het vakblad voor assistenten in de tandheelkunde

Wat is er nodig voor een goede handhygiëne?

Column Ditte: Hoezo vrije tarieven?

stelling

Steeds meermensen wordenbelemmerd doorhun gebit

jaargang 26 · nummer 5 · oktober 2012

Een ‘happy smile’ voor de ‘Kipepeo’s’ van Kenia

Advert.

Advert.

4NUMMER 5 • OKTOBER 2012 • JAARGANG 26

AchtergrondEen ‘happy smile’ voor de ‘Kipepeo’s’ van KeniaHet avontuur als tandartsassistente inKenia van Monique Verhoef.

Column DitteHoezo vrije tarieven?

StellingSteeds meer mensen wordenbelemmerd door hun gebitIn deze rubriek geven vier assistenten hunmening over een stelling die wij ze voorleggen.

SpecialisatieVoeding, probiotica enmondgezondheidOp het seminar ‘Voeding en probiotica invogelvlucht’ in de Yakultfabriek in Almere werddoor een diëtist en een immunoloog uitgebreidinformatie gegeven over de relatie tussen voe-ding, probiotica en mondgezondheid.

Hygiëne en infectiepreventieWat is er nodig voor een goedehandhygiëne?Handen wassen, reiniging en desinfectie. Naasteen aantal tips en trucs voor een goede hand-hygiëne geven we informatie over Visirub®.

Cursussen en opleidingenConflict: distantiëren of controleren?Een verslag van het Voorjaarscongres ‘Conflict:distantiëren of controleren?’ van de NVVK &VBTGG.

6

910

12

15

20

Inhoud

5

NZa werkt aanterugkeermaximumtarieven

De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) is de afgelopenzomer begonnen aan de voorbereidingen van hetopnieuw reguleren van de mondzorgtarieven. Eindjuni heeft de Tweede Kamer een motie aangenomenom het experiment met vrije prijzen voor de mond-zorg te stoppen en kort daarna heeft ministerSchippers van VWS de NZa een aanwijzing gegevenom de tarieven per 1 januari 2013 weer te reguleren.

De NZa heeft de afgelopen maanden bekeken hoezij tot nieuwe maximumtarieven kan komen enwelke prestaties er vanaf 1 januari 2013 gelden.Dat doet zij samen met mondzorgkoepels, zorgver-zekeraars en consumentenorganisaties. Daarnaastblijft zij tot het einde van 2012 de ontwikkelingenop de mondzorgmarkt monitoren.

Tot 1 januari 2013 blijven de vrije tarieven geldenen de regels die daarmee gepaard gaan, zoals eenprijslijst op de website en/of wachtkamer en hetverstrekken van een offerte bij behandelingen diemeer dan € 150 kosten. De NZa ziet toe op denaleving van deze regels.

TTrraannssppaarraannttiieeWat ging er mis met de vrije tarieven? De cijfersdie naar buiten kwamen over de hoogte van de vrijetarieven, waren tegenstrijdig. Consumentenorgani-saties gaven hogere percentages dan de NMT eneen onderzoek van Fa-med in samenwerking metde universiteit van Maastricht.Kortom: onduidelijk voor de patiënt en zeker niettransparant in een aantal opzichten. Dit had wel debedoeling moeten zijn van de vrije tarieven. Neemals voorbeeld een restauratie. Dit tarief is inclusiefanesthesie, onderlaag, cofferdam. Maar stel jebehandelt niet onder cof-ferdam, patiënt stelt geenprijs op anesthesie en eenonderlaag is niet nodig.Wat bereken je dan?Hopelijk gaat dat per 1 januari 2013 veranderenom in ieder geval dat deeltransparant te laten zijnvoor de patiënt.

Met vriendelijk groet,

Editorial

1523

25

Agenda

LezersvraagHoeveel inspecteurs kun jeverwachten in de praktijk?Het inspectiebezoek door de inspecteurvan de gezondheidszorg aan tandarts-praktijken zal jullie het afgelopen jaarniet zijn ontgaan. Met name de hygiëneis een hot item en voor de assistent eenbelangrijk onderdeel van haar/zijnwerkzaamheden. Maar een tandartsheeft naast de zorgplicht jegens depatiënt ook een zorgplicht voorzijn/haar personeel en het milieu.De vraag die bij de redactie binnen-kwam, is of je meerdere inspecteurskunt verwachten in de praktijk.

RichtlijnenRichtlijn Mondzorg voor jeugdigenSinds 15 juni is de richtlijn Mondzorgvoor jeugdigen een feit.Veel expertsvanuit verschillende hoeken hebbenaan deze richtlijn meegewerkt. De richt-lijn berust op resultaten van weten-schappelijk onderzoek (evidence based).Uitgangspunt was dat het een proces-matige aanpak moest hebben.

Samen met mijn partner en zes vrienden zijn we vrij-willigerswerk gaan verrichten in twee dorpen. Met privé-geld en donaties van vrienden en familie (Nederlandbedankt!) reisden we naar Kenia om verschillendeprojecten uit te voeren. Bijvoorbeeld het project ‘Lunchfor Life’ dat als doel heeft dat organisaties zelfstandigvoor hun eten kunnen zorgen. Maar ook projecten zoalsmicrofinanciering en mondhygiëne-instructie.

OOpp eeiiggeenn kkrraacchhttHet is anders als je met een organisatie naar een ont-wikkelingsland gaat. Dan werk je samen met een gespe-cialiseerd team, en doe je wat de organisatoren van jevragen.Velen hebben daardoor fantastisch werk kunnenverrichten. Wij deden het op eigen kracht.Twee van onshadden al eerder een project gedaan dat zijn vruchtenafwierp. Met z’n achten en met meer kennis hoopten wemeer doelen te bereiken. We werkten op kleine schaal,maar alle beetjes helpen.

MMoonnttaannaaIn November 2011 vertrokken we vanuit Vancouver naarKenia.Tijdens de overstap in Calgary genoten we van

onze laatste megamaaltijdin ‘Montana’s’. Daar maak-ten we afspraken over vei-ligheid in verband met deproblemen tussen Keniaen Somalië. Omdat desituatie toen zeer onsta-biel was, kozen we ervoorom het woord ‘Montana’(de naam van het restau-rant) te gebruiken, zodraeen van ons gevaar zag.

BBrriieeffwwiisssseelliinnggVan te voren was er correspondentie tussen de Keniaansekinderen die wij gingen bezoeken, en Canadese kinderen.Dit was een groot succes. Het zijn zeer slimme ennieuwsgierige kinderen. Ze willen graag een beter leven.We namen meer brieven mee, dit keer ook vanuit Neder-land, waar mijn nichtje met haar klasgenoten brievengeschreven hadden.Verder namen we dekens mee diemijn oma voor de kinderen had gehaakt. Ik had beloofdze persoonlijk af te geven. Omdat in het verleden onzekoffers tijdens het vliegen wel eens zoekraakten, namik geen risico en sjouwde de dekens en donaties meeals handbagage.Trouwens, met z’n achten kun je veelin de cabine meenemen.

EEddiitthh JJuunniioorr AAccaaddeemmyyOp de derde dag van onze trip komen we uiteindelijkaan in Vihiga-district. Na een lange taxirit krijgen we desmaak van Kenia te pakken. Bij aankomst worden wehartelijk ontvangen door Priscilla en haar familie. Zij run-nen de basisschool/het weeshuis Edith Junior Academy.De meeste kinderen hebben geen ouders of verzorgersmeer. De leerkrachten werken op goedkope of vrijwilli-gersbasis. Er is plaats voor 200 kinderen.Voordat we dekinderen ontmoeten, krijgen we thee en eten. Wat eenluxe! Daarna is het tijd voor de diploma-uitreiking van

6 Achtergrond

Een ‘happy smile’van KeniaIk werk als gecertificeerd tandartsassistente bij Kitsilano Dental Group voor dr. Kanani in Vancouver, BC, en woon samen met mijn Argentijnse vriend,kat en hond. We houden van reizen en avonturen beleven. Het volgendeavontuur als tandartsassistente in Kenia is er een van.

door monique verhoef

Oma-dekentjes

En nu kunnen we gaan tandenpoetsen

standby 5 • oktober 2012 • www.bsl.nl/standby7

voor de ‘Kipepeo’s’al twee kindjes bij mij op schoot gekropen. De kinderenzien er redelijk gezond uit, maar hun schoenen zijn veelte groot of te klein (als ze die al hebben) en hun school-uniform zit vol gaten.Toch zijn ze vrolijk. De school zieter geordend uit en heeft acht lokaaltjes. In de verblijfsza-len staan krakkemikkige ijzeren stapelbedden. Sommigebedden hebben geen ‘matras’ en klamboe.Voordat wemorgen met de poetslessen beginnen, maken we kennismet de kinderen. Het zijn ‘slimme cookies’, die kinderen!Er worden intelligente vragen gesteld, en ondanks datonze groep uit Canada komt, stellen ze mij vragen overhoe Nederland een ontwikkeld land heeft kunnen wor-den, over de export, de veeteelt, enzovoort.

