sheshrao more speech (andaman)
DESCRIPTION
प्रा शेषराव मोरे यांचे संपुर्ण अध्यक्षिय भाषण : मराठी विश्व साहित्य संंमेलन (२०१५)TRANSCRIPT
-
dmVdra gmdaH$amm 50m Vrg g{nV
A{Ic ^maVr amR>r gm{h hmS>imMo
MmWo {dd amR>r gm{h gocZ, AXmZ
5 d 6 gQ>|~a 2015
Ajr ^mfU
m. eofamd moao
A{Ic ^maVr` _amR>r gm{h` _hm_S>imm A`jm S>m. _mYdr d, _hm_S>imMo gd nXm{YH$mar, dmJV
g{_VrMo A`j d gd gX`, _m`da gm{hp`H$ d g_ocZmgmR>r Amco`m gd ~Yy-^{JZtZmo!
dmV`dra gmdaH$a d A` dmV``mom`m n{d _VrZo d ~{XdmgmZo nmdZ Pmco`m AX_mZ`m ^y_rcm _r
dXZ H$aVmo. H$m{VH$maH$mMo _wHw$Q>_Ur gmdaH$a `mM AX_mZ`m AYmaH$moR>rV MmXm dfo {ejm ^moJV hmoVo. `oWrc
H$mamJhmVM Vo H$mocy AmoT>rV hmoVo d ImocrV q^Vrda H$mQ>mZo "H$_cm' _hmH$m` {chrV hmoVo. Vo 50 dfo hUOo
1960n`V o`Wo {ejm ^moJUma hmoVo, d o`WyZ aZm{Jarcm WcmV[aV Pmco ZgVo Va `mMr OrdZ`mm `oWoM gncr
AgVr. "AX_mZ' ho `m doiog ^`H$a {ejoMo Zmd d _`ynyduMo ZaH$ hmoVo. AmVm Vo dmV`mMo VrH$ ~Zco Amho,
XoemgmR>r H$amd`m`m `mJmMo d ~{cXmZmMo oaUmWmZ ~Zco Amho, VrWjo Pmco Amho. Ogo Xadfu cjmdYr
^m{dH$ MmaYm_m`m d "A>{dZm`H$m'`m XodXeZmgmR>r OmVmV, VgoM AmVm cjmdYr am>^$ `m VrWjomMo XeZ
Ko`mgmR>r `oD$ cmJco AmhoV. AX_mZ ho AmVm nmMdo Ym_ d Zddo "{dZm`H$' ~Zco Amho. ho g_ocZ hUOo
am>^$mMm EH$ Hw$^_oimM Amho. gmdaH$am`m 50 `m _{Vdfm`m {Z{_mmZo _hm_S>imZo ho g_ocZ `oWo Am`mo{OV
H$a`mMm Omo {ZU` KoVcm `m~c gdmZr `mMo A{^ZXZ Ho$co nm{hOo d `mZm Y`dmX {Xco nm{hOoV.
^maVmVrc H$mhr Xw> ~wrMo d H$VZ cmoH$ Ago AmoaS>V AgVmV, H$s gmdaH$amZr o`WyZ gwQ>`mgmR>r {~{Q>e
emgZmH$S>o X`oMm AO H$m Ho$cm? Vo VoWoM H$m _oco ZmhrV? `oWo `m _hm^mJmMr Zmdo KoD$Z `m AX_mZ`m n{d
^y_rcm _r {dQ>miy BpN>V Zmhr. `mZm EdT>oM gmJVmo H$s, gmdaH$am_mUo {ea VihmVmda KoD$Z H$m{VH$m ` H$$Z
`mgmR>r XmoZ O_R>onmMr ZaH$`mVZm_` {ejm AX_mZ`m `m H$mamJhmV ^moJV AgVmZmhr "`oWoM _$Z OmD$ nU
gwQ>Ho$gmR>r X o`Mm AO H$aUma Zmhr' Ago hUUm`m eya Xoe^$mgM H$m` Vmo gmdaH$am`m X`om AOmda Q>rH$m
-
H$a`mMm Z{VH$ A{YH$ma Amho, Vwhmgma`m qZXH$mZm Zho! `m H$mamJhmVrc 123 H$_mH$mMr Imocr nmh`mMo Var
Vw_`mV Z{VH$ Y ` Amho H$m`?
AX_mZ ho Ho$di XoedmV`mMo oaUmWi Zmhr Va ^maVm`m dmV`ajUmMm nyd}H$S>rc Xj nhmaoH$ar Amho. o`Wo
{ejm ^moJV AgVmZmM gmdaH$amZr XyaXeunUo gm{JVco hmoVo H$s, AX_mZ ho ^maVmMo nydma AgyZ o`Wo gm_`emcr
ZmXc C^maco nm{hOo; Am{U Vo AmO `jmV Amco Amho.
{~{Q>emMo gm_m` OJm`m ~`mM ^mJmda ngaco hmoVo. ^maVmcm dmV` {_iVodoir AX_mZ-{ZH$mo~ma ~oQ>o `m`m
Vm`mV hmoVr. J^ra ^maVr` JwhoJmamgmR>r `mZr `oWo H$mamJh C^maco hmoVo. dmV` {_iVmZm {~{Q>e ^maVmMm ^mJ
hUyZ AX_mZ ~oQ>o ^maVmH$S>o Amcr. \$miUr hmoD$Z dm`` d Bem` ^maVmVrc ^mJ nm{H$VmZmV Jocm, nU
AX_mZ`m ~oQ>mda _wpc_ ~hg`m Zg`m_wio {OZmZr `mMr _mJUr Ho$cr Zmhr d Vr ^maVmH$S>oM am{hcr.
^maVm`m {H$Zm`mnmgyZ hr ~oQ>o BVH$s Xya AmhoV, H$s {~{Q>emZr Vr ^maVmcm Z XoVm dV:H$S>oM R>odyZ KoVcr AgVr
Va ^maV H$mhr H$$ eH$cm ZgVm. Vr ^maVmcm XoVmZm `mZr ^maVmcm OUy gm{JVco hmoVo H$s, "AmVmn`V Vwhr
Xoem`m gajUmH$S>o Xwcj Ho$co d hUyZ dmadma naH$s`mMo Jwcm_ PmcmV. `mnwT>o Ago hmoD$ XoD$ ZH$m. hr ~oQ>o
Vw_`mH$S>oM amh m. ^maVm`m gajUmgmR>r Vr A{Zdm` AmhoV.' \$miUr hmoD$Z Amn`mcm ZH$mo AgUmam H$mhr
^mJ ^maVm~mhoa Jocm Var Amn`mcm AX_mZ {_imco hr {H$Vr am>r` ^m`mMr Jmo> Amho!
`m AX_mZ`m H$mamJhmVyZ gmdaH$amZr Amn`m YmH$Q>m ^mdmcm {c{hco hmoVo H$s, "`mV gd _Zw`OmVrMm
g_mdoe hmoBc Am{U EHy$U EH$ {`mZm Am{U nwfmZm hr ndr, hm gy`, hr ^y_r Am{U hm H$me hrM _Zw`mMr
Iar {nV^y_r Am{U _mV^y_r AmhoV... Ago gnyU OJmMo EH$ am> ho Am_Mo o`` Amho... BVa gmao {d^mJ Am{U ^oX
Ad` Agco Var H${_ AmhoV. `m_mUo noetMo $nmVa `{$qnS>mV hmoVo, `$s Hw$Qw>~mV {dcrZ hmoVmV Am{U
gKmMr am>o ~ZVmV, `m_mUo gd am>o `m`mV EH$$n hmoD$Z OmVrc Ago {dam> Wm{nV H$aUo hoM gd
amOH$s` em d H$cm `mMo o`` Amho... ho Amhmg _m` Amho.' Vohm gmdaH$amMo A{V_ `o` {dam` hoM hmoVo
d am> hr `mH$S>o Om`mMr EH$ nm`ar hmoVr. OrdZ^a AerM ^y{_H$m `mZr _mS>cr Amho. 1937 gmcr `mZr
Omhra Ho$co hmoVo H$s, "ndr hrM Amncr _mV^y_r Am{U _mZdOmVr hoM Amnco am> hmo`.' eodQ>r 1947 gmcr
`mZr n> Ho$co hmoVo H$s, "_m`m AcrH$S>rc coI d ^mfUmd$Z AmnUmcm dmQ>oc H$s, _r AmVm gHw${MV am>dmXr
Pmcmo Amho. _mZdmMr JVr am>dmX {Z gKam` `m _mJmZoM hmdr Ago _mPo _V Agco, Var `m gdmMo, hUOoM
_mZdOmVrMo, A{V_ o`` _mZdVm hoM Agco nm{hOo, am>dmX Agy Z`o. ndr hrM Amncr _mVm {Z _mZdOmV hoM
Amnco am>!' WmoS>`mV, gmdaH$a VmH$m{cH$ amOH$maUm`m >rZo qhXam>dmXr d `mdhm[aH$ d dmVddmXr >rZo
am>dmXr Agco Var _ycV: _mZdY_dmXr d {dam>dmXr hmoVo, hr Jmo> `m _amR>r {d gm{h` g_ocZmV _r
AYmoao{IV H$$ BpN>Vmo.
`m {d gm{h` g_ocZm`m A`jnXr _mPr {ZdS> hmoUo hm _moR>m ~h_mZ Amho. hm ~h_mZ {X`m~c _amR>r
gm{h` _hm_S>imMm _r A`V Am^mar Amho. _m`mnojm {H$Vr Var Wmoa d Zm_dV gm{hp`H$ _hmam>mV AgVmZm
hm ~h_mZ drH$maVmZm _cm Iyn gH$moM`mgmaIo dmQ>co. Wmoa {dMmadV S>m. JJmYa nmZVmdUo, H${dd ` _Joe
nmS>JmdH$a, `o> ZmQ>H$H$ma _hoe EcHw$Mdma `m`mgma`m {XJOmZr Oo A`jnX ^yf{dco Vo drH$maVmZm _cm
A{YH$ gH$moM`mgmaIo dmQ>co. _r H$moU`mhr H$maMo H$m`, H$Wm, H$mX~ar, ZmQ>Ho$ dm A` c{cV gm{h` dm
`mdarc g_rjm {c{hcocr Zmhr. `m >rZo _r gm{hp`H$m`m `m`oV ~gVmo H$s Zmhr ho _cm _mhrV Zmhr. _amR>r
-
^mfm hm _m`m ej{UH$ A`mgH$_mMm {df` ZhVm. _r A{^`m{H$s d H$m`mMm nXdrYa Amho. ^mfoMm CXJ_,
{dH$mg, B{Vhmg, `mH$aU, gmX` dJao ^mfmemr` ~m~r _m`m A`mgmMm ^mJ Zhm. _m`m >rZo _amR>r
^mfm ho Amnco {dMma _mS>`mMo gmYZ hmoVo. {H$Vr Var o`> d lo> gm{hp`H$ _amR>r ^mfoV {d_mZ AgVmZm _cm
ho A`jnX {_imco `mMo EH$ _hdmMo H$maU hUOo ho g_ocZ gmdaH$am`m 50 `m _Vr{Z{_m AX_mZ o`Wo hmoV
Amho d gmdaH$a A`mgmer _mPo Zmd OmoS>co Jobo Amho ho hmo` , `mMr _cm OmUrd Amho. gmdaH$am`m
A`mgH$mMrhr A. ^m. _amR>r gm{h` _hm_S>imV\}$ Am`mo{OV g_ocZm`m A`jnXr {ZdS> hmoD$ eH$Vo, hr Jmo>
{dMmadmV`mcm MmJco {Xdg Am`mMr ZmXr Amho Ago _cm dmQ>Vo. dVwV: _mPo gd coIZM M{cV
cmoH$_Vm`m {damoYr OmUmao d H$moU`mhr EH$m {dMmaJQ>mcm, AJXr gmdaH$admmZmhr, Z nQ>Umao AgyZ EH$ H$mao
hm "A{` nU...' coIZmMm ~h_mZ _mZcm nm{hOo.
_r _hmam>r` dmrMm d _amR>dmS>m`m _mVrV O_cocm d _amR>dmS>m ~mocr ~mocUmam _mUyg Amho. _Z_moH$ionUo d
n>nUo ~mocUo hm `m _mVrMm JwU Amho. `m ^maV y^_rV ~w{dmX d am>dmX `m XmoZ _hdm`m {dMmaUmcr `m
EH$m mVmV O_`m dmT>`m d {Q>H$`m Vmo mV hUOo _hmam> hmo`. gmh{OH$M `m XmoZ AmYw{ZH$ {dMmaUmctZm
`m ^mfoZo dqJV Ho$co Vr ^mfm hUOo _amR>r hmo` . ~w{dmXmVyZ g_mOH$mVrMo {dMma O_mcm Amco. `m XmoZ
{dMmaUmctMm dO _hmam>mZo gVV \$S>H$V R>odcm, VgoM `m {dMmaUmctMm g_d`hr _hmam>mZo KmcyZ {Xcm.
_hmam>m_mUoM ~Jmc_`ohr ~w{dmX d am>dmX CX` nmdcm; nU cdH$aM `mZo am>dmXmcm JdgUr KmcyZ
gm`dmXmcm Odi Ho$co, gm`dmXmV ~goc VodT>mM am>dmX drH$macm. _hmam>mZo Vgo Ho$co Zmhr.
hUyZM _hmam>mV _hm_m \w$co d {dUwemr {MniyUH$a, gwYmaH$mJUr AmJaH$a d cmoH$_m` {Q>iH$ {Z_mU Pmco.
\w$co-emh-Am~oS>H$a hr nanam _hmam>mV O_y eH$cr. Am~S>oH$a d gmdaH$a ho Va EH$mM doir Ia ~w[dmXr d
VodT>oM Omd` am>dmXr hmoVo. ^maVmcm _hmZ gH$Q>mVyZ dmM{dUmam {edmOr _hmam>mV O_y eH$cm hm `moJm`moJ
Zho. Vmo ^maVmVrc _hmam>m`m {d{e> ^mJmo{cH$ WmZmMm d _mVrMm JwU Amho.
{edmOrZo WmnZ Ho$co`m _amR>r g`mZoM nwT>rc H$mimV AQ>Ho$nma ^Jdo P|S>o amo{dco, {Xr`m ~mXehmcm Amn`m
A{H$V Ho$co. _amR>m`m {dO`r \$mOm ^maVm`m OodT>m ^mJmV {dO` {_idrV Jo`m VodT>mM ^mJ AmO ^maVmV
{eH$ Amho, Cd[aV nm{H$VmZmV Jocm Amho. {edmOr O_cm hUyZ _hmam>mV nwT>rc H$mimV Xoe d qhXw{hVajUmW
AZoH$ gKQ>Zm d Midir C`m R>mH$`m. qhX_hmg^oMm O_ nOm~mV Pmcm, nU `m njmcm gmdaH$amgmaIm ZoVm
_hmam>mV {_imcm d `m njmcm A{Ic ^maVr` d$n d _m`Vm m Pmcr. H$m`jo _hmam> d nj mXo{eH$
Agcm Var A{Ic ^maVmMm am>r` {dMma H$aUmar {edgoZm _hmam>mV O_y eH$cr. kmZodamgmaIm kmZdV d
{V^mdV _hmam>mVM O_y eH$cm. gVmMr Midi _hmam>mV CX` nmdy eH$cr. nOm~_ o` gVmMr Midi C^r
H$aUmao Zm_Xod _hmam>mVyZM Joco hmoVo. "qdMy Xohm`mer Amcm...' hUyZ CnXoe H$aUmao d "doXmMm AW Amhmgr
R>mdm' hUUmao VwH$mam_ BWcoM. AmaJOo~mcm _hmam>mVM JmS>co Joco, hm `moJm`moJ Zho! {ZOm_mer gKf H$aUmao d
JmdmoJmdr ge cT>m C^maUmao _wI d ~hg` dmV`g{ZH$ hXam~mX gWmZm`m _amR>dmS>m ^mJmVrc hmoVo.
"_hmam> hm ^maVmMm IS>JhV Pmcm nm{hOo' Ago JOUmao gmdaH$a _hmam>mVrcM. Am~oS>H$am`m am>dmXmcm Va
VmoS>M Zmhr. Vo gmdaH$amnojmhr A{YH$ n> ~mocUmao am>dmXr. 1857 Mm CR>md hm {OhmX hmoVm, ho A{` am>r` d
XmhH$ g` _mS>Umao Am~oS>H$aM! AIS> ^maV hm qhXgmR>r emn R>aoc, ho H$Qw>g` gmJUmao VoM! hrM XmoZ g o` ZVa
Zaha Hw$XH$amZr _mS>cr. "^maV AIS> am{hcm AgVm Va 40 H$moQ>r qhXMr gH$Vr d OrdZ CXdV Pmco AgVo',
Ago gmJUmao Hw$XH$a _hmam>mVM O_y eH$VmV. Hw$XH$amgmaIm gdY_{M{H$gH$, ~w{dmXr, am>dmXr,
-
g_mOdmXr, go`wca {dMma _mS>Umam, Varhr qhX`m {hVmMr H$miOr H$aUmam _ycJm_r d gmjonr {dMmadV ^maVmV
Amn O_m`Mm Amho. gm_m{OH$ d am>r` mMm OodT>m _yc^yV d dVw{Z> A`mg _hmam>mZo d _amR>r ^mfoZo
Ho$cm VodT>m A` H$moU`mhr mVmZo dm ^mfoZo Ho$cm Zmhr `mMm Amn`mcm gmW A{^_mZ dmQ>cm nm{hOo.
~w[dmX Am{U am>dmX `mV _hmam> AmKmS>rda Agcm Var H$mhr d^mdJV C{Udm_wio _amR>r _mUyg BVa mVm`m
_mJo nS>cocm {XgyZ o`Bc. n{hcr Jmo> hUOo _amR>r _mUyg H$m_YmgmR>r Amn`m {Om`m dm _hmam>m`m ~mhoa
Om`cm ghgm V`ma ZgVmo. Jocm Var `mMo gmao cj JmdmH$S>o dm _hmam>mH$S>oM AgVo. namVr` cmoH$mZr _hmam>
`mncm, nU {H$Vr _amR>r _mUgo namVmV Jocr? A{Ic ^maVr` godmV _amR>r VUmMr g`m {H$Vr Amho? _moR>m
A{YH$mamMr dm c> doVZmMr nXo {_iV Ag`m_wio AcrH$S>`m H$mimV WmoS>m \$aH$ nS>cocm Amho. VkmZ d
~ham>r` H$n`mVrc MmJ`m _mo~X`m_wio ^maVm~mhoa d A_o[aHo$V _amR>r VU OmD$ cmJco AmhoV ho Iao Amho,
nU _yi dmr _hmam> Z gmoS>`mMr Amho.
amOH$s` jomVhr hrM pWVr Amho. Ago hUVmV H$s, {Xr`m amOH$maUmV _hmam>mMo dOZ IynM H$_r Amho.
amOH$s` S>mdnoM dm ~S>Imoar dm H$maWmZo H$$Z nVYmZnX {_idmdo Ago Amn`m Zo`mZm dmQ>V Zmhr. Am_`m
EH$m `o> Zo`mcm EH$Xm Aer gYr Amcr hmoVr, nU `mM H$maUmVd Vr J_mdcr Jo`mMo hQ>co OmVo. Ago H$aUo
~ao Zho Ago `mZm dmQ>V Ago. {XrVrc _amR>r ImgXmamMo gmao cj _hmam>mH$S>oM AgVo Ago hQ>co OmVo. ggXoMo
A{YdoeZ gnco H$s, qH$dm A{YdoeZH$mimVrc gwQ>Q>m_ o` Vo cJoM {d_mZmZo _mV^y_rH$S>o naV `oV AgVmV. {XrV
~gyZ amOH$maU H$amdo Ago `mZm dmQ>V Zmhr. hmhr `oWrc _mVrMmM JwU Amho.
hm JwU AmOMm Zmhr, nydunmgyZMm Amho. _amR>o {Xrda MmcyZ Joco hmoVo, {Xr`m qghmgZmda ~g`mMr gYr `mZm
Amcr hmoVr; nU Vgo Z H$aVm {Xr`m ~mXehmcm Amn`m A{H$V ~ZdyZ, `mcm gajUmMr h_r XoD$Z Vo nw`mcm
{ZKyZ Amco, hm B{Vhmg Amho. A\$Jm{UVmZMo, BamUMo dm VwH$VmZMo goZmnVr dm gwcVmZ hOmamo _cmdarc
^maVmda MmcyZ `oVmV, {Xr`m Xoer g_mQ>mcm Imcr IoMyZ `m VVmda ~gVmV, gm`m ^maVmcm Jwcm_
~Z{dVmV; _m, Am_Mo _amR>o dra {Xr H$m~rO H$aVmV, VoWrc ~mXehmcm eaU `m`cm cmdVmV; nU `m
qghmgZmda dV: ~gV ZmhrV ho _moR>o cjUr` Amho. eaU `oUm`mcmM qghmgZmda ~g{d`mMo Ago AmXm` OJmV
H$moR>oM gmnS>Uma Zmhr. qghmgZmda ~gyZ _amR>mZr {Xr amOYmZr Ho$cr AgVr Va ? N>o N>o! Amnco nwUo d
e{ZdmadmS>mM ~am!
amOH$maUm_mUoM A{Ic ^maVr` gm{h` jomVhr _amR>r gm{hp`H$mMm ^md Zmhr. VoWo A` ^maVr` ^m{fH$
gm{hp`H$mMm X~X~m Amho. `mMo _hdmMo H$maU H$m`? _amR>r gm{hp`H$mMr ~w{_mm, {V^m d gemoYH$Vm H$mhr
H$_r Zmhr. nU Vo H$_r nS>VmV BJOr ^mfo`m kmZmV. _amR>r gm{hp`H$ hQ>cm H$s `mMr BJOr H$r ho H$mhr
AndmX dOm OmVm R>acocoM. BVa mVmVrc _moR>o gm{hp`H$ BJOrV {c{hVmV, _mV^mfoV {c{hcoco dV:M BJOrV
^mfmV[aV H$aVmV. CcQ>, _amR>r B{VhmgH$mamcm, gemoYH$mcm, {dMmadVmcm dm gm{hp`H$mcm Amn`m JWmMo
BJOrV ^mfmVa H$a`mgmR>r BVamH$S>o hmV ngamdo cmJVmV. `mMo JW CH$> AgyZhr Vo BJOrV _wirM qH$dm Amco
Var cdH$a o`V ZmhrV. {H$`oH$ ~w{_mZ, {V^mdmZ, gemoYH$, {dMmadV coIH$mMo d B{VhmgH$mamMo gm{h`
_amR>r`m ~mhoa JocoM Zmhr. ho gemoYH$ dm {dMmadV {H$Vr _moR>o AmhoV ho _hmam>m~mhoa H$imcoM Zmhr. BJOrV
{c{hUmao d BJOr ^mfm Cm_nH$s `oUmao A_amR>r coIH$ ^maVmV {g Pmco. Vo ^maV^a BJOrVyZ `m`mZo XoV
{\$$ cmJco. BJOr dmnmVyZ coIZ H$$ cmJco. Xoem`m _wI gm{h`gWmda `m`mM Zo_UwH$m hmoD$ cmJ`m.
