1

Speech delivered by Chief Justice Maria Lourdes P. A. Sereno during the 25th

Year Anniversary of Constitutional Fiscal Autonomy Group (CFAG): Katapatan,

Karapatan, at Katarungan on November 29, 2017 at the Blue Leaf Filipinas,

Parañaque City

Salamat, Malou [Mangahas]. Hindi ko naman kayo ma-a-outlive siguro.

Marami pang mas bata sa akin dito sa akin, doon sa dulo. But I might outserve many

public servants who are here now.

First, allow me to thank you very much, my fellow members of the CFAG

[Constitutional Fiscal Autonomy Group], simula kay Ombudsman Conchita

[“Chit”]Carpio Morales. Justice Chit was my Division Chairperson. When I was just an

Associate Justice, she was chairing the Third Division. I cut my teeth from her

mentorship, so I got some of her characteristics. (laughter) I hope the positive ones,

‘no? Like what? Well, we both have really a keen sense of humor. We really enjoy

teasing each other. And it has carried over into the CFAG. In fact, that’s where we’re

leading. Mas magaling ang sense of humor natin kaysa sa kanila. Palagay ko sila,

when they are beleaguered, you don’t see them cracking jokes as often as we do.

[Commission on Human Rights] Chairperson [Jose Luis Martin] “Chito” C.

Gascon, my former student—he did very well—and who has borne so much fire but

also with grace, Malou. Hindi lang naman ako ‘yong sinasabing may grace under

pressure. Acting Chair, [Robert] “Bot” Lim—we’ve been talking about his post-term

2

life in February of next year. It’s quite interesting to observe how he will transition

after a tumultuous but actually very successful seven years. [Commission on

Elections] Commissioner Luie Tito [C.] Guia, my former student who also did well. So

that gives me a bit of gravitas kasi ‘yong mga estudyante ko mga commissioners, mga

senador, mga congressmen na ngayon. [Civil Service Commission] Assistant

Commissioner Ariel [G.] Ronquillo and [Commission on Audit] Assistant

Commissioner [Alexander] “Alex” [B.] Juliano. I thought you carried off your role very

well. Medyo may kaunting kaba kasi hindi kayo ‘yong chair, but you pulled it off well.

So please congratulate them. (applause) This is their first time to speak on behalf of

their principals, the chairpersons of the COA and the Civil Service. Tell your

chairpersons we miss them a lot, and they will have to pay a very heavy penalty when

they return. They know what that means. (laughter) There’s always a penalty for

missing a CFAG event.

Of course, the former commissioner of the Constitutional Commission that

drafted the 1987 Constitution and from whom we learned a lot this morning,

Commissioner Christian [S.] Monsod who also then became COMELEC Chairperson.

Thank you very much, Christian. I learned a lot this morning, and I said I wanted

another review of your speech that’s why I took time to read it thoroughly. And you

know, it made me think of many ideas, and one idea I will share later is a result of your

speech.

3

Distinguished guests, ladies and gentlemen, stakeholders, partners in public

service—maybe it’s better that I don’t name you individually but I appreciate the fact

that you are here today. We have a limited space. Of course, we could not invite the

entire civil society organization world. That would require us to hire the PICC

[Philippine International Convention Center], and we don’t have the money for that.

But thank you for representing your world well.

Alam niyo po, sa oral arguments sa Supreme Court kung kayo ay

nagsusubaybay ng mga talakayan doon, usually po ako ang taga-bang ng gavel. And

then after that, magsasalita silang lahat, and then ako na lang ang nagtatapos,

nagsusuma kumbaga, at nagpupuno ng mga tanong na hindi natanong. Taga-pasok

butas sa mga kakulangan na nandoon pa. ‘Pagkat kung napakarami na pong

nasabing ideya, hindi na ho natin kailangan ulitin. Kaya tuwang tuwa po ako sa mga

iminungkahi niyong mga susunod nating hakbang natin bilang CFAG, at tuwang

tuwa rin po ako na buong pagmamalaki niyong ikinwento ang mga reporma na

mangyayari na sa inyong institusyon ayon sa mandato ng Konstitusyon at ng mga

akmang batas. Nakakatuwa po kasi ang dami na nga pong nagawa niyong lahat. Kaya

hindi ko po masyadong dadagdagan ang sinabi ni Ginoong Monsod at ni Justice

Morales ‘pagkat naiintindihan naman po siguro ng marami na ang puso ko ay nasa

rule of law. Kaya’t ano mang mungkahi ang mag-uusad ng progreso ng rule of law sa

ating bansa, naroon ako pumapanig. Ngunit maari ko lang sana hong pag-usapan

4

unang-una, ang sinabi ni Christian. Kaya’t ang akin pong speech kasi marami pong

naulit na doon sa mga ideyang nasabi na, isasantabi ko nanaman ngayon.

