Quarterly Journal of

Child Mental Health

205

Vol. 7, No. 1, Spring 2020

205

Research Paper

Comparison of the Effectiveness of Mindfulness-Based Cognitive Therapy and

Emotion Regulation Training on Parental Stress of Mothers with Aggressive Children

Afsaneh Shokri1, Reza Kazemi*2, Mohammad Narimani3&4, Somayeh Taklavi2

1. Ph.D. Student of Psychology, Ardabil Branch, Islamic Azad University, Ardabil, Iran

2. Assistant Professor, Department of Psychology, Ardabil Branch, Islamic Azad University, Ardabil, Iran

3. Professor, Department of Psychology, Ardabil Branch, Islamic Azad University, Ardabil, Iran

4. Professor, Department of Psychology, Faculty of Psychology and Educational Sciences, University of Mohaghegh Ardabili,

Ardabil, Iran

A R T I C L E I N F O

A B S T R A C T

Keywords:

Aggression,

Mindfulness-based

Cognitive Therapy,

emotion regulation

training,

parental stress

Received: 10 Dec 2019

Accepted: 15 Mar 2020

Available: 20 Jun 2020

Background and Purpose: Aggression is one of the major problems in schools. Family members,

especially mothers play an important role in the development of aggressive behaviors in children.

The purpose of this study was to compare the effectiveness of mindfulness-based cognitive therapy

and emotion regulation training on parental stress of mothers with aggressive children.

Method: This study was an experimental research with pretest-posttest control group design. The

population included all the female students studying at the primary schools of Namin city in the

academic year of 2018-2019 (N=540) together with their mothers. Totally, 217 students as the initial

sample were selected by multi-stage clustering sampling and the aggression questionnaire was

completed for them by the teachers. Finally, considering the inclusion criteria, mothers of 60

aggressive student were selected as the study sample and randomly assigned to any of the three

groups (n=20 per group). Data were collected by Shahim's Aggression Scale (Shahim, 2006) and

Parenting Stress Questionnaire (Abidin, 2016) and analyzed by ANCOVA through using SPSS

Version 20.

Results: Data analysis showed that both mindfulness-based cognitive therapy and emotion regulation

training were effective in decreasing the parental stress of mothers with aggressive children. Also,

mindfulness-based cognitive therapy was more effective in decreasing the parental stress of mothers

with aggressive children in comparison to emotion regulation training (p<0.05).

Conclusion: Considering the higher effectiveness of mindfulness-based cognitive therapy on

parental stress, it can be concluded that through techniques such as paying attention to breathing and

body and turning awareness here and now, mindfulness affects the cognitive system and information

processing and reduces mental rumination and dysfunctional attitudes in people, and these changes

can reduce parental stress.

Citation: Shokri A, Kazemi R, Narimani M, Taklavi S. Comparison of the effectiveness of mindfulness-based cognitive therapy and emotion

regulation training on parental stress of mothers with aggressive children. Quarterly Journal of Child Mental Health. 2020; 7(1): 205-219.

http://dx.doi.org/10.29252/jcmh.7.1.18

* Corresponding author: Reza Kazemi, Assistant Professor, Department of Psychology, Ardabil Branch, Islamic Azad University, Ardabil, Iran.

E-mail addresses: Dr_reza.kazemi@yahoo.com

2476-5740/ © 2019 The Authors. This is an open access article under the CC BY-NC-ND license

).nd/3.0/-nc-https://creativecommons.org/licenses/by(

1911بهار ، 1، شماره هفتمدوره فصلنامه سلامت روان کودک

602

مقاله پژوهشی

و آموزش تنظیم شناختی هیجان آگاهیدرمانی مبتنی بر ذهنمقایسه اثربخشی شناخت

بر تنیدگی والدینی مادران کودکان پرخاشگر

2سمیه تکلوی، 4و3نریمانی، محمد 2*، رضا کاظمی1افسانه شکری

اسلامی، اردبیل، ایرانشناسی، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد دانشجوی دکترای گروه روان. 1

شناسی، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران گروه روان استادیار. 6

شناسی، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایرانگروه روان استاد. 3

شناسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل ایرانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانگروه روان استاد. 4

مشخصات مقاله

چکیده

:هادواژهیکل

پرخاشگری،

درمانی مبتنی بر شناخت

آگاهی،ذهن

آموزش تنظیم شناختی هیجان،

تنیدگی والدینی

11/01/19دریافت شده:

62/16/19پذیرفته شده:

31/03/11منتشر شده:

نقش مهمی را در تحول مادران، خانواده به خصوص ت و اعضای سارس امددر ساسی ی یکی از مشکلات ااشگرخپر زمینه و هدف:

ا آموزش تنظیم ب آگاهیدرمانی مبتنی بر ذهنکنند. هدف از پژوهش حاضر، مقایسه اثربخشی شناخترفتارهای پرخاشگرانه کودکان ایفا می

شناختی هیجان بر تنیدگی والدینی مادران کودکان پرخاشگر بود.

جامعه آماری این پژوهش تمامی آزمون و همراه با گروه گواه بود. پس –آزمون پژوهش از نوع مطالعات آزمایشی با طرح پیش این روش:

نمونه روش با استفاده ازبود. نشان( به همراه مادرا240)تعداد: 1۷-19دانش آموزان دختر دوره ابتدایی شهرستان نمین در سال تحصیلی

آموزان به عنوان نمونه اولیه انتخاب و پرسشنامه پرخاشگری توسط معلمان برای آنها نفر از دانش 61۷تعداد یاچند مرحله یاخوشهگیری

طور پژوهش به عنوان نمونه پژوهش انتخاب و به به ورود ایه ملاك احراز آموزان بانفر از مادران این دانش 20تکمیل شد و درنهایت

ه تنیدگیپرسشنام( و 1392شهیم )شهیم، مقیاس پرخاشگری ابزار گردآوری اطلاعات شامل نفره جایدهی شدند. 60تصادفی در سه گروه

انجام شد. SPSS 60باها با استفاده از تحلیل کوواریانس بود. تجزیه و تحلیل داده (1112)آبیدین، والدینی

آگاهی و آموزش تنظیم شناختی هیجان، هر دو تأثیر معناداری در درمانی مبتنی بر ذهنها نشان داد که مداخله شناختتحلیل داده ها:یافته

تی ناخآگاهی نسبت به آموزش تنظیم شدرمانی مبتنی بر ذهنکاهش تنیدگی والدینی مادران کودکان پرخاشگر داشتند. همچنین شناخت

(.>02/0pهیجان، اثربخشی بیشتری در کاهش تنیدگی والدینی مادران کودکان پرخاشگر داشته است )

آگاهی از ت که ذهنتوان نتیجه گرفآگاهی بر تنیدگی والدینی میدرمانی مبتنی بر ذهنبا توجه به اثربخشی بیشتر شناخت گیری:نتیجه

کردن آگاهی به اینجا و اکنون، بر نظام شناختی و پردازش اطلاعات فرد تأثیر گذاشته و طریق فنونی مانند توجه به تنفس و بدن و معطوف

شود. این تغییرات در نهایت باعث کاهش تنیدگی والدینی در فرد باعث کاهش نشخوارهای فکری و نگرش های ناکارآمد در افراد می

شود.می

.شگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایرانشناسی، واحد اردبیل، دانگروه روان استادیار، کاظمی رضا نویسنده مسئول: *

Dr_reza.kazemi@yahoo.comرایانامه:

042- 33۷69060تلفن:

و همکاران افسانه شکری درمانی و آموزش تنظیم شناختی هیجان بر تنیدگی والدینی مادران کودکان پرخاشگرمقایسه اثربخشی شناخت

60۷

کون روات لام سمهلناصف

ك، د

ره دو

۷ره ما ش،

1 ،ار به

1311

مقدمهدهند. در کشورهای ای از جمعیت جهان را تشکیل میکودکان قشر عمده

رسد درصد می 22تقریباً به در حال توسعه سهم کودکان از کل جمعیت

ترین مراحل زندگی است که در آن شخصیت . دوران کودکی از مهم(1)

های تگینایافشگیرد. اغلب اختلالات و سازریزی شده و شکل میفرد پایه

رفتاری پس از دوران کودکی ناشیییی از کمبود توجه به دوران حسیییاس

ت. این کودکی و عییدم هییدایییت صیییحی در رونیید تحول کودك اسییی

توجهی منجر بییه عییدم سیییازش و انطبییا بییا محیط و بروز انحرافییات بی

(. کودکان در مقطع 6شییود )گوناگون در ابعاد مختلف برای کودك می

ابتدایی با مشکلات متعددی مانند اختلالات هیجانی رفتاری مواجه هستند.

(. این 3درصییید اسیییت ) 63شییییوع اختلالات رفتاری در کودکان ایرانی

ات در کودکان دبستانی منجر به بروز اختلالاتی مانند سط بالایی از مشکل

رفتاری اسییت که باعث ،1پرخاشییگری(. 4شییود )پرخاشییگری درآنها می

شییود و ممکن اسییت کلامی )مانند تهدید( یا تهدید و احتمالاً آسیییب می

رد دیگری( ف بهفیزیکی )مانند ضیربه زدن، گاز گرفتن، و یا پرتاب اشیییا

نقش مهمی را در تحول رفتارهای پرخاشیییگرانه محیط خانواده بیاشییید.

