Quarterly Journal of

Child Mental Health

35

Vol. 6, No. 4, Winter 2020

35

Research Paper

Effectiveness of Hydrotherapy on Communication Skills of Children with

Autism Spectrum Disorder: A Single Case Study

Samad Azimigarosi*1, Aliakbar Arjmandnia2, Alireza Mohseni Ezhei3, Mostafa Asgari4

1. Ph.D. Student of Psychology of Exceptional Children, Faculty of Psychology and Educational Sciences, University of Tehran, Iran

2. Associate Professor, Department of Exceptional Children, Faculty of Psychology and Educational Sciences, University of Tehran,

Iran

3. Ph.D. Student of Psychology of Exceptional Children, Faculty of Psychology and Educational Sciences, University of Isfahan, Iran

4. M.A. in Clinical Child and Adolescent Psychology, Faculty of Psychology and Educational Sciences, University of Tabriz, Iran

A R T I C L E I N F O

A B S T R A C T

Keywords:

Hydrotherapy,

communication skill,

autism spectrum disorder

Received: 12 May 2019

Accepted: 27 Aug 2019

Available: 1 Mar 2020

Background and Purpose: Autism spectrum disorder (ASD) affects communication skills and

appropriate response to the outside environment. One of the newest ways to improve the

communication skills of children with autism spectrum disorder is hydrotherapy. The purpose of this

study was to investigate the effect of hydrotherapy on communication skills of children with ASD.

Method: This study is a single case study with A-B design. The statistical population includes all

children with ASD in Alborz province in 2017. Purposeful sampling was used to select the sample.

Accordingly, 3 children with autism disorder symptoms and symptoms were selected from Kahrizak

rehabilitation center as a sample. The research instrument was the second version of the Gilliam

Autism Rating Scale (GARS-2) and a researcher-made checklist for measuring communication skills.

According to the Hollywick program, treatment sessions were conducted in 2 sessions (one hour) per

week and for 2 months during 8 weeks (16 sessions).

Results: During the visual analysis of chart, intervention was effective in all three subjects. The

percentage of non-overlapping data (PND) in the two baseline and intervention situations for the 3

subjects were 100%, 80%, and 90%.

Conclusion: The results showed that hydrotherapy significantly increased the communication skills

of children with ASD, which could be achieved by enhancing sensory motor skills as well as

providing the necessary contexts and conditions for communication. Therefore, it is recommended

to use this method as a complementary approach in the field of education and rehabilitation of

children with ASD along with other therapies.

Citation: Azimigarosi S, Arjmandnia A, Mohseni Ezhei A, Asgari M. Effectiveness of hydrotherapy on communication skills of children with

autism spectrum disorder: a single case study. Quarterly Journal of Child Mental Health. 2020; 6(4): 35-50.

http://dx.doi.org/10.29252/jcmh.6.4.5

* Corresponding author: Samad Azimigarosi, Ph.D. Student of Psychology of Exceptional Children, Faculty of Psychology and Educational

Sciences, University of Tehran, Iran.

E-mail addresses: Smd.azimi@gmail.com

2476-5740/ © 2019 The Authors. This is an open access article under the CC BY-NC-ND license ).nd/3.0/-nc-https://creativecommons.org/licenses/by(

8931زمستان، 4دوره ششم، شماره فصلنامه سلامت روان کودک

63

مقاله پژوهشی

بررسی(های ارتباطی کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم )مطالعه تکدرمانی بر مهارتآباثربخشی

4، مصطفی عسگری3، علیرضا محسنی اژیه2، علی اکبر ارجمندنیا1*صمد عظیمی گروسی شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران، ایران شناسی کودکان استثنایی، دانشکده رواندانشجوی دکترای روان. 1

شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران، ایراننشناسی کودکان استثنایی، دانشکده روادانشیار گروه روان. 2

شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه اصفهان، ایرانشناسی کودکان استثنایی، دانشکده رواندانشجوی دکترای روان. 6

شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تبریز، ایراننشناسی بالینی کودک و نوجوان، دانشکده رواارشد روانکارشناس . 4

مشخصات مقاله

چکیده

:هادواژهیکل

درمانی،آب

مهارت ارتباطی،

اختلال طیف اوتیسم

24/22/89دریافت شده:

20/23/89پذیرفته شده:

11/12/89منتشر شده:

ی از جدیدترین یکدهد. تأثیر قرار میهای ارتباطی و پاسخ مناسب فرد به محیط بیرون را تحتاختلال طیف اوتیسم، مهارت هدف:زمینه و

درمانی درمانی است. مطالعه حاضر با هدف بررسی تأثیر آبهای ارتباطی کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم، آبها برای بهبود مهارتروش

ارتباطی کودکان دارای اختلال طیف اوتیسم انجام شد.های بر مهارت

البرز در سال استان اوتیسم طیف اختلال کودکان با تمامی شامل آماری جامعه. است A-B طرح با منفرد مورد نوع از حاضر پژوهش روش:

از اساس این بر. شد استفاده هدفمند گیرینمونه روش از بود، غیرمعمول یا و خاص موارد دنبال به حاضر، پژوهش که جاآن از. است 1683

شناس روانپزشک اطفال و روان تشخیص به که کودک 6 البرز، استان کهریزک خیریه آسایشگاه کودکان روزیشبانه نگهداری مرکز

بندی هویرایش دوم مقیاس درجابزار پژوهش، .شدند انتخاب داشتند، به عنوان نمونه مورد مطالعه را اوتیسم اختلال هاینشانه و کودک، علائم

2 صورت به ویک،برنامه هالی طبق درمانی های ارتباطی بود. جلساتمهارت سنجش ساختهمحقق لیستو چک( 2-اوتیسم گیلیام )گارز

ثبات محفظه و نمودار رسم از سپ ها،داده تحلیل و تجزیه برای .شد انجام( جلسه 13) هفته 9 طی ماه 2 مدت به و هفته در( ساعته یک) جلسه

.شد ررسیب وابسته متغیر بر مستقل متغیر اثربخشی موقعیتی،بین و موقعیتیدرون تحلیل روش کاربرد با نمودارها، برای روند و

طخ موقعیت دو در غیرهمپوشی هایداده درصد. است بوده اثربخش آزمودنی سه هر در مداخله ها،داده نمودار دیداری تحلیل طی ها:یافته

.بود %82 و %92 ،%122 ترتیب به کنندهشرکت سه برای مداخله و پایه

م های ارتباطی کودکان دارای اختلال طیف اوتیستوجهی موجب افزایش مهارتدرمانی به طور قابلنتایج نشان داد که آب گیری:نتیجه

ط ها و شرایط لازم برای برقراری ارتباحرکتی و همچنین ایجاد زمینههای حسی تواند از طریق تقویت مهارتشود که این اثربخشی میمی

تلا به بخشی کودکان مبآوردی مکمل در حوزه آموزش و توانعنوان روی شود که از این روش بهانجام شده باشد. بدین ترتیب پیشنهاد می

های اصلی استفاده شود. اختلال طیف اوتیسم در کنار سایر درمان

.شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران، ایرانشناسی کودکان استثنایی، دانشکده رواندانشجوی دکترای روان، گروسی عظیمی صمد نویسنده مسئول: *

Smd.azimi@gmail.comرایانامه:

221-99202232تلفن تماس:

ارانو همکصمد عظیمی گروسی های ارتباطی کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسمدرمانی بر مهارتاثربخشی آب

63

ره دو

ک، ود

کان

روت

لام س

مهلنا

صف

3ره

ما ش

،4 ،

انست

زم

1689

مقدمهتحولی پیچیده است که -یکی از اختلالات عصبی 1اختلال طیف اوتیسمم

تواند منجر به مشممکلاتی در تفکر، احسمماس، زبان، و توانایی ارتباط با می

دیگران شمممود. این اختلال با دو معیار کلی نارسمممایی در تعامل و ارتباط

فی ای معرهای محدود و کلیشمممهاجتماعی و نیز رفتارها، علایق، و فعالیت

در 1نفر و در دختران 42در 1ع این اختلال در پسران (. شمیو1شمود )می

برابر دختران 4نفر اسممتب به عبارت دیگر میزان شمممیوع در پسمممران 198

وضممعیت اوتیسممم دارای طیف اختلال به مبتلا کودک (. هر2اسممت )

عاطفی، انگیزشی، و حسی، شمناختی، رفتاری، نظر از فردی به منحصمر

معمولا در زمینه تعامل اجتماعی، درک (. این کودکان6) اجتماعی اسمت

فردی، تماس چشمی، ورود به جمع های اجتماعی، ایجاد روابط بینسرنخ

های همسالان، انجام بازی نمادین، توجه اشتراکی، تقلید کردن، و مهارت

ترین تظاهرات (. اصممملی4ارتباطی دارای مشمممکلات اسممماسمممی هسمممتند )

هایی مانند رتباطی در زمینههای امشمممکلات کودکان اوتیسمممم در مهارت

ارتباط چشممی ضعیف، فقدان احساسات یا تبادلات اجتماعی، استفاده از

(. مشکلات 0رفتارهای غیرکلامی، و عدم ارتباطات مناسمب با سن است )