Gaya ng maraming okasyon, ang aking mga prepared speeches, naisasantabi

ayon sa akma at kinakailangan ng panahon. Kaya’t ito ay pag-respond lang sa mga

naunang naibahagi na sa atin at pagbigay ng emphasis sa ibang points na kailangan

nating harapin bilang CFAG. Ang CFAG po ay hindi lamang indibidwal na mga

institusyon na buong pagmamalaking ikinikwento sa inyo ang aming patuloy na

pagtataguyod ng demokrasya sa ating bayan ayon sa aming mandato. Mayroon na

nga pong sinabi si Bot Lim ukol sa mga kailangan pa nating gampanang pagpapabuti

pa ng mga eleksyon sa Pilipinas. Iyan po ang pagsisimula ng atin pong pagsisimula

ng atin pong demokratikong pagpipili ng mga tinatawag nating elective officials.

Mayroon na pong ikinwento sa atin ang COA kung paanong pati ang taong

bayan sumasama na sa paghahanap ng tamang pagpapahalaga sa kaban ng bayan. At

binibigyan na nga po nila ng emphasis ang value for money assessment, which is,

lahat po ng ginang ng tahanan at lahat po ng mga nagpapatakbo ng negosyo

naiintindihan na iyon po ang pinakamagandang paraan upang malaman natin kung

tayo ay nakakaabot sa ating mga tuntunin at sa ating mga objectives. Mayroon

naman pong sinabi sa atin si Asec. Ariel at sinabi niya na ayan naman po, pinapakita

ng Civil Service na tinutulak niya ang pagpapalaganap ng tamang serbisyo upang

magkaroon talaga ng mga lingkod bayani sa pamamagitan ng bawa’t kawani ng

5

gobyerno. At nakakatuwa nga po ang CHR, ang laban niya ay laban ng bawa’t

Pilipino. ‘pagkat pinaliwanag naman po niya sa ating Konstitusyon kung bakit ang

karapatan ng kahit isang Pilipino ay kailangang pangalagaan ‘pagkat kung ang

karapatan niya ay sinisikil, siya dapat ang panigan ‘pagkat siya ang magiging

majority of one dahil po ‘yan ang sinasabi sa social justice at human rights provision

na ayon naman, pinakita sa atin ng Commissioner Monsod ay bunga ng ating

kasaysayan, ng ating experience bilang mga naalipin sa labing-apat na taong

pamamalakad sa Martial Law, kung saan nakita natin na ang ating absolute power na

ibibigay sa isang tao ay dangerous kasi hindi lamang ito nagdala ng economic

spinning downtail or downspin, kundi ito po ay nagresulta sa paninikil ng maraming

karapatan ng mga tao, ng karapatan ng mga mamamayan, kasama na ang pagkitil ng

buhay ng marami. At gayon naman po, marami ang umaasa sa sinasabi ni Malou

Mangahas—salamat, Malou, sa pagiging emcee mo. Salamat po sa feisty nating

Ombudsman, kaya susunod ako sa batas at Konstitusyon. Siya ang nangangalaga po

ng public service to ensure na lahat ng mga kawani ng gobyerno ay namumuhay at

naglilingkod sa batas. Ito po ang summative portion ng aking pag-contribute ngayong

umaga.

Ngunit nais ko pong lahat tayo balikan natin ang nakaraan kung paano tayo

nagtipun-tipon noong 2013. Noong 2013 po, si Ombudsman Chit, si [former COA

Chair] Grace [Pulido] Tan, si Chair Chito Gascon, si [COMELEC] Chair Sixto

6

Brillantes, Chair [Loretta] “Etta” [Ann P.] Rosales, nag-usap usap kami. Mayroon

tayong Constitutional Fiscal Autonomy Group, eh ano bang ginagawa natin upang

patibayin ang pag-oobserba sa mga Konstitusyon? Kaya’t Ginoong Monsod, hindi po

kami nagtipon-tipon dahil may problema o may dinadaanang krisis ang ilan sa amin.

