ขอเสนอเชงนโยบายเกษตร

POLICY BRIEF

การบรหารจดการนาอย

างเหมาะสม

เพอปฏรปภาคการใชนา

เกษตรกรรมของประเทศ

ไทย

การบรหารจดการนาอยางเหมาะสมเพอปฏรปภาคการใชนาเกษตรกรรมของประเทศไทย

ขอเสนอเชงนโยบายเกษตร

1

การบรหารจดการน�าอยางเหมาะสมเพอปฏรปภาคการใชน�าเกษตรกรรมของประเทศไทย การบรหารจดการน�าอยางเหมาะสมเพอปฏรปภาคการใชน�าเกษตรกรรมของประเทศไทย

การบรหารจดการน�าของประเทศไทยเรมจากยคแรก “RID1.0 Water Development”

(พ.ศ. 2445-2500) เปนชวงการกอตงกรมคลอง กรมทดน�า เรมกอสรางแหลงกกเกบน�าเพอส�ารองน�า

ในชวงฤดฝนและเกบไวใชในกจกรรมตางๆ เชน เขอน อางเกบน�า เขอนทดน�า ยคตอมา “RID2.0

Water Management” (พ.ศ. 2501-2544) เปนชวงการบรหารจดการน�าเพอการชลประทาน

การวางแผน การบรหารจดการน�าในอางเกบน�า เขอนทดน�า คลองสงน�าชลประทาน เพอการชลประทาน

ในชวงฤดการท�านาปรง หรอการท�านานอกฤดฝน เพอสงเสรมใหเกษตรกรไดประกอบอาชพเกษตรกรรม

ท เป นอาชพหลกของประเทศไทย ตอมาเปนยค “RID3.0 Water Information System”

(พ.ศ. 2545-2558) เปนการน�าเทคโนโลยโดยใชระบบโทรมาตรในการตดตามปรมาณน�าทา ระดบน�า

ทสามารถรายงานสถานการณแบบออนไลนไดทนตอเวลามาใชในการเฝาระวงสถานการณทงน�าทวม

และน�าแลง เพอเปนขอมลส�าคญในการรายงานสถานการณ วางแผนบรหารจดการ และเปนขอมลขาวสาร

ใหแกประชาชนในการเตรยมความพรอมรบมอกบสถานการณ

ปจจบน (พ.ศ. 2559-2560) เปนชวงทประเทศไทยไดกาวเขาสการบรหารจดการน�าตามนโยบาย

การพฒนาประเทศไทย 4.0 หรอยค “RID4.0 Water Intelligence System” ซงไดพฒนาการบรหาร

จดการน�าและพนทเกษตรกรรมภายใตปรมาณน�าตนทนทม โดยมงเนนใหเกษตรกร (smart farmer)