(. این نکته بدین معناسیییت که پرخاشیییگری 2کنید )کودکیان بیازی می

کودك ممکن است تا حدودی ناشی از عوامل مرتبط با خانواده همچون

های والدگری، مشکلات روانی، و پرخاشگری تعارضات والدینی در شیوه

والدین در مدیریت رفتار کودك، تعامل منفی و نیاتوانی (9-2والیدین )

(. آبیییدین تنیییدگی1) بییاشیییید 6کودك، و نیز تنیییدگی والییدینی-والیید

تی، شناخوالدگری را حاصل اثر تعاملی خصوصیات والدین )سلامت روان

شییناسییی آسیییب های شییخصیییتی،احسییاس خودکارآمدپنداری، ویژگی

ری، مزاج، تقاضامندی( پذیهای فرزندان )قدرت انطبا روانی( و ویژگی

را فرزندی-مشکلات رفتاری فرزندان و تعاملات ناکارآمد والد وداند می

ه در والدین و مختل کننده کارکرد خانواد تنیدگیایجاد از منابع گسترده

تنیییدگی والییدگری همچنین بییه عنوان ییی (.11و 10کنیید )ذکر می

با شییخصییی مرتبط های موقعیتی و منابعاختلاف درك شییده بین خواسییته

(. 11نقش والدینی تعریف شده است )

1. Aggression

2. Parenting stress

3. Conger & Elder

ادراك والدین از سط تنیدگی مزمن ناشی از بزرگ کردن فرزندان

تواند به ی فضای عاطفی منفی در خانواده مانند احساس آشفتگی و می

سیرخوردگی، ناکارآمدی والدینی، و عدم حسیاسیت در والدگری منجر

سط بالای تنیدگی والدینی با توانایی(. تصور بر این است که 16شیود )

مراقبت کننده برای مقابله مؤثر با مشیییکلات مرتبط با والدگری، دخالت

(. تنیدگی والدینی به عنوان احسییاسییات منفی نسییبت به خود و 13دارد )

شییود و طبق تعریف، این احسییاسییات منفی مسییتقیماً به فرزندان تجربه می

( 12)به نقل از 3(. کانگر و الدر14د )شوتقاضاهای والدین نسبت داده می

کنند که تنیدگی والدین از بیان می 4بر اسیییاس الگوی تنییدگی خیانواده

هیای والدگری و روابط خانوادگی بر سیییلامت طریق اختلیال در مهیارت

ری، والدگ تنیدگیبدین ترتیب که گذارد؛ شناختی فرزندان تأثیر میروان

ذیرتر شدن والدین را افزایش داده و احتمال ایرادگیرتر شدن و تحری پ

در (. 12برد )احتمال بروز رفتارهای ضیییداجتماعی در کودکان را بالا می

مطالعات بسییاری نشییان داده شییده اسییت که والدین کودکان با اختلالات

ای هیینمود، میزان بیالیایی از تنییدگی والیدینی و آشیییفتگیرفتیاری برون

(. 1۷-11ن کودکان بهنجار دارند )شیییناختی را در مقایسیییه با والدیروان

کودك عامل -تعامل منفی مادربیدین ترتییب براسیییاس این مطیالعات،

شود؛ این روابط نامناسب و مهمی در پرخاشیگری کودکان محسیوب می

شییناختی بین والدین و کودك به صییورت ی دور های روانآشییفتگی

یوب را دهید کیه باید برای تصیییحی آنها، این چرخه نامعبیاطیل رم می

شناختی مادران برای سلامت های روانو از این رو توجه به درمان شکست

لعات بررسی متون و مطا گرفته است.روان کودکان بسیار مورد توجه قرار

های ناشیییی از دهید که برای مقابله با تنیدگیشییینیاختی نشیییان میروان

گذار آگاهی تأثیرهای شیییناختی مانند ذهنهای دشیییوار، مهارتموقعیت

( در پژوهشییی نشییان داد که 66)به نقل از 2کابات زین(. 61-60اسییت )

آگاهی یکی از آرامی و مراقبه ذهنآگیاهی بیا تلفیقی از تنآموزش ذهن

نی بر درمانی مبتشناختاست. تنیدگی های درمانی مبتنی بر کاهشروش

یامسیتلزم راهبردهای رفتاری و شناختی و فراشناختی ویژه 2آگاهیذهن

برای متمرکز کردن فراینید توجه اسیییت که به نوبه خود به جلوگیری از

هییای عوامییل ایجییاد کننییده خلق منفی، فکر منفی، گرایش بییه پییاسییی

4. Family Stress Model (FSM) 5. Kabbat Zin

6. Mindfulness-based cognitive therapy

و همکاران افسانه شکری درمانی و آموزش تنظیم شناختی هیجان بر تنیدگی والدینی مادران کودکان پرخاشگر مقایسه اثربخشی شناخت

609

ك، دوره ت روان کود

صلنامه سلامف

۷، شماره 1

، بهار 1311

هایگیری افکار و هیجانکننده و رشییید دیدگاه جدید، و شیییکلنگران

تواند با تنظیم توجه، توسعه آگاهی میهنذ (.63شود )خوشایند، منجر می

ناختی، تمرکز زدایی و پذیرش نسیییبت به محتویات ذهنی آگاهی فراشییی

هدف اصلی (.64نایافته مؤثر باشد )های سیازشبنهخود، در کاهش روان

آگییاهی این اسییییت کییه مراجع از طریق در درمییانگری شییینییاختی ذهن

جویی از آثار فعالیت مجدد فکری،آگاهی یابد و از طریق حفظ خودنظم

مانی درایج مطالعات نشان داد که شناختحالت آگاهی در لحظه بماند. نت

(، کاهش 62-62آگیاهی بیاعث کاهش تنیدگی والدگری )مبتنی بر ذهن

(، ارتقا سییلامت روان مادران 61-6۷تنیدگی، افسییردگی و اضییطراب )

شیییود. همچنین ( می36-31( و کاهش مشیییکلات رفتاری کودکان )30)

مادران بهتر از آگاهی محمدی و همکاران نشیییان دادند که آموزش ذهن

و بر کاهش تنیدگی والدینآگاهی فرزندان درمانی مبتنی بر ذهنشناخت

.(33)نوجوان مؤثر است -تعارض والد

میداخلیه درمیانی دیگر دربیاره کاهش تنش و تنیدگی در خانواده و

دهد که نشان می مطالعات. است 1والدین، آموزش تنظیم شناختی هیجان

آموزش تنظیم شییینییاختی هیجییان بر تنیییدگی والییدگری مییادران دارای

تنظیم هیجان به عنوان اثربخشی (. 32-34کودك پرخاشیگر مؤثر است )

تواند با هماهنگ کردن فرایندهای یی توانیایی رفتاری و شیییناختی می

ذهنی، زیستی، و انگیزشی موجب تثبیت ارتباط فرد با محیط شده و او را

ها تجهیز کند و دررآمد و مناسب در برخورد با موقعیتهای کابه پاسی

لات ختلاری از ا(. بسیا3۷نتیجیه حس کیارآمیدی فرد را بهبود بخشییید )

هیجانی تحت ری، و فتا، رشناختی، جسمانیی هالختلااجمله کودکان از

ثباتی هیجانی که بی(. 39آید )د میجووبه مادران شفتگی هیجانی آتأثیر

ای کودکان مبتلا به اختلال رفتاری با آن درگیر بیه خصیییوص مادران دار

هسییتند به خشییم نامناسییب، احسییاسییات مزمن، پوچی و نوسییان خلقی، و

شیییود. این های هیجانی منجر میدهی مکرر و شیییدید به محركپاسییی

وانایی ثباتی رفتاری، تشیییود تا مادر دچار بیثباتی هیجانی سیییبب میبی

گیختگی شییدید فیزیولوکی ، ومهارگی ضییعیف بر هیجانات خود، بران

تفیاوت معنییاداری از نظر تنظیم (.31فردی شیییود )اختلیال در روابط بین

های با کودکان دارای مشکلات رفتاری و خانواده های هیجان در خانواده

از تنیییدگی و بالایی ح نی که سطودرا(. ما40) غییربییالینی وجود دارد

2. Emotion regulation training

، لدینیوانقش ی یفاابا مقابله کننیید درمیتجربه را هیجانی ت مشکلا

جه ابا مشکلاتی مون کادتربیت کودر نتیجه و درهند دمین ضعف نشا

هد اخول نبادبه دك را کوری در فتای رهالختلاایش افزامیشوند که

گیامی مؤثر در بهبود روابط والید و آموزش تنظیم هیجیان(. 41شت )دا

جانی منفی هیی هادهبرده از راستفااموجب کاهش ( و 32)کودك بوده

(.34د )میشوآور در مادران تنشیط امقابله با شرای بر

به طور اجمالی بررسییی و مهار تنیدگی والدینی به طور مشییخ در

ود تر با فرزند خمادران کودکان پرخاشییگر به واسییطه ارتباطات نزدی

در ابعاد متفاوت شناختی و هیجانی، حائز اهمیت است. باید توجه داشت

مانی ت درخلااثربخشی مداسی ربرای بریی که ایشههوژیب پیغلدر ا که

مطالعات تمرکز ، تیساه یگرفتم ایینجن ااییکدکوی خاشگربر پرمختلف

ی و بر روی کودکان پسر بوده است و پرخاشگرر شکال آشکااتر بر یبیش

در و نه مادرانشییان؛ درمان نیز بر روی خود کودکان انجام شییده اسییت

ن کودك و نوجوان بر پرخاشگری های اخیر متخصصاحالی که در سال

شیییود و در درمان پرخاشیییگری ای که در دختران بیشیییتر دیده میرابطه

کودکان بر اقدامات پیشیگیرانه و مداخلات توانمندسیازی والدین، بیشتر

گان در این پژوهش کنند(. به همین دلیل مشیییارکت46اند )تمرکز کرده

نییییاه یییتوجه باند. شده از میان مادران کودکان دختر پرخاشگر انتخاب

های رفتاری کودکان، اثرات منفی ، شییییوع بیالیای اختلیالیتهاودمحد

اختلیالیات رفتیاری بر عملکرد فردی و خانوادگی، نقش مادران در بروز

ها و پراکندگی و مشیییکلیات رفتیاری کودکیان، توجیه به تنوع پژوهش

های همداخل هیای اخیر دربارهگونیاگونی اثربخشیییی مطیالعیات در دهیه

آگاهی و آموزش تنظیم شناختی هیجان بر درمانی مبتنی بر ذهنشیناخت

روی مادران، و خلأ پژوهشیییی موجود در این زمینه درکشیییورمان باعث

واند تریزی و اجرای این مطالعه شده است. زیرا نتایج این مطالعه میطرح

های حیطه سلامتتلویحات نظری و عملی مهمی درباره مؤثرترین درمان

روان مادران و کاهش مشیییکلات رفتاری کودکان از طریق بهبود رابطه

پژوهش حاضییر با هدف بررسییی کودك داشییته باشیید. بنابراین –والد

موزش آگاهی و آدرمانی مبتنی بر ذهنتفاوت در زمینه اثربخشی شناخت

تنظیم شناختی هیجان بر کاهش تنیدگی والدگری مادران دارای کودك

که اثربخشییی گویی به این مسییهله اسییت پاسیی پرخاشییگر، در صییدد

و همکاران افسانه شکری درمانی و آموزش تنظیم شناختی هیجان بر تنیدگی والدینی مادران کودکان پرخاشگرمقایسه اثربخشی شناخت