Hindi po. Noon pa ho kaming 2013 nag-uusap lagi at nagkikita at nag-e-enjoy ng mga

jokes ng isa’t-isa led by no less than the Ombudsman herself—the wittiest and sexiest

person in the world, bar none. (applause) Daig kayo ng lola niyo. (laughter) So noon

pong 2013, pinag-usapan na po natin, paano naman natin itataguyod ang ating

pagiging fiscally autonomous kung hirap tayo tuwing tayo ay haharap sa Kongreso.

Kasi may mga kwento po ang bawa’t isa sa amin noong kami ay humarap sa

Kongreso, tinanong sa amin ang ganitong programa, nag-hint sa amin ng ganitong

kaso, etcetera, sabi namin masyadong mahirap ‘yong dinadaanan na hindi nakikilala

ang ating mga mandato at hindi binibigyang diin ang pagiging independent natin at

hindi sufficiently appreciated. Dapat ho sana instead na pinahihirapan masyado,

dapat ikinatutuwa ng taong bayan na independent ang mga CFAG agencies kasi ayon

po sa Konstitusyon, ‘pag oras na na-appoint na ang mga heads at ang mga

commissioners ng CFAGs, ‘yon na po ‘yon, dapat independent at professional sila.

Kaya nga po tapat na nagbibigay daan sa mga karapatang tao, may katarungan,

karangalan, katapangan, at katotohanan.

7

Katotohanan ang pinanghahawakan ng bawa’t isa sa amin kaya’t ‘pag kami ay

humihingi na po at nagpe-presenta na ng budget sa Kongreso, sana po’y kilalanin

‘yong pagiging idependente ng bawa’t isa. Doon po nagsimula ang pagsasama namin.

Paano ba bubuhayin ang pagiging independente ng mga CFAG agencies? Paano

namin bibigyang daan na igalang ang karangalan ng aming trabaho, ng aming

mandato? Kaya noon pa ho, tinitingnan na ho natin paano namin talagang itutulak

ang concept ng fiscal independence. Marami na ho kaming successes. Hindi lang ho

namin ikinukwento sa publiko ang mga successes for us to establish constitutional

fiscal independence. But it has been happening. In our very quiet ways, it has been

happening.

And then the second phase of our discussions came about. We said, “We should

not only ensure fiscal independence and recognition of that autonomy under the

Constitution and also advance the constitutional design for strong institutions.” Kasi

ho, ito ho ang hihingin ko, Commissioner Monsod. Dinescribe na po ni Justice

Morales ‘yong separation of power, cooperation, at interdependence. Pero lagi na lang

po ang discussion ay tungkol sa tatlong malalaking sangay ng gobyerno. Ang

ehekutibo, lehislatibo, at ang hudikatura. Ngunit nakalimutan pong i-discuss doon sa

checks and balance paradigm ang tatlong komisyon, ang Ombudsman, at ang CHR.

Paano niyo po ba ilalagay sila sa ganoong framework of accountability? Because

when I made one of my speeches in 2012, I said, “Ang design of accountability is not

8

just the three great branches checking each other, kailangan laging isama ‘yong

tatlong Komisyon, ‘yong Ombudsman, at ‘yong CHR. Kasi kung hindi niyo po isasama

iyon, hindi naman ho kami fact-finding. Hindi naman ho kami standard-setting, ang

judiciary. Sino’ng magbabantay sa pondo? Sino’ng magbabantay sa qualification ng

mga papasok sa gobyerno? Sino’ng magbabantay sa eleksiyon? Sino’ng

magbabantay sa pagsunod sa human rights obligations? At sino’ng magbabantay sa

behavior ng mga kawani ng gobyerno at magsusulong ng pag-prosecute ng mga

kamalian? Kaya’t ang sinabi ko po, magkaroon tayo ng bagong framework for

analysis for accountability. Sinama ko na po sila.

