stockholm anlaşması kapsamında pbde’ler

Stockholm Anlaşması Kapsamında PBDE’ler

Chemical Pesticides Industrial chemicals

Unintentional production Annex

ChlordeconeLindane Alpha hexachlorocyclohexaneBeta hexachlorocyclohexaneEndosulfan

+++++

By-product of lindaneBy-product of lindane

AAAAA

Commercial pentabromodiphenyl etherCommercial octabromodiphenyl etherHexabromobiphenylPerfluorooctane sulfonic acid (PFOS), its salts and PFOSF

+

+

+++

A

A

AB

Pentachlorobenzene + + A/C

Stockholm Anlaşması-Yeni KOK’lar

Polybromlu difenil eterler (PBDE’ler) • PBDE’ler alevlenmeye mukavemeti arttırıcı kimyasal

katkı maddeleri olarak 1970’lerden yasaklanmalarına dek geçen sürede yaygın olarak kullanılmışlardır

• Brom içeriğine göre üç ayrı sınıfa ayrılırlar: Ticari 5-bromodifenileter (c-PentaBDE), ticari 8-bromodifenileter (c-OctaBDE) and c-DecaBDE (10-brom)

Ticari PBDE karışımlarında KOK-PBDE’lerin dağılımı

Sellstrom et al., 2005; La Guardia et al., 2006

• KOK-PBDE olarak listelenmiş veya listelenmemiş Homolog/türdeş (congener) PBDE’lerin teknik karışımlardaki miktarları

<1

Önemli Not: Stockholm Anlaşması metninde, c-PentaBDE kapsamında tetra-BDE (4-brom) ve penta-BDE(5-brom), c-OctaBDE kapsamında ise hexaBDE(6-brom) ve heptaBDE(7-brom) yeralmaktadır

KOK-PBDE’lerin ve c-DecaBDE’nin üretim miktarları• 1970-2005 arasında toplam PBDE üretim miktarının 1300000-

1500000 ton arasında olduğu tahmin edilmektedir

• c-PentaBDE ve c-OctaBDE üretimi durdurulmuştur ancak Stockholm Anlaşması kapsamında olmayan c-OctaBDE’nin üretimine devam edilmektedir.

• DecaBDE kimyasalının daha düşük brom içerikli PBDElere dönüşmesi (debromination) KOK değerlendirme komitesi tarafından incelenmektedir.

• EU: DecaBDE elektrik ve elektronik ekipmanlarda kullanımı yasaklanmıştır (Directive 2002/95/EC + 2005/717/EC) fakat diğer kullanımlarına dair bir yasak getirilmemiştir.

Ticari karışım Üretim Miktarı (ton)

c-DecaBDE 1,100,000 - 1,250,000

c-OctaBDE 102,700 - 118,500

c-PentaBDE 91,000 - 105,000

Geçmiş Kullanım: En yaygın ve bilinen kullanım alanı poliüretan köpük içerisinde alevlenmeye mukavemeti artırıcı katkı maddesi olarak kullanılmasıdır. Ayrıca baskılı devrelerde de kullanılmıştır. 2001’de dünya genelinde yıllık talep 7500 ton’dur (Amerika: 7,100t, Avrupa: 150t, ve Asya: 150 t)

Mevcut Kullanım: Yasaklamalar nedeni ile halihazırda Avrupa, Japonya, Kanada, Avustralya ve Amerika’da ticari pentaBDE’nin herhangi bir üretimi olmamalıdır. Bununla birlikte dünyanın diğer bölgelerinde üretimin devam etmesi muhtemeldir.

Tetrabromodiphenyl ether ve pentabromodiphenyl ether

C12H5Br4O

C12H5Br5O

TANIM “Tetrabromodiphenyl ether ve pentabromodiphenyl ether”:• 2,2',4,4'-tetrabromodiphenyl ether (BDE-47, CAS No:

40088-47-9) and • 2,2',4,4',5-pentabromodiphenyl ether (BDE-99, CAS No:

32534-81-9) and • Ticari pentabromodifenil eter içerisinde bulunan diğer

tetra- ve pentabromodiphenyl eterler

Geçmiş Kullanım:En yaygın kullanım şekli akrilonitrilbütadien stiren (ABS) plastik içerisinde ateşe mukavemeti artırıcı katkı maddesi olarak kullanılmasıdır.