สามารถเขาถงขอมลสถานการณน�า ทงปรมาณน�าตนทนทม ความเหมาะสมของพนท และสามารถ

ตดสนใจวางแผนการท�าเกษตรกรรมเพอใหไดผลผลตสงสด

อยางไรกตาม การบรหารจดการน�าของไทยยงประสบปญหาทท�าใหไมสามารถเขาสยค 4.0

ไดอยางเตมตว เนองจากความไมสมดลระหวางปรมาณน�าตนทนทมความไมแนนอนและมการเปลยนแปลง

อยตลอดเวลาอนเนองจากสภาพอากาศ และความตองการน�าทเพมขนจากเกษตรกรรมทไมทราบปรมาณน�า

ตนทนทแนชด และรปแบบวถชวตเกษตรกรรมดงเดมของเกษตรกรซงขาดขอมลทชดเจน ขาดการชแนะ

ขาดการวางแผนปรบตวรบมอกบสถานการณ ท�าใหเกดความเสยหายของผลผลตจากสถานการณ

ภยน�าทวมและภยน�าแลง อกทงประสบปญหาราคาผลผลตตกต�า เนองจากคณภาพของผลผลต

ไมเปนไปตามเกณฑมาตรฐาน ท�าใหการบรหารจดการน�าภายใตปรมาณน�าตนทนและทรพยากรทม

รวมถงการเยยวยาชดเชยใหแกเกษตรกร ยงไมสามารถน�าไปใชในทางปฏบตจรงไดอยางเหมาะสม

การบรหารจดการน�าจากยค 1.0 สยค 4.01

ขอเสนอเชงนโยบายเกษตร

2

การบรหารจดการน�าอยางเหมาะสมเพอปฏรปภาคการใชน�าเกษตรกรรมของประเทศไทย

ภาพท 1 การบรหารจดการน�าของประเทศไทยจากยค 1.0 สยค 4.0

ภาพท 2 ปญหาการบรหารจดการน�าของประเทศไทย

ขอเสนอเชงนโยบายเกษตร

3

การบรหารจดการน�าอยางเหมาะสมเพอปฏรปภาคการใชน�าเกษตรกรรมของประเทศไทย การบรหารจดการน�าอยางเหมาะสมเพอปฏรปภาคการใชน�าเกษตรกรรมของประเทศไทย

จากป ญหาความไม แน นอนของปรมาณน�าต นทนภายใต การเปลยนแปลงภมอากาศ

และการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน จ�าเปนตองอาศยการวางแผนนโยบายและมาตรการเพอรบมอ

กบการบรหารจดการน�าในสภาวะวกฤต โดยมแนวทางด�าเนนงานดงน

• มาตรการใชสงกอสราง (structural measure) ไดแก การกอสรางและพฒนาแหลงเกบกกน�า

ตนทน เชน อางเกบน�า สถานสบน�า การขดบอน�าใตดน เปนตน ตลอดจนการพฒนาระบบชลประทาน

และโครงสรางพนฐานในระบบชลประทาน เพอการสงน�า การกระจายน�า และการใหน�าสพนทเกษตรกรรม

ในเขตชลประทาน

• มาตรการไมใชสงกอสราง (non-structural measure) ไดแก การคาดการณและตดตาม

สภาวะทางอต-อทกวทยาแบบทนตอเหตการณ (real time) การบรหารจดการอางเกบน�าโดยการจ�าลอง

สถานการณและการหาเกณฑการบรหารจดการน�าทเหมาะสม (reservoir operation rule curve)

การใชระบบโทรมาตรเพอพยากรณและเตอนภย การเฝาระวงพนทเสยงภย การจดตงศนยประมวล

วเคราะหสถานการณน�า รวมถงการขดลอกและก�าจดวชพช การซอมแซมบ�ารงรกษาอาคารชลประทาน

ประตน�า และการตรวจสอบความพรอมใชงานของอาคารชลประทานตางๆ ไดถกน�ามาใชเพอแกปญหา

การขาดแคลนน�า และปญหาน�าทวมในพนทลมน�า ตามความเหมาะสมของแตละพนท โดยก�าหนดเปน

แผนงานเตรยมการกอนเกดภย ระหวางเกดภย และหลงเกดภย

ในชวงเวลาทผานมาประเทศไทยใชมาตรการแบบใชสงกอสราง (structural measures)