-
_amR>r ^mfogmR>r kmZnrR> {_i`mg Cera H$m Pmcm d `mMr g`m H$_r H$m Amho `mMo EH$ _hdmMo H$maU _amR>r
coIH$mMr BJOr H$r Amho ho hmo`. Am{U `mMr BJOr Cm_ hmoVr `mcm Vo cdH$aM {_imc o, hohr AmnU nm{hco
Amho. BJOr ^mfoMo Cm_ kmZ d gd ^maVr` ^mfmVrc gm{hp`H$mer Agcoco g~Y ~`mM _mUmV JwUdmoMr
CUrd ^$Z H$mT>VmV. A`Wm, nyU JwUdmZhr _mJo amhVmV. Vohm A{Ic ^maVr` gm{h` nY}V CVam`Mo Agoc,
g_ gm{h` {Z_mU H$am`Mo Agoc d Vo gm{h` gdXa Joco nm{hOo Ago dmQ>V Agoc Va _amR>r coIH$mZo BJOr
^mfoVhr nmaJV hmoUo A`V Amd`H$ Amho. BJOr ^mfo_ o` Oo gm{h` {Z_mU Pmbo Amho `mMm A`mg _amR>r
coIH$mZmhr H$amdmM cmJoc. BJOrV Agcoco kmZ^mS>ma A`mgco Zmhr Va _amR>r ^mfmhr nJy R>aoc. _amR>r I`m
AWmZo kmZ^mfm hmd`mMr Agoc Va BJOr_mUo _amR>rVhr kmZJW {Z_mU hmdo cmJVrc. _amR>r coIH$mZo
{c{hcoco JW BVHo$ kmZgn Agm`cm hdoV H$s `mMr BJOrV ^mfmVao H$a`mMr OJmcm JaO dmQ>mdr. O_Z n{S>V
O_Z ^mfoV JW {chrV AgV. Vo BVHo$ kmZgn AgV H$s `mMr BJOr ^mfmVao H$$Z OJ^a A`mgcr OmV.
VgoM _amR>rMohr Pmco nm{hOo. AmJm_r _amR>r {d gm{h` g_ocZmV Amn`mcm OJmcm gmJVm Amco nm{hOo H$s,
Am_`m _amR>rV A_wH$ A_wH$ kmZgn JW AmhoV H$s Oo Vw_`mH$S>o ZmhrV; Vo Vwhr BJOrV ^mfmVa H$$Z dmMy
eH$Vm. AWmV `mgmR>r AmYr BJOr ^mfoda w^d {_i{dco nm{hOo d Ah{Ze kmZmonmgH$ ~Zco nm{hOo.
BJOrda ^wd {_i{dUo `mMm AW _wcmZm ~mcdJmnmgyZ BJOr _m`_mVyZ {ejU XoUo Zho. Vo _amR>r ^mfogmR>rM
Zho Va `m _wcmgmR>rhr hm{ZH$maH$ R>aUma Amho. BJOr _m`_mVyZ {eH$Umar _wco \$$ BJOr eXmMr d dm`mMr
nmonQ>nMr H$arV AgVmV. m`mMr Zmdo, earamMo Ad`d, dVyMr Zmdo, aJmMr AmoiI, AmH$S>o B`mXtMr _m{hVr
nwVH$mV nmhZ VrZ-Mma dfmMr _wco nQ>mnQ> gmJy cmJcr H$s, AmB-~mnmcm Amncm _wcJm {H$Vr hema {ZKmcm
hUyZ _moR>o H$mVwH$ dmQy> cmJVo. ZVa MmWrn`V d nwT>o Xhmdrn`V BJOr _m`_mVyZ {eH$VmZm _wcmMr ~hVoH$ e$s
BJOr ^mfoV A` {df` {eH$`mV IM hmoVo. J{UV, {dkmZ, B{Vhmg, ^yJmoc, gm_m`kmZ B`mXr {df` na^mfoVyZ
g_O`mgmR>r _wcmZm OodT>o l_ nS>VmV d doi cmJVmo `mnojm {H$Vr Var nQ> H$_r l_ d doi Vo {df` _mV^mfoVyZ
g_O`mgmR>r cmJVmo. gmV`m-AmR>`m dJmVrc _wcmcm BJOr ^mfoVrc EImm nwVH$mVrc 25 n>o dmM`mgmR>r
OodT>m doi cmJVmo VodT>m doimV Vmo VemM d$nm`m _amR>r nwVH$mVrc 100 n>o dmMyZ H$mT>rc. {edm` `m`m
Hw$Qw>~mVrc gd cmoH$, {_, eoOmar, ZmVcJ ho gd Zoh_rH$[aVm _amR>rV ~mocUmao Ag`m_wio VoWo `m`m BJOr
^mfoMm H$mhrhr Cn`moJ hmoV Zmhr dm `mMo BJOr ^mfoMo kmZhr dmT>V Zmhr. `mMo BJOr \$$ emionwaVo {eH$ CaVo.
BJOr _m`_mV {eH$Um`m gmVdrV`m _wcmcm _amR>r dmnhr ZrQ> dmMdyZ XmI{dVm dm dmMVm `oV Zmhr. BJOr
_m`_mVyZ {eH$dyZ Amn`m _wcm`m AZ_moc gH$maj_ d`mVrc AZoH$ dfo AmnU dm`m KmcdrV AmhmoV `mMr
nmcH$mZr J^ranUo XIc KoVcr nm{hOo.
nmcH$ Amn`m nm`mcm BJOr emioV H$emgmR>r KmcVmV? Ia hUOo gJio KmcVmV hUyZ AmnUhr Kmcmdo,
Aer dmr gm_m`V: {XgyZ o`Vo. o`Wo ho cjmV KoVco nm{hOo H$s, {dkmZ, A{^`m{H$s dm dH$s` {ejUmgmR>r
BJOr _m`_mVyZ {eH$`mMr _wirM JaO Zmhr. nmMdr Vo Xhmdrn `V EH$ BJOr {df` g$sMm Ho$cm H$s nwT>o
AH$amdrnmgyZ {dkmZ {df` BJOr _m`_mVyZ {eH$`mgmR>r H$gcrhr AS>MU `oV Zmhr. \$ma Va `mgmR>r 11dr d
12 drcm EH$ BJOr {df` g$sMm H$aVm `oBc. Am_Mo {ejU AgoM Pmco Amho, d nwT>o {dkmZemIoMm dm
A{^`m{H$sMm qH$dm H$m`mMm BJOr _m`_mVyZ A`mg H$aVmZm _cm H$mhrhr AS>MU Amcr Zmhr. Vohm,
{dkmZemIm Ko`mgmR>r Xhmdrn`V BJOr _m`_mVyZ {eH$`mMr _wirM JaO Zmhr. Xhmdrn`V _amR>r _m`_
Ag`m_wio _r Vmon`V ^anya AdmVa _amR>r JW dmMy eH$cmo. `m H$mimVM _r gmdaH$amMm d BVa Xoe^$mMm
A`mg Ho$cm hmoVm. Oa _r BJOr _m`_mVyZ {eH$cmo AgVmo Va Aem gm`m {ejUoVa kmZmcm _wH$cmo AgVmo.
-
ZVa`m H$mimV gm_m{OH$ emm`m A`mgmgmR>r eoH$S>mo BJOr JW dmMmdo cmJco, nU `mgmR>rhr _cm
Xhmdrn `V BJOr _m`_ Zg`mMr AS>MU Amcr Zmhr. AWmV {dkmZemIo`m {ejUm_wio _cm _hm{dmc`rZ d
ZVa`m OrdZmV BJOr ^mfoMm gImoc d {deof A`mg H$$Z nmaJVVm {_i{dVm Amcr Zmhr. `m_wio BJOrVyZ
JWcoIZ, dV:`m JWmMo BJOr ^mfmVa qH$dm BJOrV `m`mZo `m _hdm`m Jmo>r _cm O_`m ZmhrV. _m`m
VrZ JWmMo BJOr ^mfmVa (`mVrc XmoZ H$m{eV Pmco AmhoV d {Vgam H$meZm`m dmQ>oda Amho.) _m`m JWmda
o_ H$aUm`m VkmZr Ho$cr AmhoV. AWmV `mMm Xhmdrn`V BJOr _m`_ ZhVo `mmer H$mhrhr g~Y Zmhr.
{dkmZemIoEodOr _cm _ZmVyZ AmdS>Umar H$cmemIm KoVm Amcr AgVr Va BJOr ^mfoMm {deof A`mg H$aVm
Amcm AgVm. {dkmZemIoV OmD$Zhr Agm {deof A`mg H$aVm Amcm AgVm; nU Aem A`mgmMr JaO _cm
Iyn C{eam cjmV Amcr, d hUyZ Vr Vw_`m cjmV AmUyZ Xo`mgmR>r `mMm o`Wo _wm_ CoI Ho$cm Amho. Vohm _r
nmcH$mZm `m`m nm`m`m {hVmgmR>r gmJy BpN>Vmo H$s, `mZr nm`mZm BJOr _m`_m`m emimV KmcyZ `mMo
ZwH$gmZ H$$ Z`o. nmMdr Vo Xhmdrn `V EH$ BJOr {df` KoVcm Var nwT>rc OrdZmV, OrdZm`m gd jomV Vo
`edr hmoD$ eH$VmV, mdr` {_idy eH$VmV; S>m Q>a, B{O{Za, dkm{ZH$, gemoYH$, emgH$s` A{YH$mar gd
H$mhr hmoD$ eH$VmV; {d^a BJOrV ~mocV gMma H$$ eH$VmV.
XXdmMr Jmo> Aer H$s, ^mdZmerc nmcH$ gmoS>co Var ehmUo _hmam> emgZhr BJOr _m`_m`m emimZm CmoOZ
Xo`mMo d _amR>r emimH$S>o Xcj H$a`mMo YmoaU A_cmV AmUrV Amho. Vohm gm{hp`H$mda hr O~m~Xmar `oD$Z
nS>Vo H$s, `mZr BJOr _m`_mMo _amR>r ^mfodarc d _wcmdarc hm{ZH$maH$ n[aUm_ g_mOmcm gmJ`mMo H$m_ Ho$co
nm{hOo.
AmO ~hVoH$ ~w{_mZ _wco {dkmZemIoH$S>o OmV AmhoV. Cd[aV ~w{_mZ _wco emgZ, `dWmnZ d A`
`mdgm{`H$ {df` {ZdS>rV AmhoV. AmO ^anya A`mg H$aUmar Or _wco {XgVmV Vr `mM {dmemImVrc nYm
narjmgmR>r ~gcocr AgVmV. AmO ImgJr {eH$d`mMm Omo _hmnya Amcocm Amho Vmo `mM {dmemIm`m
{eH$dUrgmR>rMm hmo`. Amnco OrdZ A{YH$m{YH$ gwIr d gn hmdo Ago `oH$mcm dmQ>V Ag`m_wio d
AWmOZmMm _w` Ag`m_wio `m {dmemIm _wcmZr {ZdS>`mV dmdJo H$mhrM Zmhr. _m, `mMm n[aUm_ Agm
hmoV Amho H$s, gm_m{OH$ emm`m {df`mH$S>o ~w{_mZ _wco o`BZmer Pmcr AmhoV. Or H$mhr AndmXm_H$ ~w[_mZ
_wco `m {df`mH$S>o `oVmV, Vr Jar~ Ag`m_wio ehamV amhZ {dkmZmMo {ejU KoD$ eH$V Zg`m_wio Jm_rU
^mJmVrc H$cm _hm{dmc`mV doe KoVcocr AgVmV. H$cmemIoH$S>o ~w{_mZ _wco `oV ZmhrV, hr g_mOm`m >rZo
EH$ J^ra ~m~ Amho Ago _cm dmQ>Vo.
Xoemg_moa`m {d{dY am>r` d gm_m{OH$ mMm A`mg H$cmemIoV Ho$cm OmVmo. Vo Zo_Ho$ H$m` AmhoV? Vo H$m
{Z_mU Pmco? Vo H$m gwQ>V ZmhrV? Vo H$go gmoS>dmdoV? _mUgmZr _mUgmer H$go dmJmdo? -Aem _mZdr OrdZm`m
mMm A`mg H$cmemIoV Ho$cm OmVmo. _mUgmMo OrdZ A{YH$m{YH$ gwIr d gn H$go hmoBc `mgmR>r {dkmZ
Cn`moJr nS>Vo, nU H$cmemIoV g_mOm`m d am>m`m ApVdm`mM mMm A`mg Ho$cm OmVmo. `mV
_mUgm_mUgmVrc g~YmMm, Zr{V_y`mMm, g_mOaMZoMm, am>dmXmMm, _mZdr _y`mMm A`mg Ho$cm OmVmo. `mgmR>r
Y_, VdkmZ, B{Vhmg, g_mOem, am`em, _mZgem, AWem, H$m`Xm B`mXr {df`mMm A`mg Ho$cm
OmVmo. g_mO d am> C^maUrgmR>r Amd`H$ d nm`m^yV AgUmao ho {df` hmoV. {dkmZmnojmhr ho {df` A{YH$
nm`m^yV d _yc y^V AmhoV. eo H$er V`ma H$amdrV ho {dkmZ {eH${dVo; Vr Ho$hm d Hw$Um{d dmnamdr, dmnamdr
H$s Zmhr ho H$cmemIoV {eH$mdo cmJVo. ~m~ H$go ~ZdmdoV ho {dkmZ {eH${dVo; ~m~ H$moUmda Q>mH$mdm dm
-
~m~\$moQ> H$moR>o KS>dmdoV dm H$m KS>{dco OmVmV ho {dkmZ {eH$drV Zmhr. _mo~mBc dm BQ>aZoQ> H$go gemo{YV
H$amdoV ho {dkmZ {eH${dVo, `mMm dmna H$aVmZm H$moUVm {ddoH$ nmimdm ho {dkmZ {eH$drV Zmhr. Vo H$cmemIoV
{eH$mdo cmJVo. {dMmadV H$cmemIoVyZ {Z_mU hmoVmV. g_mOmZo d am>mZo H$go dmJmdo ho {dMmadV gmJV AgVmo, Vo
H$m_ dkm{ZH$mMo dm B{O{ZaMo Zho. Vohm, `m g_mOmcm d am>mcm {dMmadVmMrhr JaO Amho, `mMm {dMma AmnU
H$aUma H$s Zmhr? ho cjmV KoVco nm{hOo H$s, AmO`m ^maVmcm KS>{dUmao dmV`nyd H$mimVrc Amnco gd am>r`
ZoVo H$cmemIoMo {dmWu hmoVo, {dkmZmMo Zho! ~m~mgmho~ Am~oS>H$a H$cmemIoMo {dmWu ZgVo Va EH$ g_mOemk,
AWVk d KQ>Zmn{S>V AmnU J_mdyZ ~gcmo AgVmo H$s Zmhr? gmdaH$a ho H$cmemIoMo {dmWu ZgVo Va
Amn`mcm ~w{dmXr qhXddmX H$moU {eH${dcm AgVm? AX_mZ ho am>r` VrWjo ~Zco AgVo H$m`? `m`m
ZmdmZo ho g_ocZ ^aco AgVo H$m`? Vohm, XoemMm d g_mOmMm {dMma H$aUo hUOoM gm_m{OH$ emmMm A`mg
H$aUo hmo` , ho `m H$mimVco g_rH$aU hmoVo. hm Xoe dm g_mO H$cmemIo`m A`mgH$mZr KS>{dcocm Amho d Vw_`m
hmVmV {Xcm Amho. {~{Q>emZr ^maV qOHy$Z KoVcm d XrS>eo df am` Ho$co Vo _w`V: gm_m{OH$ emm`m
A`mgm`m gm_`mda d X`_V: {dkmZm`m e~imda hmo` , ho g_OyZ KoVco nm{hOo.