601

کون روات لام سمهلناصف

ك، د

ره دو

۷ره ما ش،

1 ،ار به

1311

آگاهی و آموزش تنظیم شناختی هیجان بر درمانی مبتنی بر ذهنشیناخت

والدگری چگونه است؟ تنیدگی

روشپژوهش حاضیییر از نوع :کنندگانشرررکرت و پژوهش طرح )الف

آزمون و همراه با گروه پس –آزمون مطیالعیات آزمیایشیییی با طرح پیش

آموزان دختر آماری این پژوهش شیییامل تمامی دانش گواه بود. جیامعیه

( به 240تعداد: ) 1۷-19دوره ابتدایی شییهرسییتان نمین در سییال تحصیییلی

نفر از 61۷جییامعییه آمییاری، تعییداد بود. از این آنهییا هیمیراه مییادران

آموزان پایه چهارم، پنجم، و شییشییم به عنوان نمونه اولیه انتخاب و دانش

کمیل آموزان تتوسط معلمان برای این دانشپرسشنامه پرخاشگری شهیم

پرخاشیییگر) ی بر اسیییاس نمرات بالا در مقیاسنفر ۷1شییید و تعیداد

20آموز پرخاشییگر انتخاب شییدند وانحراف معیار بالاتر(، به عنوان دانش

به های ورود به پژوهشبیا احراز ملیاكآموزان نفر از میادران این دانش

طور تصییادفی، و از طریق جدول اعداد عنوان نمونه پژوهش انتخاب و به

نفره ) دو گروه آزمایشییی و ی گروه گواه( 60تصییادفی در سییه گروه

شیناختی افراد نمونه بر اساس سن و های جمعیت. ویژگیجایدهی شیدند

درصد 22شناختی نشان داد که های جمعیتمیزان تحصییلات بود و یافته

درصد نیز در دامنه 42سال، و 32تا 60کنندگان در دامنه سنی از شرکت

کنندگان درصد از شرکت 3/19سال قرار دارند. همچنین 20تا 32سینی

درصیید دیملم، و 3/63درصیید متوسییطه، ۷/41دارای تحصیییلات ابتدایی،

درصییید نیز دارای تحصییییلات دانشیییگاهی بودند. میانگین سییینی و ۷/12

و 10/33رتیب )آگاهی به تانحراف اسیییتاندارد برای گروه آموزش ذهن

(، گروه 334/4و 22/32(، گروه آموزش تنظیم شییینیاختی هیجان )43/2

36/32کنندگان )( و میانگین سییینی کل شیییرکت0۷4/2و 20/32گواه )

تمایل و رضیییایت هیای ورود این پژوهش شیییامل ( بود. ملیاك21۷/2و

های عیدم درییافیت درمیانآگیاهیانیه برای شیییرکیت در طرح پژوهش،

ان سواد خواندن و نوشتن، میزدارا بودن ماه گذشته، 2شیناختی طی روان

و نی رواشدید ی هالختلاد اجوعدم و، سییال 20تا 60داشییتن سیین بین

مصییاحبه بالینی بر اسییاس نسییخه انجام دان ) با گری روانهاف دارومصر

آموزپنجم راهنمای تشییخیصییی و آماری اختلالات روانی(، داشییتن دانش

غیبت ملاك های خروج شیییامل ی؛ و توانی ذهنسیییالیه فیاقید کم10-16

1. Overt and rrelational aggression questionnaire

ها زشیییی و انجام ندادن تکالیف جلسیییهموت آجلسادر جلسه دو قل احد

بود.

ابزار( ب

این پرسشنامه توسط شهیم در :1ای و آشکار. مقیاس پرخاشیگری رابطه1

گویه است که 61سیاخته شیده اسیت. این پرسیشینامه دارای 1392سیال

یاس سنجد. مقکودکان دبستانی میای و آشیکار را در پرخاشیگری رابطه

مقیاس پرخاشگری جسمانیپرخاشگری رابطه ای و آشکار دارای سه زیر

گویییه(، و 2فعییال )گویییه(، پرخییاشیییگری واکنشیییی کلییامی و بیش ۷)

گویه( اسیت. این پرسیشنامه توسط معلم تکمیل 9ای )پرخاشیگری رابطه

6ی بار در ماه نمره، 1گیذاری به گزینه به ندرت شیییود. برای نمرهمی

گیرد نمره تعلق می 4نمره، و گزینه اغلب روزها 3نمره، ی بار در هفته

(. در پژوهش شیهیم پایایی این پرسیشنامه با استفاده از ضریب آلفای 43)

عال به فای، واکنشییی و بیشکرونبام برای پرخاشییگری جسییمانی، رابطه

زارش شییده است. گ 11/0و برای کل مقیاس 93/0و 91/0، 92/0ترتیب

همچنین، ارزیابی روایی این پرسشنامه با استفاده از تحلیل عوامل با محور

اج سه عامل با ارزش ویژه بیش از اصیلی و چرخش مایل منجر به اسیتخر

KMOکند و ضریب ی شد که پنجاه و نه درصد واریانس را تبیین می

دار بوده اسیییت. و آزمون بارتلت برای کرویت داده ها معنا 16/0برابر بیا

ها و نمره کل مؤلفه پرخاشگری جسمانی از ضیریب همبسیتگی بین گویه

ل از ای و نمره ک، ضیریب همبستگی بین پرخاشگری رابطه96/0تا 4۷/0

هییا و نمره کییل مؤلفییه ، ضیییریییب همبسیییتگی بین گویییه94/0تییا 2۷/0

در (. 44متغیر بوده است )0/ 23تا 6/0فعال از پرخاشگری واکنشی و بیش

محاسییبه 94/0پژوهش حاضییر ضییریب آلفای کرونبام برای کل مقیاس

شدهه است.

این مقیاس توسیییط آبیدین در :6فرم کوتاه -. مقییاس تنیدگی والدینی6

برای ( 112۷والدگری ) تنیدگیو بر اسیاس فرم بلند شاخ 1112سیال

ی والد و شییناسییایی منابع تنیدگ -در رابطه کودك تنیدگی گیریاندازه

توصیییف رفتارهای . در این ابزار، شییناختی آنها طراحی شییده اسییتروان

کودك بر اسیییاس ی مقیاس -قابل مشیییاهده کودك و تعاملات والد

( 2( تا کاملاً موافقم )معادل 1)معادل ای از کاملاً مخالف درجیه 2لیکرت

ند، و فرز-آشییفتگی والدینی، تعاملات ناکارآمد والدمقیاس در سییه خرده

2. parental stress index (PSI) short form (SF)

و همکاران افسانه شکری درمانی و آموزش تنظیم شناختی هیجان بر تنیدگی والدینی مادران کودکان پرخاشگر مقایسه اثربخشی شناخت

610

ك، دوره ت روان کود

صلنامه سلامف

۷، شماره 1

، بهار 1311

32شییوند. دامنه نمرات از ارزیابی می آفرین،ودك مشییکلهای کویژگی

اسیت و نمرات بیشیتر نشان دهنده تنیدگی بالاتر است. این مقیاس 190تا

مقیییاس دارای 33و 36، 66هییای گویییهگویییه اسییییت کییه 32دارای

و سازه بیندر مطالعات آبیدین روایی پیش. های متفاوت هستندبرچسیب

رای اول جاز ابعد روز 19ل طودر مایی زآزباتأیید شیده اسیت و ضریب

، برای 96/0والدین شفتگی س آمقیا، برای ۷2/0 تنیدگیبرای نمره کیل

س یرمقیاای زبر، و ۷3/0دك کو -والییدمد رآتعامل ناکاس مقیازیییر

(. جهت 11)گزارش شییده است ۷1/0آفرین مشکلدك کوی هاویژگی

یل های تحلیز از روشبررسییی روایی و پایایی نسییخه فارسییی این ابزار ن

عامل تأییدی و محاسبه آلفای کرونبام استفاده شده است. ضریب آلفای

محیاسیییبه و نتیجه تحلیل عامل 10/0کرونبیام برای کیل آزمون معیادل

لدینی، وامقیاس اصییلی یعنی آشییفتگی تأییدی نیز مؤید وجود سییه خرده

فرین آمشیییکل های کودكکودك، و ویژگی-تعیاملیات ناکارآمد والد

آزمایی این مقیاس با فاصییله زمانی پایایی باز(. 42گزارش شییده اسییت )

در پژوهش (.42گزارش شیده است ) 94/0شیش ماه برای تنیدگی کلی

محاسییبه شده ۷9/0حاضیر ضیریب آلفای کرونبام برای کل این مقیاس

است.