ในการแกไขปญหาวกฤตน�าทเกดขน แตทวามาตรการดงกลาวอาจสงผลใหเกดผลกระทบกบสมดล

ของแมน�าหรออาจท�าใหสภาพการเกบกกน�าในพนทของน�าลดลง จงจ�าเปนตองเปลยนมาใชมาตรการ

แบบไมใชสงกอสราง (non-structural measures) มากขน เนองจากสามารถเพมประสทธภาพบรหาร

จดการน�า โดยไมจ�าเปนตองกอสรางพฒนาแหลงเกบกกน�าตนทนเพมเตม

การบรหารจดการน�าอยางเหมาะสมเพอปฏรปภาคการใชน�าเกษตรกรรม2

ขอเสนอเชงนโยบายเกษตร

4

การบรหารจดการน�าอยางเหมาะสมเพอปฏรปภาคการใชน�าเกษตรกรรมของประเทศไทย

แนวคดการพฒนาระบบสนบสนนการตดสนใจเพอการบรหารจดการน�าจงเกดขน เพอเปนเครองมอ

การบรณาการวเคราะห คาดการณ และบรหารจดการน�าโดยองครวม ตงแตปรมาณฝน ปรมาณน�าไหล

เขาอาง ปรมาณการไหลในล�าน�า ไปจนถงการก�าหนดพนทเกษตรกรรมทมความเหมาะสมกบปรมาณ

น�าตนทน น�าไปสการคาดการณผลผลตการเกษตรทมความแนนอน โดยด�าเนนการศกษาในลมน�า

เจาพระยามพนทรวม 134,653 ตารางกโลเมตร ครอบคลม 23 จงหวด

ลมน�าเจาพระยา

• เขอนภมพล เขอนสรกต เขอนแควนอยบ�ารงแดนและ เขอนปาสกชลสทธ• โครงการชลประทาน 27 โครงการ ลมน�าเจาพระยาตอนลาง

ภาพท 3 พนทศกษาลมน�าเจาพระยา

ระบบสนบสนนการตดสนใจเพอเพมประสทธภาพการบรหารจดการน�าส�าหรบภาคการเกษตร

มองคประกอบหลก 6 สวน ดงน 1) แบบจ�าลองภมอากาศโลกเพอการคาดการณฝน (Rainfall

Forecasting) 2) แบบจ�าลองการคาดการณปรมาณน�าไหลเขาอางเกบน�า/ปรมาณน�าทา (Inflow

Forecasting) 3) แบบจ�าลองการบรหารจดการอางเกบน�า (Reservoir Operating and Planning)

4) แบบจ�าลองการคาดการณปรมาณการไหลในล�าน�า (River Flow Forecasting Model) 5) แบบจ�าลอง

การบรหารจดการพนทเกษตรกรรม (Crop Forecasting) และ 6) การคาดการณผลผลตและแนวทาง

การปรบรปแบบการท�าเกษตรกรรมทมความเหมาะสมกบน�าตนทน

ขอเสนอเชงนโยบายเกษตร

5

การบรหารจดการน�าอยางเหมาะสมเพอปฏรปภาคการใชน�าเกษตรกรรมของประเทศไทย การบรหารจดการน�าอยางเหมาะสมเพอปฏรปภาคการใชน�าเกษตรกรรมของประเทศไทย

ขอเสนอเชงนโยบายเกษตร

6

การบรหารจดการน�าอยางเหมาะสมเพอปฏรปภาคการใชน�าเกษตรกรรมของประเทศไทย

การจดท�าโปรแกรมชวยตดสนใจการบรหารจดการน�าแบบบรณาการและทนตอเหตการณ (NARK 4.0)

เรมจากการคาดการณปรมาณฝนในพนทลมน�าเจาพระยา จากสภาวะการคาดการณความผดปกตของ

อณหภมผวน�าทะเล ซงมผลตอการโอกาสการเกดเอลนโญ ลานญา โดยใชแบบจ�าลองสภาวะภมอากาศ

โลกของ International Research Institute for Climate and Society (IRI) มาท�าการลดขนาด

แบบจ�าลองดวยวธการทางสถต (Statistic Downscaling) จากนนปรมาณฝนรายเดอนคาดการณ

ไดถกน�ามาใชในแบบจ�าลองน�าฝน-น�าทา เพอจ�าลองปรมาณฝนคาดการณทตกในพนทเหนอเขอนหลก

ทง 4 เขอน เปนปรมาณน�าไหลเขาอางเกบน�าทสามารถคาดการณลวงหนารายเดอน รายฤดกาล

และรายปได

ภาพท 4 การคาดการณปรมาณฝน

ขอเสนอเชงนโยบายเกษตร

7

การบรหารจดการน�าอยางเหมาะสมเพอปฏรปภาคการใชน�าเกษตรกรรมของประเทศไทย การบรหารจดการน�าอยางเหมาะสมเพอปฏรปภาคการใชน�าเกษตรกรรมของประเทศไทย