Ngayon, wala na po ako masyadong oras para gumawa ng treaties. Wala na po

ako sa akademya. Baka naman po kayong mga komisyoner ng 1987 Constitution,

magsama-sama kayo, ano po ba talaga ang correct description ng role nilang lima

ngayon sa ating system of checks and balances because it’s not just three branches

checking each other in their respective limited mandate. Paano sumasama ang aking

limang kasama dito sa usapin ng accountability lalo na po ang accountability. Kasi ho

papasok ako sa aking second proposition. Kung ang aking mga limang kasama at ang

judiciary ay independent, ang tingin ko po, maaring magulo ho ang pulitika. But we

have a measure of stability if the three commissions, the CHR, and the Ombudsman

and the judiciary remain independent and professional. Ibig sabihin ho mahirap

dayain ang eleksyon kasi malakas ang COMELEC. Mahirap magwaldas ng pera kasi

9

malakas ang COA. Mahirap manloko sa mga hindi qualified na government employees

kasi mahigpit ang Civil Service. Walang pang-aabuso kasi ang CHR ay nagmamasid,

at ang Ombudsman malakas ang pwersa upang siguraduhin na walang katiwalian at

kriminalidad sa ating mga kawani sa gobyerno.

Kailangan ho malakas silang lima. Hindi ho pwedeng hudikatura lang ang

asahan nating maging malakas. Kung mahina po itong aking mga limang kasama,

ang hudikatura ay kulang na makikipag-ugnayan upang mabantayan ang kapakanan

ng ating bayan. Mas malaki ang ating tyansa na kahit magulo man ang larangan ng

pulitika, may stability pa rin tayo upang i-ensure that development can go on even if

politics is turbulent. (applause) Kaya po’t binigyan namin ng lahat ng atensyon itong

pagpapalakas sa mga CFAG agencies. First, fiscal autonomy, independence of

operations, and we had always been emphasizing that. And if you can see Supreme

Court decisions, laging sinasabi that when it comes to your operations, hindi dapat

nakikialam ‘yong ibang sangay.

What we next have to look for them is a framework for really describing the role

of the CFAGs. And for this, we need legal academicians, political scientists to put the

right words, the right characterization, and to give emphasis to these agencies. Kaya

nga po importante ‘yong independence ng kanilang mga heads at fellow

commissioners kasi po ‘pag binubuwag ang mga komisyon na mga ‘yan nang hindi

tamang dahilan, manghihina po. Papahinain mo ngayon kung kailan ang dami nang

10

repormang nangyayari? Napakamali naman yatang intensyon ito kung kailan

mahusay na ang nangyayari sa Ombudsman sa tatlong komisyon at lumalakas ang

CHR. Ito po ang panahon na kailangan ng buong bayan na suportahan at hindi

pahinain sila. ‘Pagkat kung malalakas po ang CFAG agencies, malakas po ang laban

ng Pilipino. (applause)

Kaya’t minungkahi ko po nga, bakit tayong lahat ay hindi lumabas sa taong

bayan kung ano ang halaga ng ating mga ginagawa? Natuwa nga po ako na mayroon

na tayong mga video presentations para ipakita na ang taong bayan, they have a stake

in the development, the strengthening of the CFAG agencies. Kung manghina po ito,

kasi even ‘yong mga reform programs po nito, kailangan talagang makahabol tayo.

Kasi sinabi ni Commissioner Monsod, hindi natin pwedeng talikuran ang realidad na

ang nangyaring boto noong 2016 ay reflective ng isang sentiment na kailangan na

talaga ng pagbabago. Ngayon, ang tinatanong po is, kayo’y nagbabago na, ang dami

nang repormang nagawa, nasasabi niyo ba sa taong bayan ang mga repormang iyan?

Gaya po ng hudikatura, ang dami na po naming reporma. Mahina po at may

kakulangan ang aming abilidad na lumabas at ikwento sa taong bayan ang maganda

balita ng reporma na ayon kay Justice Chit, dapat good news tayo mag-end.

Kaya’t nakakatuwa pong dapat nating sabihin sa taong bayan na may pag-asa.

There is hope because the CFAG agencies are trying their best to be more professional,

stronger, independent, and trying to meet the best international standards for audit in

11

COA, the COMELEC is also engaging with the international community to show that

the electoral system is at par with the best. Of course, when it comes to some of your

mandate[s] like voter education, that is something that you are agonizing and longing

for. When it comes to the Civil Service Commission, ang dami na po nilang pinakitang

metrics na pinu-push na nila sa buong bureaucracy. At sa CHR, ganoon din naman po,

in solidarity with the rest of the human rights world, you are doing that. And the

Ombudsman is really showing that in terms of international fight against corruption,

leader po si Justice Chit Morales.