Diğer Kullanım: Yüksek darbeye dayanıklı polistiren (HIPS), polibütilen terefitalat (PBT) ve poliamid polimerler. Bilgisayarlar, Ev elektronikleri, Ofis ekipmanları (plastik dış kasalar, baskılı devre kartları, dahili plastik parçalar, katı poliüretan köpük içeren parçalarMevcut Kullanım: Avrupa, Japonya, Kanada, Avustralya ve Amerika’da

kullanım sona erdirilmiştir ancak dünyanın diğer bölgelerinde kullanımı muhtemeldir

Hexabromodiphenyl ether and heptabromodiphenyl ether

C12H5Br6O

C12H5Br7O

TANIM• 2,2',4,4',5,5'-hexabromodiphenyl ether (BDE-153, CAS No: 68631-49-2), • 2,2',4,4',5,6'-hexabromodiphenyl ether (BDE-154, CAS No: 207122-15-4), • 2,2',3,3',4,5',6 heptabromodiphenyl ether (BDE-175, CAS No: 446255-22-7), • 2,2',3,4,4',5',6-heptabromodiphenyl ether (BDE-183, CAS No: 207122-16-5) and • Ticari octabromodiphenyl ether içerisindeki diğer hexa- ve heptabromodifenil

eterler

http://en.wikipedia.org/wiki/File:BDE-153.svg

c-OctaBDE içeren polimerlerin kullanıldığı uygulamalar ve ürünler

Polimer/materyal Uygulama Ürün/Malzeme

Acrylnitrile-Butadiene-Styrene (ABS)

Polimer kasa/elektrik ve elektronik eşyalardaki parçalar

Bilgisayar ve TV kasası (CRTler (catode ray tube), ofis ekipmanları

High Impact Polystyrene (HIPS)

Polimer kasa/elektrik ve elektronik eşyalardaki parçalar

Bilgisayar ve TV kasaları (CRT), ofis ekipmanları

Soğuğa dayanıklı kaplama buzdolabı

Polybutylen-Terephtalate (PBT)

Polimer kasalar Elektronik eşyalar

Ulaşım sektörü Araçlarda kullanılan bağlantı parçaları/ara parçalar

Ev eşyaları Iron

Polyamide-Polymers Tekstil Mobilya

İnşaat Borular ve plastik folyo

Oluşturulan NIP • Ülke bazında ihtiyaçlara cevap vermelidir,• Geniş kapsamlı bir şekilde kimyasalları ve kimyasal-

çevre bağlantılı hususları ve zorunlulukları kapsamalıdır ki bu zorunluklar;

• The Rotterdam Convention on the Prior Informed Consent Procedure for Certain Hazardous Chemicals and Pesticides in International Trade,• The Basel Convention on the Control of Transboundary Movements of Hazardous Wastes and Their Disposal,• The Strategic Approach to International Chemicals Management (SAICM).

• Gerçeklere uygun bir dökuman olmalıdır

KOK-PBDE Envanter Oluşturulması Aşamaları

Aşamalı Yaklaşım

Ulusal Envanter Ekibinin

Kurulması

Envanterin Kapsamının

Tanımlanması

Çalışma Planının Oluşturulması

Adım2: Veri Toplama Metodunun Belirlenmesi

Adım1: Envanterin Planlanması

Adım 4: Veri Analizi ve değerlendirme

Adım 3: Temel Sektörlerden veri toplanması ve derlenmesi

Kullanımda, stoklarda, geri kazanılmış ve atık durumdaki EEE

Ulaşım Sektörü ve ömrünü tamamlamış araçlar

Diğer Kullanımlar (mobilya, yatak/döşek,

tekstil)

Kirlenmiş Bölgeler

Temel Paydaşların Belirlenmesi

Adım 5: Envanter Raporunun Hazırlanması

√

Χ?

Ulaşım

Mobilya, Yatak/Döşek, Tekstil Ürünleri, kauçuk


GERİDÖNÜŞÜM

Elektrik-Elektronik Eşyalar (EEE)/Atık Elektrik-Elektronik Eşyalar (AEEE)

CRTMonitor

PBDE Envanteri

???

Adım 1–Ulusal Envanter Ekibinin Kurulması

1- EEE ve AEEE polimerlerinde bulunan PBDE’ler için EkipEkip Üyesi İsmi Görev Kurum

UUP Koordinatörü/ Targim

PBDE Takım Lideri/ Bursa Tek. Üniv.

Yönetim Komitesi

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Gümrük ve Ticaret Bakanlığı

Atık Yönetiminden Sorumlu Bakanlık

EEE İthalat, ihracat ve satıcıları

AEEE İthalat, ihracat ve satıcıları

KEEE (kullanılmış) ithalat, ihracat ve satıcıları

AEEE Geri Dönüşümcüleri

AEEE’den elde edilen polimer geri dönüşümcüleri ve kullanıcıları

AEEE ve KOK üzerine çalışan kar amacı gütmeyen kurumlar

Diğer kurumlar

Adım 1–Ulusal Envanter Ekibinin Kurulması

1- Ulaşım Sektöründe Bulunan PBDE’ler için EkipEkip Üyesi İsmi Görev Kurum

UUP Koordinatörü/ Targim

PBDE Takım Lideri/ Bursa Tek. Üniv.