آگاهی، درمانی مبتنی بر ذهنشیییناخت ای:مداخله برنرامه ج( معرفی

شییود که از شییناختی محسییوب میهای روانها در درماننوآورییکی از

هییای بییدنی بییا هییای معنوی شیییر ، از جملییه فنون مراقبییهتلفیق سییینییت

های رفتاری سیینتی حاصییل شییده اسییت. آموزش -های شییناختی تکنی

های مراقبه و وارسی بدنی در جهت آگاهی با ادغام تکنی مبتنی بر ذهن

های بدنی خودکار، و ار، احسیاسات و حسافزایش فهم و آگاهی از افک

کارگیریریزی شیییده اسیییت؛ بیه طوری که بتوان با بهغیرارادی برنیامیه

دنی های بهای وابسته به افکار، احساسات و حسهای آن، پاسی تکنی

را از حییالییت خودکییار خییارج کرد و در بروز آنهییا تغییر ایجییاد کرد.

عادتی غیرارادی و نشیییخواری آموزد که الگوهای ها به افراد میتکنی

ذهن را شیییناسیییایی، و آنها را به الگوهای آگاهانه و ارادی مبدل کنند تا

های منفی به عنوان رویدادهایی ساده و گذرا در ذهن احساسات و اندیشه

(.4۷تلقی شوند )

مراحل مداخله براسیییاس توصییییف عملی درمان شیییناختی مبتنی بر

تاب راهنمای عملی درمان شییناختی آگاهی به شیییوه کابات زین و کذهن

آگاهی، برای پیشگیری از عود افسردگی نوشته محمدخانی مبتنی بر ذهن

ساعت در 6جلسه به مدت 9برنامه درمان در .اجرا شد( 49و خانی پور)

نجام شد. به شیوه گروهی اهفته و

آموزش تنظیم هیجان به عنوان عامل مداخله بعدی برنامههمچنین از

ساخته شده و ( 41توسط جیمز گراس ) بسیته آموزشیاسیتفاده شید. این

برای آموزش چگونگی میدیرییت و تنظیم هیجیانیات افراد به کار گرفته

های مربوط به آگاهی و ارزیابی تنظیم هیجان شییامل مهارتشییده اسییت.

ها اسیییت. یافته از هیجانتفاده سیییازشها، و اسیییها، تنظیم هیجانهیجیان

آموزش تنظیم شییینییاختی هیجییان روش مؤثری برای تغییر هیجییانییات،

احسیاسیات، امیال، و عقاید بوده و روشیی است که افراد بر اساس آن به

دهند تا بتوانند به اهداف بالاتر دسییت زندگی روزمره خود نظم و معنا می

از طریق مهارت آنها در تنظیم یابند. موفقیت افراد در رسییییدن به اهداف

لازم به ذکر است که هر دو مداخله شود. هیجان، دانش و رفتار تعیین می

های آموزش لازم در این در پژوهش حاضییر توسییط پژوهشییگر که دوره

ای دقیقه160جلسه 9ماه در قالب 6زمینه را گذرانده است در مدت زمان

هی و آگامانی مبتنی بر ذهندرای ی روز )روزهای دوشنبه شناختهفته

و با استفاده از 1۷چهارشینبه آموزش تنظیم شیناختی هیجان( در زمسیتان

های تدریس سیییخنرانی، بارش مغزی، و بحث گروهی در مدارس روش

جلسه ابتدا موارد مورد بحث را هردرمانگر در شیهرسیتان نمین اجرا شد.

آموخت، و میجویان های جدید را به درمانکرد، مهیارتمشیییخ می

تکالیفی برای اجرا در فاصله بین جلسات معین شد. این تکالیف بر اساس

روز در 2سیییاعت در روز، 1دسیییتورالعمل پروتکل درمانی برای حداقل

انجام و هفته در نظر گرفته شییید که شیییامل گوش دادن به نوار 9هفته و

شییده نهای تعییجویان موظف بودند تمرینتمرینات بود. همچنین درمان

در خانه را به طور عملی انجام داده و در هر جلسه گزارشی از روند انجام

توانند چنین زمانی را صیییرف تمرین آن تکلیف را بییان کنند و اگر نمی

در جدول زیر محتوای جلسات ها را ترك کنند.کنند، بهتر اسیت کلاس

درمانی به اختصار ارائه شده است.

و همکاران افسانه شکری درمانی و آموزش تنظیم شناختی هیجان بر تنیدگی والدینی مادران کودکان پرخاشگرمقایسه اثربخشی شناخت

611

کون روات لام سمهلناصف

ك، د

ره دو

۷ره ما ش،

1 ،ار به

1311

: محتوای جلسات درمانی 1جدول

جلسه محتوای شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی محتوای آموزش تنظیم شناختی هیجان

یکم بدنسی حضور ذهن و مراقبه واربا اه ی کشمش همرردن جلسه خور، تمرین کادیت خواهد آشنایی اعضای گروه با یکدیگر

دوم بدن، ده دقیقه حضور ذهن بر جریان تنفسسی مقابله با موانع، تمرین مراقبه وار بیان منطق و مراحل مداخله و چارچوب و قواعد شرکت در گروه

های برانگیزاننده از طریق آموزش تفاوت عملکرد انواع شناخت هیجان و موقعیت

هامدت و درازمدت هیجانها و اثرات کوتاههیجان

ذهن جلسه حرکت با حالت های ، تمرینحرکت(ن مان در زبر بد)و تنفس روی بر حضور ذهن

در قبه امرم نجال آن انباو تمرین با حالت حضور ذهن و به دکشش ، تمرین تنفس و گاهانهآ

ه با ی تمرین کوتاتوانند ها مینتمریین ن. ابدآگاهی از تنفس و متمرکز بر وضعیت نشسته

تنفسی قیقه فضادسه ، شوندز غاشنیداری آیا اری یدحضور ذهن د

سوم

های هیجانی اعضاپذیری و مهارتارزیابی میزان آسیب

اری، مراقبه در یا شنیداری یددهن ر ذقیقه حضودجلسة پنج های مراقبهتمرین ل، حان مان در زماند

گیری خاص( ون جهتبدهایی ، افکار و آگاهیهااصدن، بد، نفستاز گاهی )آنشسته وضعیت

که هایی ده در زمانستفاای ابرای دی مقابلههبرعنوان راروش بهمعرفی -ای تنفس دقیقهسه ی فضا

حضور ذهنفتن با د، راه رنگیزاری را براشوهای داحساسیط اشر

چهارم

گو، های بین فردی )گفتزش مهارتهیجان و آمو ایجاد تغییر در موقعیت برانگیزاننده

اظهار وجود و حل تعارض(

ن، بدآگاهی از تنفس و -ضعیت نشستهدر وقبه اجلسة مرهای ر، تمرینحضوز مجوزه/جاش و اپذیر

معرفی های بدنی ایجادشده؛ ها و حسر، احساسفکااهی به دکنشواچگونگی بر ادراك تأکید

تنفسی قیقه فضادسه روی بدن و ذهن و تش براثروش اکاو تمرین ار در شودی حالت

پنجم

تغییر توجه و متوقف کردن نشخوار فکری و نگرانیمعرفی اضافه به -ن بداز تنفس و گاهی آ -ضعیت نشستهدر وقبه اتمرین جلسة مر، فکرها نه حقایق

تنفسی قیقه فضادسه ، هنن و ذبدروی تش بر اثرابه دن پی برمربوط به تمرین و مشکل ششم

های شناختی و آموزش راهبرد باز ارزیابیتغییر ارزیابی

ضعیت نشسته در وقبه اجلسه مرهای ، تمرینقبت کنمامرد خواز به بهترین شکل توانم میچگونه

در مشکلی که ح طرو تنفس ی قیقه فضادسه ات، افکار و هیجانات، صواز تنفس، بدن، اگاهی آ

ن به اثرات آن بر بدن و ذهنانجام دادن تکلیف به وجود آمده و پی برد

هفتم

تغییر پیامدهای رفتاری و فیزیولوکیکی هیجان، ارزیابی مجدد و رفع موانع کاربردقبة اجلسه مرهای ه، تمرینینددر آخلقی های وضعیتبا ن مدر آکناای برها ده از آموختهستفاا

بهقامرن ساندپایان ربه ن، سی بدوار هشتم

برای اجرای این پژوهش بعد از کسیییب مجوزهای لازم : د( روش اجرا

به اداره آموزش و پرورش 1۷-19ابتیدا پژهشیییگر در سیییال تحصییییلی

شییهرسییتان نمین مراجعه، و تعداد کل مدارس دخترانه ابتدایی و همچنین

آموزان دختر در این میدارس را دریافت کرد. در مرحله بعد تعیداد دانش

آموزان مورد مطالعه ای برای تعیین دانشچنیدمرحلهای از روش خوشیییه

آموزان مورد نظر، در ادامه از مادران اسیییتفاده شییید. بعد از انتخاب دانش

ای درخواسیییت حضیییور در مدرسیییه و نامهآموزان طی دعوتاین دانش

کسییب رضییایت برای شییرکت در جلسییات درمان و مصییاحبه اولیه برای

نفر از مادران 20انجام شد. در نهایت های ورود به مطالعه، بررسی ملاك

آموزان پرخاشیگر برای شرکت در پژوهش انتخاب شدند و در سه دانش

سیازی بین سه گروه بر گروه جایدهی شیدند. لازم به ذکر اسیت که همتا

اسیییاس سییین و میزان تحصییییلیات انجام گرفت و با اسیییتفاده از تحلیل

رمانی در هر ی از کواریانس مورد بررسی قرار گرفت. مدت جلسات د

ای بود و به صیییورت گروهی و دقیقه 160جلسیییه 9هیای درمیانی روش

ت جلساای جرل اطوجلسییه، توسییط پژوهشییگر اجرا شیید. در 1ای هفته

و شتند ر دامایشی حضووه آزگرهای ، همیه آزمودنیمانیو درشی زموآ

لازم به ذکر اسییت که تمامی ملاحظات نشدند. ف برنامه حذام از کدهیچ

خلاقی مانند رعایت اصیل رازداری، محرمانه ماندن اطلاعات، و رضایت ا

های کتبی والیدین در اجرای این مطیالعیه رعیاییت شییید. در نهایت داده

و بیا کم آمار توصییییفی و SPSSنرم افزار 60حیاصیییل بیا نسیییخیه

کواریانس چند متغیری )مانکوا( تحلیل شدند.