เมอสามารถคาดการณปรมาณน�าไหลเขาอางเกบน�าลวงหนารายเดอน จงจดท�าแบบจ�าลอง

การบรหารจดการอางเกบน�า เพอหาคาปรมาณการระบายน�าทความเหมาะสมกบปรมาณน�าตนทน

ตามล�าดบความส�าคญ ตงแตการอปโภคบรโภค การรกษาระบบนเวศนในล�าน�า การเกษตรกรรม

และการอตสาหกรรม โดยการก�าหนดปรมาณการระบายใหมความเหมาะสมกบความตองการน�าในพนท

ทายเขอน จากนนท�าการจ�าลองปรมาณการไหลในล�าน�าจากปรมาณการระบายน�าจากอางเกบน�าและ

ปรมาณฝนในพนททายเขอน เพอคาดการณการไหลของน�ารายวนลวงหนารายฤดกาล โดยการจ�าลองกราฟ

ปรมาณน�าทา (Hydrograph) ในสถานวดน�าทาทส�าคญในแมน�าปง วง ยม นาน เจาพระยา และปาสก

เพอเตรยมการรบมอ กรณทปรมาณการไหลเกนความจสงสดของตลง หรอกรณทเกดปรมาณการไหล

ต�ากวาปรมาณการไหลต�าสดเพอการรกษาระบบนเวศนและสภาพแวดลอมของล�าน�า

ภาพท 5 การคาดการณปรมาณน�าไหลเขาอางเกบน�า

ขอเสนอเชงนโยบายเกษตร

8

การบรหารจดการน�าอยางเหมาะสมเพอปฏรปภาคการใชน�าเกษตรกรรมของประเทศไทย

ภาพท 6 การวางแผนการปฏบตการอางเกบน�า

จากการจ�าลองปรมาณการไหลในล�าน�าสายหลก ไดน�าไปส การจ�าลองการจดสรรน�าระดบ

โครงการชลประทานในพนทลมน�าเจาพระยาตอนลางทงหมด 27 โครงการ โดยการจ�าลองปรมาณน�า

ผานประตระบายน�าสายหลกของโครงการชลประทาน เพอจ�าลองปรมาณการไหล ระดบน�าและ

รปตดตามยาวการไหลของน�าในคลองสง เพอน�าไปวางแผนพนทเพาะปลกกรณทปรมาณน�าตนทนมจ�ากด

โดยพจารณาทงปรมาณน�าทสามารถสงถงคลองสงสายหลกและสายซอย และพจารณาความเหมาะสม

ของพนทเกษตรกรรมการปลกพช (Agri-Map) ส�าหรบพนททปรมาณน�าไมสามารถสงถงหรอเปนพนท

ขาดแคลนน�า ไดประเมนปรมาณน�าตนทนจากปรมาณฝน เพอเสนอแนะแนวทางเลอกการท�าเกษตรกรรม

บนแผนทเกษตรเพอการบรหารจดการเชงรก (Agri-Map) ตอไป

ขอเสนอเชงนโยบายเกษตร

9

การบรหารจดการน�าอยางเหมาะสมเพอปฏรปภาคการใชน�าเกษตรกรรมของประเทศไทย การบรหารจดการน�าอยางเหมาะสมเพอปฏรปภาคการใชน�าเกษตรกรรมของประเทศไทย

ภาพท 7 การคาดการณพนทเพาะปลกขาวจากปรมาณน�าตนทน

ขอเสนอเชงนโยบายเกษตร

10

การบรหารจดการน�าอยางเหมาะสมเพอปฏรปภาคการใชน�าเกษตรกรรมของประเทศไทย

ภาพท 8 แผนภาพรปแบบทางเลอกการท�าเกษตรกรรมทเหมาะสม

ขอเสนอเชงนโยบายเกษตร

11

การบรหารจดการน�าอยางเหมาะสมเพอปฏรปภาคการใชน�าเกษตรกรรมของประเทศไทย การบรหารจดการน�าอยางเหมาะสมเพอปฏรปภาคการใชน�าเกษตรกรรมของประเทศไทย