Yönetim Komitesi


Ulaştırma,Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı

Gümrük ve Ticaret Bakanlığı

Atık Yönetiminden Sorumlu Bakanlık

Taşıt İthalat ve ihracatçıları

Taşıt üreticileri

Birinci el taşıt satıcıları

İkinci el Taşıt Satıcıları

Ömrünü tamamlamış taşıtlarla ilgili kurumlar

Taşıt kaynaklı polimer geri dönüşümcüleri

Kar amacı gütmeyen diğer kurumlar

Adım 2 – Veri Toplama Metodunun Seçilmesi(Aşamalı Yaklaşım)

Aşam

a III

Deta

ylı

Enva

nter

Aşam

a I

İlk

Değe

rlend

irme

Aşam

a II

Başla

ngıç

En

vant

eri

Kaynaklar

Saha Çalışması, Örnekleme ve Analiz

Belirlenen Paydaşlardan Veri Toplanması

Envanter Karmaşıklığı

Çıktı ve Sonuçlar

Masa başı çalışma, paydaşlarla görüşmeler, gümrük birimlerinden gelen bilgiler

Temel Sektörlerin Gözden geçirilmesi/ Kapsamın Tanımlanması

Miktarsal Belirleme: Temel Sektörlerdeki Problemlerin Belirlenmesi/veri boşlukları

Miktarsal Belirleme/Tarama: Temel Sektörlerdeki problemlerin derinlemesine incelenmesi ve anlaşılması

EEE VE AEEE ENVANTER ÇALIŞMASI


Aşama 1: Ön Değerlendirme• Basel Convention iletişim merkezi ile bağlantıya geçip

Türkiye için herhangi bir EEE/AEEE envanteri yapılıp yapılmadığının sorulması

• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı

• Başka kaynaklarda EEE/AEEE envanterinin mevcut olup olmadığı

• Ülkeye ikinci el elektrik-elektronik eşya (İEEE) girişi varsa miktarları

?


Aşama 1: Ön Değerlendirme• Eğer EEE/AEEE/İEEE envanteri yoksa, ülkedeki

minimum POP-PBDE miktarı aşağıdaki veriler kullanılarak tahmin edilebilir

* benzer profile ve tüketici davranışına sahip ülkeler için geliştirilen verileri (Table 4.4) kullanarak ülke için belirlenen «etki oranı, penetrasyon oranı» (kişi başına düşen cihaz miktarı) (Tablo 5.5.) *ekstrapolasyon metodu ile çalışması yapılan ülkeye verilerin uyarlanması

Adım 2 – Veri Toplama Metodunun Seçilmesi (Aşamalı Yaklaşım)

Aşama 1: Ön DeğerlendirmeBCCC-Nigeria et al., 2011 (Rehber dökümanda bahsi geçmekte)

Metodlar1- Veri Toplama (literatür ve istatistik): Ulusal İstatistik Kurumu, Gümrük Bakanlığı, mülakat ve anketler2- Toplantı ve Çalıştaylar3- Anketler4- Saha Çalışmaları

Toplanan Veriler1-Ülkede en yaygın satılan markalar2- İthalat Miktarları3- Ithalat Yolları (deniz, hava ve kara gümrüğü)Eğer kullanılmış EEE ithal ediliyorsa, kaynak ülkeler?4- Ithalat İstatistikleri5- Yerli Üretim Miktarları6-Tüketiciler ve Tüketici Alışkanlıkları


1: Piyasadaki hedef kitlenin sayısını belirleyiniz. Örneğin bisiklet için penetrasyon oranını hesaplayalım. Ürününüz 10-15 yaş arası çocukları hedefliyorsa ve bu çocukların sayısı 100000 ise2: Toplam satılan bisiklet sayısını belirleyin (satış bilgileri ışığında), örneğin 50002: Penetrasyon oranı: Satılan:Potansiyel hedef kitle 5000/100000=0,05


Aşama 1: Ön Değerlendirme

PBDE Envanteri Oluşturma Rehber Kitapçığı


BCCC-Nigeria et al., 2011

Bu kadar büyük ölçekli bir çalışma için zamanımız var mı?


Aşama 1: Ön DeğerlendirmePOP-PBDE rehber dökümanı, ön değerlendirme olarak, EEE/AEEE envanteri olmayan ülkelerin bölgedeki diğer ülkelerde oluşturulan envanterleri kullanarak kişi başına düşen cihaz miktarını kabul edilebilir bir değerde tahmin edebileceklerini belirtmektedir.

