-T-ûP-Vô-Ld ùLôiP ©uòhPj-

ûR-Ùm A°dL úYi-Óm. UôQ-Y-Úd-Ïm B£-¬-V-Úd-Ïm ùTt-ú\ô-Úd-Ïm CjR-L-Yp-Ls úRûYl-T-

Ó¡u-\].

U§l-Àh-¥u Ød-¡V úSôd-Lm ©uòhPm A°l-T-Õm ùTt-ßd ùLôs-Y-Õ-UôL CÚk-Rôp, AûY

UôQ-Y-¬u Y[of-£ûV ûUV-Uô-Ld ùLôiP TV-às[ Ï±l-×-L-[ô-LúY AûU-Ùm. Aq-Yô-\u± A, B,C, D¡úW-¥t-Ï Gu] ©uòhPm A°dL CV-Ûm? Aq-Yô-ß ùNn-Rôp Lt-\ûX Gq-Yô-ß úUm-T-ÓjR

CV-Ûm?

15

T¥-Ls˙NL-¨jR RL-Yp-L-˚[l ◊¨k-’ ˘LÙs-[p

RL-YpL-û[f úNL-¬jR ©u AÓj-R-¨-ûX-VôL úNL-¬j-R-ûY, T§Ü ùNn-RûY Ï±jR LÚj-Õ-

Lû[ EÚ-YôdL úYi-Óm. AYt-û\l TVu-T-Ój§ UôQ-Y-¬u Lt-\p Y[of-£-ûVd Ï±jR U§l-À-Ó-L-

Þd-Ï YW-úYi-Óm. UôQ-YoLs GkR ¨ûXûV AûPk-Õs-[]o? UôQ-Y-Úd-Ï ERY Sôm Gu]

ùNnV úYi-Óm? úTôu\ ®]ôd-L-Þd-Ï ®ûP-LôQ CûY ER-Y-úYi-Óm. CRt-LôL Lt-©j-Rp ûLúVh-

ûP-Ùm UôQ-Yo-L-°u TûPl-×j ùRôÏl-ûT-Ùm (Port folio) TÏl-TônÜ ùNn-Õ Ï±l-©hP LôXj-§t-Ïs

úNL-¬jR ®Y-We-L-û[d Ï±jR Ás-TôoûY SPjR úYi-Óm. CûY VôÜm YÏl-T-û\-«p TVu-T-Ój-

§V Lt-©j-Rp Øû\-Ls, YÏl-T-û\ úUXôiûU Lt-©j-Rp LÚ-®-L-°u TVu-Tô-Ó úTôu-\-Ytû\ U§l-

©-P-Üm UôQ-Y-Úd-Ï ER-Üm YûL-«p

AYt-±p úRûY-Vô] Uôt-\e-L-û[j ¾o-

Uô-²d-L-Üm SUd-Ï ER-Ü¡u-\].

Ußl-¿h-” ÿ•-‹-Ls A±-Æl-◊m Te-∏-”m

UôQ-Y-¬u Lt-\p Y[of-£-«u Ø¥-Ü-L-

û[l ùTt-ú\ô-Ú-P-àm ©\-Ú-P-àm Te-

¡Óm úTôÕ Uh-ÓúU Lt-\--u T¥l-T-¥-

Vô] Y[of-£ûV B£-¬-V-Úm ©\-Úm

×¬kÕ ùLôs[ CV-Ûm. UôQ-Yo L¥-]-

Uô-]-Yt-û\d Li-Ó-©-¥d-L-Üm, Al-©-Wf-£-

û]-L-Þd-Ïj ¾oÜ LôQ-Üm CÕ ER-

Ü¡\Õ. UôQ-Y-¬u Lp®j ùRôPo-Tô]

GpXô RL-Yp-L-û[-Ùm ùTt-ú\ô-Ú-P-àm

T¡okÕ ùLôs[ úYi-Óm.

� UôQ-YoLs GYt-û\-ùVp-Xôm Lt-ßs-[]o?

� Tp-úY-ß TôPe-L-°p AYu / AYs Gu-ù]u] ùNn-Õ ùLôi-¥-Úd¡\ôoLs?

� UôQ-Y-Úd-Ï ®Úl-T-Uô-]-ûY, ®Úl-T-ªp-Xô-R-ûY- GûY?

� UôQ-Y-Úd-Ï Gk-R-®-R-Uô] ER® úRûYl-T-Ó-¡-\-Õ?

� UôQ-Y-¬u Lt-\ûX G°-ûU-Vôd-Ï-Y] GûY?

� ùTt-ú\ôo-Ls Åh-¥---Úk-Õ LY-²jR Gu-ù]u] RL-Yp-Ls AYu/ AY-Þ-ûPV Lt-\pY[of-

£-Ù-Pu ùRôPo× ùLôi-Ós-[]?

U§l-Àh-Ó RL-Yp-Ls UôQ-Y-ûWl ©\-Ú-Pu Jl-©-Ó-Y-RtÏ E¬-V-RpX. Uô\ôLj R]d-Ïs-ú[úV úTôh¥

-EQo-®û] GÝlT U§l-À-hÓj RL-Yp-Ls Fd-Ï-®dL úYi-Óm. úStß Ap-X-Õ JÚ YôWj-§tÏ Øu

Sôu GkR ¨ûX-«-p CÚk-úRu? Cu-ß Sôu GkR ¨ûX-«-p Es-ú[u úTôu\ EQoúY UôQ-Y-ûWf

ÑV-UôL EV-Wf ùNn-Ùm ®]ôd-L-[ô-Ïm.

Y[-Ëp GRt-œ?

úUúX á\l-Th-P-Yt-ßs Ju-±t-Ï úUt-Th-P-Yt-±t-Lô] ®ûP-L-û[d LôQ-Üm ùNVp-Tô-Ó-L-û[-Ùm

Ej-§-L-û[-Ùm ®[d-L-Üm T¡ok-Õ ùLôs-[-Üm Ck-èp ØVt£ ùNn-¡u-\-Õ. Cq-Y-[-èp YÏl-T-û\

Lt-\p Lt-©j-Rp U§l-Àh-Óf ùNVp-Tô-Ó-Lû[ JÚe-¡-ûQj-Õd LôQ-Üm -U-§l-©-P-Üm SU-Õ A±ûY

úUm-T-Ój-R-Üm ERÜm G] Sm-×-¡-ú\ôm.

16

T¥-Ls

Lt-\-¤d-œm Ußl-¿h-•t-œm Es[ ̆ RÙPo-̊ Td œ±j’

SPj-ßV ˘T⁄m-TÙu-˚U-VÙ] Bn-‹-L-fim ˘Y∞l-

T”j’-Y-’ ̨ Yœl-T-˚\ Lt-\p ̆ NVp-ÿ˚\-L˚[ ̇ Um-

T-”jR ˙Yi-”m Gu\ ˙SÙd-œ-Pu N¨-VÙ-Lj ßh-P-

™h-”f ˘NnR Ußl-¿-”-Ls, UÙQ-Yo-L-∞u Lt-\p

RWj˚R EV-Wf ˘Nn-Y-ßp ÿd-°V Te-œ Y°d-°u-\]

Gu-T-RÙ-œm. C’ Gq-YÙ-fl CV-¤m? J⁄ Lt-\p ̆ NVp-

TÙ” ˘RÙPo-TÙL Yœl-©-¤s[ UÙQ-Yo-L-∞u T´t£,

AYo-Ls TVu-T-”j-’m A±‹, AYo-L-fi-˚PV Li-

˙QÙh-Pm CYt˚\ Ußl-¿-” YÙ´-XÙ-Ll ◊¨k-’

˘LÙsfim B£-̈ ˚V AYt˚\ UÙQ-Yo-L-∞u Lt\p

˘NVp-ÿ˚\-L-∞u A•l-T-˚P-L[Ù-Ld L⁄-’-°-\Ùo.

ARu LÙW-Q-UÙ-Ld Lt-\-≠p D”-T-P-‹m UÙQ-Yo-L-∞u

A±-Æp Ht-T-”m UÙt-\e-L˚[ Aq-Yl-˙TÙ-’ AX£

BWÙnk-’ Lt-\p ̆ NV˚X ™L Æ˚W-‹-T-”j-R-‹m ̆ Nn-

Y-RÙp Lt-\p CVp-TÙ-L˙Y S˚P-̆ T-fl-°-\-’; Lt-\p RWm

EV-o-°-\-’. B£-¨-V-˚W-Ÿm UÙQ-Y-˚W-Ÿm ˘TÙflj-R-

Y˚W-́ p ™L ÿd-°-V-UÙ] ˙SÙd-Le-L-fim C˚Y-VÙ-œm.

Black and William : Assessment and ClassroomLearning, Assess

ment in education March 1998

Aj-Õ-Pu U§l-Àh-¥u Øû\, Y¯-Ls, ùNVp-Ø-û\-

Ls, Ej-§-Ls, ùNVp-Tôh-Ó Uô§-¬Ls Gu-T]Yt-±u

TX -R-Xe-L-û[l Tt-±j ¾o-Uô-²dLÜm ER-Ü¡\

TpúYß LÚj-Õ-L-û[-Ùm Yônl-×-L-û[-Ùm Ck-èp

Øu-ûYd-¡u-\Õ.

Cq-Y-[-è--p 5 TÏ-§-Ls Es-[-]. Lt-\p, Lt-T-Yo Tt±V TôPj-§hPd Li-úQôhPm, U§l-Àh-¥u

úSôd-Lm, Y[-è--u Es-[-Pd-Lm Gu-T] Tt± Ju\ôm TÏ-§-«p á±-ú]ô-Up-X-Yô? ùUô¯d-Lp-®,

A±-Yôd-Lf ùNVp-Tô-Ó, U§l-Àh-¥u ×§V RXeLs, U§l-Àh-¥u TVu-Tôh-Ój-R-Xm, Lt-\ûX úUm-

T-ÓjR U§l-Àh-ûPl TVu-T-Ój-Õ-Rp úTôu-\-Ytû\ CWi-Pôm TÏ-§-«p LôQ-Xôm. U§l-ÀhûP

SûP-Ø-û\l-T-Ój-Õ-Y-Rt-Lô] §h-P-ª-P--u ®YWe-L-Þm GÓj-Õd-Lôh-Ó-L-Þm êu-\ôm TÏ§-«p-

Es[].

AX-Ï, TÚY RXe-L-°-Xô] Lt-\p U§l-À-Ó, U§l-Àh-Ój RXm, U§l-Àh-Ód Ï±l×Ls TÚY U§l-À-Ó,

ùNVp-Tôh-Ó Uô§-¬-Ls Gu-T] APe-¡-VúR Sôu-Lôm TÏ-§. IkRôm TÏ-§-«p ùTt-ú\ôo-L-Þ-P-

]ô] LÚj-ÕlT¬-Uôt-\j-§u Ød-¡-Vj-Õ-Y-Øm Ej§LÞm ®[d-Ll-Th-Ós-[-].

17

T¥-Ls

Tœß ˛ 2

A±-Æ-Vp Lp-Æ-Ÿm Ußl-¿-”m

18

T¥-Ls

Tj-Õ Ap-XÕ Tu-²-Wi-Ó YV-Õs[ UôQ-Yo-Lú[ Sm Øu-]ôp CÚl-T-Yo-Ls. EVo ùRôPd-L YÏl×

UôQ-Yo-L-°u CVp× SUd-Ï Su-\ô-Lj ùR¬k-R-úR. AYo-Ls A±-V-úYi-Ó-ùUu\ BY-Û-ûP-V-Yo-Ls.

Ñt-ßl-×-\j-§p SûP-ùT-ßm TX-Yt-±-Ûm AYo-Ls LY-]m Dod-Ll-T-Ó-¡u-\-Õ. ERô-W-Q-UôL,

� Ri-½o ãPô-Ïm-úTô-Õ Tôj-§-Wj-§u Td-Le-L-°p £ß Ïªr-Ls EÚ-Yô-¡u-\-].

� Ïªr-L-°u Gi-¦dûL ùTÚ-Ï-¡u-\-].

� Tôoj-Õd ùLôi-¥-Úd-ÏmúTôÕ Ïªr-Ls ùT¬-

Rô-¡u-\-].

� AûY Tôj-§-Wj-§u Td-Le-L-°-- -Úk-Õ ¿e¡

úUùX-Ý-¡u-\-].

� úUùX-Ý-Y-Rt-Ï HtT Ïªr-L-°u Y¥-Ym ùT¬-

Rô-¡u-\-Õ.

� úUt-T-Wl-©p YkR Ïªr-Ls EûPk-Õ ®Ó-¡u\].

� Tôj-§-Wj-§-Ûs[ Ri-½-¬p úTôhP úR«-ûXj

çs úUÛm ¸Ý-Uô-Lf ùNp--¡u-\-Õ.

� Ri-½o ØÝ-Y-Õm úR«-ûX-«u ¨\-UôL Uôß-

¡u-\-Õ.

Cq-Yô-ß Åh-¥-Ûm Ñt-ßl-×-\j-§-Ûm Ts-°d-Ïf

ùNpÛm Y -̄«-Ûm UôQ-YoLs Gu-ù]u] Lôi-¡u-

\]o Gu-TûR Sm-Uôp LQd-¡P CV-Xô-Õ. ùN¥-Ls,

T\-ûY-Ls, YôL-]e-Ls CûY Jq-ùYôu-±u £\l-×j-

Ru-ûU-Ls, Uôt-\e-Ls úTôu-\ûY UôQ-Yo-L-°u

U]-§p ùYqúY-ß A§-N-Ve-L-[ôL ̈ ûX-ùT-ß-¡u-\].

AûY ®]ôd-L-Þm IVe-L-Þ-UôL Uôß-¡u-\-]. Jq-ùYôu-ßd-Ïm Tp-úY-ß LôW-Qe-Ls Es[]. AûY-

Vô-Üm UôQ-Yo-L-Þd-Ïj ùR°-Yô-]ûY ApX. B]ôp £X FLe-Ls AYo-Ls U]-§p EÚ-

Yô¡u-\]. CYtû\ Øu-]-±-Ü-L-Þ-Pu AYo-Ls ùRôPo-×-T-Ój-Õ-¡u-\-]o. AYtû\l Tt± Si-To

-L-Þm Åh-Pô-Úm áß-YûRÙm AYo-Ls úLh--¡u-\-]o. R]-Õ FLe-Ls/ ®[d-Le-Lû[ AYo-Ls

Ás-TôoûY ùNn--¡u-\-]o. Cf-ùN-Vp-Øû\ Jq-ùYô-Ú UôQ-Y-¬u (Ø-§-V-Yo-L-°u) U]-§Ûm ùRôPokÕ

SûP-ùTt-ßd ùLôi-úP«-Úd-¡-\-Õ.

CYt-±---Úk-Õ UôQ-Yo-L-û[l Tt± Sôm Gu-ù]u] Ø¥-Üd-Ï YÚ-¡u-ú\ôm?

� UôQ-Yo-Ls CVp-Tô-LúY A±-Üm BY-Û-m EûP-V-Yo-Ls.

� Ñt-ßl-×-\j-§-Ûs-[-Ytû\ A±k-Õ-ùLôs[ Gl-úTô-Õm ØVu-ß ùLôi-¥-Úd-¡-\ôo-Ls.

� Li-Ó, úLh-Ó, ØLok-Õ, ÑûYj-Õ, ®]ôd-Ls GÝl©, ùNn-Õ Tôoj-Õ, AYo-Ls Ñt-ßl-×-\j-ûRl

×¬kÕ ùLôs[ ØVp-¡-\ôo-Ls.

� Et-ß-úSôd-Lp, Jl-×-ûUl-T-Ój-Õ-Rp, YûLl-T-Ój-Õ-Rp, TÏjRôn-Rp, F¡j-Rp, Øu-]-±-®j-Rp B¡V

Tp-úY-ß ùNVp-Ø-û\-L-°p AYo-Ls ùRôPok-Õ DÓ-T-Ó-¡-\ôo-Ls.

F¡j-Õm LôWQ Lô¬-Ve-Lû[l TÏl-TônÜ ùNn-Õm Ás-TôoûY ùNn-Õm

Ø¥-Ü-Lû[ EÚ-Yôd-Ïm Cq-Y-±-YôdLØû\ U²-R -²u CVpTô]

£\lTmNUôÏm. Cf-£-\l-©-û]l TVu-T-Ój-§-Ùm Eß-§l-T-Ój-§-Ùm Øu-ùNpÛm

JÚ Øû\ûV, Øû\ NôokR A±-®-Vp Lt-\--p Sôm LûP-©-¥d-L-úYi-Óm.

Cf-£-\l-×j Ru-ûU-Lû[ Es-[-Pd-¡ûV Øû\-NôokR Lp-®ûV, Øû\NôWôR

Lp-®-«---Úk-Õ úYß-T-Ój-Õm- á-ß-L-û[-Ùm Sôm ×¬k-ÕùLôs[ úYi-Óm.

19

T¥-Ls

Øû\-Nô-Wôd Lp-®-«u Yô«-XôL Yk-R-ûP-Ùm §\u-

Ls TX ØÝ-ûU-Vt -\úRô A±-®-Vp-éo -Y -

UpXôRúRô BL-Xôm. B]ôp Øû\-NôokR

Lp®«p Si-To-Ls, B£-¬-Vo-Ls B¡-úVô-¬u

TVuR-Úm YûL-«-Xô] DÓ-Tô -Óm, Lt -\p

ÕûQdLÚ-®-L-°u ER-®-Ùm, N¬-Vô] A±-Üd-Ï

úSWôL UôQ-Y-oLû[ AûZj-Õf ùNp¡u-\].

Øû\-Nô-WôR Lp-®-«p Yônl-×-Ls G§o-Tô-Wô-Up

¡ûPl-T-Yt-û\l ùTôßj-Õ AûU-¡u-\]. AÕ

Ï±l-©hP LôXj-§t-Ïs SûP-ùT-ß-Y-§p-ûX. ARu-

Y-¯-VôL AûP-Ùm §\u-Ls Øû\-Vô-]-ûYVô Gu-

TûR Eß-§-ùNn-Y-Rt-Lô] ãZp ùTÚm-Tô-Ûm

¡ûPl-T-§p-ûX. B]ôp Øû\NôokR Lp-®- §h-P-

ª-Pl-Th-P-Õm ®ûW-®p SûP-ùT-ß-Y-Õm N¬-Vô]

§\u-Lû[l ùTß¡-\ôo-Ls Gu-TûR Eß§ ùNn-Y-

Rt-Lô] Y¯ Øû\-Lû[Ùm Es-[-Pd-¡-V-RôÏm.

Øû\NôWôR Lp-®-«u Yô«-XôL EÚ-Yô]

Rt-Lô - -L Ø¥-Ü-Lû[ A±-®-Vp Ø¥-Ü-L -[ôL

Uôtßm ùNVp-TôúP Øû\-NôokR Lp-®-«p SûP

-ùT-ß-¡u-\-Õ G]-Xôm.

A±-®-Vp Lp-®-«u úSôd-Le-Ls

A±-®-Vp Lp-®-ûVl ùTôßj-R-YûW-«p SU-Õ úSôd-Lm Gu-]? TX Ø¥-Ü-L-û[-Ùm NUu-Tô-Ó-L-û[-Ùm

T¥j-Rôp A±-®-Vp Lp-®-«u úSôd-LjûR AûPV Ø¥-Ù-Uô?

GkRl TôPj-§u A±-ûY-Ùm ARu TVu-Tôh-Ó-Pu ùRôPo-×-T-Ój-§l TôodLúYi-Óm. Al-T-¥l

TôodÏmúTôÕ, UôQ-Y-¬u Au-\ôP Yôrd-ûL-Ù-Pu ùRôPo-×-ûPV TX ©Wf-£-û]-L-Þd-Ïm ¾oÜLôQ

A±®Vp Lp® ÕûQ-×-¬VúYi-Óm. Aj-Õ-Pu YÚm Sôh-L-°p Nk-§dÏm ©Wf-£-û]-Lû[ G§o-

ùLôs-Y-Rt-Lô] £X A¥l-T-ûP-j §\u-L-û[-Ùm LÚj-Õ-L-û[-Ùm A±-®-Vp Lp® A°dL úYi-Óm.

AR-]ôp A±-®-Vp Lp® Yô«-Xô-L,

� R]-Õ Aà-T-Yf ãZûX ®[dL ER-Üm A¥l-T-ûP-Vô] A±-®-Vp LÚj-Õ-Ls UôQ-Y-Úd-Ïd

¡ûPdL úYi-Óm.

� RL-Yp §Wh-Ó-Rp, RL-YpL-û[l TÏl-TônÜ ùNn-Rp, Ø¥-Ü-Lû[

EÚ-Yôd-Ï-Rp, A±-Ül TVu-Tô-Ó ØR-V §\u-Ls APe-¡V

A±-®-Vp éo-Y-Uô] Lt-\pØû\ UôQ-Y-Úd-Ïd ¡ûPdL

úYi-Óm.

� Au-\ôP Yôrd-ûLl ©Wf-£-û]-L-û[-Ùm Nê-Ll ©Wf-£-û]-L-û[Ùm

A±-®-Vp éo-Y-Uô-Ll TÏl-TônÜ ùNn-Ùm U]-¨ûX UôQ-

Y-¬Pm EÚ-YôL úYi-Óm.

� LôWQ Lô¬V EQo-Ü-P-]ô] £k-Rû]ÙPu Eß-§l-T-Ó-jÕRp

úYiÓm.

� A±-®-Vp LÚj-Õ-L-û[l ùTôÚj-R-Uô] Øû\-«p TW-Yf ùNnV

úYi-Óm.

Cl-Th-¥-V- -p úUÛm Gu-ù]u] úNod-L-Xôm G]f £k-§j-Õl

20

T¥-Ls

TôÚeLs. Ck-úSôd-Le-Ls ¨û\-úY\ úYi-Ó-Uô-«u A±-®-Vp Lp® -úY-ßThP Ik-Õ Ui-P-Xe-L-

Þd-Ï Ød-¡-Vj-Õ-Ym A°dL úYi-Ó-m Gu\ Li-úQôh-Pj-ûR-Ùm Sôm Ae-¸-L-¬j-Õs-ú[ôm.

þ A±Ü Ui-P-Xm

þ A±-Üf ùNVp-Øû\ Ui-P-Xm

þ TûPl× Ui-P-Xm

þ E[-®-Vp Ui-P-Xm

þ TVu-Tôh-Ó Ui-P-Xm

CYt±u Tp-úY-ß §ûN-Lû[ B£-¬-Vo T«t-£-«p Sôm ®Yô-§j-úRôm. B£-¬-Vo ûLúVh-¥p CYt±u

®[d-Le-Lû[f úNoj-Õ Ái-Óm T¬-úNô-§-Ùe-Ls.

A±-®-Vp Lp-®-«p A±Ü

A±-Yôd-LúU Lt-\--p SûP-ùT-ß-¡u-\-Õ. Al-T-¥-Vô-]ôp CkR A±-®u YûL-Ls VôûY?

6 Bm YÏl-©p "®i-ùY° A§-N-Ve-Ls' Gu\ TôPl-T-Ï-§-«p ¡W-L-Qm ùRôPo-Tô] JÚ LÚj-R-X-Ï

Es-[-Õ. Cd-L-Új-R-X-¡u TÏ-§-VôL YÏl-©p SûP-ùT\ Yônl-×s[ ùNVp-Tô-Ó-Ls GûY?

� ¡W-L-Qm ùRôPo-Tô] Tj-§-¬-ûLf ùNn-§ûV A±-Ø-Lm ùNn-Rp.

� Sm TÏ-§-L-°p ¡W-L-Qm ùRôPo-TôL YZe-Ïm Sm-©d-ûL-Lû[ A±-Rp.

� Ck-Sm-©d-ûL-L-û[l ùTt\ A±-®u A¥l-T-ûP-«p T¬-úNô-§j-Rp, Rt-LôX LÚj-ÕLû[ Ht-ßd-

ùLôs-Þ-Rp.

� ¡W-L-Qe-Ls (ã-¬V ¡W-L-Qm, Nk-§W ¡W-L-Qm) SûP-ùT-ß-Y-Õ Gl-T-¥ Gu-TûR Et-ßúSôd¡d Li-Ó

- ©-¥j-Rp.

� ¡W-L-Qj-úRô-Ó ùRôPo-×-ûPV áÓ-Rp RL-Yp-L-û[f úNL-¬j-Rp (Tj-§-¬-ûL, ©\ FP-Le-Ls).

� ¡W-L-Qe-L-û[l ùTôßjRYûW-«p Øu× EÚ-Yôd-¡V LÚjÕL-û[l ×§V A±-®u A¥l-T-ûP«p

T¬-úNô-§j-Rp.

� ¡W-L-Qj-ûRl Tt-±V ÑYol-Tj-§-¬ûL RVô-¬j-Rp.

Cf-ùN-Vp-Tô-Ó Y¯-Vô-Ld LPk-ÕùNp-Ûm UôQ-Yo-L-°-ûPúV EÚ-Yô-Ïm LÚjÕLs GûY?

AYt-ßs £X ¡W-L-Qj-úRô-Ó ùRôPo-×-ûPV

LÚj-Õ -L[ôLúYô Ø¥-Ü-L -[ôLúYô

CÚdLXô-Up-XYô. Utßm £X Et-ß-úSôd-

Lp, F¡j-Rp, ®Yô-§j-Rp ØR--V ùNVp

-Ø-û\-L-Þ-Pu ùRôPôo×-ûPV §\u-L-û[l

Tt-±V A±-YôL CÚd-LXô -Up-X -Yô.

Cuàm £X LÚj-Õ-Ls ¡W-L-Qj-ûRl Tt±

UôQ-YoLs Cß-§-«p Ht-ßd-ùLôs-Þm

Ø¥-Ü-L-Þ-Pu ùRôPo-×-s[-ûY-VôLÜm

CÚdLXôUp-XYô.

21

T¥-Ls

LÚj-Õ-Ls/ §\u-L-Þ-Pu ùRôPo-×-ûPV A±-Ü-Ls

þ ã¬V ¡W-L-Qm

þ Nk-§W ¡W-L-Qm

þ CûY EÚ-Yô-Ïm ®Rm

þ CWi-Ó ¡W-L-Qe-L-Þd-¡-ûP-úV- Es[ úYß-Tô-Ó

þ ¡W-L-QjûR Et-ß-úSôd-L--uúTôÕ LY-²dL úYi-¥-VûY

ùNVp-Ø-û\j §\u-Ls ùRôPo-Tô] A±-Ü-Ls

þ ¡W-L-Qm SûP-ùT-ß-Y-Õ Gq-Yô-ß Gu-TûR F¡j-Rp.

þ TPe-Ls, Uô§-¬-Ls, RL-YpùRô¯p Öh-T ER-®-Ù-Pu

Et-ß-úSôd-Lp.

þ Uô§-¬-ûVl TVu-T-Ój§ Bn-®p DÓ-T-Ó-Rp.

þ ùTt\ RL-YpLû[ Y¬-ûNl-T-Ój-Õ-Rp, T§-Ü-ùNn-Rp, Jl-ÀÓ -ùNn-Rp.

þ RL-YpLû[l TÏj-Rônk-Õ Ø¥-Üd-Ï YÚ-Rp.

U]-¨-ûX-L-Þ-Pu ùRôPo-×-ûPV A±-Ü-Ls

þ ¡W-L-Qm ùRôPo-TôL Sm TÏ-§-L-°p YZe-¡-Y-Úm Sm-©d-ûL-L-°u N¬ RY-ß-L-û[l ×¬k-Õ-ùLôiÓ

Ø¥-ùY-Ój-Rp.

ÑÚe-Ld á±u A±-®-Vp YÏl-©p UôQ-Yo-L-°u A±-Yôd-LjûR êu-ß TÏ-§-L-[ô-Ll ©¬d-L-Xôm.

CYt-ßs GpXôl ©¬ÜL°-Ûm APe-¡V A±-Ü-Ls GpXôf ùNVp-Tô-Ó-L-°-Ûm AûU-V-úYi-

Ó-ùUuT -§pûX. Ï±l-©hP ©Wf-£-û]-«p YÏl-©p SûP-ùT-ßm ùNVp-Tô-Ó-Ls Yô«-XôL Gu-ù]u]

A±ÜLs-EÚ-Yôd-LlT-Ó¡-\-Õ Gu-T-Õ Tt± B£-¬-V-Úd-Ï Øu-]-±Ü CÚdLúYi-Óm. ARt-úLtT ùNVp-

Tôh-Ó ¨ûX-L-û[-Ùm ùNVp-Ø-û\-L-û[-Ùm Y¥-Y-ûUj-Õ SûP-Ø-û\l-T-ÓjR úYi-Óm.

úUúX Ï±l-©hP ùNVp-Ø-û\j- §-\u-Ls Tp-úY-ß ùNVp-Tô-Ó-L-°p Ái-Óm Ái-Óm YÚ-Y-

ûRd LôQ-Xôm. Al-T-¥-Vô-]ôp EVo ùRôPdL YÏl-×-L-°p A±-®-Vp Lp-®-«p Ái-Óm Ái-Óm

YÚY]Üm Ød-¡-Vj-Õ-Ym A°dL úYi-¥-V-Õ-Uô] ùNVp-Ø-û\j- §-\u-Ls GûY?

þ Et-ß-úSôd-Lp

þ RW-Ü-Lû[f úNL-¬j-Rp, T§Ü ùNn-Rp

þ YûLl-T-Ój-ÕRp

þ A[j-R-Ûm Ah-ûPj-Rô-°p GÝ-Õ-R-Ûm

þ RW-Ü-Lû[ ®[d-Ï-R-Ûm TÏl-TônÜ ùNn-R-Ûm

þ úNôR-û]-«p DÓ-T-Ó-Rp

þ Uô±-L-û[l (variables) ×¬k-Õ-ùLôs-Þ-R-Ûm Lh-Ól-T-Ój-Õ-R-Ûm

þ ®]ôd-Lû[ GÝl-×-Rp

þ ùTôÕ-ûUl-T-Ój-Õ-Rp

þ ©Wf-£-û]d-Lô] ¾oÜ LôÔ-Rp

þ Rt-LôX Ø¥-Ü-Lû[ EÚ-Yôd-L-Ûm AR-û]l T¬-úNô-§j-R-Ûm

þ Ø¥-Üd-Ï YÚ-Rp

þ ¾o-Uô-²j-Rp

þ LÚj-Õl-T-¬-Uôt-\m ùNn-Rp

þ Øu-]-±-®j-R-Ûm F¡j-R-Ûm

þ Lt-\p LÚ-®-L-û[d ûLVô-Þ-Rp

LÚj-Õ-Ls/ §\u-Ls

ùNVp-Ø-û\j §\u-Ls

U]-¨-ûX-Ls/ U§l-×-Ls/ LÚj-Õ-Ls

A±Ü

22

T¥-Ls

Jq-ùYô-Ú ùNVp-Ø-û\j- §-\-²u Ød-¡-Vj-Õ-

YeLû[-Ùm AYt-ß-Pu ùRôPo-×-ûPV Öi-¦V ùNVp-

Ø-û\-L-û[-Ùm B£-¬-Vo A±k-§-ÚdL úYi-Óm. ùNVp-

Tô-Ó-L-û[f ùNnÙmúTôÕm U§l-©-ÓmúTôÕm UôQ-Yû]

úUm-T-ÓjÕ-Y-RtÏ Ck-ÖhTUô] ùNVp-Ø-û\-Ls ÕûQ-×-

¬-Ùm. ÖhTUô] ùNVp-Ø-û\-Lû[ Ht-\-Ø-û\-«p Y¬-ûNl-

T-Ój§úV JÚ ùNVp-Ø-û\ûV U§l-©-Ó-Y-Rt-Lô] Ï±l×

Lû[ EÚ-YôdL úYi-Óm Gu-T-ûR-Ùm LY-²l-ÀoL-

[pXYô?

Cf-ùN-Vp-Ø-û\-L-°p £X-Ytû\ AYt-±u Ød-¡-

Vj-Õ-Yj§t-Ï HtT U§l-©h-Ó RW¨o-Q-Vm ùNn-¡-\ôo-Ls.

TÏ§ 4 þCp CûY Tt± ®[d-L-Uô-Ld á\l-Th-Ós-[-].

©\ ùNVp-Ø-û\j §\u-L-û[l Tt±f £X ùNn-§-Ls ¸úZ

ùLôÓd-Ll-Th-Ós-[-].

1. Et-ß-úSôd-Lp

A±-®-Vp Lp-®-«p ªL A¥l-T-ûP-Vô] ùNVp-

Øû\ Etß-úSôd-L-Xô-Ïm. Im-×-Xu-Ls Yô«-Xô-Lf Ñt-ßl-×-

\j-ûRl ×¬k-Õ-ùLôs-ÞmúTôÕ UôQ-Y-¬u Et-ß-úSôd-Lp

§\ú] Ce-Ïl TVu-T-Ó-¡u-\-Õ. Et-ß-úSôd-Lp Y¯-Vô-Ll

TX ©Wf£-û]-L-s UôQ-Y-¬u LY-]j-§t-Ï YÚ-¡u-\-].

×¬kÕ-ùLôiP ©Wf-£-û]-L-û[l TÏl-TônÜ ùNnV úYi-Ó-Uô-]ôp Et-ß-úSôd-Lp §\u AY-£-Vm.

úYoLû[ EtßúSôdÏm UôQ-Yo-Ls AYt±p Tp-úY-ß YûL-Ls Es-[] Gu\ Ø¥-Üd-Ï YÚ-¡-\ôo-

Ls.

Et-ß-úSôd-L-Û-Pu ùRôPo-×-ûPV Öi-ùN-Vp Øû\-Ls GûY?

� RL-Yp §Wh-Ó-Y-Rt-LôL Im-×-Xu-L-û[l TVu-T-Ój-Õ-Rp

� Tp-úY-ß ùTôÚs-Ls, ùNVp-Ø-û\-Ls, ¨Lr-Ü-Ls CYt-ú\ô-Ó ùRôPo-×-ûPV Jt-ßûU úYt-ß-ûU

-L-û[d Li-Ó-©-¥j-Rp.

� Jq-ùYôu-±-à-ûPV ÖhTUô] ®[d-Le-L-û[d Li-Ó-©-¥j-Rp

� Nôu-ß-L-°---Úk-Õ ãZ-Ûd-Ïl ùTôÚj-R-Uô-]-Ytû\ Uh-Óm úRok-ùR-Ój-Rp

2. A[j-R-Ûm Ah-ûPj-Rô-°p T§Ü ùNn-R-Ûm

Ri-½ûW A§-L-Uô-Ll TVu-T-Ój-Õ-T-Yo-Ls Vôo? Ap-X-Õ GlúTô-ùRp-Xôm Sôm A§-L-UôLj

Ri-½ûWl TVu-T-Ój-Õ-¡-ú\ôm? CÕ úTôu\ ©Wf-£-û]-Lû[f Nk-§d-ÏmúTôÕ A[jRp Gu-àm

ùNVp-Øû\ úRûYl-T-Ó-¡u-\-Õ. Aq-Yô-ß A[d-ÏmúTôÕ GYt-û\-ùVp-Xôm LY-²dL úYi-Óm Gu-

TûR UôQ-YoLs ×¬k-Õ-ùLôs[ úYi-Óm. A±-®-Vp Lp-®-«u EVokR ̈ ûX-L°p A[dL úYi¥V

ãZpLs A§-L-¬d-¡u\]. AÕ Uh-Ó-UpX A[-Ü-Ls ªL ÖhT-Uô-L-Üm AûU¡u-\]. Su-\ôL A[k-Õ

RL-Yp-Lû[ Ah-ûPjRô°p T§Ü ùNn-Ùm UôQ-Yo-Ls ùNn-V-úYi-¥-

VûY VôûY?

� GYtû\ A[d-L-úYi-Ó-ùUu-TûR Eß-§-ùNn-Rp

� ùTôÚj-R-Uô] LÚ-®-L-û[l TVu-T-Ój-Õ-Rp

� ùTôÚj-R-Uô] A[-ûYj ¾o-Uô-²j-Rp

� A[-ûYf N¬-Vô-Ld Li-Ó-©-¥j-Rp

� N¬-Vô] AX-ûLl TVu-T-Ój-Õ-Rp

� A[d-Ïm-úTô-Õ AX-ûL-Ùm TVu-T-Ój§f N¬-Vô] Øû\-«p T§-Ü

-ùNn-Rp

23

T¥-Ls

3. RW-Ü-Lû[ ®[d-Ï-R-Ûm TÏl-TônÜ ùNn-R-Ûm

©Wf-£-û]j ¾o-Üd-LôL úNL-¬d-Ïm ®Y-We-L-û[l T§-

Ü-ùNn-Rôp Uh-Óm úTôRô-Õ. Ko CPj-§p 5 ùN.Á UûZ ùTnRÕ

Guß T§Ü ùNn-Ùm UôQ-Yo ARu úSôd-Lm Gu] Gu-T-

ûR-Ùm A±k-§-ÚdL úYi-Óm. CÕ-úTôu\ ®[d-Le-Ls

ùRôPok-Õ SûP-ùT-ßm TÏl-Tôn-Üd-Ï ER-Üm. Ju-±t-Ï úUt-

ThP RL-Yp-L-û[-Ùm ãZp-L-û[-Ùm TÏl-TônÜ ùNnV úYi-

Óm. Cl-T-Ïl-Tôn-Ü-Ls Ø¥-Ü-L-Þd-Ïm ¾o-Uô-]e-L-Þd-Ïm Y -̄

Lôh-Ó¡u-\].

� RW-Ü-Ls Gu-T-Rt-Ïf N¬-Vô] ùTôÚs Gu] Gu-T-ûRl

×¬k-Õ-ùLôs[ úYi-Óm.

� ¡ûPjR RW-Ü-L-°p Ju-ú\ô-ùPôu-ßd-Ïs[ ùRôPo-©û]d

Li-Ó-©-¥dL úYi-Óm

� RW-Ü-L-°p APe-¡-Ùs[ Uô§-¬-L-û[l ×¬k-Õ-ùLôs[

úYi-Óm

� LôWQ Lô¬-Vj ùRôPo-©û]d Li-Ó-©-¥dL úYi-Óm

4. Uô±-L-û[l ×¬k-Õ-ùLôs-Þ-R-Ûm Lh-Ól-T-Ój-Õ-R-Ûm

úNôR-û]-L-°p DÓ-T-Ó-Rp Gu-àm Ød-¡-Vj-§-\u-L-°p

CÕ JÚ ÕûQj §\-]ô-Ïm. JÚ úNôR-û]-«u ùYt-±-ûVj

¾o-Uô-²d-Ïm ̈ ûX-L-°p Uô±-L-û[l ×¬k-Õ-ùLôs-Þ-R-Ûm Lh-

Ól-T-Ój-Õ-R-Ûm Ød-¡-V-Uô] Ju-\ô-Ïm. CWi-Ó Tíi-Lû[

JÚ Lm-©u CÚ At-\e-L-°-Ûm ùRôe-L-®h-P-©u A§p

Juû\ EûPj-Rôp Uß At\m ¸r úSôd-¡f ùNp--Y-§---Úk-Õ

YôÙ-®t-Ï GûP- Ei-Ó Gu-àm Ø¥-Üd-Ï YW UôQYo-L-[ôp CV-Ûm. B]ôp Cf-úNô-Rû] ùYt-±-

ùT\ úYi-Ó-Uô-«u HWô-[m Uô±-L-û[d Lh-Ól-T-ÓjR úYi-Óm. A§p Ød-¡-V-Uô-]-Õ Lôt-ß Tíi-

Lû[ AûNd-Lô-Up CÚj-Rp. Ce-Ïf úNôR-û]-«u TX-û]d Lh-Ól-T-Ój-Õm LôW-¦-L-°p Ju-ß Lôt-

\ô-Ïm. CÕ úTôu\ LôW-¦-L-û[l ×¬k-ÕùLôi-Ó Y¯-S-Pj-Õ-Y-Õ A±-®-Vp úNôR-û]j §\û] Y[-Wf

ùNn-Y-Rt-Ï AY-£-VUôÏm. CÕ Yôrd-ûL-«-Ûm ªLj úRûY-Vô] §\u-L-°p Ju-\ô-Ïm. Cj-§-\u

Y[o¡-\-Õ Gu-T-Ru ùTôÚs ¸úZ RWl-Th-Ós[ Öi-§-\u-Ls Y[o¡u-\] Gu-T-Rô-Ïm.

� úNôRû]/úRÓ-Rp Yô«-Xô-L GRû] A±k-Õ-ùLôs[ úYi-Ó-m G-]l ×¬k-Õ-ùLôs-Þ-Rp

� Cj-úR-P-ûXd Lh-Ól-T-Ój-Õm áß-Lû[ A±k-Õ-ùLôs-Þ-Rp.

� Gk-Rd LôW-¦-«u Rôd-LjûR/Uôt-\jûRd Li-Ó-©-¥dL úYi-Óm Gu-T-ûRl ×¬k-Õ-ùLôs-Þ-Rp

� Ak-Rd LôW-¦-«p Uh-ÓúU Uôt-\m ùNn-Õ ARu TXû] Et-ß-úSôd-Lp

� úNôR-û]-«u TXû]d Lh-Ól-T-Ój-Õ-Y-Rt-Ï Yônl-×s[ ©\ LôW-¦-L-û[d Li-Ó-©-¥j-Õ AYtû\d

Lh-Ól-T-Ój-Õ-Rp

� úNôRû] N¬-VôL AûUYRt-Ï EP-]-¥-VôL Gu-ù]u] Uôt-\eLs úRûY Gu-

TûR A±k-Õ SûP-Øû\l-T-Ój-ÕRp

5. ®]ôd-Lû[ GÝl-×-Rp

A±-®-Vp úRPp Gu-T-Õ UôQ-Y-¬u U]-§p GÝ-¡u\ ®]ôd-L-Þ-Pu ùRôPo-×-ûP-V-

RôL CÚd-Ïm. EXûL ®Y-¬j-Õd á\-Üm ×¬k-Õ-ùLôs-[-Üm Uôt-\m ùNn-V-Üm CV-X-

úYi-Ó-Uô-«u ®]ôd-Ls GÝlT CVX úYi-Óm. ®Uo-N] éo-Y-Uô] Lt-\p AÔ-Ï

24

T¥-Ls

Ø-û\-«u E«o-Sô-¥ Cj-§-\-à-Pu ùRôPo-×-ùLôi-Ós-[-Õ.

� ¨Lrf£-Ls CVtûL ¨Lr-Ü-Ls Gu-T-Yt-û\l TÏl-TônÜ ùNn-Õ AÔ-Ï-Rp.

� ©\¬u Gi-Qe-Ls, LÚj-Õ-Ls CYt-±p ®Uo-N-]-éo-Y-Uô] AÔ-Ï-Ø-û\-ûVd ûLVô-Þ-Rp.

� Ñt-±-Û-Øs-[-Ytû\ U§l-À-Ó-L-°u A¥l-T-ûP-«p Nk-§j-Rp.

� IVe-Ls, ùYq-úY-ß LÚj-Õ-Ls CYtû\ ®]ô-YôL GÝl-×Rp.

� ÑV LÚj-Õ-Lû[d LôW-Q-Lô-¬-Vj-Õ-Pu Øu T¬-úNô-Rû] ùNn-Rp.

� ©\-WÕ ®]ôd-Lû[ _]-Sô-VL Øû\-«p AÔ-Ï-Rp.

6. ùTôÕ-ûUl-T-Ój-Õ-Rp

UôQ-Yo-Ls Ñt-ßfãZ-ÛPu Gl-úTô-Õm ùRôPo-×-ùLôs-Y-Rôp U]-§p

TX §\u-Ls EÚ-Yô-Ï-Up-X-Yô? B]ôp Cj-§-\u-Ls ùTÚm-Tô-Ûm

ØÝ-ûU-VôL CÚl-T-§p-ûX. G²-àm Øû\ NôokR Lt-\--p §h-P-

ªhP Lt-\p-ùN-Vp-Øû\ SûP-ùT-ßm-úTô-Õ TX LÚj-Õ-L-û[ ¨û\-Ü-

Pu EÚ-YôdL UôQ-Yo-L-Þd-Ï CV-Ûm. ©Wf-£-û]j ¾oÜ AÔ-Ï-Ø-

û\-«òúP Øuú]±f ùNp-ÛmúTôÕ TX §\u-L-û[-Ùm ®§-Øû\-

L-û[-Ùm UôQ-Yo-Ls EÚ-Yôd-Ï-¡-\ôo-Ls. ùTôÚs-Ls, ùNVp-Ø-û\-

Ls, CVtûL ¨Lr-Ü-Ls CYt-ßs APe-¡-Ùs[ £X £\l-×j Ru-ûU-

Ls ùTôÕ-ûUl-T-Ój-Rp-L-[ôL Uôß-¡u-\-]. B¦-úYo TP-Xm, B®-

Vô-Rp, LôkR Dol-×l ùTôÚs-Ls B¡-VûY CRt-Ï ERô-W-QeL[ô-

Ïm. ¡W-L-Qj-Õ-Pu ùRôPo-×-ûPV Sm-©d-ûL-L-û[l T¬-úNô-§j-Õ £X

Ø¥-Ü-L-Þd-Ï YÚm-úTô-Õ ã¬V ¡W-L-Qm, Nk-§W ¡W-L-Qm B¡V

ùTôÕ-ûUl-T-Ój-Rp-Ls EÚ-Yô-¡u-\-]. UôQ-Yo-Ls Ñt-ßl-×\ UôN-ûP-

Rp ùRôPo-TôL ©[ôv¥d UôÑ-Ls, E«-¬-Vp UôÑ-Ls CYt-±u Ru-

ûU-Lû[l ùTôÕ-ûUl-T-Ój-Õ-¡-\ôo-Ls. Ri-½-¬---Úk-Õ úUùX-Ým

Ïªr-Lû[ Et-ß-úSôd-¡-Ùm ©\ úNôR-û]-Ls ùNnÕm §W-Ye-L-°p

BZm A§-L-¬d-Ïk-úRô-ßm AÝj-R-Øm A§-L-¬d-¡-\-Õ Gu\ ùTôÕ

®§ûV EÚ-Yôd-Ï-¡-\ôo-Ls. ©Wf-£û]ûUVd Lt-\--p Uh-Óm LY-

]m ùNÛj-§-]ôp úTôRô-Õ. CÕ-úTôu\ ùTôÕ-ûUl-T-Ój-Rp-Ls N¬-

Vô] Øû\-«p EÚ-Yôd-Ll-T-Ó-¡u-\-] Gu-TûRÙm Eß-§-ùNn-Rp

úYi-Óm.

� ùTôÚs-Ls, ùNVp-Ø-û\-Ls, CVtûL ¨Lr-Ü-Ls CYt-ú\ô-Ó

ùRôPo-×-ûPV £\l-©-Vp-×-L-û[d LY-²d-¡-\ôo-Ls

� ùTôÕ-Yô-Lf £X £\l-©-Vp-×-Ls Ái-Óm YÚ-Y-Õi-Pp-X-Yô?

� A§L Yônl-×, ERô-W-Qm CYt-û\l T¬-úNô-§j-Õ AûY GpXô

CPe-L-°-Ûm Es-[] Gu-TûR Eß§ ùNn-Rp

� ùTôÕj Ru-ûU-Ls/®§-L-û[f ùNôkR Yôd-¡Vj-§p EÚ-Yôd-Ï-Rp

7. ©Wf-£-˚]dœj æo‹ LÙQp

A±-®-Vp Lt-\--p Cl-úTô-ûRV AÔ-Ï-Ø-û\úV ©Wf-£-û]j ¾oÜ Gu-T-Õ SUd-Ïj ùR¬-Ùm.

Ut-ù\ô-Ú ®Rj-§p á±-]ôp úYß TX §\u-Ls CûQkúR ©Wf-£-û]j ¾oÜ SûP-ùT-ß-¡u-\-Õ.

25

T¥-Ls

©Wf-£û] ®[d-Lm, RL-Yp úNL-¬l-×, RW-Ü-L-û[l TÏl-TônÜ ùNn-Rp, Ø¥-Üd-Ï YÚ-Rp úTôu-\ûY

©Wf-£-û]j ¾o-®u JÚ TÏ-§-Vô-Ïm. ªu-Nô-Wm ÅQô-Y-ûRj R®odL Sôm §h-P-ª-ÓmúTôÕ Gu-ù]u]

§\u-Ls EÚ-Yô-¡u-\] Gu-T-ûRl Tôol-úTôm.

� ©Wf-£-û]ûVl TÏj-Rôn-Rp

� ©Wf-£-û]-ûVf N¬-VôL C]e-Lô-Ô-Rp

� ©Wf-£-û]j ¾oÜ Øû\-ûVj §h-P-ª-Ó-Rp

� RL-Yp-Ls úNL-¬j-Rp

� TÏl-TônÜ ùNn-Õ Ø¥-Üd-Ï YÚ-Rp

� ¾o-Üd-Lô] Y¯-Øû\/Uô§-¬ûVl TVu-T-Ój-Õ-Rp

8. ¾o-Uô-²j-Rp

Au-\ôP Yôr-®p Gl-úTô-Õm R²júRô ÏÝ-Yô-LúYô £X ¾o-Uô-]e-L-û[ GÓdL úYi-¥-Ùs[Õ.

©Wf-£-û]-«u Tu-Ø-Le-L-û[-Ùm T¬-úNô-§j-Õ A±-®Vp éo-Y-Uô-L-Üm TVu-Tôh-Ó Øû\-«-Û-Uô] ¾o-

Uô-]e-Ls GÓl-T-Rt-Lô] §\u Yôr-®u ùYt-±d-Ï A¥l-T-ûP-VôL AûU-¡u-\-Õ. Cj-§-\u Ts-°-«p

Lt-\--u TÏ-§-VôL Øû\-VôL Y[of£ùT\ úYi-Óm. C§p A±-®-Vp Lp®d-Ï Ød-¡V Te-Ï Y¡dL

CV-Ûm. CÕ úNôR-û]-L-û[j §h-P-ª-ÓR---Ûm SûP-Ø-û\l-T-Ój-ÕY-§-Ûm Li-Ó-©-¥l-×-L-û[l TVu-T-

Ój-ÕY§-Ûm Eh-T-Ó¡u-\-Õ. JÚ-Y-W-Õ ¾o-Uô-²d-Ïm-§-\u GYtû\ A¥l-T-ûP-Vô-Ld ùLôi-Ó AûU-Ùm

Gu-TûRl Tôol-úTôm.

� ©Wf-£û] úSWe-L-°p ARû] ØÝ-ûU-Vô-Ld LY-]j-§p ùLôs-Þ-Rp.

� ¡ûPd-Ll-ùTt\ RL-Yp-L-û[-Ùm Øu-]-±-®l-×-L-û[-Ùm Es-[-Pd¡ ªLf N¬-Vô] ¾o-Uô-]e-Ls

GÓj-Rp.

� ÏÝ ®Yô-Re-Ls Yô«-XôL E¬V ¾o-Uô-]e-Ls ùTß-Rp.

� TX Nôu-ß-L-°u, ®Yô-Re-L-°u A¥l-T-ûP-«p ¾o-Uô-]e-L-°p Ï±l-©-Pj-RdL Uôt-\e-Ls

HtTÓjÕ-Rp.

9. Øu-]-±-®j-Rp

ùTt\ RL-Yp-L-°u A¥l-T-ûP-«p YÚe-LôX ¨ûXûV GÓj-Õ-ûWl-TúR Øu-]-±-®j-Rp. RL-

Yp-L-Þd-¡-ûP-úV-Ùs[ ùRôPo-ûT-Ùm AYt-±t-¡-ûPúV EÚ-Yô¡ YÚm Uô±-L-û[-Ùm ×¬k-Õ-ùLôs-

Þm úTôÕ-Rôu UôQ-Y-Úd-Ï Sm-©d-ûL-Ù-Pu Øu-]-±-®j-R--p DÓ-TP CV-Ûm. LôX¨ûX Øu-]-±-

®l× SUd-Ïj ùR¬k-R-úR. A±-®-Vp-éo-Y-Uô] Øu-]-±-®l-×-Ls KW-[Ü Ei-ûU-Vô-Ïm G] Eß-§-á-\-

Xôm. ùTt\ ®Y-We-L-û[l ùTôÚj-R-UôL CûQj-Õ Øu-]-±-®l× ùNn-Y-Rt-Lô] Yônl-×-Lû[ YÏl-

©p A°d-L-Xôm. úLW-[j-§p ùSp Et-Tj-§-«u LPk-R-LôX RW-Ü-Ls ¡ûPj-Rôp G§o-Lô-Xj§p ùY°l-

T-Óm úTôd-Ï-Lû[ UôQ-Yo-L-Þd-Ï A±-®dL CV-Ûm. RY-û[-Lû[ ùUôj-R-UôL A¯j-Rôp ùLôÑ

ùTÚ-Ïm Gu\ FLm áP UôQ-Yo-L-°u ¨ûX-«p JÚ Øu-]-±-®l-Tô-Ïm. ùTt\ A±-®u ùNVp-

Tôh¥tÏ CÕ Ko ERô-W-Q-Uô-Ïm.

ùTt\ ®Y-We-Lû[ ùUôj-R-UôLd LY-]j-§p ùLôs[ úYi-Óm.

AYt-±p APe-¡-Ùs[ ùTôÕj Ru-ûU-Lû[d Li-Ó-©-¥dL úYi-Óm.

×§V ãZ--p/G§o-Lô-Xj-§p Gu] SPd-Ïm Gu-T-ûRd á\ úYi-Óm.

26

T¥-Ls

10. Lt-\p LÚ-®-L-û[d ûLVô-Þ-Rp

ùRôPdL YÏl-×-L-°p Et-ß-úSôd-Lp ùNVp-Tô-Ó-Ls Ap-XYô Ød-¡-V-UôL SûP-ùTt-\-]. £X-

£u] úNôR-û]-L-°p UôQ-Yo-Ls DÓ-Th-Pô-Ûm Ñt-ßf-ã-Z-- - - -Úk-Õ ¡ûPd-Ïm ùTôÚs-L-û[úV CRt-

Lô-Ll ùTÚ-Yô-¬-Vô-Ll TVu-T-Ój-§-]o. B]ôp EVo-ùRô-Pd-Ll Ts° UôQ-Yo-Ls RôUôL EÚ-Yôd-¡-V-

YtßPu úNôR-û]d NôûX-«---Úk-Õ ¡ûPd-Ïm LÚ-®-L-û[-Ùm ùTôÚs-L-û[-Ùm TVu-T-Ój-Õ-¡u-\]o.

úNôR-û]d-Ï-Zôn, NôWôV ®[d-Ï, Lôk-Re-Ls, ùXuv-Ls, A[-Üd-L-Ú-®-Ls úTôu-\-Yt-ß-Pu Öi-úSôd¡

úTôu\ £d-L-Xô] £X LÚ-®-L-û[-Ùm AYo-Ls TVu-T-Ój-R-úYi-¥YÚm. ÏÝ-Yô-L-Üm R²j-Õm

CYtû\l TVu-T-Ój-Õ-Y-Rt-Lô] Yônl-T-°l-T-§p Sôm LY-]m ùNÛjR úYi-Óm. Lt-\p LÚ-®-Lû[d

ûLVô-s-Y-§p UôQ-Yo-Ls AûPV úYi-¥V §\u-Ls GûY-ùV-]l Tôol-úTôm.