مربوط به ناتوانی کودکان مبتلا به اوتیسممم در برقراری ارتباط و نارسممایی

واده گیری از خانکه منجر به کنارهینآنها در بیان نیازهای خود، علاوه بر ا

های شغلی و شمود، همچنین موجب عدم موفقیت در فعالیتو اجتماع می

آموزشی شده و در آینده نیز مشکلات اضطرابی و افسردگی را برای آنها

(. از سمممویی دیگر در دوران نوجوانی و 3بممه دنبممال خواهممد داشممممت )

به اوتیسمممم، مشمممکلات مربوط بزرگسمممالی، در افراد مبتلا به اختلال طیف

یابد و در معرض انزوای اجتماعی قرار مشمممارکمت اجتمماعی افزایش می

(. 3گیرند )می

فیاختلال ط یافراد دارا یکمه بما مشمممکلمات ارتباط یاز عوامل یکی

ت توسین اسدر غلظت هورمون اکسمی ینظمیدر ارتباط اسمت ب سممیاوت

توسین اکسی ستمیدهد در سیوجود دارد که نشمان م یشمواهد (. 8و 9)

هورمون در نیوجود دارد و ا ینابهنجار سمیاوت فیاختلال ط یافراد دارا

توسین اکسمی(. 12نقش دارد ) یاجتماع یو رفتارها یاشمهیکل یرفتارها

های مجاور بطنی و فوق بصری یک هورمون نانوپپتید اسمت که در هسته

1. Autism spectrum disorder

2. Adjustment

به های ارسالیشتر نورونشود. این هورمون در بیهیپوتالاموس سماخته می

های اتصمال دیده شمده اسمت. اکسمی توسین ویژه جایگاهنواحی مغزی به

آزاد شده در مغز در حکم یک میانجی در رفتارهای مختلف، نقش خود

(. این هورمون در رشممممد رفتممارهممای اجتممماعی، 11کنممد )را ایفمما می

د کنیهمای بین فردی، و در مهمار اضمممطراب، نقش کلیدی ایفا مواکنش

یارفتاره میمهم در تنظ یعنوان هورمونتوسممین بهاکسممی(. همچنین 12)

و پاسمممخ به یابیارز ،یاجتماع یهمامیانسمممان از جملمه تصمممم یاجتمماع

دارد یادهیچینقش پ یتعاملات اجتماع جمادیاو ،یاجتمماع یهمامحرک

،یهمدلدوسمممت داشمممتن، یبرا زهیانگ جادیهورمون بماع ا نیا (.16)

احتمال وجود دارد که نیو ا شودیم گرانیمتقابل با د یو همکار ،اعتماد

ن ممک سمممیاوت فیاختلال ط یافراد دارا یاجتماع یهالفهؤنارسممایی در م

که انددادهها نشان (. پژوهش14) ابدیتوسین بهبود اکسی زیاسمت با تجو

پوسممت و در پاسممخ به یاعصمماب حسمم قیتواند از طریتوسممین ماکسممی

همچنین (.13و 10و فشمممار آزاد شمممود ) بالا، یلمس، دمما یهمامحرک

دهند که کمبود انگیزش اجتماعی در تعامل های متعدد نشممان میپژوهش

تواند توجیه کننده بسمیاری از نقایص اجتماعی باشد. تصور با دیگران می

های اجتماعی را شمممود کودکان دارای اختلال طیف اوتیسمممم فعالیتمی

همای اجتماعی ارزش پاداشمممی بیننمد و محرکمیکننمده کمتر تحریمک

کار بردن راهکارهایی بهبه توان بماکمتری برای آنهما دارد. در نتیجمه می

منظور افزایش انگیزه در این کودکمان، مشمممارکمت آنهما را در تعماملات

(.19و 13اجتماعی افزایش داد )

کان کودهای ارتباطی های منفی نارسممایی در مهارتبا توجه به پیامد

رفتاری و مشکلات تحصیلی و اجتماعی، 2یافتگیاوتیسم در حوزه سازش

اند که با وجود اینکه امکان مداخلات بسممیاری در این زمینه طراحی شممده

درمان قطعی کامل برای این اختلال وجود ندارد، اما قابلیت بهبود نسبی به

د د داردرجمات متفاوت و به منظور پیشمممگیری از تشمممدید پیامدها، وجو

شممده هید درمان واحدی برای این اختلال انجام هایبررسممی (. طبق18)

درمانی، رفتار یکپارچگی حسممی، هایروش وجود ندارد و درمانگران از

از یترکیب یا و درمانی،درمانی، داروگفتار درمانی،درمانی، کارموسممیقی

طی صد آوردی اسممت که روی 3درمانی(. آب22کنند )آنها اسمتفاده می

3. Hydrotherapy

صمد عظیمی گروسی و همکاران های ارتباطی کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم درمانی بر مهارتاثربخشی آب

69

ک، دوره ت روان کود

صلنامه سلامف

3، شماره

4، زمستان

1689

سممال اخیر برای درمان افراد با نیازهای ویژه مورد توجه قرار گرفته اسممت

( و با وجود مطالعات اندکی که در زمینه اسممتفاده از این شممیوه برای 21)

درممان کودکمان با اختلال اوتیسمممم انجام شمممده، اما تأثیرات مثبتی را در

ه شمممان دادهای ارتباطی، حرکتی و بهبود وضمممعیت رفتاری آنها نمهارت

(.22است )

درمانی به معنی اسممتفاده از آب در هر یک از اشممکال آن )آب، آب

،تفاوت، طول مدت و فشارهای می مختلفهادرجه حرارتبا یخ، بخار(

درمانی، یکی از (. آب26ها است )برای ارتقای سلامت و یا درمان بیماری

های فرهنگی طبیعی شمناخته شمده است که به طور گسترده در هااندرم

(. این 24شود )و دیگر کشورهای آسیایی استفاده می ،باسمتانی هند، چین

جریان و ،اسماس اصول شناور بودن، فشار هیدرواستاتیک، تلاطمروش بر

های حسممی از طریق درجه حرارت آب، بهبود اسممت که به ارائه محرک

(. اسممتفاده از آب در20پردازد )سممازی عامملات میو آرام ،گردش خون

ر را بتواند اثرات گوناگونی یمتفاوت اشمممکمال مختلف و در دمماهمای م

نفر از افراد دارای 63(. در پژوهشممی 23بدن بگذارد ) هایی سممیسممتمرو

پروتکل درمانی مشابه 2ماه با هدف مقایسه 3بیماری انسدادی ریه را طی

. در پایانمورد بررسی قرار دادند ،شمدکه در محیط آب و زمین اجرا می

ه تمرینات ورزشممی در محیط آب اثرات مشممابهی در نتایج نشممان داد ک

(.23)زینه درمانی مفید باشد یک گ تواندمیمقایسه با محیط زمین دارد و

آزادسمممازی و اضمممطراب و تواند موجب کاهش دردمی درمانیآب

(. فعالیت در آب فرصت را برای تعامل 29توسمین شمود )هورمون اکسمی

ه آورد ککودکان دارای اختلال طیف اوتیسم فراهم میاجتماعی و بازی

و ،تواننمد موجمب بهبود ارتبماط، حرممت خود، خودآگاهییمک می هر

تأثیرهفته به بررسی 12پژوهشی که طی نتایج (. 28)شوند حس موفقیت

19های حرکتی بر روی توانایی 1ویکدرممانی مبتنی بر برنماممه هالیآب

ن ایحاکی از آن بود که وتیسممم انجام شممد،کودک دارای اختلال طیف ا

(. در 62دهممد )همما را افزایش میهممای حرکتی آزمودنیروش مهممارت

درمانی مبتنی بر برنامه جلسمممه ممداخلمه آب 13طی کمه پژوهش دیگری

ید،گردسه کودک دارای اختلال طیف اوتیسم انجام بر رویویک هالی

هش پرخاشممگری مشممخص شممد که این روش به طور معنادار موجب کا

هفته 12پژوهشگران طی ای دیگر در مطالعه(. 61ه است )شدها آزمودنی

1. Halliwick

کودک دارای 9درمانی بر عادات خواب تمرینات آب تأثیربمه بررسمممی

ی دو ابه صورت هفته درمانیاختلال طیف اوتیسم پرداختند. جلسات آب

رنامه د که بنشان دا . در پایان نتایجدقیقه برگزار شد 32جلسه و هر جلسه

خیر در به خواب رفتن و مدتتأثیرات مثبت و معناداری بر تأممداخلماتی

(.62زمان خواب داشته است )

ی روشاین شیوه که شد درمانی مشمخصآبروش تأثیردر بررسمی

معتبر برای بهبود مشمممکلات رفتاری و افزایش تعاملات اجتماعی اسمممت و

ر در کودکمان دارای اختلال ثآن را بمه عنوان روشمممی ایمن و مؤ توانمی

درمانی بر هفته مداخله آب 9(. طی 66طیف اوتیسم مورد توجه قرار داد )