Nijerya örneğinde olduğu gibi, en çok KOK-PBDE içeren EEE/AEEE malzeme olarak CRT bilgisayar monitörü ve televizyonlar ı seçerek hesabı kolaylaştırabiliriz.Sözkonusu çalışmada iki tür veri kaynağı kullanılabilir

1- İthalat-ihracat verileri ve satış istatistikleri2- Anket



PBDE Envanteri Oluşturma Rehber Kitapçığı

Rehber dökümanda belirtilen varsayımlar ışığında (Bölüm 4.2.1.)*CRT cihazın ortalama ağırlığı (bilgisayar monitörü veya TV): 25 kg*Polimer içeriği: %30*Penetrasyon Oranı (CRT sayısı/nüfus)*Ortalama c-OctaBDE içeriği, TV:0,89 kg/ton, Bilgisayar Monitörü: 2,54 kg/ton

CRT cihazlardadki c-OctaBDE içeriği aşağıdaki şekilde hesaplanabilir

CRT cihaz Ortalama c-OctaBDE miktarı: Mc-OctaBDE(i) = CRT sayısı /Nüfusbölge x nüfus x CRT cihaz ağırlığı x % polimer/CRT x c-OctaBDE içeriği



197000*0,89

197000*2,54


Aşama 2: Detaylı İnceleme: Bu aşama saha çalışmalarını ve anketleri kapsamaktadır. Rehber doküman, Aşama 1’in tamamlanmasından sonra bu aşamayı atlayıp 3. adıma geçilebileceğini belirtmektedir.


Aşama 3: Sektörlerden veri toplanması: EEE içerisindeki toplam KOK-PBDE miktarı aşağıdaki şekilde hesaplanabilir


Aşama 3: Sektörel Veri Toplama Bu formülasyona göre gerekli bilgiler

*Ülkedeki EEE/AEEE *Farklı EEE/AEEE kategorilerinde bulunan polimer oranları*Bu polimerlerin bulunan KOK-PBDE içerikleri*Geri dönüştürülen AEEE polimerleri ve miktarları*İhraç edilen AEEE polimer miktarları


Aşama 3.1: Sektörel Veri Toplama-Stoklar ve EEE-AEEE akışı

Çalışmalar göstermiştir ki c-OctaBDE temel olarak CRT TV ve bilgisayar monitörlerinin ABS kasalarında ortaya çıkmaktadır.

Stok ve akış değerlendirmeleri 3 konu üzerinde yoğunlaşmalıdır

*Yeni ve ikinci el EEE ithalatı*EEE stokları (kullanımda olan veya depoda bulunan)*Atık akımına giren EEE miktarı

Aşama 3.1: Sektörel Veri Toplama-Stoklar ve EEE-AEEE akışı Çalışma Grubu Veri Seti

1: Kategori 3 ve 4’te bulunan sektörler?????


Aşama 3.2: Yeni ve ikinci el EEE ithalatı

EEE ithalat verileri aşağıdaki kaynaklar kullanılarak belirlenebilir

*Uluslar arası veri tabanları(http://comtrade.un.org/db)

*Ulusal İstatistikler

*Gümrük ve liman makamları kayıtları

Çalışma grubundan bir kişinin görevlendirilmesi??




Aşama 3.2: Yeni ve ikinci el EEE ithalatı(http://comtrade.un.org/db)


Aşama 3.2: Yeni ve ikinci el EEE ithalatıTicaret istatistikleri genellikle ikinci el cihazların ithalatını kapsamaz. Ancak bu bilgi envanter için çok önemlidir çünkü bazı gelişmekte olan ülkelerde ikinci el ürün ithalatı toplam ithalatın %70’ine ulaşabilmektedir.Eğer ülkeye dair ikinci el cihaz ithalat verileri yok ise, rehber dökümanda Tablo 4.4.’te verilen veriler benzer ekonomik gelişme ve tüketici davranışı gösteren ülkeler için kullanılabilir.

Eğer tablolardaki ülkelerin verileri ile herhangi bir benzerlik kurulamıyorsa, bu durumda kapsamlı bir veri toplama işlemi gerekir ki bu işlem ithalatçılar ve gümrük otoriteleri ile anketleri vb. içerir. Anket soruları Ek 2.5.te verilmiştir.


Aşama 3.3: Tüketici bazında kullanımda veya stokta olan EEE

3 ana gruba bölünebilir

*Özel Kişiler (evlerde kullanım)- Anket???

*Kurumsal tüketiciler (devlet daireleri, yarı-özel ve özel kurumlar, sağlık ve eğitim sektörü)-İlgili bakanlıklarla Resmi yazışmalar

*Şirketler (oteller, büyük endüstriler, küçük endüstriler ve firmalar) Resmi bilgi talebi??