� ùTôÚj-R-Uô] LÚ-®-ûVj úRoÜ ùNn-Rp.

� LÚ-®-L-û[f N¬-Vô] Øû\-«-Ûm TôÕ-Lôl-Tô-L-Üm TVu-T-Ój-Õ-Rp.

� LÚ-®-L-û[l TVu-T-Ój§ A[l-T-§-Ûm RL-Yp-L-û[f úNL-¬l-T-§-Ûm Õp---V-UôL CÚj-Rp.

� LÚ-®-L-°u RY-ß-L-û[l ×¬k-Õ-ùLôi-Ó AYt-±t-Lô] ¾oÜ LôÔm ØVt-£-«p DÓ-T-Ó-Rp.

A±-Yôd-Lf ùNVp-Øû\

A±-®-Vp LÚj-Õ-L-û[d Ï±l-©-Óm ùNôt-Lû[ UôQ-Yo-Ls U]l-Tô-Pm ùNn-Y-Rôp Uh-Óm

TV-²p-ûX; ùTôÚ-[±k-Õ ûLVô-[-Üm úYi-Óm. ©\ A±-Ü-LÞd-Ïm CÕ ùTôÚk-ÕUpX-Yô? G²p

A±-®-Vp £k-R-û]-Ls/LÚj-Õ-Lû[ YÏl-©p EÚ-Yôd-Ï-Y-Õ Gl-T-¥?

RW-Ü-L-û[-Ùm Nôu-ß-L-û[-Ùm A¥l-T-ûP-Vô-Ld ùLôi-Ó UôQ-YoLs ÑV-UôLf ùNn-Ùm TÏl-

TônÜ AYoLû[ A±-ûY úSôd¡ Y¯-S-PjR úYi-Óm. CÕ ÏÝ-YôL Ht-ßd-ùLôiP ©Wf-£-û]d-

Ï¬V ¾o-Üf ùNVp-Tôh-¥u TÏ-§-VôLÜm AûU-Rp úYi-Óm. NL UôQ-Yo-L-Þm B£-¬-ûV-Ùm Cf-ùN-

Vp-Ø-û\-«p UôQ-Y-Ú-Pu DÓ-T-P-úYi-Óm.

APoj-§-ûVl Tt± HZôm YÏl-©p ×¬k-Õ-ùLôs-Y-Õ Gl-T-¥ G]d Lôi-úTôm.

APoj§ Gu-T-Õ Cl-T-ÚY UôQ-Yo-L-Þd-Ïf £d-L-Xô] JÚ LÚj-Rô-Ïm. AR-]ôp ªLd LY-]-

UôLd Lt-\--u N¬-Vô] ùNVp-Ø-û\-Lû[ Y¬-ûNl-T-¥ AûUj-Õ ùNVp-TôhÓ ¨ûX-Lû[ Ø¥-Ü-ùNnV

úYi-Óm.

27

T¥-Ls

1

2.

3.

4.

CûY Uh-Ó-Uu± ùTôÚj-R-Uô] ãZp-L-°p A±-ûYl TVu-T-Ój-Õ-Rp, G§o-®-û]f ùNVp-Tô-Ó-L-°p

DÓ-T-Ó-Rp B¡V ¨ûX-L-û[-Ùm Cj-Õ-Pu úNoj-Õd ùLôs-[-Xô-Up-X-Yô?

LûP-«---Úk-Õ ùTôÚs-Ls Yôe-Ïm Øû\ Ï±l-©Pl-

T-Ó-¡-\-Õ. Gk-ùRk-R-YûL A[-Ü-L-Þm AX-Ï-L-Þm LûP-

L-°p TVu-T-Ój-Rl-T-Ó-¡u-\-]. Gu-T-ûRj úRÓ-Rp.

úRe-Lôn Gi-ùQn ®t-Ïm JÚ LûP-«p Es[

®[m-T-Wj-ûRd LY-]j-§p ùLôi-Ó YÚ-Rp. CkRd

LûP-«---Úk-Õ úRe-Lôn Gi-ùQn Yôe-Ï-T-Y-ÚdÏ

JÚ -h-Po A[k-Õ GÓj-Õd-ùLôi-Pô-Ûm JÚ ¡úXô

GûP-«p GÓj-Õd-ùLôi-Pô-Ûm JúW ®ûX. CYt-

±p CXô-TUô]-Õ GÕ? Gu\ ©Wf-£û] EÚ-Yôd-Ll-T-

Ó-¡-\-Õ. UôQ-Yo-Ls F¡j-Õl T§Ü ùNn-¡-\ôo-Ls.

©Wf-£-û]ûVd LXk-Õ-ûW-Vô-Pp Yô«-XôL Ái-Óm

G°-ûUl-T-Ój-§d áß-¡-\ôo-Ls. ©Wf-£-û]-ûVj §W-

Ye-L-°u APoj-§-Ù-Pu ùRôPo-×-T-Ó-j-Õ-¡-\ôo-Ls. JúW

A[-Ü-ûPV CÚ Ïl©L°p Ju-±p Ui-ùQi-ùQ-

Ùm Ut-ù\ôu-±p Ri-½-Úm JúW A[®p GÓj-Õd-

ùLôi-Pôp JúW GûP-VôL CÚdÏ-Uô? UôQ-Yo-Ls

Cl-©-Wf-£-û]ûV Ht-ßd-ùLôi-Ó F¡j-Õm ¨Vô-Vl-

T-Ój-§-Ùm T§Ü ùNn-¡-\ôoLs.

FLm N¬-Vô-]Rô Gu-TûR A±k-Õ-ùLôs-[f úNôR-û]-

ûVd ÏÝ-YôL Y¥-Y-ûUd-¡-\ôo-Ls. úNôR-û]dÏj

úRûY-Vô] ùTôÚs-Lû[ ®Yô-§j-Õj ¾o-Uô-²d-¡-

\ôo-Ls. A±-Ü-ûW-L-û[l T¡ok-Õ-ùLôs-¡-\ôo-Ls.

ÏÝ-YôLf úNôRû] ùNn-¡-\ôo-Ls. ùTt\ RL-Yp-

Lû[l T§Ü ùNn-¡-\ôo-Ls. Ø¥-Ü-Lû[ ùY°-«hÓ

úUm-T-Ój-Õ-¡-\ôo-Ls.

ùTt\ A±-ûYj §Pl-ùTô-Ús-L-°p TVu-T-Ój-Õ-¡\ôo-

Ls. ""JúW L] A[-Ü-ûPV Tp-úY-ß §Pl-ùTô-Ús-L-

Þd-Ï JúW GûP-VôL CÚd-Ï-Uô?'' Gu\ ©Wf-£-

û]ûV úSôd¡ CÕ AûZj-Õf ùNp-¡-\-Õ. úNôRû]

Yô«-XôL A±-Yôd-Lm SûP-ùT-ß-¡-\-Õ. ùRôPok-Õ LXk-

Õ-ûW-Vô-Pp êXm APoj§ Gu\ LÚjûR ùTß¡-

\ôo-Ls. APoj-§-ûVd Li-Ó-©-¥l-T-Rt-Ï T«t-£j-Rô-

û[ ¨Wl×¡-\ôo-Ls. ØR-Xô-Y-RôL GÓjÕd ùLôiP

©Wf-£-û]d-Ï ®ûP-Lôi-¡\ôoLs.

Nê-Ll ©Wf-£-û]-Ù-Pu úSW-¥j ùRôPo-×-

ûP-VúRô Ap-Xô-RúRô B] JÚ ãZp

EÚ-Yôd-Ll-T-Ó-¡-\Õ.

Lt-\p ©Wf-£-û]ûV G§o-ùLôs-¡-

\ôo-Ls

Lt-\p ©Wf-£-û]ûV Ht-ßd ùLôs-

¡-\ôo-Ls; F¡d-¡-\ôo-Ls

©Wf-£-û]j ¾oÜf ùNVp-Tôh-ûPj

§h-P-ª-Ó-¡-\ôo-Ls

©Wf-£-û]j ¾o-Üd-Lô] ùNVp-Tô-Ó-L-

°p DÓ-T-Ó-¡-\ôo-Ls. Ø¥-Ü-Lû[ EÚ-

Yôd-Ï-¡-\ôo-Ls.

EÚ-Yôd-¡V A±ûY ®¬-Ü-T-Ój-Õ-¡-

\ôo-Ls.

5.

6.

Lt-\p ùNVp-Tô-Ó-Ls U§l-À-Ó

28

T¥-Ls

U§l-À-Ó Gu-]? GRt-Ï?

UôQ-Yo-L-°u TûPl-×j-§-\u Y[of-£-Ù-Pu St-Ï-Qe-L-s ùTß-Y-Õm, A±Üj §\u SpX U]-

¨ûX Gu-T] ùTß-Y-Õm Lt-\--u úSôd-L-Uô-Ïm. Jq-ùYô-Ú UôQ-Y¬u Bo-Ym, §\u B¡-V-Yt-û\j

R²j-R-²-VôL Øu-ú]-\f ùNn-V ER-Üm £\l-©-Vp-×-Lû[ B£-¬-Vo Gp-úXô-Úd-Ïm A°dL úYi-

Óm. Lt-\p ùNVp-Ø-û\-«p UôQ-Yo-Lû[f N¬-Vô-Ld LY-²d-Ïm úTôúR Jq-ùYô-Ú UôQ-Y-¬u £\l-©-

Vp-×-L-û[Ùm ×¬k-Õ-ùLôs[ Ø¥-Ùm. UôQ-Yo-Ls Lt-\p Øû\, úYLm, ùTôßûU CYt-±p TX ¨ûX-

L-°p LôQl-T-Ó-Yôo-Ls Ap-X-Yô? Lt-\p ùNVp-Ø-û\-«p B£-¬-Vo ®Úm-×-Y-Õ úTôX Jq-ùYô-Ú

UôQ-Y-ûW-Ùm JúW Øû\-«p Øu-ú]t-\m AûP-Vf ùNnYÕ CV-Xô-R-Õ. UôQ-Yo-Ls TX ãr-¨-ûX-L-

°-p B£-¬-Vo-L-°-P-ª-Úk-Õ HRô-Y-Õ ER-®-L-s ¡ûPdL úYi-Óm G] U]-R-[-®-Xô-Y-Õ ®Úm-×-Yo.

B£-¬-Vo Lt-\p ùNVp-Ø-û\-«u úTôÕ UôQ-Yo-L-Þ-Pu CûQk-Õ ¾®-W-UôLf ùNVp-Th-Ó Cj-R-ûLV

ãZp-L-û[f N¬-Vô-Ll-×-¬k-Õ ùLôi-Ó AYo-L-Þd-Ï A°dL úYi-¥V ER-®-L-°u CVp-ûTj ¾o-Uô-

²dL úYi-Óm. CÕúY YÏl-T-û\-«p B£-¬-V-¬u Ød-¡V LP-ûU-Vô-Ïm.

U§l-Àh-Ó úSôd-Le-Ls

Lt-\-Ûd-Ïm U§l-Àh-¥t-Ïm CûPúV Es[ ùRôPo©û]d Ï±j-Õ SPj-§V Tp-úY-ß Bn-Ü-L-

°---ÚkÕ Ø¥-Ü-Ls ùY°-Vô-¡Ùs-[-]. YÏl-T-û\-«p Lt-\p ùNVp-Ø-û\ûV úUm-T-Ój-Õm úSôd-Lj-

ÕPu Øû\-Vô-Lj §h-P-ªhP U§l-Àh-Ó Ej-§-Ls UôQ-Yo-L-°u Lt-\p ¨ûXûV EV-Wf ùNn-Y-§p

Ød-¡V TeÏ Y¡d-¡-\-Õ. Ko ERô-W-Qj-Rôp CRû] ®[d-L-Xôm

EVo-ùRô-PdL YÏl× UôQ-Yo-L-û[l ùTôßj-R-YûW ×¬k-Õ-ùLôs[d L¥-]-Uô]

JÚ LÚjúR APoj§ Gu-TûR Sôm Tôoj-úRôm. Cd-L-Új-Õ EÚ-YôL ùTôÚs-L-

°u ùTôÚi-ûU, L] A[Ü B¡-V-Yt-û\-Ùm A±k-§-ÚdL úYi-Óm. CYt-

±u AXÏ CYtû\ A[l-T-Rt-Lô] ET-L-W-Qe-Ls, TVu-T-Ój-Õm Øû\-Ls,

ùTôÚs-L°u §P-þ-§-W-Y-þ-YôÙ B¡V êu-ß ¨ûX-L-°u Ød-¡-Vj-Õ-Ye-Ls, Gu-

T-]-Yt-û\d Ï±j-Õm SpX A±-ûYl ùTt\ UôQ-Y-Úd-Ï Uh-ÓúU APoj§ Gu\

LÚjûRf ÑV-UôL EÚ-Yôd-¡d ùLôs[ CV-Ûm. Al-úTô-Õ B£-¬-Vo Gu] ùNnV

úYi-Óm? APoj§ Gu\ LÚj-§û] UôQ-Yo-L-s ùT\d Lt-\p ùNVp-Tô-Ó SûP-

ùT-ßm úYû[-L-°p úUt-á-±-V-Yt-û\d Ï±j-Õ Jq-ùYô-Ú UôQ-Y-¬u ¨ûX-ûV

Øû\-VôL U§l-©h-Ó Ïû\-Ls LôQl-Th-Pôp AYtû\ ¿d-Ï-Y-Rt-Lô] ØVt-£-

Ls GÓdL úYi-Óm. Cp-ûX-ùV-²p B£-¬-V-¬u ùRôPo ùNVp-Tô-Ó-Ls GpXô

UôQ-Yo-L-°-Ûm G§o-TôojR TX-û]j RÚ-Y-§p-ûX. B£-¬-V-¬u EûZl-×m úSW-

Øm TVu-T-Ój-§V ùTôÚ-Þm ÅQô-L-Xôm.

JÚ Lt\p ãr-¨-ûX-Ù-Pu ùRôPo-×s[ YÏl-©-p UôQ-Yo-L-°u Aà-T-Ym, AYo-Ls TVu-T-

Ój-Õm Øu-]-±-Ü, LÚj-Õ-Ls, Li-úQôh-Pm B¡-V-Yt-û\j R²j-R-²-VôL A±k-Õ-ùLôi-P B£-¬-Vo

AYtû\ UôQ-Yo-L-°u Lt-\p ùNVp-Ø-û\-«u A¥j-R-[-UôL Uôt-ß-¡-\ôo. ARu A¥l-T-ûP-«p Lt-

\p ùNVp-Tô-Ó-L-°p DÓ-T-P-Üm Uôt-\e-L-û[d Ï±l-©hP úSWj-§p U§l-©h-Ód Lt-\p ùNVp-Ø-û\ûV

úUm-T-Ój-R-Üm ùNn-Y-Rôp Lt-\p ªL CVp-Tô-]-Rô-L-Üm TVu-R-Ú-Y-Rô-L-Üm AûU-¡-\-Õ. CRu-T-V-]ôLd

Lt-\p ¨ûX úUm-T-Ó-¡-\-Õ. B£-¬-V-ûW-Ùm UôQ-Y-ûW-Ùm ùTôßjR-Y-ûW-«p U§l-Àh-¥u ªLf £\kR

úSôdLeLs CûY-Vp-X-Yô?

UôQ-Yo-L-°u Lt-\ûX U§l-©-Ó-R--u Tp-úY-ß úSôd-Le-Lû[ Sôm ØRp AX-¡p A±k-Õ ùLôi-úPô-Up-X-Yô?

29

T¥-Ls

CkR úSôd-Le-Ls Jq-ùYôu-ßm AYt-±u TVu-Tôh-¥-Ûm SûP-Ø-û\«-Ûm CVp-©-Ûm Uôß-TÓ¡u\].

úSôd-Le-Ls Uôß-T-Óm úTôÕ U§l-Àh-Ó AÔ-Ï-Ø-û\-Ùm Uôß-TP úYi-Óm. U§l-Àh-¥u úSôd-Le-Ls

Jq-ùYôu-û\-Ùm Eß-§-ùNn-Õ ùTôÚj-R-Uô] U§l-Àh-Ó Øû\-Lû[ EÚ-Yôd-Ï-Y-Õ Ck-̈ -ûX-ûVd LPkÕ

ùNp-Y-Rt-Lô] Y¯-Ø-û\-Vô-Ïm.

U§l-À-Ó þ Tp-úY-ß ùNVp-Ø-û\-Ls

1. Lt-\ûX U§l-©-Ó-Rp (Assessment of learning)

2. Lt-\-Ûd-Lô] U§l-À-Ó (Assessment for learning)

3. U§l-ÀúP Lt-\p (Assessment as learning)

CûY Jq-ùYôu-±t-Ïm £ß ®[d-Lm úRûY-Vp-X-Yô?

1. Lt\ûX U§l-©-Ó-Rp (Assessment of learning)

ùNu\ Bi-¥u AûW-Vôi-Ój úRo-Ü-Pu CûQk-Õs[, ̧ úZRWl-Th-Ós-[-Ytû\ ̈ û]-Ü áoL.

� HZôm YÏl× A¥l-TûP A±-®-V--p Gj-Rû] AX-Ï-Ls AûW-Vôi-Ój úRo-Üd-Ï EhTÓj-

Rl-Th-Ós-[-]?

� AkR AX-Ï-L-°u GpXô LÚj-Õ-L-Þm UôQ-Yo-L-û[f ùNu-\-ûPk-RRô Gu-ß T¬-úNô-§dL

AkRj úRo-®-]ôp CVu-\-Rô?

� A¥l-TûP A±-®-V--p UôQ-Y-Úd-Ïd ¡ûPjR

ùUôjR U§l-ùTi/RWm UôQ-Y-o ùTt\

A±-®u N¬-Vô] ¨ûX-ûVj RÚ-¡-\-Rô?

� úRo-®u TXû] ¿e-Ls Gu-ù]u] ùNVp-L-

ÞdÏl TVu-T-Ój-§-Éo-Ls?

� Ck-Rj úRoÜ TX-²u Yô«-Xô-Ll ùTt-ú\ôo-L-°-Pm

GYt-û\l T¡ok-Õ ùLôi-¼o-Ls?

Cj-úRo-®u Yô«-XôL ¸úZ RWl-Th-Ós-[-Ytû\l ùTt-ßd-

ùLôi-Pôo-Ls.

1. TôPj-§hP Lt-\p úSôd-Le-Lû[ AûP-Y-§p UôQ-

YoLs GkR A[Ü ùYt± ùTt-\ôoLs Gu-TûR

CVpTô-L A±k-Õ-ùLôi-úPôm.

2. TX ãZp-L-°u Yô«-XôL UôQ-YoLs ùTt\ A±Ü

JÚ Ï±l-©hP LôXj-§t-Ïl ©u UôQ-Y-oL°p

¨ûXjÕ ̈ t-¡u-\-]Yô Gu-T-ûR A±k-Õ-ùLôiúPôm.

3. Aq-Yl-úTô-Õ ùTßm A±-®-û]l ×§V ãZp-L-°p

UôQ-Y-Úd-Ïl TVu-T-ÓjR CVp-¡u-\Rô Gu-T-ûRd

ùR¬k-Õ-ùLôiúPôm.

4. YÏl-©-Ûm Ts-°-«-Ûm UôQ-Yo-L-°u Lt\p ¨ûX-«û] Jl-×-ûUl-T-Ój-§-ú]ôm.

5. JÚ Ï±l-©hP LôXj-§t-Ïs UôQ-Y-oL°u Lt-\p Y[of-£-«p Ht-ThP Uôt-\j-ûRl

ùTtú\ôÚdÏ A±-®j-úRôm.

SU-Õ Ts-°-«p NôRô-W-Q-UôL SûP-ùT-ßm AX-Ï U§l-À-Ó, TÚY U§l-À-Ó

30

T¥-Ls

B¡-V-Yt-±u Yô«-Xô-Ll ùTß-Y-Rt-Ï Yônl-× Es-[-ûYúV úUúX

á\l-Th-Ós-[-]. UôQ-YoLs úRo-®p ùTßm U§l-ùTi/RWm

AYoL-Þd-Ïd ¡ûPd-Ïm ©uòhPm BÏm.

Cm-Ø-û\-«-Xô] U§l-ÀúP ""Lt-\ûX U§l-©-Ó-Rp'' G]l ùTôÚsT-Óm

2. Lt-\-Ûd-Lô] U§l-À-Ó (Assessment for learning)

7 þ-Bm YÏl× A¥l-TûP A±-®-V--p "Sôm TôÕ-Lôd-L úYi-

¥V Ri-½o' Gu\ AX-Ï-Pu ùRôPo-×-T-Ój§ UôQ-Yo-Ls Re-Ls

Åh¥p TVu-T-Ój-Õm Ï¥-¿-¬u RWm GkR A[Ü RW-Uô-]-Õ/NWô-

N¬Vô]Õ/RW-Ut-\-Õ Gu-T-ûR A±k-Õ ùLôs[ JÚ ùNVp-§h-Pm

A°l-T-RôL CÚk-Rôp . . . .

UôQ-YoLs CRû] JÚ Lt-\p ©Wf-£-û]-VôL Ht-ßd-ùLôs-¡-

\ôoLs. B£-¬-Vo UôQ-Yo-L-Þd-Ïj Ri-½o UôN-ûP-Rp Ï±jR Lh-

Ó-ûW-Lû[l T¥l-T-Rt-Ïm Ïßm-T-Pe-L-û[l Tôol-T-Rt-Ïm HWô-[m

Tj-§-¬-ûLf ùNn-§-Ls APe-¡V ùLô[ô-û`j ùR¬k-Õ ùLôs-[-Üm

Yônl× A-°d-¡-\ôo. CYt-±- - -Úk-Õ UôQ-YoLs ØRp ¨ûX

Ø¥ÜdÏ YÚ-¡-\ôoLs. Åh-¥p TVu-T-Ój-§V Ï¥-¿o UôN-ûPV Yônl-×i-Ó/Yônl-©pûX B£-¬-Vo

Jq-ùYô-Ú UôQ-Y-Úm EÚ-Yôd-¡V ØRp ¨ûX Ø¥-®-û]l T¬-úNô-§d-¡-\ôo. B£-¬-Vo UôQ-Y-¬u

A±-Yôd-Lj-§u ©u-×-XjûR U§l-©-Ó-¡-\ôo. Al-úTô-Õ B£-¬-Vo TX UôQ-Yo-L-Þd-Ïm N¬-Vô] Ø¥-

Üd-Ï YÚY-RtLô] Aà-T-Ym CpûX Gu-T-ûRl ×¬k-Õ-ùLôs-¡-\ôo. CeÏ -U-§l-ÀÓ úUÛm TX Aà-T-

Ye-Lû[ UôQ-Yo-L-Þd-Ï A°dLúYi-Óm G] B£-¬-V-Úd-Ïj §ûN Lôh-Ó-¡u-\-Õ.

Cd-Lt-\p ùNVp-Tôh-¥u AÓjR ¨ûX-«-û]d Lôi-úTôm.

Gp-úXô-Úm A±-Ü-éo-Y-Uô] L¦l-×-L-û[l ùTt-ßs-[ôo-Ls Gu-TûR Eß§ ùNn-Õ-®h-Ó AÓjR

¨ûX-«p AûY N¬Vô RY\ô Gu-T-ûRl ×¬k-Õ-ùLôs-Þm ùNVp-Tô-Ó-Lû[ Y¥-Y-ûUd-L-Xôm. Ck-¨-ûX-

«-Ûm B£-¬-Vo UôQ-Yo-L-°u ùNVp-Tô-ÓLû[ Öh-T-UôL U§l-©P úYi-Óm. ©Wf-£-û]j ¾o-Üd-Ï

RY-\ô] Y¯-L-û[j úRoÜ ùNn-Y-Õ úSWj-ûR-Ùm LôXj-ûR-Ùm ÅQôd-Ïm. N¬-Vô]

Y¯-Ø-û\-L-û[j úRoÜ ùNn-YRt-Ï E¬V A±ûY UôQ-YoLs ùTt-ßs-[]o Gu-T-

ûRf N¬-VôL U§l-©-Ó-Y-Ru AY-£-V-Øm Ce-Ïj ùR°-Yô-¡-\-Rp-X-Yô? úRûY-Vô]

A±ûY UôQ-Yo ùT\-®p-ûX-ùV-²p? B£-¬-Vo ùNnV úYi-¥-V-Õ Gu-]? ®ûP

ùR°-Yô-]-Rp-XYô!

Cq-Yô-ß B£-¬-V-¬u U§l-À-Ó, JÚ Lt-\p ùNVp-Tôh-¥u Aû]j-Õ ¨ûX-

L°-Ûm UôQ-YoLs N¬-Vô] §ûN-«p ùNp-Y-Rt-Ï ER-Ü¡u-\-Õ Gu-T-Õ Li-á-Ó.

Lt-\--u Jq-ùYô-Ú ̈ ûX-«-Ûm DÓ-Th-Ó EÚ-Yôd-Ll-T-Óm A±-®u SpX RXe-Lû[

A-±V ØVt-£j-Õm úRûY-Vô] ER-®-A-°j-Õm UôQ-Y¬u Sm-©dûL, Lt-\p §\u

B¡-V-Ytû\ GÓj-Õ-ûWj-Õ SPj-Õm CVt-ûL-Vô] ùNVp-Ø-û\úV ""Lt-\-Ûd-Lô]

U§lÀÓ''. Lt-\-Ûd-Lô] U§l-Àh-Ó úSôd-Le-Lû[ Cq-Yô-ß JÚe-¡-ûQd-L-Xôm.

� Jq-ùYô-Ú UôQ-Y-Úm Lt-\ûX AÔ-Ï-Y-Õ Gq-Yô-ß Gu-TûR A±-V-Üm

ARt-úLtT Lt-\p ùNVp-Ø-û\-«p Uôt-\e-Ls ùNn-V-Üm.

� Lt-\--p UôQ-Yo-Ls TVu-T-Ój-Õm LÚj-Õ-Ls, §\u-Ls, ùNVp-Ø-û\-Ls,

Aà-T-Ye-Ls, Li-úQôh-Pe-Ls B¡-V-Yt-û\l ×¬k-Õ-ùLôi-Ó AYtû\

Lt-\p CXd-Ï-L-Þ-Pu CûQj-Õf ùNVp-Tô-Ó-Lû[ EÚYôdÏ

YRtÏ.

31

T¥-Ls

� Lt-\p Lt-©j-Rp ùNVp-Tô-Ó-L-û[ E¬V Øû\-«p §h-P-ª-Ó-Y-Rt-Ï

� UôQ-YoLs Bo-Yj-Õ-Pu Lt-T-Rt-Lô] ãZ-ûX-Ùm ©uòhPj-ûR-Ùm ER-®-ûV-Ùm A°l-TRtÏ

� Lt-\p Nôu-ß-Lû[ EP-àd-Ï-Pu TÏl-TônÜ ùNn-Õ UôQ-Y-Úd-Ï A°dL úYi-¥V ©uòhPjûR

A-±k-Õ ùLôs-[-Üm A°l-T-Rt-Ïm.

3. U§l-ÀúP Lt-\p (Assessment as learning)

UôQ-Yo-Ls ""Sôm TôÕ-LôdL úYi-¥V Ri-½o'' Gu\ AX-ûLd Lt-T-Ru Yô«-XôLl TX ×§V A±-

ûYl ùTt-±-Úl-TôoL-[p-X-Yô? Ri-½o TVu-Tô-Ó Ï±j-Õ SU-Õ TÏ-§-L-°p Es[ Jq-ùYô-Ú ST-Úd-Ïm

AûUk-§-ÚdL úYi-¥V U]-Y-[of-£-ûV-Ùm Sôm UôQ-Yo-L-°p G§oTôod-¡u-ú\ôm. HZôm YÏl×

UôQ-Yo-L-[ôL CÚk-Rô-Ûm ùTôÕ Ud-L-û[j Ri-½o TôÕ-Lôl-×f ùNVp-Tô-Ó-L-°p Te-Ï-ùT-\f ùNn-Y-

Rt-Lô] ®¯l-×-Qo-Üd áh-Pe-L-û[l ùTôßl-úTt-ß SPjR úYi-Óm G] B£-¬-Vo ®Úm-×-¡-\ôo. (Ï-

Ýf ùNVp-Tô-Ó-L-[ô-LúYô ©\ ùNVp-Tô-Ó-L-[ô-L-úYô)

� B£-¬-Vo AX-¡u Cß-§-«p UôQ-Yo-L-Þ-Pu LXk-Õ-ûW-Vô-Ó-¡-\ôo

� Sôm Cl-Tô-Pl-T-Ï§ Yô«-Xô-Ll T¥jR Ød-¡-V-Uô] LÚj-Õ-Ls GûY?

� SU-Õ TÏ-§-ûVl ùTôßjR YûW-«p úUt-á-±V LÚj-Õ-Ls GkR A[Ü ùTôÚj-R-Uô-]ûY?

� Ce-Ï YÚe-Lô-Xj-§p Ri-½-Úd-Lô-Ll ùTÚm-©-Wf-£-û]-Ls úRôu-\-Xô-Up-X-Yô?

� Ud-Ls ARt-Ï G§-WôL Gf-N-¬d-ûL-Ù-Pu CÚl-T-Rt-Ï A±-Ü-ßjR úYi-Ó-Up-X-Yô? ARt-Ï

Gq-Yô-ß CV-Ûm?

Cj-R-ûL-V LXk-Õ-ûW-Vô-Pp-Ls Yô«-Xô-L UôQ-Yo-Ls ùNnR ùNVp-Tô-Ó-L-û[l Tt± Ái-Óm AYo-L-

û[f £k-§dL ûYd-L-Xô-Up-X-Yô? ARu Yô«-XôL UôQ-Y-oL-Þd-Ï AYoLs LPk-Õ ùNu\ ¨ûX-Ls,

úNL-¬jR RL-Yp-Ls, Yk-R-ûPkR Ø¥-Ü-Ls, ©Wf-£-û]j ¾o-Üf ùNVp-Tô-Ó-Ls B¡-V-Ytû\ ªL Öh-T-

Uô-L-Üm ®Uo-N-]-éo-Y-Uô-L-Üm U§l-©-Ó-Y-Rt-Lô] Yônl× ¡ûPd-¡u-\-Õ. UôQ-

YoLs Re-L-°u Lt-\p ùNVp-Tô-Ó-L-°p Ht-ThP TVu-L-û[-Ùm, Årf-£-L-û[-

Ùm ×¬k-Õ ùLôs-¡-\ôoLs. úUÛm CÕ-úTôu\ ùNVp-Tô-Ó-L-°p DÓ-T-Óm-úTôÕ

Cu-àm £\kR Øû\-«p ùNVXôt-ß-Y-Õ Ï±j-Õ Ás-TôoûY ¨Lr-¡-\-Õ. Gu-

ù]u] Uôt-\e-L-û[f ùNnV úYi-Ó-m G]j ¾o-Uô-²d-¡u-\]o. UôQYo-

LÞd-Ïf ùNVp-Ø-û\-Lû[ A±-®-Vp éo-Y-Uô-Lf ùNn-Y-Rt-Ï CÕ ÕûQ

×¬Ùm. UôQ-YoLs ÑV U§l-Àh-¥t-Ï E¬V §\²p Ø§of£ ùTß-¡u-\-]o.

CÕ "U§l-ÀúP Lt-\p' G]l-T-Óm.

"U§l-ÀúP Lt-\p' Gu-T-Ru úSôd-Le-Ls GûY?

1. Jq-ùYô-Ú UôQ-Y-¬-Ûm £k-Rû] Ï±jR EQoÜ ùTÚ-Lj ÕûQ-

×-¬-¡-\Õ. ARt-Lô] ùNVp-Ø-û\- Lt-\-Û-Pu CûQd-Ll-T-Ó-¡-\-Õ.

2. Lt-\ -Ûm U§l-ÀÓm CûQd-Ll-T-Ó-¡u-\]. Ï±l-©-Pj-RdL TeÏ

CVp-Tô-LúY Ht-ßd-ùLôs-[l-T-Ó-¡-\-Õ.

3. RU-Õ A±-®-û]-Ùm LÚj-§-û]-Ùm ùNVp-Ø-û\-ûV-Ùm ®Uo-N-]-éo-Y

-Uô-Ld Lôi-T-Rt-Lô] Bo-Ym UôQ-Yo-L-°Pm EÚ-Yô-¡-\-Õ.

32

T¥-Ls

A¥l-TûP A±-®-V--p U§l-©-P-úYi-¥-VûY GûY?

"Sôm TôÕ-LôdL úYi-¥V Ri-½o' Gu\ AX-¡u A¥l-T-ûP-«p BWôn-úYôm

U§l-À-Ó þ A¥l-TûP Ej-§-Ls

TVu-R-Úm Lt-\-Ûd-Ïj úRûY-Vô] ER® A°j-Rp Gu-àm úSôd-Lj-§u A¥l-T-ûP-«p U§l-Àh-¥u

A¥l-T-ûPd úLôh-Tô-Ó-Lû[ EÚYôdL-Xôm. AûY-Vô-Y]

1. Ak-RkRl TôPe-Ls ùRôPo-TôL Jq-ùYô-Ú UôQ-Y-Úm EÚ-YôdL úYi-¥V A±Ü, Lh-PôVUôL

U§l-©-Pl-TP úYi-Óm.

2 .U§l-Àh-Ó Øû\-L-Þm Ej-§-L-Þm Ak-Rk-Rl TôPe-L-°u A±-Yôd-Lj-ûR-Ùm Lt-\p Lt-©j-Rp

Ej-§-L-û[-Ùm úUm-T-Ój-Õ-Y-Õ-Pu E¬V ER®-ûV-Ùm A°d-L-úYi-Óm.

3. UôQ-YoLs Ak-RkRd Lt-\p ãr-¨-ûX-L-°p GYt-û\l ùT\ úYi-ÓúUô AYt-±t-Ïl ùTôÚjR

Uô] Aà-T-Ye-L-û[-Ùm Yônl-×-L-û[-Ùm EÚ-YôdL U§l-À-Ó ERY úYi-Óm.

4. U§l-À-Ó ùY°l-T-ûP-Vô] ùNVp-Ø-û\-VôL AûUV úYi-Óm. U§l-À-Ó Gu-]? GRt-Ï?

GlúTôÕ? Gu-TûRd Lt-\--u ûUV-Uô] UôQ-Yo A±k-§-ÚdL úYi-Óm.

Ïû\-YôLl-T-Vu-T-Ój-Õm TZd-Lm

Ri-½-ûWl TôÕ-Lôd-Ïm U]-¨ûX

CVt-ûL-úVô-Ós[ Au×

LÚj-Õ-Lû[ EÚ-Yôd-Ï-Rp

U]-¨ûX

Ußl-©P ˙Yi-•-V˚Y

A±

-®-V

pTû

Pl-×j-§

-\u

A±-®

u T

Vu

-Tô-Ó

ùNVp-§-\u-Ls

LÚ

j-Õ

ÏÝd-L-°p LÚj-ÕLû[ T¡ok-Õ-

ùLôs-Þ-Rp Ñt-ßl-×\ TôÕ-Lôl×

ùNVp-L-°p DÓ-T-Pp ùTôßl-×-Lû[

Ht-ßd-ùLôs-Þ-Rp

®¯l-×-QoÜ ùNVp-Tô-Ó-

L-Þd-Lô] Y¯-Ø-û\-

Lû[ AûUj-Rp ùNVp-

Tô-Ó-Lû[ SûP-

Øû\lTÓjÕRp

LÚ-®-Lû[ Y¥-Y-

ûUj-Rp ÑY-ùWôh-¥

RVô-¬j-Rp LÚj-R-

WeLd LhÓûW

RVô¬jRp

�×®-«p ÑjR ¿¬u A[Ü

Ïû\-Yô-Ïm

� ¿o Ñj-§-L-¬l-©u Tp-úY-ß

Øû\-Ls

� Ri-½ûW A[-Üd-L-§-L-Uô-Ll

TVu-T-Ój-Õ-Y-Rôp úRôu-ßm

©Wf-£-û]-Ls

�UûZ-¿o Ui-¦t-Ïs C\eL

Tp-úY-ß Øû\-L-s Es-[-].

�UûZ-¿o Ui-¦t-Ïs C\e-¡

¨Xj-R-¥-¿o úRôu-ß-¡-\-Õ

� ¿ûWf úNªdL Tp-úY-ß

Øû\-L-s Es-[-].

�ùYs-[l-ùT-Úd-Ïm Y\h-£-

Ùm úRôu-ßm Øû\

Et-ß-úSôd-Lp §\u

úNôR-û]-«p DÓ-T-Ó-Rp

LÚj-Õl T¬-Uôt-\j-§-\u

¿o Ñj-§-L-¬l-×d ùNVp-

Tôh-¥p DÓ-T-Ó-Rp

¿o TôÕ-Lôl-×f ùNVp-

TôhûP SûP-Ø-û\l-

TÓj-Õ-Rp

Nê-Lj-§-\u

33

T¥-Ls

5. U§l-Àh-Óf ùNVp-Tô-Ó-L-°u Aû]j-Õ ̈ ûX-L-°-Ûm B£-¬ûV Et-Nô-L-Uô-Ll Te-ÏùT\ úYiÓm,

©\ UôQYoL-Þd-Ï U§lÀh-Óf ùNVp-Ø-û\-ûVl Tôo-ûY-«-P-Üm T¬-úNô-§d-L-Üm Uôt-\e-Lû[

GÓj-Õ-ûWl-T-Rt-Lô] Yônl-ûT-Ùm ãZ-ûX-Ùm A°dL úYi-Óm.

6. U§l-Àh-Ó ®Y-We-L-û[l TÏl-TônÜ ùNnR Ø¥-Ü-Ls Sm-T-Lj-Ru-ûU-Ù-ûP-V-Õm Õp---VUô]-Rô-

L-Üm CÚdL úYi-Óm.

7. U§l-Àh-Óf ùNVp-Øû\ ùRôPok-Õ SûP-ùT-ß-Y-RôL CÚdL úYi-Óm.

8. GÝj-Õj úRo-Ü, Et-ß-úSôd-Lp B¡V CWiúPô êuú\ô U§l-Àh-Ó Øû\-L-°p Uh-Óm ¨u-ß

-®-Pô-Up Tp-úY-ß U§l-Àh-Ó Øû\-L-û[d ûLVô[úYi-Óm. Nk-Rol-Te-L-Þd-Ï Ht\ Lt-\p

ùY°l-Tô-Ó-L-û[-Ùm Nôu-ß-L-û[-Ùm U§l-Àh-¥t-Ïl TVu-T-Ój-R-Xôm. CÕ ªL CVp-TôLÜm AûU-

¡\Õ.

9. Lt-\-úXô-Ó CûQk-Õ SûP-ùT-ßm U§l-Àh-¥t-Ï ª-L-Ød-¡-Vj-Õ-Ym ùLôÓdL úYi-Óm. Lt\-u

úTôd-Ï, TVu, Ht-T-Óm RY-ß-Ls CYtû\f N¬-Vô-Ll ×¬k-Õ-ùLôs-Y-Rt-Ï E¬V Y¯ CÕYô-Ïm.

10. B£-¬-Vo G§o-TôojR Lt-\p RWj-§û] U§l-Àh-¥u Yô«-Xô-Ll ùTt\ RL-Yp-Ls ©W-§-T--dL

úYi-Ó-ùUu-T-§p-ûX. AR-]ôp Gi-Qm ¨û\-úY\®pûX G]d LÚR úYi-Pôm. UôQ-Y-¬u

CVpTô] T§p-L-s G] GÓj-Õd-ùLôi-Pôp úTôÕm. UôQ-YûW AÓjR Lt-\p ¨ûXd-Ï Y¯-

SPjR Gu-ù]u] ùNnV úYi-Óm Gu-T-ûRl ×¬k-Õ ùLôs-Y-Rt-Ï U§l-Àh-Ój RL-YpLs ÕûQ-

×¬V úYi-Óm.

11. U§l-Àh-Ój RL-YpLs Uû\-Yô-Ll TôÕ-LôdL úYi-¥-V] Ap-X. AYt-±u A¥l-T-ûP

-«p UôQ-Yo-L-Þd-Ïj úRûY-Vô] ©uòhPúUô Lt-\p ãZ-- -p ER®úVô (scaffolding)

A°dL úYi-Óm. AYtû\l ùTt-ú\ô-Úm ©\ B£-¬-Vo-L-Þm A±k-§-ÚdL úYi-Óm.

Cu-ß -Sôm ùNn-Ùm U§l-À-Ó-Ls úUt-Ï-±l-©hP A¥l-T-ûPd úLôh-Tô-Ó-Lû[ GkR A[-®p Eh-

ùLôiÓs[-]. Ee-L-Þd-Ï Gu] úRôu-ß-¡-\-Õ?

U§l-Àh-Ó êXe-Ls (Sources of Assessment)Sôm Lt-\p ùNVp-Øû\ Y¯-VôL UôQY UôQ-®-V-¬u ØÝ Y[of-£-ûVd Ï±d-úLô-[ô-Ld

ùLôs-¡-ú\ôm. ùNVp-Tôh-¥u Jq-ùYô-Ú ̈ ûX-«-Ûm UôQ-Y-Uô-Q-®-Vo RY-±-®-Pô-Up Y -̄S-PjR úYi-

Óm. G§o-Lô-Xj-§p £d-L-Xô] Lt-\p ©Wf-£-û]-Lû[ Ht-ù\-Ól-T-Rt-Ï AYo-L-û[j §\-]-ûP-Vf ùNn-

Ùm úSôdLj-Õ-Pu U§l-ÀhûP JÚe-¡-ûQdL Gk-ùRkR RL-YpL-û[f úNL-¬dL úYi-Óm. CkRj RL-

YpLs Ge-¡-Úk-Õ GY¬-P-ª-Úk-Õ ¡ûPd-Ïm? B£-¬-V-Úd-Ïd Lt-\p SûP-ùT-ßm YÏl-T-û\-«---ÚkúR

TX BRô-We-Ls ¡ûPd-Ï-Up-X-Yô? UôQ-Yo-L-°u úTf-Ñ,

GÝjÕ Y¥-®-Xô] T§p-Ls, TûPl×/ùY°-Âh-Ó Y¥-Ye-Ls

B¡-V] U§l-Àh-¥t-Lô] BRô-We-Ls. B]ôp UôQ-Yo-L-Þ-

Pu TZ-Ïm U²Ro-Ls, NêL ¨ß-Y-]e-Ls B¡-V-ûY-Ùm U§l-

Àh-¥t-Ïj úRûY-Vô] TX RL-Yp-Lû[ B£-¬-V-Úd-Ï A°d-L-

Xôm. CjRûLV U²-Ro-Ls Vôo Vôo? Gu-T-ûRd Lôi-úTôm.

� NL-Uô-Q-Yo-Ls

� ùTt-ú\ôo

� ©\ B£-¬-Vo-Ls

� Nê-Lj-§-Ûs[ ©\ Eßl-©-]o-Ls

B£-¬-V-Wôp Ck-R êXeL-û[l TVu-T-Ój§ UôQ-Y-ûWd Ï±jR

JÚ ØÝ-ûU-Vô] Y¥-YjûR EÚ-YôdL Ø¥-Ù-Up-X-Yô?

34

T¥-Ls

7þ-Bm YÏl-©p ""ùYl-Tl ùTÚd-Lm'' Gu\ LÚj-ÕPu ùRôPo-×-ûPV Lt-\p ùNVp-Tô-Ó-Lû[ ®[d-L-

Uô-Ld ¸úZ Lôi-úTôm.

1. TíûQ F§l-ùT-Úd¡ ùY«

--p ûYj-Rôp Gu] ¨L-Ým.

F¡d-Ïm-T-¥ á\l-T-Ó-¡-\-Õ.

2. FLm N¬Vô Gu-T -Õ T¬-

úNô-§jÕl Tôod-Ll-T-Ó-¡-\-Õ.

3. Hu Cq-Yô-ß ¨Lrk-R-Õ Gu-T

-ûRl TÏl-TônÜ ùNn-Õ Ø¥

-Üd-Ï YÚ-Rp

4. ùNm-×j RL-h¥u ùYlTl

ùTÚd-LjûR Et-ß úSôd-Ïm

úNôRû]

(Text Book page - 37 Part - I)

5. Cq-Yô-ß ̈ Lr-Y-Rt-Lô] LôW-Qm

Li-P-±-Rp

6. ùRôPok-Õ §W-Ye-L-°u ùYl-Tl

ùTÚd-LjûR Et-ß úSôd-Ïm

§\u

(Text Book page - 37 Part - I)

7. Cq-Yô-ß ̈ Lr-Y-Rt-Lô] LôW-Qm

A±k-Õ-ùLôs-[p

8. ùTôÕd-L-Xk-Õ-ûW-Vô-Pp

Yô«XôLj §PlùTô-Ús-L-Þd-Ïm §W-YeL-Þd-Ïm YôÙl-ùTôÚh-L-ÞdÏm ùYlTlùTÚd-Lm SûP-ùT-ß-¡-\-Õ Guß

ùTôÕûUl-T-ÓjRp

GûR U§l-©-Ó-¡u-ú\ôm

F¡d-Ïm §\u

úNôR-û]-ûVf N¬-Vô-Lf

ùNn-Ùm §\u

TÏl-TônÜ ùNn-Ùm §\u

úNôR-û]ûV JÝe-LôL

Y¥-YûUd-Ïm §\u.

ARû] Sp-X-Ø-û\-«p

ùNn-Ùm §\u LÚ-®-L-û[d

ûLVô-[-Üm ®[d-L-Uô]

úNôR-û]d Ï±lûTj RVô-

¬d-Ïm §\u

TÏl-TônÜ ùNn-Ùm §\u

úNôR-û]ûV Y¥-Y-ûUd-

Ïm §\u

TVu-R-Úm YûL-«p SûP-

Ø-û\l-T-ÓjÕ-Rp

úNôR-û]d Ï±l× RVô-¬j-

Rp

TÏl-Tôn-Üj §\u

ùTôÕ-ûUl-T-Ój-Õm §\u

U§l-Àh-¥u Eû\-®-Pm/Nôu-ß-Ls

UôQ-Yo-L-°u Yôn-ùUô-¯l

T§p-Ls (Lt-©j-Rp ûLúVh-¥p)

B£-¬-V-¬u Et-ß úSôd-Lp

Ï±l×

ÏÝ-Yô-LlTÏl-TônÜ ùNnR

Ï±l×

JqùYôÚ ÏÝ-®-Ûm UôQ-Yo-L-

°u Te-L-°l-ûTd Ï±j-Õ ÏÝj

RûX-Y-¬u U§l-Àh-Ód Ï±l×

§h-P-ª-Pp Ï±l×

ÏÝ-®u Te-L-°lûTd ÏÝj-

RûX-Yo U§l-©-Ó-Rp

úNôR-û]d-Ï-±l×

R² STo TÏl-TônÜd Ï±l×

§h-P-ª-Pp Ï±l×

ÏÝ-®u Te-L-°l× Ï±j-Õ

ÏÝj RûX-Yo U§l-©-Ó-Rp.

úNôR-û]d Ï±l×

UôQ-Yo -Ls R²j-R -²-VôL

GÝ§V TÏl-Tôn-Üd Ï±l×

UôQ-Yo-L-°u T§p-Ls

Lt-\p ùNVp-Tôh-Ó ¨ûX-

35

T¥-Ls

Cq-Y-Ïl-©-Ûs[ Ao_÷u, Uô[-®-Lô, B§-Wô, Al-Õp-Xô, NúXôª B¡-úVôo úUt-á-±V Lt\p

ùNVp-Tôh-¥u GpXô ̈ ûX-L-°-Ûm JúW Uô§-¬-Vô-Lf ùNVp-T-Ó-¡-\ôo-L-[ô? UôQ-Yo-Ls Gk-ùRkR ̈ ûX-

L-°p SpX Øû\-«p ùNVp-T-Ó¡-\ôo-Ls, Gl-úTô-ùRp-Xôm ©u-Re-¡-®-Ó-¡-\ôo-Ls Gu-TûR B£-¬-Vo

U§l-©P úYi-Óm. UôQ-Yo-L-°u £\kR ùNVp-Lû[ Ae-¸-L-¬d-L-Üm £d-Lp-Lû[ ®Xd-ÏY-Rt-Lô]

©uòhPm A°d-L-Üm U§l-À-Ó Ït-\-Ut-\-RôL AûUV úYi-Ó-Up-X-Yô? Sôm úUt-á-±V JÚ ERôWQj-

§-úXúV TX U§l-Àh-Ó êXe-L-û[l TVu-T-Ój-§-Ùs-ú[ôm.

Lt-©j-Rp ûLúVh-¥-Ûs[ ®Y-We-Ls

B£-¬-Vo ùYl-Tl-ùTÚd-Lm ùRôPo-Tô] ùNVp-Tô-Ó-L-û[f ùNn-Ùm-úY-û[-«p UôQ-Yo-L-û[d

Ï±jÕs[ £X LÚj-Õ-L-û[l T§Ü ùNn-§-Úl-Tôo-. AûY Cq-Yô-ß AûU-V-Xô-Up-X-Yô.

1. ÏÝ-®p WôÏp LÚj-Õ-Lû[j ùR°-Yô-Ld áß-¡u-\ôu.

2. N©Rô ©Wf-£-û]-ûVf N¬-Vô-Ll ×¬k-Õ ùLôi-Pô[ô Gu-T-§p Nk-úR-Lm. AYs úUÛm ùR°Ü

ùT\ Sôu ØVt-£dL úYi-Óm.

3. GpXô ÏÝd-L-Þm ùNm-×j RL-¥u ùYlTl ùT-Úd-Lm ùRôPo-Tô] úNôR-û]ûV Su-\ô-L-Üm

BoYj-úRô-Óm Y¥-Y-ûUj-R-]o.

4. Tíi TVu-T-Ój-§V úNôR-û]-«u LÚ-Õ-úLôû[ Gp-úXô-Úm N¬-Vô-Ld á±-]ôo-Ls. úNôRû]

ùNn-Y-§p VôY-Úm ¾®-W-UôL DÓ-Th-P-]o.

5. êu-ß úNôR-û]-L-°---Úk-Õ ¡ûPjR Nôu-ß-L-°-- -Úk-Õ ùTôÕ-ûUl-T-Ój-Õ-Y-Õ Aq-Y-[Ü G°

-Rp-X. ãZ-Ûd-Ï HtT £X LÚj-Õ-Lû[ YZe-L-úYi-¥-V-Rô-«t-ß. B]ôp AÕ ùYt-±-L-W-UôL

AûUk-R-Õ.

6. £p-_ô-®u úNôR-û]d-Ï-±l-©p GpXô

LÚj-Õ-L-Þm-A-Pe-¡-«-Úk-R-]. AYs

AûR YÏl-©p Lôi-©dL Bo-Ym Lôh-

¥-]ôs.

7. Wvª«u úNôR-û]d-Ï-±l-©p (ùNm-×j-R-

L-Ó ùTÚd-Lm) LÚj-Õ-Ls ®Ó-Th-¥ÚkR].

AY-Þd-ÏúNôR-û]«p Su-\ô-L DÓ-TP

CV-X-®pûX Gu-T-ûRd á±-]ôs.

Lt-©j-Rp ûLúVh-¥p B£-¬-Vo R]Õ

Ï±l-×-Ls Yô«-XôL UôQ-Yo-L-°u §\-û]-Ùm

Ïû\-L-û[-Ùm A±k-Õ T§Ü ùNn-Õs-[ôo. UôQ-

Yo-L-°u Lt-\p ùNVp-Ø-û\-L-°p £d-L-Xô]

¨ûX-L-°p DÓ-Th-Ó E¬V Uôt-\e-Ls ùNn-Õ

Cß§ -¨-ûX-Y-ûW-«-Ûm AYo-L-û[ AûZj-Õf

ùNpX B£-¬-V-Wôp Ø¥k-R-Õ. CÕ ªL U¡rf-£-

Vô] ùNVp ApX-Yô?

36

T¥-Ls

RL-Yp-L-û[d Lt-\-Ûd-Lô] U§l-Àh-¥t-Ïl TVu-T-Ój-ÕRp

úUt-á-±V Ï±l-×-L-°p (Td:34) 2, 5 B¡-V-Yt-ßs B£-¬-Vo GkR ¨ûX-L-°p Es-[-Yt-û\f

úNL-¬j-Rôo?

� ùTt\ A±-®û]l T¬-úNô-§d-Ïm úTôÕ

� LÚj-Õ- EÚYôdLj-§u úTôÕ

� TÏl-Tôn-®u úTôÕ

£X UôQ-Yo-L-Þd-LôY-Õ Ck-̈ -ûX-L-°p ©Wf-£-û]-Ls Aà-T-Yl-Th-P-] Gu-TûR B£-¬-Vo ×¬k-Õ ùLôi-

Pô-Wp-X-Yô? B£-¬-Vo EP-]-¥-VôL Am-Ø-û\-L-°p Uôt-\m ùNn-Õ £ß LXk-Õ-ûW-Vô-PpLs Y¯-VôL

A±-Yôd-Lj-§u AÓjR ¨ûXd-Ï AûZj-Õf ùNu-\ôo. B]ôp B£-¬-Vo CÕ-úTôu\ ãZp-L-°p

UôQ-Y-Úd-Ïl T§-Xô-Ll ©Wf-£-û]-ûV Ht-ßd-ùLôi-Ó SûP-Ø-û\l-T-Ój-Õm Øû\-ûVd ûLVô-[-®pûX.

GpXô ER-®Lû[-Ùm A°d-L-®p-ûX. UôQ-Yo-L-Þd-Ïf £ß-£-ß ER-®-Lû[ A°j-Õ, ùNVp-Tô-Ó-Lû[

ùUÕ-Yô-Lf ùNn-Y-Rt-Lô] úSWm A°j-Rôo.

Lt-\-Ûd-Lô] U§l-Àh-¥u ùTôÕl Ti-×-Ls GûY?

� B£-¬-V-Úd-Ïf ùNVp-Tô-Ó-L-Þd-¡-ûPúV ¡ûPl-TûY

� ùRôPo-k-Õ ¡ûPl-TûY

� Lt-\p ùNVp-TôhûP Øu-ú]ôd-¡d ùLôi-Ó ùNpX TVu-T-Ó-TûY

� A±-®u GpXô RXe-L-°-Ûm Es[ RL-Yp-L-°---Úk-Õ ¡ûPl-TûY

� UôQ-Y-àd-Ïl ùTt\ ®Y-We-L-°u A¥l-T-ûP-«p EP-]-¥-Vô-LúYô Ap-X-Õ ©u]úWô ùNVp

-Tô-Ó-L-°p Uôt-\úUô úRûY-Vô] ER-®úVô UôQ-Y-Úd-Ïl ©uòhP-Uô-Ld ¡ûPd-¡u-\]

� CûY UôQ-Y-¬u Lt-\p ¨ûX Ï±jÕl TV-uR-Úm RL-Yp-L-û[j RÚ-¡-u\].

RL-Yp-Ls þ U§l-ÀúP Lt-\-XôL Uô-ß-Y-Rt-Ïl TVu-T-Ój-Rl-T-Ó-¡-\-Õ

B£-¬-Vo T§Ü ùNnR Bß, Gh-Ó Ï±l-×-L-°---Úk-Õ ùTt\ RL-YpLs GûY? UôQ-Yo-Ls ùNnR

ùNVp-Tôh-ûPd Ï±j-Õ UôQ-

Yo-Lú[ ùNnR U§l-À-Ó-Lú[

AYt-±p ©W-§ -T - -d -¡u-\ -].

