Aeneid Book 3

Selections for 2017/181-33, 69-73 and 80-110, 147-188, 222-348, 369-409, 639-

718

Version: 13 ii 2018

Aeneid 3, 2018

Summary

Book 3 covers the period from sailing away from Troy to the death of Anchises, just before reaching Carthage. It is a tale of false starts and misunderstandings, as they travel around the Mediterranean looking for a new home, and it is during the course of this journey that Aeneas’ destiny becomes clearer to him. The death of his father leaves him indisputably in command of the remains of the Trojan people.

1-12: they build ships for the journey from Troy.

13-48: the ghost of the Trojan prince, Polydorus, appears; the bleeding plant as a warning.

49-72: excursus on Polydorus.

73-120: 1st stop is the island of Delos: the advice there is to ‘seek your ancient mother’

121-46: Aeneas builds a new Pergamum in Crete, but they experience a plague and so return to Delos.

147-209: vision in sleep: there will be an empire and glory for them in Italy. They set sail.

209-77: on arrival the island of the Strophades, his men slaughter some cattle. Harpies episode (with ‘eat your tables’ prophecy)

278-93: celebratory games at Actium for Jupiter and dedication of a shield.

294-373: Buthrotum episode: he meets Andromache who is now married to the Trojan Helenus, having taken over the kingdom of Neoptolemus who has died.

374-505: Helenus confirms Aeneas’ mission; prophecy of the white sow with 30 piglets, and the visit to the Sibyl at Cumae. Farewell to Buthrotum.

506-547: they set sail for Italy. They land at a harbour, and see an omen of four white horses.

548-87: they make for Sicily, avoiding Scylla and Charybdis.

588-691: a member of Odysseus’s crew, Achaemeides, abandoned on Sicily, stumbles across them and warns them to flee. They just manage to escape Polyphemus (the Cyclops).

692-711: an account of their sailing to Ortygia. Anchises dies at Drepanum,

Aeneid 3: some thoughts

Aeneid 3, 2018

POINTERS There is a fair amount of new vocabulary that you will meet in Virgil. The prescribed edition is helpful because it has the vocabulary in alphabetical order at the back. In some ways, what is difficult is that Virgil stretches the meanings of words beyond their ‘core’ meaning. The edition helps (in a way that a full dictionary doesn’t) by having an appropriate meaning for that context and some glosses in the (focused) notes at the foot of the page.

However, it should not be daunting to work out what many words mean, and thus be halfway to being able to translate the passage for the exam if you bear in mind at all times the following:

1. derivations – as always

2. words connected with ones you already know

a. some variations on words you know (different declensions or gender) e.g. sede, sedilis n (seat) rather than sedes, sedis; genus, eris n. (race) gens, gentis (people, clan); ostium (mouth of a river) from os, oris n mouth

b. many nouns from verbs e.g. profugus (refugee) from fugio

c. especially nouns from supines, which become 4th declension nouns e.g. casus, us (misfortune) – from cado I fall

3. but also a lot of words are synonyms of common words:

e.g superi (gods: people above) for d(e)i; altum (the deep) for mare (sea). This category is often using a more poetic register.

4. Finally, Virgil is not afraid of repeating words in close proximity – he can use the same word to bind a short episode together at the beginning and end, so be alert for such use of words.

If you are thinking about these points as your prepare and afterwards as you read through the Latin looking at the translation you will make your task easier.

Bear in mind:

ellipsis (words left out in parallel clauses) need to look out for noun/adjective agreement.

SESSION 1

Postquam res Asiae Priamique evertere gentem

Aeneid 3, 2018

immeritam visum superis, ceciditque superbumIlium et omnis humo fumat Neptunia Troia,diversa exsilia et desertas quaerere terrasauguriis agimur divum, classemque sub ipsa 5Antandro et Phrygiae molimur montibus Idae,incerti quo fata ferant, ubi sistere detur,contrahimusque viros. vix prima inceperat aestaset pater Anchises dare fatis vela iubebat,litora cum patriae lacrimans portusque relinquo 10et campos ubi Troia fuit. feror exsul in altumcum sociis natoque penatibus et magnis dis.terra procul vastis colitur Mavortia campis(Thraces arant) acri quondam regnata Lycurgo,hospitium antiquum Troiae sociique penates 15dum fortuna fuit. feror huc et litore curvomoenia prima loco fatis ingressus iniquisAeneadasque meo nomen de nomine fingo.sacra Dionaeae matri divisque ferebamauspicibus coeptorum operum, superoque nitentem 20caelicolum regi mactabam in litore taurum.forte fuit iuxta tumulus, quo cornea summovirgulta et densis hastilibus horrida myrtus.accessi viridemque ab humo convellere silvamconatus, ramis tegerem ut frondentibus aras, 25horrendum et dictu video mirabile monstrum.nam quae prima solo ruptis radicibus arbosvellitur, huic atro liquuntur sanguine guttaeet terram tabo maculant. mihi frigidus horrormembra quatit gelidusque coit formidine sanguis. 30rursus et alterius lentum convellere vimeninsequor et causas penitus temptare latentis;ater et alterius sequitur de cortice sanguis.