H$mhr AndmX dJiVm Xhmdr qH$dm ~mamdr`m narjm_ o` da`m JwUmZwH$_mMo {dmWu A{YH$ ~w{_mZ, hema d
H$>miy AgVmV ho _m` H$amdo cmJoc. ~w[_mZ Ag`m{edm` A{YH$ ~m{H$ H$> H$aVmM `oV ZmhrV. A{^`m{H$s
dm dH$s` A`mgH$_mMo {dmWu Z H$Q>miVm amr gmV-AmR> Vmg AIS>nUo nhmQ>on `V A`mg H$arV Agcoco
AmT>iyZ o`Vrc. {XdgmVyZ 14-15 Vmg A`mg `m`mH$[aVm ghO Jmo> Amho. naVw g`m H$cmemIoV {ejU KoV
Agco`m {dm`mV {XdgmH$mR>r 5-6 Vmgmnojm A{YH$ A`mg H$$ eH$Umao AndmXmZoM AmT>iVrc. _r ho
`m`mda Q>rH$m H$a`mgmR>r hUV Zmhr, Va g`m`m pWVrMm gdgm_m` {ZX}e H$a`mgmR>r hUV Amho. `oWo
hohr cjmV KoVco nm{hOo H$s, A{^`m{H$s qH$dm dH$s` nXdr CmrU hmo`mgmR>r A{YH$ ~w{_mm d H$> cmJV
Agco, Var EH$Xm nXdr dm nX`wma nXdr {_imcr H$s nwT>o `mZm \$mago H$mhr H$> H$amdo cmJV ZmhrV. {_imcoco
kmZ `mdhm[aH$ AZw^ dm`m AmYmao Cn`moJmV H$go AmUmdo, EdT>oM H$m_ `mZm H$amdo cmJVo. Zo_Ho$ `m`m CcQ>
gm_m{OH$ emm`m {dm`mMo AgVo.
gm_m{OH$ emmV nXdr dm nX`wma nXdr {_i{d`mgmR>r \$maer ~w{_mm d H$>hr cmJV ZmhrV Aer g`m
pWVr Amho. amoO XmoZ-VrZ Vmg A`mg H$$Z Vmo E_.E. hmoD$ eH$Vmo. _m, `mMr Iar H$gmoQ>r `mZVa cmJVo.
gm_m{OH$ emmMo kmZ gmJamgmaIo {demc AgVo. {H$Vrhr A`mg Ho$cm Var gnV Zmhr. A{^`m{H$s dm dH$s`
{ejUm_mUo H$mhr JWm`m d `moJemim`m AmV Vo gm_mdcoco ZgVo. `m jomV nwT>o gemoYZ H$aUo EH$m
`$s`m hmVmVcr ~m~ ZgVo. `mgmR>r A`mdV `moJemim d Am{WH$ ~i cmJVo. _m, gm_m{OH$ emm`m
A`mgH$mcm `{$JV nmVirda {H$Vrhr gImoc gemoYZ H$aVm `oVo. `mgmR>r \$magm IM d AJXr Xgmda
Adb~yZ amhmdo bmJV Zmhr. ^anya d ghO CnbY Agbobr JWmbo, H$mJXnmMm gJh AgUmar gemoYZ H|$o,
MMm H$amgmR>r A {dmZ d {dMmadV, gmOOrdZmMo {ZarjU d qMVZ, EdT>m AmYmamda Vmo kmZgmJamV
{H$Vrhr Imobda d Xada OmD$ eH$Vmo. mgmR>r m VnMm Zmdmg nm R>aob Ago H$R>moa d XrK n[al {Z
VnMm H$amgmR>r AmdH$ AgUmar Vrd ~w{mm d EdT>o H$> H$$Zhr H$m mo~Xbm dm $i {iob BH$S>o
bj Z XoVm AmgmVM AmZX mZmMr dmr- EdT>o mmOdi Agbo H$s nwao! Aem AmgmVyZM OJmV d
^maVmV B{VhmggemoYH$, gmOemk, Vdk, {dMmadV {ZmU Pmbo AmhoV. mm gmJmMm wm hm H$s,
gmm{OH$ emmMr nXwma nXdr gmonr Agbr Var m emmm gImob AmgmgmR>r A{^m{H$s dm dH$sm
nXwma nXdrgmR>r bmJUmm ~w{monojm {H$Vr Var A{YH$ ~w{moMr, {V^oMr d mgJmMr JaO AgVo. Oa
-
gmm{OH$ emmm {ejUmH$S>o ~w{mZ {dmWu oUma ZgVrb Va m emmMo ^{dV H$m? gmOmm d
am>mm {d{dY ZmMm emoY KoD$Z mZm mJXeZ H$aUmao Vk d {dMmadV {iUma H$s Zmhr?
oWo ho bjmV KoVbo nm{hOo H$s, {dkmZmMo kmZ naXoemVyZ AmmV H$aVm oVo naVw oWrb Amnm gmOmm ZmMm
Amg AmmV H$aVm oV Zmhr. Vmo AmnmbmM H$amdm bmJVmo. Amnbr X:Io AmnmbmM gOyZ mdr
bmJVmV. oWrb eoVH$ar Amhm H$m H$aVmV ho Ao[aHo$Vbm gemoYH$ oWo oD$Z Amg H$$ eH$Uma Zmhr.
gdm} mmbmZo {ejm Ho$bom mHy$~ oZbm $mer Xomg {damoY H$amgmR>r gdm} mmbmm mOr
myVvgh eoH$S>mo qhX {dMmadVhr C o^ H$m R>mH$VmV, mMm dVw{Z> Amg H$amgmR>r |$M gemoYH$ oWo oD$
eH$Uma ZmhrV. Vohm gmO d am> mm ApVdmgmR>r gmm{OH$ emmMm gImob Amg d Vmohr AmnUM H$aUo
A{Zdm Amho ho bjmV KoVbo nm{hOo. gmOmbm d am>mbm mmUo S>mQ>a, A{^Vo, emgH$, goZmnVr,
amH$V}, CmoOH$ AmdH$ AgVmV VgoM {dMmadVhr AmdH$ AgVmV ho {dgaVm H$mm Zo.
H$bmemIoH$S>o Jomg Amnbo nwT>rb OrdZ A{ZpMV AgVo Ago {dmmZm dmQ>Uo dm^m{dH$ Amho. ~w{mZ
VUmZm brnw ~ZmMo Amho, gadVrnw Zmhr, hohr mZdr d^mdmbm Y$ZM Amho. Vohm gmm{OH$ emmH$S>o
~w{mZ wbo H$er oVrb mMm gmOmZo d {deofV: emgZmZo {dMma Ho$bm nm{hOo. mg~YmV mm ZmV
Agbobr EH$ moOZm Wyb$nmZo Vwmgmoa mS>Vmo.
hmam> emgZmZo hmam>mV nwUo, AmaJm~mX qH$dm Zm{eH$ Aem dVu {R>H$mUr gmm{OH$ emmm AmgmgmR>r
{deof {Zdmgr {dmnrR> WmnZ H$amdo. mV Ama^mbm hdmm nmM-ghm {dfmMr gwdmV H$amdr. oH$
{dfmbm ammVyZ 30 {dmmZm JwUdmom AmYmao doe mdm. Xhmdrm narjom JwUdmoda qH$dm m{edmhr
EImXr {ZdS>narjm R>odyZ {dmmMr {ZdS> H$amV mdr. m {dmnrR>mV amhmImmg{hV gd gw{dYm {Z:ewH$
AgmmV. gd ej{UH$ IM emgZ H$arb. oH$ {dmmbm n{hm XmoZ dfmgmR>r {V{hZm Xhm hOma no
{dmdoVZ {Xbo Omdo. mZVa nwT>rb AmgmgmR>r mMr nwhm {ZdS>narjm KomV mdr. {ZdS> Pmbom
{dmmbm Xahm nMdrg hOma no {dmdoVZ XomV mdo. mZVa Vmo AmgH$ Mma-nmM dfmMm Agmdm.
Vk d Zmm{H$V mmnH$mm ZoUwH$m H$amV mmV, VgoM mZm ~mho$Zhr mJXeZmgmR>r {Z{V H$amV
mdo. {dmnrR>mVyZ ~mhoa nS>Umm {dmmZm Xahm XmoZ bmI no Aer gemoYZdmr XomV mdr d mZm
gemoYZmgmR>r dm nwT>rb gImob AmgmgmR>r gmor CnbY H$$Z XomV mmV. mgmR>r mZm {deof AmoiIn
XomV mdo. emgZmZo Img gemoYZ H|$o WmnZ H$$Z mZm mV gmmdyZ mdo. WmoS>mV, mZm {ZpMV
AWbm^mMr hr XomV mdr. hr gmar moOZm {dmmZr {dmnrR>mV doe KomnyduM Kmo{fV H$amV mdr.
{ejU KoD$Z ~mhoa nS>UmmgmR>rMr doVZmoOZm m doiogM Omhra H$amV mdr. mwio ho {ejU KoVmM
Amnmbm MmJm doVZmMr {ZpMVr {iob, ho nmhZ ~w{mZ wbo m {dmnrR>mH$S>o AmH${fV hmoVrb. mmVyZ
J nwT>o XoemgmR>r gmm{OH$ emmMo Vk d {dMmadV {iy bmJVrb. AWmV mZm {dMmamMo d {ZH$f H$mT>mMo
gnyU dmV {Xbo Jobo nm{hOo. Aem d$nmMr H$moUVr Var Img moOZm Vma Ho$m{edm gmm{OH$ emmH$S>o
~w{mZ wbo oUma ZmhrV d m emmZm MmJbo {Xdg oUma ZmhrV Ago bm dmQ>Vo. AWmV hr moOZm {XXeZmW
Amho. doJm H$maMrhr moOZm AmIVm oBb. mPr emgZmbm {dZVr Amho H$s, mZr m >rZ o {dMma H$amdm d
gm{hpH$mZm AmdmhZ Amho H$s, mZr mgmR>r emgZmH$S>o nwaogm nmR>nwamdm d OZOmJVr H$amdr.
-
OmVm OmVm, AmYw{ZH$ gdmX mmVyZ {ZmU Pmbom d VUmda n[aUm H$aUmm EH$m Jmo>rMm CoI H$aUo
AmdH$ R>aob. AmVm ^UdZr, B-ob, hmQ>g An, o$g~wH$ mMo wJ AdVabo Amho. hm{dmbrZ {dmWu,
VU mmnH$ d EHy$U VU {nT>rM m VkmZmm nyUV: Amhmar Jobr Amho. dVwV: ho emoY hUOo mZdmbm
{imbobo daXmZM hmo. {ddoH$~wrZo m mmMm mo CnmoJ Ho$bm Va mZdmgmR>r Vo moR>o CnH$maH$ R>aUma
Amho. naVw m mmMm Hw$R>o, {H$Vr d H$emH$[aVm dmna H$amdm mMm {ddoH$ amhrZmgm Pmbm Amho Ago X:ImZo
hUmdo bmJVo. VU S>ir VmgZVmg mo~mBb KoD$Z ~gVmV. ~mobUo, o$g~wH$ boIZ, dmMZ, hVmVaU gVV Mmby
AgVo. o$g~wH$Zo Va mZm doS>M bmdbo Amho. mo~mBb ~X H$$Z nwVH$mMo dmMZ H$aUo, Amg H$aUo, emVnUo
qMVZ H$aUo, Xgmer EH$-XmoZ Vmg MMm H$aUo Ago H$moR>ohr KS>VmZm {XgyZ oV Zmhr. mMm mm d{$H$
OrdZmda d gmOmda H$m {dnarV n[aUm hmoVmo mMm {dMma H$amMr JaO Amho. EImXm {df KoD$Z VmgZ Vmg
mMm Amg H$amMr nanam Z> hmoUma H$m? Oa Xa nmM {{ZQ>mbm mo~mBb dmOy bmJbm d Mma-nmM Vmg
bmoH$ o$g~wH$ ~KV ~gy bmJbo Va nwT>rb H$mimV {dmZ, gemoYH$, {dMmadV gmOmbm H$go {iVrb? mg~YmV
gm{hpH$mZr VUmZm ~moYZ H$amMr JaO Amho Ago bm dmQ>Vo.
dmVmoma H$mimV, {deofV: 1960 ZVa {ejUmMm gmd{H$ gma Pmbm. nydu {ejU {d{e> dJmnwaVo d ^mJmnwaVo
m{XV hmoVo, Vo AmVm gmOmm gd WamnV d IoS>monmS>mnV, VmS>mnV nmohmoMbo. edVamd MhmU
wr AgVmZm mZr Jar~ {dmmgmR>r ej{UH$ ewH$m$sMr (B.~r.gr.) moOZm gw$ Ho$br. mwio
Ammgmam hOmamo eoVH$mm Jar~ {dmmZm nXdrnVMo {ejU KoVm Ambo. ~hOZ gmOmV {ejUmMm
gma Pmmwio mZr Amnbo AZw^d H$WZ H$aUmao gm{h, VgoM H$m, H$Wm, H$mX~m {b{hmg gwdmV
Ho$br. mwio amR>r gm{hmMm Mohammoham Va ~XbbmM, nU gm{hmMo hmam>mVrb ^mJmo{bH$ H|$hr ~Xbbo. Vo
ehamH$Sy>Z JmrU ^mJmH$S>o Jobo.
~hOZ gmOmVrb VU boIZ H$$ bmJmwio mZr ^moJbom Om{VdWoMo dmVd d eoVH$mMr X:Io ho
XmoZ R>iH$ {df mm gm{hmm H|$WmZr am{hbo. n[adVZdmXr gm{h ZmdmZo Vo {grg Ambo. X{bV
gm{h mnH$sM hmoVo. ^maVr amKQ>ZoZo Om{VdWom wimda Kmd KmVbm. OmYm[aV CZrMVm,
lo>H${Z>Vm, mZgmZ, dgm BmXr {dfVmda mUm{VH$ AmKmV Ho$bm. n[adVZdmXr gm{hmZo d MiditZr
m Om{VdWoda Kmdmda Kmd KmbyZ aUmm dmQ>obm bmdbo. ~ooQ>r~Xr dJiVm Om{VdWom A gd ~oS>m
VmoS>mV e {idbo. XoemMm amQ>nVr, ggXoMm g^mnVr, ammMm wr, EdT>oM H$m, JmdMm nmo{bg nmQ>rb
d ganM m nXmdahr X{bV gmOmVrb $s {damOmZ hmoD$ bmJbr. mPo Om~ Jmd ZmXoS> {OmnmgyZ 100
{H$.r. Va wIoS> VmbwmnmgyZ 25 {H$.r. AmV. Amm KammV denanaoZo nmo{bg nm{Q>bH$s hmoVr. gwmao
1963nmgyZ mm dS>rb ^mdmZo Vr H$mMr gmoSy>Z {Xbr d mZVa m nXmda EH$m X{bV $sMr ZoUyH$
Pmbr. mbm H$mhr dfmnydu JmdmVrb bmoH$ An mZV hmoVo mbm AmVm nmo{bg nmQ>rb hUyZ mZ XoD$ bmJbo.
m H$mimV ganMnXmgmR>r amIrd OmJmMr H$mXoera VaVyX ZhVr m H$mimV, hUOo 30-35 dfmnydu, Om~m
ganMnXr Jmdm bmoH$mZr EH$m X{bV $sbm Am$T> Ho$bo hmoVo. amQ>n{VnXmda X{bV $s {damOmZ hmomnojm
EH$m IoS>mVrb ganMnXr bmoHo$N>oZo X{bV $s {damOmZ hmoUo d gd JmddmmZr mbm gmZmZo dmJdUo
A{YH$ hdmMo Amho. dmVmoma H$mimV Pmbobo ho n[adVZ gmm Jmo> Zho!
AmO ~oQ>r~Xr dJiVm A gmm{OH$ {dfVom ~oS>m VmoS>mV Amnmbm ~hVmer e {imbobo Amho.
~ooQ>r~Xr hrhr hiyhiy VwQ>V OmBb; Am{U Vr VmoS>Uo hr g$sZo dm H$mmZo H$amdmMr Jmo> Zho. OmVrVm
-
OmVrVgwm BN>omUo wbo-wbr {iVmVM Ago Zho. ~oQ>r~Xr VmoS>Uo mMm mdhm[aH$ AW VU-VUr
{ddmhmgmR>r Vma AgVrb Va m AmVaOmVr {ddmhmbm {damoY H$$ Zo, nmqR>~m mdm, CmoOZ mdo EdT>mM Agy
eH$Vmo. ~m~mgmho~mZr ~oQ>r~Xr VmoS>mMm hmM AW gm{JVbm Amho. Vohm hr ~oQ>r~Xr dJiVm A ~m~VtV
Amnm gmOmZo EH$ H$mao gmm{OH$ H$mVrM Ho$br Amho d mMo lo amKQ>Zobm, {d{dY H$mmZm,
n[adVZdmXr d {dmohr gm{hmbm d MiditZm d qhXy gmOmm n[adVZerb d^mdmbm {Xbo nm{hOo.
amR>r gm{hmm gX^mV hm wm r mgmR>r CnpWV Ho$bm Amho, H$s Jom 65 dfmV Pmbom m gmm{OH$
n[adVZmMr Zm|X gm{hmV Pmbr Amho H$m? m n[adVZmMo {MU H$aUmao gm{h {ZmU Pmbo Amho H$m? w$bo-
emh-Am~oS>H$a mm H$mimVrb gmO AmO am{hbobm Zmhr. Om{VdWoMr, ~oQ>r~XrMm AndmX dJiVm, Cd[aV
~YZo VwQ>br AmhoV ho dmVd mS>Umm H${dVm, H$Wm, H$mX~m, ZmQ>Ho$ {b{hbr OmV AmhoV H$m? X{bV
{dmmbm X$Z N>S>r maUmam mVa AmVm H$moR>o gmnS>Vmo? AmVm X{bV hm JwOr hmoD$Z gdU hm AmZXmZo mMm
{e ~Zbm Amho, ho dmVd Zmhr H$m? X{bV hUyZ Obom {dmZmbm, gm{hpH$mbm, {dMmadVmbm
gmdO{ZH$ mgnrR>mda gm>mJ ZH$ma KmbUmao {H$oH$ gdU Vwhmbm OmJmoOmJr gmnS>Vrb. gmOmV Pmbobo ho
H$m{VH$maH$ n[adVZ gm{hmV H$m oD$ Zo? AmOm n[adVZdmXr hUyZ Zmdbm{H$H$mg Ambom gm{hmV
AmOm n[adVZmMo {M oV ZgyZ mJm H$mimVrb An[adVZr gmOmMo oV Amho.
Om{VdWogX^mV AmUIr ~aoM n[adVZ hmdmMo ~mH$s Amho, ho m H$$Zhr Oo n[adVZ Pmbo Amho Vo
dmJVmh mZmMo H$s Zmhr? Vo AmUIr n[adVZmgmR>r {hVH$maH$ R>aUma Zmhr H$m? KQ>Zm g{VrV ~m~mgmho~mm
njmMm EH$hr gX ZgVmZm mMr gdU YdmmZrM KQ>Zm gwXm g{Vrm AjnXr {ZdS> Ho$br hmoVr d
mZr {b{hbobr KQ>Zm drH$mabr m~b m gdUmZm H$mhr Var MmJbo hUmMo H$s Zmhr? "X{bV AmMma
{V~YH$ H$mXm' H$moUr Vma Ho$bm? m H$mmZwgma gdUmZr X{bVmbm Om{VdmMH$ {edr {XmMr Iar dm ImoQ>r
VH$ma Ho$br Var Imbm mmbmV OmrZ {iy eH$V Zgmwio EH$ {Xdg Var mbm H$mamJhmV Omdo bmJVo,
hm H$mXm Ho$m~b gdUmZm H$mhr Var YdmX mMo H$s Zmhr? Vohm, gmJmMm wm hm H$s, Aem gmm{OH$
n[adVZmMr XIb KoUmao gm{h H$m {ZmU Ho$bo OmV Zmhr? AmO Oa Vo gVom nmmda mm{UH$nUo hmVmV hmV
KmbV AgVrb Va Vwm AmOmo~mZo mm AmOmo~mda H$gm Am Ho$bm ho gmJV mMm hmV {PS>H$mamMm H$m?
n[adVZr gm{h hUOo Ho$di n[adVZmMr BN>m d JaO $ H$aUmao, nU gmO H$gm An[adVZr Amho ho
gVV gmJV {dmoh d hma H$arV amhUmao Z amhVm Vmo gmO H$gm n[ad{VV hmoV Amho mMohr {MU H$aUmao Vo
gm{h Agbo nm{hOo. mwio gmOmbm d {deofV: mVrb {Z{ddmXnUo n[adVZdmXr gdUmZm ~ao dmQy>Z Vo
n[adVZmbm AmUIr {VgmX XoVrb d n[adVZmMr {H$m A{YH$ J{VmZ hmoBb. Aem H$maMo ~hOZ d X{bV
gm{h {ZmU hmoUo hr AmOMr gmm{OH$ JaO Amho Ago bm dmQ>Vo. gm hmoUmm gmm{OH$ d X{bVmdarb
AmMmamg~YmV gm{h {ZmU hmoV am{hboM nm{hOo. r oWo m{edmm A{YH$ gm{hboIZm{dfr ~mobV
Amho.
oWo ho gOyZ KoVbo nm{hOo H$s, OOmV CZrMVm m AWmMm Om{V^oX dhmaV: gnbm AgyZ AmVm
Om{VgKQ>ZmMo wJ gw$ Pmbo Amhoo. Amnmnm OmVrm gKQ>Zm H$$Z Amnmdarb Am Xa H$aUo, ammH$Sy>Z
Am{WH$ d$nmMo bm^ {idyZ KoUo, amgmoV A{YH$m{YH$ dmQ>m {idUo, {ZdS>UwH$sm amOH$maUmV e
{idUo-Ago m Om{VgKQ>Zmm CoemMo d H$mmMo d$n ~Zbo Amho. damda m mUmV Om{VdWm {T>br
hmoV Amho m mUmV Om{VgKQ>Zm ~iH$Q> hmoV AmhoV. JVrMr n{hbr Jmo> hr H$s, mmda Om{VdWoZo
-
AmOda Am Ho$bm Amho VoM AmO Om{VgKQ>Zm ~iH$Q> H$amgmR>r AmKmS>rda AmhoV. Om{VgKQ>Zm ~iH$Q>
H$amgmR>r Om{VdWoMm AmYma KoVbm OmV Amho. JVrMr Xgar Jmo> hr H$s, AmOda Or OmV Xgmnojm
dV:bm lo> mZV hmoVr Vr AmVm Xgmnojm A{YH$ mJmg AgmMm Xmdm H$arV Amho. {Vgar JVrMr Jmo> hr
H$s, Amnbr OmV H$moUmbm H$iy Zo H$s, OooUoH$$Z Amnmbm H$moUr H${Z> mZy Zo mMr AmOda BN>m YaUmao
AmVm Om{V{Zhm OZJUZm hmdr d mV Amnm OmVrMr Img Zm |X hmdr Aer mJUr H$arV AmhoV. Vohm,
AmVm mnwT>o m ~iH$Q> hmoV Mmbbom Om{VgKQ>Zmg~YmV H$moUVr ^y{H$m mdr d darb JVrm Jmo>tMr
VH$ew rmgm H$er H$amdr mMm {dMma gmOemkmZr d {dMmadVmZr H$amMr JaO Amho.