ผลจากการพฒนาระบบสนบสนนการตดสนใจเพอเพมประสทธภาพการบรหารจดการน�า

ส�าหรบภาคการเกษตร ไดถกน�ามาจดท�าเปนโปรแกรม NARK4.0 ตดตงอยทศนยปฏบตการน�าอจฉรยะ

กรมชลประทานใหแกผบรหารและเจาหนาทกรมชลประทานใชงาน และพฒนาในรปแบบแอปพลเคชน

(application) WaterSMART (Water Sustainable Management for Agriculture Revolution

in Thailand) ทมการเขาถงขอมลและใชงานไดงาย โดยสามารถใชวเคราะหเชงระบบของทรพยากรน�า

ระดบพนทลมน�าตอสภาพการใชน�าในทกภาคสวน ใหสอดรบกบนโยบายการพฒนาประเทศไทยในยค 4.0

โดยมเปาหมายเพอสงเสรมการประกอบอาชพของเกษตรกรใหมความมนคงและมคณภาพชวตทดขน

สนบสนนแนวทางการลดตนทนการผลต เพมโอกาสการแขงขน การก�าหนดพนทและการบรหารจดการพนท

เกษตรกรรมอยางเหมาะสม การพฒนาตนแบบและจดตงศนยเรยนรเพอขยายผล และการสรางภมคมกน

ใหกบภาคเกษตรกรรม โดยปรบปรงรปแบบการบรหารจดการน�าตอสถานการณวกฤตน�าตางๆ

ทสามารถน�าไปใชในทางปฏบตการไดอยางมประสทธภาพ สอดรบกบรปแบบการใชน�าอยางเหมาะสม

ภายใตขอจ�ากดทรพยากรน�าทมอยในพนทลมน�า

โปรแกรม NARK4.0 และแอปพลเคชน WaterSMART เปนเครองมอการบรหารจดการน�า

อยางเหมาะสมเพอปฏรปภาคการใชน�าเกษตรกรรมของประเทศไทย มแนวคดเพอแกไขปญหา

การบรหารจดการน�าอนสงผลกระทบตอภาคสวนหลก 3 สวน ไดแก เกษตรกร กรมชลประทาน

และรฐบาล ดงน

• เกษตรกร สามารถใชแอปพลเคชน WaterSMART ในการรบขอมลผลการคาดการณปรมาณ

น�าตนทน หรอ แผนการจดสรรน�าจากโครงการชลประทาน เพอน�าไปวางแผนและเปนแนวทาง

ในการปรบเปลยนการท�าเกษตรกรรมเพาะปลกพช รวมถงการท�าเกษตรกรรมประมงและปศสตวในพนท

ท�ากนของตนเองใหมความเหมาะสม ภายใตปรมาณน�าตนทนทมเพยงพอตลอดฤดกาลและความตองการ

ของตลาดในพนท รวมถงยงสามารถใชแอปพลเคชน WaterSMART ในการเปนแนวทางเสนอแนะ

การพฒนาแหลงน�าในพนท เพอส�ารองน�าไวใชเมอเกดภาวะฝนทงชวง เปนการลดความเสยหาย

ของผลผลตอนเนองมาจากการเปลยนแปลงสภาวะภมอากาศทมปรมาณน�าไมเพยงพอและเปนการสนบสนน

โปรแกรมชวยตดสนใจการบรหารจดการน�าแบบบรณาการและทนตอเหตการณ3

ขอเสนอเชงนโยบายเกษตร

12

การบรหารจดการน�าอยางเหมาะสมเพอปฏรปภาคการใชน�าเกษตรกรรมของประเทศไทย

การปรบตวของเกษตรกรในการปรบเปลยนรปแบบการท�าเกษตรกรรมใหมความเหมาะสมกบปรมาณน�า