هایافتههای های مورد مطالعه در گروههای توصیییفی متغیرشییاخ 6در جدول

آزمایش و گواه و همچنین نتایج آزمون کالموگروف اسیییمیرنف جهت

ها گزارش شده است.بررسی نرمالیتی داده

و همکاران افسانه شکری درمانی و آموزش تنظیم شناختی هیجان بر تنیدگی والدینی مادران کودکان پرخاشگر مقایسه اثربخشی شناخت

616

ك، دوره ت روان کود

صلنامه سلامف

۷، شماره 1

، بهار 1311

های آزمایش و گواههای آن در گروههای توصیفی تنیدگی والدینی و مؤلفه: آماره2جدول

انحراف معیار میانگین حداکثر حداقل مرحله گروه هامتغیر (z)اسمیرنف -کالموگروف

Z داریمعنی

آشفتگی والدینی

آگاهیذهن 600/0 124/0 20/3 60/41 42 32 آزمونپیش

193/0 121/0 22/3 22/3۷ 44 31 آزمونپس

تنظیم هیجان 600/0 134/0 ۷2/3 92/31 4۷ 34 آزمونپیش

600/0 124/0 91/6 22/32 43 36 آزمونپس

گواه 600/0 114/0 ۷2/3 ۷0/40 4۷ 34 آزمونپیش

600/0 129/0 12/3 ۷2/31 42 32 آزمونپس

تعاملات ناکارآمد

آگاهیذهن 600/0 123/0 04/4 42/39 42 31 آزمونپیش

600/0 160/0 ۷0/3 32/34 41 6۷ آزمونپس

تنظیم هیجان 600/0 142/0 0۷/3 ۷2/31 42 32 آزمونپیش

600/0 106/0 11/3 ۷2/32 46 31 آزمونپس

گواه 131/0 129/0 ۷9/3 22/3۷ 42 31 آزمونپیش

600/0 163/0 61/4 32/32 44 61 آزمونپس

کودك مشکل

آفرین

آگاهیذهن 192/0 121/0 62/4 60/44 23 31 آزمونپیش

021/0 603/0 21/3 42/39 42 34 آزمونپس

هیجانتنظیم 600/0 142/0 44/3 20/42 23 39 آزمونپیش

600/0 096/0 62/3 10/40 4۷ 32 آزمونپس

گواه 600/0 121/0 33/4 90/43 21 32 آزمونپیش

600/0 136/0 20/3 ۷0/46 20 3۷ آزمونپس

تنیدگی والدینی

آگاهیذهن 029/0 619/0 12/2 92/163 132 11۷ آزمونپیش

600/0 131/0 9۷/2 32/110 161 103 آزمونپس

تنظیم هیجان 600/0 116/0 23/2 60/162 140 114 آزمونپیش

112/0 1۷4/0 63/2 60/114 16۷ 103 آزمونپس

گواه 600/0 161/0 20/2 12/166 136 113 آزمونپیش

600/0 09۷/0 44/2 90/119 130 101 آزمونپس

اطلاعات به دست آمده در جدول، میانگین و انحراف معیار براسیاس

آگاهی، آموزش تنظیم ابعاد تنیدگی والدینی در سیییه گروه آموزش ذهن

فرضبه منظور بررسییی پیش هیجان، و گروه گواه قابل مشییاهده اسییت.

نرمیال بودن توزیع نمرات، قبییل از انجیام تحلییل کووارییانس، از آزمون

آزمون فییاده شیییید کییه نتییایج آزمون اسیییمیرنف اسیییت-کییالموگروف

عاد ابها برای حاکی از این بود که توزیع داده اسیییمیرنف-کیالموگروف

ل آزمون نرمابرای هر سییه گروه در مراحل پیش و پستنیدگی والدگری

ها با آزمون لون فرض همگنی واریانسهمچنین پیش. (<02/0pاسیییت )

دگی یانس متغیر تنیمورد بررسییی قرار گرفت که نتایج نشییان داد که وار

در ادامه، به ( P=024/0و F=249/3ها برابر اسیییت )والیدگری در گروه

از کوواریانس-های واریانسمنظور بررسییی پیش فرض همگنی ماتریس

طی خکه نتایج این آزمون به علت وجود همآزمون ام باکس استفاده شد

م و عدهای آن چنیدگیانیه بیالیا بین نمره کیل تنییدگی والدگری و مؤلفه

فرض محاسبه نشد. در نتیجه با توجه به برقرار نبودن این رعایت این پیش

فرض برای انجییام تحلیییل کوواریییانس چنیید متغیری برای نمره کییل پیش

خطی چندگانه، از های آن و وجود خطر همتنییدگی والیدگری و مؤلفیه

متغیری برای بررسیییی تفاوت نمره کل آزمون تحلییل کووارییانس تی

والییدگری در دو گروه و از آزمون تحلیییل کوواریییانس چنیید تنیییدگی

های تنیدگی والدگری اسییتفاده شییدمتغیری برای بررسییی تفاوت مؤلفه

(129/0P= ،0/623F= ،1/221 =باکسام) فرض همگنی پیش. همچنین

شییییب خط رگرسییییونی و وجود رابطه خطی بین متغیر هممراش و متغیر

وابسیییتیه مورد بررسیییی قرار گرفتنید که نتایج حاکی از برقراری این دو

و همکاران افسانه شکری درمانی و آموزش تنظیم شناختی هیجان بر تنیدگی والدینی مادران کودکان پرخاشگرمقایسه اثربخشی شناخت

613

کون روات لام سمهلناصف

ك، د

ره دو

۷ره ما ش،

1 ،ار به

1311

,6=۷90/0فیرض بیرای نیمیره کییل تینییییدگی والییدگری بود )پیییش

23/131F=.) های تحلیل کوواریانس چند فرضپیش پس از بررسیییی

ری با والدگ تنیدگیهای ها در مؤلفهتفاوت گروهمتغیری، برای بررسیییی

گزارش شیییده 3در جدول حلیل کواریانس چندمتغیری یکدیگر، نتایج ت

است.

والدگری تنیدگیگروهی میانگین ابعاد ( نتایج تحلیل کواریانس اثرات بین3جدول )

هامؤلفه ضریب اتا سطح معناداری F میانگین مجذورات درجه آزادی مجموع مجذورات منبع تغییرات

آشفتگی والدینی

آزمونگروه*پیش ۷6/9 6 32/4 32/6 102/0 010/0

9۷/92 گروه 6 13/46 32/61 0001/0 446/0

22/109 خطا 24 010/6

تعاملات ناکارآمد

آزمونگروه*پیش 62/1 6 26۷/0 402/0 221/0 01۷/0

4۷/۷2 گروه 6 ۷3/3۷ 62/64 0001/0 4۷3/0

11/93 خطا 24 22/1

کودك مشکل آفرین

آزمونگروه*پیش 13/4 6 02/6 23/1 662/0 020/0

91/661 گروه 6 11/110 ۷6/۷۷ 0001/0 ۷46/0

021/۷۷ خطا 24 46۷/1

درمانی مبتنی بر دهید مداخلات شیییناختنشیییان می 3نتیایج جیدول

ار بین دآگاهی و آموزش تنظیم شناختی هیجان منجر به تفاوت معنیذهن

(، =6, 32/61F=446/0)هییا در متغیرهییای آشیییفتگی والییدینی گروه

های کودك (، و ویژگی=6, 621/64F=4۷3/0تعیاملیات نیاکارآمد )

(، شییده اسییت. میزان تأثیر برای=6, ۷6/۷۷F=۷46/0آفرین )مشییکل

، و برای درصد 3/4۷تعاملات ناکارآمد ، درصید 6/44آشیفتگی والدینی

درصد بود؛ بنابراین مداخلات 6/۷4های کودك مشکل آفرین نیز ویژگی

آگاهی و آموزش تنظیم شییناختی هیجان بر درمانی مبتنی بر ذهنشییناخت

والدگری مادران مؤثر اسییت. در ادامه جهت بررسییی چگونگی تنیدگی

ه از آزمون مقایسیییه های های آزمایش و گواتفیاوت بین مییانگین گروه

ارائه شده است. 4استفاده شد که نتایج آن در جدول HSDزوجی

هاگروهوالدگری در تنیدگیجهت مقایسه زوجی میانگین HSD: نتایج آزمون تعقیبی4جدول

معناداری خطای استاندارد تفاوت میانگین گروه متغیر

آشفتگی والدینی

آگاهیذهن -041/0 تنظیم هیجان 421/0 161/0

آگاهیذهن 426/0 *6/211- گواه 0001/0

429/0 *6/2۷9 گواه تنظیم هیجان 0001/0

تعاملات ناکارآمد

آگاهیذهن 402/0 *1/640- تنظیم هیجان 003/0

آگاهیذهن 31۷/0 *6/۷2۷- گواه 0001/0

416/0 *1/262- گواه تنظیم هیجان 0001/0

کودك مشکل آفرین

آگاهیذهن 399/0 *1/66۷- تنظیم هیجان 003/0

آگاهیذهن 391/0 *4/214- گواه 0001/0

314/0 *3/392- گواه تنظیم هیجان 0001/0

02/0داری در سط * معنا

دهد که در مؤلفه نشان می 4در جدول HSDنتایج مربوط به آزمون

مبتنی بر درمانیهای شناختتفاوت بین میانگین گروهآشیفتگی والدینی

ای هبیه نفع مییانگین گروهآگیاهی، آموزش تنظیم هیجیانی، و گواه ذهن

آگاهی و آموزش تنظیم هیجانی نسییبت به ذهنشییناخت درمان مبتنی بر

و همکاران افسانه شکری درمانی و آموزش تنظیم شناختی هیجان بر تنیدگی والدینی مادران کودکان پرخاشگر مقایسه اثربخشی شناخت

614

ك، دوره ت روان کود

صلنامه سلامف

۷، شماره 1

، بهار 1311

و آگاهیدرمانی مبتنی بر ذهنگروه گواه اسیییت؛ اما بین گروه شیییناخت

آموزش تنظیم هیجییانی از نظر میییانگین آشیییفتگی والییدینی، تفییاوت

(، و نشیانگر تأثیر یکسان <02/0pداری از نظر آماری وجود ندارد )معنی

آگاهی و آموزش تنظیم هیجانی بر آشفتگی ذهندرمانی مبتنی بر شناخت

دهد که در نشییان می HSDوالدینی مادران اسییت. همچنین نتایج آزمون

رمانی دهای شیییناختتفاوت بین میانگین گروهیر تعیاملات ناکارآمد، متغ

ن بییه نفع میییانگیآگییاهی، آموزش تنظیم هیجییانی، وگواه ذهنمبتنی بر

آگاهی و آموزش تنظیم هیجانی ذهندرمانی مبتنی بر های شییناختگروه

کودك هییای نسیییبیت بیه گروه گواه اسیییت. همچنین در مؤلفییه ویژگی

ی بر درمانی مبتنشیییناختهای وت بین میانگین گروهتفاآفرین، مشیییکیل

بیه نفع میییانگین آگیاهی، آموزش تنظیم شییینیاختی هیجییان، و گواه ذهن

آگاهی و آموزش تنظیم شناختی درمانی مبتنی بر ذهنهای شیناختگروه

هیجان نسبت به گروه گواه است.