~hOZ gm{hmm H|$WmZr AgUmam eoVH$mm X:ImMm Omo Xgam hdmMm {df m {dfr oWo g{dVanUo
~mobVm oUma Zmhr. eoVr hm mm AmgmMm d AZw^ dmMm {df Amho. eoVH$ar X:Ir H$m AgVmo, Va eoVrV gVV
ZwH$gmZ hmoV AgVmZmhr Vmo eoVr H$aVmo amhVmo hUyZ! ZwH$gmZ hmoV AgVmZmhr Vmo {nT>mZ{nT>m eoVr H$arV AgVmo
mM H$maU Vmo eoVrH$S>o dgm hUyZ Z nmhVm ^mdZoMm {df hUyZ nmhVmo ho hmo. CnmXZmm AWemmMm
gmm {Z KoVbm Var EImm dVym CnmXZmbm Omo IM oVmo mnojm H$mhr Var A{YH$ {H$Vrbm Vr dVy
~mOmamV {dH$br OmV Agob VaM Vmo dgm Mmby eHo$b, AWm Amnbm Vmo dgm mbH$ ~X H$$Z Q>mH$sb.
H$moUVmhr CnmXH$ Amnbr dVy ~mOmamV AmUyZ {bbmdmZo {dH$V Zmhr. {bbmd hm $$ Mmoarm, Orm dm
^Jmamm mbmMm hmoV AgVmo Am{U Vmohr mMr {H$mZ qH$V R>odyZ hmoVmo. nU eoVH$ar H$m H$aVmo? Va
~mOma^mdmmUo IM H$$Z eoVrCnmXZ H$mT>Vmo d Vo AmS>mm XH$mZmda R>odyZ mMm {bbmd H$aVmo. mbmM
AWemmm ^mfoV {XdmiImoar hUVmV. eoVH$ar Aem H$mao dfmZwdf} {XdmiImoa ~ZV Ambm Amho. VmoQ>mV OmV
Amho hUyZ Vmo eoVr {dHy$Z Q>mH$sV Zmhr, H$maU eoVrH$S>o Vmo dgm hUyZ ~KVM Zmhr, ^mdZom >rVyZ nmhVmo.
Vmo eoVrbm H$mir AmB mZVmo. VmoQ>m hmoV Amho ho mhrV AgVmZmhr Vmo {nT>mZ{nT>m eoVr H$aV Ambm Amho. Vr
{dH$mMr AgVr Va Amm nydOmZrMr Vr {dHy$Z Q>mH$br ZgVr H$m, Ago Vmo hUV AgVmo. Vmo dV:bm eoVrMm
{dV (Q>Q>r) gOVmo, Vr {dH$mMm Amnmbm A{YH$maM Zmhr Ago mZVmo. m, AmnmH$S>o H$moUr
ghmZw^yVrZo d XoZo nmh Zo hUyZ Vmo eoVrV $mXm hmoVmo mdaM r OJVmo, Ago ImoQ>oM XgmZm gmJV AgVmo.
eoVr hm eoVH$mm >rZo ^mdZoMm {df Amho, ho gOyZ KoVbo Zmhr Va eoVH$mMo Iao X:I Vwhmbm gOmMo
Zmhr.
eoVr H$amgmR>r {H$mZ H$moaS>dmh Xhm EH$a d ~mJmVr nmM EH$a OrZ AmdH$ AgVo, Zmhr Va Vmo dV:Mo
~b, {dhra, {dOoMr moQ>ma dJao R>odyM eH$V Zmhr. mnojm Xgmm eoVmV gmbJS>r hUyZ amhUo Vmo ngV H$arb.
amR>dmS>mV gmbJS>mMm ^md AmVm dfmbm nmD$U bmImm KamV Jobm Amho. ~hVoH$ {R>H$mUr gmbJS>mMm
mo~Xbm yi eoVmbH$mbm {iUmm (Cn) mo~Xmnojm OmV AgVmo. gmbJS>mEdT>m mo~Xbm dV:
eoVH$mbm {iUo XamnmV hmoD$Z ~gbo Amho. "dV:m eoVmV H$r mo~Xmda am{Xdg H$m H$aUmam eoVJS>r'
ho AmOm eoVH$mMo Iao $n Amho. mnwT>rb H$mimV nmM EH$a eoVr AgUmm eoVH$mMr gm ZJ amhUma
Amho. ^mdm^mdmV d mm wbmV O{ZrMo VwH$S>o nS>V Mmbmwio H$mhr dfmZVa eoVrMo jo EH$amo Zho Va
Mmag rQ>ao gmJmdo bmJUma Amho. m eoVVwH$S>mMo ~hg mbH$ emgH$s dm ImgJr ZmoH$ar{Z{mmZo
Jmdm~mhoa Jobo AmhoV. mMr eoVr eoOmaMm XgamM H$moUr Var ^m{JbrZo (Cnmm Am dmQ>mZo) H$arV Amho.
m eoVrMr H$moUVr gwYmaUm dm {dH$mg hmoV Zmhr. eoOmaMm eoVH$ar mV $mago l Z H$aVm Oo Cn {iob
mVbo AY} KoD$Z Vr eoVr VerM A{dH${gV R>odyZ XoV AgVmo. AmUIr EH$ Jmo> hUOo eoVmV H$m H$amgmR>r
OyaM {ioZmgo Pmbo AmhoV. Xhmdr dm ~mamdr CmrU Pmbobm wbJmhr ~mnm~amo~a eoVmV H$m H$ambm Vma Zmhr.
-
~mnmm mKmar mMr eoVr H$aUma H$moU? gmMo {H$mZ E|er Q>o$ eoVH$ar m nmM EH$a JQ>mV moS>Umao AmhoV.
H$mhr eoVH$ar eoVrVyZ ^anya Cn H$mT>VmV d MS> Z$m H$mdVmV Ago hQ>bo OmVo. mMo H$maU AemnH$s ~hVme
eoVH$mH$S>o ^anya eoVr AgVo. m eoVH$mH$S>o {deof dWmnZmMo d {dH$sdhmamMo H$me AgVo;
mmH$S>o ^anya ^mS>db AgVo. Vo eoVr~amo~a Xgam OmoS>YXm dm amOH$maU H$aVmV. mm eoVmV ^anya ZJXr
Cn XoUmar {nHo$ {ZKVmV. Vohm Aem {deof d {ZdS>H$ eoVH$mMm {dMma Z H$aVm E|er-ZdX Q> o$ AgUmm
gdgmm eoVH$mMm {dMma Ho$bm nm{hOo. ho bjmV KoVbo nm{hOo H$s, OrdZmm oH$ jomV Aem H$mao
edr hmoUmm {ZdS>H$ $s AgVmVM.
H$O~mOmarwio eoVH$ar Amhm H$arV Amh o ho Iao Amho. nU Vmo H$O~mOmar H$m hmoVmo? Va VmoQ>m ghZ H$arV
^md{ZH$ >rVyZ Vmo dfmZwdfo eoVr H$arV Agmwio g{MV H$O~mOmar ~ZVmo. m eoVH$mZr Amhm Ho$m
mVrb oH$mH$S>o {H$mZ nmM EH$a {OamVr OrZ hmoVr. AmO Aem O{ZrMm {VEH$ar {dH$s^md H$moR>ohr Mma-
nmM bmI nmnojm H$r AgUo e Zmhr. mMm AW Amhm H$amnydu mmH$S>o drg-nMdrg bmI
nmMr mbmm hmoVr. naVw eoVrH$S>o Vmo ^md{ZH$ >rZo ~KV Agmwio mVrb EImXr EH$a OrZ {dHy$Z Q>mHy$Z
H$Ow$ hmoD$Z gwIr amhmnojm Vmo ybm H$dQ>miUo ngV H$aVmo. Vmo H$O~mOmar hmomMo w H$maU mZo eoVr
hm Am{WH$ d$nmMm dgm Z ~ZdVm ^mdZoMm {df ~Zdbm Amho ho hmo. eoVr hm VmoQ>mV d Z{e~mda
MmbUmam YXm Agmwio Vmo H$O~mOmar hmoUma ho AQ>i Amho. emgZmZo mMo {H$Vrhr d {H$VrXmhr H$O o$S>bo Var
Vmo eoVr H$aUma Amho Vmoda mMm H$O~mOmarnUm gnUma Zmhr. Vohm H$O~mOmar hmdmMo Zgob Va mZo eoVrH$S>o
dgm hUyZ nm{hbo nm{hOo. AmnU dm gdmZr eoVr Ho$br Zmhr Va Xoembm A H$go {iob? Aem Xoe^$snmgyZ
w$ Pmbo nm{hOo. Am{U hr Xoe^$s hdrM Agob Va H$O~mOmarMr VH$ma H$er H$aVm oBb? mgmR>r mMo ~moYZ
H$amMr JaO Amho. XXdmMr Jmo> hr H$s, eoVr ZgUmm dm Z H$aUmm {dmZmZm d AWVkmZm hm ^mdZoMm Z
Amho hoM gOV Zmhr. Vohm eoVH$mg~YmVrb yb^yV gm eoVr{dfH$ ^mdZonmgyZ mZm w$ H$go H$amdo hr
Amho. m dfu hmam>mV XH$mimMo gmdQ> ngabo Amho. n[apWVr J^ra Amho. nU ho bjmV KoVbo nm{hOo H$s, Agm
XH$mi, Xm[a, Cnmgma, XXd eoVH$mm nmMdrbm nwObo Amho. mMo VmH$m{bH$ H$maU nmD$g Z nS>Uo Agbo
Var yi H$maU ^mdZoV Amho.
eoVr hm mm AZw^dmMm {df Amho. "eoVH$ar' m{gH$ gmoa R>odyZ d n Z nMm {heo~ R>odyZ nYam dfo Cm
XOmMr eoVr r Ho$br Amho. eoVrda EImXo nwVH$ {b{hmMr BN>m Amho, nU Amn Obo Zmhr.
eoVr CnmXZ dmT>mMo Agob d mV Xoe g d gn hmdmMm Agob Va eoVrMo EH$rH$aU, m{H$sH$aU d
AmYw{ZH$sH$aU Pmm[edm nm Zmhr. eoVr{dfH$ Zmer {ZJ{S>V AgUmao gm{hpH$, amOH$s ZoVo d
{dMmadV mg~YmV H$m ^y{H$m KoUma AmhoV ho A{Ve hdmMo Amho. Vohr eoVH$mmUoM ^md{ZH$ y^{H$m
KoUma AgVrb Va eoVH$mm X:Imda Cnm hUyZ H${dVm d H$mX~m {b{hUo EdT>mM nm {eH$ R>aob!
AmO OJmV d ^maVmV OmJ{VH$sH$aUmMo dmao OmoamV dmh bmJbo Amho. Vo Amnmbm {H$Vrhr AmdS>mo dm Z AmdS>mo
Am{U Vo AmnU drH$mabom gmm{OH$ mmm {damoYr Agmo, nU mnmgyZ Amnbm Xoe w$ amh eH$Uma Amho
H$m, hm w Z Amho. Vwhr amhVmo hUmb Var OJ Vwhmbm amh XoUma Zmhr. ^mS>db, dWmnZH$me,
gemoYZjVm, VkmZ, H$R>moa n[al, A{YH$m{YH$ CnmXZ, CnmXZmm AmH$fH$ Om{hamVr mg AmVm hd Ambo
Amho. m OmJ{VH$ nY}V Amnm Xoembm d gmOmbm CVamdoM bmJob, AWm OJM Vwhmbm Am{WH$ jomV
-
A{H$V ~Zdrb. Vwhr m nY}nmgyZ A{b amhM eH$Uma Zmhr, OJ Vwhmbm Vgo amh XoUma Zmhr. OmJ{VH$
hmgmm ~ZmMo o R>odmMo d OmJ{VH$sH$aUmm nY}V CVamMo Zmhr, hr {dgJVr Amho. OmJ{VH$sH$aUmm
{damoYmV H${dVm, H$Wm, H$mX~m, boI {bhZ d ^mfUo XoD$Z H$mhrhr CnmoJ Zmhr. JmYrOtMo "qhX dam' dm
a{emMm gmdmX Xmohrhr AmVm H$mb~m Pmbo AmhoV, ho K> Z H$$Z gOyZ KoD$Z gm{hpH$mZr gmOmbm
mo mJXeZ H$amMr JaO Amho. nydu Amnm nydOmZr qgYw~Xr (gwmnbrH$S>o Ommg ~Xr) bmXZ XoemMo
ZwH$gmZ Ho$bo, AmVm Zdr CbQ>r qgYw~Xr bmXZ XoemMo ZwH$gmZ hmoUma Zmhr mMr H$miOr KoVbr nm{hOo.
Jom AYeVH$mV ~hOZ gmOmVrb boIH$mH$Sy>Z Oo w~bH$ gm{h {ZmU Pmbo Amho mMo d$n mwmZo
H$m, H$Wm, H$mX~m, ZmQ>Ho$, AmH$WZo Aem d$nmMo am{hbobo Amho. mVhr w ^a H${dVmda am{hbobm
Amho. Amnm ^md^mdZm d AZw^d $ H$aUmam d gmOmda ^md Q>mH$Umam H${dVmgmaIm A gm{hH$ma
Zmhr. emioV AgVmZm r H${dVm H$arV hmoVmo. nU mm JwOtZr gm{JVbo H$s, Vwbm H${dVm OV Zmhr, Vy {Z~Y
{bhrV Om. Am{U J r mMo EoHy$Z H${dVmZm H$mMm wH$bmo. mMmUo H$Wm-H$mX~ar {b{hmm dmQ>obm r
Jobmo Zmhr. dMm[aH$ gm{hmMm Amg d boIZ hmM mPm mV am{hbm. m mVmm WmoS>m AmV {eaH$md Ho$mda
mm bjmV Ambo H$s, ~hOZ gmOmZo hm mV ~hVmer Xb{jV Ho$bm Amho. mmH$Sy>Z Oo dMm[aH$ gm{h
{ZmU Pmbo mVrb ~hVoH$ amR>r gm{h grjm, YemmZr d Om{VgWoZo Amnm gmOmda Ho$bobo Am,
Amnm gmOmMm B{Vhmg, gmOnwfmMr M[ao d gmOmda Ho$bobo Am Xa H$amgmR>r C^mabom gKQ>Zm,
Midir- Aem {dfmda am{hbobo Amho. mMo A{Ib XoenmVirda am>r d$nmm {dfmdarb boIZ $maM
H$r PmmMo AmT>iyZ oVo. Amnm {d{e> gmOmm gmH$S>o d X:ImH$S>o A{YH$ bj AgUo dm^m{dH$
Agbo, Var ~hOZmVrb VUmZr am>r d$nmm ZmMmhr Amg H$aUo d mda JW {b{hUo AmdH$ Amho.
CXmhaUmW, ^maVmMo gajU, H$mraMm Z, ^maV-nmH$ g~Y, naam> YmoaU, Bem ^maVmV {ZmU hmoV Agbobo
Z, gmZ ZmJar H$mXm, am>dmX, ^maV-MrZ g~Y, m{H$oV gwYmaUm. Aem d$nmMo AZoH$ {df AmhoV
H$s mMm Amnm Hw$Qw>~mer, OmVrer, mVmer, ^mfoer j g~Y Zmhr, Vo mm AmgmMm d boIZmMm
{df H$m hmoD$ ZoV? EHy$U amR>r ^mfoVM (Ia hUOo gdM ^maVr ^mfmV) dMm[aH$ {dfmH$S>o Xbj Pmbobo
Amho. mVhr ~hOZ gmOmMo mH$S>o Pmbobo Xbj AmYrM bjUr d qMVZr R>aVo.
Vohm, mPo EHy$U amR>r VU gm{hpH$mZm, AmgH$mZm, boIH$mZm AmdmhZ Amho H$s, mZr AmgmgmR>r d
boIZmgmR>r dMm[aH$ d$nmm {dfmZm mYm mdo. H${dVm qH$dm H$mX~ar m~amo~aM dMm[aH$ {dfmda {b{hUo
e Agob Va mZr AmYr dMm[aH$ boIZmbm mYm mdo. H${dVm d H$mX~arboIZ WmoS>m doi ~mOybm R>odbo Va
gmOmMo d am>mMo $mago ZwH$gmZ hmoUma Zmhr, nU dMm[aH$ jo X~io d nJy am{hbo Va Iyn ZwH$gmZ hmoBb. H$dtZr
d H$mX~arH$mamZr {ZMnydH$ R>adbo Va Vohr Cm XOmMo dMm[aH$ gm{h {ZmU H$$ eH$VmV. gmdaH$a ho H$dr
hmoVo, H$WmH$ma hmoVo, H$mX~arH$ma hmoVo, ZmQ>H$H$ma hmoVo Am{U dMm[aH$ boIH$hr hmoVo. mmnmgyZ y$Vr m. H$mhr
H$mi b{bV boIUr ~mOybm R>odyZ (moSy>Z Zho) dMm[aH$ boIUr hmVr m. gd ~w{mZ wbo {dkmZmH$S>o {ZKmbr
{Z H$bmemIom AmgH$mZr b{bV boIZmg dmhZ KoVbo Va dMm[aH$ gm{h H$moU {ZmU H$aUma? amR>rVrb
dMm[aH$ gm{h X~io amhZ MmbUma Zmhr. Vo gW d gn Pmm{edm BVa OJ mMr XIb KoUma Zmhr;
Im AWmZo amR>r kmZ^mfmhr hmoUma Zmhr!