GGeeeenn ttaannddppaassttaaVandaag is het mijn beurt om bijna 200 kinderen poetslesgeven. Een hele klus, maar samen met mijn vriendenmoet het lukken. De kinderen zijn tussen de 4 en 14 jaar.Ik had bedacht om het ontstaan van een gaatje uit tebeelden in vorm van een toneelspel.Waarom niet, ik hadtenslotte zeven ‘acteurs’ bij me.Thuis had ik al bedachtwaarmee en hoe we zouden gaan poetsen.Vanuit de prak-tijk en van onze dental suppliers had ik genoeg tanden-borstels en floss gekregen. Ondanks positieve verhalendie ik van andere reizen heb gehoord, over het uitdelenvan tandpasta, had ik er bewust voor gekozen om geentandpasta mee te brengen.Veel kinderen zijn wees en eris geen geld om tandpasta te kopen. Als vervanger koosik zout. Het is goedkoop en voldoende voorradig.Wel had

de klassen 1 t/m 7. Klas 8 moet nog een landelijk examendoen. Er zijn toespraken door de leraren en de priester,maar de meesten vinden onze komst het allerbelangrijk-ste. Er wordt gezongen en gedanst. Ondertussen zijn er

Mondhygiëne-instructie

Hoe voelen mijn tanden na het poetsen?

ik floss meegenomen, maar ook hiervoor had ik een alter-natief bedacht: lappen stof uitkoken en uit elkaar halentot draden. De tandenborstels deed ik in een boterham-zakje met een persoonlijke wasknijper om op te hangenin het klaslokaal. Zo kunnen ze drogen en kan de leraarieder kind zijn of haar eigen tandenborstel geven.

TToonneeeellssppeellBij het klaslokaal aangekomen is de opkomst groot.Er staan al meer dan 30 kinderen te wachten. Ze warengeïnstrueerd om buiten te wachten totdat wij naar hunlokaal zouden komen. Niet dus. Een goed begin voorchaos... Eindelijk kon de les beginnen. Ongelofelijk, wateen interesse bij de kinderen! Het is muisstil, alle ogenzijn op mij gericht en op de beroerde tekening van eenpremolaar die ik op het schoolbord teken. Het eerste deelvan de les is theoretisch. Met behulp van de tekening,kaart en modellen leg ik uit wat plaque is en waarom hetbelangrijk is om tanden te poetsen. Daarna is het tijd ommijn vrienden in actie te laten komen.Tijdens mijn ver-haal beelden we uit hoe gingivitis en caviteiten ontstaan.Tijdens de voorbereiding was het wikken en wegen of hetniet te ‘eng’ zou zijn, maar ze genoten ervan! In realiteitzullen ze niet iedere dag poetsen en flossen, maar dezeles zullen ze niet snel vergeten. Intussen stonden allekinderen in en om het lokaal ook mee te genieten vanhet toneelspel.

PPooeettsseenn:: eecchhtt wwaaaarr!!Tijd voor de praktijk: Poetsen! De kinderen staan in eengrote kring en ik vraag een meisje als voorbeeld te die-nen. Iedereen heeft een beker met afgekoeld uitgekooktwater, zout en een tandenborstel gekregen. Even roerenen poetsen maar. Het flossen is een ander verhaal.Ondanks de uitleg gaan de meesten erop kauwen. ‘Hetsmaakt zo lekker.’ Dat gaat dus niet lukken. Uiteindelijkkrijgen we het toch voor elkaar. Het is fantastisch ommidden in een klas te staan. Iedereen luistert en doet watje vraagt; ze zijn enthousiast en werken enorm mee. Inno time is iedereen aan het poetsen en flossen! Daarnageef ik de leraren en verzorgers materialen en uitleg overmondhygiëne en hoe ze instructies kunnen geven, zodatze het aan het lesprogramma kunnen toevoegen.

De volgende ochtend voordat de lessen begonnen, hoordenwe een aantal kinderen op ons verblijf. Het waren school-kinderen die aan het tandenpoetsen waren... Echt waar!

SSttrraaaattkkiinnddeerreennNa een paar dagen doorgebracht te hebben met dezekinderen en het uitreiken van een cheque voor het‘Lunch for Life-project’ is de tijd gekomen om verder tegaan. Onze volgende stop is Kipepeo, een communityempowerment program in Emuhaya-district (Kipepeobetekent vlinder). Het is een lokale organisatie die zichinzet voor straatkinderen en mensen in nood. Ze probe-ren twee keer per week een lunch uit te delen en helpenhulpbehoevende groepen met voorlichting over hiv/aids,training in administratie en microfinanciering, agrarischeprojecten enzovoort. Doordat deze organisatie een kleinetrainingsruimte met twee computers heeft, kunnen zevia hun website met internationale vrijwilligers in con-tact komen. Zo krijgen ze hulp bij verschillende projectenin het dorp. Mondhygiëne... daar hadden ze nog niet veelvan gehoord. Dus ook hier is de belangstelling zeer groot.

IInn ddee kkeerrkkJe kunt het verschil tussen de straatkinderen en deschoolkinderen duidelijk merken. De straatkinderen zijnveel afstandelijker, wantrouwend en komen veel meervoor zichzelf op. De koele blikken in hun ogen laten onshet harde straatleven zien.Het is weer tijd voor de les, in een kerk dit keer.Tijdensde voorbereidingen word ik bij mijn hand meegenomendoor een basisschoolleraar. Hij laat mij een kleine, maarzeer geordende school zien. In de klas zie ik tot mijn ver-bazing aan de muur een zelfgemaakte poster hangen metillustraties en uitleg van alle tanden en kiezen. Ik vraag

8 Achtergrond

Kijk, ik floss

Tekening van een premolaar

Column Ditte

Hoezo vrije tarieven?Mevrouw Y zag ik 25 jaar geleden voor het eerst methevige kiespijn in een weekenddienst. Het was geenkiespijn; het was ernstige parodontose/parodontitis,eigenlijk een extractierijp gebit, maar dat vind ik nog-al wat voor iemand van nog geen 50!Ik heb toen een begin gemaakt aan de grote schoon-maak. Ze is sinds dat weekend gemiddeld viermaalper jaar gedurende 25 jaar bij me geweest en we heb-ben het gered! Ze is nu 70 met een keurig verzorgdgebit, dat wel goed verzorgd moet blijven en vantwee kanten vertroeteld moet worden.Eén incidentje hebben we gehad in die 25 jaar: eenlos onderincisiefje is er in een van mijn vakantiesdoor een waarnemer uitgehaald. Jammer, maar daarheb ik een keurig composiet etsbruggetje gemaakt...Gelukkig nog niets uitneembaars en zelfs geenkroon of brug!Al die jaren had ze zich flink oververzekerd voor‘de tandarts’ en had ze nooit iets bij hoeven betalen.Tot afgelopen januari: nog steeds oververzekerd krijgtze op een declaratie van € 65 slechts € 42 of zoietsvergoed. Nu is er in Utrecht een aantal, zelfs mobiele,AGIS-kantoortjes waar je heel makkelijk ook over ditsoort dingen kunt klagen en/of informeren. Dus zij ophoge poten naar zo’n AGIS-bus... ‘Maar mevrouw,... uwtandarts declareert te veel. We hebben hier in Utrechtwel zes tandartsen waar u niets bij hoeft te betalen!’Zo... zo werkt het dus met ons vrije-tarievenexperi-ment: de heren zorgverzekeraars doen daar gewoonniet aan mee. Ze hanteren star de tarieven van vorigjaar of nog lager als maximumvergoeding en zelfsdaarvan vergoeden ze nog maar 75%! En hun premieszijn wel gemiddeld 14% omhooggegaan.En zes tandartsen in Utrecht? Dat is 2% van alletandartsen!Voor ze het wist stond ze met zes adressen van‘gratis’ tandartsen weer op straat.

