solarstrom eigenverbrauch optimieren – markt - förderungenfranz baumgartner, 2016-11-01; bauf und...
TRANSCRIPT
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Solarstrom Eigenverbrauchoptimieren – Markt - Förderungen
11. März 2011
Prof. Dr. Franz Baumgartner
ZHAW University of. Appl. Sciences Zurich, School of Engineering, IEFE; www.zhaw.ch/~bauf
Lyss, Lenzburg, Schweiz im Nov 2016
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Fossile Energien gibt zu denken!
Slide 2.
GELD UMWELT ZUKUNFT
Bergbauriese Milliarden abschreiben
SPIEGEL ONLINE -15.01.2016 Zwanzig
Milliarden Dollar hat der weltgrößte
Bergbau-konzern BHP Billiton ins
US-Geschäft mit Schiefer-gas und -
öl gesteckt. Nun schreibt er rund ein
Drittel davon ab: Der Ölpreis-verfall
macht die Förderung durch das
umstrittene Fracking unrentabel.
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Tundra in Alaska März 2014
• by JUSTIN GILLISJAN. 16, 2015
Slide 3.
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
2014 das wärmste Jahr seit 1880
Slide 4.
• by JUSTIN GILLISJAN. 16, 2015
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Und wie steht's mit dem Klima?
5
Over the last two decades, the Greenland and Antarctic ice sheets have been losing mass,
glaciers have continued to shrink almost worldwide, and Arctic sea ice and Northern Hemisphere
spring snow cover have continued to decrease in extent (high confidence)
www.iccp.ch
Sept. 2013
2° Ziel
0.8m Ziel
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Oberflächen Temperatur +1 °C / 66a Nordhalbkugel im Sommer
6James Hansen and Makiko Sato; Environ. Res. Lett. 11 (2016) 034009
Figure 1. Frequency of occurrence of local temperature anomalies (relative to 1951–1980 mean) divided by local standard deviation (horizontal axis) for land
areasshown on map. Area under each curve is unity. Numbers above the maps are percent of the globe covered by the selected region. ‘Shift’ and ‘width’ refer to
the dashed curve fit to 2005–2015 data and are relative to the 1951–1980 base period.
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
2011Deutschland hat gehandelt nach Fukushima!-7GW KKW
Fr. 04.02.2011 So 20.03.2011
18 GW Nuklear
12 GW Nuklear
Abschaltung von 7 KKW Reaktoren am 16. März 2011
Nach dem Unfall in Japan am 11. März und vor den Landtagswahlen
in Baden Württemberg: Neckarwestheim-1, Philippsburg-1 (Baden-Württ.),
Biblis A und B (Hessen), Isar-1 (München) und Unterweser (Niedersachs).
www.transparency.exx.com
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Das Volk hat zu zahlen und zu entscheiden
2011-03-12
8
4. Sept 2013
Schweizerischen
Bundesrates
13.074 Botschaft
Energiestrategie 2050
Ausstieg Kernkraft
Tagesanzeiger, 6.9.2012
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
2013Szenario Schweiz 2050 – Bundesrat
.9
Stand RE Zubau, Frank Rutschmann, Sektionschef Erneuerbare Energie BFE, 2012-08-17
PV 5%
CH Anteil
PV 2%schon
erreicht
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Erfolgreicher Zubau von Photovoltaik in der Schweiz – aktuell ca. 2% Erzeugungsanteil
Slide 10.
Winterthur, Eulachhalle 384kW
Flumroc: PV Dach: 71kW, PV Fassade: 57 kW, ges. 138kW
Winterthur, Werkhof 78kW Neuendorf, Migros 5200 kW
Tenna, Solarskilift 62kW
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Was wurde bisher mit Bundesgelder erreicht? Ziel: Erneuerbare Produktion von 24TWhKEV-Cockpit 3. Quartal 2016, Stand 3. Oktober 2016
• 3.2TWh/a in Betriebdavon (ca. 700MW PV)
254Mio Fr für Biomasse207Mio Fr für Wasserk.168Mio Fr für PV KEV187Mio Fr für PV Einmalv.