شمممد که داده نشمممانروی یمک کودک مبتلما به اختلال طیف اوتیسمممم

اب تعامل رفتن، راه تعادل، کار با دسممت، درمانی موجب بهبود مهارتآب

(. در یک 64است )شده اضطراب و ایکلیشه و نیز کاهش رفتار ،محیط

درمانی مبتنی بر برنامه هالی ویک بر افراد آب تأثیر درباره مطالعه مروری

امل موجب بهبود تعاین شیوه دارای اختلال طیف اوتیسم مشخص شد که

در پژوهش دیگری که با هدف (.60ها شده است )اجتماعی در آزمودنی

ی انجام ای حرکتهمبتنی بر اسممتخر بر افزایش مهارت وشر تأثیربررسممی

محیطی منحصممر به فرد اسممت که ،دریافتند که اسممتخرمتخصممصممان شممد،

همچنین (. 63) شممود های حرکتی اجتماعیتواند موجب بهبود مهارتمی

همسالان و خواهر و برادران کودکان دارای اختلال طیف تأثیردر بررسی

صمشخ استخرمحیط کودک اوتیسم در 21اوتیسم بر تعاملات اجتماعی

های ارتباطیکمه برنمامه درمانی مبتنی بر آب موجب بهبود مهارت شمممد

کودکان دارای اختلال طیف اوتیسممم شممده اسممت و حاممور همسممالان و

ود شتر آن میدرمانی موجب اثربخشی مطلوب خواهر و برادران در برنامه

تواند درمانی میآب نتمایج یمک مطمالعمه دیگر نیز نشمممان داد کمه(. 63)

یجاد ا تعدیل حسی، تعادل، عاملانی، قدرتبهبود توجه، یشموجب افزا

(.69شود )اجتماعی مشارکت و تماس چشمی، و حفظ

ات محیط آب محیط منحصمممر بمه فردی اسمممت که انبوهی از محرک

کند که سمممایررا برای حواس بینایی، لامسمممه و حرکت ایجاد می مطلوب

های دیگر زمین فاقد آن هسمتند. سمیستم حسی و حرکتی به شدت محیط

تواند موجب افزایش تعاملات میموضممموع هم وابسمممته هسمممتند که اینبه

درمانی (. آب68اجتماعی در کودکان دارای اختلال طیف اوتیسمم شود )

ارانو همکصمد عظیمی گروسی های ارتباطی کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسمدرمانی بر مهارتاثربخشی آب

68

ره دو

ک، ود

کان

روت

لام س

مهلنا

صف

3ره

ما ش

،4 ،

انست

زم

1689

اند توو حرکتی نقش دارد و می ،حسممی، هیجانی سممازی سممیسممتمدر فعال

افراد دارای اختلمال طیف اوتیسمممم را برای ایجاد ارتباطات تحریک کند

ر درمانی دآب تأثیردر پژوهشمی که با هدف بررسی در این راسمتا (. 42)

نفر انجام 12عروقی و آرامش عالانی بر روی -آب گرم بر سیستم قلبی

صورت درجه( به 32تا 63ور در آب گرم )که حانتایج نشمان داد شمد،

تواند موجب آرامش عامملات، افزایش جریان خون، فعال و غیر فعال می

که (. با توجه به این41و تنظیم ضممربان قلب شممود ) ،کاهش فشممار خون

ونی و های درتواند بر فعالیتدرمانی میاند آبمطالعات پیشین نشان داده

، ودش مش و بهبود وضعیت ارتباطی افرادبیرونی اثر گذاشته و موجب آرا

توانممد در افزایش درمممانی میتوان چنین برداشممممت کرد کممه آبممی

همای ارتبماطی نیز مؤثر واقع شمممود. بما این حال تاکنون مطالعات مهمارت

های ارتباطی کودکان و نوجواناندرمانی بر مهارتاندکی به بررسی آب

ا هدفب پژوهش ن ترتیب اینبدیاند. اوتیسمممم پرداختمه بما اختلمال طیف

طیف اختلال باهای ارتباطی کودکان درمانی بر مهارتآب تأثیربررسممی

انجام شد. اوتیسم

روش

پژوهش حاضممر از نوع مورد کنندگان:الف( طرح پژوهش و شرررک

شامل تمامی کودکان این مطالعه است. جامعه آماری A-Bمنفرد با طرح

جا که پژوهش از آنبود. 1683در سال لبرز اختلال طیف اوتیسم استان ابا

گیری معمول بود، از روش نمونهحماضمممر، بمه دنبال موارد خاص و یا غیر

ها بر اسممماس قاممماوت بدین معنی که آزمودنی بهدفمند اسمممتفاده شمممد

82شممموند. بر این اسممماس از بین پژوهشمممگر یا اهداف مطالعه انتخاب می

یه وزی کودکان آسایشگاه خیررکودک بستری در مرکز نگهداری شبانه

کودک که به تشمممخیص متخصمممص علائم و 6کهریزک اسمممتان البرز،

بر حسمب شرایط ورود و خرو به ،های اختلال اوتیسمم را داشمتندنشمانه

انتخاب شمممدند. معیارهای ورود این کودکان، تشمممخیص اختلال مطمالعه

روزی، شبانه، بسمتری در بخش توسمط روانپزشمک و پژوهشمگر اوتیسمم

داشممتن مشممکلات ارتباطی به گزارش مراقبان، مسمممولان مرکز و مشمماهده

همای خرو که موجب حذف برخی از پژوهشمممگر بود. همچنین ملماک

هایناتوانی اختلال اوتیسمممم با از همبودی بود ها شمممد، عبارتآزمودنی

های ورود و های بینایی و شمممنوایی. ملاکحرکتی و نارسمممایی -جسممممی

وسط یکی از متخصصان کودکان با نیازهای خاص مورد ارزیابی خرو ت

کنندگان در این پژوهش، سه کودک دارای اختلال قرار گرفت. شمرکت

های آنها به شرح زیر است:طیف اوتیسم بودند که ویژگی

ماه بود. 4سال و 12در هنگام شروع پژوهش، او کننده اول:شمرکت

و در دبوتیسم را دریافت کرده وختلال اسمالگی تشخیص ا 2وی در سمن

یز مبتلا به ن ،ویرایش دوم-ارزیابی از طریق آزمون تشخیص اوتیسم گیلیام

ی صورت غیر فامیلشده است. ازدوا پدر و مادر بهاوتیسم تشخیص داده

ست.ا گذاشته سر پشت راپرتنشی شمرایط بوده، در دوران بارداری مادر

دلیل به والدین و بوده فتاری شممدیدگ تأخیر دارای ابتدا همان از کودک

در ند. دبخشممی را انجام ندای توانهاانمناسممب نبودن وضممعیت مالی درم

رکت حمانند ایکلیشه ، رفتارهایاسمتکودک فاقد گفتار حال حاضمر

ماهگی در آسایشگاه کهریزک 3سال و 9دارد، از را دست جلو چشمان

های فراوانی از سوی مراقبان و البرز بسمتری است و در این مدت گزارش

های های ارتباطی و رفتارشدید در مهارت نارساییمسمولان بخش مبنی بر

آسیبی ارائه شده است. خود

. ماه بود 8سال و 12در هنگام شروع پژوهش، او کننده دوم: شرکت

در و اوتیسممم را دریافت کرده اختلال سممالگی تشممخیص 2وی در حدود

شمممده ارزیابی از طریق مقیاس گیلیام نیز مبتلا به اوتیسمممم تشمممخیص داده

فمامیلی بوده و مادر در دوران بارداری مشمممکل والمدین اسمممت. ازدوا

زمان رد نیز کودک و بوده طبیعی صورتبه خاصی نداشته است. زایمان

سالگی 2از سمن کاردرمانی و گفتاردرمانی. اسمت نداشمته یشمکلم تولد

آغاز شممده و اکنون نیز در حال انجام اسممت. کودک دارای کلام بسممیار

ای ریز ریز کردن دسممتمال رفتار کلیشممه و ،اسممت ایکلمهمحدود و تک

سممالگی در آسممایشممگاه کهریزک بسممتری اسممت و 8کاغذی دارد. از

دهی عاطفی و عدم پیروی از دم پاسمممخعبماره همای متعمددی درگزارش

دستورات از سوی مراقبان ارائه شده است.