Het experiment met vrije tarieven is in het levengeroepen om mogelijk concurrerend, innoverend enkwaliteitsverhogend te gaan werken. Nu blijkt dat dehouding van de zorgverzekeraar iets heel anders doetvermoeden: Zij willen los van alles een zo goedkoopmogelijke zorg en willen al helemaal niet voor inno-vatie of kwaliteitsverbetering betalen en doen duseigenlijk helemaal niet met dit experiment mee.

hem hoe hij daaraan komt? ‘Oh, ik ben een leraar enbehoor dit soort dingen te weten, toch?’ Helaas, is dit hetenige wat hij heeft. Zijn dankbaarheid is groot als ik hemmijn lesmateriaal en oefeningen geef.Na wat aanpassingen in de kerk, is het weer tijd voor mijnles. Er zijn aardig wat mensen uit het dorp gekomen omonze les bij te wonen. Omdat hier geen kinderen aanwezigzijn, heb ik mijn les aangepast. Ik ben zeer tevreden metde vragen die aan het einde van de les worden gesteld.

GGeeeenn ttaannddaarrttss iinn ddee bbuuuurrttIn het dorp en omstreken is geen tandarts te bekennen,zelfs niet in het lokale ziekenhuis. Daarvoor moet je naareen grote stad zoals Nairobi. Het ziekenhuis dat wijbezoeken, hoopt op een financiering zodat ze ook ooit eentandheelkundige afdeling kunnen openen en de lokalebevolking tandheelkundige behandelingen kunnen geven.

VVeerrddeerr hheellppeennNa 3 weken te hebben doorgebracht met de lokale bevol-king, ga je nadenken hoe je deze mensen verder zoukunnen helpen. We hebben een website voor de schoolgemaakt en hopen dit nog vaker in de toekomst te mogendoen.Voor geïnteresseerde en reizigers die van uitda-gingen houden, is op www.kenyaeight.yolasite.com,www.edithjunioracademy.yolasite.com enwww.kipepeo.moonfruit.com meer te zien over onzetrip met informatie. Ondanks dat we op zeer kleineschaal hebben gewerkt, hopen we toch wat kennisachtergelaten te hebben. Zoals de groepsleider vanKipepeo al zei: ‘Wij willen al jullie kennis hebben engraag ontvangen.’ Het is onmogelijk om de hele wereldte redden, maar we kunnen wel een klein stukje vanonze eigen wereld redden.

‘De simpelheid en bescheidenheid van deze wees-kinderen is moeilijk te bevatten vanuit onze wereld.Pas wanneer je hier bent, wordt het ongelofelijke paswaar. Deze kinderen leven in onzekerheid, iets waarwij ons niets bij kunnen voorstellen. Ze verlangen netzoveel naar eten als naar aandacht, maar ondankshun gebrekkige middelen hebben ze toch een groteglimlach op hun “Little Dirty Faces”.’

9

Uitbeelding van gingivitis en caviteiten

FurcatieproblematiekAssistente Madeleine Bos, 23 jaar en werkzaam bij Tand-artspraktijk Jordanlaan in Utrecht, is het in eerste instantie

niet met de stelling eens: ‘Nee, ik heb nietde indruk dat mensen zich nu meer

belemmerd voelen door hun gebitdan vroeger, althans dat merken

wij in onze praktijk niet. Het ismisschien wel zo dat mensenvanwege de bezuinigingenminder vaak naar de mond-hygiënist gaan en daardoormisschien eerder last vanhun gebit kunnen krijgenen ook grote preventieve

tandheelkundige ingrepenzoals kronen worden mis-

schien wel vaker uitgesteld,maar belemmerd zijn door je

gebit...? Misschien doelt men op degevoeligheid van het gebit op zich.

Daar kunnen steeds meermensen natuurlijk wellast van krijgen, omdat detandheelkundige ontwik-keling heeft geresulteerd inbehoud van het eigen gebit,waardoor zich nu recessie-en furcatieproblemen voorkunnen doen. Ontblotetandhalzen of -wortels zijn

nu eenmaal extra gevoelig en door de vergrijzing zal dieproblematiek toenemen. Regelmatig gebruik van specialeantigevoeligheidstandpasta kan die klachten echterondervangen, dus dat zogenoemde belemmerd voelen,dat lijkt me echt te sterk uitgedrukt.’

Vicieuze cirkel‘Ja, die trend herken ik zeker,’ zegt Patricia van Veen (29 jaar), assistente bij de Samenwerkende Tandartsenin Almelo. ‘Maar dat heeft volgens mij alles te makenmet de economische recessie en in het bijzonder metde drastisch verminderde ver-goedingen door de verzeke-ringsmaatschappijen.Nu de zorg duurder isgeworden, kiezenmensen steedsvaker voor eengoedkope oplos-sing voor hungebit, met allegevolgen van dien.“Haal alles er maaruit,” zeggen ze dan,“dan heb ik er verdergeen last meer van.”Die mensen hebben pijn-klachten en/of schamen zichvoor hun gebit. Wij merken echtdat mensen de laatste tijd vra-gen om een jaarlijkse in plaatsvan een halfjaarlijkse controleof dat men steeds vaker eentandheelkundige behandelingvoor zich uitschuift en vanuitstel komt dan vaak afstel.Dan krijg je uiteindelijk natuur-lijk gebitsproblemen en belandje in een vicieuze cirkel.Die mensen worden dus inderdaad steeds verder belemmerd door hun gebit.’

10 Stelling

Steeds meer mensendoor hun gebit

‘Haal alleser maar uit,’zeggen ze dan.’

Patricia van Veen

Naar aanleiding van een onderzoek, uitgevoerd in opdracht van eentandpastamerk dat tandgevoeligheid bestrijdt, bleek dat meer dan de helft (!) van de Nederlanders zich belemmerd voelt door hun gebit; door gevoelige tanden,maar ook door een slechte adem of andere tandheelkundige problemen.Verminderd tandartsbezoek komt geconstateerde gebitsproblematiek uiteraardook niet ten goede. Wij vroegen vier assistenten of zij deze trend onderkennen.

door marijke simons fotografie frank broekhuizen

‘Ontblote tand-halzen zijn nueenmaal extragevoelig...’

Madeleine Bos

11standby 5 • oktober 2012 • www.bsl.nl/standby

worden belemmerdProbleemgroepRosalie Kooiker-Kuiper (24 jaar) is als tandarts-assistente werkzaam bij het TandheelkundigCentrum Havelte vande Johannes Postkazer-ne in Steenwijk. Zijheeft niet het idee datsteeds meer mensenbelemmerd worden

door hun gebit. ‘Elketandheelkundigepraktijk kent eenprobleemgroepvan patiënten diezich wellichtbelemmerd voelen

door hun gebit.Dat zijn de angstige

patiënten die nietregelmatig op con-troles verschijnenen daardoor lastkrijgen van hungebit. Die catego-rie patiënten is eraltijd al geweest.Een enkele maalgeeft een patiënt vanons wel eens aan datde partner geklaagd heeftover een slechte adem. In datgeval raden wij gebruik van eenspoelmiddel en tongschraperaan. Als de klachten aanhouden,verwijzen wij ook wel eens naar de huisarts,omdat de oorsprong van een slechte adem ook inde maag kan liggen. Ook temperatuursgevoeligetanden en gevoelige tandhalzen kunnen irritatieopleveren. Deze ontstaan door terugtrekkendtandvlees, soms ook na behandeling van de mond-hygiënist, omdat extra gevoeligheid kan ontstaanna het verwijderen van tandsteen rond de tand-halzen. Maar al met al denk ik dat het aantal men-sen dat last heeft van het gebit, hetzelfde blijft.’