Aşama 3.4: Tüketici bazında kullanımda veya stokta olan EEE

Özel Kişiler (evlerde kullanım)- Anket??? Aşağıdaki hususları kapsamalıdır

*Evdeki EEE tipi ve sayısı (kaç adet CRT bilgisayar monitör ve TV var)*EEE’nin ortalama ömrü (cihazın depoya kaldırılmadan veya atık akışına girmeden önce ne kadardır kullanımda olduğu)*Evdeki kişi sayısı*Evin lokasyonu (kentsel veya kırsal)*Gelir seviyesi (resmi ulusal sınıflandırmaya göre)


Aşama 3.5: Kurum bazında kullanımda veya stokta olan EEE

Kurumlar (kurumsal kullanım)- Anket??? Aşağıdaki hususları kapsamalıdır

*Kurumdaki EEE tipi ve sayısı (kaç adet CRT bilgisayar monitör ve TV var)*EEE’nin ortalama ömrü (cihazın depoya kaldırılmadan veya atık akışına girmeden önce ne kadardır kullanımda olduğu)*Kurumdaki çalışan sayısı*Kurum tipi ve başlıca faaliyet alanı


KONU İLE İLGİLİ ANKETLER REHBER DOKÜMAN EK TABLOLARDA VERİLMİŞTİR.

ANKETLERİN TÜRKÇE’YE ÇEVRİLMESİ

ÇALIŞMA GRUBUNDAN BİR KİŞİNİN GÖREVLENDİRİLMESİ??


Aşama 3.6: Atık Akışına Giren EEE

Atık akışına giren EEE veya oluşan AEEE miktarı “tüketim ve kullanım” metodu ile hesaplanabilir


Aşama 3.6: Toplam Polimer Fraksiyonları


Aşama 3.6: KOK-PBDE oranları


Aşama 4: Toplanan Verilerin Kullanılması-İthal Ürünlerde KOK-PBDE miktarı

KOK-PBDE kullanımı yasaklandığından dolayı yeni ürünlerin ithalatı söz konusu değerlendirmelerde pek bir önem teşkil etmemektedir. Bu nedenle bu kategorideki tahmin yalnızca ikinci el cihazların ithalatı için yapılmalıdır.


Aşama 4: Toplanan Verilerin EEE Stoklarında KOK-PBDE miktarı

Stoktaki EEE cihazlarını yeni ve ikinci el diye ayırmak hemen hemen imkansız olduğundan, bu kategoride hesaplama toplam stoklar için yapılmalıdır


Aşama 4: Toplanan Verilerin EEE Stoklarında Atık Akışına Giren KOK-PBDE

Stoktaki EEE cihazlarını yeni ve ikinci el diye ayırmak hemen hemen imkansız olduğundan, bu kategoride hesaplama toplam stoklar için yapılmalıdır


Aşama 4: Toplanan Verilerin EEE Stoklarında AEEE ürünlerin geri dönüşümünden ve ithalat yoluyla sağlanan ikincil polimerlerde bulunan KOK-PBDE

Türkiye’de EEE geridönüşümü mevcut mu??Öyle ise ikinxil polimerlerde bulunan KOK-PBDE fraksiyonu nedir??


Aşama 3: c-OctaBDE içeriğini kullanarak KOK-PBDE’lerin hesaplanması

ULAŞIM SEKTÖRÜ ENVANTER ÇALIŞMASI

Adım 1 – Envanter planlanmasıUlaşım sektörüne yönelik envanter çalışması aşağıdaki hususları kapsamalıdır

*Envanterin yapıldığı yıl itibari ile ithal edilen araçların toplam sayısı*Kullanımda olan araç sayısı*Envanterin yapıldığı yıl itibari ile ömrünü tamamlamış araçların sayısı ve o yıla dek toplam ömrünü tamamlamış araç sayısı*Ömrünü tamamlamış araçlardan kaynaklı polimerler

KOK-PBDE’ler 1975-2004 yılları arasında üretilip kullanıldığından dolayı sadece bu periyotlarda üretilen üretilen araçlar için KOK-PBDE miktar hesabı yapılmalıdır

Adım 2 – Veri Toplama Metodunun Seçilmesi

Temel amacı, ülkede ulaştırma ile ilgili halihazırda mevcut verilerin değerlendirilmesidir. Güvenilir verilerin toplanabileceği kaynaklar

*Ulusal istatistikler*Uluslararası istatistikler*Ulaşımla ilgili endüstri kuruluşlarının istatistikleri*Ulaştırma ile ilgili bakanlıkların veri tabanları



*Kayıtlı araçların sayısı (otomobil, otobüs ve kamyon) *Üretim Yılı (1975-2004 arası üretilen araç sayısının belirlenmesi için) * Araçların ithal edildiği ülke/bölge bazında yaklaşık % değerleri

*İthal edilen (ve ihraç edilen) araçların ve ülkede üretilen araçların sayısı *Uluslararası araç ticareti istatistikleri *Ulusal ithalat ve ihracat istatistikleri *Gümrük ve limanlardan alınacak ithalat istatistikleri *İthalatçı, ihracatçı ve yetkili satış bayilerden alınacak veriler