ماه بود. 1سال و 12در هنگام شروع پژوهش، او کننده سوم:شرکت

و در اوتیسم را دریافت کرده اختلال سالگی تشخیص 0/2وی در حدود

شمممده ارزیابی از طریق مقیاس گیلیام نیز مبتلا به اوتیسمممم تشمممخیص داده

ی افسردگ مادر بارداری دوران در و بوده فامیلی غیر والدین است. ازدوا

کودک تأخیر شدیدی و سزارین بوده صورتبه زایمان شمدیدی داشمته،

6بخشممی از سممن حرکتی داشممته اسممت. خدمات توان تحول در مراحل

صمد عظیمی گروسی و همکاران های ارتباطی کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم درمانی بر مهارتاثربخشی آب

42

ک، دوره ت روان کود

صلنامه سلامف

3، شماره

4، زمستان

1689

که به دلیل عدم پیشرفت کودک، سالگی ادامه داشت 3سالگی آغاز و تا

ای هکلیشمم اسممت و حرکاتکودک فاقد گفتار . ادامه پیدا نکردا هاندرم

8. از دهدانجام میجلو و عقب تکان خوردن و روی پنجه پا راه رفتن را

یینارسمماماهگی در آسممایشممگاه کهریزک البرز بسممتری بوده و 6سممال و

های ارتباطی دارد.ارتباط چشمی و مهارت شدید در

ب( ابزار

این آزمون در سممال : 1ویرایش دوم-اوتیسممم گیلیام. آزمون تشممخیص 1

دهی شمممدت اختلمال در افراد مبتلما بمه اختلال طیف منظور رتبمهبمه 2223

شمده است. این آزمون شامل سه طراحی و تدوین اوتیسمم توسمط گیلیام

و تعاملات اجتماعی اسممت. هر ،ای، ارتباطمقیاس رفتارهای کلیشممهخرده

اسمماس شدت، از ویه اسمت که هر گویه برگ 14مقیاس متشمکل از خرده

گاه نمره ، به این صممورت که به گزینه هیدشمموددهی مینمره 6صممفر تا

6، و اغلب نمره 2، گزینه برخی مواقع نمره 1نمره گزینه به ندرت صممفر،

تواند سال مناسب است و می 22تا 6. این آزمون برای افراد شودداده می

های دیگر کامل شممود. در خانه یا محیط به وسممیله والدین و متخصممصممان

نمرات هر خرده مقیماس بما یکمدیگر جمع و به نمرات اسمممتاندارد تبدیل

توان مقیاس، میخرده 6شمممود. بر اسممماس مجموع نمرات اسمممتاندارد می

و 02شدت اختلال را تعیین نمود که بدین شکل است: اگر نمره کودک

ال کم دارای اختلال اوتیسم دسمت آمد، کودک به احتمه ب 02یا کمتر از

که دسمممت آممد، احتمال اینه بم 94تما 06اگر نمره کودک بین باسمممت

90و اگر نمره کودک بکودک دارای اختلال اوتیسم باشد، متوسط است

.اوتیسم شدید است اختلال دست آمد، کودک دارایه ب 90و یا بیشتر از

مده است و روایی به دسمت آ 88/2پایایی این آزمون به روش بازآزمایی

این آزمون در ایران برای افراد (. 42آن نیز مورد تأیید قرار گرفته اسممت )

و روایی آن نیز 98/2نباح، وو ضریب آلفای کر هنجاریابیسمال 19تا 6

نباخ و(. ضمممریب آلفای کر46) های مختلف تأیید شمممده اسمممتبا روش

ایی بالای /. گزارش شمده اسمت که نشممانگر پای93آزمون در این پژوهش

توان از آن دراین آزمون است و از همین رو به خوبی و با اطمینان بالا می

استفاده کرد.و درمانی ،اهداف تشخیصی، پژوهشی

1. Gilliam Autism Rating Scale-Second Edition (GARS-2)

های گیری میزان مهارتبرای اندازه :2های ارتباطیلیست مهارت. چک2

د. مهارت ارتباطی استفاده ش سنجش ساختهمحقق لیستارتباطی از چک

بر 1683سؤالی توسط نگارندگان مقاله حاضر در سال 3لیست چکاین

کننده در این پژوهش و از های شممرکتهای آزمودنیاسمماس تحلیل فیلم

یسم حوزه اختلال طیف اوتتجربه و متخصصان طریق مشمورت با مربیان با

های ارتباطی سممماخته سمممنجش مهارتلیسمممت محققتهیمه شمممد. چمک

دهی پاسممخ (6 توجه مشممترک، (2 پایدار، چشمممی ارتباط (1 :هایحوزه

،دهی مناسب به دستوراتپاسخ (0 درخواست کردن، (4 عاطفی مناسب،

ای )هرگز= درجه 4در طیف لیکرت را شمممرکت در بازی گروهی (3 و

ر باشد کند. هرچه نمره فرد بیشتگیری میاوقات= سه( اندازهتا بیشتر صفر

معنی اسمت که از مهارت ارتباطی بیشمتری برخوردار است. روایی این به

تثنایی کودکان اسشناسی لیست توسط متخصصان روانچکاین محتوایی

به 92/2لیست نیزبازآزمون چک -شد. پایایی آزموندانشگاه تهران تأیید

دست آمد.

ش برگرفته از برنامه جلسمممات درمانی این پژوه: ایج( برنرامه مداخله

با افرادآموزش به ی بهبودمفهوم برا کیبمه عنوان ویمک بود کمه یهمال

شمده است یآنها در آب طراح اسمتقلال جادیکردن و ا شمنابرای یناتوان

آموزش شمممنا نبود و ،(. بما این حمال چون همدف مما در این پژوهش68)

های ارتباطی هدف اصمملی بود، سممعی شممد با اسممتفاده از افزایش مهارت

و کننده و با کمک اسباب بازیحرکت مستقلانه و ایجاد محیطی سرگرم

ها افزایش های ارتباطی آزمودنیمیزان تعماممل و در نتیجمه مهارت ،توپ

به این تفاده شممد.مرحله اول این پروتکل در درمان اسمم 3بنابراین از بیابد

درجه( سپس 42شد )صورت که قبل از ورود به آب، دمای آن تنظیم می

کودکان به همراه درمانگر به صمممورت گروهی به مدت یک سممماعت در

گرفتند و همچنین درمانگر به صممورت انفرادی با هر یک اسممتخر قرار می

کودکان داد. در طول جلسات، درمانگر از آنان حرکات لازمه را انجام می

کرد که تحرک لازم را داشمممته باشمممند. در ضممممن تعداد را همدایت می

ای ده نقطه برنامهتواننمد تکرار شمممونمده و متنوع باشمممد. هما میفعمالیمت

،یذهن میاسممت که به عنوان تنظ یریادگیسممه مرحله یدارا ویک،هالی

ییبه عنوان توانا یذهن تنظیم .شمممودیو حرکت شمممناخته م ،تعادل مهار

2. Communication Skills Check list

ارانو همکصمد عظیمی گروسی های ارتباطی کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسمدرمانی بر مهارتاثربخشی آب

41

ره دو

ک، ود

کان

روت

لام س

مهلنا

صف

3ره

ما ش

،4 ،

انست

زم

1689

ت. تعریف شده اسمتفاوت کار ایو تیوضمع ط،یمح کیسمخ دادن به پا

هاتیوقعمبتواند به طور مستقل، خودکار و مناسب به همه دیبا رندهیادگی

رییتغ ایو تیحفظ موقع ییکنترل تعمادل بمه توانا. در آب پماسمممخ دهمد

ه بنیز . حرکتشممود یم فیتعر کنترل شممده مسممیر دردر آب تیموقع

هشمممد تیهداو ،اثربخش ،کارآمد ،ماهرانه تیفعال جادیا ییعنوان توانا

2جلسه در هفته و به مدت 2صورت (. این برنامه به 44شمود )می فیتعر

خلاصممه جلسممه در آسممایشممگاه خیریه اسممتان البرز انجام شممد. 13ماه، طی

ارائه شده 1کار گرفته شده در این پژوهش در جدول ای بهبرنامه مداخله

است.

ویکای هالینقطه 11ای : خلاصه برنامه مداخله1جدول

نفس، مهار تواکنش مناسب به آب گیریادی تعدیل ذهنی 1نقطه

ایستاده یهاتیدر موقع حرکاتیی مهار توانا ساجیتالچرخش مهار 2نقطه

بدن یعرض محورحول حرکات مهار ییتوانا مهارچرخش عرضی 6نقطه

بدن یطول محورحول حرکات در مهار ییتوانا مهار چرخش طولی 4نقطه

مانند باز کردن در بطریحرکت کی یی مهارتوانا مهارچرخش ترکیبی 0نقطه

کندآب او را غرق نمیکه درک این بالا آمدن 3نقطه

پاها ادست ها ی حمایتی دربدون حرکات و آرام داریپا تیحفظ موقع تعادل در سکون 3نقطه

کشد و او باید حرکات ناخواسته تنه و سر را مهار کندمربی فرد را به عقب می سر خوردن 9نقطه