Andere prioriteiten‘Ja, dat denk ik wel,’ zegt Leilani Sopacua, assistentebij Ammersingh Tandartspraktijk in Nijmegen.‘Het is hier veel rustiger geworden, terwijl detandheelkundige problemen van demensen hetzelfde blijven.Mensen zijn de tand-arts vanaf begin ditjaar te duur gaanvinden en datheeft meermet het ver-goedingssys-teem danmet de reces-sie te maken.De tandartsheeft last vande misleidendeinformatie van deverzekeraars.Tand-artsassistenten moetensteeds weer uitleggen hoe hetwerkelijk zit. Minder tandartsbe-zoek kan tot allerlei tandheelkundige klachtenleiden, zoals tandvleesproblemen. Maar wie dehalfjaarlijkse controle over-slaat, mist ook de brood-nodige preventieve zorg.Vaak zijn gebitsklachten opeen simpele manier te ver-helpen door beter te flossenof te stokeren of, in gevalvan een slechte adem, metbehulp van een spoelmiddelof tongschraper. Dat moetechter wel verteld worden,maar als je niet in de tand-artspraktijk komt, dan weetje dat niet.Mensen stellen nu andereprioriteiten, ze bezuinigen eerder op de tandartsdan op de huisarts. En ja, dan kunnen makkelijkproblemen ontstaan.’

Rosalie Kooiker-Kuiper

‘Het aantalmensen dat last heeft vanhet gebit blijfthetzelfde.’

‘Minder tand-artsbezoekkan tot tand-heelkundigeklachten gaanleiden.’

Leilani Sopacua

We hebben allemaal vitaminen,mineralen en spoorelementen nodig.Vitaminen spelen een rol bij belang-rijke processen in het lichaam, zoalsde stofwisseling, de botopbouw ende spijsvertering. Naast vitaminenzijn mineralen dagelijks nodig voorhet goed functioneren van diverseprocessen in het lichaam.

VViittaammiinneennVitamine A, D, C en K zijn belangrijkvoor de mondgezondheid.

Vitamine A is nodig voor epitheel-cellen (de huid, slijmvliezen entandvlees), je gezichtsvermogen enje weerstand tegen infecties.Vitamine A wordt toegevoegd aanbroodsmeersels, maar je vindt hetook in vis, (volle) melkproductenen lever. Door het eten van groene,gele en oranje groenten en vanfruit krijg je bètacaroteen binnen.Hieruit maakt je lichaam zelfvitamine A aan.Vitamine D heb je nodig voor eengoede weerstand, maar ook voorsterke tanden en botten. Het bevor-dert de opname van calcium en fos-for.Vitamine D krijg je binnen methalvarine, margarine, volle melk-producten, eieren, vlees en vette vis.Je lichaam kan ook vitamine D zelfaanmaken in de huid, door contactmet zonlicht.Vitamine C heb je nodig voor hetgezond houden van het steunweef-sel, je botten, je tanden en bloed-vaten. Maar ook verhoogt vitamine Cje weerstand. Het bevordert de op-name van ijzer en is een antioxidant.Antioxidanten zijn belangrijke stof-fen voor een gezonde stofwisselingvan het lichaam.Vitamine C zit voor-namelijk in groenten, fruit en aard-appelen.Ten slotte vitamine K. Deze vitamineheb je nodig voor je bloedstolling enaanmaak van botweefsel. Het wordtvoor een groot gedeelte aangemaaktdoor bacteriën in de dikke darm.De naam ‘vitamine K’ is afkomstigvan het Deense woord koagulations-vitamine, dat wil zeggen bloedstol-lingsvitamine. Door het eten vaneieren, melkproducten, granen,vlees, groene groenten en fruit krijgje vitamine K binnen.

MMiinneerraalleenn eenn ssppoooorreelleemmeenntteennBelangrijke mineralen voor demondgezondheid zijn: calcium,fosfor en fluoride.Calcium is nodig voor de opbouwen het onderhoud van de botten enhet gebit.Vitamine D stimuleert deopname van calcium. Een tekort aancalcium zorgt voor botontkalking.Calcium en fosfor samen gevenstevigheid aan botten en tanden.Calcium en fosfor kun je vinden inmelkproducten, groenten, notenen peulvruchten.Tot slot fluoride.Tanden zijn door deopname van fluoride beter bestandtegen tandbederf. Fluoride zit in vrij-wel alle voedingsmiddelen en vooralin thee en zeevis. In eten en drinken

12

Op het seminar ‘Voeding en probiotica in vogelvlucht’ in de Yakultfabriek inAlmere werd door een diëtist en een immunoloog uitgebreid informatie gegevenover de relatie tussen voeding, probiotica en mondgezondheid.

Specialisatie

door elly hogeveen

Een kijkje in de fabriek Yakult op de lopende band

Voeding, probiotica

standby 5 • oktober 2012 • www.bsl.nl/standby

zit echter te weinig fluoride voor eengoede bescherming tegen tandbe-derf. Daarom is het belangrijk dat jeje tanden met een tandpasta metfluoride poetst.

VVaann vvooeeddiinngg nnaaaarrssppiijjssvveerrtteerriinnggDe spijsvertering begint in de mond,onder invloed van het enzym amy-lase, en eindigt in de dikke darm.Gewoonlijk wordt de darm slechtsbeschouwd als een spijsverterings-buis die als taak heeft te zorgenvoor de opname van voedsel enuiteindelijk voor de uitscheidingvan de onverteerbare voedselresten.Maar het grootste deel van jeimmuunsysteem bevindt zich inde darm. Continu wordt er in dedarm onderscheid gemaakt tussen‘goed’ en ‘slecht’. Omdat niet alleenwelkome voedingsbestanddelen hetdarmkanaal passeren, maar ook ingrote hoeveelheden allerlei toxinen,parasieten, schimmels, virussen enbacteriën, én de uitscheidingspro-ducten van hun stofwisseling, moettegenover zo’n ononderbrokenaanval een krachtige verdedigings-linie opgeworpen worden.Een gezonde darmflora fungeertals een mechanische en immuno-

logisch beschermende barrière.Aanwezige bacteriën houden dedarmwand bezet, met als effect datziekteverwekkers en schadelijkebacteriën zich daar niet kunnenvestigen.

PPrroobbiioottiiccaa eenn ddee mmoonnddggeezzoonnddhheeiiddIn onze mond leven ruim 300 ver-schillende soorten bacteriën. Bij eenslechte mondhygiëne krijgen bepaal-de bacteriën de kans zich te verme-nigvuldigen en wordt tandplakgevormd. We weten dat plak bestaatuit een ‘biofilm’, een laagje bacteriënomgeven door een zelf geproduceerdslijm vastgehecht op een oppervlak(tand of tandvlees), en dat deze bac-teriën onder andere een rol spelenbij parodontitis. Bij parodontitis is debalans tussen goede en slechte bac-teriën in de mondholte verstoord.Naast een normale parodontalebehandeling is het soms nodig anti-biotica te adviseren om de bacteriënin de mondholte te bestrijden.Het gebruik van een antibioticum-kuur kan je darmflora flink beïnvloe-den. Antibiotica zijn bedoeld ombacteriën die een infectie veroor-zaken, te bestrijden. Helaas wordenbij een kuur niet alleen deze, maar

ook veel gunstige bacteriën in dedarmen gedood. Meestal is onsnatuurlijk afweersysteem in staatongewenste bacteriën onschadelijkte maken. Probiotica in de darmfloradoen wat extra’s voor je lichaam.Ze zorgen voor een goede werkingvan de darmen en helpen bij deontwikkeling van je immuunsys-teem. Daardoor helpen ze je tebeschermen tegen ziektes. Het isbelangrijk te zorgen voor een goededarmflora. Dit kan bijvoorbeeld doorgebruik van probiotica. Probioticazijn goede bacteriën, waarvanwetenschappelijk is aangetoonddat ze de gezondheid bevorderen.Het zijn levende bacteriën die inverschillende producten zitten (vaakyoghurt of melkdrankjes, denk aanbijv. een flesje Yakult, of in supple-menten).Ongeveer 25% van de patiënten dieantibiotica innemen, krijgt diarreeals bijverschijnsel. Dat komt doordathet evenwicht in de darmfloratijdelijk wordt verstoord. Omdat jeantibiotica via de mond inneemt,doden ze ongewild ook een deel vande darmflora. Deze darmbacteriënkeren wel weer terug, maar nietmeteen in een goed evenwicht endaardoor ontstaat het probleem.

13

Yakult wordt verzameld op de band

en mondgezondheid

Diarree door medisch handelenkan voorkomen worden door hetgebruik van probiotica.