• 3.6TWh/a Finanzzusagedavon (Zusage 2015)
408 (330) Mio Fr für Windk.184 (150) Mio Fr für Wasserk.17 (80) Mio Fr für PV
• 13TWh/a inkl. Warteliste
Slide 11.
http://www.stiftung-kev.ch/berichte/kev-cockpit.html
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Status Photovoltaik in des Schweiz 2015
• Photovoltaik2% Erzeugung
• 1Mrd Fr Umsatz
• In der Schweiz6400 Jobsim Jahr 2015
http://www.swissolar.ch/fileadmin/user_upload/Solarenergie/Fakten-und-Zahlen/Branchen-Faktenblatt_PV_CH_d.pdf
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Die Anfänge in den USA 1954
13
1958 @ 9% efff
D.M. Chapin, C.S. Fuller, and G.L. Pearson, “A New pn
Junction Photocell for Converting Solar Radiation
into Electrical Power,” J. Appl. Phys. 25, 676 (1954)L.L.Kazmerski, 2014 Nov, Kyoto World PV Conf.
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Wirkungsgrad Rekordzellen steigen
14
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Beispiele marktdominanter PV Module aus industrieller Fertigung ∆ 25 Jahre
1989 2014
Standard kristallinesSilizium
12.8% / 55W/ 25 Jahremonokrist. Silizium, 4``Siemens Solar, DNo.: SM551.30m x0.33m
15.9% / 260W / 25 Jahremultikrist. Silizium 6``Trina Solar, ChinaNo: TSM-260, PC05A1.65m x 0.99m
StandardDünnschicht
5.7% / 30WAmorphes SiliziumArco Solar, USNo.: G40001.28m x 0.41m
13.8% / 170W /25 JahreCIS CuInS2Solar Frontier, JapanNo.:TSM-260, PC05A1.26m x 0.98m
15
Diese Module sind am ZHAW SoE Dach des IEFE in Winterthur im Einsatz und
werden zu Unterrichtszwecken eingesetzt. (TSM-260 ersetzt durch LDK-260)
https://www.zhaw.ch/de/engineering/institute-zentren/iefe/news/news/news-single/neues-photovoltaik-outdoor-labor/
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Industrialisierung vor 100 Jahren in USA
Henry Ford: Production & Labor Innovations
Ford was dedicated to the production of an efficient and reliable automobile that
would be affordable for everyone; the result was the Model T, starting in
October 1908.
Practice techniques of mass production revolutionize industry
• use of large production plants
• standardized
• interchangeable parts
• and the moving assembly line
Mass production cut down on the time required to produce an automobile, which
allowed costs to stay low. (in 1918 US market share about 50%).
Slide 16.
y = 26439 x -0.207
Learning Rate
LR=1-2-0.207 = 0.13900
3600
10 100 1000 10000
$ (i
n 1
958$
)
thousand units cumulative shipments
Fords T-Model cost reduction
1909
1923
1918
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Weltweiter PV Preisenkungdurch Industrie
Cumulated installed world market of solar cells
Gøran Bye, Bruno Ceccaroli“Solar grade silicon;”Journal of Solar Energy Materials& Solar Cells , 2014
1$ /W
150mm
17
in 40 Jahren
von 50$/Wp
auf 0.5$/Wp
SEMI, ITRPV
[$/W] year
0.58 2014
0.33 2024
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Industrielle Produktionsanlagen kommenauch aus der Schweiz: Meyer Burger
Pauli, CEO, 2011
block cutting
waferning - wire saw
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Kostenanteile der Komponenten MW ParkSi, Wafer, Zelle, Modul, System (-1/3 in letzten 3a)
19
Process Step € cent/W€ cent/W
2013 € cent/W
$c/W Spot M.2016 Oct
Poly Silizium 9 14$/kg Si 9N
Wafer 11 wafer 20 14other mat. cell 11
op + financ cell 2 cell 13 33 22glass 8
other mat. Module 11
op + financ module 3 module 22 PV module 55 40
mounting mechanical 156" multi /4.5W
http://pvinsights.com
installation 15
inverter + electr 12
plant planing 10 BOS 52Balance of Systems 52
Grid connected PV 107 Plant System 107 Total 107
F. Baumgartner; Jan 2013 (Basis, EUPVSEC 2012 data and other)
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Sharp0.4GW
Q-Cells0.4GW
Q-Cells0.6GW
First Sol1.1GW
Suntech1.6GW
Suntech2GW
Yingli2.3GW
Yingli3.2GW
Trina3.6 GW
Trina5.5GW
Q-Cells0.2GW
Sharp First Sol0.5GW
Suntech0.7GW
JA Solar First Solar
First So 1.87GW
Trina2.6GW
Yingli3.3GW
Canadian4.5GW
Kyocera Suntech Suntech Sharp First Sol1.3GW
Yingli1.6GW
Suntech1.7GW?