SESSION 2

inde ubi prima fides pelago, placataque venti

Aeneid 3, 2018

dant maria et lenis crepitans vocat Auster in altum, 70deducunt socii navis et litora complent;provehimur portu terraeque urbesque recedunt. 73

Aeneas and his men arrive at Delos, where King Anius meets him

rex Anius, rex idem hominum Phoebique sacerdos, 80vittis et sacra redimitus tempora laurooccurrit; veterem Anchisen agnovit amicum.iungimus hospitio dextras et tecta subimus.templa dei saxo venerabar structa vetusto:'da propriam, Thymbraee, domum; da moenia fessis 85et genus et mansuram urbem; serva altera TroiaePergama, reliquias Danaum atque immitis Achilli.quem sequimur? quove ire iubes? ubi ponere sedes?da, pater, augurium atque animis inlabere nostris.'vix ea fatus eram: tremere omnia visa repente, 90liminaque laurusque dei, totusque moverimons circum et mugire adytis cortina reclusis.summissi petimus terram et vox fertur ad auris:'Dardanidae duri, quae vos a stirpe parentumprima tulit tellus, eadem vos ubere laeto 95accipiet reduces. antiquam exquirite matrem.hic domus Aeneae cunctis dominabitur oriset nati natorum et qui nascentur ab illis.'haec Phoebus; mixtoque ingens exorta tumultulaetitia, et cuncti quae sint ea moenia quaerunt, 100quo Phoebus vocet errantis iubeatque reverti.tum genitor veterum volvens monimenta virorum'audite, o proceres,' ait 'et spes discite vestras.Creta Iovis magni medio iacet insula ponto,mons Idaeus ubi et gentis cunabula nostrae. 105centum urbes habitant magnas, uberrima regna,maximus unde pater, si rite audita recordor,Teucrus Rhoeteas primum est advectus in oras,optavitque locum regno. nondum Ilium et arcesPergameae steterant; habitabant vallibus imis. 110

Aeneid 3, 2018

SESSION 3

nox erat et terris animalia somnus habebat:effigies sacrae divum Phrygiique penates,quos mecum a Troia mediisque ex ignibus urbisextuleram, visi ante oculos astare iacentis 150in somnis multo manifesti lumine, qua seplena per insertas fundebat luna fenestras;tum sic adfari et curas his demere dictis:'quod tibi delato Ortygiam dicturus Apollo est,hic canit et tua nos en ultro ad limina mittit. 155nos te Dardania incensa tuaque arma secuti,nos tumidum sub te permensi classibus aequor,idem venturos tollemus in astra nepotesimperiumque urbi dabimus. tu moenia magnismagna para longumque fugae ne linque laborem. 160mutandae sedes. non haec tibi litora suasitDelius aut Cretae iussit considere Apollo.est locus, Hesperiam Grai cognomine dicunt,terra antiqua, potens armis atque ubere glaebae;Oenotri coluere viri; nunc fama minores 165Italiam dixisse ducis de nomine gentem.hae nobis propriae sedes, hinc Dardanus ortusIasiusque pater, genus a quo principe nostrum.surge age et haec laetus longaevo dicta parentihaud dubitanda refer: Corythum terrasque requirat 170Ausonias; Dictaea negat tibi Iuppiter arva.'talibus attonitus visis et voce deorum(nec sopor illud erat, sed coram agnoscere vultusvelatasque comas praesentiaque ora videbar;tum gelidus toto manabat corpore sudor) 175corripio e stratis corpus tendoque supinasad caelum cum voce manus et munera libointemerata focis. perfecto laetus honoreAnchisen facio certum remque ordine pando.