R]-Õ úUu-ûU-Ls Gj-R-ûL-V]

Gu-TûR JÚ-Yo U§l-©-Óm

úTôÕ Ut-ù\ô-Ú-Yo ©Wf-£-û]j

¾o-®p R]-Õ Te-Ï Gq-Y-[Ü

£\l-TôL AûUk-R-Õ Gu\ ÑV

U§l-Àh-ûPf ùNn-Rôo. ùRôPok-Õ

úUÛm úUu-ûU-Vô-Lf ùNn-Ùm

Y -̄Ø-û\-Ls Ï±j-Õ CÚ-Y-Úm

BúXô-£j-§-Úl-Tôo-L-[p-X-Yô?

Cm U§l-©-Ó-RúX Lt-\-XôL Uôßm ãr-¨-ûXd-Ï ERô-W-Q-Uô-Ïm.

37

T¥-Ls

U§l-ÀúP Lt-\p ®T-WeL-°u Ti-×-Ls

� Lt-\p ùNVp-Ø-û\-L-Þd-¡-ûPúV ¡ûPl-TûY.

� UôQ-Y-¬u ÑV-U-§l-Àh-¥-- -Úk-Õ ¡ûPl-TûY.

� Lt-\p ùNVp-Ø-û\-L-°u úTôd-ûL-Ùm Ti-ûT-Ùm Ï±j-Õ UôQ-Y-Úd-Ïm B£-¬-V-Úd-Ïm ùR°-

Yô] Nôu-ß-Ls A°lT-ûY.

� UôQ-Y-Úd-Ïf ÑV-UôL úUm-T-Ó-Y-Rt-Lô] Yônl× A°lT-ûY.

� R]-Õ Lt-\p ùNVp-Ø-û\-«u §h-P-ª-Pp, SPj-Õ-Rp ©Wf-£-û]j ¾o-Ü-Øû\ B¡-VûY Ï±jÕ

UôQ-YoLs A±k-Õs-[]Wô Gu-TûR A±k-Õ-ùLôs[ B£-¬-V-Úd-Ïj úRûY-Vô] ®Y-WeLs

A°d-¡-u\].

Lt-\ûX U§l-©P ER-Üm ®T-We-L-°u ùTôÕl-Ti-×-Ls

� ùTt\ A±Ü UôQ-Y¬Pm GkR A[Ü ùNVXôt-ß-¡u-\-Õ Gu-TûR A±-Y-Rt-Lô] Yônl-©û]

A°d-¡-\-Õ.

� Lt-\p CXd-Ï-L-°u A¥l-T-ûP-«p UôQ-Y-¬u Lt-\p RWj-§-û]d LQd-¡-Pl TVu-T-Óm RLYp-

L-û[j RÚ-¡-u\-]..

� UôQ-Y-²u Lt-\p Øu-ú]t-\m Ï±j-Õ ùTt-ú\ôo-L-û[-Ùm NêLj-ûR-Ùm A±-®l-T-Rt-Lô]

®Y-We-L-û[j RÚ-¡-u\].

úPôª Gu\ UôQ-Y-²u ùTt-ú\ô-Úd-Ï B£-¬-Vo ùLôÓj-R-àl-©V Ï±l-©û] Yô£-Ùe-Ls.

úPôª Cl-ùTô-Ý-Õ ªL-Üm Øu-ú]±-

®h-Pôu. ©\ UôQ-Yo-L-Þ-Pu úNokÕ

T¥l-T-RtÏ KW-[Ü RVô-Wô-¡-\ôu.

LY]m A§-L -¬j-Õs-[Õ. AYu

úNôRû]f NôûX-«p ªL-Üm §\ûU-

Vô-Lf ùNVp-T-Ó-¡-\ôu. Cl-úTô-Õ

AY]ôp LÚ-®-L-û[d ûLVô-[-Üm

úNôR-û]-Lû[f ùNn-V-Üm CV-p-

¡\Õ. GÝ-Õ-Y-§-Ûs[ ©Wf-£û]

LôWQ-UôL N¬-Vô-Ld Ï±l× G-ÓdL

CV-X -®p-ûX. B]ôp ªL-Üm

Øuú]t-\m AûPk-Õs-[ôu. GÝ-Õ-

Y-§p LY-]m ùNÛj-Õ-Y-Rt-LôL £X

Jl-T-ûPl-×-Ls ùLôÓj-R-àl-©-V-ûRd

LY-²j-§-Úl-Ào-Ls. ¿e-Ls ERY

úYi-Óm. SpX Øu-ú]t-\m LôQl

-T-Ó-¡-\-Õ. CÕ Gu LÚj-Õ Uh-Ó-Up-X.

GpXô B£-¬-Vo-L-Þm CR-û]úV

áß-¡-\ôo-Ls.

38

T¥-Ls

AB

C

�

�

�

�

�

�

�

��

�

�

�

U§l-À-Ó

ùRôPoùNVp-Ø-û\-Vô-ÏmúTôÕ

"

Lt-\-Ûd-Lô] U§l-À-Óm' "U§l-ÀúP Lt-\-Ûm' Lt-\p-

ùN-Vp Øû\-Ù-Pu CûQ-Ùm-úTô-Õ-Rôu U§l-À-Ó

ùRôPok-Õ SûP-ùT-ß-Y-Õ-Pu Ø-Ý-ûU-V-ûP-V-Üm

ùNn-¡-\-Õ. Cq-Yôú\ Lt-\p Gu-T-Õm ùRôPok-Õ

A±-Yôd-Lm A°l-T-Õ-Pu úUm-T-Ój-Õ¡u\ ùNVp-

Ø-û\-VôLÜm Uôß-¡u-\-Õ. CRu-Y-¯-VôLd Lt-\p

ARu AÓjR ̈ ûXd-Ï Y[of£ AûP-¡-\-Õ. ̧ úZ

RWl-Th-Ós[ TPj-ûRd LY-²-Ùe-Ls. A§p APe-

¡-Ùs[ LÚj-Õ-Lû[f ÑV-UôL ®[dL ØVt-£d-L-Üm.

UôQ-Yo-Ls

Lt-\p ùNVp-Tô-Ó-Ls

Lt-\p CXd-Ï-Ls

Lt-\- -u AÓjR ¨ûX

Y[

of-£-«

u A

ÓjR ̈

ûX-

ûV-Ùm ù

NVp-Tôh

-ûP-Ùm

¾o-Uô-²

j-Rp

ùRôP

ok-Õs[ L

t-\p

Lt-©j-Rp

ùNV

p-Ø

-û\-

ûVj ¾

o-Uô-²

j-Rp

Lt-\p Y[of-£ûV

Eß-§-ùNn-Rp

CXd-Ï-Pu

ùRôPo-Tô] Lt-

\p Nôu-ß-L-û

[f úNL-¬j-Rp

Lt-\p Nôu-ß-Ls

Lt-\p N

ôu-ß-Lû[ ®

[d-Ï-Rp

Lt-\p þ Lt-©j-Rp þ U§l-Àh-Óf ùNVp-Øû\

39

T¥-Ls

ÑV U§l-À-Ó

A±-®-Vp YÏl-©p A±-Yôd-Lf ùNVp-Ø-û\-L-°u Tp-úY-ß ¨ûX-Ls GûY

Gu-T-Õ Ï±j-Õ Øu AX-¡p LXk-Õ-ûW-Vô-¥-ú]ô-Up-X-Yô? UôQ-Yo Rôu Nk§dÏm

©Wf-£-û]-L-Þd-Ï A±-®-Vp Ã§-VôLj ¾oÜ LôQ úYi-Óm. AR-]ôp ©Wf-£-

û]j ¾o-®u Jq-ùYô-Ú ¨ûX-Ùm U§l-©-Pl-T-P-úYi-Óm. UôQ-Yo-L-Þd-Ïj

Rôm ùNnR ùNVp-Ø-û\-Ls, ùTt-ßd-ùLôiP Ø¥-Ü-Ls, ©u-Tt-±V ¨ûX-Ls

B¡V Jq-ùYôu-ßm N¬-Vô-]-Rô Gu-ß Ás-TôoûY ùNn-Y-Rt-Lô] Yônl×

¡ûPdL úYi-Óm. Cq-Yô-ß ¡ûPd-Ïm Yônl-×-Ls, ÑV U§l-Àh-ÓdÏd LôW-Q-

Uô-¡u-\-]. UôQ-Y-Úd-Ïj R]-Õ £k-Rû] Ï±j-Õ Ái-Óm £k-§d-Ld ¡ûPd-Ïm

YônlúT CÕ. R]-Õ TûPl-×-L-°u/Ø¥-Ü-L-°u ùY°-Âh-¥u úTôÕm ÑV-UôL U§l-©-Óm Yônl× ¡ûPd-

¡u-\-Õ. R]-Õ Si-T-²u ùY°-Âh-¥---Úk-Õ R]-Õ ùY°-Â-Ó GkR A[Ü úYß-Th-P-Õ. ©\o Li-Ó-©-¥j-

R-Ytû\ ®P Rôu Li-Ó-©-¥j-R-Õ GkR A[Ü úYß-Th-Ós-[Õ úTôu-\ Jl-À-ÓLÞd-Lô] ãZp-LÞm

ÑV U§l-Àh-¥p Eh-T-Ó¡u-\]. B£-¬-Vo GÝl×m A¥l-T-ûP-Vô-]-Õm ùTôÚ-Þ-ûP-V-Õ-Uô] ®]ôd-L-

Þd-Ï ®ûP-Li-Ó-©-¥d-Ïm úTôÕm JÚ-Y-ûL-«p UôQ-YoLs ÑV-U-§l-À-Ó ùNn-¡-u\-]o.

HZôm YÏl-©p "ùYl-Tm ùNVp-T-Óm-úTô-Õ' Gu\ AX-¡p UôQ-Yo-Ls ùTôÚs-L-°u APoj-§ûV Jl-

À-Ó ùNn-Ùm úNôR-û]-«p DÓ-T-Ó-¡-\ôo-Ls. Rôu ùNnR úNôR-û]-«u Tp-úY-ß ¨ûX-Lû[ U§l-©h-Ó

ùYs-[ôe-Mpío E. ùRô. Ts-°-«p ±vYô]ô GÝ-§V Ï±l-ûTl Tôod-L-Üm.

U§l-Àh-Ó Øû\-Ls, Ej-§-Ls, Y -̄Ø-û\-Ls

40

T¥-Ls

UôQ-Yo-Ls Ui-ùQi-ùQnûV ®P APoj§ Ri-½-Úd-Ï Gu\ A±-ûYf

úNôRû] Y¯-VôL EÚ-Yôd-¡-Ùs-[ôo-Ls. LÚj-Õ-Ú-Yôd-Lj-§p R]d-Ï Ht-ThP

Ïû\ûV ¬vYô]ô ×¬k-Õ ùLôi-Ós-[ôs. B£-¬-V-¬u A±-Ü-ßj-R--u T¥ ©\

úNôRû] ¨ûX-Ls ùTôÕ-YôLj §Úl-§-L-W-UôL CÚk-R-] Gu-T-Õ U§l-©-Pl-

ThÓs[]. LÚj-Õ-Ú-Yôd-Lm, úNôR-û]-«u TX-¨-ûX-Ls Y¯-Vô-Ld LPk-Õ

ùNpÛRp, Ø¥ûY EÚ-Yôd-Ï-Rp B¡-V-Yt-±p UôQ-Yo-L-°u úSW-¥ Aà-

TYeLs Cm-U-§l-Àh-Ód Ï±l-©p LôQl-T-Ó-¡u\].

ÑV-U-§l-Àh-¥t-Ï Gk-ùRkR Y¯-Ø-û\Lû[l TVu-T-Ój-R-Xôm?

� úNôR-û]l Th-¥-Vp

� RW-¨o-QV A[-Ü-úLôp

� TV-u RÚm Ï±l-×-Ls

� Jl-Àh-Ód Ï±l-×-Ls (©\ UôQ-Yo-L-°u Et-Tj-§-Ls, Ø¥-Ü-Ls, AYo-Ls

ùNnR ùNVp-Ø-û\-Ls CYt-ú\ô-Ó Jl-©h-Ój Re-Ls ¨ûX-«û] U§l©hP Ï±l-×-Ls)

�

B\ôm YÏl-©p "®ûRd-Ïs Jüõk-§-Úd-Ïm Sôu' Gu\ AX-¡p ®ûR-Ls Øû[d-Ïm úNôR-û]-ûVf

ùNnR cXh-Ñª (©.- C. Gm. ùRô.- Ts-°, Tn-Vuòo) JÚ úNôR-û]l Th-¥-Vp êXm U§l-©h-Ós-[-

ûRl Tôod-L-Üm.

UôQ-YoLs úNôRû] ùNnR úTôÕ ©u-Tt-±VûYÙm Ap-Xô-R-ûY-Ùm U§l-©-Pl-Th-Ós-[-]. N¬-Vô]

Ø¥-Üd-Ï Yk-Rôo-Ls Gu-T-ûRl ×¬k-Õ-ùLôi-Pôo-Ls. úNôR-û]l Th-¥-V--u A¥l-T-ûP-«-Ûs[ LXk-

Õ-ûW-Vô-Pp-L-°u £X-¨-ûX-Lû[ E¬V úSWj-§p ùNn-V-®pûX Gu-T-Õ ×¬-¡u-\-Õ. C² úNôR-û]-Ls

41

T¥-Ls

ùNn-Ùm úTôÕ Cq-Yô-ß N¬-Vô] ¨ûX-L-û[l ©u-Tt-\-úYi-Óm Gu\ A±ûY UôQ-YoLs AûPk-

Õs-[]o. ùYt± úRôp-®-L-°---Úk-Õ A±-Yôd-Lm ùTß-YúR Lt-\p ùNVp-Øû\ Gu-T-ûRl ×¬k-Õ-

ùLôi-Pôo-Ls.

ÑV U§l-Àh-¥u úYù\ô-Ú Øû\-ûVl TôÚe-Ls:

UôQ-YoLs CRû] Gq-Yô-ß U§l-©h-Ós-[]o? ReL-Þd-Ï Gk-ùRkR ¨ûX-L-°p Su-\ô-Lf ùNVp-TP

Ø¥-¡-\-Õ Gu-T-ûRf ÑV-UôL Eß§ ùNn-Õs-[ô-oL[p-X-Yô? U]l-Td-ÏY-m ªdL JÚ UôQ-Y-Úd-Ïj

42

T¥-Ls

Rôu EÚ-Yôd-¡V A±-Ü-Ls, ùTt\ LÚj-Õ-Ls Gq-Y-[Ü Gu-TûR U§l-©P CV-Ûm. Årf-£-ûVl ×¬k-Õ-

ùLôs-YÕ ùYt-±-ùT\ TVu-T-ÓUp-X-Yô?

Sôm ÑV U§l-Àh-¥t-Lô] Y -̄Ø-û\-L-û[d Li-úPôm. CYtû\ UôQ-YoLs Gq-Yô-ß EÚ-Yôd-Ï-¡-\ôoLs?

úNôR-û]-«u Cß-§-Y-ûW- ùNp-¡u\ UôQ-Y-Úd-Ï ARu ¨ûX-Lû[ Aà-T-®j-Õ A±V CV-Û-Up-X-

Yô? CYtû\ A±k-Õ ùLôiP UôQ-YoLs Rôe-Ls ùNnR Jq-ùYô-Ú ùNVp-Ø-û\-«-Ûm GkR A[Ü

Te-Ï-ùLôi-P]o Gu-TûR Ás-TôoûY ùNn-Õ T¬-úNô-§d-¡u-\]o. GYt-û\-ùVp-Xôm U§l-©P úYi-

Óm Gu-TûR AYo-Ls ÑV-UôL ®]-Y-Üm ÏÝ-®p LXk-Õ-ûW-Vô-¥ ¾o-Uô-²d-L-Üm ùNn-¡-\ôo-Ls. CdLXk

Õ-ûW-Vô-Pp-L-°-Ûm BúXô-N-û]-L-°-Ûm B£-¬-Vo RûXûU Y¡j-Rp úYi-Óm. B«-àm UôQ-Yo-

Ls YÏl-©-úXúV ÏÝd-L-[ôL U§l-Àh-Ó Y¯-Ø-û\-Lû[ EÚ-Yôd-Ï-¡-\ôo-Ls. Cd-Ï-Ý-dL°---Úk-Õ EÚ-

Yô] A[-Ü-úLôp-L-û[l TVu-T-Ój-§, Rôu Eh-ThP ÏÝ-®û] U§l-À-Ó ùNn-V-Xôm. NL UôQ-Yo-

Lû[ U§l-©-P-Xôm. ©\ ÏÝd-Lû[ U§l-©-P-Xôm. Cq-Yô-ß ùNn-Ùm úTôÕ, ùTt\ LÚj-Õ-L-û[-Ùm

§\u-L-û[-Ùm TX-Øû\ U§l-©h-Ó Eß-§-ùNn-V-Üm úUÛm ùT\ úYi-¥-V-Yt-û\l ×¬k-Õ ùLôs-[-Üm

ùNn-¡-\ôo-Ls. N¬-Vô] Lt-\p Gu-T-Õ TVu-L-Þ-Pu YûW-V-û\-L-û[-Ùm A±k-Õ ùLôs-Y-Rô-Ïm. AR]ôp

U§l-ÀúP Lt-\p Gu-T-Õ ùR°-Yô-¡u-\-Rp-X-Yô?

NL U§l-À-Ó

Lt-\p ùNVp-TôÓ-Ls R²-Vô-L-Üm ÏÝ-Yô-L-Üm ¨LrjRl-T-Ó-¡u-\-]. ÏÝ-f ùNVp-Tô-Ó-Ls ÏÝ Eßl-©-

]o-Lû[f NL U§l-À-Ó ùNn-Ùm Yônl-× A-°d-¡u-\]. ÏÝ-®às-ú[úV JÚ-®R JlÀÓm ùNn-Õ

U§l-À-Ó SPj-R-Xôm. R]-Õ ùNVp-Tô-Ó-Lû[/Et-Tj-§-Lû[/Ø¥-Ü-Lû[l ©\ UôQ-Yo-L-°u TûPl-×-L-

Þ-Pu Jl-©h-Ó U§l-©-P-Xôm. ùNVp-Tô-Ó-L-û[j Rôu EÚ-Yôd-¡V A[-ûY-L-û[l TVu-T-Ój§ U§l-

©-P-Xôm. JÚ ÏÝ-®t-Ïl ©\- Ï-Ýd-L-°u ùNVp-TôhûPd ÏÝ-Yô-LúY U§l-©-P-Xôm. Cq-Yô-ß ÏÝd-

Ls Uô±-Uô± U§l-©-Óm-úTô-Õ Lt-\p úUÛm- úUm-T-Ó-¡-\-Õ.

� GYt-û\j R²-VôL JÚ-Y-Úd-ùLô-Ú-Yo NL U§l-À-Ó ùNnV úYi-Óm?

� GYtû\d ÏÝd-Ls U§l-©P úYi-Óm?

� CYt-û\-Vôo, Ge-¡-Úk-Õ ¾o-Uô-²d-¡u-\-]o?

CûY UôQ-Yo-L-[ôp ¾o-Uô-²dL Ø¥-Ùm. CRt-Lô] ãZûX B£-¬-Vo Øu-]úW A±k-Õ ùLôs[

úYiÓm. B£-¬-Vo AX-Ïj §h-P-ª-P--u úTôúR C-R-tLô] Yônl-©û] Eß§ ùNnV úYi-Óm.

UôQ-Yo-Ls NL-U-§l-À-Ó ùNn-Y-Ru £X ERô-W-Qe-L-û[d Lôi-úTôm.

B\ôm YÏl× UôQ® `m-]-úUôs NL-Uô-Q® SV-]ô-®u ùNVp-TôhûP U§l-©-Ó-Y-ûRl TôÚe-Ls.

"Li-Qô-¥ Su-\ô-]ôp' Gu\ AX-¡-Ûs[ ùNVp-TôÓ NL-U-§l-À-h¥t-Ï Eh-Th-P-Õ. SV-]ô-®u Ï±lûT

43

T¥-Ls

U§l-©hP UôQ® A§p £X £\l-×-L-û[d Lôi-¡-\ôs. £X A[-ÜúLôp-L-°u A¥l-T-ûP-«p AÕ

Ru Ï±lûT ®P úUXô-]-Õ Gu-TûR Eß-§-ùNn-Rôs. ÑV U§l-Àh-¥t-Ïl ©\-Ï SV-]ôûY U§l-©hPôs.

©\-W-Õ £\l-×-L-û[d Li-P-±-V-Üm R]-Õ YûW-V-û\-L-û[l ×¬k-Õ-ùLôs-[-Üm CÕ Yônl-TôL AûUk-

RÕ. ©\ûW Ae-¸-L-¬d-L-Üm Yôrj-R-Üm ùYt-±-«p ùTÚ-ª-Rm ùLôs-[-Üm YûW-V-û\-L-û[l ×¬k-Õ-

ùLôs-[-Üm CV-p¡u\ U]-¨-ûXûV CeÏd LôQ-Xôm.

úUÛm Ut-ù\ôÚ GÓj-ÕdLôhÓ Tôol-úTôm. úWx-UôûY U§l-ÀÓ ùNnÕ AY-Þ-ûPV úRô¯

Cq-Yôß GÝ-§-]ôs.

CeÏ úWxUôûY U§l-©-Óm-úTô-Õ NL UôQ® GÓjR Ø¥Ü Gu-]?

úNôRû] Øt-±-Ûm Sp-X-Õ Guú\ô N¬-VôL AûU-V-®pûX Guú\ô á\l-Th-Ós-[-Rô? Aq-Yô-ß á±-

«-Úk-Rôp U§l-À-Ó N¬-Vô-]-Õ Gu-ß á\ CV-Û-Uô?

Uô\ôL AYs úUu-ûU-Lû[ úUu-ûU-L-[ô-L-Üm Årf-£-Lû[ Årf-£-L-[ô-L-Üm YûLl-T-Ój§ U§l-©P

ØVu-ßs-[ôs. CÕ UôQ-®-ûVl ùTôßj-R-Y-ûW-«p Lt-\-Xô-Ïm.

ÏÝ U§l-À-Ó

ÏÝ Eßl-©-]o-Lû[d ÏÝf ùNVp-Tô-Ó-Ls ùNn-Ùm-úY-û[-«p U§l-©-Ó-Y-Õ CVp-Tô-]-Õ. AYo-L°u

ùNVp-Ls, Te-L-°l× B¡-V] U§l-©-Pl-T-Óm. UôQ-Yo-L-°u Tôo-ûY-«p Cm-U-§l-À-Ó Gq-Yô-ß AûUk-

R-Õ Gu-TûR úUt-á-±V ERô-W-Qj-§---Úk-Õ A±k-Õ ùLôs-[-Xôm.

Ce-Ï JÚ ÏÝ-®p SûP-ùTt\ ùNVp-Tô-Ó-Lû[ Ad-Ï-Ý-®-Ûs[ JÚ STo U§l-©-Ó-¡-\ôo. ©\-¬u

TeL-°l-×, TZ-Ïm Øû\ B¡-V] U§l-©-Pl-Th-P-]. CÕ GkR

A[Ü TV-à-ûP-V-RôL CÚk-R-Õ. G§o-Tôod-Ïm TV-û]l ùT\ Ø¥k-

R-Rô? Cp-ûX-ùV-²p Hu Ø¥-V-®p-ûX?

Te-L-°l-©-Ûm ùNVp-Tô-Ó-L-°-Ûm Öh-T-Uô-Lf ùNVp-T-P-®pûX Gu-

T-Õ ×¬-¡u-\-Õ. Ce-Ï B£-¬-Vo Gq-Yô-ß ERY úYi-Óm?

ÏÝf ùNVp-Tô-Ó-Ls TX SûP-ùT-\Üm Et-Tj-§-L-Þm Ø¥-Ü-L-Þm

ÏÝd-L[ôp ùY°-«-Óm úYû[-«-Ûm ÏÝf ùNVp-Tô-Ó-Lû[

44

T¥-Ls

U§l©P úYi-¥V ãZp EÚ-Yô-¡\-Õ. JÚ ÏÝ ©\ ÏÝd-L-°u ùNVp-Tô-Ó-L-û[úVô/Et-Tj-§-L-û[úVô/

Ø¥-Ü-L-û[úVô Gq-Yô-ß U§l-©-P-úYi-Óm? Ko ERô-W-Qm Tôol-úTôm. 5þ-Bm YÏl-©p "EQ-®u WL-

£-Vm' Gu\ AX-¡p EQ-Üj ùRôPo-ûTd Li-Ó-©-¥j-Õ RôYW E«-¬-L-°u ùRôPoûT ®[d-Ïm ùNVp-

Tôh-ûPl TX ÏÝd-Ls ùNn-¡u-\-].

JÚ ÏÝ ©\ ÏÝd-Lû[ U§l-©h-P-ûRl TôÚe-Ls.

JÚ ùNVp-Tôh-¥u êu-ß ̈ ûX-L-°p EQ-Üj-ùRô-Po-ûTd Li-Ó-©-¥j-Rp, LÚj-Õl-T-¬-Uôt-\j-§-\u, ®[d-

Ï-Rp, CYt-±p Jq-ùYô-Ú ÏÝ-Üm GkR ¨ûX-«p Es-[] Gu-TûR JÚ ÏÝ U§l-©-Ó-¡u-\-Õ. RWm,

U§l-ùTi A°d-¡-\ôo-Ls. JÚ YûL-«p á±-]ôp AYo-Ls TVu-T-Ój-§-V-Õ RW-A-[ûY (Rating Scale)BÏm. CkR A[-ûY-ûVl TVu-T-ÓjR úYi-Óm Gu-TûR Eß-§-ùNn-R-Yo Vôo? Gq-Yô-ß? B£-¬-V-

¬u RûX-ûU-«p SûP-ùT-ßm LXk-Õ-ûW-Vô-Pp Y¯-VôL UôQ-Yo-Lú[ CRû] EÚ-Yôd-¡-]o. Aq-Yô-ß

EÚ-Yôd-¡V A[-ûY-L-û[l TVu-T-Ój§ GpXôd ÏÝd-L-Þm ©\-Ï-Ýd-L-°u ùNVp-TôhûP U§l-©-Ó-

¡-\ôo-Ls. GpXôf ãZp-L-°-Ûm Cq-Yô-ß T§Ü ùNnúR U§l-©-P-úYi-Ó-Uô?

£X Ï±l-×-L-°u A¥l-T-ûP-«p SPj-Õm LXk-Õ-ûW-Vô-P-Ûm BL-Xô-Up-X-Yô?

B£-¬-V-¬u U§l-À-Ó

UôQ-Y-¬u Lt-\ûX U§l-©Ó-Rp B£-¬-V-¬u T¦-L-°p Eh-Th-P-Õ. Cq-Yô-ß U§l-©-Ó-Y-R]ôp Es[

TVu-Ls GûY?

� Rôu Ht-ßd ùLôiP JÚ Lt-\p ùNVp-Tô-Ó Y¯-VôL Sôm G§o-TôojR A±-Yôd-Lm UôQ-Y-¬Pm

EÚ-Yô-«t\ô Gu-T-ûRl T¬-úNô-§j-Rp.

� UôQ-Y-¬u Y[of-£ûV JÚ Ï±l-©hP LôX CûP-ùY-°d-Ïs ×¬k-Õ ùLôs-Þ-Rp.

45

T¥-Ls

� Tp-úY-ß TôPUi-P-Xe-Ls Yô«-Xô-Ll ùTß-¡u\ Lp-®-«u TVû] Eß§ ùNn-Rp.

� UôQ-Y-¬u Tu-ØL A±Ü Y[of-£-«u ¨ûX-«-û]l ×¬k-Õ ùLôs-Y-Õ-Pu ARu Y[of-£-ûV

-Ùm ùTÚd-Lj-ûR-Ùm ×¬k-Õ ùLôi-Ó ùRôPok-Õs[ Lt-\p Aà-T-YjûR A°j-Rp.

� UôQ-YoLs YÏl-©-Ûm ùY°-úV-Ùm ÏÓm-Tj-§-Ûm ùY°l-T-Ój-Õm BÞ-ûU-«u £\l-×j

RuûUL-û[-Ùm NêLjÕ-Pu E\-Yô-Óm RXe-L-û[-Ùm ×¬k-Õ-ùLôs-[.

UôQ-Y-¬u ØÝ-ûU-Vô] Y[of£ ¨ûX-Ls ùRôPd-Lm ØRp Cß-§-YûW-«-

Ûm U§l-©-Pl-TP úYi-Óm. úRûY-Vô] úSWe-L-°p Ht\ ER® ùNnÕ

AYtû\ EP-àd-Ï-Pu T§Ü ùNn-V-Üm-úYi-Óm.

� JÚe-¡-ûQj-Õ UôQ-YoL-û[d LY-²j-Rp

� AYû]/AY-û[d Ï±j-Õs[ RL-Yp-L-û[l T§Ü ùNn-Rp

� T§Ü ùNn-R-Ru A¥l-T-ûP-«p ùTôÚj-R-Uô] Lt-\p Aà-T-Ye-Lû[

A°j-Rp

� úRûY-Vô] úSWe-L-°p ER® A°j-Rp

B¡-VûY B£-¬-V-¬u Au-\ôP úYûX-«u TÏ-§-L[ôÏm.

Lt-\p, Lt-©j-Rp ùNVp-Ø-û\-«---Úk-Õ ¡ûPd-¡u\ N¬-Vô-], Öh-T-Uô] RL-Yp-L-°u A¥l-T-ûP-«p

U§l-©P úYi-Óm. Ko B£-¬ûV Lt-©j-Rp ûLúVh-¥p, T§p-Ls GÝ-Õm TÏ-§-«p T§-Ü-ùNnRYtû\d

LY-²d-L-Xôm. (Li-Qô-¥ Su-\ô-]ôp Gu\ Lt-©j-Rp ûLúVh-¥u T§p- Td-Le-Ls LôiL Td:79)

B£-¬-V¬u Cm-U-§l-ÀÓ GkùRkR úYû[-L-°p ¨L-Z-Xôm? GkR ¨ûX-L-°p U§l-©-P-Xôm? úUt-á-\l-

Th-P T§p-Ls YÏl-T-û\-«p úSW-¥-VôLf ùNn-Vl-ThP U§l-Àh-¥u £X Ï±l×L-ú[ BÏm. ùNVp-Tô-

Ó-L-°u Tp-úY-ß ¨ûX-L-°p úUu-ûU-L-û[j R²-Vô-L-Üm ÏÝ-Yô-L-Üm UôQ-Yo-Ls ùY°l-T-Ój-

§VYtû\ B£-¬-Vo T§Ü ùNn-Õs-[ôo. UôQ-Yo-L-°u EP-àd-

Ï-Pu T§p-Ls, ùNnR ùNVp-Tô-Ó-Ls, TûPl×-Ls, Gi-QeLs

Ø¥-Ü-Ls, Ht-ßd-ùLôiP LÚj-Õ-Ls B¡-V-Ytû\ YÏl-T-û\-«-

úXúV B£-¬-Vo U§l-©-Ó-¡-\ôo. CÕ Øt-±-Ûm JÚe-¡-ûQk-Õ

ØÝ-ûU-Vô]Õ G]d á\ CVXôÕ. B]ô-Ûm UôQ-Y-¬u

RÏ§ûV ̈ o-Q-Vm ùNnV ER-Üm TX áß-L-û[-Ùm Ce-Ïd LôQ-

Xôm. B£-¬-Vo Rôu TVu-T-Ój-§V YÏl-Tû\ Ej-§-Ls, ùNVp-

Tô-Ó-Ls B¡-VûY Gk-R-A-[Ü TV-à-ûP-V-RôL AûUk-R-] Gu-

TûR U§l-©P Cd-Ï-±l-×-Ls ER-Ü¡u-\]. úUÛm Gu-ù]u]

Ej-§-L-Þm Y¯-Ø-û\-L-Þm Es-[-]? Jq-ùYô-Ú ãZ---Ûm GkR

U§l-Àh-Ó Ej-§-ûVl TVu-T-ÓjR úYi-Óm Gu-TûR Gq-Yô-ß

Eß§ ùNn-V-Xôm? Lt-\p CXd-Ï-Ls, Lt-\p ùNVp Øû\-«u

Ru-ûU-Ls, U§l-Àh-¥u úSôd-Lm, Øû\, UôQ-Yo-L-Þd-Ïd

¡ûPdL úYi-¥V ER® B¡-V-Yt-±t-Ï E¬V U§l-Àh-Ó Ej-§-

L-û[l TVu-T-ÓjR úYi-Óm. B£-¬-VúW Ej-§-L-û[j ¾o-

Uô²dL úYi-Ó-m. £X Ej-§-L-Þm Y¯-Ø-û\-L-Þm ¸úZ RWl-

46

T¥-Ls

Th-Ós-[-]. AYtû\ Gl-úTô-Õ, Ge-úL, Gq-Yô-ß TVu-T-ÓjR úYi-Ó-ùUu-TûR BúXô-£j-Õj

¾oUô²dL-Üm

1. T«t-£j-Rôs

T«t-£j-Rôs UôQ-Yo-L-Þ-Pu ®Yô-§l-T-Rô-L-Üm AY-£-Vj-§û] EQoj-Õ-Y-Rô-L-Üm AûUV úYi-

Óm. B£-¬-V-Úd-Ï UôQ-Y-¬u Lt-\p Y[of-£ûVl T«t-£j Rô°u ER-®-Ù-Pu Eß-§-ùNn-V-Xôm. UôQ-

Y-Úd-Ïm ùTt-ú\ô-Úd-Ïm CR-û]f Nôu-ß-L-°u ÕûQ-Ù-Pu ×¬k-Õ-ùLôs[ Ø¥-Ùm.

T«t-£j-Rôs Yô«-XôL Sôm G§o-TôojR Lt-\p Y[of£«û]l ùT\ôR UôQ-Yo-L-Þd-Ï úUÛm-TX Lt-

\p Aà-T-Ye-Lû[ A°dL CV-Ûm. CkRd Lt-\p Aà-T-Ye-L-Þd-LôL YÏl-T-û\f ãZp Uh-Ó-UpXôUp

YÏl-©t-Ï ùY°úV Es[ Yônl-×-L-û[-Ùm TVu-T-Ój-R-Xôm. YÏl-T-û\-«-úXúV T«t-£j-Rô-û[ ̈ WlT

úYi-Óm Gu-T-Õ ¡ûP-Vô-Õ. ùTt-ú\ô¬u Ñt-ßfãZ--u ùTôÚh-Ls Yô«-XôL ¨WlTlT-Óm T«t-£j-

Rôs UôQ-YûW A±Ü Y[of-£d-Ïm úRP-Ûd-Ïm úSWô-L AûZj-Õf ùNp-¡u-\-Õ. B£-¬-V-Úd-Ï AY£Vm

G]j úRôu-ßm -úY-û[-L-°p UQ-Yo-L-Þd-LôL TX-¨-ûX-«-Ûs[ Tp-úY-ß T«t-£j-RôsLû[ EÚ-Yôd-

L-Xôm.

T«t-£j-Rôs Lh-ÓûW Y¥-®p ¨Wl-Tl-T-P-úYi-Óm Gu-T-§pûX, TPm YûW-Rp, Ah-P-Y-ûQl-T-Ój-Õ-

Rp, SôP-Lj-RuûU B¡-V-Ytû\l T«t-£j-Rô-°p Lt-\p Nôu-ß-L-[ô-Ll TVu-T-Ój-R-Xôm. Ko AX-¡u

Cß-§-«úXô JÚ Ï±l-©hP ¨ûXd-Ïl ©u]úWô ùTt\ A±-®û] B£-¬-Vo U§l-©-Ó-Y-Rt-Ïm UôQ-

YoLs ÑV-Uô-Ll ×¬k-Õ ùLôs-[-Üm CûY ER-Ü¡u-\].

2. úNôR-û]l Th-¥-Vp

úNôR-û]l Th-¥-Vp Gu-T-Õ G°-§p SûP-Ø-û\l-T-Ój-R-Üm ùNVp-Tô-Ó-Lû[ Øû\-Vô-Ll T§Ü ùNn-Õ

®T-We-L-û[f úNL-¬l-T-Rt-Ï-m E¬V U§l-Àh-Ód LÚ-®-L[ô-Ïm. B£-¬-V-Úd-Ï UôQ-YûW U§l-©-P-Üm

UôQ-Y-Úd-Ïf ÑV U§l-À-Ó ùNn-V-Üm úNôR-û]l-Th-¥-V-ûXl TVu-T-Ój-R-Xôm.

Ko A±-®-Vp YÏl-©p Et-ß-úSôd-Lp Gu\ ùNVp-Ø-û\ûV U§l-©-Ó-Y-Rt-Ï B£-¬-Vo TVu-T-Ój-§V

úNôR-û]l Th-¥-Vp ¸úZ RWl-Th-Ós-[-Õ.

Ei-Ó CpûX

©Wf-£-û]j ¾o-Üd-Ïj úRûY-Vô] Nôu-ß-Lû[ Et-ß-úSôd-Lp

Y¯-Vô-Ld Li-Ó-©-¥j-Õs-[ôo-L-[ô?

ùTôÚs-L-Þd-¡-ûP-úV- Es[ úYß-Tô-Ó-L-û[l ×¬k-Õ ùLôi-Pôo-L-[ô?

ùTôÚs-L-Þd-¡-ûP-úV Es[ Jl-×-ûU-ûVd Li-Ó-©-¥j-Õs-[ôo-L-[ô?

TX £\l-©-Vp-×-L-û[d Li-Ó-©-¥j-Õs-[ôo-L-[ô?

RL-Yp-Lû[ Øû\-Vô-Ll T§Ü ùNn-Õs-[ôo-L-[ô?

T§Ü ùNn-Y-§p Ju-±t-Ï úUt-ThP (TPm/Ah-P-YûQ) Øû\-L-û[l

TVu-T-Ój-§-Ùs-[ôo-L-[ô?

UôQ-Y-Wôp Et-ß-úSôd-Lp-ùN-Vp-Ø-û\ûV Su-\ô-Lf ùNn-V-Üm ARu Ï±l-×-L-û[l T§Ü ùNn-V-Üm

CVu-\-Rô? A±-®-Vp Lp-®-«p Eß-§-Vô] §\-û]l ùT\-Üm úUÛm Su-\ô-Lf ùNn-Y-Rt-Ïm UôQ-

YÚd-Ï GkR YûL ER® úRûYl-T-Ó¡\-Õ? B£-¬-Vo ARt-LôL Gu] ùNnV úYi-Óm? Cq-Yô-\ô]

TX-Yt-û\-Ùm ×¬k-Õ-ùLôs[ úNôR-û]l-Th-¥-Vp ÕûQ-×-¬Ùm Gu-TûR GÓj-Õ-ûWdL úYi-Pô-Up-XYô.

Et-ß-úSôd-LpY¬ûN

Gi

1

2

3

4

5

6

47

T¥-Ls

3. Et-ß-úSôd-Lp

B£-¬-V-Úd-Ï U§l-©P úYi-Ó-Uô-]ôp UôQ-Y-ûWd Ï±jÕs[ £\kR RL-Yp-Ls TX ¡ûPdL úYi-Óm.

CRt-Ï Et-ß úSôd-Lp Ej-§-ûVl TVu-T-ÓjR úYi-Óm. Ko B£-¬-Vo, 5þ-Bm YÏl-©p "EQ-®u

WL£-Vm' Gu\ AX-¡p £\kR JÚ Lt-\p ùNVp-Tôh-ûPf ùNn-Õ ùLôi-¥-ÚkR UôQ-Yo-L-û[d Ï±jÕl

T§Ü ùNn-R-Yt-û\d Lôi-úTôm.

ùTÚm-Tôu-ûU-Vô] UôQ-Yo-L-Þm Ju-±t-Ï úUt-ThP LôW-Qe-L-û[d Li-Ó-©-¥j-

R]o. TX CVpTô] ©Wf-£-û]-Lû[. ¿_ô, a¬l-©-W-Nôj, c´j B¡-úVôo TûPl-×j-

§-\-à-Pu ùY°-«h-Pôo-Ls. Aà-©-¬Vô, A©-]kj, ØN-To B¡-úVô-W-Õ T§p-Ls §Úl§-

L-W-UôL AûU-V-®p-ûX. ÏÝ Eßl-©-]o-L-Þd-Ïl TôPèp, ÏÝf ùNVp-Tô-Ó,

B£¬V¬u DÓ-Tô-Ó B¡-V-Yt-±u Y¯-VôL úY[ôi-ûU-«u Ød-¡-Vj-Õ-Ym, ©Wf-

£û]-Ls, úUm-T-Ój-Õ-Y-Rt-Lô] A±-Ü-ûW-Ls B¡-V-Ytû\ Y¬-ûNl-T-ÓjR Ø¥k-R-Õ.

Sôu-Ï ÏÝd-L-Þm Ï±l-©hP T¥-Yj-§p £\kR Øû\-«p Ah-P-Y-ûQl-T-Ój§ ÏÝf

ùNVp-Tô-Ó-L-°p ØÝ Te-L-°lûT Eß-§-ùNnV úYi-Óm. YÏl-©p ©u-Re-¡V UôQ-

Yo-Ls ©\ UôQ-Yo-L-°u ER-®-Ù-Pu ªL- Bo-Yj-Õ-Pu ùNVp-Tô-Ó-L-°p DÓ-ThÓd

ÏÝ-®-Ûm YÏl-©p ùTôÕ-Yô-L-Üm LÚj-Õ-L-û[d á±-]ôo-Ls. AUp-Wôw, SYú_ôj,

ûYNôd, úULô, Rò_ô, ¨§-]ô, A©´j B¡-úVôo Su-\ôL ¨Xl-T-Pm YûWk-Rôo-Ls.

êu-\ô-Y-Õ ÏÝ £\l-Tô-Lf ùNn-R-]o.

Cq-Yô-ß B£-¬-Vo Et-ß úSôd¡ UôQ-Yo-Ls R²-Vô-L-Üm ÏÝ-Yô-L-Üm ùNnR ùNVp-Tô-Ó-L-û[-Ùm

AYo-Ls Yôn-ùUô-¯-VôL ùY°-«hP, GÝ-§V LÚj-Õ-L-û[-Ùm U§l-©h-Pô-Wp-X-Yô.

� UôQ-Yo-Ls, ÏÝ-®p ©Wf-£-û]j ¾o-Üd-Ïj úRûY-Vô] LÚj-Õl T¬-Uôt-\m ùNn-¡-\ôo-L-[ô?

� Jq-ùYô-Ú-Y-Úm Li-Ó-©-¥j-Õ GÝl-©V ®]ôd-Ls Ød-¡V ©Wf-£û] Tt-±-V-RôL CÚk-R-Rô?

� LXk-Õ-ûW-Vô-P--p Su-\ô-Ll T§-X-°jR UôQ-Yo-Ls Vôo Vôo?

� Gk-ùRkR UôQ-Yo-L-°u T§p-Ls §Úl-§-L-W-UôL AûU-V-®p-ûX?

� B£-¬-V-¬u DÓ-Tô-Ó, ÏÝf-ùN-Vp-Tô-Ó B¡-V-Yt-±u Y -̄VôL ùNVp-TôhûP GkR A[Ü Su\ôLf

ùNnV Ø¥k-R-Õ?

� B£-¬-V-¬u DÓ-TôhûP úUÛm úUm-T-ÓjR úYi-Ó-Uô?

� ©u-Re-¡V UôQ-Yo-Lû[ úUm-T-Ój-Õ-Y-Rt-Ïd ûLVôiP Øû\ GÕ?

CqYôß B£-¬-V-¬u Et-ß-úSôd-Lp TV-à-ûP-V-RôL AûUk-R-Rp-X-Yô? UôQ-YoLs ÑV-Uô-L-Üm ÏÝ-

Yô-L-Üm ùNn-Ùm ùNVp-Tô-Ó-Ls, AYt-ßs R²-Vô-L-Üm ÏÝ-Yô-L-Üm AûPkR TVu-Ls, B£-¬-V-¬u

DÓ-Tô-Ó, ARu TVu-Ls, úUÛm LY-²dL úYi-¥-VûY CYt-±p ùR°Ü Ht-T-Ó-Y-Rt-Ï Et-ß-úSôd-Lp

TXu-Ls ER-Ü¡u-\-]. UôQ-YûW U§l-©-Ó-Y-Rt-Lô] SpX Y¯-Ø-û\-VôL CRû]d LY-]j-§p ùLôs[-

Xô-Up-X-Yô?

4. ®]ôd-Ls ®]-Ü-Rp

Lt-\-Ûd-Ïl TVu-T-Ó-Y-Õ-Pu U§l-Àh-¥u A¥l-T-ûP-Vô-Ll TVu-T-Óm Y -̄Ø-û\-L-°p Juú\ ®]ôdLs.

ùTôÚ-Þ-ûPV ®]ôd-Ls UôQ-YÚdÏ Gk-ùRkR Øû\-«p ÕûQ×¬-¡u-\-]?

� Øu Ï±l-©hP Lt-\p ãr-̈ -ûX-Ù-Pu Øu Aà-T-Ye-L-û[-Ùm Øu A±-Ü-L-û[-Ùm CûQd-¡-\ôo-Ls

� ©¬k-Õ ¨t-Ïm RL-Yp-Lû[ Ju-ú\ô-ùPôu-ß CûQd-¡-\ôo-Ls

48

T¥-Ls

� £k-R-û]d-Ïm úRP-Ûd-Ïm úSWô-L AûZj-Õf ùNp-¡-\-Õ.

� Rt-Lô--Lf ãZ--p U§l-©h-Ó C² Gu] Gu-ß £k-§d-Lj çi-Ó-¡u-\-Õ.

� Lt-\--p Øu-ú]\ RûP Ht-T-Óm ãZp-L-°p ER® ùNn-¡-\-Õ.

� UôQ-Yo-Ls £k-§d-Lô-R-Yt-±t-Ï úSWôL LY-]jûRf ùNÛjR ER-Ü-¡u-\-Õ.

Ko ERô-W-Qj-ûRl TôÚe-Ls

úLW-[j-§u Ød-¡V EQÜ A¬-£-Vô-Ïm. B]ôp Ce-Ï ùSp T«-¬-Ó-Rp Ïû\k-Õ YÚ-¡-\-Õ. CÕ Hu?

Cl-©-Wf-£-û]ûV YÏl-©p á±-V-úTô-Õ UôQ-Yo-Ls T§p A°j-Rôo-Ls. TX T§p-L-°-Ûm ©Wf-£-û]-

«u ¾®-Wj-ûRd LôQ-Ø-¥-V-®p-ûX. B]ôp AYo-L-Þd-Ïf £X ®]ôd-Ls ER-®-VôL CÚk-R-].

� Gl-úTô-Õm A¬-£d-Lô-Ll ©\ Uô¨-Xe-Lû[f Nôok-§-ÚdL CV-Û-Uô?

� YVp-Lû[ ¨Wl-×-Y-Ru êXm Ht-T-Óm ©Wf-£-û]-Ls GûY?

Lt-\-Ûd-Ïm U§l-Àh-¥t-Ïm TVu-T-Ój-Õm £\kR Y¯-L-°p Juú\ ®]ôd-Ls ®]-Ü-Rp Gu-T-Õ ×¬k-R-

Rp-X-Yô?

AX-Ï U§l-À-Ó

Jq-ùYô-Ú AX-¡u Cß-§-«-Ûm U§l-Àh-¥t-Ï Yônl× A°l-T-Ru TVu Gu-]?

� JÚ Ï±l-©hP Es-[-Pd-Lj-Õ-Pu ùRôPo-×-ûP-V-Yt-ßs Sôm G§o-TôojRYtû\ AûPV

Ø¥k-RRô Gu-TûR A±k-Õ ùLôs-Y-Rt-Ï.

� AXûL JÚe-¡-ûQj-Õl Tôoj-Õ CûP-ùY-°-L-û[ ¨Wl-×-Y-Rt-Ï

� UôQ-Y-¬u ©Wf-£-û]-L-û[-Ùm YûW-Vû\L-û[-Ùm ¾oÜ ùNn-Vl úTôÕ-Uô] CûPd-LôX

ER-®-Lû[ A°lT-Rt-Ï

� Lt-\p ùNVp-Tô-Ó-Ls Ï±l-©hP LôXj-§t-Ïs ùNn-Õ Ø¥d-Ll-T-Ó-¡u-\] Gu-TûR Eß§

ùNn-Rp

� CûP-«ûPúV SûP-ùT-ßm ùTt-ú\ôo B£-¬-Vo áh-Pj-§p Lt-\p úUu-ûU-Lû[ Öh-T-

UôL GÓj-Õ-ûWd-L-Üm LXk-Õ-ûW-Vô-P-Üm.

Aq-Yô-\ô-«u TûZV Øû\-«p Es[ Es-[-Pd-Ld áß-Ls Cu-ßm Es-[-Rô? Gu-T-ûRl T¬-úNô-

§j-Rôp úTôRô-Rp-X-Yô? Uô\ôL Es-[-Pd-Lj-Õ-Pu ùRôPo-×-ûPV A±Ü Ei-ûU-Vô-LúY EÚ-Yô-

«t\ô? AYtû\ UôQ-Y-Úd-Ï Ju-ú\ô-ùPôu-ß ùRôPo-×-T-Ó-j§l TôodL CVp-¡u-\Rô Gu-\p-XYô

TôodL úYi-Óm. Aj-Õ-Pu ÑV U§l-Àh-¥t-Ïj úRûY-Vô] ER-®-L-û[j úRP-Üm CRu êXm

CVX úYi-Ó-Up-X-Yô. Al-T-¥-Vô-]ôp AX-Ï U§l-À-Ó Gq-Yô-ß AûUV úYi-Óm?

1. B£-¬-V-Úm UôQ-Yo-L-Þm CûQk-Õ SPj-Õm Ás-Tôo-ûYúV U§l-Àh-Óf ùNVp-Ø-û\

-L-°p Ju-ß.

þ Gk-ùRkR A±-Ü-Lû[ EÚ-YôdL Ø¥k-R-Õ?

þ Gk-ùRkR ùNVp-Ø-û\-L-°p §\û] Y[-Wf ùNnV Ø¥k-R-Õ?

þ Gk-ùRkR U]-¨-ûX-Lû[ EÚ-YôdL Ø¥k-R-Õ?

þ úU-Ûm ùR°Ü ùT\ úYi-¥V TÏ-§-Ls GûY?

þ ¡ûPd-Ll-ùTt\ Lt-\p Nôu-ß-Ls GûY? CYt-ßs UôQ-Yo TûPl-×j ùRôÏl-©-às

Eh-T-ÓjR úYi-¥-VûY GûY?

2. £±-Õ úSWj-§p-ùNnV Ø¥kR Ut-ù\ô-Ú YûLúV AX-Ï U§l-À-Ó. CRtÏ Gu-ù]u]

Ej§L-û[l TVu-T-ÓjRXôm? LÚj-Õ ®[d-Ll-T-Pm, CRr-Ls, ùTôÚh-Lôh-£-Ls, ÏÝd-L-Xk-

Õ-ûWVô-Pp, LÚ-®-Lû[ Y¥-Y-ûUj-Rp, úNôR-û], EÚ-Yôd-Lm B¡-V-Yt-±t-Lô] Yônl-

×-L-û[l T¬-úNô-§d-L-Üm.

49

T¥-Ls

UôQ-Yo TûPl-×j ùRôÏl×

UôQ-YoLs YÏl-T-û\-«-Ûm ùY°-úV-Ùm ùNn-¡u\ Tp-úY-ß ùNVp-Ø-û\-L-°u Yô«-XôLl ùTt\

A±-Yôd-Lj§-]ôp Li-Ó-©-¥jR Ø¥-Ü-L-[ôp SpX U-]j-§-\-à-Pu TX TûPl×Lû[ EÚ-Yôd-Ï-¡-u\-

]o. CûY UôQ-YoLs ùNnR ùNVp-Ø-û\-Ls, AûPkR Ø¥-Ü-Ls, ùTt\ U]-j§-\uLs B¡-V-Yt-

±u ùY°l-T-ûP-Vô] AûP-Vô-[e-L-Þm Nôu-ß-L-Þm BÏm. CYtû\ CVp-Tô-LúY U§l-Àh-Ód-Ï

Eh-T-ÓjR úYi-Ó-Up-X-Yô? CYtû\ U§l-©-Óm-úTô-Õ GYt-û\-ùVp-Xôm Es-[-PdL úYi-Óm. Cm-Ø-

û\-«p EVo ùRôPd-Ll Ts-°-«p A±-®-Vp Lt-Ïm UôQ-YoLs Gk-ùRkR Et-Tj-§-L-°u E¬-ûU-Vô-

[o-Ls B¡u-\-]o?

CûY Uh-Ó-UpXô-Up, UôQ-Y-¬u "G]-Õ A±-®-Vp

ûLúVh-¥p' úYß £X Y -̄Ø-û\-L-û[-Ùm CVp-Tô-L-úY,

LôQ-Xôm. Cj-Õ-Pu UôQ-Yo-Ls ÏÝ-Yô-L-Üm YÏl-©p

ùTôÕ-Yô-L-Üm EÚ-Yôd-¡V Et-Tj-§-L-Þm CÚd-Ïm.

CYtû\ Gq-Yô-ß U§l-©P úYi-Óm?

UôQ-YoLs R²-Vô-L-Üm ÏÝ-Yô-L-Üm YÏl-©p ùTôÕ-

Yô-L-Üm EÚ-Yôd-¡V GpXô Et-Tj-§-L-Þm UôQ-YoL°u

úSôh-Ól ×j-R-Lj-§-Ûm ©\-Yt-±-Ûm CÚd-Ï-Up-X-Yô?

UôQ-YoLs ÑV U§l-À-Ó ùNn-Õm NL-U-§l-ÀÓ ùNn-Õm

£\k-RûR U§l-Àh-Ód Ï±l-À-Ó-L-°u Yô«-XôLj úRoÜ

ùNn-V-Xôm. UôQ-YoLs JÚ Ï±l-©hP LôXj-§p úRok-

ùR-ÓjR Et-Tj-§-L-°u ùRôÏl-©p Ød-¡-V-Uô-]-Ytû\

UôQ-Yo TûPl-×j ùRôÏl-©p úNod-L-Xôm. JÚ ©¬-®-

às Ju-±t-Ï úUt-ThP Uô§-¬-Ls Eh-Th-¥-Úd-L-Xôm

UôQ-Yo TûPl-×j ùRôÏl× A°d-Ïm Ï±l-×-Ls GûY?

� UôQ-YoL-Þd-Ïd Lt-\p ùNVp-Tôh-¥u Y¯-VôLd ¡ûPjR Øu-ú]t-\m.

� R²-Vô-L-Üm ÏÝ-Yô-L-Üm SPj-§V ùY°-Â-Ó-Ls êXm ùTt-ßd-ùLôiP Øu-ú]t-\m

� Ï±l-©hP LôXj-§p UôQ-YoLs ùTt\ A±Ü/LÚj-Õ-Ls B¡-V-Yt-±p Ht-ThP Y[of£

� LÚj-Õl T¬-Uôt-\j-§p UôQ-YoLs ùTt\ Y[of£ (Tp-úY-ß ¨ûX-L-°p TVu-T-Ój-Õm §\u)

� UôQ-YoLs ùTt\ U]-j§-\u-Ls/U§l-×-Ls CYt-±u Y[of-£.