گیریبحث و نتیجهدرمانی مبتنی بر هدف از پژوهش حاضیییر مقایسیییه اثربخشیییی شیییناخت

آگاهی با آموزش تنظیم شناختی هیجان بر تنیدگی والدگری مادران ذهن

دارای کودك پرخاشییگر بود. نتایج پژوهش نشییان داد که این دو روش

تأثیر متفاوتی بر تنیدگی والدگری مادران کودکان پرخاشیییگر در مرحله

ه بآگاهی نسیییبت درمانی مبتنی بر ذهنآزمون داشیییتنید و شیییناختپس

منظور هب آموزش تنظیم شناختی هیجان از اثربخشی بهتری برخوردار بود.

های پژوهشیییی قبلی، پژوهش کاملاً مقیایسیییه نتیایج این پژوهش بیا یافته

درمانی ناختش همسانی یافت نشد، اما نتیجة این پژوهش مبنی بر اثربخشی

آگیاهی بر کاهش تنیدگی والدگری مادران دارای کودك مبتنی بر ذهن

( 36-62 ها مانند )نتایج به دسیییت آمده از برخی پژوهشبا پرخاشیییگر

اهی بر آگشییناخت درمانی مبتنی بر ذهن در تبیین اثربخشیییهمسییو بود.

ا آگاهی بآموزش ذهنتوان بیان کرد که میکیاهش تنییدگی والیدگری

بازنمایی ذهنی اشیا موجود در زندگی که از کنترل بلافاصله انسان خارج

شیییود و این روش کردن آموزش داده میطریق تنفس و فکراسیییت، از

درمیانی موجیب ایجاد سیییلامت روان و کاهش باورهای غلط در مادران

ن و کادکور فتارد رمونگرانی در (. 6۷شود )دارای کودك پرخاشگر می

لدین وانی ر روامنشأ تنش یا فشاآن کییه با ن مدر آکناه نحون و ناانوجو

افسردگی و فقدان شایستگی که مبین احساس و به تبع آن احسیاس ست ا

لیاقتی و ناتوانی در انجام وظایف والدینی اسیییت، بیشیییترین تأثیر را بر بی

اد فراگاهی به آهندرمانی مبتنی بر ذ(. شییناخت30تنیدگی والدین دارد )

د، شومی تنیدگیاب و ضطراکه باعث را یی هاتا موقعیتکند میکم

ها موقعیتین اجهه با اموای برای مقابله دهایراهبرسمس و سایی کنند شنا

ا پیوسته کاهش پیدرت صواب به ضطرو ا تنیدگینتیجه و در ند زبیامورا

(.6۷کند )

بین تفاوتکه در مؤلفه آشییفتگی والدینی، نشییان داد همچنین نتایج

آگاهی، آموزش تنظیمذهندرمانی مبتنی بر های شیییناختمیانگین گروه

نی بر درمانی مبتشیییناختهای به نفع میانگین گروههیجانی، و گروه گواه

ین اما ب آگاهی و آموزش تنظیم هیجانی نسییبت به گروه گواه اسییت،ذهن

آگاهی و آموزش تنظیم هیجانی از درمانی مبتنی بر ذهنگروه شییینیاخت

جود ظر آماری وداری از ننظر مییانگین آشیییفتگی والدینی، تفاوت معنی

توان تبیین کرد که گونیه می. این عیدم تفیاوت را احتمیالیا ایننیداشیییت

آگاهی باعث ارتقای خودآگاهی مادران، درمانی مبتنی بر ذهنشیییناخت

کم به آنها در شیییناخت نقاط قوت و ضیییعف، و ایجاد تغییر نگرش و

به این ترتیب که مادران در خلال جلسیییات (. 69شیییود )باورهایشیییان می

شیییانگروهی آموزش از طریق بحث درباره مشیییکلات رفتاری فرزندان

ییابند که بسییییاری از این مشیییکلات رفتاری در بین تمامی والدین درمی

حاضر مشترك و مشابه است. در نتیجه از میزان احساس عدم صلاحیت و

عدم کفایت در نقش والدگری در آنها کاسیییته شیییده و با اعتماد به خود

در نتیجه با تغییر نگرش .کنندلدگری خود را اجرا میبیشیییتری، نقش وا

والدین درباره خصیییوصییییات رفتاری کودکان، درك آنها از رفتارهای

درن رود. همچنینابهنجار فرزندشیییان تغییر کرده و پذیرش آنها بالاتر می

های صییحی مقابله با مشییکلات و آموزش تنظیم هیجان نیز مادران روش

د با توجه به تأکیآموزند؛ بنابراین خشییم را می همچنین مهارت مهارگری

ها و ها و افکار خودکار، عادتهیا بر اصیییلیاح و تغییر نگرشاین درمیان

الگوهای رفتاری ناسالم، عدم تفاوت بین دو درمان قابل توجیه است.

آگاهیدرمانی مبتنی بر ذهنشیییناخت نتایج همچنین نشیییان داد که

ر تعاملات ناکارآمد مادران از اثربخشینسبت به آموزش تنظیم هیجانی ب

بسییییاری از مادران به خاطر مشیییکلات رفتاری بهتری برخوردار اسیییت.

دانند یا اعتقاد دارند کودکان به صورت شیان خود را مقصیر میکودکان

و همکاران افسانه شکری درمانی و آموزش تنظیم شناختی هیجان بر تنیدگی والدینی مادران کودکان پرخاشگرمقایسه اثربخشی شناخت

612

کون روات لام سمهلناصف

ك، د

ره دو

۷ره ما ش،

1 ،ار به

1311

آگاهی اند. در ذهنارادی راهی را برای اذییت و آزار آنها انتخاب کرده

کنند و خود و کودکان را اصلاح میهای نادرست درباره مادران شناخت

احساس گناه به خاطر مقصر بودن، و احساس خشم به دلیل مقصر دانستن

دهند. بدین ترتیب کاهش احسیییاسیییات منفی در کودکان را کاهش می

والدین به ایجاد روابط بهتر با کودکان و کاهش مشیییکلات رفتاری این

آگاهی با ر ذهن(. بیدین ترتییب که د62) کودکیان منجر خواهید شییید

فرزندی، زمانی که فرزندان نیز احسییاس -تعاملات صییمیمانه و گرم والد

های آنها گوش داده کننید بدون قضیییاوت و تحقیر شیییدن به صیییحبت

، و ها، عقاید، احساساتشود، بیشتر تمایل به صحبت در مورد نگرانیمی

ت خنیازهای خود دارند. بنابراین والدین نسییبت به نیازهای کودك شیینا

یابند، در تصییحی الگوهای رفتاری نادرسییت کودك با وی بیشییتری می

ای هکنند، و از این طریق پایه محکمی برای تحول مهارتمشییارکت می

کنند و در چنین محیطی مهم هیجیانی و رفتیاری برای کودك فراهم می

(.31شود )ازمیزان رفتار پرخاشگرانه فرزندان کاسته می

آگاهیدرمانی مبتنی بر ذهنکه شیییناخت نتایج همچنین نشیییان داد

رین آفهای کودك مشیییکلتری در ویژگیسیییط میانگین نمرات پایین

نسیییبت به گروه آموزش تنظیم هیجانی دارند و این یافته حاکی از تأثیر

آگاهی نسیییبت به آموزش تنظیم درمانی مبتنی بر ذهنبیشیییتر شیییناخت

ن اسیییت. والدین آفریهیای کودك مشیییکلهیجیانی میادران بر ویژگی

کودکیان پرخاشیییگر رفتارهای مثبت و منفی را به صیییورت ناهماهنگ

دهنید. بیه ویژه، والیدین اغلیب رفتارهای زورگویانه کودك پیاداش می

مانند پرتوقعی، سرپیچی، داد زدن، و جدل کردن را با توجه کردن به آن

ا در رکنند. به این ترتیب، کودك استفاده از رفتار زورگویانه تقویت می

بنییابراین آموزش مییادران بیه عنوان (؛11)آموزد پی تقوییت والییدین می

ر را بر گذرانند، بیشییترین تأثیافرادی که بیشییترین زمان را با کودك می

آنهیا خواهید داشیییت و احتمیال کاهش رفتارهای نامناسیییب را در آنها

هیآگاذهن بر مبتنی درمانیشناخت در برنامه مادرانافزایش خواهد داد.