สภาพพนท และความตองการของตลาด

• กรมชลประทาน สามารถใชโปรแกรม NARK4.0 ในการบรหารจดการน�าตนทนทมความไมแนนอน

จากการเปลยนแปลงสภาวะภมอากาศของโลก และการเปลยนแปลงของปรมาณการใชน�าภาคเกษตรกรรม

โดยใชผลการคาดการณปรมาณฝนและผลการคาดการณปรมาณน�าไหลเขาอางเกบน�าลวงหนา 1 ป

ในการวางแผนการระบายน�าจากอางเกบน�า การจดสรรน�าในพนทชลประทาน และการคาดการณ

พนทเพาะปลก อกทงยงสามารถใชผลการคาดการณปรมาณน�าฝนลวงหนาในการเตรยมการวางแผน

รบมอสถานการณน�าทวม น�าแลง เพอปรบแนวทางการบรหารจดการน�าและแผนการจดสรรน�า

ใหมความเหมาะสมและทนตอสถานการณน�าทเปลยนแปลงอยเสมอ

• รฐบาล สามารถน�าแผนการบรหารจดการน�าตนทนและแผนการเพาะปลกพชทมการคาดการณ

ลวงหนา มาก�าหนดพนทเพาะปลกพชแตละชนด (zoning) ใหมความชดเจนตามความเหมาะสม

กบปรมาณน�า สภาพดน และการรองรบของตลาด น�าไปสการก�าหนดนโยบายการผลตสนคาเกษตร

เพอการบรโภคในประเทศ การสงออกไปตางประเทศ และการก�าหนดมาตรการเชงปฏบต เชน การชดเชย

เยยวยาเกษตรกรในพนทเกษตรกรรมทไดรบผลกระทบจากภาวะภยพบตน�า หรอการสงเสรมการปลกพช

ตามความตองการของตลาด ซงเปนการสนบสนนสงเสรมการผลตสนคาภาคการเกษตรใหสอดคลอง

กบความตองการในประเทศและศกยภาพการสงออกตามความเหมาะสมกบทรพยากรหรอปรมาณน�า

ตนทนทม

จดเดนของแอปพลเคชน WaterSMART คอ สามารถน�าไปใชในการประเมนและ

วเคราะหปรมาณน�าตนทน และการวางแผนการบรหารจดการน�า ใหแก 1) บคลากรของกรมชลประทาน

ใชในการคาดการณปรมาณน�า วางแผนการบรหารจดการน�า และตดสนใจวางแผนรบมอสถานการณน�า

2) เกษตรกรและผสนใจใชในการรบขอมลขาวสารการคาดการณปรมาณน�า แผนการจดสรรน�า

พนทเพาะปลกคาดการณ เพอเตรยมการวางแผนการท�าเกษตรกรรมในพนทท�ากนของตนเอง

3) ผก�าหนดนโยบายใชในการก�าหนดมาตรการการจดพนทเกษตรกรรม การสงเสรมการเพาะปลกพช

ทมความเหมาะสมใหแกเกษตรกร และการสนบสนนการผลตสนคาภาคการเกษตรใหมความเพยงพอ

กบการบรโภคในประเทศและศกยภาพในการสงออก

ขอเสนอเชงนโยบายเกษตร

13

การบรหารจดการน�าอยางเหมาะสมเพอปฏรปภาคการใชน�าเกษตรกรรมของประเทศไทย การบรหารจดการน�าอยางเหมาะสมเพอปฏรปภาคการใชน�าเกษตรกรรมของประเทศไทย