HHoooolliiggaannssEric Claassen, professor immunolo-gie in het Erasmus MC, legt het alsvolgt uit. Een gezonde darmflora iseen volle bus. Bij de eerstvolgendehalte willen er hooligans instappendie naar een voetbalwedstrijd willen.Omdat de bus vol is, kunnen ze nietmee en kunnen ze weinig schadeveroorzaken. Een antibioticumkuurkan ervoor zorgen dat de bus leeg isen er dus veel ruimte is voor dehooligans. Onderweg maken ze dehele bus kapot en wat blijft er over?Totale ravage!Na de antibioticumkuur zijn demeeste bacteriën gedood, maar je

bacteriologische ‘vingerafdruk’ blijftbestaan. De bacteriën die je de eerste6 maanden van je leven oppakt, wor-den lichaamseigen en die houd je derest van je leven bij je. Dit noemenze je bacteriologische ‘vingerafdruk’.Na een antibioticumkuur groeit dezeweer terug. Dit kost tijd en kan enke-le weken tot zelfs maanden duren.Gezond eten (met genoeg niet-ver-teerbare vezels die een gezondedarmflora bevorderen (deze komenvoor in groenten, fruit en volkoren-producten), en het vermijden vansimpele suikers), voldoende drinkenen regelmatig bewegen helpen omde darmflora weer in balans te krij-gen. Ook het gebruik van probioticadraagt bij aan het herstel van dedarmflora. Onderzoek wijst uit dathet gebruik van probiotica 1 week

voor de antibioticumkuur tot mini-maal 2 weken na de antibioticum-kuur de diarree kan voorkomen.

EEffffeeccttiivviitteeiitt pprroobbiioottiiccaaMicro-organismen in de mond kun-nen stoffen produceren die halitoseof cariës veroorzaken. Sommigeprobiotica kunnen effectief zijn bijhet tegengaan van halitose en cariës,en zoals eerder genoemd ook bijgingivitis en parodontitis. Probioticakunnen ook interessant zijn bij:• middenoorontsteking;• keelontsteking;• stemprothesen;• orale Candida.

OOnnddeerrzzooeekkDe groeiende interesse naar detoepassing van probiotica bij mond-gezondheid is een recente ontwikke-ling. Probiotica kunnen dus helpende mondflora in balans te houden.Het ontbreekt nog aan grote klini-sche studies, maar een aantal kleineonderzoeken geeft zeer interessanteresultaten.

14 Specialisatie

Klaar voor verzending

Yakult klaar om ingepakt te worden

Voor meer informatie, zie:

standby 5 • oktober 2012 • www.bsl.nl/standby15

ACTA DENTAL EDUCATIONAcademisch Centrum TandheelkundeAmsterdam• Tips en trucs voor de behandeling

van mensen met een beperking1 nov., Amsterdam

• Hoe ga je om met mensen met angst voor de tandheelkundige behandeling1 nov., Amsterdam

• Infectiepreventie voor tandartsassistenten10 en 17 nov., Amsterdam

• Intra orale bitewings voor assistenten23 nov., Amsterdam

• InCompany cursussen:• Lokale anesthesie voor tandartsassistenten• Reanimatie• Kleine beestjes: desinfectie en hygiëne• Telefoneren in de praktijk• Slijpen van instrumenten

www.acta-de.nltel. 020 5980 449ade@acta.nl

Dental Best Practice• Cursus Intraorale röntgenopnamen

16 nov., Emmen8 maart, Almere

• Cursus Panorama opnemen23 nov., Almere18 jan., Apeldoorn8 febr., Emmen

www.dentalbestpractice.nl

Dentalskills• BHV Brand en ontruiming

26 okt., Hilversum• Cursus Preventieassistent

start: 9 nov., Dordrecht, Den Haag en Utrecht• Training Sealen

9 nov., Dordrecht• Training Röntgenfoto’s maken

9 nov., Dordrecht16 nov., Giethoorn

• Training Supragingivale gebitsreiniging16 nov., Apeldoorn23 nov., Woerden

• Training Supragingivale gebitsreiniging23 nov., Woerden

www.dentalskills.nl

Agenda

EDIN Voor meer informatie, zie het midden-katern.www.edin.nl

Hoytemastichting• Cursus Preventieassistent

start: 1 nov., Holten• Supragingivale ultrasone gebitsreiniging,

module 110 nov., Holten

www.hoytemastichting.nl

Laboral• Peri-implantitis en parodontitis:

twee handen op één buik?26 okt., Houten

• Microbiologische diagnostiek in de parodontologie19 okt. en 9 nov., Houten

www.laboral.nl

Nobel Biocare• Assistentencursussen

7 dec., Houtenwww.nobelbiocare.com

PAOT-bureau• Help de patiënt doet niet wat ik zeg

24 nov., Nijmegen• Nieuwe ultrasone technieken en

materialen voor mondhygiënisten7 dec., Nijmegen

www.paotumcn.nl

Straumann• Assisteren bij implantaties

29 nov., IJsselsteinof op aanvraag op locatie

www.straumann.nl

26e StandbyDag 2012zaterdag 3 november 2012

• voor het aantrekken van de handschoenen (ook na wisselen van de handschoenen);

• bij aanvang van de werkzaamheden bij iedere patiënt;• na contact met patiëntenmateriaal; • na snuiten van de neus, hoesten of niezen;• na toiletgebruik;• voor het verwerken van gebruiksklaar instrumentarium;• na verwerken van gebruikt instrumentarium.

NB: Bij zichtbare vervuiling van de handen gaat reinigingmet water en zeep vooraf aan reiniging met handalcohol!Bij zichtbaar vervuilde handen werkt handalcohol niet.

TTeecchhnniieekk hhaannddrreeiinniiggiinngg• De elleboogkranen dienen met de elleboog bediend

te worden.

De handen zijn een belangrijke potentiële besmettings-weg. De effectiviteit van een goede handhygiëne voorinfectiepreventie is aangetoond. Handreiniging of hetinwrijven van de handen met handalcohol wordtbeschouwd als de belangrijkste maatregel om het risicovan transmissie van micro-organismen van de ene per-soon naar een andere, of van het ene lichaamsdeel naarhet andere te verminderen.We onderscheiden handreiniging en handdesinfectie:• Handreiniging is het verwijderen van vuil en

transiënte (tijdelijke) flora op de handen. De handenworden gewassen met water en gewone vloeibarezeep.

• Bij handdesinfectie wordt de transiënte (tijdelijke) enresidente (blijvende) flora op de handen verminderd,door de handen in te wrijven met handalcohol of tewassen met een desinfecterende zeep.

DDiissppeennsseerrssVoor het juist toepassen van het bovenstaande zijn zeep- en handalcoholdispensers zo gemaakt dat zij metde elleboog moeten worden bediend en dat bij gebruikervan de handen de zeep in het spuitmondje nietbesmetten. Deze dispensers hebben een wegwerp-reservoir. Als de dispenser leeg is, wordt de gehele voor-raadfles vervangen. Bij het vervangen van het reservoirwordt de dispenser gereinigd.

WWaannnneeeerr wwaass jjee jjee hhaannddeenn??Handreiniging en/of inwrijven met handalcohol vindtaltijd plaats:

16Hygiëne en

infectiepreventie

In de reeks Hygiëne en infectiepreventie besteden wij in dit nummer aandacht aande handhygiëne: handen wassen, reiniging en desinfectie. Naast een aantal tips entrucs voor een goede handhygiëne geven we informatie over Visirub®.

Wat is er nodig voor eendoor maria de vries

1. Wrijf de handpalmen over elkaar

5. Draai de duim van de ene hand rond in de gesloten anderehand. Doe dit voor beide handen

2. Wrijf over de rechterhandrug met de linkerhandpalm enandersom

N B: Vaak worden bepaalde delen van de handenvergeten. Dit zijn de vingertoppen, de duim en gebiedtussen de vingers.Belangrijk bij dikwijls handen wassen is het gebruik

van handcrème, zodat de handen gaaf blijvenondanks het frequente wassen en desinfecteren.

Hoe weet je of je je handen goed hebtg e d e s i n f e c t e e rd? Via de firma Bode is Visirub® te bestellen. Dit is eenfluorescerend concentraat waarmee je kunt testenof je bij de handdesinfectie delen hebt overgeslagen.Kijk voor meer informatie:h t t p : / / n l . h a r t m a n n . i n f o / i m ag e s /B ro ch u r e _ _ _ Vi s i r u b . p d f.Tot slot: een goede handhygiëne, geef het goedevoorbeeld, begin(t) bij jezelf.