Canadian1.9GW
Jinko S3.0GW
Jinko S4.5GW
Suntech Kyocera Sharp Q-Cells Yingli1.1GW
Trina1.3GW
Trina1.6GW
Sharp1.9GW
Canadian2.7GW
JA Solar3.5GW
Sanyo First Solar
JA Solar Yingli Trina1GW
Sharp Canadian1.54GW
Jinko S1.9GW
JA Solar2.4GW
HanwahQ-Cells3.0GW
Weltmarktführer sind nicht stets stabil !!!Wachstumsrate +100% pro Jahr – problematisch
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
PV Cost Development & Roadmap
Slide 21.
0
50
100
150
200
250
300
350
2008SMA
2014ITRPV
2025ITRPV
Others
Ground
Mounting
Cabeling
Inverter
Module
www.itrpv.net status 2015
Modulpreisentwicklung Systempreisentwicklung
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
PV Plant 200kW – Cost Share Switzerland Q2 / 2013about 1700 SFr/kW
Area related costs
F. Baumgartner, www.zhaw.ch/~bauf, 2013
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Preissenkung Solarstrom Schweiz
Slide 23.
26.4
Rp
/kW
h @
30k
W
PV large BRD €
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Kosten Photovoltaikstrom Beispiel18 Rp/kWh, 25 Jahre, Zins 2%, Betriebsk. 2%
24
Gesamtkosten PV Anlage 2.5SFr*5000= 12500 SFrJahresproduktion Pn * 1000h = 5000 kWhProduktion Lebendsdauer 25 Jahre 1.3E+05 kWhInvestionskosten/Produktion 0.100 SFrinklusive Finanzierungs 2%, Betriebskosten 2% 0.18 SFrFaktor für Finanzierung +OuM 1.78
Vergleiche KEV Tarife und kWp Kosten; Bund EnV mit Änderung Okt 2013; Anhang 1.2; (Art. 3a, 3b, 3d, 3g, 3h und 22 Abs. 2) siehe auch http://www.swissolar.ch/fileadmin/user_upload/Swissolar/Unsere_Dossiers/KEV-Tarife_de.pdfInvestitionskosten laut Umfrage 2013-Fotovoltaikstudie Auflage 4, Michael Ziegler: 5kW mit 2664Fr/kW und für 100kW mit 1836Fr/kW Netto
vgl. Umfrage CH Preise 2015 (gesamt 58 PV Anlagen) : https://www.fr.ch/sde/files/pdf88/2016_pv_preisumfrage_bericht_ch1.pdf
2015 PV Preise im Durchschnitt 2‘459 Fr/kW (Median CHF 2‘225; Preis inkl. MwSt) Mittelwert 2400Fr/kW für Anlagen zw. 10 und 20kW
PV Kraftwerk mit 5kW Nennleistung
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Lokal grosse Unterschied bei der Vergütung des rückgespeisten PV-Stroms
Slide 25.
http://www.vese.ch/karte/ Gemeindenamen: LyssKeine Eigennutzung
1.1.2016 bezahlten Vergütungen i. Mittelfür <30 kVA beträgt 10.30 Rp/kWh
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Vergütung aus Bern PV-Einmalvergütung3900 Fr für 5kW (ca. 1/3 der Investition)
Slide 26.