ی هب برانگیزاننده هایموقعیت از خود توجه با تغییر که گیرندمی یاد

و نادیده بگیرند را کودکان پرخاشییگرانه رفتارهای (،63موقعیت خنثی )

هت مقابلهج را ترییافتهسازش ایمقابله راهبردهای احتمالاً این ترتیب به

.دهند پرورش ها،موقعیت این با

نشیییان داد آموزش تنظیم شیییناختی هیجان بر نتایج پژوهش همچنین

تنیدگی والدگری مادران دارای کودك پرخاشیگر مؤثر است. نتایج این

با همسیو است. (32-34های )پژوهش با نتایج به دسیت آمده از پژوهش

های صییحی مقابله با مشییکلات، نحوه آموزش تنظیم هیجان، مادر روش

مهارگری خشیییم، و حل ارتبیاط صیییحی با کودك، و همچنین مهارت

(؛ در 31هیای عملی در زندگی روزمره، می آموزد )مسیییهلیه را بیا تمرین

نتیجیه این موضیییوع منجر بیه بهبود سیییلامت جسیییمانی و روانی در وی

شود.می

نسبت به اهی آگدرمانی مبتنی بر ذهنشناخت بالاتر اثربخشیدر تبیین

های نیدگیتاینکه توان گفت با توجه بهمیآموزش تنظیم شناختی هیجان

درون خانواده بخشییی از زندگی روزمره اسییت و گاهی اوقات رهایی از

آگاهی بردرمانی مبتنی بر ذهنشیییناخت تیأکیدممکن اسیییت، آنهیا غیر

های بدنی به عنوان رویدادهای مشاهده و نظارت افکار، احساسات و حس

یرشگذرا، و احساس بدون قضاوت از آگاهی )که به واض دیدن و پذ

افتند کم هیای فیزیکی، همیان طور کیه اتفا میهیجیانیات و پیدییده

های خود را شیییود که مادران احسیییاسیییات و ضیییعفکنند( باعث میمی

بمذیرند و قبول و پذیرش این احسیاسات باعث کاهش توجه و حساسیت

توان (. به طور کلی می49شود )شان میبیش از حد به رفتارهای کودکان

شیییود به جای اجتناب ر این روش بیه مادران آموخته میبییان کرد کیه د

های اجتماعی، با افزایش پذیرش روانی فکری و عملی از افکار و موقعیت

و ذهنی نسبت به فرزندشان، سلامت روانی خویش را نیز بهبود بخشند، به

های شیخصیی خود برسیند، و مشیکل ها را از سر راه خود بردارند ارزش

باعث کاهش تنیدگی و افزایش سیییلامت روان خود ( و از این طریق36)

با افزایش مهارت مهارگری آموزش تنظیم هیجانحالی که در درشوند؛

شود در مقابل رفتارهای کودك خود، آرام ها به مادران کم میهیجان

و مثبیت و غیرتکیانشیییی عمیل کننید و بتوانند از ورود به چرخه معیوب

از این رو بر . (41ك، اجتناب ورزند )های نامناسیییب والد و کودتعیامل

ن آگاهی به عنوادرمانی مبتنی بر ذهناسیییاس نتایج این مطالعه، شیییناخت

والدگری و تنیدگی شیییناسیییی، در کاهش درمان جدیدتر در حوزه روان

کیاهش مشیییکلیات رفتاری فرزندان که علت آنها مسیییائل خانوادگی و

د.تواند مؤثر واقع شوهای والدگری است، میشیوه

و همکاران افسانه شکری درمانی و آموزش تنظیم شناختی هیجان بر تنیدگی والدینی مادران کودکان پرخاشگر مقایسه اثربخشی شناخت

612

ك، دوره ت روان کود

صلنامه سلامف

۷، شماره 1

، بهار 1311

ای مربوط به یکی بودنعیدم انجیام مرحلیه پیگیری، تقویت اثر هاله

های این پژوهش بود که احتمالا گر بیا پژوهشیییگر، از محدودیتدرمیان

شیییود در نتیایج پژوهش را تحییت تییأثیر قرار داده اسیییت. پیشییینهیاد می

های بعدی در صیییورت امکان دوره پیگیری نتایج در نظر گرفته پژوهش

ز توسییط افرادی غیر از پژوهشییگر انجام شییود. همچنین اشییود و درمان

هیای درمیانی، آموزشیییی، و مییداخلیاتی بیا کودکییان آنجیایی کیه روش

پرخاشگر، زمانی مؤثرتر خواهد بود که به صورت چندوجهی انجام شود،

های بعدی با آموزش و درمان همزمان والدین و شود پژوهشپیشنهاد می

آموزان صییورت گیرد تا باعت تغییرات شفرزندان و حتی معلمان این دان

تداییابنظر به اینکه این پژوهش برای دوره مسیتمر و طولانی مدت شود.

های آینده در مقاطع دیگر و با شود پژوهشانجام شده است؛ پیشنهاد می

همچنین با توجه به نتایج پژوهش .در نظر داشتن متغیر جنسیت انجام شود

ن در آگاهی مادرادرمانی مبتنی بر ذهنتحاضیر مبنی بر اثربخشیی شناخ

ود از شییوالدینی مادران کودکان پرخاشییگر، پیشیینهاد میتنیدگی کاهش

های خانوادگی قبل از دبسییتان مورد اسییتفاده این درمان در کاهش تنش

قرار گیرد تا نتایج پیشگیرانه بهتری به همراه داشته باشد. همچنین مدرسان

درمییانی مبتنی بر تواننیید از شییینییاخییتآموزش خییانواده در مییدارس می

والدینی تنیدگی آگاهی در جلسییات آموزش خانواده جهت کاهش ذهن

با ها وبا در نظر گرفتن این محدودیت مادران اسیییتفاده کنند. در مجموع

نی بر درمانی مبتهای پژوهش مبنی بر اثربخشیییی شیییناختتوجیه به یافته

این روش ،والدینی تنیدگیآگاهی نسبت به تنظیم هیجان بر کاهش ذهن

راهنمای مشاوران و درمانگران قرار گیرد.تواند درمانی می

این مقاله برگرفته از رسیاله دکترای تخصصی خانم افسانه : تشرکر و قدردانی

و تاری 11160۷021۷1016شیییکری در دانشیییگیاه آزاد واحید اردبییل با کد

آموزان، والیدین، و بیدین ترتییب از تمیامی دانشاسیییت. 60/3/19تصیییوییب

آموزگیاران آنهیا جهیت همکیاری صیییمیمیانیه در انجام این پژوهش، قدردانی

شود.می

انجام این پژوهش هیچ گونه تضاد منافع را برای نویسندگان به تضاد منافع:

دنبال نداشته است.

و همکاران افسانه شکری درمانی و آموزش تنظیم شناختی هیجان بر تنیدگی والدینی مادران کودکان پرخاشگرمقایسه اثربخشی شناخت

61۷

کون روات لام سمهلناصف

ك، د

ره دو

۷ره ما ش،

1 ،ار به

1311

References

1. Akbari B, Rahmati F. The efficacy of cognitive

behavioral play therapy on the reduction of aggression

in preschool children with attention

deficit/hyperactivity disorder. Quarterly Journal of

Child Mental Health. 2015; 2(2): 93-100. [Persian].

[Link]

2. Moridian S, Goodarzy K, Rozbahani M. Determining

the effectiveness of game therapy on children’s

aggression, stress and anxiety. Journal of Motor and

Behavioral Sciences. 2019; 2(2): 116-125. [Persian].

[Link]

3. Mohammadi M, Vaisi Raiegani A A, Jalali R, Ghobadi

A, Abbasi P. Prevalence of Behavioral Disorders in

Iranian Children. J Mazandaran Univ Med Sci. 2019;

28 (169) :181-191. [Persian]. [Link]

4. Cooper P. Evidence based approaches to mental health

issues in schools. In: Cefai C, Cooper P, editors.

Mental health promotion in schools: Cross-cultural

narratives and perspectives. Rotterdam:

SensePublishers; 2017, pp: 11–21. [Link]

5. Fitzpatrick SE, Srivorakiat L, Wink LK, Pedapati EV,

Erickson CA. Aggression in autism spectrum

disorder: presentation and treatment options.

Neuropsychiatr Dis Treat. 2016; 12: 1525–1538.

[Link]

6. Ehrenreich SE, Beron KJ, Brinkley DY, Underwood

MK. Family predictors of continuity and change in

social and physical aggression from ages 9-18.

Aggressive Behav. 2014; 40(5): 421-439. [Link]

7. Riahi F, Amini F, Salehi Veisi M. The children’s

behavioral problems and their relationship with

maternal mental health. Journal of Jahrom University

of Medical Sciences. 2012; 10(1): 46–52. [Persian].

[Link]

8. Pourvahed A, Amiri-Majd M. The relationship

between maternal mental health problems and

domestic violence with mentally retarded children

behavioral problems. Salamat Ijtimai (Community

Health). 2017; 4(2): 110–117. [Persian]. [Link]

9. Hoyo-Bilbao JD, Gámez-Guadix M, Calvete E.

Corporal punishment by parents and child-to-parent

aggression in Spanish adolescents. Anales de

Psicología / Annals of Psychology. 2017; 34(1), 108-

116. [Link]

10. Shafiee S, Hashemirazini H, Shahgholian M. The

role of parent-child interaction and sensory processing

pattern in predicting children’s internalizing and

externalizing problems. Journal of Exceptional

Children. 2018; 18(1): 19–32. [Persian]. [Link]

11. Abidin RR. Parenting stress index: Professional

manual. 3rd ed. Odessa, Fla.: Psychological

Assessment Resources; 1995. [Link]

12. Xuan X, Chen F, Yuan C, Zhang X, Luo Y, Xue Y, et

al. The relationship between parental conflict and

preschool children’s behavior problems: A moderated

mediation model of parenting stress and child

emotionality. Child Youth Serv Rev. 2018; 95(C):

209–216. [Link]

13. Zhou N, Cao H, Leerkes EM. Interparental conflict

and infants' behavior problems: The mediating role of

maternal sensitivity. J Fam Psychol. 2017; 31(4): 464-

474. [Link]

14. Di Blasio P, Camisasca E, Miragoli S, Ionio C, Milani

L. Does maternal parenting stress mediate the

association between postpartum pts symptoms and

children’s internalizing and externalizing problems? A

longitudinal perspective. Child Youth Care Forum.