صورت مستقلانجام یک حرکت شنا با دست به پیشرفت ساده 8نقطه

رانیصورت قایقها بهحرکت دست حرکت پایه هالی ویک 12نقطه

روز مورد شمممبانه 0ها در برای تعیین خط پمایه، آزمودنی: د( روش اجرا

های ارتباطیمشمماهده قرار گرفتند تا مشممخص شممود که وضممعیت مهارت

صممورت نوبتی نفر از مراقبان که به 3چگونه اسممت. برای این منظور، آنها

روز( در اتاق حامور داشتند، جهت آشنایی با چگونگی ثبت )طی شمبانه

شممناس مرکز آموزش دیدند و سممپس کار تعیین خط ها توسممط روانداده

ها در آن حاور داشتند دارای پایه آغاز شد. اتاق نگهداری که آزمودنی

ا یی که نیاز بود از آن استفاده شد تهااناربسمته نیز بود و در زمدوربین مد

درمانیبخش نگهداری و بخش آب تر باشد.ها دقیقآوری دادهکار جمع

ات درمانی نیازی به در یک مجموعه وجود داشممت و برای اجرای جلسمم

باع کار خار شمدن از مجموعه آسمایشگاه نبود که این رفت و آمد و

خاب ت. از سویی نمونه انشود انی به صورت منظم برگزارشد جلسات درم

در تمام طول پژوهش از مجموعه شمممده، از کودکان بسمممتری بودند که

آسمممایشمممگماه خار نشمممدند که این امر موجب کنترل بیشمممتر محیط و

همای درمانی ات جلسمممات درممانی بود. برنماممهتمأثیرتر کردن مشمممخص

ها، در پیش از مداخله، زمان یو آموزشی( آزمودن ،بخشی)دارویی، توان

پیگیری یکسان بود. اگر آزمودنی یک رفتار را )بر اساس ، و دورهمداخله

کرد، در حوزه های موجود در چک لیسمممت( پشمممت سمممر هم تکرار می

تار اما اگر یک رف شدبلیست طراحی شده فقط یک علامت ثبت میچک

رفتمار یک علامت کرد، بمه تعمداد هری مختلفی تکرار میهماانرا در زمم

شد. برای مثال اگر آزمودنی شرکت در بازی گروهی را به مدت ثبت می

شد لیست یک علامت ثبت میداد در چکدقیقه پشت سر هم ادامه می 0

دقیقه( 0های زمانی کوتاه )برای مثال ولی اگر بازی گروهی را با فاصمممله

این پژوهش شمممد. )در علمامت ثبت می ،داد بمه تعمداد دفعماتانجمام می

.(آنهاگیری قرار گرفت نه شمممدت مورد اندازه ،فراوانی رفتارهای هدف

گر شود: تعداد توافق مشاهدهها طبق این فرمول محاسبه میاعتبار این طرح

اضمممافه تعداد عدم توافقدوم به گر بر تعداد توافق مشممماهدهتقسمممیم اول

دوربین مدار در صممد. بدین منظور اتاق نگهداری کودکان دارای ضممرب

ن دو درمانگر بود. توافق بی بسمممتمه بود و رفتمار کودکمان کاملان تحت نظر

بود. 86/2گذار )مراقبان و درمانگر( در تعداد رفتارهای ثبت شده نمره

درک شممدن سمماده جهت و شممدهگردآوری هایداده تحلیل منظوربه

شد تبدیل t استاندارد نمرات به خام نمرات ابتدا خواننده، برای نمودارها

رسممم نمودار روی آزمودنی هر پیگیری و ،مداخله پایه، خط موقعیت و

صمد عظیمی گروسی و همکاران های ارتباطی کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم درمانی بر مهارتاثربخشی آب

42

ک، دوره ت روان کود

صلنامه سلامف

3، شماره

4، زمستان

1689

یداری،د تحلیل از نمودارها، این از گیرینتیجه و تفسیر جهت سپس. شد

درصممد و همپوش غیر هایداده درصممد ثبات، شمماخص و روند شمماخص

زا پس ها،داده نمودار دیداری تحلیل برای. شد استفاده همپوش هایداده

هایداده میانه از استفاده با اول مرحله در آزمودنی، هر برای نمودار رسم

ترسممیم x محور با موازی هاداده میانه خط مداخله، و پایه خط موقعیت

عنیی ثبات محفظه. گرفت قرار میانه خط روی ثبات محفظه یک و شممد

. دشممومی رسممم میانه خط بالای دیگری و پایین یکی که موازی خط دو

ریسمم تغییرپذیری یا افتادگی بیرون میزان خط، دو بین دامنه و فاصممله

%92 اگر درصممدی، 22 - 92 معیار از اسممتفاده با. دهدمی نشممان را هاداده

قرار( ثبات محفظه) میانه مقدار درصمممد 22 درون یا زیر هاداده نقاط

وندر بررسممی برای ازآن پس. دارند ثبات هاداده شممودمی گفته گیرند،

بر روند خط ثبات محفظه و شممد اسممتفاده کردن دونیم روش از ها،داده

خط و میانه خط رسم از پس. شمد رسمم درصمدی 22 - 92 معیار اسماس

انگینمی و میانه مانند توصیفی آمار هایشاخص ،آنها ثبات محفظه و روند

غییرت مانند موقعیتیبین و موقعیتیدرون دیداری تحلیل هایشممماخص و

هایداده درصد. شد محاسبه همپوشغیر هایداده درصد و روند و سطح

آزمایشممی موقعیت دو نقاط غیرهمپوش درصممد دهندهنشممان غیرهمپوش

مورد پژوهش در آزمایشمممی کنترل میزان. اسمممت( مداخله و پایه خط)

هایداده درصد و دیگر موقعیت به موقعیت یک از سمطح تغییر به منفرد،

غیرهمپوش هایداده درصممد چه هر چنین،هم. دارد بسممتگی غیرهمپوش

را مداخله توانمی بیشممتری اطمینان با باشممد، بالاتر مجاور موقعیت دو بین

این دیداری تحلیل مراحل تمامی که است ذکر به لازم. دانسمت اثربخش

( 40) رفتاری علوم در منفرد مورد هایطرح کتاب اسممماس بر پژوهش،

است. شده اقتباس

هایافتهآمده، هر یک از جلسممات خط دسممت منظور خلاصممه نمودن نتایج به به

ها در جداول و نمودارها به شممرحو پیگیری برای آزمودنی ،پایه، مداخله

نمرات تعاملات اجتماعی در موقعیت 2در جدول زیر گزارش شده است.

شد.ارائه خط پایه برای هر سه آزمودنی در پنج جلسه خط پایه

نمرات تعاملات اجتماعی در موقعی خط پایه برای هر سه آزمودنی :2جدول

(Aجلسات خط پایه ) آزمودنی

- 1 2 6 4 0

0 0 0 4 6 1آزمودنی

4 4 4 4 4 2آزمودنی

4 4 4 0 4 6آزمودنی

نمرات تعاملات اجتماعی در هر یک از جلسات درمانی 6در جدول

است.ارائه شده و موقعیت پیگیری

نمرات تعاملات اجتماعی در موقعی مداخله و پیگیری برای هر سه آزمودنی :3جدول

پیگیری (Bجلسات مداخله ) آزمودنی

- 1 2 6 4 0 3 3 9 1 2 6

11 11 12 11 11 12 8 9 9 9 3 1آزمودنی

11 16 16 16 12 12 8 9 9 3 3 2آزمودنی

9 8 9 8 9 9 9 3 3 3 3 6آزمودنی

، مشخص شد که نمرات تعاملات اجتماعی در هر 6بر اساس جدول

2دول های جسه آزمودنی با گذشت جلسات رو به بهبود بوده است. یافته

(.1زیر است )نمودار شرحها به به صورت نمودار داده 6و

ارانو همکصمد عظیمی گروسی های ارتباطی کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسمدرمانی بر مهارتاثربخشی آب

46

ره دو

ک، ود

کان

روت

لام س

مهلنا

صف

3ره

ما ش

،4 ،

انست

زم

1689

تغییرات تعاملات اجتماعی برای هر سه آزمودنی :1نمودار

بر اسممماس تحلیل دیداری نتایج به دسرر آمده برای آزمودنی اول:

همای آزمودنی اول، خط میانه، خط روند و محفظه ثبات آنها نمودار داده

، نتایج تحلیل 4(. جدول 2زیر به دسمممت آمده اسمممت )نمودار شمممرح به

، 1های آزمودنی موقعیتی را برای نمودار دادهموقعیتی و بیندروندیداری

نشان 4گونه که در جدول دهد. همانطبق فرمول تحلیل دیداری نشان می

در 8در خط پایه به 4/4داده شمممده اسمممت، میانگین تعاملات اجتماعی از

دهنده بهبود این مهارت برای داخله رسمممیده اسمممت که نشمممانرحلمه ممم

های غیرهمپوش ی مورد نظر اسمت. همچنین شماخص درصد دادهآزمودن

122دهد که میزان همپوشمممی بین نقاط خط پایه و مداخله با نشمممان می

درصد اطمینان مؤثر بوده است.

خط میانه، خط روند و محفظه ثبات آزمودنی اول :2نمودار

٠

٢

٤

٦

٨

١٠

١٢

١٤

١ ٢ ٣ ٤ ٥ ٦ ٧ ٨ ٩ ١٠ ١١ ١٢ ١٣ ١٤ ١٥ ١٦

شرکت‌کننده‌سوم شرکت‌کننده‌دوم شرکت‌کننده‌اول

خط‌پایه مداخله

پیگیری

٠

٢

٤

٦

٨

١٠

١٢

١٤

١ ٢ ٣ ٤ ٥ ٦ ٧ ٨ ٩ ١٠ ١١ ١٢ ١٣ ١٤ ١٥ ١٦

محفظه

ثبات

محفظه

ثبات

خط میانه

صمد عظیمی گروسی و همکاران های ارتباطی کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم درمانی بر مهارتاثربخشی آب

44

ک، دوره ت روان کود

صلنامه سلامف

3، شماره

4، زمستان

1689

موقعیتی برای آزمودنی اولموقعیتی و بینمتغیرهای تحلیل دیداری درون :4جدول

بین موقعیتی درون موقعیتی

Aبا B . مقایسه موقعیتA B 1 . توالی موقعیت1

. تغییرات روند2 9 0 . طول موقعیت2

تغییر جهت -2.1 . سطح6

مثبت اثر وابسته به هدف -2.2 0/9 0 میانه -6.1

باثبات به باثبات تغییر ثبات -2.6 8 4/4 میانگین -6.1

. تغیر در سطح6 11 – 3 0 – 6 دامنه تغییرات -6.1

9به 0 تغییر نسبی -6.1 باثبات باثبات درصد از میانه هر موقعیت 22دامنه تغییرات محفظه ثبات -6.1