UôQ-Yo TûPl-×j ùRôÏl-©-Ûs[ Et-Tj-§-Lû[ Gq-Yô-ß U§l-©-P-Xôm?

UôQ-Y-Úd-Ï, UôQ-Yo TûPl-×j ùRôÏl-©p Eh-T-ÓjR úYi-¥-V-Yt-û\-Ùm AYt-±t-Ï AûUk-§-ÚdL

úYi-¥V £\l-©-Vp-×-L-û[-Ùm U§l-Àh-Ód Ï±l-×-L-°u A¥l-T-ûP-«p ÑV-Uô-LúY U§l-©-P-Xôm. Et-

Tj-§-L-°u AûUl-×, Øû\, YûL CYtû\ U§l-©-Ó-Y-Rt-Lô] U§l-Àh-Ód Ï±l-×-Ls EÚ-Yôd-Ll-TP

úYi-Óm.

UôQ-Y-o TûPl-×j ùRôÏlûT TÚY U§l-Àh-Ód-Ï Eh-T-Ój-R-Xôm. UôQ-Yo-L-°u Lt-\p Y[of-£-ûVj

ùRôPok-Õ U§l-©-Ó-Y-§p UôQ-Yo TûPl-×j ùRôÏl-©u Ød-¡-Vj-Õ-Ym Ï±j-Õd LXk-Õ-ûW-Vô-¥ ®h-

úPôm. UôQ-Y¬u JÚ Ï±l-©hP LôXj-§t-Ïs AûPkR Lt-\p Y[of-£-ûVúV TÚY U§l-À-Ó ùNn-

¡u-ú\ôm. TÚ-Ye-L-Þd-Ï CûPúV UôQ-Y-¬u ùY°-Â-Ó-L-û[-Ùm Et-Tj-§L-û[-Ùm ùRôPok-Õ U§l-

©hP U§l-Àh-Ó TVu-L-û[-Ùm TÚY Cß-§-«p Lt-\p Y[of-£ûV U§l-©-Óm-úTô-Õ úNoj-Õd ùLôs[

úYi-Óm. Cm-U-§l-Àh-¥p UôQ-Yo TûPl-×j ùRôÏl× £\l-×d á\ôL AûU-¡-\-Õ.

� Et-ß-úSôd-Lp Ï±l×

� úNôR-û]d Ï±l×

� ùNVp-§hP A±dûL

� LÚj-R-We-Ld Lh-Ó-ûW, A±dûL

� LQd-ùL-Ól× ®]ô-̈ -Wp, A±dûL

� Jl-T-ûPl×

� T«t-£j-Rôs

� L[l-T-VQ A±dûL

� Ah-P-Y-ûQ-Ls, YûW-T-Pe-Ls

� T§p Ï±l-×-Ls

� TûPl-×d Lh-Ó-ûW-Ls

� J-/J°f £j-§-Wm

50

T¥-Ls

©uòhP-Øm T§Ü ùNn-R-Ûm

5þ-Bm YÏl-©p B£-¬-Vo Ri-½-¬u LûW-§-\u Ï±j-Õd Lt-©d-¡-\ôo. CVp-TôL

ARt-Ïf úNôR-û]-ûVj úRoÜ ùNn-Rôo. B£-¬-Vo £X ùTôÚs-Lû[ úUûN ÁÕ

ûYj-Rôo. AYt-ßs GûY-ùVp-Xôm Ri-½-¬p LûW-Ùm Gu-TûR F¡d-Ïm-T-¥ áß-

¡-\ôo. TX-Úm ùTôÚs-L-û[j ùR¬k-Õ-ùLôs[ £W-Ul-T-Ó-¡-\ôo-Ls. ùTôÚs-L-û[l

TôojR ©u-]Úm ×¬k-Õ ùLôs[ Ø¥-V-®p-ûX. £X UôQ-Yo-Ls ©\o GÝ-Õ-Y-Rt-Lô-

Ld Lôj-§-Úd-¡-\ôo-Ls.

Cß-§-«p úNôRû] ùNnV Ø¥-Ü-ùNn-Vl-Th-P-Õ. ÏÝ-dL°p úNôRû] SPd-¡u-\-Õ.

B£-¬-Vo Jq-ùYô-Ú ÏÝ-®-Ûm ùNu-ß Tôo-ûY-«-Ó-¡-\ôo. £X ÏÝd-Ls £±-R-[Ü

ùTôÚs-Lû[ Uh-Óm GÓj-Õ Øû\-Vô-Lf úNôR-û]-ûVf ùNn-¡-\ôo-Ls. £X ÏÝd-L-

Þd-Ï Gu] ùNnV úYi-Óm G]j ùR¬-V-®p-ûX.

CÕ úNôRû] A±dûL RVô-¬d-Ïm úSW-Uô-Ïm. R²-VôL GÝR úYi-Ó-m G] A±-

Ü-ßj-Rl-Th-P-Õ. Gq-Yô-ß ùRôPd-Lm AûUV úYi-Óm Gu-ß ùR¬-Vô-R-Yo-L-Þm Es[-

]o. ÑV-UôL GÝ-Õ-¡-\-Yo-L-Þm Es[-]o. Ah-P-YûQ YûWk-Õ YûLl-T-Ój§ GÝR

úYi-Ó-m G]d á±V úTôÕ Jq-ùYô-Ú Lh-Pj-§-Ûm Gu] RûXl× A°dL úYi-

Óm Gu-T-Õ TX UôQ-Yo-L-Þd-Ïm ùR°-Yô-Lj ùR¬-V-®p-ûX.

CûY JÚ YÏl-©p ùYq-úY-ß úSWe-L-°p Es[ ùNVp-Ls BÏm. Jq-ùYô-Ú ̈ ûX-«-Ûm B£-¬-Vo

A°d-Ïm £X A±-Ü-ûW-Ls, ùNVp-Tô-Ó-Ls B¡-V-Yt-±u £X TÏ-§-Ls Ï±l-©-Pl-Th-Ós-[-]. Lt-\p

SpX Øû\-«p SûP-ùTt-\ô-Ûm UôQ-Yo-L-Þd-Ï Ht-T-Óm £X £d-Lp-L-û[-Ùm LôQ-Xôm.

Cf-£d-Lp-L-°---Úk-Õ ®Ó-TP UôQ-Yo-L-Þd-Ï CV-Û-Uô? ¿e-Ls Aq-Y-Ïl-©p CÚk-Rôp Lt-\ûX G°-

ûUl-T-Ój-Õ-Y-Rt-Ï Gu] ùNn-Åo-Ls?

� ùTôÚs-Lû[j ùR°-YôL Et-ß úSôd-Ïm

YônlûT EÚ-Yôd-Ï-úYu.

� ÏÝd-L-Xk-Õ-ûW-Vô-Pp-Ls, ùTôÕd LXk-Õ-ûW-Vô-

Pp-Ls Yô«-XôL IVe-Lû[j ùR°Ü ùNn-Õ

Ah-P-Y-ûQûV ØÝ-ûUl-T-ÓjR ER-Ü-úYu.

� úNôR-û]ûV Gq-Yô-ß SPjR úYi-Óm Gu-TÕ

Tt-±d LXk-Õ-ûW-Vô-Pp SPj-Õ-úYu.

� Jq-ùYô-Ú ÏÝ-®u ùNVp-Tôh-ûP-Ùm

LY²jÕ E¬V Te-L-°lûT YZe-Ï-úYu.

� R²-S-To Te-L-°lûT Eß-§l-T-Ój-Õ-úYu.

� úNôRû] ùNn-Ùm úTôÕ LY-²dL úYi-¥-V

-Ytû\ AYo-Ls LY-]j-§t-Ïd ùLôi-Ó YÚ

-úYu.

� úNôRû] A±d-ûL-«u AûUl× ùR¬-Vô-R-Yo

-Ls AR-û]l ×¬k-Õ ùLôs[ ER-Ü-úYu.

� Ï±l-×-Ls, Uô±-Uô± Yô£j-Rp Yô«-XôL

úNôRû]d Ï±lûT úUm-T-Ój-Õm Yônl-×

A°lúTu.

51

T¥-Ls

U§l-Àh-Ó-Ø-û\-L-Þm ©uòhP-Øm

B£-¬-Vo Ak-RkRf ãr-¨-ûX-L-°p A°dL úYi-¥V ©uòhPj-§u £X Ï±l-×-Ls úUúX RWl-Th-

Ós[ ®[d-Lj-§p Es-[-]. CkRl ©uòhPm, Lt-\úX U§l-À-Óm U§l-ÀúP Lt-\-Ûm B¡V YÏl-T-

û\f ãZ-Û-Pu ùRôPo-×-ûP-V-Rp-X-Yô?

B]ôp Sôm Lt-\ûX U§l-©h-P-§u A¥l-T-ûP-«-Ûm UôQ-Yo-L-Þd-Ïl ©uòhPm A°d¡u-ú\ôm.

AYtû\f £X ùTôÕd LÚj-Õ-Ls, U§l-ùTi, RWm B¡V Øû\-L-°p A°d-¡-ú\ôm. C§p Uôt-\m

YW-úYi-Pô-Uô?

©uòhP-Øm ER-®-Ùm

a¬-©-W-Nôj Gu\ UôQ-Yo RVô-¬jR úNôR-û]d Ï±l× ¸úZ RWl-Th-Ós-[-Õ T¬-úNô-§d-L-Üm.

EVo-ùRô-PdLl Ts° UôQ-Y-¬u úNôR-û]d Ï±l-©p Sôm G§o-Tôod-Ïm £\l-©-Vp-×-Ls Cd-Ï-±l-©p

Es-[-]-Yô? Cp-ûX-ùV-²p ARt-Lô] LôW-Qe-Ls GûY?

1. Lt-\p ùNVp-Ø-û\-«u Jq-ùYô-Ú ̈ ûX-«-Ûm úRûY-Vô] Lt-\p Aà-T-Ye-Ls UôQ-YÚdÏd

¡ûPd-L-®p-ûX.

2. úNôR-û]d-Ï-±l-©u Y¥-Ym, ùUô -̄SûP B¡-V-Yt-û\l ×¬k-Õ-ùLôs-[j úRûY-Vô] Yôn×Ls

¡ûPd-L-®p-ûX.

3. UôQ-Y-Úd-Ïd Lt-\p ùNVp-Ø-û\-«u Cß-§-̈ -ûX-«p Uh-ÓúU ©uòhPm ¡ûPj-§-Úd-LXôm.

52

T¥-Ls

4. Lt-\p ùNVp-Tôh-¥u Jq-ùYô-Ú ¨ûX-«-Ûm UôQ-Y-¬u Lt-\p ¨ûXûV U§l-©h-Ó ARu

A¥l-T-ûP-«p úRûY-Vô] ©uòhPm A°j-Õ AÓjR ¨ûXd-Ïf ùNp-Y-Rt-Ïj úRûY

-Vô] ER® A°d-Ll-T-P-®p-ûX.

ER-®-Ùm Lt-\-Ûm

Lt-\--u Ti-Tôh-Óf NêL ¨ûX-Ls Ï±j-Õ BnÜ ùNnR ÅúPôv¡«u Zone of Proximal Devel-opment (ZPD) Gu\ LÚj-§-- -Úk-Õ EÚ-Yô] Lt-\p Ej-§úV ER-®.

UôQ-Y-oL-Þd-Ïj úRûY-Vô] ER® A°d-Ïm-úTô-Õ AY-oL-°u Rt-úTô-ûRV ¨ûX-«-- -Úk-Õ

ùNußúNW Ø¥kR EVokR ¨ûXúV ZPD Gu-T-Ru ùTôÚs. Lt-\--p UôQ-Y-ûW úUp ¨ûXd-Ï

AûZjÕf ùNpX Tp-úY-ß ER-®-L-Þm Jj-Õ-ûZl-×m A°dL úYi-Óm. CûY SûP-ùT\ úYi-Ó-Uô-

«u EP-]-¥-Vô-Ll ©uòhP-Øm ER-®-Ùm A°dL úYi-¥-V-Õ AY-£-Vm. Al-T-¥-Vô-]ôp UôQ-

YoLû[f ÑRk-§-W-Ø-ûP-V-YoLs, ÑV-Lh-Ól-Tô-Ós-[-YoLs, ©Wf-£-û]j ¾oÜ LôÔm Bt-\p EûP-V-

YoLs Gu\ ¨ûX-L-°p Y[-Wf ùNn-Y-Rt-Ï ER® (Scaffolding) Gu\ Ej-§ûV Gq-Yô-ß TV-às-[-Y-

ûL-«p TVu-TÓj-R-Xôm. ARt-Lô] Y -̄Ø-û\-Ls GûY? Øu-]o Ï±l-©hP úNôR-û]d-Ï-±l-©u A¥l-

T-ûP-«p EVo-ùRô-PdL YÏl-©p A°dL úYi-¥V ER-®-L-°u (Scaffolding) Ej-§-Lû[ A±k-Õ-

ùLôs[Xôm.

� Lt-\p ùRôPo-Tô-Ll ùTt-ßd-ùLôiP A±-Ü-Lû[ ùY°d-ùLô-Qo-Rp

� Lt-\p ùRôPo-TôL UôQ-Yo-L°u Aà-T-Ye-Ls ®[d-Le-Ls Gu-T]d á\f ùNn-Rp

� Lt-\p ©Wf-£-û]d-Ïj ¾oÜ LôQl TVu-T-Ój-Õm ùNVp-Øû\ GûY Gu-TûRj ¾®-W-Uô-Lf

£k§dLd áß-Rp.

� Lt-\p ùNVp-Ø-û\-«---Úk-Õ ¡ûPd-¡u\ ×§V RL-Yp-Lû[ Øu-]úW EÚ-Yôd-¡V LÚj-Õ-Pu

CûQl-T-Rt-Ï ER-Ü-¡u\ LÚj-Õ, ®[d-Ll-T-Pm úTôu\ Ej-§-L-û[l TVu-T-Ój-Õm YônlûT EÚ

-Yôd-Ï-Rp.

� Lt-\p-ùN-Vp-Ø-û\-Ls Yô«-XôL YkR Y¯-Lû[ Ás-TôoûY ùNn-V-Üm úUÛm ùNpX úYi-¥V

Y¯-Lû[ Øu-]úW A±-®l-T-Rt-Ïm Yônl-×-Ls A°j-Rp.

� UôQ-Yo-L-°-P-ª-Úk-Õ G§o-Tôod-Ïm Lt-\p Nôu-ß-L-°u ERô-W-Qe-Ls/úNodL úYi-¥-VûY/B£

-¬-Vl-Tô-Pm CYtû\ ùY°-«-Ó-Rp.

� úNôRû]/L[l-T-V-Qm B¡-V-Yt-±p AÓjR ¨ûX-«p Gu] ¨L-Ým Gu-TûR Øu-]úW A±-®d

-Ïm Yi-Qm ùNVp-TôhûP Uôt-ß-Rp

� LÚj-Rô-Z-m ªd-L-Õm TÏl-Tô-nÜ Øû\-«p AûUk-RÕUô], Tp-úY-ß Y¯-Ø-û\-L°p úRûYl-T-Óm

®]ôd-Lû[ ®]-ÜRp.

� ©Wf-£-û]j ¾o-Üd-Lô] £X Ï±l-×-Lû[ YZe-Ï-Rp.

� Lt-\p ùNVp-Øû\ SûP-ùT-ßm-úY-û[-L-°p U§l

-À-Óm ©uòhP-Øm A°lTÕPu ©uòhPjûR

ER®Ù-Pu CûQj-Rp

� Lt-\-Ûd-Ïj úRûY-Vô] GpXô LÚ-®-L-û[-Ùm YÏl-

©p ¡ûPd-Lf ùNn-Rp

53

T¥-Ls

©uòhPm UôQ-Y-Úd-Ï

UôQ-Yo-L-û[l ùTôßjR YûW-«p U§l-Àh-¥u A¥l-T-ûP-«p ¡ûPdL úYi-¥V ©uòhPm Gq-

Yô-ß CÚdL úYi-Óm?

------ Lt-\-- - - -Úk-Õ G§o-Tôol-TûY GûY Gu-T-Õ ùR°-YôL CÚdL úYi-Óm.

- Lt-\p Nôu-ß-L-°u A¥l-T-ûP-«p Lt-\-ûXd Ï±j-Õ UôQ-Y-Úd-Ï ØÝ-ûU-Vô] ùTôÚ-Þ-ûPV

Ï±l-×-Lû[ A°dL úYi-Óm.

- Lt-\ûX úUm-T-Ój-Õ-Y-Rt-Lô] Øû\-Ls, Ï±l-×-Ls B¡-V-Ytû\ A±-Ü-ßjR úYi-Óm.

- RY-\ô] LÚj-Õ-L-û[-Ùm RL-Yp-L-û[-Ùm UôQ-Y-¬u LY-]j-§t-Ïd ùLôi-Ó Yk-Õ ©ûZ-Lû[

¿dL úYi-Óm.

- UôQ-Y-¬u Lt-\p E¬-ûU-ûV-Ùm LY-²dL úYi-¥V áß-L-û[-Ùm LY-]j-§p ùLôi-Ó YW-

-úYi-Óm.

©uòhPjûR Ge-Ï T§Ü ùNn-V-Xôm

� UôQ-Yo-L-°u TûPl-×j ùRôÏl-©p

� ©\ Lt-\p TûPl×-L-°p

� Lt-\ûX U§l-©-Ó-Y-Rt-Ïl TVu-T-Ój-§V LÚ-®-L-°p (ERô: úNôR-û]l-Th-¥-Vp)

� B£-¬-V-¬u Lt-©j-Rp ûLúVh-¥p

GYt-û\l T§Ü ùNn-V-Xôm?

� Lt-\p Nôu-ß-L-°u E¬-ûUj-RuûU

� Lt-\-p Et-Tj-§-«-u RWm

� úUÛm úUm-T-ÓjR úYi-¥V TÏ-§-Ls, Y¯-Ø-û\-Ls

� LÚj-Õ-Lû[ ØÝ-ûUl-T-Ój§ GÝ-Õ-Y-Rt-Lô] Ï±l-×-Ls

� UôQ-Y¬u Lt-\p ùNVpØû\-«-p LôQl-T-Óm £\l-×-Ls

Gq-Yô-ß T§Ü ùNn-V-Xôm?

JÚ UôQ-Yo RVô-¬jR úNôR-û]d Ï±l× Td: 51-þp Es-[-Õ. AûRd Ï±j-Õ B£-¬-Vo T§Ü ùNn-R-

Ytû\l Tôod-L-Üm.

a¬-©-W-Nôj-§u úNôR-û]d Ï±l-©p ÑV-Uô-Ld Li-Ó-©-¥j-RûY Es[]. B]ôp úUÛm

AYtû\ úUm-T-ÓjR úYi-Óm. ©Wf-£-û], TVu-T-Ój-§V LÚ-®-Ls úNôRû] ùNnR

Øû\ B¡-V-Ytû\ Y¬-ûN-VôL GÝ-R-Xô-Up-X-Yô. ùRôPok-Õ ùTt\ RL-Yp-Lû[ Ko

AhPY-ûQ-VôL GÝ-R-Xôm. Cß-§-«p Li-Ó-©-¥j-R-Yt-û\-Ùm úNod-L-Üm.

©uòhPm B£-¬-V-Úd-Ï

Lt-\p ùNVp-Ø-û\-«p Te-Ï-ùT-ßm B£-¬-V-Úd-Ïm ùRôPok-Õ ©uòhPm ¡ûPd-¡u-\-Õ. B£-¬-VûWl

ùTôßjR YûW-«p UôQ-Yo-L-°u U§l-À-Ó Yô«-Xô-Ld ¡ûPd-Ïm ©uòhPm ªL Ød-¡-V-Uô-]-Õm

®ûX U§l-Tt\Õ-Uô-Ïm. LôW-Qm AûY,

- Lt-\p AÔ-Ï-Ø-û\, Lt-©j-Rp Øû\ AYt-±---Úk-Õ ¡ûPd-Ïm TVu-Ls Gu-T] Ï±jÕs[ N¬

-Vô] RL-Yp-Lû[ A°d-¡u\].

- Lt-\pþLt-©j-Rp Øû\-Ls, Ej-§-Ls B¡-VûY GkR A[Ü TôPj-§t-Ïm UôQ-Yo-L-Þd-Ïm ùTôÚj

-R-Uô-]-ûY Gu-TûR U§l-©-Ó-Y-Rt-Lô] RL-YpL-û[j RÚ-¡u-\-].

- Lt-\-Ûd-Lô] U§l-À-Ó, "U§l-ÀúP Lt-\p' CYt-ú\ô-Ó ùRôPo-×-T-Ój§ TVu-T-Ój-§V U§l-Àh-Ó Ej§Ls

Lt-\ûX GkR A[Ü úUm-T-Ój-§] Gu-T-ûRl TÏl-TônÜ ùNnV ER-Ü-¡u-\-].

54

T¥-Ls

- Lt-\p Nôu-ß-Lû[ U§l-©-Ó-Y-Rt-Lô] U§l-Àh-Ód Ï±l×-

L-Þm A[-ûY-L-Þm GkR A[Ü UôQ-YoL-°u Lt-\p

RWj-§t-Ïm, Lt-\p ãZp-L-Þd-Ïm ùTôÚj-R-Uô-]ûY

GuTûRd Li-Ó-©-¥d-L-Üm ùNnVúYi-¥V Uôt-\e

Lû[l ×¬k-Õ-ùLôs-[-Üm ER-Ü-¡u\].

- UôQ-Y-Úd-Ïd Lt-\p Nôu-ß-L-°u A¥l-T-ûP-«p

Lt\ûXd Ï±j-Õ ùTôÚ-Þ-ûPV ®Y-We-Lû[ A°dL

ER-Ü-¡u\].

- Jq-ùYô-Ú UôQ-Y¬u úYß-ThP BÞ-ûUl-Ti-×-Ls, §\u-Ls, Bo-Ye-Ls Gu-T] Ï±jÕj

ùR°-Yô] ALl-TôoûY A°d-¡-\-Õ.

CYt-ß-Pu, U§l-À-Ó Yô«-XôLl ùTß-¡u\ ©uòhPjûR U]-§p ùLôi-Ó Lt-\p ùNVp-Ø-û\-«u

AÓjR ¨ûX Gq-Yô-ß AûU-V-úYi-Óm Gu-TûR B£-¬-Vo Eß-§-ùNn-¡-\ôo. AÕ Uh-Ó-Up-Xô-Up,

B£-¬-V-Úd-Ïd ¡ûPd-Ïm ©uòhPj-§u A¥l-T-ûP-«-úXúV UôQ-Yo-L-û[d Lt-\--u Cl-úTô-ûRV

¨ûX-«---Úk-Õ AÓjR ¨ûXd-Ï EV-Wf-ùNnYRt-Lô] ER-®-Ùm ùTôÚj-R-Uô] Ej-§-Ùm GûY Gu-T-

ûR-Ùm ¾o-Uô-²d-¡-\ôo. BûL-Vôp Cl-©uòhPm UôQ-Yo-L-Þd-Ï A°d-Ïm ©uòhPj-§---Úk-Õ

ARu Ru-ûU-«-Ûm úSôd-Lj-§-Ûm Øt-±-Ûm úYß-Th-PûYVôÏm

Ge-Ï T§Ü ùNn-V-Xôm?

B£-¬-Vo R]d-Ïd ¡ûPd-Ïm ©uòhPj-§u RL-Yp-Lû[d Lt-©j-Rp ûLúVh-¥u

T§p-Ls GÝ-Õm Td-Lj-§p T§Ü ùNn-Yôo.

GYt-û\l T§Ü ùNn-V-úYi-Óm?

þ Lt-\p þ Lt-©j-Rp ùNVp-Ø-û\-«u Y¯-Ø-û\-L-Þm Ej-§-L-Þm GkR A[Ü Lt-\

-Ûd-Ïl ùTôÚj-R-Uô-]-ûY?

þ Lt-\p CXd-Ï-Lû[l ùTß-Y-§p UôQ-Yo-L-°u ùTôÕ-Yô] ¨ûX Gu-]?

þ E¬-ûU-Ùm úYß-Th-P-Õ-Uô] ¨ûX-Ls Lt-\p Nôu-ß-L-°p GkR A[Ü ©W-§-T--d-

¡u-\-]?

þ U§l-Àh-Ó Ej§Ls Lt-\ûX GkR A[Ü úUm-T-Ój-§-Ùs-[-]?

þ UôQ-Yo-L-°u BÞ-ûUl Ti-×-L-°p ùY°l-T-Ó-TûY GûY?

þ úUÛm A°dL úYi-¥V ER-®, Lt-\p ùNVp-Tô-Ó B¡-VûY GûY?

þ Lt-\p LÚ-®-Ls Lt-\-Ûd-Ï GkR A[Ü ùTôÚj-R-Uô-]-ûY? Gu] Uôt-\m ùNnV

úYi-Óm?

Gq-Yô-ß T§Ü ùNnV úYi-Óm?

Øu-]o Ï±l-©hP UôQ-Y-ûWd Ï±j-Õs[ T§p-Ls GÝ-Õm Td-Lj-§p GYtû\ GÝR úYi-Óm?

Cq-Yôß GÝ-R-Xô-Up-X-Yô?

þ a¬-©-W-Nôj-§t-Ï á\ úYi-¥V LÚj-Õ-Ls Es-[-]. N¬-Vô] ùNôt-L-û[l TVu-T-ÓjR CV-X-®p-ûX.

úNôR-û]d Ï±l-©u AûUl-©-Ûm ùR°Ü úRûYl-T-Ó-¡u-\-Õ.

T§Ü ùNn-Rp JÚe-¡-ûQkR Øû\

U§l-Àh-ûPl T§Ü ùNn-Y-Ru JÚe-¡-ûQkR Øû\ Gq-Yô-ß AûU¡\Õ? Ee-Ls TVu-Tôh-¥u

AàTYm Y¯-VôL CÕ-Y-ûW-«-Ûm SûP-ùTt\ LXk-Õ-ûW-Vô-P--u A¥l-T-ûP-«p AÓj-R-Td-Lj-§p RWl-

Th-Ós[ Ah-P-Y-ûQ-ûVl T¬-úNô-§j-Õl Tôod-L-Üm. ®[d-L-UôL GÝ-R-Üm.

55

T¥-Ls

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

Y¬ûN

GiT§Ü ùNn-V-úYi-¥V ®Y-We-Ls

Jq-ùYô-Ú UôQ-Y-¬u Lt-\p CXd-Ï-L-Þ-Pu

ùRôPo-Tô] Lt-\p ¨ûX

JÚ Ï±l-©hP Lt-\p CXd-Ï ùRôPo-Tô] Lt-

\p ùNVp-Ø-û\-«p R²d LY-]m úRûY-ThP

UôQ-Y-Úd-Ï Gu] ER® A°j-¾o-Ls, Gu]

Uôt-\m ̈ Lrk-R-Õ?

JÚ Lt-\p ùNVp-Tô-Ó-Pu CûQk-Õ Ht-ThP

úYß-ThPÕm E¬-ûU-Ù-ûPVÕUô] Lt-\p Nôu-

ß-L-û[d Ï±j-Õ

UôQ-Yo-L-°u ÑV U§l-À-Ó Yô«-XôL Ht-ThP

Lt-\p Y[of-£-ûVd Ï±j-Õ B£-¬-Vo ×¬k-Õ

ùLôi-PûY

B£-¬-Vo Øu-]úW ¾o-Uô-²jR Lt-\p Ej-§-Ls,

U§l-Àh-Ó Øû\-Ls B¡-VûY GkR A[Ü TVu-

R-Ú-Y-]-YôL CÚk-R] Gu-T-ûRd Ï±j-Õ

Gl-úTô-Õ

TÚ-Y

-C-ß-§-«p

Ak-RkRf

ùNVp-Tô-Ó

L-Þd-Ïl

©u-]o

Ak-RkRf

ùNVp-Tô-Ó-

L-Þd-Ïl

©u-]o

AX-¡t-Ïl

©u-]o

Ak-RkRf

ùNVp-Tôh

-¥t-Ïl

©u-]o

Gq-Yô-ß?

T V u - R - Ú m

Ï±l-×-LÞm

RW-Øm

T V u - R - Ú m

Ï±l-×-Ls

T V u - R - Ú m

Ï±l-×-Ls

T V u - R - Ú m

Ï±l-×-Ls

TVuR-Úm

Ï±l-×-Ls

Ge-úL?

Lt-\p Y[of£

A±dûL

Lt-©j-Rp ûLúV-Ó

Lt-©j-Rp ûLúV-Ó,

UôQ-Yo TûPl-

×j ùRôÏl×

Lt-©j-Rp ûLúV-Ó,

UôQ-Yo TûPl-×j

ùRôÏl×

Lt-©j-Rp ûLúV-Ó

UôQ-Yo-L-°u R²jR Bo-Ym, DÓ-Tô-Ó, LY-²dL

úYi-¥-VûY B¡-VûY Ï±j-Õ

Lt-\-Ûd-Ï ØÝ Bo-Ym ùNÛj-RôR UôQ-Yo-

Lû[d Ï±jR A¥l-TûP RL-YpLs

UôQ-Yo-Ls JÚ-Y-úWô-ùPô-Ú-Y-Úm UôQ-Yo-Ls

B£-¬-V-úWô-Óm ùRôPo-×-ùLôs-Þm úYû[-«p

¡ûPd-¡u\ RL-Yp-L-°---Úk-Õ ©Wf-£-û]-Lû[f

Nk-§d-Ïm UôQ-Yo-L-û[l Tt±

Cq-Yô-\ô] UôQ-Yo-L-û[d Ï±j-Õ úRPp Y¯-

Vô-Ld ¡ûPjR RL-Yp-Ls, ùNnV úYi-¥-VûY

UôQ-Y-Úd-Ï A°jR ©uòhPm, ER® B¡-

V-Yt-±u Yô«-Xô-Ll ùTôÕ-YôL UôQ-Y-¬u Lt-\-

-p Ht-ThP Uôt-\m ARt-Lô] Nôu-ß-Ls

UôQ-Yo-Ls EÚ-Yôd-¡V U§l-Àh-Ód Ï±l-×-L-

°u úYß-Tô-Ó-L-Þm E¬-ûU-Ùm

Ko AX-¡u Cß-§-«p UôQ-Y-¬u Lt-\--p Ht-

ThP Y[of-£-ûVl ùTt-ú\ô-Úd-Ï A±-®j-Rp

A k R k R f

ãZ -Ûd -Ïl

©u-]o

Ak-RkRf

ã Z - - p

Ak-RkRf

ã Z - - p

TÚY

Cß-§-«p

Ak-RkRf

ã Z - - p

Lt-\p

ùNVp-

Ø-û\-«u

Cß-§-«p

Lt-\p

ùNVp

Øû\-Ù-Pu

AX-¡u

Cß-§-«p

TVuR-Úm

Ï±l-×-Ls

TVu-R-Úm

Ï±l-×-Ls

TVu-R-Úm

Ï±l-×-Ls

TVuR-Úm

Ï±l-×-Ls

TVuR-Úm

Ï±l-×-Ls

TVuR-Úm

Ï±l-×-Ls

TVuR-Úm

Ï±l-×-Ls

Lt-©j-Rp ûLúV-Ó

UôQ-Yo TûPl-×j-

ùRô-Ïl×

Lt-©-R-Rp ûLúV-Ó

Lt-©j-Rp ûLúV-Ó

R²-S-To (Uô-Q-Yo)

BnÜ

Lt-©j-Rp ûLúV-Ó

Lt-©j-Rp ûLúV-Ó

UôQ-Yo TûPl-×j

ùRôÏl×

UôQ-Yo TûPl-×j

ùRôÏl×

56

T¥-Ls

Tœß ˛ 3

Lt\p ˛ Lt-©j-Rp

Ußl-¿h” UÙß¨

57

T¥-Ls

UôQ-Yo-Ls ùRôPôk-Õ úRP--p DÓ-T-P-Üm A±ûY

EÚ-Yôd-Ï-Y-Rt-Ïm E¬V JÚ YÏl-T-û\úV SU-Õ

CXd-Lô-Ïm. Cj-R-ûLV Lt-\p SûP-ùT-\-úYi-Ó-ùU-

²p NêL A±-Yôd-Lj-§t-Ïf £\l-©-Pm A°d-¡u\

Lt-\p þ Lt-©j-Rp U§l-Àh-Óf ùNVp-Tô-Ó-Ls YÏl-

T-û\-«p SûP-ùT-ß-¡u-\] Gu-TûR Eß-§l-T-Ój-Õ-

Rp úYi-Óm. Cq-Y-ûL-Vô] JÚ YÏl-T-û\-«p

SûP-ùT-ß-Y-Õ Gu-]?

Cq-Y-ûL-Vô] JÚ YÏl-T-û\ûV U]-§p ùLôi-Ó

JÚ Lt-\p þ Lt-©j-Rp þ U§l-Àh-Ó Uô§-¬ûV EÚ-

Yôd-Ïm úTôÕ Sôm úNôR-û]d-Ï Eh-T-ÓjR

úYi¥V áß-Ls VôûY?

1. A±-Yôd-Lj-§t-Ïl ùTôÚj-R-Uô] Lt-\p ãr-̈ -ûX

-ûV-Ùm ©u-]-¦-ûV-Ùm Gq-Yô-ß EÚ-Yôd-L-Xôm?

2. ÏÝ-Yô-Ld Lt-Ïm ùNVp-TôhûP Gq-Yô-ß Eß-§l

-T-Ój-R-Xôm?

3. Cj-R-ûLV JÚ YÏl-T-û\-«p úRP-Û-Pu Lt-\ûX

Fd-Ll-T-Ój-Õ-Y-Rt-Ï ®]ôd-Lû[ Gq-Yô-ß TVu

-T-Ój-R-Xôm?

4. Lt-\p SûP-ùTt-\-Rt-Lô] Nôu-ß-Ls VôûY? CYtû\ Gq-Yô-ß TÏl-TônÜ ùNn-V-Xôm? Nôu-ß-Lû[

GYt-±t-ùLp-Xôm TVu-T-Ój-R-Xôm?

5. Lt-\p þ Lt-©j-Rp þ U§l-Àh-Óf ùNVp-Tô-Ó-L-û[j §h-P-ªP B£-¬-Vo U]-§p £k-§d-Ïm ùNVp

-Tô-Ó VôÕ?

1. Lt-\p ãr-̈ -ûX-Ùm ©u-]-¦-Ùm úRôt-ß-®j-Rp

UôQ-Yo-Ls Øu-]-±-Ü-Pu ùRôPo-×-T-Ój-§-Ùm AûR SÅ-]l-T-

Ój§-Ùm ®¬-Y-ûP-Vf ùNn-Õm ×§V A±-Yôd-LmùTß-¡-\ôo-Ls.

Nê-Ll ©Wf-£-û]-Lû[ UôQ-Yo-L-°u YôrdûL Aà-T-Ye-L-

ÞPu ùRôPo-×-ûPV Lt-\p ©Wf-£û]-L-[ôL B£-¬-Vo ùY°«P,

UôQ-Yo-Ls ©Wf-£-û]-Lû[ Htßd ùLôi-Ó úRP--p DÓ-T-Ó-

¡u-\-]o. Aq-Yô-ù\-²p Lt-\p ãr-̈ -ûXûV EÚ-Yôd-Ïm úTôÕm

Lt-\p ©Wf-£-û]ûV ùY°-«-Óm úTôÕmó Sôm LY-]j-§p ùLôs[

úYi-¥-VûY GûY?

� UôQ-Yo-Ls ùTt-ßd-ùLôiP ©Wf-£-û]-Ù-Pu ùRôPo-×s[

A±-Ü-Ls VôûY Gu-T-ûRd LXk-Õ-ûW-Vô-Pp úTôu-\-Yt-\ôp

×¬k-Õ ùLôs[ úYi-Óm.

� ©Wf-£-û]ûV UôQ-Yo-L-°u Ñt-ßl-×\ Aà-T-Yj-Õ-Pu

ùRôPo× -T-Ój-Õ-Rp úYi-Óm.

� B£-¬-Vo, Lt-\p ©u-]-¦ûV EÚ-Yôd-Lj úRûY-Vô] Lt\p

LÚ-®-Lû[ ¡ûPd-Ïm-T-¥ ùNn-Rp úYi-Óm.

58

T¥-Ls

2. ÏÝ-Yô-Ld Lt-\p

ùYl-Tl ùTÚd-Lj-ûRd Ï±jR Lt-©j-R-Ûd-¡-ûPúV B£-¬-Vo JÚ ®]ô GÝl-©-

]ôo. ""ãúPt-ßm úTôÕ ùTôÚs-L-°p HúR-àm Uôt-\m ¨Lr-¡u-\-Rô?'' ¨Lr-¡u-\-Õ

Gu-ß UôQ-Yo-Ls ®ûP A°j-R-]o. ¨Lr-¡u-\-Õ Gu-ß á±-]ôp Uh-Óm úTôRô-Õ.

AûR ̈ ßY úYi-Óm. Gq-Yô-ß ̈ ßY CV-Ûm? CWi-Ó Ap-X-Õ êu-ß úNôR-û]Ls

Yô«-XôL ¨ßY CV-Û-Uô? B£-¬-Vo A±-®-Vp Bn-Y-Lj-ûRf Ñh-¥d Lôi-©j-Õd

á±-]ôo. úNôR-û]d-Ïj úRûY-Vô] ùTôÚs-Ls Ae-Ï ûYd-Ll-Th-Ós-[-].

AYt±p Bo-Ym Es-[-Yt-û\j úRoÜ ùNn-V-Xôm.

UôQ-Yo-Ls R²j-R-²-Vô-Lf £k-§dL £±-Õ úSWm A°d-Ll-Th-P-Õ. ARt-¡-ûPúV

A±-®-Vp Bn-Y-Lj-§p B£-¬-Vo ùNu-ßlTôoj-Rôo. ©[ôv¥d Ïl-©-Ls, Lô¡-Re-

Ls, TíiLs, Ri-½o, Lt-Ls, ©[ôv¥d Eû\-Ls, ùNm-×j RL-Ó-Ls, TûN-ªu-L-

Xm, ùUÝ-Ï-Yoj§ úTôu\ Aú]-Ll ùTôÚs-Ls.

UôQ-Yo-Ls Ik-Õ úTo A-Pe-¡V ÏÝd-L-[ô-Ll ©¬k-Õ LXk-Õ-ûW-Vô-¥-]o. Jq-ùYô-Ú-

Y-Úm Re-Ls U]-§-Ûs[ LÚj-Õ-Lû[ GÓj-Õ-ûWj-R-]o. £Xo Ut-\-Yo-L-°u LÚj-Õ-

Lû[ G§oj-R-]o. YôRl ©W-§-Yô-Re-Ls SûP-ùTt-\-]. Re-Ls LÚj-Õ-Lû[ ¨ßY

ØVu-\-]o. Cß-§-VôL AYo-Ls £X ¾o-Uô-]e-Lû[ AûPk-R-]o. AYt-û\d Ï±jÕ

úUÛm LXk-Õ-ûW-Vô-Pp SPj-§-]o. Rôe-Ls Li-Ó-©-¥jR úNôR-û]ûV Gq-Yô-ß

ùNnV úYi-Óm? ùNn-Rôp ùYt± ùTß-úYô-Uô? úNôR-û]f NôûX-«p ùNu-ß

ùTôÚs-L-û[j úRoÜ ùNn-Õ ÏÝd-L-[ô-Ll ©¬k-Õ úNôR-û]-ûVf ùNn-Õ Tôoj-R]o.

E¬V Uôt-\e-Lû[ úUt-ùLôi-P-]o. Jq-ùYô-Ú úNôR-û]-ûVd Ï±j-Õm YûW-Rô°p

AZ-LôL A±dûL GÝ-§-]o. JÚ UôQ-Yo úRûY-Vô] TPe-Lû[ YûWk-Rôo. CWiÓ

úTo úNok-Õ ©\ ÏÝd-L-Þd-Ï Øu-TôL A±d-ûL-ûVf NUol-©j-R-]o. ®]ôd-L-ÞdÏl

T§-p A°j-R-]o. Jq-ùYô-Ú ÏÝ-Üm ùNnR úNôR-û]ûV ©\ ÏÝ-®-]o U§l-À-Ó

ùNn-R-]o. AYtû\ úUm-T-Ój-Õ-Y-Rt-Lô] A±-Ü-ûW-Ls YZe-¡-]o. Øu-]o Li-Ó-

©-¥jR úNôR-û]ûV úUÛm úUm-T-Ój-Õm ØVt-£-«p Jq-ùYô-Ú ÏÝ-®-]-Úm DÓ-

Th-P-]o.

ÏÝ-YôL Es[ Lt-\-Ûd-Lô] JÚ GÓj-Õd-Lôh-Ó úUúX ùLôÓd-Ll-Th-Ós-[-Õ. úYß-ThP §\u-Ls,

ãZp-L-°---Úk-Õ YÚm UôQ-Yo-Ls Ce-Ï Ju-ß úNo-¡u-\-]o. AYo-L-°u Øu-]ôp JÚ ©Wf-£û]

Es-[Õ. ãúPt-ßm úTôÕ ùTôÚs-Ls Uôt-\m A-ûP-¡u-\] Gu-TûR Gq-Yô-ß ¨ß-Y-Xôm? ARt-Lô]

úNôR-û]-Ls VôûY?

Cl-©-Wf-£-û]d-Ïj ¾oÜ Lôi-T-Rt-Lô] ØVt-£-«u TÏ-§-VôL

AYoLs Ju-ß úNo-¡u-\-]o. CR-à-Pu ùRôPo-×-ûPV £X

LÚjÕLs Jq-ùYô-Ú-Yo Es-[j-§-Ûm Es-[-]. AYtû\ JÚ-Y-

Úd-ùLô-Ú-Yo Te-Ï ûYd-¡u-\-]o. Jq-ùYô-Ú-Y-¬u LÚj-Õ-L-û[-

Ùm ¾®-W-UôL BnÜ ùNn-¡u-\-]o. £X LÚj-Õ-Ls Ht-ßd ùLôs-

[l-T-Ó-¡u-\-]. £X Ußd-Ll-T-Ó-¡u-\-]. úUÛm £X LÚj-Õ-Ls

úNod-Ll-T-Ó-¡u-\-]. £X ¾o-Uô-]e-Lû[ AûP-¡u-\-]o. Cj-¾o-Uô-

]e-Ls Ái-Óm T¬-úNô-§d-Ll-T-Ó-¡u-\-]. Uôt-\e-Ls ùNn-¡-\ôo-

Ls. Y¥-Y-ûUjR úNôR-û]-Lû[ úUÛm úUm-T-Ój-Õ-¡-\ôo-Ls.

ÑÚe-Ld á±u JÚ-Y-Úd-ùLô-Ú-Yo Te-Ï-ûYj-Õm YôRl ©W-§-YôRm

×¬k-Õm Y[of-£-«u ØRp ¨ûXd-Ïf ùNp-¡u-\-]o.

59

T¥-Ls

Re-Ls Øu Es[ ©Wf-£-û]d-Ïj ¾oÜ Lôi-T-Õ-Pu ÏÝf ùNVp-Tô-Ó Øt-ßl-ùT-ßY-§p-ûX. AÓjR

¨ûX Ød-¡-V-Uô-]-Rô-Ïm. Jq-ùYô-Ú ÏÝ-Üm JÚ-Y-Úd-ùLô-Ú-Yo LÚj-Õl T¬-Uôt-\m ¨Lr-jÕY-Rt-Lô]

Yônl-©û] Ht-T-ÓjR úYi-Óm. Al-úTô-Õ ©Wf-£-û]d-Ïj ¾oÜ Lôi-T-Rt-LôL Jq-ùYô-Ú ÏÝ-Üm

AY-W-Yo LûP-©-¥jR Y¯-Ø-û\-Ls, Li-Ó-©-¥l-×-Ls úTôu-\-Ytû\ A±-®j-Rp úYi-Óm. JÚ ÏÝ-

®u Li-Ó-©-¥l× ©\ ÏÝd-L-°u Li-Ó-©-¥l-×-L-Þ-Pu Jl-©-Pl-T-Ó-¡-\-Õ. JÚ-Y-Úd-ùLô-Ú-Yo U§l-À-Ó

ùNn-¡u-\-]o. Cj-R-ûLV U§l-À-Ó Ái-Óm Lt-\ûX úUm-T-Ój-Õ-¡u-\-Õ.

úRPp Øû\-«-Xô] Lt-\-Ûd-Ï ªLl ùTôÚj-R-Uô] Ej§, ÏÝf ùNVp-Tô-Ó-Ls G] ̈ ì©d-Ll-Th-Ós[Õ.

TûPl-Tôt-\ûX Y[-Wf ùNn-V-Üm £k-R-û]j §\-û]l ùTÚd-L-Üm CÕúY £\kR Y¯-Øû\ BÏm.

Cu-û\Vf ãZ--p Sm Sôh-¥p úYß-ThP ùTôÚ-[ô-RôW þ NêLf ãZp-L-°---Úk-Õ YÚm NL UôQ-Yo-L-

Þ-Pu CûQk-Õ SûP-ùT-ßm ÏÝf ùNVp-Tô-Ó-Ls £\l-©-Pm ùTß-¡u-\-].

ÏÝd Lt-\--u £\l-©-Vp-×-Lû[ Cq-Yô-ß Y¬-ûNl-T-Ój-R-Xôm.

� ÏÝ-®t-Ïl ùTôÕ-Yô] JÚ Lt-\p Ï±d-úLôs Es-[-Õ.

� ÏÝ-®p Es[ Eßl-©-]o-Ls úYß-ThP RWj-§-Ûm Nê-Lf ãZp-L-°-Ûm Es[ UôQ-Yo

-L-[ôL AûU-Rp úYi-Óm.

� ©Wf-£-û]d-Ïj ¾oÜ LôÔm ØVt-£-«p Jq-ùYô-Ú UôQ-Y-Úm ÑV-Uô-Ld Lt-T-Õ-Pu ©\o

Lt-T-Rt-Ïm ÕûQ-×-¬-¡u-\-]o.

� JÚ-Y-Úd-ùLô-Ú-Yo Te-Ï ûYj-Õm YôRl ©W-§-Yô-Re-Ls ùNn-Õm LÚj-Õ-Lû[ úUm-T-Ój

-§-Ùm A±-Yôd-Lj-§-û]l ùTß-¡u-\-]o.

� B£-¬-Vo Lt-\p ùNVp-Tô-Ó-L-°u Jq-ùYô-Ú ̈ ûX-«-Ûm E¬V ER-®-Lû[ A°d-¡u\ôo.

� Ju-±t-Ï úUt-ThP STo-L-°u Li-úQôh-Pm, Aà-T-Ye-Ls, £k-Rû] Øû\-Ls, ¾o-Üd-Ï

E¬V Y¯-Y-ûL-Ls úTôu-\-Ytû\ Jj-Õ úSôd-Ï-Y-Õ-Pu. R]-Õ ùNVp-Tô-Ó-L-°p SûP-

Øû\l-T-Ój-Õ-Y-Rt-Lô] Uôt-\e-L-û[d Ï±jR A±-ûYl ùTt-ßd ùLôs-Y-Rt-Ïm

UôQ-Yo-L-Þd-Ï Yônl-× A-°d-¡-\-Õ.

� £k-§l-T-Rt-Ïm TÏl-TônÜ ùNn-Y-Rt-Ï-Uô] UôQ-Yo-L-°u §\u áoûU ùTß-¡u-\-Õ.

� UôQ-Yo-L-°u ÑV U§l-Àh-Ój §\-àm úUÛm úUm-T-Ó-Y-Rt-Ï-¬V Bo-Y-Øm YÛl-ùT-ß-

¡u-\-].

� ùYq-úY-ß ÏÝd-L-°p ùNVp-T-Ó-Y-Ru Yô«-XôL úYß-ThP NØ-Rô-Vf ãZp-L-°---Úk-Õ

YÚm UôQ-Yo-L-Þd-Ï BúWôd-¡-V-Uô] U]j§-\u EÚ-Yô-¡u-\-Õ.

� Ut-\-Yo-L-°u EQo-Ü-L-û[-Ùm Bo-Ye-L-û[-Ùm ×¬k-Õ-ùLôs-[-Üm AYt-û\d LÚj-§p

ùLôi-Ó Ht-×-ûPV Øû\-«p R]-Õ LÚj-Õ-Lû[ GÓj-Õd-á-ßm §\u ùTß-Y-Rt-Ïm, A±Ü

(Inter Personal Intelligence) Y[of-£d-Ïm LôW-Q-Uô-¡-\-Õ.

ÏÝd-Lt-\-Ûm U§l-À-Óm

UôQ-Yo-Lû[ Jq-ùYô-Ú ÏÝf ùNVp-Tô-Ó-L-°-Ûm ØÝ-ûU-VôL U§l-À-Ó ùNn-Y-Rt-Lô] Y¯-Ø-û\-Ls

TX Eh-T-Ój-Rl-Th-Ós-[-]. B£-¬-Vo Ge-Ï, Gl-úTô-Õ, Gq-Yô-ß, Gq-Y-ûL-Vô] Y¯-Ø-û\-Ls Yô«-XôL

U§l-©P úYi-Óm Gu-T-ûRj §h-P-ª-Ó-Rp ¨ûX-«p Y¥-Y-ûUj-Rp

úYi-Óm.

Øu-]o Ï±l-©hP ùNVp-Tô-Ó-L-°p JÚ ÏÝûY B£-¬-Vo U§l-À-Ó

ùNn-R-ûRl Tôod-L-Üm

""ÏÝ-®p £\kR LXk-Õ-ûW-Vô-Pp SûP-ùTt-\-Õ. úNôR-û]d-Ïl

TíûQl TVu-T-Ój-R-Xôm Gu\ LÚjûR úWô¡j Ï±l-©h-Pôu.

Aà-Üm ùXh-Ñ-ª-Ùm á±V LÚj-Õ-Lû[ SûP-Ø-û\l-T-ÓjR CVp-

Y-ûRl Tt± ®]ô GÝl-Tl-Th-P-Õ. Ïl-©-«p §W-Y-Uh-Pm ØR--p

60

T¥-Ls

Rôr-Y-Õ Ïl-©-«u ùTÚd-Lj-§-]ôp Gu-ßm ©u-]o EVo-Y-Õ §W-Yj-§u ùYl-Tl ùTÚd-Lm

êXUôL Gu-ßm AYo-Ls CûQkÕ Li-Ó-©-¥j-R-]o.

ÏÝf ùNVp-Tô-Ó-Lû[ U§l-À-Ó ùNn-Y-Rt-LôL B£-¬-Vo úUt-ùLôs-Þm Y¯-Ø-û\-Ls GûY?

3. ®]ôd-Ls ®]-Ü-Rp

úRPp SûP-Ø-û\-«-Xô] Lt-\p SûP-ùT-ßm JÚ

YÏl-T-û\-«p ®]ôd-L-Þd-Ï Es[ £\l-©-Pm

Gu]? Lt-\p ùNVp-Tô-Ó-L-°u Jq-ùYô-Ú ̈ ûX-«Ûm

ùRôÓd-Ïm ®]ôd-Lú[ UôQ-Yo-L-°u úRP-Ûd-Ï

Y -̄Y-Ïl-T-Õ-Pu £k-R-û]j §\-û]-Ùm çi-Ó-¡u-\].

B£-¬-Vo ®]ôd-Lû[ ®]-Üm úTôÕ Ap-X-Õ UôQ-

Yo-Ls ÑV-UôL ®]-Üm úTôÕ ©Wf-£-û]-L-Þd-Lô]

¾oûY úSôd¡ UôQ-Yo-Lû[ ®]ôd-Ls Y¯ SPj-Õ-

¡u-\-]. CWi-Ó YûL-Vô] ®]ôd-L-Þm ªL Ød-¡-

V-Uô-]-ûY-L-[ô-Ïm.

HZôm YÏl-©u A¥l-TûP A±-®-V--p "Ju-\ôn

Y[o-úYôm' Gu\ TôPl-T-Ï-§-«u ÕYd-Lj-§p ùY°l-

× -\d Lt -\ - -u TÏ-§ -VôL Ts° Øt-\j -§ -Ûs[

UôUWjûR Et-ß úSôdL UôQ-Yo-Ls RVô-Wô-¡u-\-]o

G] ûYj-ÕdùLôs-úYôm. CRu Øu-ú]ô-¥-VôL

UWj§u TPm, UWj-ûRf Nôok-Õ YôÝm E«-¬-]e-

Lû[f £j-R-¬d-Ïm Ïßk-R-L-Ó, Yô£j-Rp LÚ-®-Ls úTôu-\ûY Yô«-XôL UWj-§u Yô¯P Ui-P-XjûRd

Ï±jR £X LÚj-Õ-Lû[ UôQ-Yo-Ls ùTt-ßs-[-]o. UWjûR Etß úSôd-Ï-Yt-Ï Øu-]o UôQ-Yo-Ls

Li-Ó-©¥dL úYi-¥-V-Õm A±k-Õ ùLôs[ úYi-¥-V-Õ-Uô-]-Yt-û\d Ï±j-Õ Jq-ùYô-Ú-Y-Úm ®]ôd-

Ls RVôo ùNn-¡u-\-]o. AûY ÏÝ-®p úUm-T-Ój-Rl-T-Ó-¡u-\-].

� UôU-WjûRf Nôok-Õ YôÝm E«-¬-]e-Ls GûY?

� UWj-§p Y£d-Ïm E«-¬-]e-Ls GûY?

� UWj-§p ùTôk-Õ-L-Þm áÓ-L-Þm Es-[-]-Yô?

� UWj-§p E«-¬-]e-L-û[j R®W úYß HúR-àm £±V RôY-We-Ls Y[o-¡u-\-]-Yô?

� Cj-R-ûLV RôY-We-Ls ¨Xj-§p Y[o-YûR ¿e-Ls Tôoj-§-Úd-¡-Èo-L-[ô?

� E«-¬-]e-Ls Gq-Yô-ù\p-Xôm UWj-ûRf Nôok-Õs-[-]?

ÑV-UôL ®]ôd-L-û[d úLh-Ïm §\u UôQ-Yo-L-°p Y[ok-Õ YW-úYi-Óm. B£-¬-Vo ùRôPok-Õ ®]ôd-

L-û[d úLh-T-Õ-Pu úRP-Ûd-Lô] Tp-úY-ß Yônl-×d-L-û[ úSW-¥-Vô-Lj RÚ-¡u\, YÏl-T-û\-«-úXúV

UôQ-Yo-Ls ®]ôd-Ls úLh-T-Rt-Lô] §\-û]l ùT\ CV-Ûm. UôQ-Yo-L-°u ®]ôd-Lû[ Ae-¸-L-¬l-T-

Õ-Pu YÏl-T-û\-«u ùTôÕ ®]ôd-L-[ôL AYtû\ EÚl-ùT-\f ùNnV úYi-Óm.