Aeneid 3, 2018

agnovit prolem ambiguam geminosque parentis, 180seque novo veterum deceptum errore locorum.tum memorat: 'nate, Iliacis exercite fatis,sola mihi talis casus Cassandra canebat.nunc repeto haec generi portendere debita nostroet saepe Hesperiam, saepe Itala regna vocare. 185sed quis ad Hesperiae venturos litora Teucroscrederet? aut quem tum vates Cassandra moveret?cedamus Phoebo et moniti meliora sequamur.'

SESSION 4

inruimus ferro et divos ipsumque vocamus 222in partem praedamque Iovem; tum litore curvoexstruimusque toros dapibusque epulamur opimis.at subitae horrifico lapsu de montibus adsunt 225Harpyiae et magnis quatiunt clangoribus alas,diripiuntque dapes contactuque omnia foedantimmundo; tum vox taetrum dira inter odorem.rursum in secessu longo sub rupe cavataarboribus clausam circum atque horrentibus umbris 230instruimus mensas arisque reponimus ignem;rursum ex diverso caeli caecisque latebristurba sonans praedam pedibus circumvolat uncis,polluit ore dapes. sociis tunc arma capessantedico, et dira bellum cum gente gerendum. 235haud secus ac iussi faciunt tectosque per herbamdisponunt ensis et scuta latentia condunt.ergo ubi delapsae sonitum per curva dederelitora, dat signum specula Misenus ab altaaere cavo. invadunt socii et nova proelia temptant, 240obscenas pelagi ferro foedare volucris.sed neque vim plumis ullam nec vulnera tergoaccipiunt, celerique fuga sub sidera lapsaesemesam praedam et vestigia foeda relinquunt.una in praecelsa consedit rupe Celaeno, 245infelix vates, rumpitque hanc pectore vocem;

Aeneid 3, 2018

'bellum etiam pro caede boum stratisque iuvencis,Laomedontiadae, bellumne inferre paratiset patrio Harpyias insontis pellere regno?accipite ergo animis atque haec mea figite dicta, 250quae Phoebo pater omnipotens, mihi Phoebus Apollopraedixit, vobis Furiarum ego maxima pando.Italiam cursu petitis ventisque vocatis:ibitis Italiam portusque intrare licebit.sed non ante datam cingetis moenibus urbem 255quam vos dira fames nostraeque iniuria caedisambesas subigat malis absumere mensas.'dixit, et in silvam pennis ablata refugit.at sociis subita gelidus formidine sanguisderiguit: cecidere animi, nec iam amplius armis, 260sed votis precibusque iubent exposcere pacem,sive deae seu sint dirae obscenaeque volucres.

SESSION 5

et pater Anchises passis de litore palmisnumina magna vocat meritosque indicit honores:'di, prohibete minas; di, talem avertite casum 265et placidi servate pios.' tum litore funemderipere excussosque iubet laxare rudentis.tendunt vela Noti: fugimus spumantibus undisqua cursum ventusque gubernatorque vocabat.iam medio apparet fluctu nemorosa Zacynthos 270Dulichiumque Sameque et Neritos ardua saxis.effugimus scopulos Ithacae, Laertia regna,et terram altricem saevi exsecramur Ulixi.mox et Leucatae nimbosa cacumina montiset formidatus nautis aperitur Apollo. 275hunc petimus fessi et parvae succedimus urbi;ancora de prora iacitur, stant litore puppes.ergo insperata tandem tellure potitilustramurque Iovi votisque incendimus aras,

Aeneid 3, 2018

Actiaque Iliacis celebramus litora ludis. 280exercent patrias oleo labente palaestrasnudati socii: iuvat evasisse tot urbesArgolicas mediosque fugam tenuisse per hostis.interea magnum sol circumvolvitur annumet glacialis hiems Aquilonibus asperat undas. 285aere cavo clipeum, magni gestamen Abantis,postibus adversis figo et rem carmine signo:AENEAS HAEC DE DANAIS VICTORIBUS ARMA;linquere tum portus iubeo et considere transtris.certatim socii feriunt mare et aequora verrunt: 290protinus aerias Phaeacum abscondimus arceslitoraque Epiri legimus portuque subimusChaonio et celsam Buthroti accedimus urbem.hic incredibilis rerum fama occupat auris,Priamiden Helenum Graias regnare per urbis 295coniugio Aeacidae Pyrrhi sceptrisque potitum,et patrio Andromachen iterum cessisse marito.obstipui, miroque incensum pectus amorecompellare virum et casus cognoscere tantos.progredior portu classis et litora linquens, 300sollemnis cum forte dapes et tristia donaante urbem in luco falsi Simoentis ad undamlibabat cineri Andromache manisque vocabatHectoreum ad tumulum, viridi quem caespite inanemet geminas, causam lacrimis, sacraverat aras. 305