Am 29. Juni 2016 hat der Bundesrat den Netzzuschlag auf 1.5 Rp./kWh per 1. Januar 2017 festgelegt und diesen damit um 0.2 Rp./kWh ggü. 2016 erhöht. Aufgrund der Erhöhung des Netzzuschlages stehen für das 2. Halbjahr 2016 weitere CHF 50 Mio für PV-Einmalvergütungen zur Verfügung. Konkret bedeutet das, dass alle Anlagenbetreiber den definitiven EIV-Bescheid innert 9 Monaten nach dem Einreichen der vollständigen Inbetriebnahme Meldung und des Formulars «IBAN/Wahlrecht» erhalten, sofern die finanziellen Mittel vorhanden sind.Abgerufen am 30.10.2016 -https://www.swissgrid.ch/swissgrid/de/home/experts/topics/renewable_energies/remuneration_re/eiv.html
https://www.guarantee-of-origin.ch/swissforms/TarifPho.aspx?Language=DE
ca. 1000 Fr pro 1kW PV kommen aus Bern mit EIVTendenz sinkende: 5kW nur noch 780Fr pro kW PVhttp://www.stiftung-kev.ch/berichte/eiv-cockpit.html
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Finanzierung einer PV Anlageeiner 5kW PV Anlage,
1
Slide 27
An
fan
gsi
nve
stit
ion
sch
lüss
elfe
rtig
100%
o
der
12
500
CH
F
Ein
mal
verg
ütu
ng
31%
In
vest
3900
Fr
Finanzierungsbeitrag ca. 10 400 Fr
=5000kWh*1/3*0.25Fr/kWh*25
durch Eigennutzung von 1/3 des
am Dach erzeugten Solarstroms
durch vermiedenen Strombezug
zu 25 Rp/kWh in 25 Jahren
(83% Anfangsinvestition) Ertragszinsenca.1.5%
Jahr derInbetriebnahme
25. Betriebsjahr
O&M Kosten 1.5%/a Inv
37% Invest total in 25 Jahren
Einspeisung 6Rp/kWh von 2/3 PV Strom
in 25 Jahren
total 40% vom Anfangsinvestment
Die laufenden Betriebskosten können in
etwa von den Vergütungssätzen des nicht
im Haus direkt gebrauchten Solarstroms
gedeckt werden.(keine KEV) Es besteht
eine Rücknahmepflicht des eingespeisten
Solarstroms vom Verteilnetzbetreiber
(Artikel 7 und 2bEnV)
aktuell (2016) Vergütung ca 10 Rp/kWh
vgl. www.vese.ch
-12 500 + 3 900 + 10 400 = 1 800 in Fr (ohne Steuerersp.)
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Global Photovoltaic Market Growth
Report IEA-PVPS 2016 - ISBN 978-3-906042-45-9
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
PV Market trends+58GW in 2016 cum. to 242GW global
2016 May https://www.greentechmedia.com/research/report/global-pv-monitorin-2016-2020
EUROPA
USA
Asien
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Entwicklung Solarmärkte Schweiz
Solarthermie Photovoltaik
30
BFE Markterhebung Sonnenenergie 2015, erschienen Juni 2016; http://www.swissolar.ch/fileadmin/user_upload/Markterhebung/Marktumfrage_2015_def.pdf
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Elektrischer PV Strom betreibt die Wärmepumpe
12kW, CH
Heatpump
JAZ 3
Ambient heat
10 kWh
grid
Solar power
5 kWh
electricity
5 kWh
Heat
15kWh
130m2
30kWh/m2
1300kWh_el
8m2 PV eff 17%
Siehe Tagung 3. Nov 2016 Electrosuisse ETG, Dietikon
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Grober KostenvergleichPV WP versus Erdgas
PV: 18 Rp/kWhe
Leistungszahl 3
18/3= 6 Rp/kWht
32
Typ II: Einfamilienhaus, durchschnittlicher Jahresverbrauch von 20'000 kWh, Heizung mit Warmwasser, Kesselleistung 12 kW (Preis inkl. CO2 Abgabe ohne MWStr.)
http://gaspreise.preisueberwacher.ch/web/index.asp?z=4
Wärme aus ERDGAS8.4 Rp/kWh
Wärme aus PV+WP
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Schweizer Solarpreis 2016: PV 556kW + WP (Warmwasser+Heizung)Mehrfamilienhaus Zürich, Letzenholzstr.