61

T¥-Ls

Cq-®-]ôd-L-Þ-Pu UWjûR Et-ß úSôd-Lf ùNu\ UôQ-Yo-Ls

ARu £\l-©-Vp-×-L-û[d Ï±jÕs[ RL-Yp-L-û[j §Wh-Ó-¡u-

\-]o. Et-ß-úSôd-L-Ûd-Ïl ©u-]o B£-¬-Vo CVp-Tô] £X

®]ôdL-û[d úLh-L-Xô-Up-X-Yô? AûY- Vô-ûY?

� ¿e-Ls Ae-Ïd LiP E«-¬-]e-Ls VôûY?

� ¿e-Ls Gu-ù]u] RôY-We-L-û[l Tôoj-¾o-Ls?

� UWj-§p LiP RôY-We-L-°u £\l-©-Vp-×-Ls VôûY?

� A§-L-Uô-Ld LiP E«-¬-]m GÕ?

� CkR E«-¬-]e-L-Þd-¡-ûPúV Es[ Jt-ß-ûU, úYt-ß-ûU

-Ls Gu-]?

� RûW-«p LôQl-T-PôR ùN¥-L-û[-Ùm ©Wô-¦-L-û[-Ùm UWj

-§p Li-P-Rt-Lô] LôW-Qm Gu-]?

� RôY-We-L-Þd-Ïm ©Wô-¦-L-Þd-Ïm UWm Gq-Yô-ß ER-Ü-

¡u\Õ?

®]ôd-Lû[ ®]-Üm §\u UôQ-Y-¬Pm EÚ-YôL úYi-Ó

-Uô-«u B£-¬-V-¬u DÓ-Tô-Ó Gq-Yô-ß AûUV úYi-Óm?

� ©Wf-£-û]-Lû[ Ht-ßd-ùLôs-[-Üm ARt-Lô] ¾o-Ü-L-°u Y¯L-û[f ÑV-Uô-Ld

Li-Ó-©-¥d-L-Üm UôQ-Yo-Lû[ Fd-Ï-®dL úYi-Óm.

� UôQ-Yo-L-°u ÑRk-§-Wf £k-R-û]ûV Fd-Ï-®j-Rp

� UôQ-Yo-L-°u ùNVp-Tô-Ó-Lû[ Ae-¸-L-¬j-Rp

� B£-¬-Vo ®]ôd-Lû[ GÝl-×-Rp

� UôQ-Yo-L-°u ®]ôd-Lû[ YÏl-T-û\-«u ùTôÕ ®]ôd-L-[ôL Uôt-ß-Rp

� UôQ-Yo-L-û[f ÑV Lt-\--p DÓ-T-Ój-Õ-Rp

� TV-ªu-±, RVd-L-ªu± ®]ôd-L-û[d úLh-T-Rt-Lô] ãZûX YÏl-T-û\-«p

EÚ-Yôd-Ï-Rp

� GkR JÚ ®]ô-ûY-Ùm AXh-£-Vl-T-Ój-Rô-§-Új-Rp

4. Lt-\p Nôu-ß-Ls

Lt-\p SûP-ùTt-\-Õ Gu-ß Sôm ×¬k-Õ ùLôs-Y-Õ Gq-Yô-ß? UôQ-Yo-L-°u ùNVp-Tô-Ó-Ls, T§-X-°j-Rp,

AYo-Ls EÚ-Yôd-Ïm TûPl-×-Ls B¡-V-Yt-±u Yô«-XôL Ap-X-Yô? Cf-Nôu-ß-Lû[ U§l-À-Ó ùNnYRu

62

T¥-Ls

Yô«-XôL UôQ-Yo-L-°u Lt-\ûXl TV-à-ûP-V-RôL U§l-À-Ó ùNn-Ùm ØVt-£úV Sôm SPj-Õ-¡-ú\ôm.

Aq-Yô-\ô-«u A±-®-Vp Lt-\--p Es[ Lt-\p Nôu-ß-Ls GûY G]d Lôi-úTôm.

Et-ßúSôd-Lp Ï±l×

¾o-Uô-]d Ï±l×

T§p Ï±l×

Ah-P-Y-ûQ-Ls

YûW-T-Pe-Ls

úNôRû] A±dûL

LQd-ùL-Ól× þ T¥-Ym þ A±dûL

úSo-Lô-Qp þ ®]ôj-ùRô-Ïl× þ A±dûL

L[l-T-V-Qm þ A±dûL

TPe-Ls

Uô§-¬-Ls

úNL-¬l-×-Ls

TPj-ùRô-Ïl×

¨X-Y-ûW-T-Pm, Uô§-¬l-T-Pm

TûPl-×-Ls

ÑY-ùWôh-¥-Ls

LÚj-R-We-Ï A±dûL

ùNVp-§hP A±dûL

Jl-T-ûPl×

ùY°-«-Ó-Rp/T§p-Ls

LXk-Õ-ûW-Vô-Pp

®Yô-Rm

LÚj-R-We-Lm

ùNVp-§h-Pm

CYt-±p £X Lt-\p Nôu-ß-L-°u £\l-©-Vp-×-Ls Ï±j-Õ SUd-Ïd LXk-Õ-ûW-Vô-P-Xôm.

œ±l-◊-Ls

UôQ-Yo-Ls A±-®-Vp YÏl-©p Lt-\--u Tp-úY-ß

¨ûX-L-°p Ï±l-×-Ls RVôo ùNn-¡u-\-]o. ©Wf-£-

û]ûVf Nk-§d-Ïm úYû[-«p R]-Õ L¦l-×-Pu

ùRôPo-×-ûPV G°V Ï±l-×-L-[ô-Lj RVô-¬d-L-Xôm. §Wh-

¥V RL-Yp-L-û[l TÏl-TônÜ ùNnR ©u-]o Rôu LiÓ-

©-¥jR Ø¥-Ü-Lû[ G°V Ï±l-×-L-[ôL GÝ-R-Xôm.

Ï±l-×-Ls £\kR Lt-\p Nôu-\ô-Y-Õ Gq-Yô-ß? Cd-Ï-±l-

×-Ls UôQ-Yo-L-°u LÚj-Õ-L-°u Eû\-®-Pj-ûRf N¬-

VôL ùY°l-T-Ój-Õ-T-ûY-VôL AûU-Rp úYi-Óm. Tp-

úY-ß TôP AX-Ï-L-Þ-Pu ùRôPo-×-ùLôi-Ó UôQ-Yo-

Ls RVô-¬jR Ï±l-×-L-û[l T¬-úNô-§j-Rôp UôQ-Yo-Ls

EÚ-Yôd-¡V LÚj-Õ-L-°u Øû\-Vô] Y[of-£, BZm,

TWl× úTôu-\-Yt-û\d Ï±j-Õs[ Ød-¡V Nôu-ß-Ls

SUd-Ïd ¡ûPd-Ïm.

TûPl-×-Ls

EûW-Vôt-ß-Rp

úNôRû] ùNn-Rp

63

T¥-Ls

a b c d e f g

123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345

123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345

123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234

123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345

1234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345

12345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345123451234512345

1234512345123451234512345

Ah-P-Y-ûQ-Ls þ YûW-T-Pe-Ls

©Wf-£-û]d-Ïj ¾oÜ LôQ UôQ-Yo-Ls §Wh-¥V RL-Yp-Lû[ Y¬-ûNl-T-Ój-§l T§Ü ùNn-Ùm LÚ-

®úV Ah-P-Y-ûQ-Ls. CûY Et-ß-úSôd-Lp êX-Uô-Lj §Wh-¥V RL-Yp-L-[ô-L-Üm CÚd-L-Xôm. Yô£l-×d

LÚ-®-Ls, Ïßk-R-L-Ó úTôu-\-Yt-±---Úk-Õ §Wh-¥V RL-Yp-L-[ô-L-Üm CÚd-L-Xôm. ùTôÚs-Lû[ YûLl-

TÓj-§V ©u-]o RVô-¬j-R-Rô-L-Üm CÚd-L-Xôm. Cq-Yô-ß RL-Yp-L-û[, ©Wf-£-û]dÏj ¾oÜ LôQ Li-Ó-

©-¥jR Nôu-ß-Lû[ Øû\-Vô-Ll T§Ü ùNnY-R-]ôp Ei-Pô-Ïm SuûU VôÕ? CÕ UôQ-Yo-L-Þd-Ïj

RLYp-L-û[l ×¬k-Õ ùLôs-[-Üm ùTôÕ-Yô] £X Uô§-¬-Lû[ G°-§p Li-Ó-©-¥d-L-Üm TVu-T-Ó-¡-\-Õ.

R]-Õ Li-Ó-©-¥l-×-Lû[ YûW-TP AûP-Vô-[m TVu-T-Ój§ ùY°-«P A±-YôokR ùNVp-Tôh-Ój §\u

AY-£-V-Uô-¡u-\-Õ. úUp YÏl-×-L-°p CRt-Lô] Yônl-×-Ls A§-L-UôL Es-[-]. Tp-úY-ß J--L-°u

EWjR Nj-Rj-ûRd Ï±j-Õ UôQ-Yo-Ls RVôo ùNnR JÚ YûW-T-Pj-ûRl Tôod-L-Üm

a) Lôt-±p CûX-Ls Ju-ú\ô-ùPôu-ß EW-ÑmúTôÕ GÝm J- 5 db

b) CWL-£-Vm úTÑm J- 20 db

c) T\-ûY-Ls GÝl-×m J- 30 db

d) NôRô-WQ EûW-Vô-Pp 55 db

e) EWjR EûW-Vô-Pp 60 db

f) úUôh-Pôo ûNd-¡s J- 80 db

g) Xô¬ GÝl-×m J- 100 db

Cq-Yô-ß T§Ü ùNn-Y-Ru úUu-ûU-Ls VôûY?

Ah-P-Y-ûQ-Ls, YûW-T-Pe-Ls B¡-V-Ytû\ EÚ-Yôd-Ï-Rp LÚj-Õl-T-¬-Uôt-\j-§u EVokR ̈ ûX-

Vô-Ïm. UôQ-Yo-Ls Cj-R-ûLV §\u-Lû[ A±-®-Vp Lt-\--u Yô«-Xô-Ll ùTÚ-U-[-®p ùTt-ßd ùLôs-

Y-Rt-Ïl T¥l-T-¥-VôL Øu-ú]\ úYi-Óm. Sôm UôQ-Yo-L-Þd-Ï CRt-Lô] Yônl-×-Lû[ A§-L-UôL

A°dL úYi-Óm.

úNôRû] A±dûL

úNôR-û]ûV Y¥-Y-ûUl-T-Õ-Pu ùRôPok-Õ ARu A±d-ûL-ûV-Ùm UôQ-Yo-Ls RVô-¬d-¡u-\-]o. CkR

A±d-ûL-«u A¥l-T-ûP-«-úXúV UôQ-Yo-Ls Rôe-Ls Li-Ó-©-¥jR úNôRû] Ø¥-Ü-Lû[ ©\ UôQ-

Yo-L-°u Øu-²-ûX-«p ùY°-«-Ó-¡u-\-]o. UôQ-Yo-Ls úNôRû] SPj-§V Øû\, ùY°-Âh-Ó Øû\

B¡-V-Ytû\ B£-¬-Vo Aq-Yl-úTô-Õ U§l-À-Ó ùNn-Y-Õ Lt-\p Nôu-ß-L-[ô-Ïm. B]ôp úNôRû]

A±d-ûL-ûVl ©u]-Úm U§l-À-Ó ùNn-V-Xôm. UôQ-Yo TûPl-×j ùRôÏl-©p TôÕ-Lôd-L-Xôm.

Tp-úY-ß J- -Ls

EWj-R N

j-Rm

64

T¥-Ls

úNôRû] A±d-ûL-«p Ï±l-©P úYi-¥V úNôRû] ¨ûX-Ls GûY?

� ©Wf-£û]

� UôQ-Yo-L-°u FLm

� úNôR-û]d-Ïj úRûY-Vô] LÚ-®-Ls

� úNôRû] ùNnR Øû\ (T-Pe-L-Þ-Pu)

� ¡ûPjR RL-Yp-Ls

� Li-Ó-©-¥l-×-Ls

úNôR-û]-«-û]d ÏÝ-Yô-Lf úNok-Õ Y¥-Y-ûUj-Rô-Ûm Jq-ùYô-Ú UôQ-Y-Úm úNôRû] A±d-ûL-«û]j

R²j-R-²-VôL GÝ-§j RVôo ùNn-V-Xôm. CYt-±---Úk-Õ UôQ-Yo-L-°u FLe-Lû[ AYo-L°u Li-Ó-

©-¥l-×-L-Þ-Pu Jl-©h-Ó UôQ-Yo-L-°u LÚj-§p Ht-ThP Y[of-£-/Uôt-\jûR U§l-À-Ó ùNn-V-Xôm Ap-

X-Yô? Aj-Õ-Pu LÚj-Õl T¬-Uôt-\j §\-û]-Ùm U§l-À-Ó ùNn-V-Xôm.

LQd-ùL-Ól× þ T¥-Ym þ A±dûL

úRPp Øû\-«-Xô] Lt-\--p LQd-ùL-Ól× êX-UôL Es[ RL-Yp §Wh-P-Ûm ©Wf-£-û]-dÏj ¾oÜ

LôiTÕm Ød-¡-V-Uô-]-ûYVô-Ïm. ©Wf-£-û]-«u BZj-§û] úSW¥-VôLj ùR¬k-Õ-ùLôs-[-Üm ©Wf-£û]j

¾o-Üd-Ïj úRûY-Vô] ®Y-We-L-û[d L[j-§p CÚk-Õ §Wh-Ó-Y-Rt-Ïm LQd-ùL-Ól× ÕûQ-×-¬-¡-\-Õ.

LQd-ùL-Ól× SPjR CÚ ̈ ûX-Ls Es-[-]. ØR-Xô-Y-Õ LQd-ùL-Ól-©t-Lô] T¥-Ym RVô-¬dL úYiÓm.

Re-L-Þd-Ïd L[j-§---Úk-Õ ¡ûPdL úYi-¥V RL-Yp-Ls GûY Gu-ßm Gk-Rl-T-¥-Ym/®]ô-¨-Wp TVu-

T-Ój-§-]ôp AYt-û\f N¬-Vô-Lj §WhP CV-Ûm Gu-ßm UôQ-Yo-Ls ÏÝ-®p £k-§d-¡-\ôo-Ls. T¥YjûR

EÚ-Yôd-Ï-¡-\ôo-Ls. Jq-ùYô-Ú ÏÝ-Üm RVô-¬jR

T¥-Ye-Lû[ ùY°-«-Ó-¡u-\-]o. YÏl-T-û\-«p

RVô-¬d-Ll-ThP Aû]j-Õl T¥-Ye-L-û[-Ùm

JÚe-¡-ûQl-T-Ru Yô«-XôL JÚ ùTôÕ-Yô] T¥-

YjûR EÚ-Yôd-Ï-¡u-\-]o. B£-¬-Vo Cl-T-¥-

YjûR U§l-À-Ó ùNn-Y-Ru Yô«-XôLd ¡ûPd-

Ïm RL-Yp-Ls GûY?

� ©Wf-£-û]-Lû[ UôQ-Yo-Ls GkR A[Ü Ht

-ßd ùLôi-Ós-[-]o?

� ¡ûPdL úYi-¥V RL-Yp-Ls, AYt-û\j

§WhP úYi-¥V Øû\-Ls Ï±j-Õ UôQ-Yo

-Ls GkR A[Ü Øu-]-±Ü ùTt-ßs-[-]o?

� T¥-Yj-§u AûUl-×, RL-Yp-Ls CYt-û\f

N¬-Vô-Ll T§Ü ùNnV GkR A[Ü ÕûQ-

×-¬-¡-\-Õ?

LQd-ùL-Ól× A±d-ûL-ûVj R² ST-Wô-Lj RVô-

¬l-TúR JÚ ¨ûX-Vô-Ïm. B£-¬-V-Úd-Ï Cq-Y-

±dûL UôQ-Y-¬u Lt-\-ûXd Ï±j-Õ A°d-Ïm

Nôu-ß-Ls GûY?

65

T¥-Ls

� UôQ-YoLs LQd-ùL-Ól-©u

Ø¥ûY JÚe-¡-ûQjR ©u-]o

TÏl-TônÜ ùNn-Õ EÚ-Yôd-¡V

LÚj-Õ-Ls.

� R]-Õ Ñt-ßl-×-\l ©Wf-£-û]-

LÞPu ùRôPo-×-ûPV UôQ-

Y¬u T§p-Ls.

úSo-Lô-Qp þ ®]ô-¨-Wp þ A±dûL

RL-Yp §Wh-Ó-Y-Rt-Lô] Ut-ù\ô-Ú LÚ-

®úV úSo-Lô-Qp. úSo-Lô-Q-Ûd-Ï

Øu úSo-Lô-Q-Ûd-Ï YÚ-T-Y-¬-Pm

®]Y úYi-¥V ®]ôd-L-û[j R²-

S-T-Wô-Lj RVô-¬d-¡-\ôo-Ls. ©u-]o CÕ

ÏÝ-®p JÚe-¡-ûQd-Ll-T-Ó-¡-\-Õ;

úUm-T-Ój-Rl-T-Ó-¡-\-Õ.

� U ôQ -Y o - Ls RV ô - ¬ d - Ïm

®]ôdLs, LÚj-Õ-Ls Ï±jR ùR°-Yô] Ï±l-×-Lû[ A°l-T-ûY-VôL CÚj-Rp úYi-Óm.

� R]d-Ïj úRûY-Vô] RL-Yp-Lû[ JÝe-Ï-T-Ój-Õ-Y-Rt-Lô] UôQ-Y-¬u §\-û]d Ï±l-©-Ó-Rp

úYi-Óm.

úSo-Lô-Qp úYû[-«p UôQ-Yo-Ls Re-L-Þd-Ïd ¡ûPd-Ïm ®ûP-L-Þ-Pu ùRôPo-×s[ ×§V ®]ôd-

L-û[ GÝlTXôm. Al-T-¥-Vô-]ôp Uh-ÓúU úSo-Lô-Qp CVp-Tô-]-RôL AûU-Ùm. UôQ-Yo-Ls úSo-Lô-Q-

Ûd-Ïl ©u RVô-¬d-¡u\ A±dûL A°d-Ïm Nôu-ß-Ls GûY?

� UôQ-Yo-Ls ùTt\ ×§V RL-Yp-Ls

� Øu-]o EÚ-Yôd-¡V LÚj-Õ-Pu Cj-R-L-Yp-L-û[j ùRôPo-×-T-Ój-R-Üm ®[d-Ï-Y-Rt-Ïm E¬V §\u

� UôQ-Y-¬u LÚj-Õl T¬-Uôt-\m ùNn-Ùm §\u

úNL-¬l-×-Ls, TPj-ùRô-Ïl×

TôPl-T-Ï-§-Ù-Pu ùRôPo-TôL, ùRôPo-Lt-\-Ûd-Ï UôQ-Yo-Ls TX-Yt-û\-Ùm úNL-¬j-Õ ûYdL úYi-Óm.

®ûR-Lú[ô, £l-©-Lú[ô, T\-ûY C\Ï-Lú[ô CûX-Lú[ô £±-R-[Ü §Wh-¥ ûYl-T-§p TV-²p-ûX. Jq-

ùYô-Ú §Wh-P-Ûm AR-à-Pu ùRôPo-×-ûP-V]-Yô-L-Üm úUÛm úRP-Ûd-Lô] Y -̄Y-Ïl-T-]Yô-L-Üm AûUV

úYi-Óm. CVt-ûL-ûVl ×¬k-Õ ùLôs[ ®Úm-×m Bo-YjûR ùY°d-ùLô-QW úYi-Óm. CRt-Ï B£-

¬-V-¬u Y¯-Lôh-Ó-R-Ûm Bo-Y-Øm Ød-¡V LôW-¦-L-[ôL AûU-¡u-\].

� §Wh-¥V ùTôÚs-L-Þ-Pu/TPe-Ls ùRôPo-×-ûPV UôQ-Y-¬u LÚj-Õ-Ls ùY°-«-Pl-T-Óm.

� ùTôÚs-Ls/TPe-Ls Gu-T-]-Yt-±t-Ï CûPúV Es[ ùRôPo-©-û]d Li-Ó-©-¥j-Õ AYtû\ YûLl

-T-Ój-Õ-Y-Rt-Lô] §\-û]d Ï±jR Øu-]-±-®l× RWl-T-Óm.

66

T¥-Ls

� úRP-Ûd-Lô] UôQ-Yo-L-°u Bo-Y-Øm §\-àm ùY°-«-Pl-T-Óm.

� §Wh-¥V ùTôÚs-Ls/TPe-Ls úTôu-\-Ytû\ Su-Ø-û\-«p Lôh-£l-T-Ój-Õm LûXj §\u ùY°l

-T-Ój-Õm.

LÚj-Rôd-Ll TPm (Concept Map)

LÚj-Rôd-Ll TPm Gu-\ôp Gu-]? JÚ LÚj-R-X-Ï Ap-X-Õ Ko AX-¡p CÚk-Õ UôQ-Yo EÚ-Yôd-¡V

LÚj-Õ-Ls AYt-±t-Ï CûP-«-Xô] ùRôPo× B¡-V-Yt-û\l T§Ü ùNn-Vl TVu-T-Ó-YúR LÚj-

RôdLlTPm. CÕ UôQ-Yo EÚ-Yôd-¡V A±-®-û]d Ï±j-Õs[ ùR°-Yô] BZ-Uô] LÚj-Õ-L-û[j

RÚ-¡u-\-Õ. JÚ UôQ-Yo ""EQ-®u CW-L-£-Vm'' Gu\ TôP AX-¡u ùRôPo-TôL EÚ-Yôd-¡V LÚj-Rôd-

Ll TPj-ûRl Tôod-L-Üm

Cd-L-Új-Õl-T-Pm UôQ-Y-¬u Lt-\-ûXd Ï±j-Õ B£-¬-V-Úd-Ï A°d-Ïm RL-Yp-Ls GûY?

� LÚj-Õ-Lû[ Ju-ú\ô-ùPôu-ß ùRôPo-×-T-Ój-Õ-Y-Rt-Lô] UôQ-Y-¬u §\u

� LÚj-Õ-Lû[ JÚe-¡-ûQj-Rp, Lôh-£-L-[ôL ùY°-«-Ó-Rp

� LÚj-Õ-L-û[f Nôu-ß-L-[ôd-Ïm §\u

� ØRu-ûUd LÚj-Õ-L-Þ-Pu ùRôPo-×-T-Ój§ ×§V LÚj-Õ-Lû[ ùY°-«-Ó-Rp

ÑV-Uô-Ld LÚj-Rôd-Ll TPm EÚ-Yôd-¡V ©u Jq-ùYô-Ú-Y-¬u LÚj-Õ-L-û[-Ùm JÚe-¡-ûQj-Õ YÏl-

©p ùTôÕ-Yô] JÚ LÚj-Rôd-Ll-T-Pm AûUdL úYi-Óm. Jq-ùYô-Ú YûL TPe-Lû[ Eh-T-Ój-§-V-

Ru LôW-Qj-ûR-Ùm AYt-±t-¡-ûPúV Es[ ùRôPo-ûT-Ùm ¨ßY CVXúYi-Óm. Al-úTô-Õ ÑV

U§lÀÓ SûP-ùT-ßm. ùNVp-Tô-Ó ̈ û\Ü ùTt-\-©u ÑV £k-R-û]ûV Ás-TôoûY ùNn-V-Üm GkR A[Ü

SpX Øû\-«p ùNV-Xôt\ Ø¥k-R-Õ Gu-ß ÑVúNôRû] SPj-Õ-Y-Rt-Ïm LÚj-Rôd-LlTPm ÕûQ-×-¬-Ùm.

67

T¥-Ls

Uô§¬ EÚ-Yôd-Lp, LÚ-®-Ls Y¥-Y-ûUj-Rp

UôQ-Yo-Ls A±-®-Vp YÏl-T-û\-«p ®VdÏm YûL-«p TX ×§V

LÚ-j-Õ-Lû[l ùTß-¡u-\-]o. Cj-R-ûLV LÚj-Õ-Lû[ Jh-¥ LÚ-®-Lû[

Y¥-Y-ûUd-L-Üm Uô§-¬-Lû[ EÚ-Yôd-L-Üm Yônl-×-Ls ¡ûPd-¡u-\].

Cq-Yônl-×-Lû[ B£-¬-Vo, A±-®-Vp TûPl-×j §\û] UôQ-Yo-

L°Pm Y[-Wf ùNn-Y-Rt-Ï-¬V ãZp-L-[ô-Ll TVu-T-ÓjR úYi-Óm.

A±-®Vp Lt-\--p Sôh-Pm ùNÛj-Õ-¡u\ ùNVp-Tôh-Ój §\u-Lû[

EVokR ̈ ûX-«p UôQ-Yo-Ls Ce-Ïl TVu-T-ÓjR úYi-Óm. CYtû\

U§l-À-Ó ùNn-Y-Ru Yô«-Xô-Ld Li-Ó-©-¥d-Ld á¥-VûY GûY?

� UôQ-Yo- ùTt\ A±-®u BZm, TWl×

� EÚ-Yôd-¡V LÚjûR SûP-Ø-û\l-T-Ój-Õ-m §\u

� EÚ-Yôd-Ï-Y-§p UôQ-Y-¬u §\u, Lt-Tû]

UôQ-Yo EÚ-Yôd-Ïm Uô§-¬-Lû[ YÏl-T-û\-«p Lôh-£l-T-ÓjR

úYiÓUp-X-Yô?

Yôn-ùUô-¯l T§p-Ls

YÏl-©p UôQ-Yo-Ls CûP-®-Pô-Õ JÚ-Y-Úd-ùLô-Ú-Yo EûW-Vô-Ó-Yo.

AYo-Ls Si-To-L-Þ-Pú]ô B£-¬-V-Ú-Pú]ô EûW-Vô-Ó-YûRf £±-Õ

úSWm LY-²d-L-Üm. CRu Yô«-Xô-Ld Lt-\-ûXd Ï±j-Õm £k-R-û]-

ûVd Ï±j-Õ-m Es[ TX Ï±l-×-Ls ùRu-T-Ó-¡u-\] Ap-X-Yô? CûY

UôQ-Yo-Lû[ Su-Ï A±k-Õ ùLôs-[-Üm Lt-\ûX U§l-À-Ó ùNn-V-

Üm B£-¬-V-Úd-Ïd ¡ûPd-Ïm £\kR Nôu-ß-L-[ô-Ïm.

Lt-\--u Jq-ùYô-Ú ¨ûX-«-Ûm ®]ôd-Lû[ GÝl-©-Ùm UôQ-Yo-L-

Þ-Pu LXk-Õ-ûW-Vô-¥-Ùm UôQ-Yo-Ls JÚ-Y-Úd-ùLô-Ú-Yo LXk-Õ-ûW-

Vô-Ó-Y-Rt-Lô] Yônl-×-Ls A°j-Õm ®Yô-§j-Õm T§p-Lû[ BWônk-Õm UôQ-Yo-L-°u Lt-\-ûXd

Ï±jR Yôn-ùUô-¯f Nôu-ß-L-û[j §Wh-P-Xôm.

5. £\kR §h-P-ª-Pp ùNVp-TôhûP úSôd¡

Sôm Lt-\-ûX-Ùm Lt-©j-R-ûX-Ùm Ï±j-Õs[ ùR°-Ü-Lû[ U]-§p ùLôi-Ó Lt-\p ùNVp-Ø-û\-L-û[-

Ùm ùNVp-Tô-Ó-L-û[-Ùm §h-P-ª-Ó-¡-ú\ôm.

UôQ-Y-ûWd Ï±j-Õm AYo-L-°u Lt-\p Øû\-ûVd Ï±j-Õm Lt-\p ùNVp-Tôh-ûPd Ï±j-Õm Sôm

ùTt-ßs[ LÚj-Õ-Ls Aû]j-Õm §h-P-ª-ÓmúTôÕ SUd-Ïj ÕûQ-×-¬-Ùm. Al-T-¥-Vô-]ôp §h-P-ªPûX

Jh-¥ Sôm úLhL úYi-¥V ®]ôd-Ls GûY?

� ©Wf-£û] Ui-P-Xj-Õ-Pu ùRôPo-×s[ Lt-\p ©Wf-£û] GÕ?

� Lt-\- -u CXd-Ï Gu-]?

m LÚj-Õ-Ls/§\u-Ls

m ùNVp-Ø-û\j §\u-Ls

m U§l-×-Ls/U]l-Tôu-ûU-

� Lt-\p ©Wf-£-û]-«u Ød-¡-Vj-Õ-Ym Gu-]?

m UôQ-Yo ©Wf-£-û]-«u Y¯-Vô-Lf ùNp-Y-Õ Hu?

m UôQ-Y-¬u Yôrd-ûL-«p CRt-Lô] Ød-¡-Vj-Õ-Ym Gu-]?

68

T¥-Ls

� UôQ-Yo ùTt\ Øu-]-±Ü Gu-]?

m Rt-úTô-ûRV A±-®-Vp LÚj-Õ-L-Þ-Pu ARt-Ïs[ Jl-×-ûU-Ls GûY?

� Lt-\-Ûd-Ïj ÕûQ-×-¬-Ùm YûL-«p ¡ûPd-Ïm ùTôÚs-Ls GûY?

� úRP--p DÓ-TP UôQ-Yo-Lû[ Gq-Yô-ß Fd-Ï-®d-L-Xôm?

� ÏÝf ùNVp-Tô-Ó Gl-T-¥? Gl-úTô-Õ?

� A±-ûYl TVu-T-Ój-R-Üm ®¬-Y-ûP-Vf ùNn-V-Üm Gu-ù]u] Yônl-×-Lû[ A°d-L-Xôm?

� U§l-À-Ó ùNn-Rp Gl-T-¥? Gl-úTô-Õ?

m Gk-ùRkR ¨ûX-L-°p U§l-À-Ó ùNnV úYi-Óm? ARt-Lô] Ej-§-Ls GûY?

m UôQ-Yo-Ls ÑV-Uô-L-Üm, JÚ-Y-Úd-ùLô-Ú-Y-Úm U§l-À-Ó ùNn-Y-Rt-Lô] Ej-§-Ls GûY?

m Lt-\p þ Lt-©j-Rp ùNVp-TôhûP Sôu Gq-Yô-ß U§l-©-Ó-úYu? Gq-Yô-ß úUm-T-Ój-Õ-úYu?

69

T¥-Ls

T¥

-Ls

69

AX

-Ïj §

h-P

mY

Ïl×

: 6

TôP

m : A

¥l-Tû

P A

±-®

-Vp

.

AX

-Ï :

Li

-Qô-¥

Su

-\ô-]

ôp

.

©Wf-£

û]

Ui

-P-X

m : E

XLU

ôà-P

m G

u-à

m L

i-úQ

ôh-P

m E

Ú-Y

ô-LôR

¨û

X.

Õû

Ql-©

-Wf-£

û]

Ls

1. ù

TôÚ

s-Ls

ÁÕ

®Ý

m J

üõd

-L-§

o-L-Þ

d-Ï

Gu

] ¨

Lr

-¡-\-Õ

?

2. T

[-T-[

l-Tô]

R[

e-L-Þ

m L

W-Ó

-Ø-W-P

ô] R

[e

-L-Þ

m J

°û

V J

úW U

ô§¬ Á

[-X

-ûP

-Vf ù

Nn

-¡u

-\-]

-Yô?

3. B

m-×-X

uv

Gu

Tû

R C

P-Y

-X-U

ôL U

ôt±

GÝ

-Rl-Th

-Ós

-[-Õ

GRt-Lô-L

?

4. S

ûLd L

ûP

-L-°

p S

ûL-L-°

u G

i-¦

d-û

Lû

V A

§-L-¬j-Õ

d L

ôh-Ó

-Y-Õ

Gq

-Yô-ß

?

5. B

¥l T

Wl-©

u Y

¥-Y

j-§

t-Ï

m A

Õ ú

Rôt

-ß-®

d-Ï

m ©

m-Tj-§

u Y

¥-Y

j-§

t-Ï

m C

ûP

-«p

ùRôP

o× E

s-[

-Rô?

LÚ

j-R

-X-Ï

:1

Lt-\p

LÚ

-®-Ls

: P

ôof, G

@-Ï

RL-Ó

, Li

-Qô-¥

j Õ

i-Ó

, Ñj-R-U

ô] R

i-½

o, ù

Np

-úX

ô-ûTu

Lô¡

-Rm

(¨

-\-U

t-\-Õ

) L§

ol-ù

Th

-¥, ×û

Ll-ù

Th

-¥,

úX

No P

ôof

LôX

m :

3 ©

¬-úY

û[

A±

-YôdL ̈

ûX

-Ls

/ ù

NV

p-T

ô-Ó

-Ls

©Wf-£

-û]

d-Ï

-¬V

ãZ

ûX

Ht-T-Ó

j-Õ

-Rp

TôP

l-×j-R-Lj-§

-Ûs

[ T

Pj-û

Rd L

Y-²

dL A

±-Ü

-ßj-Rl-T-Ó

-¡-\-Õ

.

©Wf-£

-û]

ûV

G§

o-ù

Lôs

-Þ-Rp

, F

Lm

ùY

°-«

-Ó-Rp

©Wf-£

û]

ùY

°-«

-Pl-T-Ó

-¡-\-Õ

.

×û

Ll-T-Pm G

Ód-Ï

m ú

TôÕ

Gk-ùRkR ã

Zp

-L-°

p T

°fùNô°

(Fla

sh) T

Vu

-

T-Ó

j-Rl-T-Ó

-¡-\-Õ

? L

ôW-Q

m G

u-]

?

UôQ

-Yo-Ls

Re

-Ls

FLe

-L-û

[j R

²-V

ô-Ll T

§Ü

ùNn

-¡-\ôo

-Ls

. ù

Y°

-

«-Ó

-¡-\ôo

-Ls

.

LÚ

j-Õ

-Ls

/ §

\u

-Ls

/ ù

NV

p-T

ô-Ó

LÚ

j-Õ

-Ls

£X

ùTôÚ

s-Ls

J°

ûV

FÓ

-Ú-Y

-Üm

£X

ù

TôÚ

s-Ls

J

üõû

V Á

[-X

-ûP

-V-

Üm

ùNn

-¡u

-\-]

.

ùNV

p-Ø

-û\j §

\u

-Ls

úNôRû

] ù

Nn

-Rp

, LX

k-Õ

-ûW-V

ô-P

p

CY

t-±

u A

¥l-T

-ûP

-«p

J

üõû

Vd

LP

j§

®

Ó-T-û

Y,

LP

j§

®

Pô-Rû

Y

G]

l ù

TôÚ

s-Lû

[ Y

ûLl-T-Ó

j-Õ

-Rp

U§

l-©

-Ó-Y

-Õ V

ôo? G

u-]

?

Gl-T-¥

?

F¡

d-Ï

m §

\û

] B

£-¬-V

o U

§l-

À-Ó

ùNn

-¡-\ôo

. C

Rt-Ï

f Ñ

V-U

ôL

GÝ

-§V

F

Lm

TV

u-T-Ó

j-Rl-T-Ó

-

¡-\-Õ

.

70

T¥-Ls

70

T¥

-Ls

©Wf-£

-û]

ûV

Ht-ù

\-Ó

j-Rp

CÚ

s ú

SWe

-L-°

-Ûm

Ue

-L-X

ô] J

üõ«

-Ûm

ùTôÚ

s-L-°

p C

Úk-Õ

Jü

õ

YÚ

-Y-§

p-û

X. C

R-à

-Pu

ùRôP

o-×-û

PV

ØRp

LÚ

j-Õ

EÚ

l-ù

T-ß

-¡-\-Õ

.

CRû

] ¨

ßY

YÏ

l-T-û

\-«

p E

Pú]

Sû

P-Ø

-û\l-T-Ó

j-Õ

m J

Ú ú

NôR

-

û]

ûV

Ju

-\ôL

®Y

ô-§j-Õ

Y¥

-Y-û

Ud-¡

u-\-]

o. C

Úi

P ê

ûX

-«p

ûY

d-Ll-Th

-Ós

[ Ï

±l-×-Lû

[ Y

ô£l-T-Õ

úTôu

\ ú

NôR

-û]

-«p

DÓ

-T-

Ó-¡

u-\-]

o. P

ôof ®

[dû

L J

üõWf ù

Nn

-Õ ú

Yß

-Tôh

-¥û

] E

t-ß

-úSôd

Ï-

¡u

-\-]

o.

©Wf-£

-û]

l T

Ïl-T

ôn

-Ü, Ø

¥Ü

EÚ

-Yôd-Lm

CÚ

ãZ

p-L-°

p E

t-ß

-úSôd

-Lp

TX

u-L-û

[l T

Ïl-Tôn

Ü ù

Nn

V Y

ônl×

Ht-T-Ó

j-Rl-T-Ó

-¡-\-Õ

.

�C

Úi

P ê

ûX

-«p

Es

[ Ï

±lû

T Y

ô£dL C

V-X

ô-R-Ru

LôW

-Qm

Gu

-]?

�P

ôof ®

[dû

L J

üõWf ù

Nn

-Ùm

úTôÕ

LôQ

l-T-Ó

m úY

ß-Tô-Ó

Gu

-]?

�úY

ß-Tôh

-¥t-Lô]

LôW

-Qm

Gu

-]?

UôQ

-Yo-Ls

Ø

¥-Ü

-Lû

[ E

Ú-Y

ôd-Ï

-¡u

-\-]

o.

ùTôÕ

-Yô-Ll T¡

ok-Õ

ùLôs

-¡-\ôo

-Ls

. (ù

Tô-Ú

s-L-°

p J

üõ ®

Ýk-Õ

AÕ

Li

-¦p

®Ý

k-Rôp

Uh

-ÓúU

SU

d-Ï

l ù

TôÚ

s-L-û

[l T

ôodL C

V-Û

m)

�T°

fù

Nôü

õ«-û

]l T

Vu

-T-Ó

j§

×û

Ll-T-P

m G

Ód-Ï

m ú

TôÕ

Sû

P

-ùT-ß

-Y-Õ

Gu

-]?

�T°

fùNôü

õ«-û

]l T

Vu

-T-Ó

j-Rô-U

p ×

ûLl-T-Pm G

Ód-Ï

m ú

TôÕ

s[

£d-Lp

Gu

-]?

UôQ

-Yo-Ls

Re

-Ls

Ø

Rp

F

Lj-û

Rf úNô§

j-Õ

E

¬V

U

ôt-\e

-L-û

[f

ùNn

-¡-\ôo

-Ls

.

TÏ

l-T

ôn

Ü ù

Nn

-V-Ü

mØ

¥-Ü

d-Ï

YÚ

-Y-Rt-Lô]

§

\u

B

£-¬-V

-Wôp

U§

l-À-Ó

ù

Nn

-Vl-T-Ó

-¡-\-Õ

. Lt-©

j-

Rp

û

LúV

h-¥

-Ûs

[ T§

-X-°

d-Ï

m

Td-Lj-§

p T

§Ü

ùNn

-Vl-T-Ó

-¡-\-Õ

.

71

T¥-Ls

T¥

-Ls

71

ùT

ôÚ

s-L-°

u R

uû

U

AÓ

jR ©

Wf-£

-û]

-«p

�J

üõd

-L-§

o G

k-Rl ù

TôÚ

-°u

ÁÕ

®Ý

k-Rô-Û

m Á

i-Ó

YÚ

-Uô?

R²

j R²

úV

F

Le

-L-û

[l T§

Ü ù

Nn

-¡u

-\-]

o. ù

RôP

ok-Õ

©

Wf-£

-

û]

ûV

úU

t-ù

Lôs

[ ¸

úZ

RWl-Th

-Ós

[ ®

]ôd

-Ls

úLh

-Ll-T-Ó

-¡u

-\-

]?

�C

ûR G

q-Y

ô-ß L

i-Ó

-©-¥

d-L-X

ôm?

�C

ûR ¨

ß-Y

úRû

Y-V

ô] ù

TôÚ

s-Ls

Gû

Y?

UôQ

-Yo-Ls

ÏÝ

d-L-°

p ú

NôR

-û]

ûV

Y¥

-Y-û

Ud-¡

u-\-]

o. ù

Y°

-«-Ó

-

¡-\ôo

-Ls

. LÚ

-®-L-û

[d LÚ

m-T-X

-ûL-«

p Y

¬-û

N-V

ôL G

Ý-Õ

-¡-\ôo

-Ls

.

(Pôo

f, G

@-Ï

RL-Ó

, Li

-Qô-¥

, Ñj-R-¿o, ¨

\-U

t\ ù

Np

úX

ô ù

T«

u L

ô¡-

Rm

) Ï

Ýd-Ls

LÚ

-®-L-û

[j §

Wh

-Ó-¡

-\ôo

-Ls

. úNôR

-û]

-«p

DÓ

-T-Ó

-¡-

\ôo

-Ls

. Ï

Ý-®

p J

Úe

-¡-û

Qk-Õ

YÏ

l-©

p ù

Y°

-«-Ó

-¡-\ôo

-Ls

.

�úU

úX

Es

[ ù

NV

p-Tôh

-¥u

A¥

l-T-û

P-«

p ù

TôÚ

s-Lû

[Y

ûLl

-T-Ó

jR C

V-Û

Uô?

Gà

m NY

ôp

G

Ýl-T

l-T

-Ó-¡

-\-Õ

. £

\l-©

-Vp

-×-L-û

[d Li

-Ó-©

-¥dL

A±

Üß

j-Rl-T-Ó

-¡-\-Õ

. UôQ

-Yo-Ls

ùY

°-«

-Ó-¡

u-\-]

o. J

Ú-Y

-Úd-ù

Lô-Ú

-

Yo U

§l-©

h-Ó

úU

m-T-Ó

j-Õ

-¡-\ôo

-Ls

.

Jü

õÁ-[

p

©Wf-£

-û]

f ã

Zû

X E

Ú-Y

ôd-Ï

-Rp

Jü

õ®-Ý

múTôÕ

AÕ

®Ý

m T

ôûR-û

V-Ù

m Á

i-Ó

YÚ

m T

ôûR-

ûV

-Ùm

LôQ

Ø¥

kR ã

Zp

-Ls

¨û

]-Ü

TÓ

j-Rl-T-Ó

-¡u

-\-]

.

úNôR-û

]-«

p DÓ

-T-Ó

-Y-R

t-L

ô]

§\û

] B

£-¬-V

o U

§l-À-Ó

ùNn

-¡-

\ôo.

UôQ

-Yo Tû

Pl-×j ù

RôÏ

l-

©tÏ

Uôt

-ß-¡

-\ôo

-Ls

.

§h

-P-ª

-Pp

---- L

Ú-®

-L-û

[d û

LV

ô-Þ-Rp

- TÏ

lTôn

Ü ù

Nn

-Õ Ø

¥-Ü

d-Ï

YÚ

-

R

p

- TÏ

l-Tôn

-Üj §

\û

] U

ôQ-Y

o-Ls

JÚ

-Y-Ú

d-ù

Lô-Ú

-Yo U

§l-À

-Ó-ù

Nn

-

¡u

-\-]

o.

LÚ

j-Õ

-Ls

Jü

õ«u

TÓ

-L-§

-¬u

Tôû

Rd-Ï

m Á

s-L-

§¬u

Tôû

Rd-Ï

m C

ûP

úV

ù

RôP

o×

Es

-[-Õ

.

72

T¥-Lsù

NV

p-T

ôh

-Ój §

\u

-Ls

�J

üõ®

-Ý-¡

u\ Tôû

Rd-Ï

m Á

[-X

-ûP

-Ùm

Tôû

Rd-Ï

m C

ûP

-«-X

ô] ù

RôP

o

-ûTd Li

-Ó-©

-¥l-T-Rt-Lô]

úNôR

-û]

-«p

DÓ

-T-Ó

-Rp

Et-ß

úSôd

-Lp

Ï±

l-×

-Ls

RV

ô-¬j-Rp

, J

üõd

-L-§

-¬u

Tôû

R

-ûV

d L

ôh-Ó

m T

Pm

Yû

W-Rp

.

�ú

NôR-û

]l Th

-¥-V

p RV

ôo ù

Nn

-Õ

ÏÝ

f ù

NV

p-Tô-Ó

-Lû

[ U

§l-À-Ó

ùNn

-Rp

�E

Ú-Y

ôd-Lf ù

NV

p-Tô-Ó

-L-°

p D

Ó-T-Ó

-Rp

©Wf-£

-û]

ûV

G§

o-ù

Lôs

-Þ-Rp

FLjû

R ù

Y°

-«-Ó

-Rp

Jü

õ«u

TÓ

-L-§

-¬u

Tôû

Rd-Ï

m, Á

s L

§-¬u

Tôû

Rd-Ï

m C

ûP

úV

ùRôP

o×

Es

-[Rô G

u\ ©

Wf-£

û]

Ø

u-û

Yd-Ll-T-Ó

-¡-\-Õ

. U

ôQ

-Yo-Ls

Re

-Ls

FLjû

R G

Ý-Õ

-¡u

-\-]

o

.©Wf-£

-û]

ûV

Ht-ß

d-ù

Lôs

-Þ-Rp

Cd-L-Ú

jû

R ¨

ß-Ü

-Y-Rt-Ï

-¬V

Y¯

-Ø-û

\-L-û

[d Ï

Ý-®

-]o £

k-§

d-¡

u-\-]

o.

Al-úTô-Õ

"L§

ol-ù

Th

-¥' G

u\ L

Új-û

Rd Ï

±jR Ï

±l-×-Ls

A°

d-Ll-T-Ó

-

¡u

-\-]

. TôP

l-×j-R-Lj-§

-Ûs

[ T

Pjû

R E

t-ß

úSôd

-¡j-ù

R-°

-Yô]

LÚ

j-Õ

EÚ

-Yôd

-Ll-T-Ó

-¡-\-Õ

. UôQ

-Yo-Ls

LÚ

-®-L-û

[j §

Wh

-¥ Y

k-Õ

YÏ

l-©

p Ï

Ý-

YôL

EÚ

-Yôd

-Lm

¨Lr

j-Õ

-¡-\ôo

-Ls

.

úNôR

-û]

-«p

DÓ

-T-Ó

-¡-\ôo

-Ls

Et-ß

-úSôd

-Lp

, Ï

±l-×-Ls

RV

ôo ù

Nn

-¡u

-\-]

o

TÓ

-L-§

-¬u

Tôû

R-Ù

m Á

s-L-§

-¬u

Tôû

R-Ù

m L

ôh-Ó

m T

Pm

Yû

W-¡

-\ôo

-Ls

TÏ

l-Tôn

Ü ù

Nn

-Õ Ø

¥-Ü

d-Ï

YÚ

-Rp

Li

-Ó-©

-¥l-×-Lû

[ ù

Y°

-«-Ó

-¡u

-\-]

o. úU

m-T-Ó

-R-Õ

-¡u

-\-]

o. TÓ

-úLôQ

m,

Ás

úLôQ

m G

u-T-Y

t-û

\d Ï

±j-Õ

l T

ôPl-×j-R-Lj-§

-Ûs

-[ Ï

±l-×-Lû

[

Yô£

j-Õ

l ×

¬k-Õ

ùLôs

-¡-\ôo

-Ls

.

JÚ

-Y-Ú

d-ù

Lô-Ú

-Yo U

§l-À-Ó

ùNn

-Rp

úNôR

-û]

ûV

JÚ

-Y-Ú

d-ù

Lô-Ú

-Yo U

§l-À-Ó

ùNn

-Y-Rt-Ï

E¬V

LÚ

-®-«

-û]

j

RV

ô-¬dL E

R-Ü

m ®

]ôd

-Ls

úLh

-Ll-T-Ó

-¡u

-\-]

. A

Ru

Yô«

-Xô-L

f £

\kR

LÚ

j-Õ

-Ls

EÚ

-Yôd

-Ll-T-Ó

-¡u

-\-]

. AY

t-û

\l T

Vu

-T-Ó

j-§

f-úNô-R

-û]

l T

h-

¥-V

p R

Vô-¬

d-¡

u-\-]

o. úNôR

-û]

l-Th

-¥-V

p, ù

TôÕ

d L

Xk-Õ

-ûW-V

ô-Pp

êX

-

UôL

úU

m-T-Ó

j-Rl-T-Ó

-¡-\-Õ

. úNôR

-û]

l T

h-¥

-V-û

Xl T

Vu

-T-Ó

j§

d Ï

Ýf

ùNV

p-Tô-Ó

-Lû

[ J

Ú-Y

-Úd-ù

Lô-Ú

-Yo U

§l-À-Ó

ùNn

-¡u

-\-]

o.

A±

-®-V

p T

ûP

l-T

ôt-\--u

TÏ

-§-V

ôL

EÚ

-Yôd-Ï

m §

\û

] Ï

Ý RX

j-§

p

B£

-¬-V

o U

§l-À-Ó

ùNn

-¡-\ôo

. Ï

±l-×-

Ls

A

°j-R

p,

JÚ

-Y-Ú

d-ù

Lô-Ú

-Yo

úNô§

j-Rp

Gu

-T-Y

t-±

u ê

Xm

LÚ

-®-

Ls

ú

Um

-T-Ó

j-Rl-T-Ó

-¡u

-\-]

. U

ô§

¬

Ju

û\ B

£-¬-V

-Úm

Lôi

©d-¡

-\ôo

.

úNôRû

] ù

Nn

-Ùm

§

\-û

]f ú

NôR-

û]

l T

h-¥

-Vp

TV

u-T-Ó

j§

d Ï

Ý-®

p

JÚ

-Y-Ú

d-ù

Lô-Ú

-Yo U

§l-À-Ó

ùNn

-¡u

-

\-]

o.

§h

-P-ª

-Pp

, ù

NV

-Xôt

-\p

, U

ô±-L-û

[d

Lh

-Ól-T-Ó

j-Õ

-Rp

, Ø

¥-Ü

d-Ï

Y

Ú-Rp

,

T§

Ü ù

Nn

-Rp

Gu

-T-Y

t-ß

-Pu

ùRôP

o-

×-û

PV

Ï±

l-×

-Ls

úRo-Ü

l T

h-¥

-V--p

LôQ

l-TP

úY

i-Ó

m.

T¥

-Ls

73

T¥-Ls

73

×û

Ll-ù

Th

-¥ RV

ô-¬

l× ù

TôÕ

d

Ï±

l-×-Ls

êX

m U

§l-À-Ó

ùNn

-Vl-

T-Ó

-¡-\-Õ

. £\k-Rû

Y ú

RoÜ

ùNn

-Vl-

T-Ó

-¡u

-\-]

. Re

-Ls

ù

Th

-¥-Lû

[

úU

m-T

-Ój-Õ

-Y-R

t-L

ô]

§

\u

-Ls

CRu

Yô«

-Xô-L

d ¡

ûP

d-¡

u-\-]

.

EÚ

-Yôd

-Ïm

§

\u

Lt-©

j-R

p

ûLúV

h-¥

u T§

-X-°

j-Rp

Td-Lj-

§p

U§

l-À-Ó

ùNn

-Õ T

§-Ü

-ùNn

-Vl-

T-Ó

-¡-\-Õ

.

LÚ

j-R

-X-Ï

:

2

Lt-\p

LÚ

-®-Ls

: B

¥, Li

-Qô-¥

jÕ

i-Ó

, ù

R°

-kR ¿

o, ×§

-V-Õ

m T

ûZ

-V-Õ

-Uô]

G@

-Ïj R

L-Ó

Ls

, K

Ó-Ls

, E

W£

V L

i-Q

ô-¥

LôX

m:

2 ©

¬-úY

û[

LÚ

j-Õ

-L-û

[-Ù

m §

\u

-L-û

[-Ù

m ú

Um

-T-Ó

j-Õ

-Rp

UôQ

-Yo-Ls

"×

ûL-Y

-¯-V

ô-Ld LôQ

-Xôm

' "×

ûLlù

Th

¥ RV

ô-¬d-L-X

ôm'

Gà

m T

ôPl-T-Ï

-§-Lû

[f ú

NôR

û]

ùNn

-¡u

-\-]

o. ×

ûLlùTh

¥Lû

[f

ÑV

-UôL

EÚ

-Yôd

-¡d ù

Lôi

-Ó Y

Ú-¡

u-\-]

o. £

\kR ×

ûLlù

Th

¥Ls

Gû

Y G

u-Tû

R J

Ú-Y

-Úd-ùLô-Ú

-Yo U

§l-À-Ó

ùNn

-¡u

-\-]

o. ú

XNo P

ôof-

TV

u-T-Ó

j§

B£

-¬-V

o ú

NôR

û]

ùNn

-Õ L

ôi-©

d-¡

-\ôo

. úX

No P

ôof

TV

u-T-Ó

j-Õ

m ú

TôÕ

LY

-²dL ú

Yi

-¥V

Yt-û

\d á

ß-¡

-\ôo

.

úNôR

û]

úU

t-ùLôi

-Ó L

Új-Õ

-Lû

[ E

ß-§

l-T-Ó

j-Õ

-¡-\ôo

-Ls

. Aû

Ul×

Øû

\-û

Vl T

§Ü

ùNn

-¡-\ôo

-Ls

. úNôR

-û]

d Ï

±l× R

Vô-¬

d-¡

-\ôo

-Ls

.

LÚ

j-Õ

-Ls

/§\u

-Ls

/ùNV

p-T

ô-Ó

LÚ

j-Õ

-Ls

T[

-T-[

l-T

ô]

J

üõ×

-Lôl ù

TôÚ

s-Ls

Jü

õûV

Su

-Ï Á

[-X

-ûP

-Vf ù

Nn

-¡u

-\]

.

Jü

õ×-Ï

ùTôÚ

s-Ls

Jü

õûV

d L

Pj-§

-®-

Ó-¡

u-\-]

.

ùNV

p-§

-\u

-Ls

Jü

õÁ-[

p §

\û

] J

l-À-Ó

ùNn

-Y-Rt-Lô]

úNôR-û

]-«

p DÓ

-T-Ó

-Rp

TÏ

l-T

ôn

Ü

ùNn

-Õ Ø

¥-Ü

-Lû

[ A

ûP

-Rp

A±

-YôdL ¨

ûX

-Ls

/ùNV

p-T

ô-Ó

-Ls

©Wf-£

-û]

d-Ï

-¬V

ã

Zû

X H

t-T-Ó

j-Õ

-Rp

Rû

X Ø

¥-û

Vf º

Üm

úTôÕ

¿e

-Ls

Ge

-ùLp

-Xôm

Tôo

d-¡

-Èo-Ls

? G

]d

úLh

-Ll-T-Ó

-¡-\-Õ

. UôQ

-Yo-Ls

Re

-Ls

Aà

-T-Y

e-L-û

[l T

¡ok-Õ

ùLôs

-

¡-\ôo

-Ls

.

©Wf-£

-û]

ûV

G

§o-ù

Lôs

-Þ-Rp

�A

û]

j-Õ

l ù

TôÚ

s-L-Þ

m J

úW A

[-®

p ù

R°

-Yô]

©m

-Te

-L-û

[j

úRôt

-ß-®

d-¡

u-\-]

-Yô?

�úY

ß-Tô-Ó

LôQ

l-Th

-Pôp

ARu

LôW

-Qm

Gu

-]?

UôQ

-Yo-Ls

Re

-Ls

FLe

-L-û

[l T

§Ü

ùNn

-¡-\ôo

-Ls

U§

l-©

-Ó-Y

-Õ V

ôo?

Gu

-]? G

l-T

-¥?