SESSION 6

ut me conspexit venientem et Troia circumarma amens vidit, magnis exterrita monstrisderiguit visu in medio, calor ossa reliquit,labitur, et longo vix tandem tempore fatur:'verane te facies, verus mihi nuntius adfers, 310nate dea? vivisne? aut, si lux alma recessit,Hector ubi est?' dixit, lacrimasque effudit et omnem

Aeneid 3, 2018

implevit clamore locum. vix pauca furentisubicio et raris turbatus vocibus hisco:'vivo equidem vitamque extrema per omnia duco; 315ne dubita, nam vera vides.heu! quis te casus deiectam coniuge tantoexcipit, aut quae digna satis fortuna revisit,Hectoris Andromache? Pyrrhin conubia servas?'deiecit vultum et demissa voce locuta est: 320'o felix una ante alias Priameia virgo,hostilem ad tumulum Troiae sub moenibus altisiussa mori, quae sortitus non pertulit ullosnec victoris heri tetigit captiva cubile!nos patria incensa diversa per aequora vectae 325stirpis Achilleae fastus iuvenemque superbumservitio enixae tulimus; qui deinde secutusLedaeam Hermionen Lacedaemoniosque hymenaeosme famulo famulamque Heleno transmisit habendam.ast illum ereptae magno flammatus amore 330coniugis et scelerum furiis agitatus Orestesexcipit incautum patriasque obtruncat ad aras.morte Neoptolemi regnorum reddita cessitpars Heleno, qui Chaonios cognomine camposChaoniamque omnem Troiano a Chaone dixit, 335Pergamaque Iliacamque iugis hanc addidit arcem.sed tibi qui cursum venti, quae fata dedere?aut quisnam ignarum nostris deus appulit oris?quid puer Ascanius? superatne et vescitur aura?quem tibi iam Troia— 340ecqua tamen puero est amissae cura parentis?ecquid in antiquam virtutem animosque viriliset pater Aeneas et avunculus excitat Hector?'talia fundebat lacrimans longosque ciebatincassum fletus, cum sese a moenibus heros 345Priamides multis Helenus comitantibus adfert,agnoscitque suos laetusque ad limina ducit,et multum lacrimas verba inter singula fundit.

Aeneid 3, 2018

SESSION 7

hic Helenus caesis primum de more iuvencisexorat pacem divum vittasque resoluit 370sacrati capitis, meque ad tua limina, Phoebe,ipse manu multo suspensum numine ducit,atque haec deinde canit divino ex ore ante sacerdos:'nate dea (nam te maioribus ire per altumauspiciis manifesta fides; sic fata deum rex 375sortitur voluitque vices, is vertitur ordo),pauca tibi e multis, quo tutior hospita lustresaequora et Ausonio possis considere portu,expediam dictis; prohibent nam cetera Parcaescire Helenum farique vetat Saturnia Iuno. 380principio Italiam, quam tu iam rere propinquamvicinosque, ignare, paras invadere portus,longa procul longis via dividit invia terris.ante et Trinacria lentandus remus in undaet salis Ausonii lustrandum navibus aequor 385infernique lacus Aeaeaeque insula Circae,quam tuta possis urbem componere terra.signa tibi dicam, tu condita mente teneto:cum tibi sollicito secreti ad fluminis undamlitoreis ingens inventa sub ilicibus sus 390triginta capitum fetus enixa iacebit,alba solo recubans, albi circum ubera nati,is locus urbis erit, requies ea certa laborum.nec tu mensarum morsus horresce futuros:fata viam invenient aderitque vocatus Apollo. 395has autem terras Italique hanc litoris oram,proxima quae nostri perfunditur aequoris aestu,effuge; cuncta malis habitantur moenia Grais.hic et Narycii posuerunt moenia Locri,et Sallentinos obsedit milite campos 400Lyctius Idomeneus; hic illa ducis Meliboeiparva Philoctetae subnixa Petelia muro.quin ubi transmissae steterint trans aequora classeset positis aris iam vota in litore solves,

Aeneid 3, 2018

purpureo velare comas adopertus amictu, 405ne qua inter sanctos ignis in honore deorumhostilis facies occurrat et omina turbet.hunc socii morem sacrorum, hunc ipse teneto;hac casti maneant in religione nepotes.