• Maak de handen goed nat en voorzie deze vaneen laagje vloeibare zeep uit de dispenser.

• Reinig nagels indien nodig met een nagelborstel.• Wrijf de handen gedurende 10 seconden goed over

elkaar: vingertoppen, duimen en gebieden tussenvingers en de polsen dienen goed te wordeningewreven.

• Spoel ze goed af onder flink stromend water.• Handen goed drogen met een wegwerphanddoekje.

N B: Ook de polsen en ruimte tussen de vingers goeddrogen. Werp het gebruikte papieren doekje in dedaarvoor bestemde afvalemmer.

Te chniek van handd e s i n f e c t i eNeem een kleine hoeveelheid handalcohol in dedroge handen. Wrijf zorgvuldig gedurende 30 secondenalle delen van de handen in, totdat de handen droogzijn. Dus geen (papieren) handdoekje gebruiken omde handen te drogen!

s t a n d by 5 • o kt o ber 2012 • w w w. b s l . n l /s t a n d b y17

n goede handhygiëne?

Met dank aan de firma Hartmann voor de afbeeldingen.

3. Wrijf de handpalmen tegen elkaar met ve r s t rengelde gespre i-de vingers

4. Wrijf de buitenkant van de vingers in de palm van de anderehand en andersom

6. Houd de vingers bij elkaar en draai de vingers in de palm vande andere hand. Doe dit voor beide handen

7. En als laatste: vergeet de polsen niet

Advert. Voco

Advert. Voco

Om 9.00 uur is de opening en ook al is het nog vroeg, deadrenaline zit al in een verhoogde concentratie in mijnbloed. De enige file die er is, is die waarin ik duimen state draaien. Daarna mis ik de afslag en dat maakt dat ikaardig in conflict (voornamelijk met mezelf) binnenkom!

De introductie door Ronald Gorter is al in volle gang.Met filmpjes laat hij conflicten op de werkvloer van detandartspraktijk in allerlei vormen zien. We hebben metverschillende soorten patiënten te maken: kinderen,ouderen, patiënten met een ziekte, bijvoorbeeldAlzheimer. Ieder conflict ziet er anders uit, maar kentwel dezelfde fases. Als eerste komt er een discussie ofmeningsverschil.Voor beide partijen is er dan nog winstte boeken. In de tweede fase is er een partij die wil win-nen ten koste van de ander. De sfeer is al wat grimmiger.In de derde en laatste fase krijgen we te maken metdestructie van de ander, maar ook van onszelf. Je moetwinnen, koste wat kost, HIJ GAAT ERAAN!

AAggrreessssiiee jjeeggeennss ppeerrssoonneeeellDe introductie is nog niet afgelopen of trainer en adviseurFenno Moes springt het ‘podium’ op. Hij laat de zaaloefeningen doen door met de schouders de naam Ilse-Charlotte te schrijven. Iedereen doet braaf mee en daarnamogen we gaan zitten. Zo we kunnen er weer tegen; deochtendgymnastiek hebben we gehad.Volgens Fennoervaren we steeds meer agressie, terwijl agressie inwerkelijkheid daalt sinds de jaren 80. Dus we denkenwel dat er meer agressie is, maar dat is niet zo. Patiëntenworden mondiger en daar moeten wij mee leren omgaan.‘Wat zijn nu volgens jullie lastige patiënten?’ vraagtFenno aan de zaal. Het antwoord uit de zaal luidt:

20

Op 16 en 17 maart vond in het conferentiecentrum Zonneheuvel te Doorn hetVoorjaarscongres NVVK & VBTGG plaats met de titel Conflict: distantiëren ofcontroleren? Het congres was bedoeld voor tandartsen, mondhygiënisten,assistenten en overige belangstellenden. Men kon op vrijdag twee programma’svolgen en op zaterdag waren er workshops. Thuis had ik al besloten welkelezingen ik zou volgen.

Cursussen en opleidingen

Conflict:distantiëren ofcontroleren?

door yvonne maassen

Ronald Gorter

keer zegt, dan stop ik de behandeling. Daar moet de helepraktijk dan ook achterstaan. Als de assistente aan debalie uitgescholden wordt, moet de behandelaar dit ookweten. In een praktijk in Rotterdam speelde de balieas-sistente dit soort gedrag door aan de tandarts. Als depatiënt dan binnenkwam, zei hij: ‘Zo dus jij hebt mijnassistente uitgescholden? Mag je nu eerst je excuses aangaan bieden.’Maar soms kan agressie ook wel voordelig werken: als jebij die assistente tekeergaat, mag je eerder komen! Wantdoor vriendelijk te zijn, krijg je niet altijd wat je wil.

CCoonnfflliicctteenn iinn hheett tteeaammHester van Sambeek-Larik (docent mondhygiëne) is devolgende spreker en zij kaart de conflicten binnen hetbehandelteam aan. We willen allemaal de slimste, mooi-ste en intelligentste zijn en daar ligt volgens Hester debasis van een conflict. Bij een conflict zijn er altijd tweepartijen (personen). De een irriteert zich aan de ander.

21standby 5 • oktober 2012 • www.bsl.nl/standby

‘Mensen die je niet kunt verstaan, en mensen met inter-culturele problemen.’ Pijn wordt binnen de verschillendeculturen verschillend ervaren. Zo kunnen Algerijnennogal tekeergaan tijdens een behandeling. Dan denk je:‘Jeetje, wat heb ik gedaan?’ Maar in een Algerijns dorpwaar de ouders aan het andere eind van het dorp werken,moeten kinderen wel hard schreeuwen. Anders komt erecht niemand opdraven. Het is dus cultureel bepaald.Volgens Fenno zijn er drie groepen mensen waarvan wijals assistenten vinden dat ze vervelend gedrag vertonen:• de baliehangers;• de consumptiepraters;• de borstenstaarders.

De zaal schiet in de lach waardoor Fenno de conclusietrekt dat men dus een patiënt in gedachten heeft.

FFrruussttrraattiiee-- eenn iinnssttrruummeenntteellee aaggrreessssiieeBij frustratieagressie begint de dag vaak goed, maardoor allerlei factoren (kinderen ophalen, te laat aanwezigzijn!) gaat men over de rooie. Zelf weet je wel dat het alspartner thuis niet handig is om te zeggen: ‘Ja, ik zei toch,moet je maar niet zoveel werken.’ Het ‘ach, kom hierschatje’ is wat we willen horen, want we weten zelfook wel hoe het komt. Bij de patiënt werkt het net zo.Hij krijgt een rekening die hij door alle input van demedia niet vertrouwt, en baalt dat hij moet betalen.Door de vrije tarieven komen patiënten soms op hogepoten naar de tandarts. ‘Ik heb die verdoving niet gehad!’Soms gevolgd met krachttermen. Het beste kun je depatiënt even uit laten razen (let op dat het in de wacht-kamer niet te druk is, anders beginnen de andere patiën-ten ook te mopperen). Dat uitrazen zal ongeveer tweeminuten duren en daarna vat je samen wat de patiëntzojuist verteld heeft. De patiënt ziet dat je het begrijpten bijkomend voordeel is dat de patiënt even zijn mondhoudt. Je krijgt de regie over het gesprek terug.Bij instrumentele agressie speelt men boos om het doel tebereiken. ‘Hoezo, ga je me niet helpen? Heb je een reser-vebril bij je?’ Stel in zo’n geval grenzen: als u dat nog één

Ilse-Charlotte

Hester van Sambeek-Larik

Kijkje achter de schermen

Hester vraagt de zaal waar zich men aan irriteert bijcollega’s. Uit de zaal komt naar voren: de praktijk viesachterlaten, voorkeurbehandeling (zij mag altijd eerderweg!) en wie waarvoor verantwoordelijk is. Je haalt ervaak van alles bij, dingen die niet ter zake doen en datmaakt het zo groot. Soms ga je ook een coalitie vormenmet een collega (vind jij ook dat zij de praktijk altijd zóvies achterlaat!?). Maar weet jij veel? Vraag eens waaromdat zo is, wellicht zijn er wel afspraken gemaakt waarjij geen weet van hebt.