3به 0 تغییر مطلق -6.2 . تغییر سطح4

0/9به 0 تغییر میانه -6.6 11 – 9 0 – 4 تغییر نسبی -4.1

8به 4/4 تغییر میانگین -6.4 11 – 3 0 – 6 تغییر مطلق -4.1

ها. همپوشی داده4 . روند0

% PND 122 -4.1 صعودی صعودی جهت -0.1

% POD 2 -4.1 باثبات باثبات ثبات -0.1

بر اسمماس تحلیل دیداری نتایج به دسرر آمده برای آزمودنی دو :

های آزمودنی دوم، خط میانه، خط روند و محفظه ثبات آنها نمودار داده

، نتایج تحلیل 0(. جدول 6زیر به دسمممت آمده اسمممت )نمودار شمممرح به

هممای آزمودنی موقعیتی را برای نمودار دادهموقعیتی و بیندیممداری درون

گونه که در جدول اندهد. همدوم، طبق فرمول تحلیل دیداری نشممان می

ر های مختلف دنشمان داده شده است، میانگین استفاد صحیح از سؤال 0

در مداخله رسیده است 20/8در خط پایه به 4بافت تعاملات اجتماعی از

دهند بهبود این مهارت برای آزمودنی مورد نظر است. همچنین که نشان

زان همپوشی بین دهد که میهای غیرهمپوش نشان میشاخص درصد داده

مؤثر بوده است. ،درصد اطمینان 92نقاط خط پایه و مداخله با

خط میانه، خط روند و محفظه ثبات آزمودنی دو :3نمودار

٠

٢

٤

٦

٨

١٠

١٢

١٤

١ ٢ ٣ ٤ ٥ ٦ ٧ ٨ ٩ ١٠ ١١ ١٢ ١٣ ١٤ ١٥ ١٦

محفظه

ثبات

محفظه

ثبات

خط میانه

ارانو همکصمد عظیمی گروسی های ارتباطی کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسمدرمانی بر مهارتاثربخشی آب

40

ره دو

ک، ود

کان

روت

لام س

مهلنا

صف

3ره

ما ش

،4 ،

انست

زم

1689

موقعیتی برای آزمودنی دو موقعیتی و بینمتغیرهای تحلیل دیداری درون :5جدول

موقعیتیبین موقعیتیدرون

Aبا B . مقایسه موقعیتA B 1 . توالی موقعیت1

. تغییرات روند2 9 0 . طول موقعیت2

تغییر جهت -2.1 . سطح6

مثبت اثر وابسته به هدف -2.2 0/4 4 میانه -6.1

باثبات به باثبات تغییر ثبات -2.6 20/8 4 میانگین -6.1

. تغیر در سطح6 16 – 3 4 – 4 دامنه تغییرات -6.1

3به 4 تغییر نسبی -6.1 باثبات باثبات درصد از میانه هر موقعیت 22تغییرات محفظه ثبات دامنه -6.1

3به 4 تغییر مطلق -6.2 . تغییر سطح4

0/4به 4 تغییر میانه -6.6 12 - 3 4 – 4 تغییر نسبی -4.1

20/8به 4 تغییر میانگین -6.4 16 – 3 4 – 4 تغییر مطلق -4.1

ها. همپوشی داده4 روند. 0

% PND 122 -4.1 صعودی شیب صفر جهت -0.1

% POD 2 -4.1 باثبات باثبات ثبات -0.1

بر اسمماس تحلیل دیداری نتایج به دسر آمده برای آزمودنی سررو :

های آزمودنی سوم، خط میانه، خط روند و محفظه ثبات آنها نمودار داده

، نتایج تحلیل 3(. جدول 4زیر به دسمممت آمده اسمممت )نمودار شمممرحبه

هممای آزمودنی موقعیتی را برای نمودار دادهموقعیتی و بیندیممداری درون

گونه که در جدول دهد. همانسوم، طبق فرمول تحلیل دیداری نشان می

در 2/4نشمان داده شمده اسمت، میانگین آغازگری در سؤال پرسیدن از 3

دهنده بهبود آغازگری در مداخله رسمیده اسمت که نشان 0/3خط پایه به

در سؤال پرسیدن برای آزمودنی مورد نظر است. همچنین شاخص درصد

دهد که میزان همپوشی بین نقاط خط پایه های غیرهمپوش نشمان میداده

درصد اطمینان مؤثر بوده است. 82و مداخله با

خط میانه، خط روند و محفظۀ ثبات آزمودنی سو :4نمودار

٠

٢

٤

٦

٨

١٠

١٢

١٤

١ ٢ ٣ ٤ ٥ ٦ ٧ ٨ ٩ ١٠ ١١ ١٢ ١٣ ١٤ ١٥ ١٦

محفظه

ثبات

محفظه

ثبات

خط میانه

صمد عظیمی گروسی و همکاران های ارتباطی کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم درمانی بر مهارتاثربخشی آب

43

ک، دوره ت روان کود

صلنامه سلامف

3، شماره

4، زمستان

1689

موقعیتی برای آزمودنی سو موقعیتی و بینمتغیرهای تحلیل دیداری درون :6جدول

بین موقعیتی درون موقعیتی

Aبا B . مقایسه موقعیتA B 1 . توالی موقعیت1

. تغییرات روند2 9 0 . طول موقعیت2

تغییر جهت -2.1 . سطح6

مثبت اثر وابسته به هدف -2.2 10 4 میانه -6.1

باثبات به باثبات تغییر ثبات -2.6 0/3 2/4 میانگین -6.1

. تغیر در سطح6 8 – 3 0 – 4 دامنه تغییرات -6.1

3به 4 تغییر نسبی -6.1 باثبات باثبات درصد از میانه هر موقعیت 22دامنه تغییرات محفظه ثبات -6.1

3به 4 تغییر مطلق -6.2 . تغییر سطح4

10به 4 تغییر میانه -6.6 9 – 3 4 -0 تغییر نسبی -4.1

0/3به 2/4 تغییر میانگین -6.4 8 - 3 4 – 4 تغییر مطلق -4.1

ها. همپوشی داده4 . روند0

% PND 122 -4.1 صعودی صعودی جهت -0.1

% POD 2 -4.1 باثبات باثبات ثبات -5.1

گیریبحث و نتیجه

های ارتباطی کودکاندرمانی بر مهارتپژوهش حاضر با هدف تأثیر آب

ها اختلال طیف اوتیسم انجام گرفت. نتایج حاصل از تحلیل نمودار داده با

اطی های ارتبدرمانی به صورت قابل توجهی مهارتبیانگر آن بود که آب

همای این مطمالعمه بما برخی از هما را افزایش داده اسمممت. یمافتمهآزمودنی

در ( همسممو و همخوان اسممت.60و 64، 66، 28 مانندهای دیگر )پژوهش

اصول درمانی بر اساستوان گفت که آبهای این پژوهش میبیین یافتهت

اسممت. این اصممول شممامل شممناور بودن، تراکم نسممبی، 1هیدرودینامیک

ه و جریان اسممت ک ،ویسممکوزیته، مقاومت، فشممار هیدرواسممتاتیک، تلاطم

همای چندحسمممی از طریق درجه حرارت آب، تسمممکین وزن، و محرک

(. خواص آب موجب جنبش فعال، 68ود )شمممورودی دهلیزی فراهم می

ارائه حمایت وضعیتی، تقویت آرامش عالات، بهبود گردش خون و در

رد های فهای حرکتی بر اسممماس توانایینتیجمه تقویت و تسمممهیل مهارت

، عروقی -های قلبی(. همچنین آب گرم بر عملکرد سممیسممتم66شممود )می

ریز ونی غدد درهاو سیستم ،عاملانی، سمیستم عصبی خودکار-اسمکلتی

گذارد. همچنین مشمخص شمد که حاور در آب گرم تأثیرات مثبتی می

ضممربان قلب، فشممار خون، جریان خون و آرامش عامملانی موجب تنظیم

شود شمناوری است که باع می ،(. از جمله فواید مهم آب41) شمودمی

1. Hydrodynamics

داشممته باشممد. شممناوری تأثیرهای ارتباطی درمانی در افزایش مهارتآب

شممود و درسممت برعکس ری اسممت که در جهت بالا بر بدن وارد میفشمما

شممود. به دلیل همین جهت فشمماری اسممت که در خشممکی بر بدن وارد می

درصمممد 82ویژگی آب، وزن بمدن هنگامی که بدن در آب قرار دارد تا

ود شممپذیری مییابد و موجب افزایش دامنه حرکتی و انعطافکاهش می

ای که موجب جانبه اسمممت به گونهانی همهدرم(. مکانیسممم عمل آب23)