ขอเสนอเชงนโยบายเกษตร

14

การบรหารจดการน�าอยางเหมาะสมเพอปฏรปภาคการใชน�าเกษตรกรรมของประเทศไทย

เปาหมายของโปรแกรมชวยตดสนใจการบรหารจดการน�าแบบบรณาการและทนตอเหตการณ

(NARK4.0) และแอปพลเคชน WaterSMART นจะเปนประโยชนตอภาคสวนทง 3 สวนตงแต

การเปนแหลงขอมลเชงรกใหแกเกษตรกร เปนเครองมอในการตดสนใจใหแกชลประทาน และเปนการก�าหนด

นโยบายหรอทศทางทเหมาะสมใหแกรฐบาล ประกอบดวย

• ขอมลขาวสารเชงรกใหแกเกษตรกร ประกอบดวย พนทเหมาะสมเพาะปลกพชในพนท

เกษตรกรรมของเกษตรกร ปรมาณน�าตนทนทงปรมาณฝน ปรมาณน�าผวดน ปรมาณน�าใตดน

และแหลงน�าธรรมชาตในพนทของเกษตรกร ซงขอมลทงหมดถกจดท�าบนแอปพลเคชนทสามารถจ�าลอง

บนพนทจรง จากการระบทตงพนทเกษตรกรรม ชนดและขนาดพนทของพชทตองการเพาะปลก

โดยแอปพลเคชนจะแสดงผลการประเมนความเหมาะสมของการท�าการเกษตรกรรมเพอเสนอ

แนะแนวทางในการเพาะปลก เชน การปรบชนดของพชทเพาะปลก การเสรมความจของแหลงน�าตนทน

เพอใหมปรมาณน�าเพยงพอ ชวงเวลาการเพาะปลก และผลผลตทไดรบ ไปจนถงราคาทสามารถขายสตลาด

• เครองมอเพอบรณาการเชอมโยงฐานขอมลดานการเกษตรของประเทศใหสอดคลองกบ

ความตองการน�า (Demand) และความตองการใชน�า (Supply) ในแตละภาคสวน ทสามารถใชใน

การคาดการณปรมาณน�าตนทน เพอเปนเครองมอในการบรหารจดการ วางแผน ประกอบตดสนใจ

ใหแกผ บรหารและบคลากรกรมชลประทาน อกทงเปนขอมลขาวสารเพอเสรมสรางความเขาใจ

และเปนทางเลอกในการวางแผนรปแบบการท�าเกษตรกรรมใหเเกเกษตรกร

• นโยบายใหแกรฐบาลในการก�าหนดพนทเกษตรกรรมทมความเหมาะสม (zoning) ในการพฒนา

ผลผลตทางการเกษตรเชงพนททพจารณาน�าตนทนและความตองการใชน�า จนถงการสงออกไปตางประเทศ

น�าไปสการก�าหนดแผนพฒนาเศรษฐกจภาคการเกษตรทมความสอดคลองกบปรมาณน�าตนทน เชน

การก�าหนดมาตรการแนวทางในการพฒนาผลผลตภาคการเกษตรทเพยงพอกบการบรโภคภายในประเทศ

และไมกระทบกบภาคการสงออกผลผลตทางการเกษตร และสงเสรมการเพาะปลกพชเศรษฐกจเพอ

สรางความมนคงทางอาหารใหแกประเทศ

ขอเสนอเชงนโยบายเกษตร

15

การบรหารจดการน�าอยางเหมาะสมเพอปฏรปภาคการใชน�าเกษตรกรรมของประเทศไทย การบรหารจดการน�าอยางเหมาะสมเพอปฏรปภาคการใชน�าเกษตรกรรมของประเทศไทย

ภาพท 9 เปาหมายของการใชโปรแกรม WaterSMART

ขอเสนอเชงนโยบายเกษตร

16

การบรหารจดการน�าอยางเหมาะสมเพอปฏรปภาคการใชน�าเกษตรกรรมของประเทศไทย

1) มาตรการภาพรวมเชงระบบ

• สงเสรมและสนบสนนองคกรบรหารจดการน�าระดบจงหวด ซงมหนาทบรณาการทกหนวย

ปฏบตในพนทประสานการท�างานรวมกน และก�าหนดทศทางแนวทางพฒนาแหลงน�าในจงหวด

ใหเหมาะสม ควบคกบการมสวนรวมของประชาชน

• สงเสรมการพฒนาเครองมอบรหารจดการน�าส�าหรบพนทเกษตรกรรม

• สงเสรมการจดตงศนยเครอขายการบรหารจดการน�าทสอดรบกบการตลาดและเกษตรกรรม

เพอผลกดนดานการน�าเขาสงออกผลผลตทางการเกษตร

• สรางความเขมแขงในพนท โดยสรางกลมผใชน�า/กลมบรหารจดการน�ารายจงหวด

2) มาตรการบรหารจดการความตองการน�า (Demand)