33https://www.solaragentur.ch/solarpreis/schweizer-solarpreis
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Kostenentwicklung PV versus Nuklear
Photovoltaic Nuclear reactor
Breyer, EUPVSEC, Hamburg Sept 2011
2016 Hinkley Point CNuclear Plant22 Mrd. $ für 3.2GW = 7$/W
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Wieviel Speicher braucht die Photovoltaik?
1. Für die Netzstabilität und Energiebereitstellung,bis zu einem PV-Anteil von 15% keine zusätzlichen Speicher nötig!!! (15% PV Anteil nach BFE, Bundesrat im Jahr 2040)
2. zur Erhöhung des Eigenverbrauchs auf Kundenwunsch schon heute(selbst erzeugten Solarstrom gleich selbst nutzen)pro Haushalt (Verbrauch 2012 ca. 5100kWh)PV Speicher mit je etwa 5kWh Batteriebei 5kW PV Nennleistung (ca. 30 Quadratmeter pro Haushalt)
damit Eigennutzung PV Strom von 1/3 auf über die Hälfte möglich
.04.11.2016
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
ZENTRAL DEZENTRAL
Slide 36
.
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
PV Strom lädt die Batterie bei Sonne,Nacht - Haushalt bezieht Strom von der Batterie
Vorteil fürs Netz: Einspeisungsspitzen reduziert
Slide 37.
Analyse IEFE bauf (Lastflüsse H4)
Beispiel:
Haushaltsverbrauch 5000 kWh
PV Nennleistung 5kWp (4MWh/a)
PV Prod. entspricht Jahresverbrauch
Batteriekapazität: 5kWh (nutzbar)
jährlich 200 Zyklen gespeichert,
wenn PV AC limit 50% Pvnenn
Fazit:
20% des Haushaltsverbrauch
kommt von der Solarbatterie
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
2012-Solar Home Storage Systems on the market and pricing 2012
.
Commercial PV Battery + Power ElectronicsNominal Capacity C nom [kWh] 13.8Price rel. per kWh nom 833€ Used Capacity C used [kWh] 6.9lifetime full cycles @ DOD 50% 1350lifetime stored capacity [kWh] 18630cost of stored kWh 0.62€ financing costs factor (5% interst rate, 5a) 1.2total storage costs per kWh 0.74€ http:/ /www.mare-solar.com/shop/eigenverbrauch-speichersysteme-solarworld-sun-pac-c-66_532_607.html
An example of a marketing document:
To increase self consumption from 38% to 50% of consumption +22%
investment of typ. 11 500€
per 6.5kW PV STC is needed(doubling investment costs)
total 2700 full cycles / 270 cycles @10aSlide 38
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Tags - ladenNacht - entladen
Slide 39.
MiDiMo
TAGSSolarstrom in die Batterie
NACHTSStrom aus der Batterie
6.3kWSolar
6.3kWhTeslaBatterie
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Nur 6% des Wochenstroms kommt vom Netz
Slide 40.
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
z.B. Fronius Symo Hybrid PV+Storageist gleichzeitig Photovoltaik- und Batteriewechselrichter, 3phasig für, 3, 4 bis 5kW
Slide 41.
http://www.fronius.com/cps/rde/xchg/fronius_international/hs.xsl/83_20054_ENG_HTML.htm?inc=108602.htm#.VexktEa6ThE
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Beispiel Aug 2014 - sonniger Tag 30kWh Li-Speicher, 15kWp PV
42
.
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Energieflüsse und Kennzahlen
Slide 43.
N. Pearsall, F. Baumgartner, PV Performance, Wiley, Nov 2016, ISBN 978-1-78242-336-2
Invest.1300€/kWh
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Die Antriebsbatterie
Slide 44.
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Tesla – Powerwall10kWh / 3500$ only battery
Los Angeles, 2015-04-30
Slide 45.
http://www.golem.de/news/powerwall-tesla-haengt-den-autoakku-an-die-hauswand-1505-113849.html
Auslieferung Sommer 2015
http://www.teslamotors.com/powerwall
Batteriepreis
350$/kWh @ 10kWh Powerwall / 2kW
130 x 86 x 18 cm; -20 bis 43 °C; 100kg
250$/kWh @ 100kWh Powerpack
Gigafactory Nevada Inv. ca. 5 Mrd $
(green US @ 900 Mio Powerbacks)
Elon Musk, 2015 March, Teslawall
VIDEO https://www.youtube.com/watch?v=yKORsrlN-2k&feature=player_detailpage
Vergleiche auch: UBS Investor Information Aug. 2014: Big Power Out PV + Battery in!!