*1980-envanterin yapıldığı yıl arasında ömrünü tamamlamış araçların toplam sayısı (1975-2004 yılları arasındaki oranı göz önünde bulundurarak, ayrıca bir aracın en az 5 yıl kullanıldığı varsayılarak 1980 yılı baz alınmaktadır) *Bu veri kayıttan silinen araçlar, ömrünü tamamlamışp araçlara dair istatistikler veya araçların ortalama ömrü baz alınarak oluşturulabilir

Aşama 1: Ön Değerlendirmede Derlenmesi Gerekli Bilgiler

Türkiye için doğru bir yaklaşım mıdır?





*Kayıtlı araçların sayısı (otomobil, otobüs ve kamyon) *Üretim Yılı (1975-2004 arası üretilen araç sayısının belirlenmesi için) * Araçların ithal edildiği ülke/bölge bazında yaklaşık % değerleri

*İthal edilen (ve ihraç edilen) araçların ve ülkede üretilen araçların sayısı *Uluslararası araç ticareti istatistikleri *Ulusal ithalat ve ihracat istatistikleri *Gümrük ve limanlardan alınacak ithalat istatistikleri *İthalatçı, ihracatçı ve yetkili satış bayilerden alınacak veriler

*1980-envanterin yapıldığı yıl arasında ömrünü tamamlamış araçların toplam sayısı (1975-2004 yılları arasındaki oranı göz önünde bulundurarak, ayrıca bir aracın en az 5 yıl kullanıldığı varsayılarak 1980 yılı baz alınmaktadır)






*Ömrünü tamamlamış araçların akıbeti? Geri dönüşüm vs. * Bu veri özellikle polimer fraksiyonu açısından derlenmelidir. Bilgiler ulaştırma veya atık yönetimi ile ilgilenen bakanlıkların veya belediyelerin veya ilgili endüstriyel kuruluşların ve araştırma enstitülerinin veri tabanlarından sağlanabilir.

*Ömrünü tamamlamış araçlardan elde edilen polimerlerin ne şekilde geri dönüşünme uğradığı, bu konuda yapılan uygulamalar

* Özellikle plastikler aksamlar, örneğin ön panel, tampon vs) *Poliüretan köpüklerin akıbeti, örneğin koltuklar, kolçak ve boyunluklar





Aşama 1’den elde edilen veriler aşağıdaki boşlukların doldurulması için kullanılabilir

*Eksik bilgilerin neler olduğu ve nereden sağlanabileceği*Bağlantıya geçilmesi gereken başka ğaydaşların olup olmadığı*Ekstrapolasyon yöntemi ile kabul edilebilir değerleri bulunabilecek veriler

Aşama 2: Ön Envanter


Temel olarak saha çalışmalarını, örnek toplanmasını vs. kapsar

Aşama 3: Detaylı Envanter

Mevcut çalışmada bunun için yeterli zamanımız var mı????

Rehber doküman, Aşama 1’in tamamlanmasından sonra bu aşamayı atlayıp 3. adıma geçilebileceğini belirtmektedir.

Adım 3 – Sektörel Veri TOplama

Bu aşamada veri toplarken göz önünde bulundurulması gerekli faktörler

*Araçlardaki KOK-PBDE miktarları*Etkilenmiş olabilecek araçlardaki KOK-PBDE miktarı*KOK-PBDE’lerin üretimde kullanımındaki bölgesel farklılıklar

Özetle, Toplanması Gerekli Veriler

*Değişik sektörlerdeki araç sayısı (otomobiller)*Değişik sektörlerdeki araç sayısı (kamyon)*Değişik sektörlerdeki otobüs sayısı (kapasitesi 33 koltuk veya fazlası)Değişik sektörlerdeki midi-büs ve minibüs sayısı (kapasitesi 33 koltuktan az)*Değişik yaşam evrelerindeki araçların sayısı (ithalat, kullanımda, ömrünü tamamlamış) ve bu araçların üreticileri*Değişik araçlar için «etki faktörleri»


Ortalama %1’lik bir c-PentaBDE içeriği baz alındğında (Rehber Döküman, sayfa 52)

Otomobiller: 16 kg poliüretan köpük yaklaşık 160 g c-PentaBDE içermektedir. Bir diğer kaynakta ise yaklaşık 250 g/araç c-PentaBDE içeriğinden söz edilmektedir.

Kamyonlar: Otomobillerle benzer olup 160 g/araç c-PentaBDE içeriği tahmin edilmiştir.

Otobüsler (yaklaşık 33 koltuk kapasiteli): Otobüslerde kullanılan toplam poliüretan köpük miktarı ortalama 100 kg olarak düşünülmektedir ve böylece 1 kg c-PentaBDE/otobüs içeriği baz alınmaktadır.