ات مثبتی بر سمیستم عصبی خودکار، افزایش جریان خون و آرامش تأثیر

هایی را برای تعاملات (. همه این عوامل فرصمممت20د )شممموعاممملات می

فردی وکنمد و موجمب افزایش تعماملات بیناجتمماعی و بمازی فراهم می

(. 60شود )های ارتباطی میمهارت

های درمانی موجب بهبود مهارتکه آبین دیگر با توجه به ایندر تبی

مینه ز موضوع شود، اینمختلف کودکان دارای اختلال طیف اوتیسمم می

ی کند. از سویهای ارتباطی این کودکان فراهم میرا برای افزایش مهارت

ات ای و مشمممکلاتی که بر کاهش رفتارهای کلیشمممهتأثیردرممانی بما آب

د توانشمممود که میهای هدفمند میموجب افزایش فعالیت رفتماری دارد،

(. همچنین 60های لازم را برای تعاملات اجتماعی افزایش دهد )فرصمممت

درمانی موجب کاهش میزان پرخاشگری اند که آبها نشان دادهپژوهش

و ،(23( بهبود تعماممل با محیط )60ای )(، کماهش حرکمات کلیشمممه61)

ارانو همکصمد عظیمی گروسی های ارتباطی کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسمدرمانی بر مهارتاثربخشی آب

43

ره دو

ک، ود

کان

روت

لام س

مهلنا

صف

3ره

ما ش

،4 ،

انست

زم

1689

با اختلال طیف اوتیسم ( در کودکان42) تحریک سیستم حسی و هیجانی

. از سممویی بر اسمماس نظریه انگیزش مشممخص شممده اسممت که شممود می

ا بکند و افراد یمهار مانگیزش، سمممطوح رفتاری و نحوه عملکرد افراد را

ی انگیزش اجتماعی بسمممیار محدود و اختلال طیف اوتیسمممم برانگیختگی

بخشمممی که دارد رو محیط آب بمه دلیمل ماهیت لذت(، از این19دارنمد )

موجب برانگیختگی کودکان طیف اوتیسممم و بالا رفتن انگیزش اجتماعی

د و در نتیجه شممموارتبماط چشممممی و تعماممل اجتمماعی می برای افزایش

یابد. افزایش می های ارتباطیمهارت

از درمانیعات انجام شمده مشمخص شده است که آبمطال بر اسماس

توسممین در ی حسممی موجب آزادسممازی هورمون اکسممیهاطریق محرک

که سمممازوکارهای انگیزش اجتماعی لااقل تا (. از آنجا 12شمممود )بدن می

ورمون هسیگنال های نوروپپتیدی هستند و در این زمینه تأثیرحدی تحت

ن یتوان گفت که آزادسازی اینقش بسمیار مهمی دارد، متوسمین اکسمی

تواند موجب بالا رفتن انگیزش کودکان اوتیسم برای در بدن میهورمون

(. همچنین مشمممخص شمممده اسمممت که 13و 10) شمممودارتباط با دیگران

توسمین در یک واکنش عصمبی یا پاسمخ هماهنگ شده نوروپپتید اکسمی

گی ب برانگیختنورونی در بدن و هیپوتالاموس نقش دارد و از این راه موج

شود که در نتیجه آن، توجه افزایش یافته و با گام در کرتکس مغز میهم

هما، حمافظمه و یادگیری ارتباطی را تقویت سمممیگنمالکردن لمذت بخش

(.13کند )می

پژوهش این هایمحدودیت از یکی که اسممت ذکرشممایان پایان در

دمنفر مورد هایطرح که چند هر. اسمممت آن نتایج پایین پذیریتعمیم

باز اما دارند، بیشممتری پذیریتعمیم آزمودنی،تک هایپژوهش به نسممبت

وجود همچنان نتایج تعمیم مشمممکل ها،آزمودنی کم تعداد دلیل به هم

توانمی پژوهش این دیگر هایمحدودیت از همچنین. داشمممت خواهد

نینسمم کودکان برای را نتایج تعمیم که برد نام را کودکان سممنی محدوده

هایپژوهش که دشمومی پیشمنهاد تباطردر این ا .کندمی دشموار را دیگر

نظر در اب و ترمتنوع و تروسممیع نمونه هایگروه از اسممتفاده با دیگر مشممابه

ثربخشا به توجه با همچنین. شممود انجام دیگر مختلف متغیرهای گرفتن

یسم،اوت طیف اختلالبا های ارتباطی کودکان درمانی بر مهارتآب بودن

یسم بخشی اوتدر مراکز آموزشی و توانآورد به این روی شودمی پیشنهاد

ها ای برای اسمممتفاده از این تمرینهای ویژهو برنامهشمممود توجه بیشمممتری

ریزی و اجرا شود.طرح

این پژوهش به صممورت مسممتقل اجرا شممده اسممت و حاصممل :تشررکر و تقدیر

روی افراد نمونهنامه یا طرح پژوهشمی مصوب نیست و مجوز اجرای آن بر پایان

در تاریخ 103/83/822از سوی سازمان بهزیستی شهرستان کر با شماره مجوز

مرکز نگهداری صمممیمانه همکاری از صممادر شممد. بدین وسممیله 22/20/1683

حوصله و برص با کودکان آسایشگاه خیریه کهریزک استان البرز که روزیشبانه

عمل به تشممکر و تقدیر کردند، یاری پژوهش این بهتر اجرای در را ما ،بسممیار

.آوریممی

ه است.گونه تااد منافع نداشت این پژوهش برای نویسندگان هید: تضاد منافع

صمد عظیمی گروسی و همکاران های ارتباطی کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم درمانی بر مهارتاثربخشی آب

49

ک، دوره ت روان کود

صلنامه سلامف

3، شماره

4، زمستان

1689

References

1. American Psychiatric Association. Diagnostic and

statistical manual of mental disorders (DSM-5).

Washington DC: American Psychiatric Pub; 2013.

[Link]

2. Christensen DL, Braun KVN, Baio J, Bilder D, Charles

J, Constantino JN, et al. Prevalence and characteristics

of autism spectrum disorder among children aged 8

years - autism and developmental disabilities

monitoring network, 11 sites, united states, 2012.

MMWR Surveill Summ. 2018; 65(13): 1–23. [Link]

3. Zuckerman KE, Mattox K, Donelan K, Batbayar O,

Baghaee A, Bethell C. Pediatrician identification of

Latino children at risk for autism spectrum disorder.

Pediatrics. 2013; 132(3): 445–453. [Link]

4. Kamps DM, Mason R, Heitzman-Powell L. Peer

mediation interventions to improve social and

communication skills for children and youth with

autism spectrum disorders. In: Leaf JB, editor.

Handbook of social skills and autism spectrum

disorder: assessment, curricula, and intervention.

Cham: Springer International Publishing; 2017, pp:

257–283. [Link]

5. Guo X, Duan X, Long Z, Chen H, Wang Y, Zheng J, et

al. Decreased amygdala functional connectivity in

adolescents with autism: a resting-state fMRI study.

Psychiatry Res Neuroimaging. 2016; 257: 47–56.

[Link]

6. ten Velden M, Couldrick L, Kinebanian A, Sadlo G.

Dutch children's perspectives on the constructs of the

child occupational self-assessment (COSA). OTJR

(Thorofare N J). 2013; 33(1): 50-58. [Link]

7. Shiri V, Hosseini SA, Pishyareh E, Nejati V, Biglarian

A. Study the relationship of executive functions with

behavioral symptoms in children with high-functioning

autism. Archives of Rehabilitation. 2015; 16(3): 208–

217. [Persian]. [Link]

8. Parker KJ, Garner JP, Libove RA, Hyde SA, Hornbeak

KB, Carson DS, et al. Plasma oxytocin concentrations

and OXTR polymorphisms predict social impairments

in children with and without autism spectrum disorder.

Proc Natl Acad Sci U S A. 2014; 111(33): 12258–

12263. [Link]

9. Cochran D, Fallon D, Hill M, Frazier JA. The role of

oxytocin in psychiatric disorders: A review of

biological and therapeutic research findings. Harv Rev

Psychiatry. 2013; 21(5): 219–247. [Link]

10. Hollander E, Novotny S, Hanratty M, Yaffe R,

DeCaria CM, Aronowitz BR, et al. Oxytocin infusion

reduces repetitive behaviors in adults with autistic and

Asperger’s disorders. Neuropsychopharmacology.

2003; 28(1): 193–198. [Link]

11. Garrison JL, Macosko EZ, Bernstein S, Pokala N,

Albrecht DR, Bargmann CI. Oxytocin/vasopressin-

related peptides have an ancient role in reproductive

behavior. Science. 2012; 338(6106): 540–543. [Link]

12. Theofanopoulou C, Boeckx C, Jarvis ED. A hypothesis

on a role of oxytocin in the social mechanisms of

speech and vocal learning. Proc Biol Sci. 2017;

284(1861): 20170988. [Link]

13. Thye MD, Bednarz HM, Herringshaw AJ, Sartin EB,

Kana RK. The impact of atypical sensory processing on

social impairments in autism spectrum disorder. Dev

Cogn Neurosci. 2018; 29: 151–167. [Link]

14. De Dreu CKW, Kret ME. Oxytocin conditions

intergroup relations through upregulated in-group

empathy, cooperation, conformity, and defense. Biol

Psychiatry. 2016; 79(3): 165–173. [Link]

15. Uvnäs-Moberg K, Handlin L, Petersson M. Self-

soothing behaviors with particular reference to

oxytocin release induced by non-noxious sensory

stimulation. Front Psychol. 2014; 5: 1529. [Link]

16. Benfield RD, Hortobágyi T, Tanner CJ, Swanson M,

Heitkemper MM, Newton ER. The effects of

hydrotherapy on anxiety, pain, neuroendocrine

responses, and contraction dynamics during labor. Biol

Res Nurs. 2010; 12(1): 28–36. [Link]

17. Chevallier C, Kohls G, Troiani V, Brodkin ES, Schultz

RT. The social motivation theory of autism. Trends

Cogn Sci. 2012; 16(4): 231–239. [Link]

18. Van Etten HM, Carver LJ. Does impaired social

motivation drive imitation deficits in children with

autism spectrum disorder? Rev J Autism Dev Disord.