T¥

-Ls

74

T¥-Ls

74

Et-ß

-úSôd

-Lp

Ï

±l-×-Lû

[ B

£-

¬-V

o U

§l-À-Ó

ùNn

-¡-\ôo

.

Et-ß

-úSôd

-Lp

Ï±

l-×-Ls

UôQ

-Yo

Tû

Pl-×j ù

RôÏ

l-©

t-Ï

Uôt

-\l-T-Ó

-

¡u

-\-]

.

Jü

õ Á

[--p

E

s[

ú

Yß

-Tô-Ó

Ï±

j-Õ

s[

Y

ôn

-ùU

ô¯

®

[d-

Ljû

R B

£-¬-V

o U

§l-©

h-Ó

d L

t-

©j-R

p û

Lú

Vh

-¥p

T§

-Ü-ù

Nn

-

¡-\ôo

©Wf-£

-û]

ûV

Ht-ß

d-ù

Lôs

-Þ-Rp

, TÏ

l-Tôn

-Ü Ø

¥Ü

Tp

-úY

-ß ù

TôÚ

s-L

-°p

J

üõ«

u J

üõÁ

-[û

X J

l-©

-Ó-Y

-Rt-L

ô]

úNôR

û]

§h

-P-ª

-Pl-T-Ó

-¡-\-Õ

. Li

-Qô-¥

, Li

-Qô-¥

j Õ

i-Ó

, ù

R°

-kR

¿o, ×§

-V, Tû

ZV

G@

-Ïj R

L-Ó

-Ls

, K

Ó-Ls

B¡

-V-Y

t-±

p P

ôof ®

[d-

¡-Û

s[

Jü

õûV

®Z

f ù

Nn

-Õ J

üõÁ

-[p

Et-ß

-úSôd

-Ll-T-Ó

-¡-\-Õ

. TÏ

l-

Tôn

Ü ù

Nn

-Õ L

Új-Õ

-Ls

EÚ

-Yôd

-Ll-T-Ó

-¡u

-\-]

.

Et-ß

úSôd

-Lp

Ï±

l× R

Vôo

ùNn

-Vl-T-Ó

-¡-\-Õ

ùTt\ LÚ

j-Õ

-Lû

[ ®

¬-Ü

-T-Ó

j-Õ

-Rp

LW-Ó

ØW-P

ô] R

[e

-L-Þ

m T

[-T-[

l-Tô]

R[

e-L-Þ

m J

üõd

L§

o-Lû

[

Á[

-X-û

P-V

f ù

Nn

Y-Õ

JúW U

ô§¬Rô]

ô G

] ®

Yô§

dLl-T-Ó

-¡\Õ

. Øu

úNôR

-û]

-«u

LÚ

j-Õ

-Ls

®¬-Y

ôd-LlTÓ

-¡u

-\-]

. B¥

-, EW-£V

Li

-Qô¥

B¡

-V-Y

t-±

p J

üõû

V ®

Zf ù

Nn

-Õ L

Új-Õ

-Lû

[ E

ß-§

l-T-Ó

j-Õ

-¡u

-\-

]o. J

Ýe

-Lô]

Á[

-Ûd-Ï

m J

Ýe

-Lt\ Á

[-Û

d-Ï

-m C

ûP

úV

Es

[ ú

Yß

-

Tôh

ûP

l T

ôPl-×j-R-Lm

Yô£

j-Rp

, ®Y

ô-Re

-Ls

Yô«

-XôL

A±

k-Õ

ùLôs

-

¡u

-\-]

o.

LÚ

j-R

-X-Ï

:3

Lt-\p

LÚ

-®-Ls

:Ï

±l-×-Ls

, B

¥, Tp

-úY

-ß ù

TôÚ

s-Ls

LôX

m:

2 ©

¬-úY

û[

LÚ

j-Õ

-Ls

/§\u

-Ls

/ùNV

p-T

ô-Ó

A

±-Y

ôdL ¨

ûX

-Ls

/ùNV

p-T

ô-Ó

-Ls

U§

l-©

-Ó-Y

-Õ V

ôo?

G

u-]

? G

l-T

-¥?

©Wf-£

-û]

d-Lô]

ãZ

ûX

EÚ

-Yôd

-Ï-Rp

AM

BU

LA

NC

E G

u-Tû

R U

ôt±

GÝ

-§V

®Rm

Lôi

-©d-Ll-T-Ó

-¡-\-Õ

.

Cû

R ¿

e-Ls

Ge

-Lô-Y

-Õ T

ôoj§

Úd-¡

-Èo-L-[

ô? G

]d ú

Lh

-Ll-T-Ó

-¡-\-Õ

.

©Wf-£

-û]

ûV

G

§o-ù

Lôs

-Þ-Rp

ùRôP

o-×-û

PV

©Wf-£

û]

Øu

-ûY

d-Ll-T-Ó

-¡-\-Õ

74JÝ

e-Lô]

Á[

p

JÝ

e-Lt\ Á

[p

LÚ

j-Õ

-Ls

NU

-R[

B¥

-«p

úRôu

-ßm

©m

-Tj-§

t-Ï

CP

-Y-X

-Uôt

-\m

Ht-T-Ó

-¡-\Õ

T¥

-Ls

75

T¥-Ls

"Bm

-×-X

uv

' G

] C

P-Y

-X-U

ôL U

ôt±

GÝ

-Õ-Y

-Õ H

u?

UôQ

-Yo-Ls

Re

-Ls

FLe

-L-û

[d á

ß-¡

u-\-]

o ®

Yô-§

d-¡

u-\-]

o

©Wf-£

-û]

ûV

Ht-ß

d-ù

Lôs

-Þ-Rp

, TÏ

l-Tôn

Ü ù

Nn

-Rp

FLe

-Lû

[ ̈

ßY

ùNôt

-Ls

/Yôd

-¡-V

e-Ls

CP

-Y-X

-UôL

GÝ

-Rl-Th

-Ó B

¥

ET-úV

ô-¡jÕ

Yô£

d-Ll-T-Ó

-¡-\-Õ

.

LÚ

j-§

u B

Zj-û

Rl ù

TÚ

d-Ï

-Rp

JÚ

Li

-Qô-¥

YÏ

l-©

p L

ôi-©

d-Ll-T-Ó

-¡-\-Õ

. A

Ru

Øu

-]ôp

¨u

-ß

YX

-Õ-û

L, C

P-Õ

ûL G

] U

ô±-U

ô±E

Voj§

©

m-Tm

E

t-ß

-úSôd

-Ll-T-Ó

-

¡-\Õ

. E

t-ß

-úSôd

-Lp

Ï±

l-×-Ls

RV

ô-¬d-Ll-T-Ó

-¡-\-Õ

.

LX

k-Õ

-ûW-V

ô-Pp

Y

ô«-X

ôL C

P-Y

X U

ôt-\m

G

u\ LÚ

j-Õ

E

Ú-Y

ôd-Ll

-T-Ó

-¡-\-Õ

. úRû

Y Y

Úm

úTôÕ

B£

-¬-V

o D

Ó-T-Ó

-¡-\ôo

B¥

-«p

©m

-Tm

�Ø

u ù

NV

p-Tôh

-¥u

Yô«

-XôL

NU-R[

B¥

-«p

úRôu

-ßm ©

m-Tj§

u

Gk-Rl T

i× L

i-Ó

-©-¥

d-Ll-Th

-P-Õ

?

�úY

ß £

\l-×l T

i-×-Ls

Es

-[-Rô?

B¥

-«u

Ø

u-]

ôp Tp

-úY

-ß ù

TôÚ

s-Lû

[ û

Yj-Õ

E

t-ß

úSôd

-Ï-

¡\ôoLs

. LÚ

jÕ

Lû

[ E

Ú-Y

ôd-Lj Õ

ûQ

-×-¬

-Ùm

TX

®

]ôd-Ls

B£

¬V

Wôp

úLh

-Ll-T-Ó

-¡u

-\-]

.

�ù

TôÚ

-°u

A

[Ü

U

ôß-T-Ó

m úTôÕ

©

m-Tj-§

t-Ï

G

u]

U

ôt-\m

¨Lr

-¡-\-Õ

?

.Et-ß

-úSôd

-Lp

Ï

±l

-×-L

û[

CWi

Ó ú

To Å

Rm

ûLU

ôt±

U§

l-

À-Ó

ùNn

-¡u

-\-]

o. ú

Um

-T-Ó

j-Õ

-¡u

-

\-]

o

Et-ß

-úSôd

-Lp

Ï

±l

-×-L

û[

B£

¬V

o U

§l

-À-Ó

ù

Nn

-¡-\

ôo.

T§

Ûû

WLs

û

Lú

Vh

-¥p

T§

-Ü-

ùNn

-Vl-T-Ó

-¡u

-\]

.

NU

-R[

B

¥-«

p úRôu

-ßm

©

m-Tm

ùTôÚ

-°u

A[

-Üd-Ï

NU

-Uô-]

-RôÏ

m.

©m

-Tj

-§---Ú

k-Õ

B

¥d

-Ï E

s[

ùRôû

X-Ü

m ù

TôÚ

-°---Ú

k-Õ

B¥

d-Ï

Es

[ ù

Rôû

X-Ü

m N

U-U

ô-Ïm

75

T¥

-Ls

� ù

TôÚ

-°u

CP

m U

ôßm

-úTô-Õ

©m

-Tj-§

t-Ï

Gu

] U

ôt-\m

Ht-T-Ó

-

¡\Õ

?

LÚ

j-Õ

-Ls

/§\u

-Ls

/ùNV

p-T

ô-Ó

A

±-Y

ôdL ¨

ûX

-Ls

/ùNV

p-T

ô-Ó

-Ls

U§

l-©

-Ó-Y

-Õ V

ôo?

G

u-]

? G

l-T

-¥?

LÚ

j-R

-X-Ï

:4

Lt-\p

LÚ

-®-Ls

:T«

t-£

j-Rôs

, Tp

-úY

-ß B

¥-Ls

LôX

m:

3 ©

¬-úY

û[

76

]ShpIÄ

LÚ

j-Õ

-Ls

Ju

-±t-Ï

úU

t-Th

P B

¥-Lû

[ Y

¬-û

Nl-

T-Ó

j-Õ

m ú

TôÕ

JÚ

ùTôÚ

-°u

TX

©m

-

Te

-Ls

úRôu

-ß-¡

u-\-]

.

ùNV

p-Tôh

-Ój §

\u

-Ls

�A

Ód-Ï

Á[

-ÛP

u ù

RôP

o-×-û

PV

úNôR-û

]L-°

p

DÓ

-T-P

p,

RWÜ

Lû

[d Ï

±j-Rp

, TÏ

l-Tôn

Ü ù

Nn

Õ

Ø¥

-Ü-Lû

[ A

ûP

Rp

�E

Ú-Y

ôd-Lf ù

NV

p-Tô-Ó

-L-°

p D

Ó-T-P

p

©m

-Te

-Ls

TX

TôP

l-×j-R-Lj-§

p T

d-Lm

22-þp

Es

[ ú

L-f £

j-§

-Wm

Lôi

-©d-Ll-T-Ó

-¡-

\-Õ

. C

j-R-û

LV

Aà

-T-Y

e-Ls

Ee

-L-Þ

d-Ï

Ht-Th

-P-Õ

iP

ô G

u-ß

úLh

-

Ll-T-Ó

-¡-\-Õ

.

©Wf-£

-û]

ûV

ùY

°-«

-Ó-Rp

Sû

Ld L

ûP

-L-°

p S

ûL-L-°

u G

i-¦

d-û

Lû

V A

§-L-¬j-Õ

d L

ôh-

Ó-Y

-Õ G

q-Y

ô-ß?

UôQ

-Yo-Ls

Re

-L-°

u F

Le

-Lû

[ ù

Y°

-«-Ó

-¡u

-\-]

o.

©Wf-£

-û]

ûV

Ht-ù

\-Ó

j-Rp

, TÏ

l-Tôn

Ü ù

Nn

-Õ Ø

¥-Ü

-Lû

[ A

ûP

-Rp

FLj-§

û]

¨ß

-Ü-Y

-Rt-Lô]

úNôR

û]

Y¥

-Y-û

Ud-Ll-T-Ó

-¡-\-Õ

.

TôP

l-×j-R-Lj-§

p 2

3-þ-B

m T

d-Lj-§

p E

s[

TP

j-§

p L

ôQl-T-Ó

m Ï

±l-

×-Ls

TV

u-T-Ó

j-Rl-T-Ó

-¡u

-\-]

.

úNôR

-û]

-«p

DÓ

-T-Ó

-¡u

-\-]

o.

TX

u-Lû

[ ù

Y°

-«h

-Ó ®

Yô-§

d-¡

u-\-]

o.

Ø¥

-Ü-L-û

[l ù

Tß

-¡u

-\-]

o.

Ø¥

-Ü-Lû

[ ®

¬-Ü

-T-Ó

j-Õ

-Rp

úY

ß-Th

P ú

LôQ

e-L-°

p B

¥-Lû

[ Y

¬-û

Nl-T-Ó

j§

T«

t-£

j-Rôû

[

¨Wl×-¡

-\ôo

-Ls

.

T¥

-Ls

300

450

600

900

1200

úLôQ

j-§

u A

[Ü

©m

-Te

-L-°

u G

i-¦

dû

L

TÏ

l-Tôn

Ü ù

Nn

-Ùm

§\û

] B

£-

¬-V

o U

§l-À-Ó

ùNn

-¡-\ôo

T«

t-£

j-

Rôs

U

ôQ-Y

o Tû

Pl-×j ù

RôÏ

l-

©p

T§

Ü ù

Nn

-Vl-T-Ó

-¡-\-Õ

.

Lôh

-£-L-û

[l ù

Tt-ú

\ôo

-Ls

U

§l-

ÀÓ

-ù

Nn

-¡u

-\-]

o.

T§

-Û-û

W-Ls

T¡

ok-Õ

ù

Lôs

-[l

-T-Ó

-¡u

-\-]

.

U§

lÀ-Ó

ùNn

-Õ L

t-©

j-Rp

ûLúV

h-

¥p

T§

Ü ù

Nn

-¡-\ôo

.

LÚ

j-Õ

d-Ls

B¥

-«u

ú

Ut-T-Wl-©

u Y

¥-Y

j-û

Rl

ùTôß

j-Õ

©m

-Tj-§

u C

Vp

-©p

Uôt

-\m

Ht-T-Ó

-¡u

-\-Õ

.

RW-Ü

-L-û

[l T

Ï-lTôn

Ü ù

Nn

-Õ Ñ

V-U

ôL Ø

¥-Ü

-L-û

[l ù

Tß

-¡u

-\-]

o.

A±

-®u

TV

u-Tô-Ó

"Nôd-À

v ù

Th

-¥-«

p J

Ú é

k-ú

Rôh

-P-m

', "L

ô-ú

Pôv

Lôl, ù

T¬v

úLôl'

Gu

-T-]

-Yt-û

\j R

Vô-¬

d-Ï

m ù

NV

p-Tô-Ó

-Lû

[ H

t-ß

d-ù

Lôi

-Ó Ø

Ý-û

U-

Vôd

-Ï-¡

u-\-]

o.

""Y

Ïl

-Tû

\

ùT

t-ú

\ôo

B£

-¬-V

o

áh

-Pm

''

SP

j-Õ

m

úT

ôÕ

Lôh

£lTÓ

jRlTÓ

-¡-\-Õ

. ùTt-ú\ôo

-L-Þ

d-Ï

®[

d-Lm

A°

d-Ll-T-Ó

-¡-\-Õ

.

ùTt-ú\ôo

UôQ

-Yo-L-°

u R

Vô-¬

l-×-Lû

[ U

§l-À-Ó

ùNn

-¡u

-\-]

o. LÚ

j-

Õ-L-û

[l T

¡okÕ

ù

Lôs

-¡u

-\-]

o.

B¥

-Ls

TX

-Yû

L

Jq

-ùY

ô-Ú U

ôQ-Y

-WôL

NY

W L

i-Q

ô-¥û

V E

t-ß

-úSôd

-Ï-¡

u-\-]

o.

�

Et-ß

-úSôd-L--p

NôRô-WQ

Li

-Qô-¥

ûV

®P

j ù

Ru

-T-Ó

m ú

Yß

-

Tô-Ó

Gu

-]?

Aà

-T-Y

e-L-û

[l T

¡ok-Õ

ùLôs

-¡-\ôo

-Ls

.

�

Lôh

-£-L-û

[f £

±-V

-Rô-L

d L

ôh-Ó

m L

i-Q

ô-¥ E

i-P

ô?

Aà

-T-Y

e-Lû

[ Á

i-Ó

m T

¡ok-Õ

-ùLôs

-¡-\ôo

-Ls

.

©Wf-£

û]

ùY

°-«

-Pl-T-Ó

-¡-\-Õ

.

77

T¥

-Ls

UôQ

-Yo-L

-°u

Ï

Ýf

ùNV

p-

Tôh

Ój §

\u

-Lû

[ E

t-ß

úSôd

-Lp

Yô«

-XôL

B£

-¬-V

o U

§l-À-Ó

ùNn

-

¡u

-\ôo

. £

\kRY

tû

\d û

LúV

h

¥p

T§

Ü- ù

Nn

-¡-\ôo

-Ls

. G

§o-LôX

DÓ

-Tô-Ó

-L-û

[d Ï

±jR L

Új-Õ

EÚ

-

Yôd

-Ll-T-Ó

-¡-\-Õ

.

78

ùNV

p-Ø

û\j §

\u

-Ls

Et-ß

-úSôd-L

p Y

ô«

-XôL B

¥-L

û[

Yû

Ll-T-Ó

j-Õ

-Rp

B¥

-«u

úU

t-T-Wl-©

u R

u-û

Ud-Ï

m ©

m-Tj-

§u

Ru

-ûU

dÏ

m E

s[

ùRôP

o-û

Td L

i-Ó

-

©-¥

d-L-X

ô-Uô?

ÏÝ

d-L-°

p ®

Yô-R

m ¨

Lr

-¡-\-Õ

. ÑV

LÚ

j-Õ

-Lû

[ Y

¬-û

Nl-T-Ó

j-Õ

m

-T-¥

A±

-Ü-ß

j-Rl-T-Ó

-¡-\-Õ

. Ï

Ýj R

ûX

-Y-¬u

Rû

X-û

U-«

p L

Új-Õ

-Ls

ùRôÏ

d-Ll-T-Ó

-¡u

-\-]

.

TôP

l-×j-R-Lj-§

-p E

s[

Ah

-P-Y

-ûQ

-Ls

¨WlTl-T-Ó

-¡u

-\]

®Y

ô-Rm

, ù

RôÏ

j-Rp

AX

-¡p

ùNV

p-T-Ó

j-§

V ù

NV

p-Tô-Ó

-Ls

, ùTt\ §

\u

-Ls

B¡

-V-Y

tû

\

B£

-¬-V

-Úm

UôQ

-Yo-L-Þ

m U

§l-©

-Ó-¡

-\ôo

-Ls

. L¥

-]-U

ô-]-Y

t-û

\d L

i-

Ó-©

-¥d-¡

-\ôo

-Ls

. úU

m-T-Ó

j-Õ

-¡-\ôo

-Ls

.

T¥

-Ls

Au

-\ô-P

j-§

h-P

Yû

WÜ

YÏ

l×

:6

AX

Ï 2

:Li

-Qô-¥

Su

-\ô-]

ôp

LôX

m:

3 ©

¬-ú

Yû

[

LÚ

j-R-X

-Ï : 1

TôP

j-§

hP

C

Xd-Ï

-Ls

1.LÚ

j-Õ

/ Ø

¥Ü

:£

X ù

TôÚ

s-Ls

Jü

õûV

d L

Pj§

®P

-Üm

úY

ß £

X ù

TôÚ

s-Ls

Jü

õûV

Á[

-X-û

P-V

-Üm

ùNn

-¡u

-\-]

.

:TÓ

-L-§

-¬u

Nôn

Ü U

ôßm

úTôÕ

Ás

-L-§

-¬u

Nôn

-Üm

Uôß

-¡-\-Õ

.

2.ù

NV

p-Ø

-û\-Ls

/§\u

-Ls

:úNôR

-û]

-«p

DÓ

-T-P

p T

Ïl-Tôn

Ü ù

Nn

-Õ Ø

¥-Ü

-Lû

[ A

ûP

-Rp

LÚ

-®-L

s:

Pôo

f ®

[d-Ï

, úX

No P

ôof, A

h-û

Pl-ù

Th

-¥, G

@-Ï

RL-Ó

, ºl-×, ù

R°

-kR ¿

o K

h-Ó

j-Õ

i-Ó

, K

Ó, ù

Np

-úX

ô-ûTu

Lô¡

-Rm

, Li

-Qô-¥

j Õ

i-Ó

, B

¥, G

i-ù

Qn

×Wi

P L

ô¡-Rm

, Y

ûW-Rôs

, Lj§

(Lj-§

-¬d-úLôp

)

79

79

T¥

-Ls

U§

l-À

-Ó

ùTôÚ

s-L-û

[d L

ôi-T-Õ

Gq

-Yô-ß

Gu

\ ®

]ô-û

Yf N

¬-V

ô-Ll T

Ïl-Tôn

Ü

ùNn

V U

ôQ-Y

o-L-Þ

d-Ï

d L

¥-]

-UôL

CÚ

k-R-Õ

. úU

Ûm

Ï±

l-×-Ls

A°

dL

úY

i-¥

CÚ

k-R-Õ

.

Nk-§

-Wu

Jü

õo-Y

-Õ G

q-Y

ô-ß? (Ø

u-]

-±Ü

: V

Std

)

CWÜ

úY

û[

-«p

ùTôÚ

s-L-û

[l T

ôodL C

V-X

ô-R-Ru

LôW

-Qm

Gu

-]?

úTôu

\ ®

]ôd

-Ls

FLe

-Lû

[ E

Ú-Y

ôd-Lj Õ

ûQ

-×-¬k-R-]

.

F¡

j-R--p

£W-U

l-T

h-P

-Yo-Ls

B]

kj, ®

Nôd, A

Úi

.

CY

o-L-Þ

d-Ï

A

§-L-U

ô] Ï

±l-×-Ls

ù

LôÓ

j-Õ

m ®

]ôd

-Lû

[ G

Ýl-©

-

Ùm

FLe

-L-Þ

d-Ï

úSWô-L

f ù

Nu

ß ú

NokRôo

-Ls

.

Gp

Xô

UôQ

-Yo-L-Þ

d-Ï

m Ñ

Rk-§

-W-U

ô-Lf ù

NV

p-T-P

-Üm

Ø¥

-Ü-Lû

[ E

Ú-

Yôd

-L-Ü

m C

Vu

-\-Õ

.

Pôo

f ®

[d-Ï

TV

u-T-Ó

j§

¨Lr

j-§

V ú

NôR

û]

Ø¥

-Ü-Lû

[ A

ûP

-Vj

Õû

Q-×-¬k-R-Õ

. úNôR

-û]

ûV

Aû

]-Y

-Úm

Et-Nô-L

j-Õ

-Pu

ùNn

-Rôo

-Ls

.

80

ùNV

p-T

ô-Ó

©¬-úY

û[

þ 1

YÏ

l-T-û

\-«

u C

Úi

P ê

ûX

-«-Û

m ù

Y°

f-N-m

Es

[ ê

ûX

-«-Û

m J

q-

ùY

ô-Ú Ï

±l-×-Ls

ûY

d-Ll-T-Ó

-¡u

-\-]

. G

°-§

p Y

ô£dL C

V-Û

m Ï

±l×

GÕ

? G

R-]

ôp?

UôQ

-Yo-Ls

Ï±

l-×-Lû

[ Y

ô£j-Õ

l T

ôoj-Õ

ÑV

-UôL

d L

Új-Õ

-Lû

[j ù

R¬-

®d-¡

-\ôo

-Ls

. TôP

l-×j-R-Lj-§

-p E

s[

TP

j-§

-û]

l (Å

-¥úV

ô TP

m G

Ój-

Rp

, ×û

Ll-T-P

m G

Ój-Rp

) TV

u-T-Ó

j§

£X

©Wf-£

-û]

-Ls

Øu

-ûY

d-Ll-

T-Ó

-¡u

-\-]

.

�×û

Ll-T-P

m G

Ód-Ï

m ú

TôÕ

T°

fù

Nô°

TV

u-T-Ó

jR ú

Yi

-¥V

ãZ

p-Ls

Gû

Y?

�Sôm

ù

TôÚ

s-L-û

[d Lôi

-T-Rt-Ï

m ×û

Ll-T-P

m G

Ól-T-Rt-Ï

m

HúR-à

m J

t-ß

-ûU

-Ls

Es

-[-]

-Yô?

Ei

-ùP

-²p

Gû

Y?

UôQ

-Yo-Ls

ÑV

-UôL

FLe

-L-û

[l T

§Ü

ùNn

-Õ ù

Y°

-«-Ó

-¡-\ôo

-Ls

.

�C

Úi

P ê

ûX

-«-Û

s[

Ï±

lû

T Y

ô£l-T-Rt-Ï

d û

LV

ô-Þm

Y¯

-Øû

\ G

u-]

? U

ôQ-Y

o-Ls

ùNV

p-Tô-Ó

-Lû

[ A

±-Ü

-ßj-Õ

-¡u

-\-]

o.

JÚ

Pôo

f ®

[d-û

Ll T

Vu

-T-Ó

j-§

d Ï

±l× Y

ô£dL C

V-Û

Uô G

]f

úNôR

û]

ù

Nn

-¡u

-\-]

o.

�P

ôofû

N J

üõWf ù

Nn

R ú

TôÕ

Ï±

l× ù

R°

-YôL

Yô£

dL Ø

¥k-R-

Rt-Lô]

LôW

-Qm

Gu

-]?

ùTôÚ

s-L-°

p ®

Ým

Jü

õ Á

[-X

-ûP

k-Õ

SU

-Õ L

i-¦

p ®

Ým

úTôÕ

Sôm

ùTôÚ

s-L-û

[d L

ôi-¡

-ú\ôm

.

ùTôÚ

s-L-°

p ®

Ýk-Õ

Á

[-X

-ûP

k-Õ

J

üõ Lôª

-Wô-®

p ®

Ým

úTôÕ

×û

Ll-T-P

m ú

Rôu

-ß-¡

-\-Õ

T¥

-Ls

Li

-Qô-¥

j Õ

i-Ó

Jü

õûV

d L

Pj§

®Ó

-¡-\-Õ

Gu

ß ù

TÚ

m-Tô-X

ô]

UôQ

-Yo-L-Þ

m G

Ý-§

-]ôo

-Ls

. Y

ûLl-T-Ó

j-Õ

-Y-Rt-Lô]

A[

-ûY

-Lû

[

EÚ

-Yôd

L £

X U

ôQ-Y

o-L-Þ

d-Ï

f £

W-U

m H

t-Th

-P-Õ

. £X

®]

ôd-L-û

[d

úLh

-Ó A

Yo-L-°

u £

W-U

m ¿

d-Ll-Th

-P-Õ

.

�K

Ó, Lô¡

R A

hû

P ú

Tôu

\ ù

TôÚ

s-Ls

Jü

õûV

d L

Pj§

®Ó

-¡u

-\-]

-Yô?

�Li

-Qô-¥

j Õ

i-Ó

, Ri

-½o, ù

Np

-úX

ô-ûTu

Lô¡

-Rm

B¡

-V-

Yt-±

p J

üõT

-Óm

úTôÕ

¨Lr

-Y-Õ

Gu

-]?

B¡

V ®

]ôd

-Ls

U

ôQ-Y

o-L-Þ

d-Ï

A

[-û

Y-L-û

[d Li

-Ó-©

-¥d-Lj

Õû

Q-×-¬k-R-]

.

Aà

-`ô, Ñ

Yô-§

, ù

Lü

Rm

, A

vY

§, SV

-]ô, ©

W-Nôj

, Ø

Lm

-U-Õ

, B

£d,

Lô®

-Vô, N

Ào ú

Tôu

-\-Y

o-Ls

Yû

W-V

-û\-L-û

[d L

i-Ó

-©-¥

j-Õ

Yû

Ll-

T-Ó

j-§

-Ùm

TÏ

l-Tôn

Ü ù

Nn

-Õm

Es

-[-]

o.

®Nôd

, §

p-`

ôj, Nl-X

, ¨

×p

Tô«

v, Ñp

j-Rô-]

ô, C

o-Tô]

ô B

¡-úV

ôo

£±

-R-[

Ü T

Ïl-Tôn

Ü ù

Nn

-Õs

-[-]

o.

Wº]

ô úU

ôs, TV

v, A

N-Wl B

¡-úV

ôo Ø

Ý-û

U-V

t\ £

X L

i-Ó

-©-¥

l-

×-Ls

SP

j-§

-Ùs

-[-]

o. J

üõ Á

[-Û

d-Ï

m Á

[-X

-ûP

-Ùm

TWl-©

u R

u-û

Ud-

Ïm

Cû

PúV

Es

[ E

\-®

-û]

d L

i-Ó

-©-¥

d-L ù

TÚ

m-TôX

ô] U

ôQ-

Yo-L-Þ

d-Ï

CV

-X-®

p-û

X.

Á[

-X-û

P-Ù

m T

Wl-©

u T

[-T-[

l-×j R

u-û

U-û

Vd Ï

±jÕ

s[

Ï±

l-×-L-

°u

Yô«

-XôL

Ø¥

-Ü-L-û

[j ú

Rôt

-ß-®

l-T-§

p D

Ó-T-P

-úY

i-¥

-V-Rô-«

t-

ß. (C

d-L-Ú

j-Õ

-Ú-Y

ôd-Lm

ØÝ

-ûU

-Vô-]

-Rp

X ©

u-]

o G

t-ù\-Ó

j-Rp

úY

i-

Óm

.)

©¬-úY

û[

: 2

�J

üõ G

kRl ù

TôÚ

-°u

ÁÕ

®Ý

k-Rô-Û

m Á

i-Ó

YÚ

-Uô?

UôQ

-Yo-Ls

ÑV

-Uô-L

d L

Új-Õ

-Lû

[ ù

Y°

-«-Ó

-¡u

-\-]

o.

�C

ûR G

q-Y

ô-ß L

i-Ó

-©-¥

d-L-X

ôm?

�úRû

Y-V

ô] ù

TôÚ

s-Ls

Gû

Y?

UôQ

-Yo-Ls

ÏÝ

d-L-[

ô-Lf ú

NôR

-û]

-«û

] Y

¥-Y

-ûU

j-Õ

ùY

°-«

-Ó-¡

u-\-]

o.

A±

-Ü-ß

j-Rl-T-Ó

m L

Ú-®

-Lû

[ B

£-¬-V

o L

Úm

-T-X

-ûL-«

p G

Ý-Õ

-¡-\ôo

.

úRû

Y-V

ô] L

Ú-®

-Ls

Pôo

f ®

[d-Ï

, G

@-Ï

RL-Ó

, Li

-Qô-¥

j Õ

i-Ó

, Ñj-R-U

ô] ¿

o, ùNp

-úX

ô-ûTu

Lô¡

-Rm

(¨

\ U

t-\-Õ

)

Jq

-ùY

ô-Ú Ï

Ý-®

t-Ï

m L

Ú-®

-Ls

A°

d-Ll-T-Ó

-¡u

-\-]

. Ï

Ýd-L-°

p, ù

TôÚ

s-

L-°

p P

ôof ®

[dû

L J

üõWf ù

Nn

-Õ úNôR

û]

SP

j-Õ

-¡u

-\-]

o. E

t-ß

-úSôd

-

Lp

-L-û

[j R²

j-R-²

-VôL

l T§

Ü ù

Nn

-¡-\ôo

-Ls

. Ï

Ý-®

p ù

RôÏ

j-Õ

ù

TôÕ

-

YôL

ùY

°-«

-Ó-¡

u-\-]

o.

�C

e-Ï

Sû

P-ù

Tt\ ù

NV

p-Tôh

-¥u

A¥

l-T-û

P-«

p ù

TôÚ

s-Lû

[

Yû

Ll-T-Ó

j§

GÝ

-R-X

ô-Uô?

UôQ

-Yo-Ls

ÑV

-UôL

Yû

Ll-T-Ó

j§

ùY

°-«

-Ó-¡

u-\-]

o.

�G

j-R-û

LV

ùTôÚ

s-Ls

Jü

õûV

Á[

-X-û

P-V

f ù

Nn

-R-]

?

�J

üõ×

-Lôl

ùTôÚ

s-Ls

Aû

]j-Õ

m J

úW U

ô§¬ J

üõû

V Á

[-X

-

ûP

-Vf ù

Nn

-¡u

-\-]

-Yô?

ÏÝ

-®p

LX

k-Õ

-ûW-V

ô-Pp

SP

j-§

d L

i-Ó

-©-¥

l-×-Lû

[ ù

Y°

-«-Ó

-¡u

-\-]

o.T

Ïl-

Tôn

Ü ù

Nn

-Õ Ø

¥-Ü

d-Ï

YÚ

-¡-\ôo

-Ls

B£

-¬-V

o ù

RôÏ

l-×û

W

--T[

-T-[

l-Tô]

Jü

õ×-Lôl

ùTôÚ

s-Ls

Jü

õûV

Su

-Ï Á

[-X

-ûP

Vf

ùNn

¡u

-\-]

.

-LW-Ó

-Ø-W-P

ô] J

°×-Lôl

ùTôÚ

s-Ls

J°

ûV

Su

-Ï Á

[-X

-

ûP

-Vf ù

Nn

-Y-§

pû

X

-J

üõ×

-Ï ù

TôÚ

s-Ls

Jü

õûV

d L

Pj-§

-®-Ó

-¡u

-\-]

.

81

T¥

-Ls

82

ùNV

p-T

ô-Ó

©¬-úY

û[

þ 3

B£

-¬-V

o :

Jü

õ Á

[-X

-ûP

-Ùm

úTôÕ

TÓ

-L-§

-¬u

Tôû

R-û

V-Ù

m Á

s

-L-§

-¬u

Tôû

R-û

V-Ù

m T

ôodL Ø

¥kR £

X ã

r-¨

-ûX

-L-û

[d

á\Ø

¥-Ù

-Uô?

£X

o T

§-p

A-°

d-¡

-\ôo

-Ls

.

�J

üõ«

u TÓ

-L-§

-¬u

Tôû

R-û

V-Ù

m Á

s L§

-¬u

Tôû

R-û

V-Ù

m Sôm

Gq

-Yô-ß

Et-ß

úSôd

-L-X

ôm? (úNô-R

-û]

-«p

DÓ

-T-P

p R

Wm

ùNn

-Vl-T-Ó

-¡-\-Õ

.) A

h-û

Pl-ù

Th

-¥, º

l-×, L

j-§

, Pôo

f ®

[d-Ï

, Yû

W-TP

jRôs

, B¥

úTôu

-\û

Y J

q-ù

Yô-Ú

ÏÝ

-®t-Ï

m ù

LôÓ

d-Ll-T-Ó

-¡-\-Õ

.

ÏÝ

d-Ls

L§

ol-ù

Th

-¥ E

Ú-Y

ôd-Ï

-¡-\ôo

-Ls

. P

ôofû

N J

üõWf ù

Nn

-Õ

Jü

õ B

¥-«

p T

h-Ó

Á[

-X-û

P-Y

ûR E

t-ß

-úSôd

-Ï-¡

u-\-]

o

UôQ

-Yo-Ls

ÑV

-UôL

E

t-ß

-úSôd

-Lp

Ï

±l× RV

ôo ù

Nn

-¡-\ôo

-Ls

. TÓ

-L-§

-

¬u

Tôû

R-Ù

m Á

s-L-§

-¬u

Tôû

R-Ù

m T

P-U

ôL Y

ûW-V

l-T-Ó

-¡-u

\]

.

L§

ol-ù

Th

-¥ ú

NôR

-û]

d Ï

±l-×-Lû

[ ù

Y°

-«P

ÏÝ

d-L-°

-Pm

úLh

-Ll-T-Ó

-

¡-\-Õ

.

Jq

-ùY

ô-Ú Ï

Ý-Ü

m ú

NôR

-û]

d Ï

±l-×-Lû

[ ù

Y°

-«-Ó

-¡u

-\-]

o.

úNôR

-û]

d Ï

±l-×-Lû

[ ù

Y°

-«h

P ©

u-]

o J

Ú ù

TôÕ

d L

Xk-Õ

-ûW-V

ô-Pp

SP

j-Rl-T-Ó

-¡-\-Õ

.

�A

û]

-Y-Ú

m ú

NôR

-û]

-ûV

f £

\l-Tô-L

f ù

Nn

-Õ ú

NôR

-û]

d Ï

±l-×-Lû

[

Yô£

j-R-]

o. C

f-úNô-R

-û]

-«p

¿e

-Ls

G

kR A

[Ü

ù

Yt±

A

ûP

k-§

-Úd-¡

-Èo-Ls

G]

Gq

-Yô-ß

×¬k-Õ

ùLôs

-[-X

ôm?

�C

f-úNô-R

-û]

-«u

Jq

-ùY

ô-Ú ¨

ûX

-L-°

-Ûm

¿e

-Ls

Nk-§

jR ©

Wf-£

-û]

-Ls

Vôû

Y?

�Ï

Ý-®

p L

Xk-Õ

-ûW-V

ô-¥V

úTôÕ

LY

-²j-Rû

Y G

ûY

?.

U§

l-À

-Ó

Jü

õ«u

Tôû

R-û

Vd L

ôÔm

Tp

-úY

-ß ã

r-̈-û

X-Lû

[ U

ôQ-Y

o-Ls

Li

Ó

-©-¥

j-R-]

o

(C-WÜ

úY

û[

-«p

Pôo

f ®

[dû

L A

¥d-Ï

m ú

TôÕ

×û

L Y

¯-V

ô-L, K

h-

Ój Õ

i-¥

p E

s[

Cû

P-ù

Y°

Y¯

-Vô-L

, U

Wj-Õ

i-Ó

-L-Þ

d-¡

-ûP

-úV

, . . . .)

L§

ol-ùTh

-¥ R

Vô-¬

l-T-RtÏ

j ú

Rû

YV

ô] £

X ®

]ôd

-L-Þ

m/®

[d-Le

-LÞ

m

úRû

YlTh

-P-]

.

�P

ôof J

° L

i-Q

ô-¥-«

p ®

Ý-Y

-ûRj ù

R°

-Yô-L

l T

ôol-T-Rt-Ï

Ah

ûP

l ù

Th

-¥û

V G

q-Y

ô-ß T

Vu

-T-Ó

j-R-X

ôm?

�ºl× G

Rt-Lô-L

? A

RtÏ

l T

§-X

ôL G

R-û

]l T

Vu

-T-Ó

j-R-X

ôm?

�Y

ûW-TP

jRôs

ûY

j-§

-Úl-T-Õ

GRt-Lô-L

?

UôQ

-Yo-Ls

GÝ

-§V

Ï±

l-©

p Ñ

V U

§l-Àh

-¥t-Lô]

áß

-Ls

Es

-[-]

.

SV

-]ô, L

ôq-V

ô, ´

§u

, ´

uNô, A

h-Nn

B¡

-úV

ôo R

e-Ls

ÏÝ

d-Ls

RV

ô-

¬jR Ï

±l-×-Lû

[ Y

ô£j-R-]

o. úNôR

-û]

d-Lô]

C

Xd-Ï

, LÚ

-®-Ls

, ù

Nn

-

Ø-û

\, Li

-Ó-©

-¥l× B

¡-V

ûY

ùR°

-Yô-L

d L

ôh-P

l-Th

-¥-Ú

k-R-]

.

NÀo, B

£d, ÑY

ô-§, SV

-]ô, úWx

Uô, A

h-NV

, ´

§u

, ´

uNô, Ñp

-©Lo

B¡

-úV

ôo £

\kR T

§p

-L-û

[d á

±-]

ôo-Ls

.

- º

lû

Tf N

¬-V

-ôL û

Yl-T-§

p £

X- £

W-U

e-Ls

Ht-Th

-P-]

.

-

Aû

\ ú

UÛ

m C

Ús

¨û

\k-R-RôL

CÚ

dL ú

Yi

-Óm

.

- E

t-ß

-úSôd

-Lp

TX

u-Lû

[ G

Ý-Õ

m ú

TôÕ

úU

Ûm

ùR°

-YôL

C

ÚdL ú

Yi

-Óm

T¥

-Ls

úNôR

û]

CÚ

iP

Aû

\-«

p S

ûP

-ùTt-\-Õ

G]

Aû

]-Y

-Úm

T§

-X-°

j-

R-]

o.

ÏÝ

d-Ls

úRo-Ü

l-Th

-¥V

p R

Vôo

ùNn

-R-]

.

SV

-]ô, ´

u`

ô, ´

§u

B

¡-úV

ô-¬u

Ï

Ýd-Ls

RV

ô-¬jR úNôR

-û]

l

Th

-¥-V

p-Ls

ùTÚ

m-Tô-Û

m Ø

Ýû

U ù

Tt-±

-Úk-R-]

.

UôQ

-Yo-Ls

R²

j-R-²

-VôL

f ú

NôR

-û]

l T

h-¥

-Vû

X ¨

Wl©

-]o.

úNôR

-û]

-«u

Tp

-úY

-ß ¨

ûX

-L-°

p N

k-§

jR C

ûP

-ë-ß

-Ls

Gû

Y?

CkRf ú

NôR

-û]

ûV

úU

Ûm

Gq

-Yô-ß

úU

m-T-Ó

j-R-X

ôm?

Cj-R-û

LV

®

]ôd

-Ls

TV

u-T-Ó

j-Rl-T-Ó

-¡u

-\-]

. C

f-ú

Nô-Rû

] Ø

û\û

V

Sôú

U U

§l-À-Ó

ùNn

-Y-Rt-Ï

E-¬V

JÚ

Y¯

-Ø-û

\-û

Vd L

i-Ó

-©-¥

j-Rô-ú

Xô?

Cû

Rd LY

-²-Ù

e-Ls

úNôR

û]

Sû

P-ù

Tt-\-Õ

CÚ

iP

Aû

\-«

-Xô-Ï

m

.¿e

-Ls

ùNn

R ú

NôR

-û]

-Ù-P

u C

Rt-Ï

j ù

RôP

o× E

s-[

Rô?

UôQ

-Yo-Ls

Re

-Ls

LÚ

j-§

-û]

d á

ß-¡

u-\-]

o

Cj-R-û

LV

Gj-Rû

] A

±d-û

L-Lû

[ S

Ud-Ï

EÚ

-Yôd

-L-X

ôm?

ÏÝ

d L

Xk-Õ

-ûW-V

ô-Pp

, ù

TôÕ

d L

Xk-Õ

-ûW-V

ô-Pp

B£

-¬-V

-¬u

DÓ

-Tô-Ó

úNôR

-û]

-ûV

j §

h-P

-ª-Ó

-Rp

, A

ûU

l-×, U

ô±-L-û

[d L

h-Ó

l-T-

Ój-Õ

-Rp

, Ø

¥-Ü

-L-û

[l T

§Ü

ùNn

-Rp

B¡

-V-Y

t-û

\d Ï

±jR

®]

ôd-Lû

[ B

£-¬-V

o L

Y-]

j-§

p ù

Lôi

-Ó Y

Ú-¡

-\ôo

.

UôQ

-Yo-Ls

úNôR

-û]

l-Th

-¥-V

ûX

ùY

°-«

-Ó-¡

u-\-]

o.

UôQ

-Yo-Ls

ùY

°-«

hP

úNôR

-û]

l T

h-¥

-V-û

Xl ù

TôÕ

d L

Xk-Õ

-ûW-V

ô-Pp

Yô«

-XôL

úU

m-T-Ó

j§

B£

-¬-V

o L

Úm

-T-X

-ûL-«

p G

Ý-Õ

-¡-\ôo

.

Cm

-Ø-û

\-û

Vl T

Vu

-T-Ó

j§

Ee

-Ls

úNôR

û]

GkR A

[Ü

ùY

t-±

-ùTt-ß

s-

[-Õ

G]

d L

i-Ó

-©-¥

d-L-X

ô-Uô?

át-ß

-L-Þ

d-Ï

úSWôL

Ï

±-Â

úP

ô Ï

±-Â

úP

ô A

ûP

-Vô-[

l-T-Ó

j-Õ

-L.

£X

-Úd-Ï

¨Wl-Tl-Th

P ú

NôR

-û]

l T

h-¥

-Vû

X ù

Y°

-«P

Yôn

l× A

°d-Ll-

T-Ó

-¡-\-Õ

.

X

83

]ShpIÄ

U§

l-À

-Óù

NV

p-T

ô-Ó

T¥

-Ls

�

84

T¥-Ls

84

NL U

§l-À

-Ó

UôQ

-Yo-L-°

p ù

TÚ

m-TôX

ôú]

ôo U

t-\-Y

o-L-û

[d, LÚ

j-Õ

ùY

°-Â

-Ó G

u\

¨û

X-«

p U

§l-À-Ó

ùNn

-R-]

o.

£\kR £

X E

t-ß

úSôd

-Lp

-Ls

U§

l-Àh

-¥u

êX

-UôL

EÚ

-Yô-«

-].

-úNôR

-û]

d Ï

±l-×-Ls

N¬-V

ôL G

Ý-Rl-Th

-Ós

-[-]

.

-Ø

¥-Ü

-L-û

[l T

§Ü

ùNn

-R-Õ

N¬-V

ôL A

ûU

-V-®

p-û

X.

Bµ

d, Rv

Ém

, \m

-£-V

ô, ª

va

l, Ø

Lm

-U-Õ

B

µd, Sv

X, SV

-]ô,

®x

Ô, Ñ

pj-Rô]

ô Rv

ÃTô, ̀

m-]

-úU

ôs B

¡-úV

ôo T

p-úY

-ß ú

LôQ

e-

L-°

p T

Ó-L-§

-¬u

Tôû

R-û

V-Ù

m Á

s L

§-¬u

Tôû

R-û

V-Ù

m T

P-U

ôL Y

ûWk-

R-]

o. Ñ

Yô-§

, LÜ

-Rm

úTôu

-\-ú\ôo

ùNV

p-Tô-Ó

-L-°

p S

u-Ï

DÓ

-Th

-Pô-Û

m

Su

-\ô-L

l TP

m Y

ûW-V

-®p

-ûX

. A

u-^

ôo, _

Y-Lo, WÊ

]ôú

Uôs

, A

l-

Õp

Xô

B¡

-úV

ô-¬-P

m úY

i-¥

V A

[Ü

LÚ

j-Õ

-Ú-Y

ôd-Lm

Sû

P-ù

T-\-

®p

ûX

. TX

®]

ôd-L-û

[d ú

Lh

-Óm

Ï±

l-×-Ls

A°

j-Õ

m L

Új-Õ

-ÚY

ôd-

Lj-§

p A

Yo-L-Þ

d-Ï

ER®

A°

d-Ll-Th

-P-Õ

.

ÑV

-UôL

U

§l-À-Ó

- ù

Nn

V U

ôQ-Y

o-L-Þ

d-Ï

úU

Ûm

Y

ônl-× A

-°j-Rp

úY

i-Ó

m.

TÓ

-L-§

-¬u

Nôn

-®t-Ï

Uôt

-\m

YÚ

m-úTô-Õ

Ás

-L-§

-¬u

Nôn

-®t-Ï

m U

ôt-\m

YÚ

-¡-\-Õ

G]

UôQ

-Yo-Ls

Et-ß

-úSôd

¡d L

i-Ó

-©-¥

j-Rôo

-Ls

.

ÑV

-UôL

U§

l-À-Ó

ùNn

-Y-Ru

Yô«

-Xô-L

d L

t-\p

ùNV

p-Tô-Ó

-L-°

p H

t-T-Ó

m

Øu

-ú]

t-\m

ùTôÕ

-YôL

®Y

ô-§d-Ll-T-Ó

-¡-\-Õ

.

¿e

-Ls

úNôR

û]

ùNn

-R-Õ

ÏÝ

d-L-[

ôL A

p-X

-Yô?

úNôR

û]

SP

j-§

V ú

TôÕ

m ®

Yô-R

j-§

p D

Ó-Th

-P-úTô-Õ

m ©

\ U

ôQ-Y

o-Ls

úU

m-Th

-Pû

R ¿

e-Ls

LY

-²j§

Úd-¡

-Èo-L-[

ô?

Ee

-Ls

Ï

Ý-®

p E

s[

E

ßl-©

-]o-L-û

[úV

ô ©

\ U

ôQ-Y

o-L-û

[úV

ô ¿e

-

Ls

Gq

-Yô-ß

U§

l-©

-Ó-Å

o-Ls

?

ÑV

-UôL

l T

§Ü

ùNn

-Ùm

Yôn

l-× A

°d-Ll-T-Ó

-¡-\-Õ

.

ùTôÕ

ùY

°-Â

-Ó S

Pj-Rl-T-Ó

-¡-\-Õ

. B

£-¬-V

o ù

Lôi

-Ó Y

kR ×

ûLl-ù

Th

-¥-

Ùm

úX

No P

ôof-Ñm

TV

u-T-Ó

j-§

TÓ

-L-§

-Úm

Ás

-L-§

-Úm

Et-ß

úSôd

L A

±-

Ü-ß

j-Rl-T-Ó

-¡-\-Õ

.

�TÓ

-¡-§

-¬u

Nôn

Ü ú

Yß

-T-Ó

m ú

TôÕ

Ás

-L-§

-Úd-Ï

Sû

P-ù

T-ß

m U

ôt-\m

Gu

-]?

TôP

l-×j-R-Lj-§

-Ûs

[ J

üõ Á

[p

Gu

\ Y

ô£j-Rp

Ï±

l× Y

Ïl-©

p L

Xk-

Õ-û

W-V

ô-Pl-T-Ó

-¡-\-Õ

. A±

-®V

p ×

j-R-Lj-§

p Ï

±l-×-Ls

RV

ô-¬d-¡

-\ôo

-Ls

.

ùRôP

o ù

NV

p-T

ô-Ó

Au

-\ôP

Yôr

-®p

Jü

õÁ-[

p T

Vu

-T-Ó

j-Rl-T-Ó

m ã

r-¨

-ûX

-L-û

[d L

i-Ó

-©-

¥d-L-Ü

m

ùNV

p-T

ô-Ó

U§

l-À

-Ó

T¥

-Ls

85

T¥-Ls

85

88

T¥-Ls

88

89

T¥-Ls

Tœß ˛ 4Tœß ˛ 4Tœß ˛ 4Tœß ˛ 4Tœß ˛ 4

˘RÙPo Ußl-¿-”m

T⁄Y Ußl-¿-”m

90

T¥-Ls

Lt-\p U§l-À-Óm TÚY U§l-À-Óm

JÚ TÚ-Yj-§u Ø¥-®p Lt\ LÚj-Õ-L-°u A¥l-T-ûP-«p UôQ-Y-¬u Lt-

\p ùNVp-Tôh-¥p Es[ Te-L-°l-×m DÓ-Tô-Ó-L-Þm U§l-À-Ó ùNn-Y-Õ-Pu

Ï±l-×-Ls Yô«-Xô-Ld Lt-\p RWj-§û] Eß-§l-T-Ój-R-Üm úYi-Óm.

TpúYß Ui-P-Xe-L-°p U§l-Àh-Ód Ï±l-×-L-°u A¥l-T-ûP-«p Øu-

]o LôQl-ThP Lt-\p ¨ûX-Ù-Pu Jl-×-ûUl-T-Ój§ UôQ-Yo Rt-úTô-Õ

AûPkR Y[of£ Gq-Y-[Ü Gu-TûR A±-Y-Õ Ød-¡-V-Uô-]RôÏm. Lt-\-

Ûd-Lô] U§l-À-Ó, Lt-\p Ui-P-Xe-Lû[ ØÝ-ûU-VôL Eh-ùLôs-Y-Rôp

JÚ TÚ-Yj-§u Cß-§-«p UôQ-Y-¬-Pm Ht-Th-Ós[ Lt-\p Y[of-£-ûVj

ùR°-YôL ùY°-«P UôQ-Yo TûPl-×j ùRôÏl× ÕûQ-ùNn-Ùm.

CYt-ß-Pu Lt-\ûX U§l-©-Ó-Y-Rt-Lô] TÚY U§l-À-Óm úNÚm úTôÕ UôQ-

Y-¬u Lt-\p RWm Gj-R-ûL-V-Õ Gu-T-Rû] ØÝ-ûU-Vô-Ll ×¬k-Õ ùLôs[

CV-Ûm.

Lt-\p U§l-ÀhûP úUm-T-ÓjR:

ùTôÕj úRo-Ü-Ls Yô«-XôL Uh-ÓúU Lt-\ûX U§l-À-Ó ùNn-Rôp UôQ-Y-

Úd-Ï Cf-ùN-Vp-Ø-û\-«p Lt-\p Nôu-ß-Lû[ EÚ-Yôd-Ï-Y-Õ R®W úYß

Te-Ï Cp-ûX. úUÛm U§l-Àh-Ó ®]ôd-L-°u Gi-¦d-ûLd Ïû\-Ü, U§l-

Àh-Ó Ui-P-Xe-L-°u YWu-Ø-û\-Ls Gu-T] U§l-Àh-¥u Sm-T-Lj-Ru-ûU-

ûVd Ïû\d-¡u-\-]. TôPj-§h-Pm RÚ-¡u\ ®¬-Yô-]-Õm úYt-ß-ûU-Ls

¨û\k-R-Õ-Uô] Lt-\p CXd-Ï-Lû[ GÝj-Õj úRo-Ü-Ls Y¯-VôL ®¬-Yô]

U§l-À-Ó ùNnV CV-Xô-Õ Gu-TûR Sôm ¨û]-®p ùLôs[ úYi-Óm.

Lt-\ûX U§l-À-Ó ùNnV GÝj-Õ Y¥-Yj-§-Ûs[ TÚ-Yj-úRo-Ü-Lû[ ØRu-ûUl-T-Ój-Õ-Y-Rôp Cj-R-ûLV

YWu-Ø-û\-Ls Ht-T-Ó-¡u-\] Gu-TûR GÓj-Õ-ûWdL úYi-¥-V-§p-ûX. Al-T-¥-ùVu-\ôp "Lt-\p U§l-

ÀÓ' Gu-TûR ªLl TV-às-[-RôL Uôt± Cq-Y-Wm-×-L-û[j RôiP Gu] ùNn-V-Xôm. £X úRPp-L-Þm

Yônl-×-L-Þm CúRô

1. Lt-\p ùNVp-Ø-û\-«u TÏ-§-VôL UôQ-Yo-Ls EÚ-Yôd-¡V Lt-\p Nôu-ß-Lû[ Lt-\p U§l-Àh-

¥t-Ïl TVu-T-Ój-R-Üm

2. Lt-\-Ûd-Lô] U§l-Àh-Óf ùNVp-Ø-û\-«p UôQ-Y-¬u Lt-\p TûPl-×-L-°p

T§Ü ùNnR ©uòhPj-§u ÑÚd-LjûRd Lt-\p U§l-Àh-¥t-Lô]

Nôu\ôLl TVu-T-Ój-R-Xôm.

3. JÚ TÚ-Yj-§u Cß-§-«p UôQ-Y-¬u Lt-\p RWj-§û] Eß-§l-T-ÓjR Lt-\

-Ûd-Lô] U§l-Àh-¥t-Ïm Lt-\p U§l-Àh-¥t-Ïm NU-Uô] Ød-¡-Vj-Õ-Ym A°dL

úYi-Óm.