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Learning Curve Li-Ion Battery PacksRef. F. Baumgartner, EUPVSEC 2016, June, Munich
Slide 46.
100
200
400
0.01 0.1 1 10 100 1000 10000
$/kW
h
GWh cum.
2007
2017
2015300$/kWh1.2Mio EV
[1] B. Nykvist, M. Nilsson; «Rapidly Falling costs of battery packs for electric vehicles»,Stockholm Environment Institute & KTH Royal Institute of Technology, Stockholm; Nature Climate Change; 9th Feb 2015
EVs batterymarket leadersLR=0.06 [1]y = 357.31x-0.087
LR=1-2-0.087 = 0.06
LR = 0.10
LR = 0.15EPRI US, 2015W. Hofmann, 2015
2025; 1/4 cars EVeach 50kWh
30 Mio x 50kWh=1500GWh/a
20205Mio EV
2025
50 000 German PV home batteries 5kWh
0.25GWh
2030 100 Mio cum EV´s
Paris EVdeclaration COP21
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Blick in die Glaskugel - Kostenprognose
10.4 8.2
35
15
7
20.8
0
5
10
8.38
20
12
7.2
0
10
20
30
40
50
60
2015 CH H4Stromkosten
2014 CH H4Kanton ZH
2015 PV +Batterie
2025 PV +Batterie
2035 PV +Batterie off-grid
Rp
/kW
h
H4
Hau
shal
tsku
nd
e Energie
Abgaben
Netz
Slide 47.
PV Erzeugung-5%/a CAGR
Abgaben Netzoder
Winternotstrom
Batterie-8%/a CAGR
F. Baumgartner, ZHAW, 2016-11-01, eigene Analyse
BRD 2015
CH 2017 H420.4Rp/kWh910Fr / a
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Inve
rter
ZHAW IEFE neues Testlabor in Winterthur fürPV Batterie Systeme Herbstsemester 2014 – Studiengang Energie u. Umwelt
• Strom- Spannungsgeneratoren simulieren alle Wettersituationen am Eingang des Wechselrichter
• Speicher (Batterie, Flow-Redox)
• Elektronische Lasten simulieren
.
Li
Flow
Redox
Studenten
Arbeitsplätze
Messung Wirkungsgrad Inverter
Pn versu Vdc, Soladin Mastervolt,
Laborübung PEPW FS 2015
Lantschner, Baumann
04.11.2016
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Weiterbildung in Winterthur ab 18. Nov 2016
• Photovoltaik und Batteriespeicher
• Netze – Smart Grid
• Bewirtschaftungskonzepte
Slide 49.
https://weiterbildung.zhaw.ch/
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Wirtschaftlichkeit nur mit Betriebsdauer 25 oder 30 Jahre bis 80% Pn !
50
https://www.electrosuisse.ch/de/verband/bulletin-sevvse.html
T. Baumann, F. Baumgartner, F. Cairgiet, M. Pezzoti, J. Haller, Bulletin SEV/VSE, Nov. 2015
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
ZHAW IEFE – Messtechnik für PV Quality
• Portabler IV Messung mit LED Flasher Sept 2014
• PV Thermografie, Module, Zelle, D. Schär, ZHAW, MA2015
51
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
The future is solar
25
10
4 3 3
05
10152025
dailyPV
prod. [kWh/d]
Solarstrom
PV
Haushaltsgeräte
Wärm
epumpe
E-M
obilitätÜ
berschuss
We need the supportfrom the grid several coming decades
10kW PV, 50 m2 ; WF:170m2 @ 30kWh/m2/a
3600kWh/a
Heat pump
COP 3.5
2020: 5% EV’s
12kWh/100km, 25km Tagesfahrt; 1.2kWp
typ.