2017; 46(5): 685–701. [Link]

15. Gabler S, Kungl M, Bovenschen I, Lang K,

Zimmermann J, Nowacki K, et al. Predictors of foster

parents’ stress and associations to sensitivity in the

first year after placement. Child Abuse Negl. 2018;

79:325-338. [Link] .

16. Wong RSM, Yu EYT, Guo VY, Wan EY-F, Chin W-

Y, Wong CKH, et al. A prospective cohort study to

investigate parental stress and child health in low-

income Chinese families: Protocol paper. BMJ Open.

2018; 8(2): e018792. [Link]

17. Dardas LA, Ahmad MM. For fathers raising children

with autism, do coping strategies mediate or moderate

the relationship between parenting stress and quality

of life? Res Dev Disabil. 2015; 36: 620-629. [Link]

18. Kheiri H, Salehi I, Soltani Shal R. Effects of

cognitive-behavioral stress management training on

mothers’ quality of life and their children’s behavioral

problems. Quarterly Journal of Family and Research.

2019; 15(4): 7–26. [Persian]. [Link]

19. Ershad Sarabi R, Hashemi Razini H, Abdollahi MH.

Comparing parental stress, parenting styles, and social

problem solving in mothers of children with autism

spectrum disorder, ADHD, and typically developing

children. Quarterly Journal of Child Mental Health.

2018; 4(4): 165–179. [Persian]. [Link]

20. Miragoli S, Balzarotti S, Camisasca E, Di Blasio P.

Parents’ perception of child behavior, parenting stress,

and child abuse potential: Individual and partner

influences. Child Abuse Negl. 2018; 84:146-156

[Link]

21. Sharifi- Shaki S, Aakhte M, Alipor A, Fahimi-Far A,

Taghadosi M, Karimi R, et al. The effectiveness of

و همکاران افسانه شکری درمانی و آموزش تنظیم شناختی هیجان بر تنیدگی والدینی مادران کودکان پرخاشگر مقایسه اثربخشی شناخت

619

ك، دوره ت روان کود

صلنامه سلامف

۷، شماره 1

، بهار 1311

mindfulness-based cognitive therapy in reducing

anxiety and meta-worry in women with recurrent

miscarriages. KAUMS Journal (FEYZ). 2015; 19(4):

334–340. [Persian]. [Link]

22. Jonsdottir S. Effectiveness of mindfulness based

cognitive therapy compaired to physical exercise as a

follow-up treatment to prevent depressive relapse and

maintain recovery [BSc thesis]. [Reykjavík, Iceland]:

Department of psychology school of business,

Reykjavik University; 2016, pp: 1-43. [Link]

23. Bailie C, Kuyken W, Sonnenberg S. The experiences

of parents in mindfulness-based cognitive

therapy. Clin Child Psychol Psychiatry. 2012; 17(1):

103-119. [Link]

24. Segal ZV, Williams JMG, Teasdale JD. Mindfulness-

based cognitive therapy for depression: A new

approach to preventing relapse. New York, NY, US:

Guilford Press; 2002, p: 351. [Link]

25. Aghdasi N, Soleimanian A A, Asadi Gandomani R.

The effectiveness of mindfulness training on

emotional schemas mothers of children with cerebral

palsy. Archives of Rehabilitation. 2019; 20 (1):86-97.

[Persian]. [Link]

26. Chaplin TM, Turpyn CC, Fischer S, Martelli AM,

Ross CE, Leichtweis RN, et al. Parenting-focused

mindfulness intervention reduces stress and improves

parenting in highly stressed mothers of adolescents.

Mindfulness. Published: 21 September 2018.

Available from: [Link]

27. Rayan A, Ahmad M. Mindfulness and parenting

distress among parents of children with disabilities: A

literature review. Perspect Psychiatr Care. 2018;

54(2), 324-330. [Link]

28. Bazzano A, Wolfe C, Zylowska L, Wang S, Schuster

E, Barrett C, et al. Mindfulness based stress reduction

(MBSR) for parents and caregivers of individuals with

developmental disabilities: A community-based

approach. J Child Fam Stud. 2015; 24(2): 298–308.

[Link]

29. Mehri Nejad S, Ramezan Saatchi L. Impact of

mindfulness-based cognitive therapy on depression,

anger and emotion regulation of veterans’ spouses.

Iran J War Public Health. 2016; 8 (3):141-148.

[Persian]. [Link]

30. Gadampour E, Moradizadeh S, Shakarami M. The

study of effectiveness of training of mind

consciousness on reduction of the elderly’s feeling of

loneliness and death anxiety in Sedigh center of

Khoramabad city. Razi Journal of Medical Sciences.

2019; 26(4): 44–53. [Persian]. [Link]

31. Khodabakhshi Koolaee A, Shahi A, Navidian A,

Mosalanejad L. The effect of positive parenting

program training in mothers of children with attention

deficit hyperactivity on reducing children’s

externalizing behavior problems. Journal of

Fundamentals of Mental Health. 2015; 17(3): 135-

141. [Persian]. [Link]

32. Valipour M, Hosseinian S, Pourshahriari M. The

effectiveness of cognitive therapy based on

mindfulness on children’s behavioral problems.

Quarterly Journal of Child Mental Health. 2018; 4

(4):34-45. [Persian]. [Link]

33. Mohammadi M, Tahmassian K, Ghanbari S,

Fathabadi, J. Comparison of the effectiveness of

mindful parenting training with adolescent

mindfulness-based cognitive therapy on reducing

parental stress and parent-adolescent conflict [Master

thesis]. [Tehran, Iran]: Family Research Institute,

Shahid Beheshti University; 2018. [Persian].

34. Beyrami M, Hashemi T, Bakhshi Pour A, Mahmoud

Alilo M, Eghbali A. Comparison the effect of two

methods of cognitive emotion regulation training and

mindfulness-based cognitive therapy on

psychological distress and cognitive emotion

regulation strategies of mothers of mentally retarded

children. Journal of Modern Psychological

Researches. 2014; 9(33): 43-59. [Persian]. [Link]

35. Verzeletti C, Zammuner VL, Galli C, Agnoli S.

Emotion regulation strategies and psychosocial well-

being in adolescence. Cogent Psychol. 2016; 3(1):

1199294. [Link]

36. Mahdavi A, Pahlevani M, Aghaei M, Aminnasab V,

Haji H, Gholamrezaei S. Relationship of strategies for

emotion cognitive adjustment with psychological

well-being and anxiety in mothers with cancer

children. Annals of Tropical Medicine and Public

Health. 2017; 10(3): 702-706. [Link]

37. Gross JJ. Emotion regulation: Affective, cognitive,

and social consequences. Psychophysiology. 2002;

39(3):281-91. [Link]

38. Chew BH, Zain AM, Hassan F. Emotional

intelligence and academic performance in first and

final year medical students: A cross-sectional study.

BMC Med Educ. 2013; 13(1): 44. [Link]

39. Gowdini R, Pourmohamdreza-Tajrishi M, Tahmasebi

S, Biglarian A. Effect of emotion management

training to mothers on the behavioral problems of

offspring: Parents’ view. Archives of Rehabilitation.

2017; 18(1): 13–24. [Persian]. [Link]

و همکاران افسانه شکری درمانی و آموزش تنظیم شناختی هیجان بر تنیدگی والدینی مادران کودکان پرخاشگرمقایسه اثربخشی شناخت

611

کون روات لام سمهلناصف

ك، د

ره دو

۷ره ما ش،

1 ،ار به

1311

40. Quetsch LB, Wallace NM, McNeil CB, Gentzler AL.

Emotion regulation in families of children with

behavior problems and nonclinical comparisons. J

Child Fam Stud. 2018; 27(8): 2467–2480. [Link]

41. Waters SF, Virmani EA, Thompson RA, Meyer S,

Raikes HA, Jochem R. Emotion regulation and

attachment: unpacking two constructs and their

association. J Psychopathol Behav Assess. 2010;

32(1):37-47. [Link]

42. Leff SS, Crick NR. Interventions for relational

aggression: innovative programming and next steps in

research and practice. School Psych Rev. 2010; 39(4):

504–507. [Link]

43. Ahmadi Z, Asaran M, Seyyedmoharrami F,

Seyyedmoharrami I. The relationship between overt

and relational aggression with hope in primary school

children. Quarterly Journal of Child Mental Health.

2017; 4(3): 143–152. [Persian]. [Link]

44. Shahim S. Relational aggression in preschool

children. Iranian Journal of Psychiatry and Clinical

Psychology. 2007; 13(3): 264–271. [Persian]. [Link]

45. Fadaei Z, Dehghani M, Farhadei F, Tahmasian K.

Investigating reliability, validity and factor structure

of parenting stress- short form in mother`s of 7-12

year-old children. Journal of Research in Behavioural

Sciences. 2010: 8(2); 81-91. [Persian]. [Link]

46. Kaveh M, Alizadeh H, Delavar A, Borjali A.

Development of a resilience fostering program against

stress and its impact on quality of life components in

parents of children with mild intellectual disability.

Journal of Exceptional Children. 2011; 11(2): 119–

140. [Persian]. [Link]

47. Hillgaar SD. Mindfulness and self regulated learning

[Master's thesis]. [Trondheim, Norway]: Department

of Psychology, Norwegian University of Science and

Technology (NTNU); 2011, 1-85, [Link]

48. Mohammadkhani P, Khanipoor H. Therapies based

on mindfulness. Tehran: Publication of Well-being

and Rehabilitation University; 2005. [Persian].

49. Gross JJ. Emotion regulation: Conceptual and

empirical foundations. In: Gross JJ, editor. Handbook

of emotion regulation. 2nd Ed. New York, NY, US:

Guilford Press; 2014, pp: 3–20. [Link]