4. TÚ-Yj úRo-®u TÏ-§-Vô-Ll ùTt\ Lt-\p TûPl-×-L-Þ-Pu Lt-\p ùNVp

-Ø-û\-«u TX-¨-ûX-L-°p EÚ-Yô] Lt-\p Nôu-ß-L-û[-Ùm Eh-T-Ój§, Lt-\p

ùNVp-Ø-û\-ûV-Ùm Lt-\p TûPl-×-L-û[-Ùm Aq-Yl-úTô-Õ U§l-©-P-

úYi-Óm.

5. "Lt-\-Ûd-Lô] U§l-À-Ó' "U§l-ÀúP Lt-\p' B¡V ùNVp-Ø-û\-Ls Yô«-XôL

UôQ-Yo-Ls EÚ-Yôd-¡V U§l-Àh-Ód Ï±l-×-L-û[úV Lt-\p U§l-Àh-¥t-Ïm

TVu-T-ÓjR úYi-Óm. B]ôp YÏl-©-Ûs[ GpXô UôQ-Yo-L-Þm JúW

U§l-Àh-Ód Ï±l-×-L-°u ùRôÏlûT A¥l-T-ûP-Vô-Ld ùLôi-Ó U§l-©P

úYi-Óm.

91

T¥-Ls

6. Lt-\ûX U§l-©-Ó-Y-Rt-Ïl TÚ-Yj-§u Cß-§-«p Lt-\p Nôu-ß-L-û[j

úRoÜ ùNn-Ùm úTôÕ UôQ-Yo-L-û[-Ùm Eh-T-ÓjR úYi-Óm. UôQ

-Yo-Ls úUu-ûU-Vô-]-Õ GÕ Gu-ßm GR-]ôp Gu-ßm á\h-Óm.

7. Cq-Yô-ß £\k-R-ûRj úRok-ùR-ÓdL úYi-Ó-Uô-]ôp UôQ-Yo-Ls

Lt-\ûX U§l-©-Ó-Y-Rt-Lô] A[-ûY-Lû[ A±k-Õ-ùLôs-Y-Õ AY

-£-V-Uô-¡u-\-Õ. AûRl T¡ok-Õ ùLôs-Y-Ru Yô«-Xô-Lj Ru-²-Pm

Gu] Lt-\p CXd-Ï G§o-Tôod-Ll-T-Ó-¡-\-Õ Gu-T-Õ UôQ-Y-¬u

£k-Rû] Ï±jR £k-§j-R--u TÏ-§-VôL Uôßm. AÕ Uh-Ó-UpXôUp

ReL-Þd-Ïd ¡ûPjR RWjûR (Grade) úUm-T-Ój-Õ-Y-Õ ReLû[

úUmTÓj-Õ-Y-Rt-Ï Gu-ßm, RmûU Jl-×-ûUl-T-Ój-RúYô Øj-§ûW

T§dLúYô ApX Gu-ßm UôQ-Yo-Ls ÑV-Uô-Ll ×¬k-Õ-ùLôs-¡u\]o.

Cj-úR-Pp-L-°- - -Úk-Õ ùTôÕ-YôL Sôm EÚ-Yôd-Ïm TÚY U§l

-Àh-Ó AÔ-Ï-Øû\ Gj-R-ûL-V-Õ? A§-p APe-Ï-¡u\ Tp-úY-ß ¨ûX-

L-û[l Tôol-úTôm.

TÚY U§l-À-Ó Gq-Yô-ß?

¨ûX 1 : §h-P-ª-Pp

1. Jq-ùYô-Ú AX-ûL-Ùm §h-P-ª-Óm-úTô-Õ Lt-\p CXd-Ï-L-°u A¥l-T-ûP-«p Lt-\p ùNVp-Tô-Ó

L-°u Y¯-VôL UôQ-Yo-L-°-P-ª-Úk-Õ G§o-Tôod-Ïm Lt-\p Nôu-ß-Lû[ Øu-]úW LÚj-§p ùLôs[

úYi-Óm. Lt-\p Nôu-ß-L-°p Lt-\p ùY°-Â-Ó-L-Þm Lt-\p TûPl-×-L-Þm Eh-T-Óm Gu-TûR

GÓj-Õd-á\ úYi-¥-V-§p-ûX.

2. Lt-\p Nôu-ß-L-°u A¥l-T-ûP-«p Lt-\ûX U§l-©-Ó-Y-Rt-Lô] Øû\-Ls, Ej-§-Ls, LÚ-®-Ls

U§l-Àh-Ód Ï±l-×-Ls B¡-V-Ytû\ AX-Ïj §h-Pj-§p Eh-T-Ój§ Lt-\p Lt-©j-Rp U§l-ÀhÓf

ùNVp-Ø-û\ûV ®[d-L-úYi-Óm.

3. Cq-Yô-ß ØÝ §h-P-ª-Pp SûP-ùT-ßm úTôÕ Ak-RkR AX-¡u Es-[-Pd-Lm, Lt-\p CXd-Ï

B¡-V-Yt-±u A¥l-T-ûP-«p Lt-\p Aà-T-Ye-L-°p Ød-¡-Vj-Õ-Ym A°dL úYi-¥V Ui-P

-Xe-Lû[ A±k-Õ ùLôs[ úYi-Óm. Cq-Yô-ß Øu-]úW §h-P-ªh-P-Ytû\ EP-àd-Ï-Pu U§l-©h-

Ól T§Ü ùNnV úYi-Óm. CRu TXu-L-û[j ùRôPok-Õ TÚY U§l-Àh-¥p Eh-T-ÓjRúYi-Óm.

¨ûX 2 : SûP-Ø-û\l-T-Ój-Rp

4. §h-P-ª-Pl-ThP Aû]j-Õd Lt-\p ùNVp-Tô-Ó-L-û[-Ùm ùRôPo U§l-À-Ó ùNn-¡-\ôo-Ls. Øu-]úW

Ød-¡-Vj-Õ-Ym A°d-Ll-ThPYt-±t-Ï Aq-Yl-úTôúR U§l-©h-Ó Lt-\p Nôu-ß-L°p úUm-ThP

©uòhPj-ûRl T§Ü ùNn-Õ Jq-ùYô-Ú UôQ-Y-¬u TûPl-×j ùRôÏl-©p úNod-¡-\ôo-Ls.

5. Jq-ùYô-Ú TÚ-Y-Øm ¨û\-Ü-ßm úTôÕ Tp-úY-ß AX-Ï-L-°-p ùTÚm-Tô-Ûm GpXô Ui-P-Xe-L-°-Ûm CÚ-

Øû\-Vô-Y-Õ úUtÏ±l-©hP Yi-Qm U§l-©h-Ó, ©uòhPj-ûRl T§Ü ùNnV úYi-Óm. CYt-ßs

Ak-RkR Ui-P-Xe-Ls ùRôPo-Tô] Lt-\p ùY°-Â-Ó-L-Þm CÚd-Ï-

UpX-Yô?

¨ûX 3 : SûP-Ø-û\l-T-Ój-Rp

6. JÚ TÚ-Yj-§u Cß-§-«p, ùRôPo U§l-À-Ó Yô«-Xô-Ld Lt-\p

Nôu-ß-Lû[ Ak-RkR Ui-P-Xe-L-°-p YûLl-T-Ój-R-Xô-

Up-XYô? AYt-±-- -Úk-Õ úUu-ûU-Vô-]-Ytû\ UôQ-Y-Úm

B£-¬-V-Úm úNok-Õ úRok-ùR-Ód-¡-\ôo-Ls. UôQ-Y-¬u AÕ

-Y-ûW-Ùs[ Lt-\- -u NWô-N -¬-ûVd LQd-¡-PúYô Cd-LôX

A[®p Lt-\--p Ht-ThP Y[of-£ûV GÓj-Õ-ûWl-TúRô

CjúRo®u úSôd-Lm ApX;

92

T¥-Ls

U§l-À-Ó SûP-ùT-ßm úTôÕ Lt-\p CXd-Ï-L-Þ-Pu Jl-©h-Ó UôQ-YoLs Lt-\--p GkR ̈ ûXûV AûPk-

Õs-[ôoLs Gu-TûRj ùR°-Ü-T-Ój-Õ-Y-Rô-Ïm. úRok-ùR-ÓjR Lt-\p Nôu-ß-L-Þd-Ï A°jR RWjûR (Grade)Am-Ui-P-Xj-§u TÚY U§l-Àh-¥t-Lô] ùRôPo U§l-Àh-¥p RWm (Grade) BL Eh-T-ÓjR úYi-Óm.

¨ûX 4: ©uòhPm A°j-Rp

7. ùRôPo U§l-À-Ó, TÚY U§l-À-Ó B¡-V-Yt-±u Yô«-Xô-Ld ¡ûPjR RL-Yp-L-°u A¥l-T-ûP

-«p Jq-ùYô-Ú TÚ-Yj-§t-Ïl ©u-]o UôQ-Y-Úd-Ïm ùTt-ú\ô-Úd-Ïm ©uòhPm A°dL úYi

-Óm. Cl-©uòhPj-§p AûUV úYi-¥-VûY UôQ-Y-¬u RWúUô ùTôÕ-Yô] át-ß-L-ú[ô R²l

-ThP ùTôÚ-[t\ ªûLf ùNôt-Lú[ô Ap-X. AûY,

� Jq-ùYô-Ú UôQ-Y-ûW-Ùm R²j-R-²úV Et-ß úSôdL úYi-Óm.

� Lt-\p CXd-Ï-Lû[ Jh-¥ UôQ-YoLs Gu] Lt-ßs-[ôoLs Gu-T-ûRj ùR°-Yô-Ld

Ï±l©P úYi-Óm.

� UôQ-YoLs AûPkR Y[of-£-«u úTôdûL ùR°-Yô-Ld Ï±l-©P úYi-Óm.

� UôQ-Y-oL-Þd-Ï ®Úl-T-Uô-]ûY GûY Gu-T-ûRd Ï±l-©P úYi-Óm.

� Lt-\p ùNn-X-Tô-Ó-L-°p UôQ-Y-¬u DÓ-Tô-Ó, U]-¨ûX B¡-V-Yt-û\d Ï±l-©P úYi-

Óm.

� Øu-]úW T§Ü ùNnR ©uòhPj-§u A¥l-T-ûP-«p TÏl-TônÜ SûP-ùT\ úYi-Óm.

� UôQ-Y-Úd-Ïj ùRôPok-Õ ¡ûPdL úYi-¥V ER-®-L-û[d Ï±l-©P úYi-Óm.

� TÚY U§l-Àh-¥u RL-Yp-Lû[ Eh-T-ÓjR úYi-Óm.

CRt-Lô-Ll TÚY Cß-§-«p B£-¬-V-Úm UôQ-Y-Úm úNok-Õ úRok-ùR-ÓjR ùYq-úY-ß Ui-P-Xe-L-°u

Uô§-¬-L-û[l TVu-T-ÓjRúYi-Óm.

UôQ-Y-Úd-Ïd ¡ûPdL úYi-¥V Lt-

\p §\u-L-û[l ùTt-ú\ô-¬u LY-]j-§p

ùLôi-Ó-Y-W-Üm, ARt-Lô] ER-®ûV

Eß-§lT-Ój-Õm ØVt-£ -Ùm Cl-

©uòhPm Yô«-XôL SûP-ùT\ úYi-

Óm. UôRm JÚ Øû\ SûP-ùT-ßm

YÏl× B£-¬-Vo ùTt-ú\ôo B£-¬-Vo

áh-Pm CRt-Ï-¬-V-Rô-Ïm.

8. Tp-úY-ß Ui-P-Xe-L-°p UôQ

-Y-¬u Lt-\-ûXd Ï±l-©-Óm RWj

-úRô-Ó (Grade) AÕ GkR AX

-¡p GkRd Lt-\p Nôu-±u A¥l

-T-ûP-«p YZe-Ll-Th-P-Õ Gu

- T-ûR-Ùm Ï±l-©-P-Xôm.

ùRôPo U§l-Àh-Ó UiP-Xe-Ls

ùRôPo U§l-Àh-¥u TÏ-§-VôL UôQ-Yo-

Lû[ úUm-T-Ój-Õ-Y-Õ-Pu AYo-L-°u

YÏl-©-Ûs[ ùY°l-T-Ój-RûX RW ¨o-

Q-Vm ùNnV úYi-Ó-m G]d Ï±l-©h-

úPô-Up-X-Yô? A±-®u Aû]j-Õj

RXe-L-û[-Ùm U§l-©h-Ó, RW-¨o-Q-Vm

ùNn-Y-Õ G°-Rô-]-Rp-X. AR-]ôp LÚj-

Õ-Ls, ùNVp-Ø-û\j §\u-Ls,

93

T¥-Ls

U]-̈ -ûX-Ls B¡-V-Yt-û\l ùTôÕ-YôL Ht-ßd-ùLôs-Þm ®Rj-§p

AûY 9 Ui-P-Xe-L-[ôL AûUd-Ll-Th-Ós-[-]. Cm-Ui-P-Xe-L-°p

RW-̈ o-Q-Vm ùNn-Õ UôQ-Y-ûW-Ùm ùTt-ú\ô-ûW-Ùm A±-®dL úYi-

Óm. Cm-Ui-P-Xe-Ls ̧ r YÚ-Uô-ß.

1. LÚ-Õ-úLôs EÚ-Yôd-Ï-Rp

2. RW-Ü-L-û[j §Wh-Ó-Rp

3. YûLl-T-Ój-Õ-Rp

4. úNôR-û]-Ls ùNn-Rp

5. TÏl-TônÜ ùNn-Õ Ø¥-Üd-Ï YÚ-Rp

6. LÚj-Õl T¬-Uôt-\m

7. A±-®u TVu-Tô-Ó

8. A±-®-Vp U]l-TôuûU

9. A±®-Vp TûPl-×j-§-\u

CkR UiP-Xe-Lû[ U§l-À-Ó ùNn-Ùm úTôÕ LÚj-§p ùLôs[

úYi-¥V Ï±l-×-Ls Cj-Õ-Pu úNod-Ll-Th-Ós-[-]. Aj-Õ-Pu Jq-

ùYô-Ú Ui-P-Xj-ûRd Ï±j-Õm ùR°Ü ùTß-Y-Rt-Ï- E¬V GÓj-Õd-

Lôh-Ó-L-Þm ùLôÓd-Ll-Th-Ós-[-].

1. LÚ-Õ-úLôs EÚ-Yôd-Ï-Rp (Formulation of Hypothesis)UôQ-Yo R]d-Ï Aà-T-Yl-T-Óm JÚ ©Wf-£-û]-ûVl TÏl-TônÜ ùNn-Y-Ru ØRp ¨ûXúV LÚ-Õ-

úLôs EÚ-Yôd-Ï-Rp. ©Wf-£-û]j ¾o-Üd-Ïj ÕûQ-×-¬-Ùm JÚ Rt-LôX Ø¥úY LÚ-Õ-úLôs. CÕ JÚ

FLm Uh-Ó-Uu-ß. ©Wf-£-û]-Ù-Pu ùRôPo-×-ûPV Øu Aà-T-Ye-Ls, Øu-]o ùTt-ßs[ LÚj-Õ-Ls

B¡-V-Yt-±u A¥l-T-ûP-«p LÚ-Õ-úLôs EÚ-Yôd-Ll-T-Ó-¡-\-Õ.

U§l-Àh-Ód Ï±l-×-Ls

� Aà-T-Yl-ThP ©Wf-£-û]ûVl ùTt\ A±-Ü-L-Þ-Pu ùRôPo-×-T-Ój-§-Ùs-[-]o.

� ©Wf-£-û]j ¾o-Üd-Ïj ÕûQ-VôL Rôt-Lô--L Ø¥-Ü-Lû[ (L-Ú-Õ-úLôs) EÚ-Yôd-¡-Ùs-[-]o.

� LÚ-Õ-úLôû[ ¨ß-®Ùs-[-]o.

JÚ Àd-L-¬-p Es[ Ui-ùQi-ùQn-«p JÚ Õi-Ó ùUÝ-Ï úTôh-Pôp AÕ ªRd-Ï-Uô?

êrÏ-Uô?

CkR ®]ôûY B£-¬-Vo YÏl-©p GÝl-©-]ôp UôQ-Yo-L-°u T§p Gu-]-YôL CÚd-

Ïm? ªRd-Ïm Gu-ßm êrÏm Gu-ßm Uôß-ThP T§p-Ls ¡ûPd-Ïm. Jq-ùYô-Ú-Y-¬u

®ûPd-Ïm LôW-Qe-L-Þm Es-[]. Cd-Lô-W-Qe-Ls Øu-]-±Ü Ap-X-Õ Øu Aà-T-Ye-L-

°u ùY°-Â-PôL AûUk-§-Úd-Ïm.

UôQ-Yo-L-°u T§p-L-û[Ùm ARt-Ï áßm ¨Vô-V-eL-û[Ùm ®[d-L-eL-û[Ùm U§l-

©h-Ó Jq-ùYô-Ú-Y-¬u LÚ-Õ-úLôs §\-û] A[-®P B£-¬-V-Úd-Ï CV-Ûm.

LÚ-Õ-úLôs Gl-úTô-Õm N¬-Vô-L-Üm èß NR-®-¡-Rm A±-®-Vp éo-Y-Uô-]RôLÜm CÚdL

úYi-Ó-m G]d ¡ûP-Vô-Õ. (UôQ-Yo-Ls ùTôÚj-R-Uô] Ï±l-×-Ls Ap-X-Õ ®]ôd-Lû[

GÝl-©f N¬-Vô] LÚ-Õ-úLôs-Lû[l ùT\ B£-¬-Vo ER® ùNn-V-Xôm.)

94

T¥-Ls

RW-Ü-L-û[j §Wh-Ó-Rp (Data Collection)

RWÜ-L-û[j §Wh-Ó-Y-Rt-Ïl ùTôÚj-R-Uô] Ej-§-L-û[-Ùm (Strategies) LÚ-®-L-û[-Ùm(Tools) úRoÜ ùNnRp

©Wf-£-û]j ¾o-Üd-Ïj ÕûQ-×-¬-Ùm. RW-Ü-L-û[j úRûY-Vô] A[Ü úNL-¬j-Rp, úNL-¬jR RW-Ü-Lû[

Y¬-ûNl-T-Ój§l T§-Ü-ùNn-Rp B¡V §\u-Lû[ Cm-Ui-P-Xj-§p Eh-T-ÓjR úYi-Óm.

RWÜ §Wh-P-Ûd-Ï úUt-ùLôs[ úYi-¥V £X Ej-§-L-Þm £X LÚ-®-L-Þm ¸úZ ùLôÓd-Ll-Th-Ós-[-].

Ej-§-Ls (Strategies)Et-ß-úSôd-Lp (Observation) úSo-Lô-Qp (Interview), LQd-ùL-Ól× (Survey). úNôRû] ùNn-Rp (Experi-ment) Tp-YûL êXe-L-°u TVu-Tô-Ó ØR-- -V-ûY.

LÚ-®-Ls (Tools)úSo-ØL ®]ôd-Ls, LQd-ùL-Ól-×l T¥-Ym, úNôR-û]l Th-¥-Vp, RW A[ûY (Rating Scale) Et-ß úSôd-

L-Ûd-Lô] LôX Ah-P-YûQ úTôu-\-ûY.


� RWÜ §Wh-P-Ûd-Ïl ùTôÚj-R-Uô] Ej-§L-Þm LÚ-®-L-Þm úRoÜ ùNn-Vl-Th-Ós-[-].

� ©Wf-£-û]j ¾o-Üd-Ïj ÕûQ-×-¬-Ùm RW-Ü-Ls úTôÕ-Uô] A[-®p §Wh-Pl-Th-Ós-[-].

� §Wh-¥V RW-Ü-Ls Y¬-ûNl-T-Ój-§d Ï±l-©-Pl-Th-Ós-[-].

CVtûL úY[ôiûU Ï±j-Õj RL-Yp §Wh-Ó-Y-Rt-Ï CVtûL úY[ôi-ûU-«p §\u ùTt\

JÚ ®Y-Nô-«-«-Pm úSo-Lô-Qp SPj-R-Xôm. Ap-X-Õ CVtûL úY[ôi-ûUûV ®[d-Ïm ×j-R-

Le-L-û[l T¥j-Õj RL-Yp-L-û[j §Wh-P-Xôm.

Ñt-ßl-×-\m UôN-ûP-Rp Ï±j-Õ A±V úYi-Ó-Uô-«u Et-ß úSôd-LúX £\kR RWÜ §Wh-Pp Øû\-

Vô-Ïm. CRt-Lô] Et-ß úSôd-Lp T¥-YjûR Øu-]úW RVô-¬j-Õd ùLôs[ úYi-Óm. JÚ TÏ-§-«-

Ûs[ Ud-L-°u EQ-Ül TZd-Lj-ûRd Ï±jÕs[ RL-Yp-L-û[j §WhP úYi-Ó-Uô-]ôp ARt-

Ïl ùTôÚj-R-Uô] Ej§ LQd-ùL-ÓlúT (Survey) BÏm.

ÑÚe-Ld á±u Lt-\p ãZp-L-Þd-Ï HtT RL-Yp §Wh-Óm Ej-§-L-Þm Uôß-T-Ó-¡u-\-].

3. YûLl-T-Ój-Õ-Rp (Classification)

§Wh-¥V RW-Ü-L-û[l TÏl-TônÜ ùNn-Y-Rt-Ï Øu-]o ùNnV úYi-¥V ùNVp-Ø-û\úV YûLl-T-ÓjÕRp.

Tp-úY-ß Lt-\p ãZp-L-°p ùTôÚs-Ls, RL-Yp-Ls, ̈ Lr-Ü-Ls B¡-V-Yt-±u £\l-©-Vp-×-L-û[l ×¬k-Õ

ùLôi-Ó AYtû\ Jl-×-ûUl-T-Ój-§V ©u-]úW AûY áh-Pe-L-[ô-Ll ©¬d-Ll-T-Ó-¡-u\]. UôQ-Yo-

Lú[ áh-Pe-L-[ôLl ©¬l-T-Rt-Lô] A[-ûY-Lû[j ¾o-Uô-²dL úYi-Óm. £X-úY-û[-L-°p B£-¬-Vo

A°d-Ïm £ß Ï±l-×-Ls CRt-Ïj ÕûQ ×¬-V-Xôm. B«-àm ùTôÚs-Lû[/RW-Ü-L-û[f ÑV-UôL A[ûY-

L-û[d Li-Ó-©-¥j-Õ Tp-úY-ß Øû\-L-°p YûLl-T-Ój-Õm §\u UôQ-Y-¬Pm Y[-Wf ùNn-Y-§p B£-¬-

Vo LY-]m ùNÛjR úYi-Óm.

95

T¥-Ls


� ©Wf-£-û]j ¾o-Üd-Ïl ùTôÚj-R-Uô] A[-ûY-Ls Eß-§l-T-ÓjRlTh-Ós-[-].

� RW-Ü-Ls/ùTôÚs-L-°u ùTÚm-Tô-Xô] £\l-©-Vp-×-Ls Li-Ó-©-¥j-Õs-[ôo-Ls.

� Jt-ßûU úYt-ß-ûU-L-û[d Li-Ó-©-¥j-Õ YûLl-T-Ój-Rl-Th-Ós-[-].

UôQ-Yo-L-°-Pm ùSp, úLôÕ-ûU, úNô[m, úLr-Y-W-Ï, TV-ß, ¨Xd-L-P-ûX, Gs, NQp B¡V T«o-

Lû[ YûLl-T-Ój-Rd á±-]ôp ¸úZ ùLôÓd-Ll-Th-Ós[ TX A[-ûY-Lû[ AYo-Ls TVu-T-Ój-

R-Xôm. Gi-ùQn Et-Tj-§d-Ïl TVu-T-Ó-TûY/Ap-Xô-RûY YP Ck-§-Vô-®p Uh-Óm T«o ùNn-

Vl-T-Ó-TûY/Ck-§Vô ØÝ-Y-Õm T«o ùNn-Vl-T-Ó-T-ûY.

U²-Ru Au-\ôP EQ-Yô-Ll TVu-T-Ój-Õ-TûY/Ap-Xô-RûY

EQÜl ùTôÚs-Ls/Ap-Xô-RûY

B]ôp JÚ Ï±l-©hP YÏl-©u Lt-\p CXd-Ï-Pu ùRôPo-×-T-Ój-§l ©Wf-£-û]j ¾o-Üd-Ï Ï±l-

©hP A[-ûY-Lû[ UôQ-Yo-Ls TVu-T-ÓjR úYi-Óm. CRt-Lô-Lf £X G°V Ï±l-×-Lû[

B£¬Vo A°d-L-Xôm.

4. T¬-úNô-Rû] ùNn-Rp (Experimentation)

A±-®-Vp Lp-®-Ù-Pu ùRôPo-×-ûPV ùTÚm-Tô-Xô] §\u-L-û[l ùTß-Y-Rt-Ïl T¬-úNô-R-û]-Ls ùNn-

Y-Õ £\kR Y¯-Vô-Ïm. G]úY A±-®-Vp Lp-®-«p CRtÏ Ød-¡-Vj-Õ-Ym A°d-Ll-T-Ó-¡-\-Õ.


� T¬-úNô-R-û]d-Ïf N¬-Vô] §h-P-ª-Pp SûP-ùTt-ßs-[-Õ.

� Uô±-Ls N¬-Vô-Ld Lh-Ól-T-Ój-Rl-Th-Ós-[-].

� úNôRû] Ø¥-Ü-Ls N¬-Vô-Ll T§Ü ùNn-Vl-Th-Ós-[-].

� úNôRû] Ø¥-Ü-Lû[l TÏl-TônÜ ùNn-Õ N¬-Vô] Ø¥-Üd-Ï Yk-Õs-[-]o.

� LÚ-®-Ls N¬-Vô] Øû\-«p ûLVô-[l-Th-Ós-[-].

� TX ¨ûX-L-û[l ©u-Tt± úNôR-û]d Ï±l-×-Ls RVô-¬d-Ll-Th-Ós-[-].

B£-¬-Vo DW-Uô] Ko BûP EXo-Y-Rt-Ïj ÕûQ-×-¬-Ùm LôW-¦-L-û[d Li-P-±-Ùm JÚ úNôR-

û]d-Ï UôQ-Yo-Lû[ Y¯-S-Pj-Õ-Y-Rô-Ld LÚ-Õ-úYôm.

Ce-Ï UôQ-Yo-Ls ùNnV úYi-¥-VûY VôûY?

1. T¬-úNô-R-û]d-Ïj §h-P-ª-Pp, úNôR-û]d-Ï-¬V LÚ-®-Ls, CPm, LôXm B¡-V-Yt-û\j

¾oUô²j-Rp, Lh-Ól-T-Ój-Rl-TP úYi-¥V Uô±-L-û[d Li-P-±-Rp, úNôRû] ùNn-Ùm

Øû\ûVj ¾o-Uô-²j-Rp. ÏÝ-®p Jq-ùYô-Ú-Y-¬u ùTôßl-×-L-û[j ¾o-Uô-²j-Rp B¡-V]

EhT-Óm.

2. úNôRû] ùNn-Ùm úTôÕ N¬-Vô] Et-ß úSôd-Lp, Uô±-L-û[d Lh-Ól-T-Ój-Õ-Rp, Ï±l-©hP

LôXj-§t-Ïs úNôR-û]ûV ØÝ-ûU-Vôd-Ï-Rp N¬-Vô] RL-Yp-L-û[d Ï±j-Õ-ûYj-Rp.

3. Et-ß-úSôd-Lp RL-Yp-L-û[l TVu-T-Ój§ N¬-Vô] Ø¥-Üd-Ï YÚ-Rp

4. úNôR-û]-«u ®¬-Yô] Ï±l× RVô-¬j-Rp

B£-¬-Vo úUt-á-±V GpXô ¨ûX-L-û[-Ùm ùYt-±-L-W-UôL ¨û\Ü ùNnV UôQ-Yo-L-Þd-Ïj úRûY-

Vô] ER-®-Ùm BR-W-Üm A°dL úYi-Óm. B]ôp CÕ UôQ-Yo-L-°u £k-R-û]f ùNVp-Ø-û\-L-û[-

Ùm ÑRk-§-W-Uô] DÓ-Tô-Ó-L-û[-Ùm RûP-ùNn-Ùm YûL-«p AûU-Vd áPô-Õ. Cj-R-ûLV Jq-ùYô-Ú

96

T¥-Ls

ãr-̈ -ûX-L-°-Ûm ùTÚm-TôXô] UôQ-Yo-L-ÞdÏm B£-¬-V-¬u ER®/BR-WÜ ¡ûPdL úYi-Óm. UôQ-

Yo-L-°u Lt-\p ùRôPo-Tô] Y[of-£d-Ï B£-¬ûV JÚ RûP-VôL AûU-Vd áPô-Õ.

5. TÏl-TônÜ ùNn-Õ Ø¥-ùY-Ój-Rp (Analysing and Inferring)

RW-Ü-L-û[f N¬-Vô-Ll TÏl-TônÜ ùNn-Õ Ø¥-ùY-ÓjRp Gu-T-Õ ©Wf-£-û]d-Ïj ¾oÜ Lôi-T-§p JÚ

Ød-¡-V-Uô] ¨ûX BÏm. úTôÕ-Uô] RW-Ü-L-°u ER-®-Ù-Pu SûP-ùT-ßm N¬-Vô] TÏl-TônÜ ©Wf-£-

û]j ¾o-Üd-Ï Y¯ SPj-Õ-¡u-\-Õ.


� TÏl-Tôn-Üd-Ï ER-Üm YûL-«p RW-Ü-L-Þd-¡-ûP-úV- Es[ ùRôPo-×-Ls Li-Ó©-¥d-Ll-Th-Ós-[-].

� RW-Ü-L-û[l TÏl-TônÜ ùNn-Õ Ø¥-Ü-Ls EÚ-Yôd-Ll-Th-Ós-[-].

� Ø¥-Ü-L-°u A¥l-T-ûP-«p FLe-L-°u Yônl-×-Ls úNô§j-Õl Tôod-Ll-Th-Ós-[-].

TPj-ûRd LY-²-Ùe-Ls. Ko A[Ü _ô¥-«p APoj§ úYß-Tô-Ós[ êu-ß §W-Ye-Ls Ft-±V úTôÕ

AYt-±u ̈ ûX TPj-§p Lôh-Pl-Th-Ós-[-Õ. Cj-§-W-Ye-L-°p úYß-ThP APoj-§-Ùs[ SôuÏ §Pl

ùTôÚs-Lû[ (D, E, F, G) úTôh-P-úTô-Õ AûY TPj-§p Lôi-©j-Õs-[-Õ úTôu-ß ̈ ûX-ùT-ß-¡u\]

G]d LÚ-R-Üm.

§W-Ym C

§W-Ym B

§W-Ym A

TPjûR Et-ß úSôd¡ §W-Ye-L-Þ-ûP-V-Üm ùTôÚs-L-Þ-ûP-V-Üm CPe-L-û[l TÏl-TônÜ ùNn-Õ

¸úZ ùLôÓd-Ll-Th-Ós[ ©Wf-£-û]-L-Þd-Ïj ¾oÜ Lôi-L.

1. êu-ß §W-Ye-L-°-Ûm APoj§ á¥V §W-Ym GÕ?

2. §W-Ym "A'Ùm §Pl-ùTô-Ús "D'Ùm Jl-×-ûUl-T-Ój-§-]ôp APoj§ á¥-V-Õ GÕ?

3. E, G Gu-T-Yt-±p APoj§ á¥-V-Õ GÕ?

4. êu-ß §Pl-ùTô-Ús-Ls, êu-ß §W-Ye-Ls CYt-ßs GRt-Ï APoj§ Ïû\-Ü?

5. §W-Ym CþÙm ùTôÚs GþÙm Jl-×-ûUl-T-Ój-§-]ôp GRt-Ï APoj§ áÓ-Rp?

Cj-R-ûLV ©Wf-£-û]-L-Þd-Ï ®ûP Lôi-T-Rt-Ï UôQ-Yo N¬-Vô] Et-ß-úSôd-Lp ¨LrjR úYi-Óm.

Jq-ùYô-Ú §W-Yj-§-à-ûP-V-Üm §Pl-ùTô-Ú-°-à-ûP-V-Üm CPj-§-û]l ×¬k-Õ ùLôi-Ó ©\ §W-Y, §Pl-

ùTô-Ús-L-Þ-Pu Jl-×-ûUl-T-Ój§ APoj-§-«u úYß-TôhûPl TÏl-TônÜ ùNn-Õ Li-Ó-©-¥dL úYi-

Óm. úUt-á-±V Øû\-«p ©Wf-£-û]-Lû[ ®]ôj-ùRô-Ïl-TôL ùY°-«-Ó-Y-Õ £d-L-Xô] ©Wf-£-û]ûV

UôQ-Yo LY-]-UôL AÔ-Lj ÕûQ-×-¬-Ùm.

97

T¥-Ls

6. LÚj-Õl T¬-Uôt-\m (Communication)

©Wf-£-û]j ¾oÜ Lôi-T-Ru TÏ-§-VôL UôQ-Yo-Ls A±k-Õ ùLôiP LÚj-Õ-Lû[ ùY°l-T-ÓjR TX

Y¯Øû\-L-û[l TVu-T-Ój-R-Xôm. ªL-Üm ùTôÚj-R-Uô] Y¯-Ø-û\-«-û]j úRoÜ ùNn-Y-Õ LÚj-Õl

T¬-Uôt-\j §\û] Y[-Wf ùNn-Ùm.


� LÚj-Õl T¬-Uôt-\j-§t-Ïl ùTôÚj-R-Uô] Øû\«p-úRoÜ ùNn-Vl-

Th-Ós[-Õ. Ei-ûU-Ls ̈ ß-Yl-Th-Ós-[-]. (Y-ûW-T-Pe-Ls, ®[d-Ll-

T-Pm, Ï±l×-Ls, TPe-Ls . . . . )

� Nôu-ß-Ls, ERô-W-Qe-Ls B¡-V-Yt-±u ÕûQ ùLôi-Ó LÚj-Õ-

Lû[l T¬-Uô-ßm §\-à-P-u ùY°-«h-Ós-[-]o.

� Ut-\-Yo-L-°u BúXô-N-û]-Lû[/LÚj-Õ-Lû[ Ht-ßd-ùLôs-[-Üm Uôß-

ThP Li-úQôh-Pe-Lû[ Ht-ßd ùLôs-[-Üm AYt-±u A¥l-T-

ûP«p R]-Õ £k-R-û]-L-û[-Ùm LÚj-Õ-L-û[-Ùm Uß-T-¬-º-Xû] ùNn-

Y-Rt-Ïm T§-X-°d-L-Üm CV-p-¡-\-Õ.

B£-¬-Vo, LÚj-Õl T¬-Uôt-\j-§t-Ïl TX Øû\-L-û[l TVu-T-Ój-Õm

§\û] UôQ-Yo-L-°-Pm Y[-Wf ùNnV úYi-Óm. GÓj-Õd-Lôh-PôL,

×®«p LôQl-T-Óm LôÓ-L-°u TW-Tl-T-[-®t-Ïm Y° Ui-P-Xj§u ùYlT

¨ûXd-Ïm CûPúV Es[ ùRôPo-×-L-û[d Li-Ó-©-¥j-Õ ùY°-«-Ó-Y-Rt-Ïd ¸úZ ùLôÓd-Ll-Th-Ós[

Øû\-L-û[l TVu-T-Ój-R-Xôm.

Lh-ÓûW

ThûP YûW-T-Pm

úL-f -£j -§ -Wm

×®-«u Ru-Y-W-Xô-ß

..........................................................

............................................................

©\ ãr-¨-ûX-L-°p Yôn-ùUô¯ ùY°-Â-Ó, TPd-Lôh-£, Tôj-§W S¥l-×, JüõdLôh-£-Ls B¡-V-Yt-û\-Ùm

TVu-T-Ój-R-Xôm.

7. A±-®u ùNV-Xôt-\p

(Application of Knowledge)ùTt\ A±-ûYl TVu-T-Ój§ Au-\ôP Yôr-®p

Ht-T-Óm Aà-T-Ye-Ls, ©Wf-£-û]-Ls B¡-V-

Ytû\ ®[d-L-Üm ©Wf-£-û]j ¾o-Üd-Lô] Y¯-

Ø-û\-Lû[ A±-Ü-ßj-R-Üm UôQ-Y-Úd-Ï CV-X-

úYi-Óm. ùTt-ßd-ùLôiP A±-®-Vp LÚj-Õ-L-

û[-Ùm §\u-L-û[-Ùm ×§V ãZp-L-°p TVu-T-

Ój-Õm úTôÕ Rôu AûY ùYßm ùNn-§-L-[ô-L

Uô\ô-Up CÚd-Ïm.

98

T¥-Ls


� ©Wf-£-û]ûVl ùTt-ßd-ùLôiP Øu-]-±®u A¥l-T-ûP-«p TÏl-TônÜ ùNn-Õs-[ôo-Ls.

� N¬-Vô] Ø¥-Ü-Lû[ EÚ-YôdL Ø¥k-R-Õ

� A±-®u TVu-Tô-Ó Su-\ô-Ll TVu-T-Ój-RlTh-Ós-[-Õ/A±-Ü-éo-Y-UôL ̈ ß-Yl-Th-Ós-[-Õ

TPj-§p Lôi-©j-Õs-[-Õ úTôX úYß-ThP A[-Ü-L-°p CWi-Ó v¼p Tôj-§-We-L-Þm AYtû\

®Pl ùT¬-V-Õm ê¥Ùs-[-Õ-Uô] JÚ ©[ôv¥d Tôj-§-W-Øm JÚ UWl-T-X-ûL-Ùm TVu-T-Ój§

EQ-Ül ùTôÚs-L-°u ùYl-T-¨-ûXûV A§L úSWm ¨ûX-ùT-\f ùNnV Ko AûUlûT EÚ-

YôdL úYi-Óm Gu-ß LÚ-R-Üm.

Cq-Yô-ß Ko AûUlûT EÚ-YôdL úYi-Ó-Uô-]ôp êu-ß Øû\-L-°-Ûm Es[ ùYl-Tl TW-Yp

Øû\ Ï±j-Õm AR-û]d Lh-Ól-T-Ój-Õm LôW-¦-L-û[d Ï±j-Õm UôQ-Yo-Ls ùTt\ A±-®û]l

TVu-T-ÓjR úYi-Óm. Rôu EÚ-Yôd-¡V AûUl-©---Úk-Õ ùTt\ TXu-Lû[ A±-®-Vp éo-Y-

UôL ®[d-L-Üm UôQ-Y-Úd-Ï CVX úYi-Óm.

8. A±-®-Vp U]l-TôuûU (Scientific Attitude)A±-®-Vp U]l-TôuûU Jq-ùYô-Ú-Y-Ú-ûP-V-Üm Au-\ôP Yôrd-ûL-«u TÏ-§-VôL Y[of£ AûPV

úYi-¥-V-Õ ªL- AY-£-Vm. £X A±-®-Vp LÚj-Õ-Lû[ A±k-R-RôúXô ùNVp-Ø-û\j §\u-L-û[l ùTt-

ßd ùLôi-P-RôúXô JÚ-Y-Úd-Ï A±-®-Vp U]l-TôuûU Ht-TP úYi-Ó-m G]d ¡ûP-Vô-Õ. EVo Lp®

Lt-\-Yo-Ls áP Au-\ôP Yôrd-ûL-«p A±-®-Vp Ru-ûU-Vt\ Øû\-Lû[ Ht-ßd-ùLôs-Y-Õ NôRô-

WQUôLd LôQl-T-Ó-Y-Rô-Ïm. N¬-Vô] A±-®-Vp Li-úQôh-P-ªu-ûUúV CRt-Ïd LôW-Qm.


� ©Wf-£-û]ûV ®Uo-N] éo-Y-UôL AÔ-¡-Ùs-[-]o.

� A±-®-Vp éo-Y-Uô] U§l-Àh-Ó Øû\ ûLVô-[l-Th-Ós-[-Õ.

� Nôu-ß-L-Þ-P-u A±-Ü-éo-Y-Uô-] ̈ ûX-TôhûP Ht-ßd-ùLôi-Ós-[ôo-Ls.

®ûX Ïû\kR U¡rÜk-Õ-Lû[ (Car) TW-Y-Xô-Ll TVu-T-Ój-Õ-Y-Õ Ud-L-°u TV-Ql ©Wf-£-û]-L-

Þd-Ïf £\kR ¾o-Yô-Ïm. Aû]-Y-Úd-Ïm U¡rÜk-Õ (Car) Gu\ Gi-Qm SûP-Ø-û\-«-Xô-]ôp

YôrdûL ªL-Üm U¡rf-£-VôL AûU-Ùm. Cd-L-ÚjûR ¿e-Ls Ht-ßd ùLôs-¡-Èo-L-[ô?

Cl-©-Wf-£-û]-«u N¬-Ùm RY-ßm U§l-©-Ó-Y-Rt-Ï Øu YôL-]e-L-°u ùTÚd-Lm Ht-T-Ój-Õm Rôd-

Lj-ûRl Tt± A±V úYi-Óm. YôL-]e-Ls A[-Üd-L-§-L-Uô-Ll ùTÚ-¡-]ôp

Ñt-ßf-ã-Z--u ùYl-T-¨ûX A§-L-¬d-Ïm.

Ñt-ßf-ã-Zp UôÑ-T-Ó-Y-Õ A§-L-¬d-Ïm.

®Tj-Õ-Ls ùTÚ-Ïm.

TX EPp-S-Xl ©Wf-£-û]-Ls EÚ-Yô-Ïm.

ùT¬V v¼p Tôj-§-Wm v¼p Tôj-§-Wm ©[ôv¥d Tôj-§-Wm UWl-T-XûL

99

T¥-Ls

R²-S-T-¬u YN-§-Ls A§-L-¬d-Ïm úTôÕ AûY Nê-Lj-Rt-Ï Uh-Ó-UpX ×®-«u ¨ûX-úTt-±-

û]-Ùm ATô-Vl-T-Ój-Õm. "Aû]-Y-Úd-Ïm Lôo' Gu\ LÚj-Õ SûP-Ø-û\d-Ï ELk-R-Rp-X. CRt-Ïl T§-

Xô] Øû\ Tt-±f £k-§l-TúR ELk-R-Õ. Ñt-ßf-ã-Z-Ûd-Ï UôÑ EÚ-Yôd-LôR ûNd-¡s úTôu\ YôL-]e-L-

û[-úV TW-Y-Xô-Ll TVu-T-ÓjR úYi-Óm. ùTôÕ YôL-]e-L-û[l TVu-T-Ój-Õ-Y-Rt-Lô] U]-¨ûX Ud-L-

°-ûPúV EÚ-YôL úYi-Óm. Cq-Yô-ß Øt-±-Ûm A±-®-V-Û-Qo-Ü-Pu NêL SuûU TVlT-Õ-Uô] Li-

úQôh-Pj-Õ-Pu UôQ-Yo-Ls ©Wf-£-û]-L-û[l TÏl-TônÜ ùNnV úYi-Óm.

9. A±-®Vp TûPl-×j §\u (Creativity in Science)A±-®-Vp A¥l-T-ûP-«-Xô] TûPl-×-Ls êXm U²R C]j-§t-Ïl TVu-R-Úm Li-Ó-©-¥l-×-

Ls ¡ûPd-Ll-ùTt-\-]. G]úY A±-®-Vp TûPl-©u Y[of-£d-Ï A±-®-Vp Lp-®-«p Ød-¡V Te-Ï

Ei-Ó. SPkÕ TZ-¡V Y¯-L-°---Úk-Õ ®X-¡ SPl-T-Rt-Ïm Uôt-ß Y¯-L-°p £k-§d-L-Üm UôQ-Yo-L-Þd-

Ïl T«t£ A°dL úYi-Óm. Uô²-P-Úd-Ïl TV-às[ Tp-úY-ß Li-Ó-©-¥l-×-Lû[ EÚ-Yôd-Ïm §\-à-

ûP-V-Yo-L-[ôL Uôt\ úYi-Óm.


� ùTt-ßd-ùLôiP A±-®-Vp LÚj-Õ-L-û[l TVu-T-Ój§ ×§V LÚj-Õ-Ls/Uô§-¬-Ls/LÚ-®-Ls

EÚ-Yôd-¡-Ùs-[-]o.

� EÚ-Yôd-¡V LÚj-§t-Ï/Uô§-¬d-Ï/LÚ-®d-Ï A±-®-Vp éo-Y-Uô] ®[d-Lm A°d-Ll-Th-Ós-[-Õ.

� ARu TVu-Tô-Ó ®[d-LlTh-Ós-[-Õ.

¸úZ á\l-Th-Ós[ Ui-P-Xe-L-Þ-Pu ùRôPo-×-T-Ój§ A±-®-Vp TûPl-×j §\û] U§l-À-Ó

ùNn-V-Xôm.

� T¬-úNô-Rû] Y¥-Y-ûUj-Rp

� LÚ-®-Lû[ Y¥-Y-ûUj-Rp

� U] K®-Vm EÚ-Yôd-Ï-Rp

� ùTôÚs-L-°u ANô-Rô-WQ TVu-Tô-Ó Li-P-±-Rp

� UôVj-úRôt-\m

TÚY U§l-Àh-Ód LÚ-®-Ls

TÚY U§l-Àh-¥t-Ïf £\kR LÚ-®-Lû[ EÚ-Yôd-Ïm úTôÕ LY-²dL úYi-¥-VûY VôûY?

¸úZ £X Uô§-¬-Ls RWl-Th-Ós-[-]. AYt-û\d LY-²d-L-Üm. U§l-Àh-Ód LÚ-®-L-°u R²j-Ru-ûU-Ls

¸úZ ùLôÓd-Ll-Th-Ós-[-]. AYt-ßs Cq-®-]ôd-L-°p Es-[ûY GûY Gu-TûR U§l-©-P-Üm. Cd-L-Ú-

®-L-Þd-Ï AûUk-§-ÚdL úYi-¥V £\l-©-Vp-×-Ls GûY? Li-Ó-©-¥j-Õ Cj-Õ-Pu CûQd-L-Üm.

®]ôd-Ls þ £\l-©-Vp-×-Ls

� JÚ ©Wf-£-û]f ãZûX EÚ-YôdL úYi-Óm.

� EVokR E[f-ùN-Vp-Tô-Ó-L-Þd-Ï Ød-¡-Vj-Õ-Ym A°dL úYi-Óm.

� ùTt\ A±-®-û]l TVu-T-Ój-Õ-Yt-Lô] ãZûX EÚ-YôdL úYi-Óm.

� UôQ-Yo-L-°u Aà-T-Ye-L-Þ-Pu ùTôÚk-Õ-Y-RôL CÚdL úYi-Óm.

� Nê-Ll ©Wf-£-û]-L-°p Re-L-°u R²l-ThP LÚj-Õ-Lû[ ùY°-«-Ó-Y-Rt-Lô] Yônl× A-°l-T-RôL

AûUV úYi-Óm.

� U§l-Àh-Ód Ï±l-×-L-°u A¥l-T-ûP-«p U§l-À-Ó ùNnV ELk-R-RôL CÚdL úYi-Óm.

� ®[d-Le-L-Þm A±-Ü-ûW-L-Þm G°-ûU-VôL AûUV úYi-Óm.

100

T¥-Ls

TÚY U§l-À-Ó þ Uô§¬ ®]ôj-Rôs

1. YÏl-×-þ5

AX-Ï : ®ûX U§l-×s[ Ri-½o

úLW-[j-§u Au-\ô-Pj Ri-½o ®²-úVô-Lm ùRôPo-TôL SPj-Rl-ThP LQd-ùL-Ól-©---Úk-Õ

úRoÜ ùNnR 4 ÏÓm-Te-L-°u ®T-We-Ls Ah-P-Y-ûQ-«p ùLôÓd-Ll-Th-Ós-[-]. JÚ-Yo JÚ Sôs

TVu-T-Ój-Õm Ri-½-¬u NWô-N-¬-Vô] A[-Yô-Ïm CÕ.

TVu-Tô-Ó

Ï¥l-T-Rt-Ï 2.5 2.5 2.5 3

Ï°l-T-Rt-Ï/Ñj-Rm ùNn-Y-Rt-Ï 40 60 40 10

EQÜ NûUl-T-Rt-Ï 10 20 251 5

ØLm/ûL Ñj-Rm ùNn-Y-Rt-Ï 10 15 12 3

Õ¦-Õ-ûYl-T-Rt-Ï/Tôj-§-We-Ls LÝ-Ü-Y-Rt-Ï 60 70 65 30

ùUôj-Rm 1225 167.5 144.5 61

Ah-P-Y-ûQ-ûVl T¬-úNô-§j-Õ ¿e-Ls A-±k-R-Yt-û\l T§Ü ùNn-V-Üm. Ee-L-Þd-Ï ER-Üm Øû\-«p

AûUkR £X Ï±l-×-Ls ¸úZ ùLôÓd-Ll-Th-Ós-[-].

� ùTôÕ-YôL Gk-ùRkR úRûY-L-Þd-LôLj Ri-½o A§-L-Uô-Ll TVu-T-Ój-Rl-T-Ó-¡-\-Õ?

� Gk-ùRkR úRûY-L-Þd-LôLj Ri-½o Ïû\-Yô-Ll TVu-T-Ój-Rl-T-Ó-¡-\-Õ?

� Ri-½ûW Gk-ùRkR Åh-¥-]o Lh-Ól-Tô-Ó-Pu TVu-T-ÓjR úYi-Óm?

� AYo-L-Þd-Ï Gu-ù]u] A±-Ü-ûW-Ls YZeL úYi-Óm?


� TÏl-TônÜ ùNn-Y-Rt-Ï ER-Üm Øû\-«p RW-Ü-L-Þd-¡-ûPúV Es[ ùRôPo× Li-Ó©-¥d-Ll-Th-

Ós-[-Õ.

� RW-Ü-Lû[ ®[d¡ A±-Ü-éo-Y-Uô] Ø¥-Ü-Ls GÓd-Ll-Th-Ós-[-].

� Ø¥-Ü-L-°u A¥l-T-ûP-«p ùTôÚj-R-Uô] A±-Ü-ûW-Ls YZe-Ll-Th-Ós-[-].

®ûPd-Ï-±l-×-Ls

- Õ¦- Õ-ûYj-Rp, Tôj-§-Wm LÝ-Ü-Rp, Ï°j-Rp, Ñj-Rm ùNn-Rp B¡-V-Yt-±t-Ï A§-Lm Ri-½o

TVu-T-Ój-Rl-T-Ó-¡-\-Õ.

- Ï¥l-T-Rt-Ï ªLd Ïû\-Yô-LúY Ri-½o TVu-T-Ój-Rl-T-Ó-¡-\-Õ.

- 2 þ-Bm, 3 þ-Bm Åh-¥-Ûs-[-Yo-Ls Ri-½-ûWd Lh-Ól-Tôh-Ó-Pu TVu-T-ÓjR úYi-Óm. Õ¦

ÕûYl-T-Rt-Ïm, Ï°l-T-Rt-Ïm Ri-½-¬u TVu-Tôh-ûPd Ïû\dL úYi-Óm. Cq-Yô-ß ùTôÕ-Yô]

A[Ü -h -P -¬p

ÅÓ 1 ÅÓ 2 ÅÓ 3 ÅÓ 4

101

T¥-Ls

Ø¥Ü T§Ü ùNn-Vl-T-Ó-¡-\-Õ.

2 YÏl× þ 5

AX-Ï : G]dÏ úYi-Óm BúWôd-¡-Vm

Tôo-ûYd Ïû\Ü, Tt-L-Þd-Ïm GÛm-×-L-Þd-Ïm Eß-

§j-RuûU Ïû\-Ü, úNôûL úTôu\ EPp-S-Xl ©Wf-

£-û]-L-[ôp §]k-úRô-ßm ¿Õ UÚj-Õ-YûW AÔ-¡-

]ôs. EQ-®p £X Fh-Pf-Nj-Õ-L-°u Ïû\-Yôp Cj-

R-ûLV ©Wf-£-û]-Ls Ht-T-Ó-¡u-\] Gu-ß UÚj-Õ-Yo

á±-]ôo. Cd-Ï-û\-Tô-Ó-Lû[ ¿dL Gu-ù]u] EQÜ

YûL-Lû[ Eh-ùLôs[ ¿e-Ls A±-ÜûW áß-Åo-Ls?

Hu? Ah-P-Y-ûQ-ûVl éoj§ ùNn-V-Üm.

EPp SXd Ïû\Ü

T¬k-Õ-ûWd-Ïm EQÜ

T¬k-Õ-ûWd-Ld LôW-Qm


� ùTt\ A±-®u A¥l-T-ûP-«p ©Wf-£-û] TÏl-TônÜ ùNn-Vl-Th-Ós-[-Õ.

� N¬-VôL Ø¥-Ü-Ls GÓd-Ll-Th-Ós-[-].

� A±-Ü-éo-UôL ®[d-Ll-Th-Ós-[-Õ.

®ûPd Ï±l-×-Ls

- Tôo-ûYd Ïû\ûY ¨Yoj§ ùNnV ûYh-P-ªu A LôQl-T-Óm ¸ûW-Ls/Lôn-L-±-Ls TVu-T-ÓjR

úYi-Óm. (1)

- Tt-L-Þd-Ïm GÛm-×-L-Þd-Ïm Eß-§j RuûU ¡ûPdL Lôp-£-Vm, TôvTWv APe-¡V Tôp, TZ-

YûL-Ls, Áu, Cû\f£ B¡-V-Ytû\ EiQ úYi-Óm. (1)

- úNôûL ¿e-Ï-Y-Rt-Ï CÚm-×f Nj-Õ APe-¡V ¸ûW-L-û[-Ùm AúRô-Ó ùRôPo-×-ûP-V-Yt-û\-Ùm

EiQ úYi-Óm G] A±-Ü-ßjR úYi-Óm. (1)

102

T¥-Ls

YÏl× þ 6

AX-Ï : éª-«u TôÕ-Lôl-×d LY-Nm

Ï°o NôR-]l ùTh-¥ Yôe-Lf ùNu\ ÏÓm-Tj-§t-Ïm LûPd-Lô-W-Úd-Ï-ª-ûPúV ¨LrkR EûW-Vô-P-ûXd

LY-²-Ùe-Ls.

LûPd-Lô-Wo þ CÕ ºRs ¨ß-Y-]j-§u Ï°o NôR-]l ùTh-¥-Vô-Ïm. 165 -h-Po ùLôs-[-[-Ü-

ûPV CRt-Ï 6000 ìTôn ®ûX-. C§p ûahúWô lðúWô Lôo-Tu

TVu-T-Ój-Rl-Th-Ós-[-Õ.

ÏÓm-Tj- R-ûX-Yo þ CûR®P ®ûX Ïû\kR Ï°o-Nô-R-]l ùTh-¥ Cp-ûX-Vô?

LûPd-Lô-Wo þ CûRl TôÚe-Ls. ¶Uô ¨ß-Y-]j-§u Ï°o NôR-]l ùTh-¥. 165 -h-Po ùLôs-

[[-Ü-ûP-V-Õ. ®ûX 5500 ìTôn. C§p Ïú[ôúWô lðúWô Lôo-Tu

TVu-T-Ój-Rl-Th-Ós-[-Õ.