AmZXmMr Jmo> hr H$s, A{Ib ^maVr amR>r gm{h hmS>imMo ho gobZ, mm gd gm{hmMmM Zho Va
gnyU OrdZmMm H|$q~X am>{dMma hm hmoVm, m gmdaH$amm gwdU{Vdfm{Z{m oWo Ammo{OV Ho$bo Amho d
-
dMm[aH$ Am{U am>r {dfmZm mgnrR>mda {damOmZ Ho$bo Amho. mwio ho gobZ Ho$di amR>r gm{h gobZ
am{hbo ZgyZ mg amR>r am>r dMm[aH$ gm{h gobZmMm XOm m Pmbm Amho.
m gobZmm AjmMr {ZdS> Kmo{fV hmomm EH$ {Xdg AmYr EH$m wI amR>r X{ZH$mV Ambom ~mVrV
Ago hQ>bo hmoVo H$s, gmdaH$amm Zmdo AXmZbm ^aUmm {d amR>r gm{h gobZmbm nwamoJmr {dMmaYmaoVrb
$s {iV Zgmwio qhXddmXr {dMmamm $sMr Zmdo gmoa Ambr AmhoV. mZr m Mma-nmM ZmdmVm
n{hm H$mH$mda mPo Zmd {b{hbobo hmoVo. AWmV m ~mVrXmamMr H$mhr MyH$ ZhVr. AmO hmam>mV Or
"dMm[aH$Vm' Mmby Amho {VMoM {Vq~~ m ~mVrV nS>bobo hmoVo. "hm nwamoJmr Am{U Vmo {VJmr', "hm S>mdm Am{U
Vmo COdm' Ago {eo$ m$Z dJdmar H$amMr nV hmam>mV M{bV H$amV Ambr Amho. Vr H$moUr M{bV
Ho$br? AWmV "nwamoJmm'Zr! ho R>admMr mMr H$gmoQ>r H$moUVr? mMo Am{WH$ {dMma H$moUVo AmhoV- gmOdmXr
H$m ^mS>dbdmXr? Ym{H$ {dMma H$go AmhoV? Vmo ~w{dmXr Amho H$m nanamdmXr? gowba Amho H$m YdmXr?
bmoH$emhrdmXr Amho H$m Zmhr?- Aem H$moUm H$gmoQ>mm AmYmao Vo R>a{dbo OmVo H$m? Zmhr! Zmhr!! Va Vo
R>a{dbo OmVo Vo EH$mM hmH$gmoQ>rm AmYmao -Vr H$gmoQ>r hUOo "Vmo qhXddmXr Amho H$s Zmhr?' ~ao, "qhXddmXr'
hUOo H$m? mMrhr H$gmoQ>r VoM R>a{dUma! "qhX' m eXmMm A{^mZ YaUmam, EdT>oM Zho, Va "qhX' eXmMm
qZXmOH$ dm {ZfoYmh m AWmZo Zho Va MmJm dm mMr AmoiI nQ>ob m AWmZo CnmoJ H$aUmam oH$OU
mm Vo qhXddmXr! mwio "qhX'eXmMm dmna H$$Z AmnU {VJmr dm OmVrdmXr Va R>aUma Zmhr Zm, m
^rVrImbr AmOMr amR>r dMm[aH$Vm dmdaV Amho. mwio qhXm OodT>o A{YH$ {damoYr ~moby VodT>o AmnU A{YH$
nwamoJmr R>$, Ago grH$aU d nwamoJm{dmMr mm Vma Pmbr Amho. hm EH$ H$maMm nwamoJmr XheVdmX AgyZ
mZo amR>r dMm[aH$Vobm K> {diIm KmVbm Amho. Oa H$moUr IaoIwao nwamoJmr m gobZmMo Aj hmomg Vma
ZgVrb Va Vo m nwamoJmr XheVdmXmwioM hmo. mVhr {deofV: mZdr OrdZmVrb gd Jmo>r AWH$maUmVyZM
KS>VmV, m nmoWr{Z> {dMmagaUrm mgdmXr nwamoJmmZr hmam>mVrbM Zho Va gd ^maVmVrb dMm[aH$VoMo nwaVo
dmQ>moio Ho$bo Amho.
r hmo {VJmr H$gm? H$emm AmYmamda Vo R>adboV? Va r gmdaH$amda JW {b{hbo d mMo {dMma gmOmbm
gOmdyZ gm{JVbo hUyZ! gmdaH$a {VJmr hUyZ r {VJmr! AmVm gmdaH$a {VJmr H$go? Va Vo qhXddmXr
hmoVo hUyZ! nU Vo qhXddmXr hmoVo hUOo Z$s H$m hmoVo?
gmdaH$a ho H$go gZmVZr, YdmXr, {VJmr, OmVrdmXr, ZwdmXr, ~mUdmXr, AZwdedmXr, m$sdra dJao hmoVo ho
XmIdyZ XomgmR>r hmam>mVrb AZoH$ nwamoJmr {dmZmZr Amnm boIm {POdmMo nwH$ Ho$bo Amho! mgmR>r
mZr Ho$bobm {dnmg, "Y'Mm "m' H$$Z Vma Ho$bobo gX ^, AWmMm AZW H$aUmao {ZH$f... m gmmMm gmYma
nMZmm r "gmdaH$amMm ~w{dmX : EH$ {M{H$gH$ Amg' (1988), "gmdaH$amMo gmOH$maU : g Am{U
{dnmg' (1992) d "{dMmaH$bh' (^mJ-2) (2008) m JWmV Ho$bm Amho. m nwamoJmr H$mgmR>r "dMm[aH$
JwhoJmar' Agm eXmoJ r m JWmV Ho$bm Amho. emioV AgVmZm AmMo qbJmV gmOmVrb dOZmW Cno
JwOtZr Amhmbm gmdaH$amMm Amg H$amMr oaUm {Xbr. ZmhrVa mmgmam IoS>mVm wbmbm
"gwmVrb CS>r'{edm A gmdaH$a H$m mhrV Pmbm AgVm? mZr Amhmbm ~w{dmXr d gmOH$m{VH$maH$
gmdaH$a gOyZ KomMr {~JaOmVr >r d oaUm {Xbr ZgVr Va rhr BVammUo nwamoJmr ~ZyZ gmdaH$a OmVr,
{VJmr dJao AmhoV hUyZ AmoaS>V {$abmo AgVmo. Agm am>r Jwhm mm hmVyZ KSy> Z XomMo lo m mm
JwOtH$S>o OmVo.
-
VWm{n, gmdaH$amda bm JW {b{hmMr oaUm nwamoJmmH$Sy>Z {imbr. Oa nwamoJmmZr gmdaH$amm {dMmamMo
{dH$VrH$aU Ho$bo ZgVo d mMr {VJmr, OmVrdmXr Aem H$maMr {Vm Vma H$amMo H$m mZr Ho$bo ZgVo,
Va ~hYm bm gmdaH$amda JW {b{hmMr oaUm {imbr ZgVr. hr oaUm XoD$Z bm JW {b{hmMr gYr
{Xm~b r mMm Am^mar Amho. Am{U gmdaH$amda r JW {b{hbo ZgVo Va m gobZmMo Aj hmomMr
gYr bm {imbr ZgVr! Vohm bm AjnX {idyZ XomMo $ma moR>o lo m nwamoJmmH$S>o OmVo!
mMmUo m lomMm H$mhr dmQ>m gmdaH$amm AZwmmH$S>ohr OmVmo. mm A{YH$V AZwmmZr Oa ~w{dmXr,
gmOH$m{VH$maH$, gowba gmdaH$a gmOmgmoa mS>bm AgVm d nwamoJmmZr mMo {dH$VrH$aU H$go Ho$bo Amho ho
gmOmbm XmIdyZ {Xbo AgVo Va bm mmda JW {b{hmMr JaOM nS>br ZgVr. ~ao, mm m JWmwio
mZm ZVa Var AmZX dmQ>bm H$m? EH$m {g gmdaH$admXr {dmZ mmnH$mZo mm darb JWmVrb
{ZH$fmg~YmV "~w{doS>', "~w{^', "~w{mT>r', "~w[dmXmMr JwJr', "JWmVJV ~w{dmXr {M{H$goMr OmVHw$ir'
Aem d$nmMr {deofUo Amnm nwVH$mV dmnabr AmhoV. moao mZr gmdaH$amda JW {bhmdm mMo mZm H$mVwH$
dmQ>Vo, nU mV mMm gmdaH$a mS>bm Zmhr mMm amJ oVmo. w~Bm "dmVdra gmdaH$a am>r maH$m'Mm
2001 gmbMm "gmdaH$a nwaH$ma' mZm {imbm mZr VoWrb gaH$mabm Cma XoVmZm gm{JVbo H$s, "Amhr
gmdaH$admXr AmhmoV. eofamd moaohr dV:bm gmdaH$admXr gOVmV; nU gmdaH$amH$S>o ~KmMr mMr ^y{H$m hr
Zaha Hw$XH$amgmam gmOdmXr {dMmadVmm werVyZ Vma Pmbr Amho... mMm gmdaH$admX d Vo H$arV
Agbobr mm {dMmamMr {dH$V mS>Ur Amhmbm m Zmhr.' gmdaH$amda JW {bhZ gmdaH$admmH$Sy>Z bm
H$m {imbo, Va r gmdaH$amohr AgmMo mUn! gwXdmZo A. ^m. amR>r gm{h hmS>imV H$moUr
gmdaH$admXr ZhVo hUyZ bm hm AjnXmMm ~hmZ {imbm!
a{gH$ ~YyZmo, AXmZm m n{d ^yrd$Z Ia ~w{dmXr, gmOH$m{VH$maH$ d gowba gmdaH$a Vwmgmoa
mS>bmM nm{hOo. Iao gmJVmo, gmdaH$amm m VrZ AmYw{ZH$ $nmZr ^m{dV Pmbobm d ^mabm Jobobm r mUyg
Amho. bm Imr Amho H$s, Omo H$moUr nydJh ZmV Z R>odVm, OmVnmV{da{hVnUo d dVw{Z>nUo gmdaH$amm
gm{hmMm d OrdZmMm wimVyZ Amg H$arb Vmohr mmgmaImM ^m{dV Pmm{edm amhUma Zmhr d dV:hr
mM AmYw{ZH$ {dMmamMm ~Zm{edm amhUma Zmhr. nU {dZVr EdT>rM H$s, Amnbo Ym{H$ Z WmoS>o K> H$$Z
mPo ^mfU EoH$mdo bmJob.
gmdaH$a Ia ~w{dmXr hmoVo, {dkmZ{Z> hmoVo. ~w{dmXr AgUo hUOo ~w{mZ AgUo Zho, Va mZdr OrdZmVrb
oH$ Jmo>rH$S>o ~w{{Z>nUo nmhUo hmo. {dkmZ{Z>m hUOo {dkmZmMm Amg dm dkm{ZH$ JVr Zho, Va j,
moJ, VH$, AZw^d m AmYmamda {dmVrb dmVdo, KQ>Zm d H$mH$maU^md OmUyZ KoUo hmo. gmmV: ~w{dmXr
H$moU Amho ho Vmo Ymg~YmV {H$Vr {M{H$gH$ Amho md$Z R>adbo OmVo. Omo {OVH$m A{YH$ Y{damoYr {VVH$m Vmo
A{YH$ ~w{dmXr, Ago grH$aUM Vma Pmbo Amho. mgdmXr gdm{YH$ ~w{dmXr H$m, Va Vo "Y hr Ay$Mr
Jmoir Amho' Ago mZVmV hUyZ! Vohm gmdaH$amMm ~w{dmX gOyZ KomgmR>r mMr Ym{dfrMr y^{H$m gOyZ
KoVbr nm{hOo.
gmdaH$amMm Xod^moionUm, Y^ moionUm, AYlm, nmoWr{Z>m, A{Z> $T>r, KmVH$ Wm, H$H$mS>o BmXr YnanamZm
H$S>dm {damoY hmoVm. Amnm {dkmZ{Z> {Z~YmVyZ d H$Q> ^mfUmVyZ mZr m Ynanamda H$R>moa d Ia ho
-
MT>dbo AmhoV. S>m. Za| Xm^mobH$amZr AYlm {ZybZmMo Oo H$m gw$ Ho$bo hmoVo Vo EH$ H$mao gmdaH$amZr nmD$U
eVH$mnydu gw$ Ho$bobo H$mM nwT>o ZoUo hmoVo. m, mVrb $aH$ hm H$s, Xm^mobH$amMo H$m gmOmm ^mdZmZm,
Xod-YlmZm gm^miyZ gmnUo d hiwdmanUo AYlm {ZybZmMo hmoVo, Va gmdaH$a ho Xod-Ylmdahr
~w{dmXmMo Vrd d KUmKmVr hma H$arV AYlm CN>oXZmMo H$m H$arV AgV. gmOmMr Xod^mdZm dm Y^ mdZm
gmdaH$a {dMmamV KoV ZgV. {dkmZmm >rZo lm d AYlm Agm $aH$ Vo H$arV ZgV. dmr daXmZX ^maVr
(hUOoM nydmlrMo lr. AZVhmamO AmR>dbo) ho gmdaH$amMo {Zgr MmhVo, nU mMm Ym}N>oXH$ ~w{dmX
mZm nQ>V Zgo. Vo hUV, "e{demaX hm A{V VrU emZo d moR>m Hw$ebVoZo amomda e{H$m H$arV AgVmo,
nU gmdaH$amZr m ImQ>H$mm gwarZo Yloda hma Ho$bo.' Xm^mobH$a ^yV~mYoda Q>rH$m H$arV; gmdaH$a
^yV~mYo~amo~aM Xod~mYodahr hma H$arV.
gmdaH$amm ~w{dmXmm hmamVyZ Ba, k, Jm, gZmamU, Amm, YJWmm, YJWmVrb {dkmZ,
nwZO, nabmoH$, dQ>gm{dr nyOm, dmVwnyOm, gynyOm, qnS>XmZ, lm... H$mhrhr gwQ>bo Zmhr. {dkmZmZo {g Z
Ho$bom {dmVrb H$moUmhr H${WV Jmo>rbm Vo dmVd dm g mZmg Vma ZhVo. {dkmZmZo {g Z Ho$bom
H$moUmhr YmVrb VdkmZmda g hUyZ {dmg R>ody ZH$m, Agm mMm CnXoe hmoVm. hUyZM Vo Xod, Amm,
namm, Am, doXmV, dJ, ZaH$, nwZO, mojw$s, nmnw$s Aem H$moUmhr Ym{H$ gH$nZmda {dmg
R>odV ZgV d Vgm gmOmbm CnXoe Vo H$aV. Aem d$nmm VdkmZmVrb gH$nZm Zm Vo H$pnV, gm^mg,
JhrV hUOoM AmOMo Ag mZrV AgV. {dkmZmZo XodmMm emoY bmdm{edm Xod mZmbm Vo Vma ZhVo.
{dkmZmZo {g Z Ho$bom m gmm Jmo>tZm Vo AmOMo AkmV hUV AgV. Aem H$moUmhr AkmVmda lm R>odyZ
ZwmZo dmJy Zo, mZo {dkmZ{Z> ~Zmdo, ~w{dmXr ~Zmdo, Agm mMm CnXoe hmoVm.
E|er dfmnydu `mZr _mS>coco ~w{dmXr d {dkmZ{Z> {dMma AmOhr OmhranUo _mS>m`cm Amn`mcm Y` hmoV Zmhr
BVHo$ Vo VH$H$R>moa d lm o^XH$ AmhoV. _rhr Vo Vw_`mg_moa {d{e> CXmhaUo KoD$Z _mS>`mMo YmS>g H$$ eH$V
Zmhr.
`mMo AZw`m`r Ago gmJVmV H$s, "gmdaH$amZm Y_^moionUm _m` ZhVm, nU Y_ _m`M hmoVm.' nU H$moUVm Y_?
`mMo Zmd H$m`? `m Y_mMm Y_JW (EH$ dm AZoH$) H$moUVm? `m Y_mMo VdkmZ H$moUVo?
gmdaH$amZr dmadma Kmo{fV Ho$co Amho H$s, nydu`m H$mimV OJmV {Z_mU Pmcoco gd Y_JW `m H$mimgmR>r MmJco
AgVrc, nU AmO`mgmR>r Vo H$mc~m Pmco AmhoV. Vo gd Y_JW AmVm g_mZnydH$ JWmc`m`m H$nmQ>mV R>odyZ
{Xco nm{hOoV d B{VhmgJW hUyZ dmMco nm{hOoV. doX, JrVm, _Vr, Cn{ZfXo, nwamUo B`mXr Y_JWmMr Zmdo KoD$Z
`mZr ho gm{JVco Amho. doX ho nmM hOma dfmBVHo$ mMrZ AmhoV `mMm AW `m`m _Vo Vo doX nmM hOma dfo
A{YH$ _mJmgcoco AmhoV. AmO H$m` `mo`, MmJco, {hVmMo, Cn`w$ ho AmnU hUOo AmO`m g_mOmZo R>a{dco
nm{hOo; ho R>a{d`mMm A{YH$ma Y_JWmZm Zmhr Agm Mma Vo H$arV AgV. Y_JWmMm A{YH$ma "H$mc H$m` Pmco'
BVHo$M gmJ`mMm; "AmO H$m` `mo`' ho gmJ`mMm A{YH$ma `j{Z>, `moJerc {dkmZmMm Ago `mMo hUUo
hmoVo. emmYmamcm Vo "EaS>mMo Jwhmi' hUV AgV. Y_JWmda g_mO`dWm C^r H$a`mMo {Xdg Joco, Aer
`mMr KmofUmM hmoVr. Y_mMm dm Y_nanamMm AmYma Ko`m`m dmrcm `mZr "lw{V_{VnwamUmo$' Ago Zmd {Xco
hmoVo. hr lw{V_{VnwamUmo$mMr ~oS>r VmoS>yZ Q>mHy$Z qhXZr {dkmZ{Z> ~Zco nm{hOo, Agm `mMm AmJh hmoVm.
AmO`mH$[aVm EImXr MmJcr Agcocr Jmo> Y_JWmV Agcr Var Vr Y_JWmV Amho Ago gm{JVco OmD$ Z`o Agmhr
-
`mMm H$Q>mj hmoVm. Y_JWmV gwYmaUm hmoV ZgVo; Y_JWmV gwYmaUm hm dXVmo`mKmV Amho, Aer `mMr ^y{_H$m
hmoVr. Y_JWmMr Zdr Amdmr H$mT>Uo Va {Z{fM AgVo. H$maU Y_JW ho Bamo$ AgVmV hUyZ `mMr Zdr
Amdmr _Zw`mcm H$mT>Vm `oUma Zmhr. hUyZ Y_JW hm H$mc~mM R>admdm cmJVmo, Aer `mMr ~w{dmXr ^y{_H$m
hmoVr.
`m`m eXmVM `mMo ~w{dmXr d {dkmZ{Z> {dMma nm{h`m{edm` `mMr IaVm H$iUma Zmhr. Vo hUVmV,
"IamoIa Am_`m qhXgH$VrMr nydmnma {d{e> dmr H$moUVr, cjU H$moUVo, _hmgy H$moUVo Vo EH$m eXmV,
AndmX dOm OmVm, `${dUo Agoc Va Vmo eX hUOo "lw{V_{VnwamUmo$' hmM hmo`. AmO`m `wamo{n`Z gH$VrMo
Oo _w` cjU "A`mdV', `m`m AJXr CcQ>! Vo nyOH$ "AmO'Mo, Amhr "H$mc'Mo! Vo "Z`m'Mo, Amhr
"Ow`m'Mo! Vo "Vm`m'Mo ^moo$, Amhr "{e`m'Mo! EH$XarV nmhVm `mMr gH$Vr A`mdVr, Am_Mr nwamVZr!' o`Wo
`mZr "`wamo{n`Z gH$Vr' d "qhXgH$Vr' ho eX n>nUo `moOyZ VwcZm Ho$cr Amho, ho ZrQ> cjmV KoVco nm{hOo.
`mZr H$Yrhr qhXgH$Vr hr nmm` gH$Vrnojm lo> Amho Agm Xmdm Ho$cocm {XgUma Zmhr.
Vo hUVmV : "Oo cmoH$ Y_JWmMr gmm Amn`mda Mmcy XoVmV Vo lw{V_{VnwamUmo$mMo, `m nwamVZnUmMo ~Xo Jwcm_
hmoD$Z ~gVmV. `m Y_JWm`m MmH$moar~mhoa `mZm nmD$chr Q>mH$Vm `oV Zmhr... cdH$aM Vo ^mdr gwYmaUmMo H$>o
ey ~ZVmV.' `wamon Amn`mnwT>o H$m Jocm? Vo hUVmV, "`wamon Mma eVH$mnydun`V Y_m`m An[adVZr` gmoMm
AgmM Xmg Pmcocm hmoVm Am{U `mnm`r Amn`mgmaImM XJVrg nmohmoMcm hmoVm. nU `mZo ~m`~cmg Xa gm$Z
{dkmZmMr H$mg YaVmM, lw{V_{VnwamUmo$mMr ~oS>r VmoSy>Z A`mdV ~ZVmM `wamon Jo`m Mmaeo dfmV Amn`mnwT>o
Mma hOma df} {ZKyZ Jocm!... Vgo Amn`m ^maVr` am>mg hmoUo Agoc, Va "nwamVZr' `wJmMm JW {_Qy>Z, hr mMrZ
lw{V_{VnwamUmo$ emo JwS>miyZ Am{U Ho$di Eo{Vhm{gH$ JW hUyZ gJhmc`mV g_mZnydH$ R>odyZ {dkmZ w`JmMo nmZ
CcQ>co nm{hOo!'