SESSION 8

sed fugite, o miseri, fugite atque ab litore funemrumpite. 640nam qualis quantusque cavo Polyphemus in antrolanigeras claudit pecudes atque ubera pressat,centum alii curva haec habitant ad litora vulgoinfandi Cyclopes et altis montibus errant.tertia iam lunae se cornua lumine complent 645cum vitam in silvis inter deserta ferarumlustra domosque traho vastosque ab rupe Cyclopasprospicio sonitumque pedum vocemque tremesco.victum infelicem, bacas lapidosaque corna,dant rami, et vulsis pascunt radicibus herbae. 650omnia conlustrans hanc primum ad litora classemconspexi venientem. huic me, quaecumque fuisset,addixi: satis est gentem effugisse nefandam.vos animam hanc potius quocumque absumite leto.'vix ea fatus erat summo cum monte videmus 655ipsum inter pecudes vasta se mole moventempastorem Polyphemum et litora nota petentem,monstrum horrendum, informe, ingens, cui lumen ademptum.trunca manum pinus regit et vestigia firmat;lanigerae comitantur oves; ea sola voluptas 660solamenque mali.postquam altos tetigit fluctus et ad aequora venit,luminis effossi fluidum lavit inde cruoremdentibus infrendens gemitu, graditurque per aequoriam medium, necdum fluctus latera ardua tinxit. 665

Aeneid 3, 2018

nos procul inde fugam trepidi celerare receptosupplice sic merito tacitique incidere funem,vertimus et proni certantibus aequora remis.sensit, et ad sonitum vocis vestigia torsit.verum ubi nulla datur dextra adfectare potestas 670nec potis Ionios fluctus aequare sequendo,clamorem immensum tollit, quo pontus et omnesintremuere undae, penitusque exterrita tellusItaliae curvisque immugiit Aetna cavernis.at genus e silvis Cyclopum et montibus altis 675excitum ruit ad portus et litora complent.cernimus astantis nequiquam lumine toruoAetnaeos fratres caelo capita alta ferentis,concilium horrendum: quales cum vertice celsoaeriae quercus aut coniferae cyparissi 680constiterunt, silva alta Iovis lucusve Dianae.

SESSION 9

praecipitis metus acer agit quocumque rudentisexcutere et centis intendere vela secundis.contra iussa monent Heleni, Scyllamque Charybdinqueinter, utrimque viam leti discrimine parvo, 685ni teneam cursus: certum est dare lintea retro.ecce autem Boreas angusta ab sede Pelorimissus adest: vivo praetervehor ostia saxoPantagiae Megarosque sinus Thapsumque iacentem.talia monstrabat relegens errata retrorsus 690litora Achaemenides, comes infelicis Vlixi.Sicanio praetenta sinu iacet insula contraPlemyrium undosum; nomen dixere prioresOrtygiam. Alpheum fama est huc Elidis amnemoccultas egisse vias subter mare, qui nunc 695ore, Arethusa, tuo Siculis confunditur undis.iussi numina magna loci veneramur, et indeexsupero praepingue solum stagnantis Helori.

Aeneid 3, 2018

hinc altas cautes proiectaque saxa Pachyniradimus, et fatis numquam concessa mouveri 700apparet Camerina procul campique Geloi,immanisque Gela fluvii cognomine dicta.arduus inde Acragas ostentat maxima longemoenia, magnanimum quondam generator equorum;teque datis linquo ventis, palmosa Selinus, 705et vada dura lego saxis Lilybeia caecis.hinc Drepani me portus et inlaetabilis oraaccipit. hic pelagi tot tempestatibus actusheu, genitorem, omnis curae casusque levamen,amitto Anchisen. hic me, pater optime, fessum 710deseris, heu, tantis nequiquam erepte periclis!nec vates Helenus, cum multa horrenda moneret,hos mihi praedixit luctus, non dira Celaeno.hic labor extremus, longarum haec meta viarum,hinc me digressum vestris deus appulit oris. 715sic pater Aeneas intentis omnibus unusfata renarrabat divum cursusque docebat.conticuit tandem factoque hic fine quievit.

Contexts, concepts and digressions

Session 1overview, orientation with Homer’s Odyssey and Iliad and intertext

Session 2defining the hero: Odysseus and Aeneas

Session 3the Alexandrian intertext

Session 4the commentators: Servius

Session 5modern commentators and obsessions

Aeneid 3, 2018

Session 6character through speech

Session 7the Augustan context

Session 8the manuscript tradition

Session 9putting it together

Aeneid 3, 2018