ÏÓm-Tj- R-ûX-Yo þ Cq-®-Wi-Ó Uô§-¬-L-°-p ªu-Nô-Wj§u TVu-T-ôh-Ó A[Ü ùNVp-Tôh-Ój-

§-\u CYt-±p úYß-Tô-Ó-Ls Es[-]Yô?

LûPd-Lô-Wo þ CpûX CWi-Óm JúW AûUl-×-ûP-VûY.

¿e-L-s GkR Ï°o-Nô]-Rl ùTh-¥-ûVj úRok-ùR-Ól-Ào-Ls? Hu?


� ®Uo-N-] éo-Y-UôLl ©Wf-£û] AÔ-Ll-Th-Ós-[-Õ.

� A±-®-Vp éo-Y-Uô] U§l-Àh-ÓØû\ ©u-Tt-\l-Th-Ós-[-Õ.

� Nôu-ß-L-Þ-Pu Ùd-§-«u A¥l-T-ûP-«p ¾o-Uô-]e-Ls GÓd-Ll-Th-Ós-[-].

®ûPd Ï±l-×-Ls

Ïú[ôúWô lðúWô Lôo-Tu KúNôu TP-Xj-§p Tô§lûT Ht-T-Ój-Õm. (2)

£±-R-[Ü ®ûX á¥-]ô-Ûm Ñt-ßf-ã-Z-Ûd-Ï Fß ®û[-®d-LôR LÚ®-Lû[ Sôm TVu-T-ÓjR úYiÓm.

(2)

YÏl× þ 6

AX-Ï : LiQô¥ Su-\ô-]ôp

úLôÏp EÚYôdL ®Úm-×m JÚ ùT¬vúLôl-©u Y¥-Yj-ûRl TôÚe-Ls. C§p Li-Qô-¥-Ls ùTôÚj-

Rl-TP úYi-¥V CPj-ûR-Ùm Øû\-ûV-Ùm YûWk-Õ LôhP CV-Û-Uô?

103

T¥-Ls


� TÏl-Tôn-Üd-Ïj ÕûQ-×-¬-Ùm YûL-«p RW-Ü-L-Þd-¡-ûP-úV-Ùs[ ùRôPo-×-Ls Li-P-±-Vl

-Th-Ós-[-].

� RW-Ü-Lû[ ®[d¡ Ùd§ éo-Y-Uô] Ø¥-Ü-Lû[ EÚ-Yôd-¡-Ùs-[-]o.

� Ø¥-Ü-L-°u A¥l-T-ûP-«p N¬-Vô-L-Üm A±-®-Vp éo-Y-Uô-L-Üm TPm YûW-Vl-Th-Ós-[-Õ.

®ûPd-Ï-±l-×-Ls

5. YÏl× þ 7

AX-Ï : Sôm TôÕ-LôdL úYi-¥V Ri-½o

¸úZ ùLôÓd-Ll-Th-Ós[ TPj-ûRd LY-²d-L-Üm. êu-ß ¿oj-ùRôh-¥-L-°-Ûm JúW A[Ü Ri-½-o Es[Õ.

GkR ¿oj ùRôh-¥-«u ¸r AûUd-Ll-Th-Ós[ ¿of-Nd-L-Wm úYL-UôL CVe-Ïm? ®ûP-«û] ®[d-Ï-

Åo-L-[p-X-Yô?

104

T¥-Ls


� TÏl-Tôn-Üd-Ïj ÕûQ-×-¬-Ùm YûL-«p RW-Ü-L-Þd-¡-ûP-úV-Ùs[ ùRôPo-×-Ls Li-P-±-Vl

-Th-Ós-[-].

� RW-Ü-Lû[ ®[d¡ Ùd-§-éo-Y-Uô] Ø¥-Ü-Ls GÓd-Ll-Th-Ós-[].

� Ø¥-Ü-L-°u A¥l-T-ûP-«p N¬-Vô-L-Üm A±-®-Vp éo-Y-Uô-L-Üm TPm YûW-Vl-Th-Ós-[-Õ.

®ûPd-Ï-±l×

TPm Cþ«p ¿of-Nd-L-Wm úYL-UôL CVe-Ï-¡-\-Õ? (2)

CkR ¿oj-ùRôh-¥-«Ûs[ Ri-½-¬u EV-Wm Ut-ßs-[-Ytû\®Pd áÓ-Rp Gu-T-Rôp ÏZô-«-Ûs[ Ri-

½-¬u AÝj-Rm A§-L-UôL CÚd-Ïm. BLúY A§L Nd-§-Ù-Pu Ri-½o ùY°-úV-ßm. (3)

AX-Ï : ×°-«u CW-L-£-Vm

ùLôÓd-Ll-Th-Ós[ §W-Ye-L-°p Aª-Xj Ru-ûU-Ù-ûP-V-ûY, Bp-L--j Ru-ûU-Ù-ûP-VûY GûY G]

A±k-Õ-ùLôs[ µ_÷ -h-Uv Lô¡-Rm TVu-T-Ój§ SPj-§V úNôR-û]d Ï±l-ûTd LY-²d-L-Üm.

Et-ß úSôd-Lp

úUûN-«u ÁÕ ûYd-Ll-Th-Ós[ Sôu-Ï Àd-Lo-L-°-ÛØs[ §W-Ye-L-°-Ûm Jq-ùYô-Ú ¿X -h-Uv Rôs

Sû]j-Õl TôojR úTôÕ Ju-ß, Sôu-Ï Àd-Lo-L-°p ¿X ̈ \m Lôh¥V-Õ. CWi-ÓYÕm êu-\ôY-Õm Àd-Lo-

L°p Es[ §W-Ye-Ls -h-Uv Rôû[ £Yl× ¨\UôL Uôt-±-].

Ø¥Ü: Ju-ß, Sôu-Ï Àd-Lo-L-°p Bp-L- Es-[-Õ. CWi-Ó êu-ß Àd-Lo-L-°p Aª-Xd-L-ûW-Np Es-[-Õ.

� µ_÷ Yk-R-ûPkR Ø¥Ü N¬-Rô]ô Gu-ß T¬-úNô-§d-L-Üm. N¬-Vô] Ø¥-Üd-Ï YW-úYi-Ó-Uô-«u

úNôR-û]-«p Gu] Uôt-\m ùNnV úYi-Óm.


� ©Wf-£-û]j ¾o-Üd-Ï Y¯ SPj-Õm úNôRû]Øû\ úRok-ùR-Ód-Ll-Th-Ós-[-Õ.

� ùTôÚj-R-Uô] LÚ-®-Ls úRoÜ ùNn-Vl-Th-Ós-[-].

®ûPd Ï±l-×-Ls

Ju-ß, Sôu-Ï Àd-Lo-L-°p Bp-L--úVô ¿ojR (dilute) LûW-NúXô CÚd-L-Xôm.

Bp-L-- -ûVd Li-Ó-©-¥dL £Yl× -h-Uv Lô¡-R-Øm TVu-T-ÓjR úYi-Óm. Al-T-¥-ùV-²p

N¬-Vô] Ø¥ûY Yk-R-ûP-V-Xôm.

105

T¥-Ls

AX-Ï : J- -l ©-W-Tg-Nm

CVd-Ll-ThP CûNd-LûY TVu-T-Ój§ úNôR-û]-Ls ùNnR AxWl T§Ü ùNnR £X Ï±l-×-L-û[d

LY-²Ùe-Ls.

� CûNd-LûY, ùRôe-L-®-Pl-ThP Tk-§-û]j ùRôhP úTôÕ AÕ A¥j-Õ Uôt-±-V-Õ úTôu-ß ALu-ß

ùNu-\-Õ.

� Tk-Õ £±-Õ úSWm FN-Xô-¥d ùLôi-¥-Úk-R-Õ.

� CûNd-L-ûYûV Àd-L-¬-Ûs[ ¿ol-T-Wl-©p ûYj-R-úTô-Õ Ri-½-¬u úUp-T-Wl× A§ok-R-Õ.

� Àd-L-¬p ¨û\V Ri-½o CÚk-R-Õ.

� CûNd-L-ûY-«u Td-Le-L-°p ®W-Xôp ùRôhP úTôÕ ®Wp A§o-Y-ûPk-R-Õ.

CkR Et-ß úSôd-L-- - - -Úk-Õ A`-Wl Yk-R-ûPkR Ø¥Ü Gu-]? Cm-Ø-¥-Üd-Ï YW úUt-á-±V úNôR-û]-

L-°p AxWl-×d-Ï TVu-Th-PûY GûY? (5)


� Ø¥-Ü-Lû[ EÚ-Yôd-Ï-Y-Rt-Ïl ùTôÚj-R-Uô] Et-ß-úSôd-Lp-L-Új-Õ-Ls úRoÜùNn-Vl-Th-Ós-[-].

� Et-ß-úSôd-Lp-Ls TÏl-TônÜ ùNn-Vl-Th-Ós-[-].

� N¬-Vô] Ø¥-Ü-Lû[ AûPk-Õs-[-]o.

®ûPd-Ï-±l-×-Ls

AxWl CVd-Ll-ThP CûNd-LûY A§o-Y-ûP-¡-\-Õ Gu\ Ø¥-Üd-Ï Yk-§-Úd-L-Xôm. (2)

Tk-Õ ALu-ß ùNu-\-Õ, ¿ol-T-Wl× A§o-Y-ûPk-R-Õ. ®Wp A§o-Y-ûPk-R-Õ úTôu\ Et-ß-

úSôd-Lp-Ls Ø¥-Ü-Lû[ EÚ-Yôd-Lj ÕûQ-×-¬k-R-Õ. êu-ß ãZp-L-°-Ûm CûNd-L-ûY-«u

A§oúY Cq-Y-à-T-Ym Ht-T-Pd LôW-Q-Uô-«t-ß. (3)

106

T¥-Ls

Tœß ˛ 5

L⁄j-’l T -̈UÙt-\m ˛ NÍ-Lj-ßp

107

T¥-Ls

"

"TôÚe-Ls''. . . . . G]j §ûLj-R-Õ úTôp ®¯j-Õl

Tôoj-Õd ùLôiúP Ru Tô¦-«p B£-¬ûV úTNj

ùRôPe-¡-]ôo. ""Ee-L-Þ-ûPV ULu KWô-«-Wm Øû\

ùPvdûLj §\d-¡-\ôs AûPd-¡-\ôs. A¥d-L-¥ AYs

HúRô GÓd-¡-\ôs §ÚmT ûYd-¡-\ôs. Jq-ùYô-Ú Øû\-

Ùm §\d-¡u-\ôs AûPd-¡u-\ôs. ARô-Y-Õ úSôh-

×dûL GÓd-¡-\ôs. ©u Jq-ùYôu-\ôL ûYd-¡-\ôs. Jq-

ùYôÚ Øû\-Ùm ùPvdûL TPôo TPôo G]j §\kÕ

AûPd-¡\ôs. ARô-Y-Õ Cl-úTô-Õ "H' Gu\ GÝjûR

GÝ-Õ-¡\ôs Gu-\ôp ØR-Xô-Y-RôL AYs ùPvdûLj

§\kÕ úSôh-×dûL GÓd-¡-\ôs. TPôo Gu\ KûN-Ù-Pu

AûPd-¡-\ôs. Ái-Óm §\d-¡u-\ôs. ùTu-£-ûXj úR¥

GÓd-¡u-\ôs. Ái-Óm LôÕ AûPd-Ïm T¥ KûN-Ù-Pu

AûPd-¡-\ôs . . . . TôÚe-Ls. ØR-Xô-Y-RôL GÝ-§V "H'

AY-Þd-Ïj §Úl-§-V-°d-L-®p-ûX. ùPvdûL Áu-Óm

§\d-¡u-\ôs . . . ! Wl-TûW GÓd-¡u-\ôs. A¯d-¡-\ôs.

Ái-Óm ûYd-¡u-\ôs . . . Th-Pô-Ñ ùY¥l-T-Õ úTôu\

KûN-«p AûPd-¡u-\ôs. Ái-Óm "H' GÝ-Õ-¡-\ôs . .

. ''

úPôh-úPôf-Nôu . . . . . . ?- Nu-]-X-Ú-¡p £ßª

108

T¥-Ls

ÅÓm Ts-°-Ùm

UôQ-Yo-L-°u Lt-\p ùNVp-Ø-û\-«p CûY

CWi-Óm ªL Ød-¡-V-Uô] ̈ ß-Y-]e-L-[p-X-Yô?

Åh-¥-Ûm Nê-Lj§-Û-Øs[ Sm-©d-ûL-Ls, A±-

Ü-Ls, TZd-L-Y-Zd-Le-Ls B¡V Ti-Tôh-Ód áß-

L -° - - -Úk -Õm CVt -ûL -« - - -Úk -Õm ùTt -ßd -

ùLôiP CVp-Tô] A±-Ü-Pu UôQ-Yo-Ls Ts-

°d-Ï YÚ-¡-\ôo-Ls. Aq-Y-±-®u A¥l-T-ûP-«p

AÚ-Lô-ûU-«úXô ùRôûX-®úXô Es[ Nê-Lj-

§u Sm-©d-ûL-L-û[-Ùm A±-ûY-Ùm R]Õ

A±Ü-Pu Jl-©h-Ól Tôod-L-Üm ùNn-¡-\ôu. Aj-

Õ-Pu RU-Õ Si-To-L-°u £k-R-û]-L-û[-Ùm

A±Ü-L-û[-Ùm ×¬k-Õ-ùLôs-Y-Rt-Lô] §h-P-ªhP

Lt-\p Aà-T-Ye-L-û[-Ùm Ts-°-«---Úk-Õ ùTß-¡u-\ôu. A±-®-Vp éo-Y-Uô] A±-Yôd-LúU Ts-°-

«u ùTôßl-Tô-Ïm. ÅÓm Nê-L-Øm UôQ-Y-û] ARt-Ïj RVô-Wôd-L-Üm ãZûX EÚ-Yôd-L-Üm úYi-

Óm. UôQ-Y-àm AY-]-Õ Nê-L-Øm G§-¬-Óm ©Wf-£-û]-L-°p DÓ-T-P-Üm, R]-Õ ©Wf-£-û]j ¾o-Üd-Lô]

ØVt-£-«u Yô«-XôL A±-Yôd-Lm ùTß-Y-Õ-Pu Yôr-®û] úUÛm úUm-T-Ój-R-Üm CV-Û-¡u-\-Õ. Nê-

Lj-§u ùTôÕ-Yô] A±-Ü-Lû[ ×Õl-©d-L-Üm Y[-Wf ùNn-V-Üm ÅÓm Ts-°-Ùm Ju-ß-úN-Úm Yônl-

TôL UôQ-Y-²u/UôQ-®-«u Lp-®ûV Sôm Lôi-¡-ú\ôm.

UôQ-Y-²u Lp-®-Ùm ùTt-ú\ô-Úm B£-¬-V-Úm

UôQ-Y-²u Lp-®-ûV-Ùm Y[of-£-ûV-Ùm ûUV-Uô-Ld ùLôiP ùNVp-Tô-Ó-L-°p

AY-W-Yo Te-¡-û]l ×¬k-Õ Ju-±-ûQk-Õ ùNV-Xôt-ß-Y-Rt-Lô] Bo-Yj-ûR-Ùm

§\-ûU-L-û[-Ùm B£-¬-V-Úm ùTt-ú\ô-Úm AûPV úYi-Óm. Ce-Ï JÚ-Yo Ut-

ù\ô-Ú-YûW ®¯l-×-Qo-Y-ûP-Vf ùNn-¡-\ôo G]d LÚR CV-Xô-Õ. Åh-Ó, Ts-°f

Ñt-ßf ãZp-L-°-p UôQ-Yo-L-°u Te-L-°l-×-L-°-p Ød-¡-Vj-Õ-Ym ùLôÓj-Õ UôQ-

Yo-L-°u Lt-\-Ûd-Ïm Y[of-£d-Ïm E¬V ùNVp-§h-Pe-Lû[ Y¥-Y-ûUj-Õ SûP-

Ø-û\l-T-Ój-Õ-YûR B£-¬-V-Úd-Ïm ùTt-ú\ô-Úd-Ïm CûPúV Es[ LÚj-Õl

T¬-Uôt-\m úSôd-L-Uô-Ld ùLôs-¡-\-Õ.

LÚj-Õl T¬-Uôt\ Ui-P-Xe-Ls GûY?

UôQ-Yo-L-°u Lt-\p ùRôPo-TôL ¿e-Ls ùTt-ú\ô-Ú-Pu GYtû\ ®Yô-§d-¡-Èo-Ls. Lp® Bi-Ó ØÝ-

Y-Õm Sôm JúW LÚjûR ®Yô-§l-T-§p-ûX. Ts° Bi-¥u ùRôPd-Lj-§p ØRXôY-Õ YÏl× B£-¬-

Vo ùTt-ú\ôo áh-Pj-§p, TÚY U§l-Àh-Ó-Pu ùRôPo-Tô] áh-Pj-§Ûm TX úYû[-L-°p SûP-ùT-ßm

áh-Pe-L-°-Ûm ùYq-úY-ß Lô¬-Ve-Ls Ï±j-Õd LÚj-Õl T¬-Uôt-\m SûP-ùT\ úYi-Óm. Aq-Yl-úTô-

Õs[ úRûY-Ls, ©Wf-£-û]-Ls, ùRôPok-Õ ùNnV úYi-¥-V] B¡-VûY B£-¬-V-Úd-Ïm ùTt-ú\ô-

Úd-Ïm CûPúV GYtû\ ®Yô-§dL úYi-Óm Gu-ß ¾o-Uô-²l-T-Ru A¥l-T-ûP-VôL AûU-Ùm. CYt-

±p ùTôÕ-YôL YÚ-Y-]-Üm £X Ï±l-©hP úYû[-L-°p ®Yô-§dL úYi-¥-V-ûY-Ùm ̧ úZ RWl-Th-Ós-

[-]. AûY ØÝ-ûU-V-ûPV®p-ûX. Ee-L-Þ-ûP-V-Üm ùTt-ú\ô-Ú-ûP-V-Üm úRûY-L-û[l ùTôßj-Õ

úRûY-Vô-]-Yt-û\j úRok-ùR-Ód-L-Xôm. ×§-V-]-Yt-û\f úNoj-Õd ùLôs-[-Xôm.

109

T¥-Ls

1. TôPj-§h-P-Øm Lt-\-Ûm

�TôPj-§h-Pj-§u CXd-Ï-Ls GûY?

�UôQ-Yo-Ls Ts-°-«p T¥d-Ïm TôPe-Ls GûY?

�UôQ-Yo-Ls Lt-T-Õ Gq-Yô-ß?

- ®Yô-Re-L-°p Te-Ï-ùT-ß-Y-Ru Yô«-XôL

- úNôR-û]-L-°p DÓ-T-Ó-Y-Ru Yô«-XôL

- ùNVp-§h-Pe-Lû[ ùNn-Y-Ru Yô«-XôL

2. Lt-\-Ûm U§l-À-Óm

GûR U§l-©P úYi-Óm? Gq-Yô-ß U§l-©P úYi-Óm?

U§l-À-Ó Gq-Yô-ß UôQ-Y-²u Lt-\--p Rôd-Lm ùNÛj-R-

Üm úUm-T-Ój-R-Üm ùNn-¡u-\-Õ Gu-T-Rt-Lô] JÚ §h-

PjûR EÚ-YôdL B£-¬VÚd-Ïm ùTt-ú\ô-Úd-Ïm

CûPúV LÚj-Õl T¬-Uôt-\m SPjR úYi-¥-Y-Úm. UôQ-

Yo-L-°u Lt-\-ûXd Ï±jR ©uòhP-Øm ARu A¥l-

T-ûP-«p Ts-°-Ùm ÅÓm CûQk-Õ ùNp-¡u-\-Õ G]j

¾o-Uô-²l-T-Õm Cd-áh-Pj-§u Ød-¡V úSôd-L-Uô-Ïm. Cj-§h-Pm Lt-\-ûX-Ùm UôQ-Y-û]-Ùm A±k-Õ-

ùLôs-[-Üm B£-¬-V-Úd-Ïm ùTt-ú\ô-Úd-Ïm Gu-ù]u] ùNnV CV-Ûm Gu-T-ûRj ¾o-Uô-²l-T-Rt-Ïm

ER-Ü-Y-RôL CÚdL úYi-Óm. Uh-Ó-Uu± ùRôPo U§l-À-Ó Yô«-XôL Lt-\p Ï±jR ©uòhP ®Y-We-

Ls Åh-¥-- -Úk-Õm Ts-°-«---Úk-Õm ùY°-Vô-¡d ùLôiúP CÚd-Ïm. AYt-û\f úNL-¬d-L-Üm TÏl-

TônÜ ùNn-V-Üm ùRôPok-Õ SP-Y-¥d-ûL-Ls GÓd-L-Üm B£-¬-V-Úd-Ïm ùTt-ú\ô-Úd-Ïm CVX úYi-

Óm. ARt-LôL AÔ-Ï-Ø-û\-«-Ûm ùNVp-Tô-Ó-L-°-Ûm ùTôÕ-Yô] LÚj-Õ-L-û[Ùm Ej-§-L-û[Ùm EÚ-

YôdL úYi-Óm.

B]ôp CYt-û\d Ï±j-Õ EPú] JÚ LÚj-ùRôt-ßûUûV EÚ-YôdL CV-Xô-Õ. UôQ-Y-¬u Nê-L,

A±Ü, E[, EPp Y[of-£-«-û]l ×¬k-Õ ùLôs-[-Üm SP-Y-¥d-ûL-Ls GÓl-T-Rt-Ïm TX-¨-ûX-L-[ô-Lj

§h-P-ªPÜm SUd-Ï CV-Û-Up-X-Yô? Jq-ùYô-Ú ̈ ûX-«-Ûm Es[ CXd-Ï-Ls ̧ úZ ùLôÓd-Ll-Th-Ós[].

ØRp ¨ûX

� YÏl-T-û\f ùNVp-Øû\ Y¯-Vô-Ld LPk-Õ ùNp-Ûm UôQ-Yo-L-°u Aq-Yl-úTô-ûRV ùY°-

«-Pp-L-û[d LY-²l-T-Rt-Ï.

� Rt-úTô-ûRV ùY°-Â-Ó-Ls Øu YÏl-©-Ûs[ ùY°-Â-Ó-Ls CYt-±u A¥l-T-ûP-«p Gq-Yô-ß

£\lTôL U§l-À-Ó ùNn-V-Xôm Gu\ A±-ûYl ùTß-Y-Rt-Ï.

� ùY°-«-Pp-L-°u R²j-Ru-ûUûV Ae-¸-L¬j-Õ Fd-Ll-T-Ój-Õ-Y-Rôp Es[ TVû] A±-Y-Rt-Ï.

� UôQ-Yo TûPl-×j ùRôÏl× Gu-\ôp Gu] Gu-T-ûRl T¡ok-Õ ùLôs-Y-Rt-Ï.

CWi-Pôm ¨ûX

� UôQ-Yo TûPl-×j ùRôÏl-©-û]l Tt-±V LÚj-Õ-L-û[l T¡ok-Õ ùLôs-Y-Ru Yô«-XôL RU-Õ

UôQ-Yo-L-°u Y[of-£-ûVl ×¬k-Õ ùLôs-Y-Rt-Ï.

� UôQ-Y-²u Lt-\p Nôu-ß-L-°u Yô«-XôL YÏl-T-û\f ùNVp-Tô-Ó-Lû[ U§l-©h-Ó ùTt-ú\ô-Úd

-Ïl úTÑ-Y-Rt-Lô] Yônl-T-°l-T-Rt-Ï.

� ÏÓm-Tf ãZ- - -Úk-Õ UôQ-Yu ×¬k-Õ-ùLôiP R]-Õ BÞ-ûU-ûVl T¡ok-Õ ùLôs-

Y-Rt-Ï.

� RU-Õ UôQ-Yo-L-°u §\u-Ls/Y[of-£-ûVd Ï±j-Õ Si-To-L-Þm B£-¬-V-Úm áß-Y-ûRd

úLh-Ïm YônlûT EÚ-Yôd-Ï-Y-Rt-Ï.

110

T¥-Ls

êu-\ôm ¨ûX

� Jq-ùYô-Ú UôQ-Y-¬u Y[of-£-«u CûPd-LôX U§l-ÀhûPl T¡ok-Õ-ùLôs-Y-Rt-Ï

� R]-Õ TûPl-×-Ls/ùY°-Â-Ó-L-°u £\l-×-Lû[ UôQ-Yu Rô]ôL ®[d-Ï-Y-Rt-Ï

� úRoÜ ùNn-Vl-ThP TûPl-×-L-û[d Lôh-£lTÓj-Õ-Y-RtLôL JÝe-L-ûUj-Rp

Sôu-Lôm ¨ûX

� Lp® Bi-¥p ªLf £\kR ùY°-Âh-¥u R²j-Ru-ûU-Lû[l T¡ok-Õ-ùLôs-Y-Rt-Ï

� Cq-Yô-ß £\kR TûPl-×-L-°u ùNVp-Ø-û\-Lû[ ®[d-Ï-Y-Rt-Lô] Yônl-T-°dL

� TûPl-×-L-°u R²j-Ru-ûU-Lû[j ùRôPok-Õ ¨ûXl-ùT-\f ùNn-Y-Ru úRûY-ûVd LXk-Õ-ûW

-Vô-Ó-Y-Rt-Ï

ùTt-ú\ô-Ú-P-]ô] LÚj-Õl T¬-Uôt-\m þ Uô§¬

CXd-Ï-L-°u A¥l-T-ûP-«p JÚ Ts-°-«p ØR-Xô-Y-Õ YÏl× ùTt-ú\ôo B£-¬-Vo áh-Pj-§p

SûP-ùTt\ ùNVp-Ø-û\-L-û[ BWôVÜm. Cj-R-ûLV Uô§-¬-Lû[ ÑV-Uô-Lj RVô-¬d-L-Üm

áh-Pm ùRôPe-Ï-Y-Rt-Ï Øu

� UôQ-Yo TûPl-×j ùRôÏl-©---Úk-Õ Gk-ùRkR TûPl-×-Lû[ ùTt-ú\ô-¬-Pm LôhP úYi-Ó-

ùUu-TûR UôQ-Y-Úm B£-¬-V-Úm úNok-Õ ¾o-Uô-²d-¡-\ôo-Ls.

� UôQ-Yo-L-°u TûPl-×-Ls EÚ-Yô] Øû\ûV ùTt-ú\ôo-L-°-Pm Gq-Yô-ß GÓj-Õ-ûWl-T-Õ

Gu-TûR UôQ-Yo-L-°-Pm LXk-Õ-ûW-Vô-Ó-¡\ôo-Ls.

� Si-To-L-°u ùY°-Â-Ó-L-°p ùYt-±-L-W-Uô-]ûY GûY Gu-T-ûR-Ùm AYt-ßs GYt-û\l

T¡ok-Õ-ùLôs[ úYi-Óm Gu-ßm LXk-Õ-ûW-Vô-Ó-¡-\ôo-Ls.

� YÏl-T-û\l TûPl-×-L-°u ùNVp-Ø-û\d-Ïd LôW-Q-Uô] ãr-¨-ûX-L-û[d áh-Pj-§p ùY°l

-T-ÓjR UôQ-Yo-Ls RVô-Wô-¡-\ôo-Ls.

� Lt-\p Øû\-«p Ht-T-Ój-§V Uôt-\e-Lû[ ùTt-ú\ôo A±k-Õ ùLôs[ ER-Üm YûL-«p J-

Jüõ FPL YÏl-©t-Lô] ùNVp-Ø-û\-L-û[j ¾o-Uô-²d¡\ôo-Ls.

� ¨Lrf-£d Ï±l× (minutes) RVôo ùNn-Y-Rt-Ïj ¾o-Uô-²d-¡-\ôo-Ls.

áh-Pj-§p

� Øu-àûW - Lt-\p Øû\-«p Ht-ThP Ï±l-©-Pj-RdL Uôt-\e-Ls. ©Wf-£-û]d-Ïj ¾oÜ

LôQp,ÏÝ þ NL þ ÑV U§l-À-Ó Gu-T-Yt-±u

Ød-¡-Vj-Õ-YjûR G°-ûU-VôL ùY°-«-Ó-R-Ûm

LXk-Õ-ûW-Vô-Ó-R-Ûm.

� Lôh-£- Y-Ïl-ûTl Tôo-ûY-«-Ó-Rp. JúW LÚjûR

Tp-úY-ß Øû\-L-°p ùY°-«-Ó-¡-\ôo-Ls Gu

-T-ûRl ×¬k-Õ ùLôs-[p/U§l-Àh-Ó Ej-§-

L-û[d Li-P-±-Rp

� J- Jüõ FPL YÏl-©-- -Úk-Õ ¡ûPjR TûPl-

×-L-û[d Ï±j-Õ Ï±lùT-Ý-Õ-Rp. Cd-Ï-±l-×L-

°p £X-Ytû\ B£-¬ûV ùY°-«hP

©u× ùTt-ú\ôo-Ls GÝ-§V Ï±l-×-Lû[

T¡ok-Õ- ùLôs-Þ-Rp.

� UôQ-Yo TûPl-×j ùRôÏl-©p T§Ü ùNn-Vl-

Th-¥-Úd-Ïm Ï±l-×-Lû[ ùTt-ú\ôo-Ls Yô£j-

Rp

� ÏÝ U§l-Àh-¥u TÏ-§-VôL UôQ-Yo JÚ-Y-úWô-

ùPô-Ú-Yo TVu-R-Úm Et-ß úSôd-Lp-L-û[d áß-Rp

� ùRôPo U§l-Àh-¥p Ht-Th-Ós[ Uôt-\e-Ls GûY Gu-T-ûRl ùTt-ú\ô-Ú-Pu LXk-Õ-ûW-Vô-Ó-Rp

� ùTt-ú\ôo-Ls ùNnV úYi-¥-VûY/ùNnVdáPô-RûY Gu-TûY Ï±j-Õd LXk-Õ-ûW-Vô-Pp

Y¯-Vô-Ll ùTôÕ Ø¥-Üd-Ï YÚ-Rp

� TVu-R-Úm ùTÚm-Tôu-ûU-Vô] LÚj-Õ-Lû[ ùRôPok-Õ SûP-ùT-ßm áh-Pj-§p áß-Y-Rt-Ï AYo

-L-û[j RVôo ùNn-Rp.

111

T¥-Ls

áh-Pj-§t-Ïl ©u-]o

� áh-Pj-§p GÓjR ¾o-Uô-]e-L-°u Ï±l×

RVô-¬d-Ll-T-Ó-¡-\-Õ.

� SRG«p Nôu-ß-L-Þ-Pu LXk-Õ-ûW-Vô-Pl-T-

Ó-¡-\-Õ.

� ùRôPok-Õ SûP-ùT\ úYi-¥V ùTt-ú\ôo

B£-¬-Vo áh-Pj-§p ®Yô-§dL úYi-¥-V-

Yt-û\j ¾o-Uô-²d-¡-\ôo-Ls.

Lt-\-Ûm U§l-À-Óm þ IVe-Ls

TôPj-§h-P-Øm Nê-Lj-§t-Ïm ùTt-ú\ô-Úd-

Ïm B£-¬-V-Úd-Ïm GÓj-Õ-ûWd-Ïm U§l-Àh-Ó

Øû\-«p IVe-Ls GZ-Xôm. UôQ-Yo-L-°u Lt-

\ûX ûUV-Uô-L-d ùLôiP ùRôPo LXk-Õ-ûW-Vô-Pp-

Ls, SûP-Øû\ Aà-T-Ye-Ls, Lt-\p U§l-Àh-Óf

ùNVp-Ø-û\-«p Te-Ï-ùT-ß-Rp, T«t-£-Ls ØR-Xô]

Tp-úY-ß Y¯-L-°u Yô«-XôL CkR IVe-Lû[ ¿dL CV-Ûm. CÕ-Y-ûW-«-Ûm Sôm LXk-Õ-ûW-Vô-¥-V-Yt-±-

--Úk-Õ EÚ-YôL Yônl-×s[ £X IVe-L-û[-l Tôol-úTôm. AR-tLô] T§p-Lû[ ¿e-Ls ÑV-Uô-Ld Li-

P-±kR ©u× Ce-Ï ùLôÓd-Ll-Th-Ós-[-Yt-ß-Pu Jl-©h-Ól Tôod-L-Üm.

1. Nê-Lm þ ùTt-ú\ôo þ B£-¬-Vo CYo-L-Þd-¡-ûPúV U§l-À-Ó Ï±j-Õ TV-às[ LÚj-Õl T¬-

Uôt-\m SûP-ùT\ úYi-Ó-Up-X-Yô? AûR AûP-Y-Rt-Lô] U§ló-Àh-Ó Øû\-«u Ød-¡-Vj-Õ

- Ye-Ls GûY?

� UôQ-Yu R]-Õ Lt-\ûX U§l-©-Ó-Y-Õm úUu-ûU-Ù-\f ùNn-Y-Õm Ï±jR ®Y-We-L-û[l

ùTt-ú\ô-Úd-Ïm B£-¬-V-Úd-Ïm ùLôÓl-T-Õ

� UôQ-Y-²u R²l-ThP Y[of-£, NêL þ EQoÜ éo-Y-Uô] Y[of-£, Lt-\p Øû\, Ts-°

-«p SûP-ùT-ßm Lt-\p ùNVp-Ø-û\, ùNVp-Tô-Ó-Ls Gu-T-Yt-û\d Ï±j-Õ áÓ-Rp ùR°Ü

ùTß-Y-Rt-Ï.

� U§l-Àh-Ód-Ïl TVu-T-Ój-§V A[-Ü-úLôp-Ls N¬-Vô-]-Õm Sm-T-Lj-Ru-ûU-Ù-ûP-V-Rô-L-Üm

AûUk-Õ UôQ-Y-²u Lt-\-ûXd Ï±j-Õ ®[dL CV-Û-¡u\ ®Y-We-Lû[ A°l-T-Rt-Ï

� ùTt-ú\ôo Ts-°-Ù-Pu ¨Wk-R-W-UôL Sh-×-P-àm Sm-©d-ûL-Ù-P-àm LÚj-Õl T¬-Uôt-\m-ùNn-Y

-Rt-Lô] Ynl-T-°l-T-Rt-Ï

2. UôQ-Yo TûPl-×j ùRôÏl× Gq-Yô-ß AûUV úYi-Óm? JÚ Ï±l-©hP LôXj-§t-Ïs (JÚ

AX-Ï, TÚ-Ym, Bi-Ó) UôQ-Y-²u Lt-\--p Ht-ThP Y[of£ Øu-ú]t-\m, £k-§d-L-Üm ùNVp

-T-Ó-Y-Rt-Ï-Uô] §\u B¡-V-Yt-±u Nôu-ß-Ls UôQ-Yo TûPl-×j ùRôÏl-©p CÚdL úYiÓm.

3. UôQ-Yo TûPl-×j ùRôÏl-©p Eh-T-ÓjR úYi-¥-VûY GûY?

Jq-ùYô-Ú TôPj-§-à-ûPVÜm TûPl-×j ùRôÏl-©p Eh-

T-ÓjR úYi-¥-V-Ytû\ Ak-RkR Y[è-- -Úk-Õm B£-¬-V-¬u Lt

-©j-Rp ûLúVh-¥---Úk-Õm §Wh-P-Üm YÏl-T-û\f ùNVp-Ø-û\-Ls

Gq-Yô-ß Lt-\p Nôu-ß-L-[ôL Uôß-¡u-\] Gu-T-Yt-û\-Ùm ̧ úZ RWl

-Th-Ós-[-Yt-û\-Ùm Lt-©j-Rp ûLúVh-¥p Ï±l-©-Ó-L. Aj-Õ-Pu ùTt

-ú\ô-Ú-P-]ô] LÚj-Õl T¬-Uôt-\j-§t-Ïl TVu-T-Ój-§V ùTôÚs-Ls,

LÚ-®-Ls, Ï±l-×-Ls Gu-T-Yt-û\-Ùm UôQ-Yo TûPl-×j ùRôÏl

-©p Eh-T-ÓjR úYi-Ó-Uô? £k-§d-L-Üm.

112

T¥-Ls

TûPl-×j ùRôÏl-©p LôQl-T-P-úYi-¥-VûY

A. UôQ-Y-²u Lt-\p Nôu-ß-Ls

B. B£-¬-V¬u Et-ß úSôd-Lp-Ls

� UôQ-Y-²u Lt-\p Øû\, G§o-ùLôs-Þm £d-Lp-Ls, U]-

Y-[of-£, NêL E\Ü B¡-V-Yt-û\d Ï±jR Et-ß-úSôd-Lp

Ï±l-×-Ls (Anecdotal Observations)� B£-¬-V-¬u U§l-Àh-¥t-Ïl TVu-T-Ój-§V úNôR-û]l Th-¥-V

--u SLp. ÏÝf ùNVp-Tô-Ó, L[l-T-V-Qm, úNôR-û]-Ls, úSo

-Lô-Qp B¡V ãr-¨-ûX-L-°p B£-¬-Vo U§l-Àh-¥t-Ïl TVu

-T-Ój-§V LÚ-®-Ls B¡-VûY CYt-ßs Eh-T-Óm

� UôQ-Y-²u Bo-Ye-Ls, §\u-Ls, úSo-Lô-Qp B¡-V-Yt-û\d

Ï±jR B£-¬-V-¬u Et-ß-úSôd-Lp RL-Yp-Ls APe-¡V Ï±l

-×-Ls

C. UôQ-Y-²u ÑV U§l-À-Ó-Ls

� UôQ-Y-²u ÑV U§l-Àh-¥t-Lô] úNôR-û]l-Th-¥-Vp, ÑV

ùY°-Âh-Ód Ï±l-×-Ls

� ÑV-Uô-L-Üm ÏÝ-Yô-L-Üm Li-Ó-©-¥jR U§l-Àh-Ód Ï±l-×-Ls

� ÑV ®Úl-Te-Ls ùTôÝ-Õ úTôd-Ï-Ls Gu-T] T§Ü ùNn-Vl-

Th-PûY

D. ¨Wp-Ls (List) Ah-P-Y-ûQ-Ls, §Wh-Pp-Ls.

� ùTt-ú\ô-Úm B£-¬-V-Úm úNok-Õ RVô-¬jR UôQ-Y-²u Lt-\-ûXd Ï±jR Et-ß-úSôdLp

-Ls, ùNVp-Tô-Ó-Ls B¡-V-Yt-±u ÑÚd-Lj-ûR-Ùm C§p Eh-T-Ój-R-Xôm.

4. UôQ-Yo TûPl-×j ùRôÏl-©p Eh-T-ÓjR úYi-¥-V-Yt-û\j ¾o-Uô-²l-T-Õm úRok-ùR-Ól-T-Õm

Gl-T¥? CRt-Ï-¬V ùNVp-Tôh-Ó Øû\ GÕ?

JÚ AX-Ï-Pu ùRôPo-×-ûPV Lt-\p ùNVp-Tô-Ó SûP-ùT-ßm úTôúR UôQ-Yo TûPl-×j

ùRôÏl-©p úNodL úYi-¥-V-Yt-û\d Ï±jR ØRp ¨ûXj úRoÜ SûP-ùTt-±-Úd-Ïm. Ko

AX-Ï Ø¥-Y-ûPkR ©u B£-¬-Vo-L-Þm UôQ-Yo-L-Þ-m AYt-±---Úk-Õ £\kR Lt-\p Nôuß-

L-û[j úRoÜ ùNn-¡-\ôo-Ls. UôQ-Y-²u Lt-\p TXu, Lt-\p Øu-ú]t-\m, £k-Rû] TûPl-

×j-§-\-ú]ô-Ó ùNV-Xôt-ßm §\u B¡-V-Yt-±t-Ï ØR---Pm A°d-Ïm Nôu-ß-L-û[d Li-Ó-

©-¥dL úYi-Ó-Up-X-Yô? B£-¬-V¬u U§l-Àh-¥u A¥l-T-ûP-«p Af-Nôu-ß-L-°p UôQ-

Y²u ©uòhPj-ûRl T§Ü ùNnV úYi-Óm. UôQ-Y-²u Øu-²-ûX-«p ùNn-YÕ

£\l-TôL AûU-Ùm. Aj-Õ-Pu ©uòhPm A°jR úR§-ûVl T§Ü ùNnV U\d-Ld áPô-Õ.

Cq-Yô-ß úRoÜ ùNn-VlTh-P-Ytû\ UôQ-Yo TûPl-×j ùRôÏl-©p Eh-T-ÓjR úYi-Óm.

Cf-ùN-Vp-Øû\ Jq-ùYô-Ú AX-¡-Ûm SûP-ùT-ßm úTôÕ UôQ-Yo TûPl-×j ùRôÏl× T¥l-

T-¥-VôL £\k-R-RôL Uôß-¡u-\-Õ.

5. UôQ-Yo TûPl-×j ùRôÏl× Y¯-Vô-Ld ¡ûPd-Ïm U§l-Àh-Ó ®T-We-L-û[f ÑÚd-L-Uô-Ll

ùTt-ú\ô-Ú-Pu LÚj-Õl T¬-Uôt-\m ùNn-Y-Õ Gq-Yô-ß?

UôQ-Y-²u TûPl-×j ùRôÏl-©p úNL-¬j-R-Yt-û\l ùTt-ú\ôo-Ls LôQ úYi-Óm.

B£-¬-Vo T§Ü ùNnR ©uòhPj-§u A¥l-T-ûP-«p Ts-°-«-Ûm Åh-¥-Ûm ûYj-Õj

ùRôPok-Õ ùNnV úYi-¥-V-Ytû\ Eß§ ùNnV úYi-Ó-m. UôQ-Y-²u Lt-\-p

§\u, Øu-ú]t-\m Gu-T-]-Yt-û\l ùTt-ú\ô-¬u LY-]j-§t-Ïd ùLôi-Ó YW-

úYi-Óm.

Jq-ùYô-Ú TÚY Cß-§-«-Ûm Jq-ùYô-Ú AX-¡---Úk-Õm úRok-ùR-Ód-Ll-Th-P-Yt-±u Y¯-Vô-Ld LPk-Õ

ùNu-ß Ak-RkRl TôPe-L-°u ©¬-Ü-L-°p úUu-ûU-Vô] Lt-\p Nôu-ß-L-û[d Li-Ó-©-¥d-L-Xôm. AjÕPu

113

T¥-Ls

UôQ-Y-²p Ht-ThP Øu-ú]t-\jûR U]-§p ùLôiÓ

ùTôÚj-R-Uô] RWm (Grade) YZe-L-Xôm.Ce-Ïm UôQ-

Y-àm B£-¬-V-Úm CûQkúR U§l-ÀhûP úUt-ùLôs-

¡u-\-]o. Ck¨ûX-«p ùTt-ú\ô-ûW-Ùm Eh-T-ÓjR Ø¥k-

Rôp êYÚd-Ïm CûP-«-Xô] LÚj-Õl T¬-Uôt-\jûR

úUÛm úUm-TPf ùNn-V-Xôm.

Ts° A[-®-Xô] ùNVp-§h-Pm

Sôm CÕ-Y-ûW-«-Ûm LXk-Õ-ûW-Vô-¥V Lt-\p þ Lt-©j-

Rp þ U§lÀh-Óf ùNVp-Tô-Ó-Ls Jq-ùYô-Ú Ts-°-«u

U§l-Àh-Ó Øû\-VôL (Assessment System) Uô\ úYi-

Óm. AYt-±---Úk-Õ CVp-TôL EÚ-Yô-Ïm ùNVp-Tô-Ó-

Lû[l Ts° Bi-Ój §h-Pj-§-Ûm Ts° Sôs-Lôh-

¥-«-Ûm Lh-Pô-V-UôL Eh-T-ÓjR úYi-Ó-m. Cq-Yô-ß EÚ-

Yô-Ïm Tp-úY-ß ùLôsûLLû[-Ùm (Policy) ùNVp-TôÓ-

L-û[-Ùm Ts° A[-®-Ûs[ Tp-úY-ß Uu-\e-L-°u

Ød-¡-V-Uô] ¨Lrf£ ¨Wp-L-[ô-L-Üm ùNVp-Tôh-Ó Y¥-

Ye-L-[ô-L-Üm Uôt\ úYi-Óm. SRG, Rôn-Uôo-L-°u

YÏl-×d áh-Pm, YÏl× ùTt-ú\ôo B£-¬-Vo áh-Pm,

Ts° ùTt-ú\ôo B£-¬-Vo áh-Pm, Ts° Y[of£

Uu\m, SSG B¡-V-Yt-±u ùNVp-Tô-Ó-Lû[ JÚe-¡-ûQj-Õ UôQ-Yo-L-°u Lt-\p, Y[of-£, Øu-ú]t\m

B¡-V-Ytû\ Eß§ ùNn-Y-Rt-Ïm JÚ-Y-úWô-ùPô-Ú-Y-Wô] LÚj-Õl T¬-Uôt-\j-§t-Lô] Yônl-×-L-û[-Ùm

ùNVp-Tôh-Ó Y¥-Ye-L-û[-Ùm §h-P-ªP úYi-Óm. CkR CXd-¡u A¥l-T-ûP-«p Ts-°-jRX U§l-

ÀhÓj §h-PjûR §h-P-ª-ÓmúTôÕ LY-]j-§p ùLôs[ úYi-¥V áß-L-Þm AYt-±p Sôm Eß-§-

ùNnV úYi-¥-V-ûY-Ùm GûY?

1. U§l-Àh-Ó AÔ-Ï-Øû\ ùTt-ú\ôo-Ls A±-V-Üm AYt-±p TV-às[ YûL-«p AYo-L-Þd-Ï

DÓ-T-Ó-Y-Rt-Lô] §\-û]l ùTß-Y-Rt-Ïm Ts° A[-®p ùNnV úYi-¥V ùNVp-Tô-Ó-Ls.

� CkR CV--u ùRôPd-Lj-Rp Ï±l-©h-P-ûRl úTôu-ß CRû] Sôu-Ï ¨ûX-L-[ôL SPjR

úYi-Óm.

2. Jq-ùYô-Ú ̈ ûX-«-Ûm SûP-ùT\ úYi-¥-V-Yt-û\j ¾o-Uô-²j-Rp, SûP-Ø-û\l-T-Ój-Rp, U§l-À-Ó

ùNn-Rp.

� SRG áh-Pj-§p SûP-ùT-ßm §h-P-ª-P--u A¥l-T-ûP-«p Jq-ùYô-Ú YÏl-©-Û-Øs[ UôQ

-Yo-L-Þ-ûP-V-Üm ùTt-ú\ôo-L-Þ-ûP-V-Üm áh-Pe-Ls SûP-ùT\ úYi-Óm.

� Cj-R-ûLV áh-Pe-Ls Bi-¥t-Ï Sôu-Ï Øû\-úV-àm SûP-ùT\ úYi-Óm.

� áh-Pe-Ls SPj-Õ-Rp, TVu-Ls, ùTt-ú\ôo-L-°-P-ª-Úk-Õ ¡ûPjR ©uòhPe-Ls úRûY-Ls

B¡-V-Ytû\ SRG áh-Pj-§p U§l-©P úYi-Óm.

� ùNVp-Tôh-¥p úRûY-Vô] Uôt-\e-L-û[f ùNnV úYi-Óm.

� Jq-ùYô-Ú áh-Pj-§-Ûm UôQ-Yo-L-°u Lt-\p Nôu-ß-L-û[l Tôo-ûY-«P úYi-Óm ARt-Ï

®[d-Lm A°dL úYi-Óm. UôQ-Yo-L-°u Lt-\p ùY°-Â-Ó-Lû[ (Sô-P-Lm, LûR/L®ûR

ùUô¯-Rp/EûW-Vôt-ß-Rp TûPl-×f ùNVp-Tô-Ó-Ls, TôPp ØR-Xô-]-ûY) Tôo-ûY-«-Ó-Y-Rt-Lô]

Yônl-×-Lû[j §h-P-ª-Pp úYi-Óm. Nê-L-Øm Ts-°-Ùm CûQk-Õ UôQ-Yo-L-°u Lt-\-ûX

-Ùm Y[of-£-ûV-Ùm ùLôi-Pô-Óm Lt-\p ®Zô-YôL Uô\ úYi-Óm.

3. UôQ-Yo-L-°u Lt-\p Øu-ú]t-\j-ûRl T§Ü ùNn-Y-Rt-Lô] Y¯-Ls, Øû\-Ls, úSWm B¡-V

- Yt-û\j ¾o-Uô-²j-Rp.

114

T¥-Ls

� Jq-ùYô-Ú AX-¡-Ûm U§l-©-Ó-Y-Rt-Ï ¾o-Uô-²jR Ui-P-Xe-Ls YÏl× ùTt-ú\ôo

B£-¬-Vo áh-Pj-§p SûP-ùT\ úYi-¥-V-Õm ùY°-«PlTP úYi-¥-V-Õ-Uô-]-Ytû\ B£¬Vo

LiÓ©-¥j-Õ SRG «p ùY°-«P úYi-Óm.

� TÚY U§l-Àh-¥p UôQ-Y-¬u Lt-\p ̈ ûX GÕ, ùTt-ú\ôo-L-Þ-Pu LÚj-Õl T¬-Uôt-\m GqYôß

SPjR úYiÓm Gu-T-]-Yt-û\l Ts° A[-®p ¾o-Uô-²dL úYi-Ó-U.

4. UôQ-Yo-L-°u úUm-ThP Lt-\p Nôu-ß-L-û[f (Lt-\p ùY°-Â-Ó-L-Þm TûPl-×-L-Þm) úNL-¬j-Õl

Ts° A[-®p ùY°-«-Pp. UôQ-Yo-L-°u èpL-[ôL Uôt± ùY°-«-Pp.

5. UôQ-Yo-L-°u Lt-\p, Øu-ú]t-\m, ®Úl-Te-Ls B¡-V-Yt-û\d Ï±j-Õ SPj-§V U§l-À-Ó-L-°u

ùRôÏlûT Nê-Lj-Õ-Pu LÚj-Õl T¬-Uôt-\m ùNn-V.

� Ts° A[-®-Ûm Tg-Nô-Vj-Õ A[-®-Ûm Cj-R-ûLV CÚ LÚj-R-We-Ï-L-[ô--Y-Õ SûP-ùT\

úYi-Óm.

� B£-¬-Vo-L-°u T«t-£j úRûY-Ls Cj-R-ûLV LÚj-R-We-Ï-L-°---Úk-Õ EÚ-Yô-Ïm LÚj-Õd

-L-û[j ùRôÏdL úYi-Óm.

� Ts° A[-®-Xô] ùNVp-Tôh-Ój §h-Pj-§u JÚe-¡-ûQkR TÏl-TônÜ Cj-Õ-Pu SûP-ùT\

úYi-Óm.

� Ts° Y[of-£d-Lô] úRûY-Ls Cd-L-Új-R-We-¡u TÏ-§-VôL Uô\ úYi-Óm.

� Nê-Lj R¦d-ûL-«u TÏ-§-Vô-Ld Lp-®f ùNVp-Ø-û\ûV U§l-©-Ó-Y-Rt-Lô] Yônl-TôL CÕ

Uôßm.

6. ùRôPok-Õ Y[ok-Õ YÚm NêL BY-Q-UôLl TôPj-§h-PjûR Uôt-ß-Y-Rt-Lô] ùNVp-Tô-Ó-Ls.

� UôQ-Yo-L-°u Lt-\p U§l-À-Ó-Pu ùRôPo-×-T-Ój§ Tp-úY-ß Eû\-®-Pe-L-°---Úk-Õ ¡ûPd

-Ïm RL-Yp-L-û[j ùRôÏj-Õl TôPj-§h-Pm, Lt-\p þ Lt-©j-Rp þ U§l-Àh-Ó AÔ-Ï-Ø-û\

-Ls, TôPèpLs, Lt-\p LÚ-®-Ls B¡-V-Ytû\ U§l-©-Ó-Y-Rt-Ïm RÏkR Uôt-\e-Ls ùNn-

Y-Rt-Ïm TVu-T-ÓjR úYi-Óm.

� Ts° þ Tg-Nô-Vj-Õ þ UôYhP A[-®p úUúX

Ï±l-©hP LÚj-R-We-Ï-Lû[ CRt-Lô] Yônl-×

-L-[ôL Uôt\ úYi-Óm.

Lp® JÚ Nê-Lf ùNVp-Ø-û\-VôL Uôß-Rp

LÚj-R -We-Ï-Ls Lt-\ -ûX-Ùm U§l-©-Ó-R -ûX-Ùm

úUuûU-Ù-\f ùNn-Y-Rt-Lô] ùNVp-Tô-Ó-L-Þ-Pu TôPj-

§hP CXd-Ï-L-°u A¥l-T-ûP-«p "Lp-®ûV JÚ NêLf

ùNVp-Tô-PôL' Uôt-ß-Y-Rt-Ï SUd-Ï ¡ûPd-Ïm A¬V

Yônl-×Uô-Ïm. ÏÝ-YôL A±ûY EÚ-Yôd-L-Üm ARû]

®Uo-N] éo-Y-UôL TÏl-TônÜ ùNn-Õ LÚ-Õ-úLôû[

Htßd-ùLôi-Óm ùRôPok-Õ Øu-ú]ôd-¡f ùNp-Ûm

Y[of-£f ùNVp-Ø-û\ûV Eß-§l-T-Ój-R, YÚm RûX-

Øû\-«u Lt-\p ùNVp-Ø-û\-«p DÓ-T-Ó-Y-Ru Yô«-XôL

CVp-¡-\-Õ.

ARt -Lô] ØVt -£ûV YÏl -T -û\ -L -° - - -Úk -Õ

ùRôPeÏúYôm.

115

T¥-Ls

ParticipantsT.S.Dileep, Oniyan West, U.P. School, Kodiyeri.Seraphin Pinhero. Rtd. Teacher, Padiyoor.T.Sathyanathan, G.U.P. School, Pattambi.P.Vasudevan, V.P.A.U.P.School, Vilayil.T.P.Sunandan, H.A.U.P.School, Kavasseri.M.V.Shaji, Tagore Vidhya Niketan H.S.S., Thaliparambu.K.K.Suresh Babu, Palayadu Central J.B.SC.Mohanan, B.R.C. Kannur North.G.V.Ravi, B.R.C., Thrithala.V.V.Premarajan, Diistrict Programme Officer, S.S.A., Kannur.P.V.Purushothaman, DIET, Kannur.P.Pradeepkumar, DIET, Kannur.T.V.Krishnan, DIET, Kannur.K.Ramesan, DIET, Kannur.K.M.Somarajan, DIET, Kannur.K.Ramachandran Nair, DIET, Kannur.Dr.Vijayan, Chalode, DIET, Kannur.Dr.P.V.Krishna Kumar (Principal, DIET, Kannur)

TryoutB.E.M.L.P.School, Payyannur.A.U.P.School,Annur.S.A.B.T.M.High School, Thayineri.H.A.U.P.School, Kavasseri.V.P.A.U.P.School,Vilayil.Tagore Vidhya Niketan Higher Secondary School, Thaliparambu.Oniyan West U.P.School, Kodiyeri.Vellangalloor G.U.P.School, Pattambi.

t•-ls - keralascert.kerala.gov.in/images/2013/tamil/06-padavukal_tml_ver_5-7_bs_to_web.pdf ·...

Documents