{dkmZ{Z>oMm Jmad H$aVmZm Vo hUVmV, "{dkmZ`wJmV eX{Z>ocm dmdM Zmhr. A_`m JWmV Amho hUyZ V_wH$
Iao, ho ~mocUoM ~X!... Y_ hUOo eX{Z>m!' Vo {dkmZmcmM doX _mZrV hmoVo. "`j{Z> d `moJ{g {dkmZM
AmO`m OmJ{VH$ {VnY}V Am_`m am>mMm doX Pmcm nm{hOo.' I`m Y_mMr `mMr `m`m Aer hmoVr :
"_mZ`mcm EH$XarV `m n[apWVrV Oo Cn w`$ Vo MmJco, nw`; Oo AZwn`w$ Vo `m n[apWVrV dmBQ>, nmn! hm
_mZdmMm _mZdY_.' VgoM qhXY_m{df`r Vo hUVmV, "Amn`m qhXam>m`m A`wX`mW AmO`m n[apWVrV Omo Omo
{d{Y{ZfoY CnH$maH$ Vmo Vmo Am_Mo AmOMo em. `mMr Cn`mo{OVm hmM Am_Mm emmYma! AmO`m n[apWVrV
cmoH$YmaUmg ghm`H$ VmoM Am_Mm Y_! Am{U Amhr `mM "a{jVgmo Y_mVo, Amhmgr Y_ R>mD$H$m Zm`&'''
gmdaH$amZm A{^oV AgUm`m qhXY_mMr hr `m`m hmo` . Vo hUVmV, "_Zw`mMo PmSy>Z gmao Eo{hH$ `dhma, ZrVr,
arVr, {Z~Y (H$m`Xm) ho `mg `m (Bh)OJmV {hVX AmhoV H$s ZmhrV, `m `j{Z> H$gmoQ>rZoM R>a{dco nm{hOoV,
nmico nm{hOoV, n[ad{Vco nm{hOoV.' `mMr KmofUmM hmoVr, H$s "am>m`m AmO`m n[apWVrV am>YmaUmg Omo cmoH$
Cn`w$ dmQ>oc Vmo _ZyMm Agmo, {j Agmo, Vmo Amhr AmM$; OoWo Vmo nadS>Uma Zmhr VoWo am>{hVgmYH$ Ago
A`mdV kmZm`m H$gmoQ>rg CVaUmao Zdo {Z~Y (H$m`Xo) H$$.' AWmV AmOMr am`KQ>Zm, ggXoV\}$ Ho$co OmUmao
H$m`Xo d AmO`m g_mOmZo V`ma Ho$coco {Z`_ hmM gmdaH$am`m >rZo AmOMm Y_- qhXY_- hmoVm.
H$mc~m R>a{d`mgmR>r qH$dm MmJco Vo drH$ma`mgmR>r gmdaH$a OJmVrc H$moU`mhr XmoZ Y_mV ^oX H$arV ZhVo.
gdmgmR>r gmaImM {Z`_ cmdrV hmoVo. OJmV Agco`m gd Y_JWmVrc d Y_mVrc kmZ ho gd _mZdmMr gnmr
-
Amho Ago Vo _mZrV AgV. Vo {c{hVmV : "`m OJmV Or Or Y__Vo Md{dcr Jocr qH$dm OmV AmhoV Vr gmar`m
gmar A{Ic _mZdOmVrMr g_mBH$ mm Amho.' Aem gd Y__VmZm gdmZrM "__dm`m {Z g_dm`m ^mdZoZo'
A`mgmdo d g_mdmdo, Agm `mMm CnXoe hmoVm. "`m `oH$ Y_mV Oo Oo {MaVZ g` Agoc Vo Vo drH$ma`mVM
Amn`m gdmMo {hV Amho,' Aer `mMr {d`mnr ^y{_H$m hmoVr.
`mZr qhX_mUoM _wgc_mZ g_mOmcmhr ~w{dmXr ~Z`mMm CnXoe Ho$cm Amho. Vo dV:cm Iam ~w{dmXr _mZrV
AgV. `mMr I`m ~w{dmmMr `m`m Aer hmoVr : "Iam ~w{dmXr `m `m g_OwVr Ag` d cmoH${hVmg
`j Anm`H$maH$ AmhoV `m `m gwYm$ BpN>Vmo, _J `m {Vr AgmoV H$s _wgc_mZr AgmoV.' VgoM
"_Zw`{hVm`m AmS> `oUm`m Aem ^m~S>m Y_^mdZm H$moU`mhr g_mOmV Ag`m Var Vmo gwYm$ BpN>Vmo VmoM
Iam ~w{dmXr.' I`m ~w{dmm`m H$V`m{df`r Vo AmUIr {c{hVmV : "Amhm ~w{{Z> {dkmZdmXr gwYmaH$mZm
gd H$maMo Ym{_H$ ^m~S>onU {Z cwo{Jar- _J Vr d{XH$s Agmo, ~m`~cr Agmo, Hw$amUr` Agmo dm nwamUr` Agmo-
{V`m H$MmQ>mVyZ _mZdr ~wrg _w$ H$aUo hoM Am_Mo n{d Y_H$` hmo`. `mVM _mZdmMo, A{Ic _mZdOmVrMo
H$`mU Amho Ago dmQ>V Amho.'
_wgc_mZmZrhr ~w{dmXr d {dkmZ{Z> ~Z`mMm d Amncr g_mOgwYmaUm H$$Z JV d ~i ~Z`mMm `mZr
CnXoe Ho$cocm Amho, hr ~m~ _r `oWo AYmoao{IV H$$ BpN>Vmo. `mMgmR>r "gmdaH$amMo g_mOH$maU : g` Am{U
{dn`mg' `m JWmV "_wgc_mZmMo g_mO~moYZ' ZmdmMo EH$ dV H$aU _r {c{hco hmoVo. (g{j AmdmrVhr ho
H$aU g{j d$nmV Amco Amho.) `mV gmdaH$amZr _wgc_mZmMo Ho$coco g_mO~moYZ _r g{dVanUo XmIdyZ
{Xco Amho. `mVrc EH$ {dYmZ `oWo CXYV H$$ BpN>Vmo : "dmV`nyd e^ a dfmMm g_mOgwYmaUoMm B{Vhmg nm{hcm
Va Amn`mcm Ago {XgyZ o`Vo H$s, _wgc_mZmMo g_mO~moYZ H$aUmao gmdaH$a hoM qhXg_mOmVrc EH$_od _wpc_
~moYH$ AmhoV. qhXddmXr gmdaH$amZr _wgc_mZm`m g_mO~moYZmMm {dMma _mS>mdm d _wgc_mZmMo {hVH$V}
hUdyZ KoUm`m H$mJogZo d BVa Y_{ZanojdmXr hU{dUm`m Zo`mZr `m`m g_mO~moYZmcm hmVhr cmdy Z`o, hr
dVwpWVr _moR>r {d{M d cjUr` Amho.'
`mMm _wgc_mZmZm CnXoe hmoVm H$s, "qhXWmZr am>mMo AmO An[ahm` CnmJ Agco`m _wgc_mZr g_mOmghr
Am_Mo hoM gmJUo Amho H$s, Vw_Mm g_mOhr `m Y_doS>m`m amZQ>r g_OwVtZr {Z Hy$a AmMmamZr ~wO~wOcm Amho Vo
Vwhr e` {VV`m cdH$a gmoS>Uo Vw_`mM {hVmMo Amho. qhXda CnH$ma H$a`mgmR>r Zho, Va EH$m OwZmQ>,
_mJmgco`m gH$VrgM K> ~mYyZ KoD$Z H$mcm`m _mJmV AmS>do nS>mc Va {dkmZm`m Q>mMoImcr Vwhrhr {Z:eH$
{MaSy>Z Omc. hUyZ Vwhrhr {dkmZ{Z> ~Zm.' nmoWr{Z>m H$er hm{ZH$maH$ AgVo ho XmIdyZ XoVmZm Vo hUVmV :
"nmoWr{Z>Vo_wio _wgc_mZmMr H$moUVr JVr Pmcr Amho? AmO qhXWmZmVhr Vo _mJmgcoco AmhoV. AkmZ, Xm[a {Z
Hy$n_Sy>H$Vm `mZrhr Vo qhXnojm A{YH$ Jmgcoco AmhoV.' ^maVmVrc _wgc_mZmZr {dkmZ{Z> ~Zmdo, JV hmdo hrM
gmdaH$amMr BN>m hmoVr. Vo {c{hVmV : "Am_Mr _ZmnmgyZ Aer BN>m Amho H$s, qhXr _wgc_mZmZrhr nmoWr{Z> dmr
gmoSy>Z {dkmZ{Z> ~Zmdo, Xod^moionUm {Z Y_doS> `m`m ImoS>mVyZ `mMr ~wr _moH$ir hmdr Am{U `mMm g_mOhr
{e{jV, JV {Z A`wV hmdm. `m`m Oa ho `mZmV `oBc H$s, {dkmZ~imnwT>o AkmZr Y_doS>mMm {Q>H$md Ho$hmhr
cmJUma Zmhr, Va Vohr VwH$mMm _mJ drH$maVrc Am{U AmO `wamo{n`Z e$snwT>o Or `mMr YyiYmU hmoV Amho Vr
Wm~oc. _wgc_mZ Oa {dkmZ{Z> {Z JV Pmco Va `mV qhXMohr H$`mU Amho, qhXr _wgc_mZmMo Va H$moQ>H$`mU
Amho!' `mMo `mZm AmdmhZ hmoVo H$s, "AmnU C^`VmZr o_mZo hmV Y$Z o_~ EH$sZo Xoemoma H$amdm, `mVM
C^`VmMo {hV Amho.'
-
VwH$VmZ`m Ho$_mcnmemMm AmXe `m, `m`mnmgyZ ~moY m, Y_JWm`m MmH$moQ>rVyZ ~mhoa nS>m, AmYw{ZH$ ~Zm,
Agm `mMm _wgc_mZmZm CnXoe hmoVm. gmdaH$amMm ~w{dmX d {dkmZ{Z>m XmoZ Y_mV o^X^md H$aUmar ZhVr.
Vohm, AmVm hm H$s, gdM Y_JW Oa H$mc~m Pmco Va M{cV AWmMm Y_ CaVmoM H$moR>o? Y_JWmMm d
emmYmamMm AmYma H$mTy>Z KoVcm Va OJmVrc gmaoM Y_ Xmoar VwQ>co`m nVJm_mUo hdoV VaJy cmJVrc. `mnojm
A{YH$ Ia ~w{dmX Vmo H$moUVm AgVmo? {H$VrOUmZr Vmo _mS>cm Amho?
gmdaH$am`m `m Xg`m {dMmam_wio _r ^m{dV Pmcmo Vo hUOo `mMo g_mOH$mVrMo {dMma. g_mOgwYmaH$ Am{U
g_mOH$m{VH$maH$ `m`mV H$m` \$aH$? Vmo \$aH$ hm H$s, g_mOgwYmaH$ hm g_mOm`m Ow`m dmVyMr S>mJSw>Or d
XVr H$$Z {Vcm Zdo $n XoVmo, Va g_mOH$m{VH$maH$ `m dmVyMm nm`m CXdV H$$Z Z`m nm`mda Vr dmVy
C^r H$aVmo. g_mOmMm nm`m hUOo Y_JW hmoV. g_mOmMr gwYmaUm H$a`mgmR>r Y_emmMm AmYma `m`Mm, nU
gwYmaUocm AZwHy$c hmoBc Agm emmW H$mT>m`Mm, hr g_mOgwYmaUm Pmcr. naVw g_mOH$mVrV g_mOmMm Omo OwZm
Y_emr` nm`m, VmoM CXdV H$$Z Z`m AmYw{ZH$ _y`mda g_mOmMr C^maUr Ho$cr OmVo. `m H$gmoQ>rZwgma
cmoH$_m` {Q>iH$ d _hm_m JmYr ho g_mOgwYmaH$ R>aVmV, Va gmdaH$a d Am~oS>H$a ho g_mOH$m{VH$maH$ R>aVmV.
AmVmn`V AmnU gmdaH$amMo Oo ~w{dmXr {dMma EoH$co Vo g_mOmMm Y_JWr` nm`m CXdV H$aUmaoM hmoVo. `m
EH$m H$gmoQ>rZohr gmdaH$a g_mOH$m{VH$maH$ R>aVmV. `m{edm` `mMo MmVwd ` d Om{V`dWog~YmVrc {dMma
dVnUo OmUyZ KoVco Va `mMo H$m{VH$maH$d A{YH$M CRy>Z {XgVo. An`Vm{ZdmaU hm `oH$ gwYmaH$mZo Ygmg
cmdcocm {df` AgyZ `mg~YmV gmdaH$amZr _mS>coco {dMma d aZm{Jarcm Ho$coco H$m ` `mMm `oWo CoI H$a`mMr
JaO Zmhr. `m`m {damoYH$mZrhr gmdaH$am`m An`Vm{ZdmaUm`m H$m`mMm Jmad Ho$cocm Amho. Vohm _r o`Wo \$$
MmVwd` d Om{V`dWm `mg~YrMo `mMo {dMma _mS>Vmo. Vo gy$nmZo Ago _mS>Vm `oVrc :
1) MmVwd`mMo g_yi CmQ>Z Pmco nm{hOo. 2) dVwV: AmO MmVwd` ApVdmV Zmhr. Omo Amho Vmo Om{V^oX d Vmo
{Z_mU H$aUmar Om{V`dWm. `m Om{V`dWoMo g_yi CN>oXZ Pmco nm{hOo. 3) Om{V`dWoMr {Z{_Vr
AZwdem`m Vdmda Pmcr Amho, hm {V`m g_WH$mMm Xmdm gm\$ ImoQ>m Amho. Om{VgWoMm Iam AmYma AZwde
ZgyZ nmoWr{Z> H$nZm AmhoV. 4) AmO `m OmVr AmhoV `mMo a$ EH$M AgyZ H$moUVrhr OmV H$moU`mhr JwUmMo
{V{Z{Yd H$arV Zmhr. OmV Am{U JwU `mMm H$mhrhr g~Y Zmhr. 5) O_OmV Om{V`dWoMm `mJ H$$Z AmnU
JwUmda AmYm[aV Om{V{dhrZ g_mO`dWm {Z_mU Ho$cr nm{hOo. `$s`m `j d H$Q> JwUmd$ZM {VMr
`mo`Vm, g_mOmVrc WmZ, `dgm` R>a{dcm Jocm nm{hOo. `mM_mUo {ddmh Owi{dVmZm dYydamMr OmV _wirM Z
nmhVm `mMo `j JwU, Amamo`, OZZj_Vm, {ejU, d^md, AmdS>{ZdS>, o_, erc, CMr, gmX` AmXr
H$gmoQ>mM nm{h`m nm{hOoV.
MmVwd` CmQ>ZmMr d Om`wN>oXZmMr gmdaH$amZr hr y^{_H$m A`V n> d {Z:g{XY Amho. hrM ^y{_H$m `mZr
dmadma _mS>cr Amho. `mZr "g dXoer ~oS>m' VmoS>`mMm Omo Mma Ho$cm Vmo `mM y^{_Ho$VyZ Ho$cm hmoVm. `m
~oS>m hUOo n`~Xr, `dgm`~Xr, amoQ>r~Xr, doXmo$~Xr, qgYw~Xr, ew{~Xr d ~oQ>r~Xr `m hmoV. BJOmMo
^maVmda am` hmoVo, hr naH$s`mMr Amn`mcm nS>cocr amOH$s` ~oS>r hmoVr. darc gmV ~oS>m AmnUM Amn`mcm
KmVco`m hUyZ dXoer ~oS>m hmo`m. `m gm`m ~oS>m dm ~m VmoS>`mMm `mZr Yy_YS>m`mZo Mma Ho$cm d
`mZwgma aZm{Jarcm 14 df} `j H$m`hr Ho$co. `m ~oS>mVrc eodQ>Mr ~oQ>r~Xr VmoS>Uo `mMm AW AmVaOmVr`
{ddmh H$aUo Agm Amho. `mnojm A{YH$ `mnH$ g_mOH$mVrMo {dMma H$moUVo Agy eH$VmV?
-
Ago Om`wN>oXH$ {dMma _mS>Um`m gmdH$amZm MmVwddmXr, AZwdedmXr, _ZwdmXr, ~mUdmXr, OmVr`dmXr hUyZ
g~moYUm`m _hm^mJmZm H$m` hUmdo ho AmVm VwhrM R>adm.
gmdaH$amZr Om{V`dWoda Oo H$R>moa hma Ho$co AmhoV Vo `m`mM ^mfoV nm{hco Va `mMr VrdVm A{YH$M S>mo`mV
^aoc. `m`m EH$m coImMo Zmd Amho : "nmoWrOmV Om{V^oXmoN>oXH$ gm_m{OH$ H$m{VKmofUm! VmoSy>Z Q>mH$m `m gmV
dXoer ~oS>m!!' Xg`m EH$m coImMo Zmd Amho : "hm AZwde H$s AmMaQ>nUm? H$s Am_KmV?' gd qhX OmVtV
EH$M a$ dmhV Amho `m{df`r Vo hUVmV : "Am_`m g_mOmMo Mmar dU AJXr a$~rOmMo ^mD$-^mD$ AmhoV.'
"Amhm gd OmVt`m ZgmZgmVyZ nanamMo a$ dmhV Amho, hr Jmo> H$moUmcmM ZmH$maVm `oUo e` Zmhr.' "(nydu)
~mUmMr AmB ey, _mder dmUr Am{U MwcVr j{` Ago. VgoM gIm _m_o^mD$ j{` Va gIm _mdg^mD$
ey Ago.'
{d{dY OmVt`m O_H$Wm H$em H$mn{ZH$, nmoWr{Z> d ^mH$S>H$Wm AmhoV ho Vo H$mhr OmVtMr Zmdo KoD$Z gmJVmV
Vohm Om{V`dWmM _moR>r hm`mnX d {H$igdmUr dmQy> dmQ>Vo. EH$-XmoZ CXmhaUo nhm :
""H$moU`mhr ghO cjUmZo {d{^d {XgyZ o`V Zmhr Aem ~mU, ey, qenr, gmoZma, dmUr, qcJm`V,
Jdir, _mir AmXr ghe: CnOVM {^ OmVr AmhoV Ago _mZUo hr _yi MwH$s! `mV `m `oH$ OmVr{df`r
_hmXodm`m OQ>onmgyZ A_wH$ OmV {ZKmcr, ~Xodm`m ~|~rnmgyZ V_wH$ OmV {ZKmcr, Aem H$mn{ZH$ ^mH$S>
Cnn`m Ajae: I`m _mZyZ `m Cnn`m_mUo `m `m OmVr`m AJr EHo$H$ {d{e> JwU CnOVM AgVmV Ago
R>m_nUo R>adyZ Q>mH$Uo hr KmoS>MwH$s!! Am{U Vmo JwU `m OmVr`m gVmZmV H$Q> Pmcm Zgcm Var Vmo AgocM Ago
g_OyZ `m JwUmZw$n _mZnmZ, gmo`r-Jagmo`r, C-ZrMVm `m OmVrVrc `m gVmZmg CnOVM ^moJmd`mg cmdUo
hr nhmS>MwH$s!!! hUOo hoM Vo Am_`m F$ftZr emoYyZ H$mT>co`m AmZwd{eH$ JwU{dH$mgmMo gZmVZ ah`!!!''
hOmamo OmVt`m O_H$Wm hUOo "{Zdi ^mH$S>H$WmM' AmhoV ho gmJVmZm Vo hUVmV : ""Vy _mg ImVmog
H$s Zmhr?' "Vy ed Amhog H$s dUd?' "Vy C`mZo {dUVmog H$s ~gyZ?' "Vm`m XYmMr gm` H$mT>Vmog H$s
Vmn{dco`m?' "Vy Zm{eH$ {OmV amhVmog H$s ZmJnya?' Aem A`V hm`mnX _V{^Vo_wio EH$_oH$mda ~{hH$ma
nSy>Z Z`m OmVr hmoV Am`m.''
`mZm O_OmV Om{V`dWm _moSy>Z JwU{Z> g_mO`dWm AmUm`Mr hmoVr. `mMm AW {deX H$aVmZm
`mZr H$mhr CXmhaUo AmhoV. XmoZ-VrZ CXmhaUo nhm :
"`m`m_`o ~mUmMm cdcoe JwU Zmhr; Omo AmVVm`r, Mmo`m, c~mS>m, Ominmoir H$arV AZoH$dma VwJmMr dmar
H$arV Amho; `m`m gmV kmV {nT>mV ~mUJwU Ag`mMo Eo{H$dmV Zmhr; `m`m AkmV Aem H$moU`m gmam`m
{nT>r`m nydOmV Vo ~mU hmoVo hUyZ `mMo Zmd Oo EH$Xm nS>co Vo nS>co. `m Hw$imV Vmo O_cm EdT>mgmR>rM
`mcm ~mUmMm A{YH$ma... Am{U Vo ~mUmMo JwU `j `m`m AJr `j {XgV AmhoV `mMm gmamdm nydO
Ho$hm Var n[aM`m_H$ H$_ H$arV Ago hUyZ `mMo Zmd Oo EH$Xm nS>co `mgaer Am{U `m Hw$imV Vmo O_cm
hUyZM Vmo ey, hrZ, Vmo A{Vey, An`!' hr O_OmV Om{V^oXmMr KmVH$ d A`m`r `dWm CXdV Ho$cr
nm{hOo, hrM `mMr y^{_H$m hmoVr.