Kaya’t gayon na lamang po na tayo ay nag-li-lead na at ang kulang na lang po

natin ay magsalita as often as we can, as clearly as we can, as firmly as we can, as

strongly as we can with all courage that we can muster not out of convenience but

always out of conviction. And therefore I was so happy when I saw that the Preamble

of the Constitution was flashed in the AVP [audio video presentation] of the CFAG in

the opening. And I was happy to also note that we recognize that this is a collective

work. The establishment of our country according to the Preamble must be guided.

Allow me to read it again to emphasize where the country according to the

Constitution must head towards. “We, the sovereign Filipino people, imploring the aid

of Almighty God”—so we recognize that we need the help of God in order to bring our

country forward—“in order to build a just and humane society”—so the Constitution’s

goal is to build a just and humane society, so anything that will diminish our chances

12

of being just and humane is something that is anti-Constitution—“ and establish a

Government that shall embody our ideals and aspirations”—in other words, the

highest level of nobility, good, wisdom, righteousness is the standard for the country,

nothing lower—“that shall embody and promote the common good, conserve and

develop our patrimony, and secure to ourselves and our posterity, the blessings of

independence and democracy”—not authoritarianism—“under the rule of law and a

regime of truth,”—katotohanan is enshrined as a constitutional value, “justice,”

katarungan, “freedom,” kalayaan, “love,” pagmamahal, “equality,” pagkakapantay-

pantay, “and peace,” at kapayapaan, “do ordain and promulgate this Constitution.”

This is our undying creed. This is our collective oath. Unless we really live out

that oath in our hearts, in our day-to-day lives, we are worthless as public servants. We

all took and assumed our office under that oath. We cannot ever turn our backs to that

oath. We have all vowed to uphold the Constitution, a Constitution that cannot be

suspended even for a minute. Kaya po’t ‘pag tinatanong po ako, kahapon nga po

mayroon kaming usapan, ‘yong talakayan tungkol sa project Tokhang. Noon nga

hong 2017, tinanong ko ang mga petitioner, “Naiintindihan ho kaya ng lahat ng mga

kasama natin sa gobyerno na ang mga batas tungkol sa sinasabi po nilang

extrajudicial killing na pwedeng i-relate sa murder halimbawa po, ito ay may mga

prescriptive period po na pwedeng maging mahaba?” At alam po ba ng lahat ng ating

mga kawani na dapat kaingat-ingatan na dapat ‘wag lumabag sa batas ‘pagkat at the

13

end of the day, crimes will catch up with us? Alam ba nila po na maaaring kahit ano

pong sabihin nilang akalang ‘yon ang tama ay hindi po magiging defense sa mga

krimen na maaaring nagawa ng ganitong klaseng grabidad ‘pagkat halimbawa po

mayroon pong mga namatay na hindi ayon sa batas, may mga kamag-anak pong

hindi titigil hanggang mausig at mahabol ang mga gumawa ng krimen? Alam po ba

ng lahat na ang Rule of Law ang talagang namamayani, ‘yan talaga ang

nakapangyayari sa ating lipunan, at lahat ng mga bagay na ito ay naipaliwanag na ba

sa lahat ng mga sumasali sa mga proyekto ng gobyerno? ‘Pagkat alam niyo po, hindi

naman po natin pwedeng masasabi ang kinabukasan.

Lahat po tayo may hangganan bilang tao. Mortal lang tayong lahat. Lahat tayo

accountable sa Diyos, accountable to our conscience, accountable to our country.

Hindi ho dapat tayo dapat matakot kung tayo ay mananalig sa ating Konstitusyon.

Ngunit kung tayo ay lalabag sa Konstitusyon, ‘yan po ang panahon na maliligalig ang

ating konsensya.

Ngayon, kung tayo naman po, CFAG members, tutulak lamang po tayo sa

pagpapalaganap ng kapakanan ng ating kababayan ayon sa tuntunan ng

Konstitusyon at batas, nakikita ko po na talagang malaki ang maitutulong ng CFAG

sa development ng ating bansa. Marami ho tayong maaaring marating. Kung noong

unang panahon hindi ho masyadong napapansin ang role ng mga kasama ko sa

CFAG, ngayon na ho ang panahon na kayo ay dapat mag-shine, na kayo ay dapat

14

tuunan, na kayo ay dapat tulungan. Kaya’t natutuwa po ako na nandito kayong lahat

upang makinig sa amin ‘pagkat marami pa ho kaming pwedeng gawin to help our

democracy and our country. So sa ngalan ng aking mga kasama, salamat po at

nandito kayong lahat sa pagseselebra sa amin ng 25 years ng existence ng CFAG.

(applause)