2015; 2(3): 310–319. [Link]

19. Bölte S, Marschik PB, Falck-Ytter T, Charman T,

Roeyers H, Elsabbagh M. Infants at risk for autism: a

European perspective on current status, challenges and

opportunities. Eur Child Adolesc Psychiatry. 2013;

22(6): 341–348. [Link]

20. Klein N, Kemper KJ. Integrative approaches to caring

for children with autism. Curr Probl Pediatr Adolesc

Health Care. 2016; 46(6): 195–201. [Link]

21. Vonder Hulls DS, Walker LK, Powell JM. Clinicians’

perceptions of the benefits of aquatic therapy for young

children with autism: a preliminary study. Phys Occup

Ther Pediatr. 2006; 26(1–2): 13–22. [Link]

22. Yilmaz İ, Konukman F, Birkan B, Yanardağ M. Effects

of most to least prompting on teaching simple

progression swimming skill for children with autism.

Educ Train Autism Dev Disabil. 2010; 45(3): 440–448.

[Link]

ارانو همکصمد عظیمی گروسی های ارتباطی کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسمدرمانی بر مهارتاثربخشی آب

48

ره دو

ک، ود

کان

روت

لام س

مهلنا

صف

3ره

ما ش

،4 ،

انست

زم

1689

23. Fleming SA, Gutknecht NC. Naturopathy and the

primary care practice. Prim Care. 2010; 37(1): 119–

136. [Link]

24. Yadav R, Karmakar N, Satapathy T, Roy A. An

evidence-based new insight into treatment of diseases

by hydrotherapy. Int J Pharm Sci Res. 2019; 10(1): 57-

69. [Link]

25. Dumas H, Francesconi S. Aquatic therapy in

pediatrics: annotated bibliography. Phys Occup Ther

Pediatr. 2001; 20(4): 63–78. [Link]

26. Mooventhan A, Nivethitha L. Scientific evidence-

based effects of hydrotherapy on various systems of the

body. N Am J Med Sci. 2014; 6(5): 199-209. [Link]

27. Felcar JM, Probst VS, de Carvalho DR, Merli MF,

Mesquita R, Vidotto LS, et al. Effects of exercise

training in water and on land in patients with COPD: a

randomised clinical trial. Physiotherapy. 2018; 104(4):

408–416. [Link]

28. Uvnas-Moberg K, Petersson M. Oxytocin, a mediator

of anti-stress, well-being, social interaction, growth and

healing. Z Psychosom Med Psychother. 2005; 51(1):

57–80. [Link]

29. Yanardag M, Akmanoglu N, Yilmaz I. The

effectiveness of video prompting on teaching aquatic

play skills for children with autism. Disabil Rehabil.

2013; 35(1): 47–56. [Link]

30. Shams-Elden M. Effect of aquatic exercises approach

(halliwick-therapy) on motor skills for children with

autism spectrum disorders. Ovidius University Annals,

Series Physical Education & Sport/Science, Movement

& Health. 2017; 17(2): 490-496. [Link]

31. Arjmandnia AA, Azimigarosi S, Mohseni Ezhei A,

Javadi Asayesh S. Effectiveness of hydrotherapy on the

degree of aggression in children with autism spectrum

disorder: a single-subject study. The Scientific Journal

of Rehabilitation Medicine. 2018; 7(4): 249–260.

[Persian]. [Link]

32. Oriel KN, Kanupka JW, DeLong KS, Noel K. The

impact of aquatic exercise on sleep behaviors in

children with autism spectrum disorder: a pilot study.

Focus Autism Other Dev Disabl. 2016; 31(4): 254–261.

[Link]

33. Battaglia G, Agrò G, Cataldo P, Palma A, Alesi M.

Influence of a specific aquatic program on social and

gross motor skills in adolescents with autism spectrum

disorders: three case reports. Journal of Functional

Morphology and Kinesiology. 2019; 4(2): 27. [Link]

34. Bumin G, Uyanik M, Yilmaz I, Kayihan H, Topçu M.

Hydrotherapy for Rett syndrome. J Rehabil Med. 2003;

35(1): 44–45. [Link]

35. Mortimer R, Privopoulos M, Kumar S. The

effectiveness of hydrotherapy in the treatment of social

and behavioral aspects of children with autism

spectrum disorders: a systematic review. J Multidiscip

Healthc. 2014; 7: 93–104. [Link]

36. Lee J, Porretta DL. Enhancing the motor skills of

children with autism spectrum disorders: a pool-based

approach. Journal of Physical Education, Recreation &

Dance. 2013; 84(1): 41–45. [Link]

37. Chu C-H, Pan C-Y. The effect of peer- and sibling-

assisted aquatic program on interaction behaviors and

aquatic skills of children with autism spectrum

disorders and their peers/siblings. Res Autism Spectr

Disord. 2012; 6(3): 1211–1223. [Link]

38. Rosa R, Molisso V. Integrated motor activities and

autism spectrum disorder: biodanza srt and

multisystem water therapy (Mwt). Giornale Italiano di

Educazione alla Salute, Sport e Didattica Inclusiva.

2018; 4(2): 40-48. [Link]

39. Caputo G, Ippolito G, Mazzotta M, Sentenza L, Muzio

MR, Salzano S, et al. Effectiveness of a multisystem

aquatic therapy for children with autism spectrum

disorders. J Autism Dev Disord. 2018; 48(6): 1945–

1956. [Link]

40. Pan C-Y. Effects of water exercise swimming program

on aquatic skills and social behaviors in children with

autism spectrum disorders. Autism. 2010; 14(1): 9–28.

[Link]

41. Petrofsky J, Baxter J, Bomgaars J, Burgert C, Jacobs

S, Lyden D, et al. The influence of warm hydrotherapy

on the cardiovascular system and muscle relaxation.

[California, United States]: Department of Physical

Therapy, Loma Linda University; 2003, pp: 1-39.

[Link]

42. Montgomery JM, Newton B, Smith C. Test review:

Gilliam, J. (2006). GARS-2: Gilliam autism rating

scale—second edition. Austin, TX: PRO-ED. J

Psychoeduc Assess. 2008; 26(4): 395–401. [Link]

43. Ahmadi S j, Safari T, Hemmatian M, Khalili Z. The

psychometric properties of Gilliam autism rating scale

(GARS). Research in Cognitive and Behavioral

Sciences. 2011; 1(1): 87–104. [Persian]. [Link]

44. Grosse SJ. The Halliwick method: water freedom for

individuals with disabilities. West Wabash Avenue,

Milwaukee: Aquatic Consulting and Education

Resource Services; 2001. [Link]

45. Ledford JR, Gast DL. Single subject research

methodology in behavioral sciences: applications in

special education and behavioral sciences. 1st Edition.

New York: Routledge; 2009, pp: 87-95. [Link]

صمد عظیمی گروسی و همکاران های ارتباطی کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم درمانی بر مهارتاثربخشی آب

02

ک، دوره ت روان کود

صلنامه سلامف

3، شماره

4، زمستان

1689

36. Werthamer-Larsson L, Kellam S, Wheeler L. Effect

of first-grade classroom environment on shy behavior,

aggressive behavior, and concentration problems. Am

J Community Psychol. 1991; 19(4): 585-602. [Link]

37. Goossens FA, Olthof T, Dekker PH. New participant

role scales: comparison between various criteria for

assigning roles and indications for their validity.

Aggress Behav. 2006; 32(4): 343-357. [Link]

38. Espelage DL, Holt MK. Bullying and victimization

during early adolescence: peer influences and

psychosocial correlates. Journal of Emotional Abuse.

2001; 2(2-3): 123-142. [Link]

39. ChalmehR. Psychometrics properties of the ilinois

bullying scale (IBS) in Iranian students: validity,

reliability and factor structure. Journal of

Psychological Models and Methods. 2014; 3(11): 39-

52. [Persian]. [Link]

40. Cernkovich SA, Giordano PC. School bonding, race

and delinquency.Criminology. 1992; 30(2): 261-291.

[Link]

41. Alberto P, Troutman AC. Applied behavior analysis

for teachers. (8th ed.). Upper Saddle River, NJ:

Pearson; 2009, pp: 1-480. [Link]

42. Parsonson BS. Evidence-based classroom behavior

management strategies. Kairaranga. 2012; 13(1): 16-

23. [Link]

43. Caravita SCS, Blasio PD, Salmivalli C. Unique and

interactive effects of empathy and social status on

involvement in bullying. Soc Dev. 2009; 18(1): 140-

163. [Link]