AmUIr EH$ CXmhaU : "A_`m EH$m Kamda H$Yr hOma dfmnydu ~mU dm _hma dm qenr dm gwVma hUyZ H$_mH$
nS>cm, mVd `m KamV Omo Omo O_Vmo Vmo ~mU dm _hma dm qenr dm gwVma AgcmM nm{hOo; Zho, `mV Vo
-
^Q>{JarMo, _hmaH$sMo, gwB~mOrMo dm dmH$g~mOrMo JwU CVacoM nm{hOoV; EdT>oM Zho, `mnwT>ohr OmD$Z, Vo VoWo
{XgV Zgco Var {XgVmV hUyZ _mZcoM nm{hOoV Am{U BVa {XgV Agco Var {XgV ZmhrV hUyZ ZmH$macoM
nm{hOoV, Aer ~im~imZo dV:Mr g_OwVr H$$Z KoUo {H$Vr Jag_OwVrMr Jmo> Amho!'
AmUIr EH$ CXmhaU nhm : "Oa EImm _wcrMo ZmH$ ZH$Q>o Agco Var {V`m nS>nUOrMo ZmH$ AJXr
Mm\o$H$irgmaIo gwXa hmoVo hUyZ Amhr {hMohr ZmH$ gwXa hUV Zmhr, {Vcm ZH$Q>rM hUVmo.... Oa EImm _wcmMm
S>moim CnOVM Jococm Agcm Var `m`m EImm nUOmMo Xmohr S>moio AJXr H$_imgmaIo \w$ hmoVo hUyZM `m
_wcmg H$_ccmoMZ Z hUVm AmnU H$mUmM hUVmo; _J VmoM `m` `m MmVwd`m`m nmoWrV Zm|Xco`m JwUmg H$m
cmdy Z`o? Oa ~mU demV EImXm "T>' {ZKmcm Va `mcm "T>'M hQ>co nm{hOo Am{U eymV "k' {ZKmcm Va `mcm
"k'M hQ>co nm{hOo; _J `mMm ~mn dm AmOm dm nUOm "T>' Agmo H$s "k' Agmo!'
`mMo Agohr hUUo hmoVo H$s, `$sV Oo JwU AgVmV `m JwUmgmR>r ~mU, j{`, d` dm eyX hr Zmdo dmnacr
OmD$ Z`oV. `m JwUm`m ZmdmZo `m `$scm AmoiIco nm{hOo.
AmVm a{gH$hmo, VwhrM R>adm- Ago n> d {Z:g{XY Om`wN>oXZmMo {dMma _mS>Um`m gmdaH$amZm MmVwd `dmXr d
_ZwdmXr R>adUm`mZm _hmam>mVrc {dMmadVmZm {dMmadV hUmdo H$m`? ho {dMmadVhmo, gmdaH$amda Ago
~XZm_rH$maH$ ImoQ>oZmQ>o Amamon H$a`mMo am>r` d gm_m{OH$ nmn Vwhr H$moR>o \o$S>Uma AmhmV?
`mg~YmV gmdaH$amZr aZm{Jar {OmV Ho$coco `j H$m` nmhyZ H$mohmnyaMo ^mB _mYdamd ~mJc, "g`dmXr'H$ma
~mimgmho~ nmQ>rc Ajae: ^mamdyZ Joco hmoVo. ~moYZH$ma R>mH$ao `mZr `m~c gmdaH$amMo A{^ZXZ Ho$co hmoVo. _hfu
{d>c am_Or qeXo Va BVHo$ ^m{dV Pmco H$s, Vo VoWrc ^mfUmV hUmco, H$s "O_OmV Om{V^oXmMm CN>oX
H$a`mgmR>r AmnU (aZm{JarH$a) BV`m {ZYS>m N>mVrZo PQ>V Ag`mMo nmhZ _cm Am ` dmQ>co. hr {dcjU
_Z:H$mVr aZm{Jargma`m nwamU{`Vo`m ZeoV JwJ Agco`m ZJamV Pmcr Var H$er `mVrc {H$r _cm `m
AmXmocZm`m YwaYa dramnmgyZ, ~. gmdaH$amnmgyZ `md`mMr Amho.' Vo nwT>o hUmco H$s, "_r {Z:eH$nUo gmJVmo H$s,
`oWo KS>V Agcocr gm_m{OH$ H$mVr IamoIa Anyd Amho... ho nmhmd`mg _r OJcmo ho {H$Vr ~ao Pmco! Ad`m gmV
dfmV `mZr hr Anyd g_mOH$mVr KS>dyZ AmUcr `m ~. gmdaH$amMm {H$Vr Jmad H$$ Ago _cm Pmco Amho.... hr
gm_m{OH$ H$mVrMr Midi nmhZ _r BVH$m g Pmcmo Amho H$s, XodmZo _mPo Cacoco Am`w` `mZmM mdo! H$maU
_mPo Anwao am{hcoco hoVy nwadrc Va hm draM nwadrc Ago _cm dmQ>Vo.'
`mnojm gmdaH$am`m g_mOH$mVr`m H$m`mMm Jmad AmUIr {H$Vr H$amdm? IamoIa Om{V{ZanojnUo gmdaH$am`m
g_mOH$mVr`m {dMmamMm A`mg H$a`mMr gYr {_imcr `m~c _r dV:cm gwXdr g_OVmo.
AmVm Vwhr hUmc H$s, gmdaH$a EdT>o Ia ~w{dmXr d Wmoa g_mOH$m{VH$maH$ hmoVo ho Amhmcm nQ>co, nU `mZr
qhXddmXr {dMmahr _mS>co AmhoV `mMo H$m`? qhXd ho ~w{dmXm`m d g_mOH$mVr`m {dMmam`m {damoYr dm
{dgJV hmoV Zmhr H$m`? Ahmo, `mMr {M{H$gm H$a`mgmR>rM Va _r `m`mda XmoZ JW {c{hco AmhoV. `mnH$s
g`m CncY Agco`m EH$m JWmMo ZmdM "gmdaH$amMm ~w{dmX Am{U qhXddmX' Ago Amho. AWmV hm _wm
A{YH$ Vn{ecmZo `oWo _mS>Vm `oUma Zmhr. Vmo WmoS>`mV gy$nmZo _mS>Vmo.
W_V: ho n> Ho$co nm{hOo H$s, gmdaH$amMo qhXd hUOo H$moUVm qhXY_ Zho dm qhXgH$Vr qH$dm qhX
OrdZ_y o` dm qhX OrdZnVr Zho. `mZm hdm AgUmam Y_, gH$Vr, OrdZ_y o` AmYw{ZH$ ~w{dmXmda
-
AmYmacocr hmoVr. Oo Oo Cm_, `mo`, {hVH$a, MmJco, J{VH$maH$ Vo Vo `mZm drH$mam`Mo hmoVo. Vohm `mMo qhXd
ho AmnU AmVmn`V nm{hco`m `m`m ~w{dmXr d g_mOH$mVr`m {dMmam`m H$moR>ohr {damoYr `oV Zmhr. WmoS>`mV
gmJm`Mo hUOo `mMo qhXd ho qhX`m am>r` dm amOH$s` EH$dmMr d `m`m `m` h$ajUmMr gH$nZm Amho.
`m >rZo Vr am>r` dm amOH$s` {dMmagaUr R>aVo, Ym{_H$ Zho!
gmdaH$a qhXddmXr Ho$hmnmgyZ Pmco? `mMo n> Cma ho Amho H$s, Vo AX_mZcm Amco Am{U `oWo- hmo, `oWoM,
qhXddmXr ~Zco. `m AWmZo AX_mZ ho gmdaH$am`m qhXd{dMmamMo O_Wi Amho. AX_mZcm `o`mnydu gmdaH$a
qhXY_dmXr hmoVo nU qhXddmXr ZhVo. `m`m {dMmamV Pmcocm H$m{VH$maH$ ~Xc `m AX_mZmV Pmcm. AX_mZ ho
`m`mVrc {dMmaH$mVrMo O_Wi hmo` .
AX_mZ`m o``mnydu gmdaH$amMm Agm g_O hmoVm H$s, `m XoemVrc qhX, _wgc_mZ AmXr gd Y_mMo cmoH$ {_iyZ
`mMo EH$ am> PmcocoM Amho. BYZw`mV `m_mUo {d{dY aJ EH$Ord hmoD$Z OmVmV, VgoM ^maVmV qhX d
_wgc_mZ ho am> hUyZ EH$Ord Pmcoco AmhoV. Aem nH$mao ^maVmV qhXy-_wpc_ Eo` PmcocoM Amho Ago
AX_mZnyd gmdaH$a _mZV hmoVo. `m g_Om`m ^mdmImcrM `mZr AX_mZcm `o`mnydu`m H$mimV "1857 Mo
dmV`g_a' hm JW {c{hcm. eodQ>Mm _moJc ~mXemh ~hmXaemh `mMm Zdm g_mQ> hUyZ gmdaH$amZr `m JWmV
dmJV Ho$co Amho. `m JWmV dhm~r MidirMm Jmad Amho. BamUMm emh ^maVmda gg` MmcyZ o`Vmo Amho `mMohr
dmJV Amho; cmc {H$`mda d gd {hado dO \$S>H$V AmhoV `mg gmdaH$a _mZdXZm XoV AmhoV; H$m{\$amZm R>ma
_maUo `mZm `mo` dmQ>V Amho; `mV "{OhmX'Mm Jmad Amho; dmJVmh AWmZo "{OhmX' eX `m JWmV 17 doiog
Amcocm Amho. e[a`VMo am` AmU`mMm OmhraZm_m {g H$aUm`m _m. Ah_Xemh `mMm `mZr H$m{VH$maH$mMo
_wHw$Q>_Ur hUyZ gdm{YH$ Jmad Ho$cm Amho. `mM OmhraZm`mV `m _mcdrZo ^maVmMm amO_wI Hw$ae demMmM
Agbm nm{hOo, nU Vgm H$moUr {imbm ZmhrM Va Vmo Aa~ Agmdm, Am{U Vmohr Z {imbm Zmhr Va H$moUVmhr nU
wgbmZ Agmdm Ago hQ>bo Amho. gmdaH$amZm ho H$go nQ>bo Agmdo? mMo H$maU ho H$s, VmonV mZr BbmMm
AmgM Ho$bobm ZhVm. BbmMo VdkmZ d {eH$dU mMr mZm wirM m{hVr ZhVr. BVa gd qhX
ZommUo Vohr mg~YmV AkmZr hmoVo. "{OhmX', "H$m$sa' BmXr eXmMm AWhr mZm mhrV ZhVm. mwio
1857Mm CR>md hm ^maVmbm "Xma-Cb-Bbm' H$amgmR>rMm, moJb gmmmMr nwZWmnZm H$amgmR>rMm,
wpb CR>md hmoVm, {OhmX hmoVm ho AXmZnyd H$mimVrb gmdaH$amZm H$imbobo ZhVo. m, AXmZmV Ammda
mZr wpb ZmMm Amg Ho$bm. mgmR>r BbmMm Amg Ho$bm. AXmZmV Hw$amU mJdyZ KoD$Z mMm
Amg Ho$bm. n[aUmV, mm wpb{dfH$ {dMmamV n[adVZ Pmbo. Vo qhXd{Z> ~Zbo. AXmZMo H$mamJh
gmdaH$amm qhXdmMo OWmZ Amho.
AXmZnyd gmdaH$a Ago mZrV hmoVo H$s, qhX d wgbmZ XmoKmMrhr "nw^yr' ^maVM Amho. 1908 gmbr mZr
{b{hbom "{H$a qhXWmZ' m H${dVoV mZr Vgo n>nUo hQ>bobo Amho. "1857Mo dmVga' JWmVhr
OJmVrb "gd YmMm OZH$ AmY Amho' Ago hQ>bo Amho. BbmY hm qhXYmnmgyZ {ZmU Pmbm Amho
m~b mZr A{^mZ $ Ho$bm Amho. Vo AXmZmV Jomda m {dMmamV ~Xb Pmbm. wgbmZmMr "nw^yr'
^maVm~mhoa Amho mMr mZm OmUrd Pmbr.
m doiog ^maVmV Mmby Agbobm qhX-wpb dmX, wpb brJMr WmnZm, {Ibm$V AmXmobZ, AXmZmV
wpb H$mH$Sy>Z qhX H$mMo hmoV Agbobo YmVa Am{U m gdmMo yi emoYmgmR>r mZr Ho$bobm BbmMm
-
Amg mwio mm {dMmamV n[adVZ Pmbo. m AmgmVyZ Vo Aem {ZH$fmbm Ambo H$s, ^maVmV wgbmZ
dV:bm dV am> mZrV AmhoV d mgmR>r Bbmm {eH$dUrMm AmYma KoV AmhoV. {Ibm$V AmXmobZmwio
^maVmVrb CJ {dBbmdmXmMo XeZ OJmbm PmboM hmoVo. wpb brJZo wgbmZ ho dV am> AgmMo Omhra
Ho$bobo hmoVo. BJOmZr AmmnmgyZ am KoVbo AgyZ mZr OmVmZm ho am nwhm AmmH$S>o gmondbo nm{hOo Aer
mJUr wpb ZoVo H$$ bmJbo hmoVo. AXmZmVrb gmdaH$amZm dmQ>bo H$s, qhXy-wpb Z hm gmYm Z ZgyZ Vmo
J^ranUo KoVbm nm{hOo. Ho$di ^md{ZH$ AmdmhZ H$$Z qhX-wpb Eo hmoUma Zmhr. m ZmMr wio YmV d
B{VhmgmV Iyn Imobda Jobobr AmhoV. Vo Aem {ZH$fmbm Ambo H$s, qhXZr gK{Q>V Pmm{edm hm Z
gwQ>mm mJmda oUma Zmhr. wpbmmUoM qhXZrhr gK{Q>V Pmbo nm{hOo. wgbmZ Oa dV:bm am> mZV
AgVrb Va qhXZrhr dV:bm am> mZbo nm{hOo. mVyZM mm ZmV qhXdmMr gH$nZm gmH$ma hmoD$ bmJbr.
AXmZmV ZmV Vma Pmbobm "qhXd' JW aZm{Jarbm Ammda 1924 gmbr mZr eX~ d H$m{eV Ho$bm.
wgbmZ ho EomgmR>r d EH$am>rdmgmR>r gmo~V oV ZmhrV hUyZ mZm dJiyZ BVa gd ^maVrmZm EH$m
dOmImbr AmUmMm mZr {dMma Ho$bm. nU mZm H$moUm ZmdmZo AmoiImMo? mgmR>r mZm "qhX' eX
gwMbm. naVw mZm "qhX' eXmMm YVdmer g~Y oD$ mMm ZhVm. mZwgma mZr "qhX' eXmMr mm
Ho$br H$s, mMr {nV^ y d nw^y ^maV^yr Amho Vmo qhX. {nV^ y hUOo ^maVmV amhUmao gmao bmoH$. "nw y^' hUOo
m ^maVrmm YmMr O^yr. wgbmZmm YmMr O^yr Aa~WmZmV hUOo ^maVm~mhoa Amho hUyZ ^maV
hr mMr nw^y hmoV Zmhr. mom m Xgm H$gmoQ>rZwgma Vo qhX R>aV ZmhrV, nU ^maVr R>aVmV.
wgbmZmMr nw^y ^maVm~mhoa Amho, hm B{Vhmg bjmV KoD$Z A gd ^maVrmZm EH$ AmUmgmR>r mZr
A{Ve H$nH$VoZo hr mm Ho$br hmoVr. m mowio wgbmZm~amo~a {MZ, y d nmaer hogwm qhXm
~mhoa am{hbo. gmdaH$amMr BN>m mZm Aem H$mao ~mhoa R>odmMr ZhVr. nU YVdmMm g~Y oD$ Z XoVm mm
H$amm AS>MUrwio Vohr "qhX'm ~mhoa am{hbo. Ia hUOo ^maVmVrb "{~Ja-wgbmZ' hUOo "qhX' AgoM
mZm hUmMo hmoVo. nU qhXm moV wgbmZ eX H$embm hUyZ Ver mm Pmbr Zmhr. naVw mm
ZmV qhX ho ^maVmVrb {~Ja wgbmZmMo nmr Zmd hmoVo ho n>nUo {XgVo.
gmdaH$amMm "qhX' AgmgmR>r H$moUVohr {d{e> YZ AgmMr JaO Zmhr. {d{e> YJW, Ynwf, Xod,
Amm, dJ, ZaH$, moj dJao H$mhrhr mZmMm "qhX'er g~Y Zmhr. "qhX'Mm g~Y $$ m $sm d
mm Ymm O^yrer Amho, H$moUm YVdmer Zmhr. AYm{H$ dm ZmpVH$ ^maVrhr "qhX' Agy eH$Vmo,
H$maU Vmo {dMma ^maVmV Obobm Amho. 1941m OZJUZom doiog qhXwhmg^oMo Aj m ZmmZo gmdaH$amZr
EH$ nH$ {g H$$Z qhXZm AmdmhZ Ho$bo hmoVo H$s, mZr Amnbr Zm|X "qhX' hUyZM H$$Z mdr. mV Agohr
hQ>bo hmoVo H$s, "qhX' ZmdmnwT>o dmQ>mg mZr d{XH$, OZ, ~m, qbJmV, AmgmOr BmXr {bhmdo. "m
qhXbm H$moUVmM Y Zmhr mZo "qhX'm nwT>o "{ZYu' Ago Zm|Xdmdo. mm Vo qhXwY hm H$moUVm EH$ YM
Zmhr. "qhX' ho bmoH$mMo Zmd Amho. qhX bmoH$mMo AZoH$ Y AmhoV. d{XH$, ~m, OZ, erI ho mVrb H$mhr hmoV.
qhXwbmoH$mMo Oo Y Vo gd qhXwY. qhXwY hm w Y d ~m, OZ, erI ho mm emIm d nW ho mZm m
Zmhr. qhXwY nmiVmo Vmo qhX Zho, Va qhX nmiVmo Vmo mMm Y. hm KmoQ>mim Q>mimgmR>r gmdaH$amZr "qhXwY' hm
eX A{O~mV H$mTy>ZM Q>mH$mdm Agm "qhXd' JWmVM gm {Xbobm Amho. mZm Iar qMVm qhX bmoH$mMr Amho,
qhXwYmMr Zho! mMo qhXd qhX bmoH$mm m h$ajUmgmR>r Amho.
-
mm qhXdmMo XmoZ KQ>H$ AmhoV : EH$, qhX bmoH$mMo EH$d d Xgam, qhX bmoH$mMo m h$ajU. XmoZ
^mdmVrb EH$dmbm Ogo AmnU ~Ywd hUVmo, VgoM qhX bmoH$mVrb EH$dmbm gmdaH$a qhXd hUVmV. qhXZmo,
VwMo nydO EH$M AmhoV, VwMm B{Vhmg EH$ Amho, VwMr gH$Vr EH$ Amho, VwMr gwIX:Io EH$M AmhoV- hUyZ
Vwhr EH$ hm, Ago AmdmhZ Vo H$arV AgV. mZm qhXgKQ>Z nm{hOo hmoVo. qhXd hm mMm AmYma hmoVm. AmVm
"qhXd hoM am>rd' hUOo H$m? am>mVrb bmoH$mMo EH$d hUOo am>rd hmo. XoemVrb gdM bmoH$ am>r
>rZo EH$d nmdbobo AgVrb Va m XoemMo am>rd Xoemm ^mJmo{bH$ Zmdmd$Z AmoiIbo OmVo, nU Oa
XoemVrb H$mhr bmoH$ dm JQ> dV:bm dV am> mZV AgVrb Va m XoemVrb ~hgmH$mm EH$dmd$Z
XoemMo am>rd AmoiIbo OmVo hm OJmVbm gmm {Z Amho. mZwgma ^maVmVrb gd bmoH$ am>rQ>m EH$d
nmdbo AgVo Va "^maVrd hoM am>rd' R>abo AgVo. naVw wgbmZ ho dV:bm am> mZV Agmwio Vgo R>aV
ZhVo. Aem pWVrV "~hgmH$d hoM am>rd' m gymZwgma "qhXd hoM ~hgmH$d'Agmwio "qhXd hoM
am>rd' R>aVo, Aer gmdaH$amMr ^y{H$m hmoVr. mMm AW wgbmZmZm am>rd Zmhr Agm hmoV Zmhr, qH$dm
qhXwY dm qhXgH$Vr hUOo am>rd Agmhr hmoV Zmhr. mMm AW EdT>mM hmoVmo H$s, wgbmZ ho dV:bm doJio
am> mZVmV hUyZ ^maV Amn EH$am>rd nmdbobo Zmhr. AWmV $miUrnyd H$mimVrb amOH$s pWVrg~YmMo ho
{dbofU Amho.
qhXdmMm Xgam KQ>H$ hUOo qhXMo m h$ajU hm hmo. mMgmR>r gmdaH$amZr qhXd mS>bo hmoVo. nU m
h$ajU hUOo H$m? Vo mZr dmadma n> Ho$bobo Amho. qhXMo m h$ R>admgmR>r Vo Vohm AmVaam>r
gWm Agbom "brJ Am$ Zoeg'Mr Vdo m H$amg Vma hmoVo. mm qhXd{dMmamMm H|$q~XM "qhXda
Am hmoV Amho d Vmo hmoD$ XoVm H$mm Zo' hm hmoVm. qhXm m h$mMr mMr mJUr Var H$moUVr hmoVr?