Etkilenmiş Araçlarda KOK-PBDE miktarı: Etki Faktörleri

Ancak unutmamak gerekir ki Türkiye’de büyük otobüslerin yanısıra midi-bus ve minibüsler de oldukça fazla miktarda bulunmaktadır ve bunlar için de bir etki faktörü tanımlamak gerekir. Ülke-bazlı etki faktörü, Nijerya’da yapılan çalışma baz alınarak 320 g c-PentaPBDE (2 adet otomobil etki faktörü toplamına eşdeğer) alınabilir.


Üretilen c-PentaBDE’nin yaklaşık %90’ı Kuzey Amerika kıtasında, bilhassa Amerika’da kullanılmıştır. Bu nedenle, bu bölgede 1975-2004 yılları arasında üretilmiş yaklaşık 200 milyon otomobil ve diğer araçlar c-pentaBDE ile kirlenmiş olabilir. Bu dönemde diğer ateşe mukavemeti artırıcı kimyasallar da kullanıldığı için bu bölge için «bölge faktörü» 0,5 olarak seçilmiştir (üretimin %50’si)

Avrupa için «bölge faktörü» 0,05 (sadece araçların %5’inin PBDE ile kirlendiği öngörülmekte), Asya ve Çin için ise yine 0,05 olarak belirlenmiştir.

Latin Amerika, Karayipler ve Afrika bölgeleri için 0,05 olarak belirlenmiştir.

Türkiye için «bölge faktörü» ne olmalıdır????

Etkilenmiş Araçlarda KOK-PBDE miktarı: Üretim Bölgesi Faktörü


Materyal akış Analizi (MAA) herhangi bir ürünün bir toplumda dolaşım karakteristiklerini değerlendirir. MAA’in temelindeki prensip sisteme giren ve sistemden çıkan tüm malzemelerin kütle-denkliği yaklaşımı ile göz önünde bulundurulmasıdır. Materyal akışı bir kaynakta başlar (üretim veya ithalat) ve bir depo alanında/atık alanında (ihracat veya bertaraf) sona erer.

Bu konuda en kullanışlı yazılımlardan biri olan STAN, Viyana Üniversitesi tarafından açık erişime sunulmuştur.

Türkiye için böyle bir analize gerek var mıdır? Varsa, gruptan birinin görevlendirilmesi!!

Ulaşım Sektörü için Materyal Akış Analizi


Ulaşım Sektörü için Materyal Akış Analizi

Adım 5 – Sektörel Veri TOplamaEtkilenmiş Araçlarda KOK-PBDE miktarı: Kullanımda

Olan Araçlar


Etkilenmiş Araçlarda KOK-PBDE miktarı: İthal Araçlar

Adım 5 – Sektörel Veri TOplamaEtkilenmiş Araçlarda KOK-PBDE miktarı: Ömrünü

Tamamlamış Araçlar

Adım 5 – Sektörel Veri TOplamaEtkilenmiş Araçlarda KOK-PBDE miktarı: 1980’den Envanter Yılına

dek Atık durumuna geçmiş ve halihazırda deponi alanlarına ulaşmış araçlar

Adım 5 – Sektörel Veri TOplamaStockholm Anlaşmasında Listelenmiş KOK-PBDE’lerin

Ulaşım Sektöründeki Miktarlarının Belirlenmesi

Adım 5 – Sektörel Veri TOplamaÖmrünü Tamamlamış Araçlar Kaynaklı KOK-PBDE’lerin

Geri Dönüşüm işlemine giriş oranının belirlenmesi

EEE/WEEE Envanter Raporu Formatı1. Giriş2. 2. Envanter Planlaması ve Paydaşların belirlenmesi3. Envanter Aşamalarının Seçimi4. Veri Toplanması

4.1. Metod 1: CRT/kişi yaklaşımı4.2. Metod 2: Detaylı Envanter Yaklaşımı

4.2.1. EEE/AEEE Envanteri Oluşturulması4.2.2. İthal EEE/AEEE Ürünlerde KOK-PBDE içeriği ve zamansal değişim4.2.3. Mevcut stoklarda Polimer ve KOK-PBDE miktarları (kullanımda ve stokta)4.2.4. Atık akışına giren AEEE’lerde KOK-PBDE’ler4.2.5. Ömrünü tamamlamış AEEE’lerde KOK-PBDE’ler

4.3. Metod 3. CRT polimerlerinde KOK-PBDE’lerin ölçülmesi4.4. Her üç metodla elde edilen değerlerin karşılaştırılması4.5. KOK-PBDE içeren EEE/AEEE için Ürün/madde akış analizi