E-Auto-
batterie
Kapazität
Franz Baumgartner, Zurich University of Applied Science; www.zhaw.ch/~bauf
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Beispiel: Solares Einfamilienhaus mitSolarem-Haushaltsstrom, -Heizung und -Elektroauto
Eckdaten vom Eigentümer:
1985 Baujahr, Einfamilienhaus, Heizung monovalente Erdwärmesonden, s. -Studie auf der BFE-homepage
2008 Wärmepumpe mit Scroll-Kompressor
2012 Warmwasser über Wärmepumpe und Erdwärmesonden
2014 PV-Solaranlage 16,4 kWp, s. att.
2015 vollelektr. E-Car (mit eigener "Tankstelle")
Verbrauch Heizung, WW, Haushalt 7000kWh Strom
Erzeugung PV Plan 17.000kWh jährlich (seit 19.05. aktuell 11.500 kWh)
= 243%-PEB-EFH
Untersiggenthal/AG
www.staerk-erdwaerme.ch
Slide 53.
Solar Wärme WW/HMuKEn 150m2
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Möglicher Schweizer EE Stromproduktion
54
0
2
4
6
8
10
12
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
2025
2026
2027
2028
2029
2030
2031
2032
2033
2034
2035
TW
hJa
hre
spro
du
ktio
n
Kleinwasser
Biomasse
PV [GW]
jährlicher PV –Zubau 500 MW
ca. 60 W_PV/a pro Kopf
Investment < 1Mrd CHF/a
1GW PV erzeugt ca. 1TWh
20% PV Ziel 2050
Energiestrategie
10% Stromverbrauch
PV für priv.
Warmwasser
mit WP
Batterien
E-Mobile ?
E-mobil PV
Tankstellen
50% derEV
7% PV / 20148% PV / 2014
2%
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Massnahmen Empfehlungen
1. PV Einmalvergütung erhöhen bis 100kW
2. 50% Förderbeiträge für PV (Endziel 20% Strom!)
3. Lastgangszähler erst ab 100kW(Kosten Lastgangszähler <600SFr/a dann Zählerkosten 2 Rp/kWh bei 30kWp oder >10%
4. Privathaushalte Ziel Invest. unter 10 000 SFr
5. Den Trend PV-Strom in Wärme aufnehmen - WPKostenvorteil und Umweltvorteil zu fossil!
6. PV Batterien ab 2020 wirtschaftliches Potential erwartet –steigert Eigenverbrauch mit Batterien schon heute durch Pioniere
7. Bei Energieentscheiden darf nicht nur das GELD zählen, sondern auch die Verantwortung für die nächste Generation
55
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Danke für Ihre Aufmerksamkeit
• Seit 1988 in der Forschung u Entwicklung Photovoltaik an Hochschulen in Deutschland und der Schweiz
Mandate / Beratungsgremien
• Bundesamt für Energie Direktorium, Bern
• Energiekommission Liechtenstein, Frauenfeld, Feldk.
• Forschungs- Förderung Fond, Wien
• Wiss. Beirat, Smart Grid Solar Bayern
• AEE Agentur für Erneuerbare Energie, Bern
• Erneuerbare Energie der ETG der Electro Suisse
• Scientific Committee European Photovoltaic Conf.
56
Meine Energie-Aktivitäten
Dokumentation siehe zum Downlaod https://home.zhaw.ch/~bauf/
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Danke für die Aufmerksamkeit
Publikationen www.zhaw.ch/~bauf
F. Baumgartner
Solar Wings, 650kW Lonza Solarpark, Waldshut Solar Wings, 60kW, TennaUnabhängige Beratung für PV home batterie Systeme bei: Bruno Aeschbach, Franz Baumgartner, www.prosumtec.ch
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Autonomy versus PV power and battery capacity
Ref.: C. Lorenz, ; Wirtschaftlichkeit Batteriespeicher , 29. Januar 2014; www.ie-leipzig.com
2015-08-27 Franz Baumgartner, Zurich University of Applied Science; www.zhaw.ch/~bauf
Franz Baumgartner, 2016-11-01; www.zhaw.ch/~bauf
Web Simulations Tool
Slide 59.
http://www.solar-toolbox.ch/simulation/