1937 Vo 43 m H$mimV gmdaH$a qhXhmg^oMo Aj hmoVo. m H$mimVrb mMr dm{fH$ Ajr ^mfU
"qhXam>XeZ' m nwVH$mV EH${VnUo dmMmbm {iVrb. m gd ^mfUmV mZr "XaS>moB EH$V' m ZmdmZo
ZmJ[aH$mm h$mMr H$mhr gyo mS>br AmhoV. Y{ZanojnUo gd ZmJ[aH$mH$S>o H$go nmhmdo mgmR>r AmXe R>amdrV
Aer Vr gyo AmhoV. ZwmXmIb mVrb H$mhr {dMma mmM eXmV Vwmgmoa R>odVmo.
1937m Ajr ^mfUmV Vo hUmbo : ""Amhmbm wgbmZm~amo~a Ho$di AemM H$maMr EH$s nm{hOo Amho
H$s, {Om moJmZo mV OmVr dm nW dm de dm Y mMm {dMma Z H$aVm gd ZmJ[aH$ "EH$ mUyg EH$ V' m
Vdmda ggmZ arVrZo dmJdbo OmVrb Ago qhXr am {ZmU hmoBb...m ammV gd Xoe~mYd, J Vo
H$moUmhr YmMo dm nWmMo dm demMo AgmoV, nyU gmZVoZo dmJdbo OmVrb... H$moUmMohr m d gmZ A{YH$ma
bw~mS>bo OmUma ZmhrV, qH$dm Xgm H$moUmda Am, A{VH$U hmoD$ {Xbo OmUma Zmhr...wgbmZmMr ^mfm,
gH$Vr d Y mm {deof (KQ>ZmH$) gajUmMr hr XomV oBb.'' Ago Pmmg qhXMo m h$ajU
hmoBb, Ago mMo hUUo hmoVo.
1938m AOoa oWrb EH$m ^mfUmV Vo hUmbo : ""AmMo nmb|Q> Aem d$nmMo Vma hmoBb H$s, m
nmb|Q>mV nmD$b R>odVmM qhX, wgbmZ, nmaer m ^oXmMm mJyghr amhUma Zmhr. gmaom gmao ^maVr m ZmdmZo
g~moYbo OmVrb. H$mJogZo Aer (Y{Zanoj) Umbr aMbr AgVr Va r W H$mJogMm g^mgX Pmbmo
AgVmo...naVw H$mJog am>rdmMm XoImdm m H$arV Amho... Iam Xoem{^mZr VmoM H$s, Omo wgbmZ Ang,
-
qhX ~hg Agbo H$mhr OmUV Zmhr. mm >rbm gmao qhXrM {Xgbo nm{hOoV.'' mZr Im am>rdmMr
mm Ho$br H$s, "qhXr am>mm KQ>H$^yV Aem gd gmOmH$S>o g~wrZo nmhVo VoM Iao {Z m am>rd hmo.'
mM dfum Ajr ^mfUmV Vo hUmbo, "" qhXwam> ho gw$ qhXr am>mm eVoMm mJ ~X H$amMm {dMma
ZmV H$Yrhr AmUV Zmhr...qhXwgmO XoemV ~hg Agbm Var dV:gmR>r H$moUVohr {deof A{YH$ma AWdm
dV gdbV Vmo mJUma Zmhr...Y, de Am{U gH$Vr mMm {dMma Z H$aVm "mUgmJ{UH$ EH$ V' m am>r
VdmMm AJrH$ma qhXwgmO H$arb... AngmH$mZm Amnbm Y nmimMo, Amnbr ^mfm ~mobmMo, dV:nwaVr
Amnbr gH$Vr {dH${gV H$amMo dmV amhrb. m m AQ>tda wgbmZ Amhmbm {iV AgVrb Va
CmM, Vgo Z Pmmg AmMr ~rXdmo R>abobr AmhoV : "mb Va gh, Z mb Va VwmdmMyZ, Am{U {damoYmb
Va Vwhmbmhr {damoYyZ Amhr EH$Q>o qhX qhXWmZm dmVmMm bT>m e oBVmo bT>V amh.'' mVrb "mb Va gh'
hm gmZVom ZmmMm ^mJ A{Ve hdmMm Amho. mZr qhXam>mMr mm Ho$br H$s, "ho am> hUOo nyU
gmZVom nmmda C^mabobo {Z gd mm{UH$ ZmJ[aH$mZm Y {Z de mMm {dMma Z H$aVm gmaIoM A{YH$ma XoUmao
qhXr am>M Agob.'
1939m A{YdoeZmVrb ^mfUmV qhXWmZMr amKQ>Zm H$er Agob m{dfr Vo hUmbo : ""qhXgKQ>Z njmm
Vo qhXWmZMr amKQ>Zm nwT>rb mnH$ Vdmda AmYmamV oBb. gd ZmJ[aH$mZm gmZ A{YH$ma Am{U H$Vo
AgVrb, J mMr OmV dm Y H$moUVmhr Agmo...^mfU, {dMma, Y {Z gK(Q>Zm) BmXrg~YrMo yb^yV
A{YH$ma gd ZmJ[aH$mZm gmaIoM Cn^mo{JVm oVrb. gmdO{ZH$ emVVm, gwdWm {Z am>r AmdH$Vm
mmrW m A{YH$mamda Or ~YZo KmVbr OmVrb Vr Ho$di Ym{H$ dm OmVr {dMmamm AmYmao ZgyZ
gdgmm H$maUmgmR>rM KmbmV oVrb...mnojm A{YH$ am>r YmoaU H$moUVoM Agy eH$Uma Zmhr. Am{U hoM
YmoaU "EH$ Zwmg EH$ V' m gymZo WmoS>mV XedVm oVo. md$Z bjmV oBb H$s, gmm qhXr am>mm
dmT>rer qhXam>mMr H$nZm H$moUmhr H$mao {dgJV Zmhr.''
mM ^mfUmV mZr nwT>o Agohr n> Ho$bo H$s, "Y, gH$Vr, ^mfm mg~Ymm AngmH$mm m
A{YH$mamm {ZpMVrMr KQ>ZoV KmofUm H$amV oBb...Ang dJmbm Amnm ^mfoMo Amnm wbmZm {ejU
XomgmR>r emim H$mT>Vm oBb Am{U VgoM Ym[H$ {Z gmH${VH$ gWm MmbdVm oVrb. mZm ammH$Sy>Z Am{WH$
Aehr {iob. AngmH$mZm mm bmoH$gom mUmV {d{YS>imV {V{Z{Ydhr {iob.'' mnojm
AmOm amKQ>ZoVhr AngmH$mZm A{YH$ A{YH$ma {imbobo ZmhrV. CbQ>, AmOm amKQ>ZoV wgbmZmXr
AngmH$mZm {d{YS>imV amIrd {V{Z{Yd wirM {Xbobo Zmhr. Vohm hrM ^y{H$m mZr BVa {R>H$mUm
AZoH$ ^mfUmVhr mS>bobr Amho. mMr nwZamdmr H$amMr JaO dmQy> Zo.
1939m {~hma mVr qhX gobZmm Ajr ^mfUmVrb nwT>rb {dMma mm gd ^mfUmMo gma hUyZ
mS>Vm oVrb : ""^mJmo{bH$ am>rVom gmmV ^maVdfmbm AmoVUo ho qhXwhmg^oMo o Amho. BVHo$M Zho, Va
qhXwhmg^om >rZo Iar am>rVm VrM hmo H$s, {Om N>moImbr oH$ $s gmZ Agob; {Om bmoH$g^oV
Vwhr H$moUm YmMo AmhmV- wgbmZ AmhmV, {MZ AmhmV H$s hXr AmhmV ho H$moUmbmhr {dMmabo OmUma
Zmhr. Amhr gdmZm qhXWmZr g~moYy. gmdO{ZH$ jomV, gaH$mar ZmoH$mVyZ Vmo qhXwWmZMm Zw Amho H$m Zmhr
d mMr JwUdmm Amho H$s Zmhr EdT>oM nmh. mhZ Iar am>rVm Vr Xgar H$m Agy eH$Vo? Amhr Va
-
N>mVrR>moH$nUo Ago gmJy eH$Vmo H$s, H$mJogEdT>rM H$m nU H$mJognojmhr qhXhmg^m H$mH$U^a A{YH$ am>r
Amho.''
Vohm, gmdaH$a qhXMo m h$ amIUo H$embm hUVmV ho md$Z bInUo n> hmoVo. hmM mm qhXdmVrb
Xgam KQ>H$ hmoVm. qhXMo m h$ajU H$aUo mbmM Vo qhXd amIUo hUV AgV. WmoS>mV gmJmMo hUOo
qhXZm qhX hUy ZH$m, wgbmZmZm wgbmZ hUy ZH$m, {MZmZm {MZ hUy ZH$m. Ago Pmmda qhXZm Oo
h$ {iVrb mZmM gmdaH$a qhXMo m h$ajU hUV. VoM mMo qhXd hmoVo! m h$ajU hm
~w{dmXmMmM ^mJ AgmZo mMo qhXd ho ~w{dmXmm wirM {damoYr ZhVo.
wgbmZmZr dV wpb am>mMm Xmdm mS>bm d qhXda Am H$aUmar 50 Q> o$ dmQ>mMr mJUr Ho$br hUyZ
gmdaH$amZr qhXdmMm d qhXam>mMm {dMma mS>bm. dVwV: mMo o ^maVrd d ^maVr (qhXr) am> hoM hmoVo.
mMo qhXd ho ^maVrdmgmR>rM hmoVo d qhXam>mMm gmam Ame qhXr am>mMmM hmoVm. hUyZM Vo hUV AgV H$s,
wgbmZ ho wgbmZd gmoS>V AgVrb Va r qhXd gmoSy>Z mbm Vma Amho. wgbmZd gmoSy>Z XoUo hUOo
BbmY qH$dm qhXd gmoSy>Z XoUo hUOo qhXwY gmoSy>Z XoUo Zho, dV:Mo dV AbJd gmoSy>Z XoUo hmo.
wgbmZ Oa wpb gKQ>Z gmoSy>Z XoUma AgVrb Va r qhXgKQ>Z gmoSy>Z mbm Vma Amho, Ago mZr m.
emH$V Abr mZm gm{JVbo hmoVo. "OmonV wgbmZ gmhm H$arV ZmhrV d dV:bm dV am> mZVmV VmonV
am> mMm AW qhXam> AgmM gOm', Ago mZr 1939m {~hmamVr qhXgobZmm Ajr ^mfUmV
gm{JVbo hmoVo.
AmO ^maVmV WmnZ Pmbobo am gmdaH$amm ZmV Agbobo qhXwam>M Amho. AmOm amKQ>ZoZo qhX d
wgbmZ o^X Z> Ho$bm Amho d gmdaH$amMr Anojm nyU Pmbr Amho. qH$~hZm mm qhXam>mV AmOm amKQ>ZoV
AmhoV mnojmhr OmV h$ wgbmZmZm {iUma hmoVo. AmOm amKQ>ZoV {d{YS>imV wgbmZmZm H$moUVohr
amIrd {V{Z{Yd Zmhr, H$s Oo mm bmoH$gom mUmV mZm mbm gmdaH$a Vma hmoVo.
gmdaH$amm m {Vgm {dMmamwio r ^m{dV Pmbmo Vmo hUOo mMm gowb[aPMm {dMma hmo. mm Vo
YdmV ho $$ nmabm{H$H$ AWmm YlonwaVo m{XV Agmbm hdo. mZdr OrdZmm Bhbm{H$H$ ^mJmMm
Ymer g~Y AgVm H$mm Zo. mMr ^y{H$m Aer hmoVr H$s, "Y {Zamim, {Z~Y (H$mXm) {Zamim. n{hbm
eX{Z>oMm mV, Xgam j{Z> moJmMm. n{hmMm {df nabmoH$, XgmMm BhbmoH$.' mJo nm{hb om
{dkmZ{Z> {Z~YmVhr mZr hrM ^y{H$m mS>bobr Amho. Ho$mbnmemZo AemM H$maMm gowb[aP VwH$VmZmV
H$gm AmUbm hmoVm mMr m{hVr XoD$Z mZr mMm Jmad Ho$bm Amho. mZr hQ>bo Amho : "VU VwH$mZr n{hm
YS>mmVM Y{Z~Y hm gmg gmoS>dmMo ^arg Z nS>Vm Vmo wir VmoSy>ZM Q>mH$bm... mZr bmoH$g^om
n{hmd{hm ~R>H$sVM dhma{dfH$ Vo Vo gmao Y{Z~Y (YH$mXo) a H$$Z Q>mH$bo...mVd YJW CKSy>Z
gwYmaUoMm Z gmoS>dmm ^mZJS>rV eVH$mZweVHo$ Z IMVm VU VwH$mZr YJW {Qy>Z Vmo gwQ>Vmo H$s H$m Vo
nm{hbo! Vmo H$m YJW {Q>bm {Z VH$mb Vmo Z gwQ>bm! dhmamV YmMr Aer ZS> CabrM Zmhr.'
gmdaH$amZm AerM H$mVr ^maVmV nm{hOo hmoVr. AmVm YJW H$mb~m Pmbo, m mm KmofUoMm AW hmM hmoVm.
mm Vo YJW dm Y hm Ho$di nmabm{H$H$ lonwaVm amhUma hmoVm. mZdmMo Bhbm{H$H$ OrdZmgmR>rMo
Zr{V{Z, H$mXo, {e>mMma BmXr gd H$mhr AmOm gmOmZo, hUOo gmOmVrb bmoH${V{ZYtZr, R>admMo
hmoVo. nmmZo bmoH$emhrV ho A{YH$ma ammH$S>o OmUma hmoVo. ZmJ[aH$mm nmabm{H$H$ OrdZmMm ^mJ YmH$S>o d
-
Bhbm{H$H$ OrdZmMm ^mJ ammH$S>o, Aem {d^mJUrbm Vo gowb[aP hUV AgV. mZm Aem H$maMo gowba
am hdo hmoVo. mZm mM Vdmda AmYmabobr gowba amKQ>Zm hdr hmoVr.
^maVmm amKQ>ZoVrb YdmVmMm yb^yV h$ XmZ H$aUmm H$b 25 o gmdaH$amZr mS>bobr hrM
^y{H$m Ambobr Amho. mV XomV Ambom YdmVmVrb "Ym'Mm AW nmabm{H$H$ d AmmpH$ AWmMm Y
([a{bOZ) AgmM Amho. m H$bmZwgma Bhbm{H$H$ ~m~tg~YmV H$mXo H$amMm A{YH$ma ammbm XomV Ambm
Amho. gdm} mmbmm ZD$ mmYremm KQ>ZmnrR>mZo (AIR1994 SC1918) YdmVmMm d
gowb[aPMm hmM AW Kmo{fV Ho$bm Amho. mV hQ>bo Amho : "(H$b 25 Zwgma) YmMo dmV d
Ym{dfrMr g{hUwVm hr $$ nmabm{H$H$ d AmmpH$ OrdZmnwaVr m{XV Amho... Eo{hH$ OrdZ (secular
life) ho Aem nmabm{H$H$ d AmmpH$ OrdZmnojm doJio AgVo... Eo{hH$ OrdZmMm mV hm Ho$di
(exclusively) emgZmm A{YH$majomVbm Amho... Vohm gowb[aP ho $sMr Ylm Am{U {VMo Eo{hH$ d
^m{VH$ OrdZ mMr $maH$V H$aVo.' hmM gowb[aP gmdaH$amZr O^a mS>bm hmoVm. Y Am{U amOH$maU, Y
Am{U gmOH$maU, Y Am{U Zr{Vyo, Y Am{U H$mXo, Y Am{U ZwmMo Bhbm{H$H$ OrdZ mMr $maH$V
mZm nm{hOo hmoVr. dmVnyd H$mimV Aem H$maMm {Z^}i gowb[aP IUIUrVnUo mS>Umam A ^maVr
am>r ZoVm AndmXmZoM gmnS>ob.
1950o {g Ho$bom EH$m {ZdoXZmV mZr nwhm n> Ho$bo hmoVo H$s, "1937 Vo 43 m H$mbIS>mVrb
qhXwhmg^om AjnXmd$Z r Or ^mfUo Ho$bobr AmhoV mV n>M hQ>bobo Amho H$s, ammMr KQ>Zm hr
ZwVr, ~m~b AWdm Hw$amUmda AmYmabobr Zgmdr, Va Vr AmdV ~w{mm mZUmar Agmdr...ZdrZ
KQ>ZoV gdmZm gmZ A{YH$ma Agmwio qhX, wgbmZ, {MZ gdmer ~Yw^mdmZo dmJmdo.'
1965 gmbr EH$m {ZVH$m{bH$mbm {Xbom wbmIVrV mZr Amnbr O^aMr ^y{H$mM nwZamdm Ho$br hmoVr :
"mPm ^maV Ago EH$ bmoH$emhr am Agob, H$s mV {d{dY Ymm bmoH$mZm Y, nW dm de mMm {dMma Z
H$aVm nyU gmZVoZo (perfect equality) dmJ{dbo OmBb. H$moUmbmhr H$moUmda ^wd JmO{dVm oUma Zmhr,
H$moUmMo dV ZmJ[aH$dmMo gmZ h$ {hamdyZ KoVbo OmUma ZmhrV.'
KQ>Zm Vma hmoV AgVmZm mZr KQ>Zm g{Vrbm Vma H$$Z {dZVr Ho$br hmoVr H$s, "Amnm am>mMo Zmd "^maV',
am>^mfm "qhXr' d am>{bnr "ZmJar' Ago R>adyZ mg KQ>Zm g{VrZo mVm mdr.' oWo mZr XoemMo Zmd
"qhXWmZ' Ago gwMdbo ZhVo ho bjmV KoVbo nm{hOo. mZr mM H$mimV dmnmV boI {bhZ XoemgmR>r EH$
"am>r nMmJ' AgmMr AmdH$Vm {VnmXZ Ho$br hmoVr. m "am>r nMmJmMo Zmd "^maVr nMmJ' Ago gwMdbo
hmoVo, "qhX nMmJ' Ago Zho! mVrb {hmMr Zmdo M, demI... Aer ZhVr, Va {hmZm 1, 2,... 12
Aem AH$mZr AmoiImMr gyMZm Ho$br hmoVr. KQ>Zm g{VrZo Y{Zanoj KQ>Zm Vma Ho$m~b mZr AjmZm
Vma Ho$br hmoVr H$s, Amnm ^maVr am>mMo IaoIwao am>r d$n {g H$$Z XmI{dm~b r VwMo (hUOo
KQ>Zm g{VrMo) A{^ZXZ H$aVmo.'
WmoS>mV, gmdaH$amm m VrZ {dMmamZr r ^m{dV Pmbmo Vo {dMma ZrQ> gOyZ KoVbo Va ho bjmV oBb H$s,
gmdaH$a ho H$moUmhr ~w{dmmnojm A{YH$ ~w{dmXr, H$moUmhr Adb gmOH$m{VH$maH$mEdT>oM
gmOH$m{VH$maH$, H$moUmhr gowbadmmnojm A{YH$ gowba d H$moUmhr nwamoJmmnojm A{YH$ nwamoJmr d
AmYw{ZH$ hmoVo. dmVnyd H$mimV YmMm {dMma Z H$aVm oH$mbm EH$ V, gmZ h$ mMm nmoQ>{VS>H$sZo nwaH$ma
-
H$aUmam hm EH$od am>r ZoVm hmoVm. H$mJogm EH$mhr Zombm CKS>nUo ho m ZhVo. BVa gdM ZoVo Ymm
AmYmamda njnmV H$$Z wgbmZmm mJUrZwgma {deofm{YH$ma XomMm {dMma mS>rV hmoVo; gmdaH$a ho m
Ymm AmYmao njnmV H$amm {d bT>m XoV hmoVo. ho gmao m XoemVrb {H$Vr bmoH$mZm mhrV Amho? mZr
Ymm AmYmamda h$ R>a{dmMm, njnmV H$amMm {dM