DDee sscchhiill ooff hheett vvrruucchhttvvlleeeess??Hester vertelt het verhaal van de sinaasappel.Twee zus-sen hebben één sinaasappel en ze willen hem beiden.Delen lijkt de beste optie, maar nadat de dames ingesprek gekomen zijn blijkt dat de een de schil wil ende ander het vruchtvlees. Delen was de slechtste optie,want dan had niemand iets aan de sinaasappel gehad ennu zijn beide partijen tevreden. Moraal van het verhaal:vraag eerst eens wat iedereen wil met bijvoorbeeld hetdienstenrooster en plan niet zelf in. Misschien wiliemand wel juist graag werken met kerst, terwijl jij metalle goede bedoelingen haar steeds op nieuwjaarsdaginplant.

MMeennttaallee jjuuddooPasya Thiel is klinisch psycholoog en psychotherapeut.Vanuit haar expertise leert ze ons door middel van men-tale judo te de-escaleren. Psychologen kennen zes emo-ties: blij, bang, boos, bedroefd, schaamte en schuldgevoel.Angst en boosheid zijn erg belangrijke emoties, omdat zijhet ‘flight or fight’-systeem activeren. Door de adrenalinedie daarbij vrijkomt, krijgen de spieren zuurstof enkunnen we rennen. Deze emoties hebben we nodig.Als een patiënt boos is, moet je jezelf afvragen of depatiënt wellicht ergens bang voor is. Dan zal minder sneleen escalatie volgen. Durf ook af en toe het onderspit tedelven door toe te geven of je excuses aan te bieden.

IInn ddee bbaajjeessNa een heerlijke lunch en het bezoeken van de standswekt de lezing van Fons Veraart mijn interesse. Hijwerkt als tandarts in de Bijlmerbajes. We leven in eenbeschaafd land en horen beschaafd met inzittendenom te gaan, dus ook met onze gedetineerden. Jongeren(pupillen) vallen onder D.J.I. (Dienst Justitiële Inrichtin-gen). Het klimaat in een gevangenis is bot.Via het You Turn-programma probeert men een groep van achtpupillen weer op het rechte pad te krijgen. Zij krijgenonderwijs, sport en recreatie. Hebben zij zich de eerstefase goed gedragen, dan krijgen ze punten waarmee zebijvoorbeeld computer- of tv-uren kunnen kopen ofspullen om de cel op te leuken. Resocialisatie (terugkerenin de maatschappij) staat op de eerste plaats. Een gedeti-neerde verliest alle rechten, behalve het recht op zorg.De ziektekostenverzekering komt te vervallen en justitie

22Cursussen

en opleidingen

neemt de volledige zorg over. De basale tandheelkundigeverrichtingen worden uitgevoerd: halfjaarlijkse controle,tandsteen verwijderen, X-foto’s maken, endo, vullingenen prothesewerk, meer niet! Behandelingen wordenuitgesteld als het kan. De hoofdverpleegkundige moetbepalen of iemand tandheelkundige hulp nodig heeft.Dan komt er een tandartsbus op locatie, tenzij er eenruimte in de inrichting zelf is om te behandelen.Bedreigd heeft Fons zich nog nooit gevoeld: ‘Zij hebbeneen probleem en ik los het op. Maar voor het geval hetmisgaat staan de hulptroepen paraat.’

EEiinndd ggooeedd aall ggooeeddNa de pauze is er een debat met als thema: conflictrondom de zorg en belangenverstrengeling. Wilma Wind(vanuit het belang van de patiënt), Erno Kleijnenberg(vanuit de zorgverzekeraar) en Alexander Tolmeijer(vanuit de NMT) debatteerden onder leiding van FennoMoes over diverse stellingen. Bij sommige stellingen wasmen het onderling niet altijd eens en had ook de zaal

een uitgesproken mening. Maar goed het thema van dezedag ging dan ook niet voor niets over conflicten. En zoalshet bij een goed debat hoort, verliet iedereen de zaal weerin goede doen, en ging ik weer richting huiswaarts met inmijn achterhoofd voldoende tips over hoe om te gaanmet conflicten.

Vakleesvoer genoeg!

standby 5 • oktober 2012 • www.bsl.nl/standbyLezersvraag 23

Een tandartspraktijk kan drieinspecteurs verwachten:

11.. DDee aarrbbeeiiddssiinnssppeeccttiiee (ministerie van Sociale Zaken enWerkgelegenheid)Deze inspecteur (arbo) beoordeelt ofde tandarts de nodige stappen heeftondernomen om zijn/haar personeelveilig te laten werken. De inspecteurkan makkelijk controleren of detandarts hier naar gekeken heeft alser een recente risicoinventarisatieen -evaluatie (RI&E) is uitgevoerd(www.rie.nl/rie-instrumenten/rie-tandheelkunde) en beschikt overeen plan van aanpak. De belangrijk-ste punten voor de arbo-inspecteurzijn beeldschermwerk, het omgaanmet gevaarlijke stoffen, de blootstel-ling van het personeel aan röntgen-straling en de aanwezigheid van eencompleet KEW-dossier (Kernenergie-wet-dossier). De samenstelling vaneen KEW-dossier (röntgentoestellen)vind je op:www.vgt.nl/downloads/pdf/inhoud_KEW_dossier.pdf.Ook controleert deze inspecteur deaanwezigheid van protocollen enwerkinstructies.

22.. IInnssppeeccttiiee vvoooorr ddeeGGeezzoonnddhheeiiddsszzoorrgg (ministerie vanVolksgezondheid, Welzijn en Sport)

www.medicareservices.nl) heeftin samenwerking met onder ande-re de VGT (Vereniging van Groot-handelaren in de Tandheel-kundige branche) een drietalpraktijkhandboeken ontwikkeld,die de tandheelkundig onderne-mer in staat stellen om op éénplek in het bedrijf alle relevantedocumenten te verzamelen tenbehoeve van kwaliteit, veiligheiden hygiëne in de praktijk. Daar-naast heeft MCS drie boekjes voorde assistent met werkinstructiesop het gebied van arbo, hygiëne enmilieu ontwikkeld. Deze boekjesgeven beknopte informatie overde belangrijkste arbo-, hygiëne-en milieuaspecten in de tandarts-praktijk. Het gaat om een globaaloverzicht, dus niet alle aspectenkomen tot in detail aan bod.Raadpleeg voor meer informatie ofinstructies de MCS-praktijkhand-boeken. Hopelijk kunnen julliemet bovengenoemde informatieeen aandeel leveren in het gevenvan goede zorg en in het belangvan een veilige werkomgevingvoor jezelf en collega’s.

Het inspectiebezoek door de inspecteur van de gezondheidszorg aan tandarts-praktijken zal jullie het afgelopen jaar niet zijn ontgaan. Met name de hygiëne is een hot item en voor de assistent een belangrijk onderdeel van haar/zijnwerkzaamheden. Maar een tandarts heeft naast de zorgplicht jegens de patiëntook een zorgplicht voor zijn/haar personeel en het milieu. De vraag die bij de redactie binnenkwam, is of je meerdere inspecteurs kunt verwachten in de praktijk.

door maria de vries

Deze inspecteur behartigt de belan-gen van de patiënt. Hij/zij toetstvooral de praktijkhygiëne aan dehand van de richtlijnen uit de WIP(Werkgroep Infectiepreventie) encontroleert evenals de Arbeidsin-spectie de aanwezigheid van hetKEW-dossier. Belangrijk is nietalleen de aanwezigheid van proto-collen en werkinstructies, maarjuist de naleving van deze instruc-ties. Het gaat er de inspecteur vooralom dat de tandarts en zijn/haarmedewerkers continu bewust bezigzijn met infectiepreventie.

33.. IInnssppeeccttiiee GGeemmeeeenntteeDeze inspecteur controleert of detandartspraktijk voldoet aan de zorg-plicht jegens het milieu. Hij/zij zalvragen naar het inzamelingscontractvoor gevaarlijk afval, de registratie-formulieren controleren en toezienop het gebruik van een deugdelijke engoedgekeurde amalgaamafscheider.Ook zal hij/zij toezien of de productenmet gevaarlijke stoffen goed zijnopgeslagen en geen bedreiging kun-nen vormen voor mens en milieu.

PPrraakkttiijjkkhhaannddbbooeekkeenn Het vervullen van de zorgplicht ismaatwerk. Iedere praktijk is andersen bevindt zich in een andere fase.Medi Care Services (MCS,

Hoeveel inspecteurs kun jeverwachten in de praktijk?

Voor lezersvragen kun je mailen naarredactiestandby@bsl.nl.