5. Veri Yönetimi ve Değerlendirme6. Envanter Raporlama

KISITLI ZAMAN DÜŞÜNÜLDÜĞÜNDE

Bölüm 4.1. EVET, Bölüm 4.2. BELKİ, Bölüm 4.3. HAYIR

Ulaştırma Sektörü Envanter Raporu Formatı1. Giriş2. 2. Envanter Planlaması ve Paydaşların belirlenmesi3. Envanter Metodlarının Seçimi4. Veri Toplanması

4.1. Metod 1: Literatür verisine dayalı envanter4.2. Metod 2: Mevcut Verilere ve Tahmini Değerlere Dayalı Envanter

4.2.1. Kullanımda Olan ve Stokta Tutulan Araçlarda KOK-PBDE4.2.2. İthal-İhraç Araçlarda KOK-PBDE4.2.3. Envanter Çıkarıldığı Yıl İthalat Verileri4.2.4. Ömrünü Tamamlamış Araçlarda KOK-PBDE4.2.5. Geri Dönüşüme Giren ve Bertaraf edilen Ömrünü Tamamlamış Araçlarda KOK-PBDE

4.3. KOK-PBDE içeren Ulaştırma Sektörü için Ürün/madde akış analizi 5. Veri Yönetimi ve Değerlendirme6. Envanter Raporlama

Ulaşım

Mobilya, Yatak/Döşek, Tekstil Ürünleri, kauçuk


GERİDÖNÜŞÜM

Elektrik-Elektronik Eşyalar (EEE)/Atık Elektrik-Elektronik Eşyalar (AEEE)

CRTMonitor

PBDE Envanteri

?

Veri Paydaş Sorumlu Grup Üyesi Tarih

Anket Yöntemi İle Kişi Başı ortalama CRT Miktarı

Halk

EEE İthalat Verileri(Sadece CRT TV ve monitör) Veya Kategori 3 ve 4 EEE)

Bakanlıklar (Çevre ve Şehircilik, İçişleri, Ekonomi, Gümrük kayıtlarıIthalatçı ve İhracatçı FirmalarTürkiye İstatistik Kurumu

Bursev Hnm(gerekli yazışmalar)

Kullanımda ve Stokta Olan Toplam EEE

Bakanlıklar (Çevre ve Şehircilik, İçişleri, Ekonomi, Gümrük kayıtlarıIthalatçı ve İhracatçı FirmalarTürkiye İstatistik Kurumu

Bursev Hnm

NIP Güncelleme Çalışması Kapsamında EEE ve AEEE Veri Kaynakları


Ömrünü Tamamlamış AEEE (özellikle CRT’ler)AEEE plastik geridönüşümü ve AEEE ihracatıDiğer???


İthal Araçlarda PBDE miktarı-Envanter yılında ve geçmiş yıllarda ithal edilen araçların sayısı

-modeli 2005’ten eski olan araçların sayısı

Araçların geldiği bölge/aracın orijini

Gümrükler

Ulaştırma Bakanlığı

İçişleri Bakanlığı


Plaka Tescil

İthalat-Ihracat Kayıtları

İlgili Endüstriyel Kuruluşlar

Hasan Bey

NIP Güncelleme Çalışması Kapsamında Ulaştırma Sektörü için Veri Kaynakları


Kullanımda/Stokta Olan Araçlarda PBDE miktarı

OtomobilKamyonOtobüs (>33 koltuk)Minibüs

Plaka TescilTürk Silahlı KuvvetleriMakine ve Kimya KurumuAraç Üreticileri BirliğiAraç Bayileri Birliği vsvsvs

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı- talep yazısı

Ömrünü tamamlamış araçlarda PBDE miktarı

Ömrünü tamamlamış/tamamlamak üzere olan araç sayısıOtomobilKamyonOtobüsMinibüs

Plaka Kayıt iptali verileri


Hasan Bey

Muhtemel Veri Alınabilecek Yerler:

Kayıt Düşüm Sistemi

Plaka Tescil Bürosu Kayıtları


Ömrünü Tamamlamış Araçlardan Çıkan Polimerlerin Geri dönüşümü ve ihracatı


Muhtemel Veri Kaynakları:Paketleme BölümüPolimer geri kazanımı ile uğraşanlarAtık Yönetimi Dairesi


EEE geri dönüşümü yapılan yerlerDeponi alanlarıKOK-PBDE içerikli metalleri işleyen endüstrilerYakma Tesisleri

Belediyeler

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Atık Yönetimi Birimi

Kirlenmiş Bölgeler Veri tabanı (2013’te faaliyete geçecek)

Hasan Bey

stockholm anlaşması kapsamında pbde’ler

Documents

pbdelerin dalm sellstrom

2005 la guardia et al

ticari pbde karmlarnda

octabde and c

product of lindaneby

ehircilik bakanl

bromodifenileter c

pentabromodiphenyl ether