Arbo

Hygiëne

Milieu

Advert.

en inventariseren van beschermende factoren,zoals fluoridegebruik.Nu wordt bepaald hoe erg de voortgang van de

standby 5 • oktober 2012 • www.bsl.nl/standby

Sinds 15 juni is de richtlijn Mondzorg voor jeugdigen een feit. Veel experts vanuitverschillende hoeken hebben aan deze richtlijn meegewerkt. De richtlijn berust opresultaten van wetenschappelijk onderzoek (evidence based). Uitgangspunt wasdat het een procesmatige aanpak moest hebben.

door yvonne maassen

25Richtlijnen

Richtlijn Mondzorg voor jeugdigen

cariësactiviteit is. Hiervoor is het patiëntendossier ergbelangrijk. Het gaat om het betrouwbaar toetsen vanopeenvolgende waarnemingen tijdens het PMO. Hetontstaan, de voortgang en de ernst van de afwijkingenkunnen zo beter vervolgd worden.Visueel onderzoekvan cariësactiviteit kun je vastleggen in een score met

Bron: Richtlijn Mondzorg voor Jeugdigen.

Voor wie is de richtlijn eigenlijk bestemd? Voor mond-zorgverleners en (para)medische professionals die zichbezighouden met de (mond)gezondheid van het kind.Dus ja, ook wij als tandartsassistenten hebben met dezerichtlijn te maken. In samenspraak met de patiënt en deouders moet de mondzorgverlener zorgdoelen stellen.Die zorgdoelen zijn voor de korte en langere termijn, enmoeten haalbaar en toetsbaar zijn. Je kunt denken aanhet behoud van een goede mondgezondheid of hetstoppen van het cariësproces.

De richtlijn is opgebouwd uit vier onderdelen:1. Screening PMO (periodiek mondonderzoek)/

aanvullend onderzoek2. Diagnose/risico-inschatting/prognose3. Indicatie en therapie: preventie/curatie4. Evaluatie

11.. SSccrreeeenniinngg PPMMOO//aaaannvvuulllleenndd oonnddeerrzzooeekkScreening van de mondgezondheid is van belang omkinderen op te sporen met een mogelijk vergrote kansop pathologische processen of die die al hebben.Hoe doe je dat? Door een anamnese af te nemen,klinisch onderzoek te doen (kijken met spiegel ensonde) en eventueel aanvullend onderzoek.Na screening wordt bepaald of aanvullend onderzoeknodig is. Dit doe je als de screening positief is, metandere woorden als er cariësactiviteit is waargenomen.Er zouden dan bitewings gemaakt kunnen worden.Dus alleen bitewings maken als daar een reden vooris en niet routinematig; dit geldt eigenlijk voor allehandelingen in de (mond)zorg!

22.. DDiiaaggnnoossee//rriissiiccoo--iinnsscchhaattttiinngg//pprrooggnnoosseeEr is cariësactiviteit vastgesteld: wat doe je om deoorzaak te bepalen? Inventariseren van de belangrijksteziekmakende factoren, zoals plaque en mondhygiëne,

ColofonJaargang 26, nummer 5, oktober 2012

Hoofdredactie: Maria de VriesRedactiesecretariaat: José Huijdenredactiestandby@bsl.nl

Redactie: Elly Hogeveen, Yvonne Maassen-vanRiet, Lienke Neef en Ditte Wooning

Aan dit nummer werkten mee: Marijke Simons en Monique Verhoef

Eindredactie: Ria Appelman

Vormgeving: Cor Krüter BV & Labl.nl

Fotografie: Frank Broekhuizen

Uitgever: Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer MediaBezoekadres: Het Spoor 2, HoutenPostadres: Postbus 246, 3990 GA HoutenTelefoon: 030 638 38 76 Fax: 030 638 39 90www.bsl.nl/standby

Standby verschijnt zes keer per jaar in de maanden: februari, april, juni, september, oktober en december.

Advertentie-exploitatie: Frans Vossenaar,Bohn Stafleu van LoghumPostbus 246, 3990 GA HoutenTel: 030 638 37 14 Fax: 030 638 39 96.

Productinformatie: Tongenaarstraat 25, 5221 BK ’s-HertogenboschE-mail: f.vossenaar@bsl.nl

Persberichten: digitale persberichten kunt usturen naar de redactie: redactiestandby@bsl.nl

Media-order: Nico Verbon, Bohn Stafleu van Loghum, Postbus 246, 3990 GA HoutenTel: 030 638 39 43 Fax: 030 638 39 96E-mail: media.marketing@bsl.nl www.bsl.nl

Abonnementen: Klantenservice Bohn Stafleu van Loghum, Postbus 246, 3990 GA HoutenTel: 030 638 37 36 Fax: 030 638 39 99www.bsl.nl

Abonnementsprijs: € 75,95 per jaar, studenten€ 37,98, losse nummers € 13,95, inclusief 6%BTW. Het abonnement kan elk gewenst momentingaan en wordt automatisch verlengd, tenzijtwee maanden voor de vervaldatum schriftelijkis opgezegd. De prijs wordt jaarlijks aangepast.

Verspreiding: Op basis van betaalde jaar-abonnementen.

Klachten over bezorging, mail s.v.p. naar bezorg-klachten@bsl.nl.

Doelgroep: Tandartsassistenten, assistenten in dekaakchirurgie en orthodontie, mondhygiënistenen leerlingen mbo-opleiding tandartsassistent.

Levering en diensten geschieden volgens devoorwaarden van Springer Media, gedeponeerdbij de Kamer van Koophandel te Utrecht onderdossiernummer 32107635 op 17 juni 2010. De voorwaarden zijn in te zien op www.bsl.nl, ofworden de koper op diens verzoek toegezonden.

© Bohn Stafleu van Loghum 2012

ISSN 0922-310x

26 Richtlijn

de toevoeging actief/niet actief. Ook het aantal laesiesin de tijd, soort en uitgebreidheid van laesies dientvermeld te worden.

33.. IInnddiiccaattiiee eenn tthheerraappiiee:: pprreevveennttiiee//ccuurraattiieeDe mond is onderzocht en de diagnose is gesteld.In het zorgplan moet zowel voor de korte als voor delange termijn een therapie opgenomen worden. Het isvan belang dat de jeugdige patiënt (en ouders) inzichthebben in het cariësproces en zich bewust zijn van derisicofactoren en gedrag (voeding, mondhygiëne,fluoridegebruik). Als bovenstaande factoren bekendzijn, kan men een therapie bepalen.De therapie is bepaald. De primaire preventie zal eeneerste doelstelling moeten zijn. Maar wanneer hetcariësproces al tot in de dentine is, zal het cariësprocesafgeremd moeten worden en stoppen. De tertiairepreventie zal samen moeten gaan met de individueleprimaire en secundaire preventieve (be)handelingen.Behandeling moet niet alleen gericht zijn op het bestrij-den van symptomen, maar ook op het onder controlekrijgen van de oorzaak. Afspraken en doelstellingendienen in het zorgplan opgeschreven te worden.

44.. EEvvaalluuaattiieeHet zorgproces is afgerond, maar wat leg je nu vastin het patiëntendossier?In het patiëntendossier moet een zorgplan zitten,waarin je de ondersteunende, preventieve en curatievehandelingen en achtergronden leidend tot een diagnoseen prognose vastlegt. Na ieder bezoek zal het zorgplangeactualiseerd moeten worden.Met welke factoren moet je rekening houden bij hetbepalen van een recalltermijn na het afronden van hetzorgproces? Om te bepalen hoe vaak een patiënt terugmoet komen, zijn factoren zoals wel/geen ziekte-verschijnselen aanwezig, progressiekans bij bestaandelaesies en het aantal risicofactoren/-indicatoren vanbelang. Ook moet je rekening houden met een aantalfasen tijdens de groei en gebitsontwikkeling die toteen verhoogd erosie- en cariësrisico kunnen leiden.Wensen, voorkeuren en beperkingen van patiëntenmoeten worden meegewogen.

NNiieett ggeehheeeell vvrriijjbblliijjvveennddOverigens is de richtlijn niet een vrijblijvend iets.Afwijken van de richtlijn kan alleen met een goedereden. Het is dan noodzakelijk dat je zorgvuldig in hetpatiëntendossier vermeldt en omschrijft waarom je indit geval van de richtlijn afwijkt.

Met dank aan Gert Stel.

Advert.

Advert.