• สงเสรมการบรหารจดการพนทเกษตรกรรม (Zoning) พรอมทงพฒนาระบบกระจายน�า

ทงพนทในเขตชลประทานและนอกเขตชลประทาน และการจดสรรน�าจากแหลงน�าตามธรรมชาตและ

แหลงน�าทมนษยสรางขน

• ปรบรปแบบเกษตรกรรม (พช ประมง ปศสตว) ใหสอดคลองกบปรมาณน�าตนทนคาดการณ

• สงเสรมและสนบสนนการเพาะปลกพชแบบผสมผสาน ตามแนวทางเกษตรทฤษฏใหมและ

เศรษฐกจพอเพยง

• พฒนาระบบราคากลางสนคาเกษตร โดยค�านงถงตนทนการลงทนทคมคาตอรายได

3) มาตรการบรหารจดการปรมาณน�าตนทน (Supply)

• สงเสรมการเพมแหลงน�าตนทนอยางเหมาะสม เชน การขดสระ ขดบอบาดาล โดยพจารณา

ตามศกยภาพของพนท รวมทงการควบคมปองกนปญหาความเคม น�าเสย เพอเพมปรมาณน�าตนทน

และแหลงน�าชลประทาน

• สงเสรมการเกบกกน�าฝนไวใชเปนแหลงน�าตนทนส�ารองส�าหรบอปโภคบรโภค และการเกษตรกรรม

• สงเสรมและพฒนาแนวทางใหภาคการใชน�าอตสาหกรรม และน�าประปาชมชน ตองมระบบ

แหลงน�าของตนเอง รวมทงมระบบบ�าบดน�าเสย

ขอเสนอเชงนโยบายการบรหารจดการน�าเพอปฏรปการใชน�าในภาคการเกษตร4

ขอเสนอเชงนโยบายเกษตร

17

การบรหารจดการน�าอยางเหมาะสมเพอปฏรปภาคการใชน�าเกษตรกรรมของประเทศไทย การบรหารจดการน�าอยางเหมาะสมเพอปฏรปภาคการใชน�าเกษตรกรรมของประเทศไทย

ขอเสนอเชงนโยบายเกษตร

18

การบรหารจดการน�าอยางเหมาะสมเพอปฏรปภาคการใชน�าเกษตรกรรมของประเทศไทย

นายเลศวโรจน โกวฒนะ ทปรกษาโครงการ

นายสญชย เกตวรชย ทปรกษาโครงการ

ผศ.ดร.ภาณวฒน ปนทอง หวหนาโครงการ/ ผเชยวชาญดาน Hydroinformatics และแบบจ�าลองคณตศาสตร

ดร.ทองเปลว กองจนทร ผเชยวชาญดานการบรหารจดการน�า

รศ.ดร.สงวน ปทมธรรมกล ผเชยวชาญดานวศวกรรมชลศาสตรและการบรหารจดการน�า

ดร.วชญ ศรวงษา ผเชยวชาญดานวศวกรรมชลประทาน

ผศ.ดร.อารยา ฤทธมา นกวจยดานอต-อทกวทยา

นายสมลกษณ บญณรงค นกวจยดานการใชประโยชนทดน

นายสจจรกษ พรพรเกยรต นกวจยดานวศวกรรมโยธาและโครงสรางพนฐาน

นางสาวอรษา ตนตยะวงศษา นกวจยดานเศรษฐกจ

ดร.สวรรธณา เทพจต นกวจยดานสงคมและองคกร

นายสมโสถต ด�าเนนงาม ผเชยวชาญดานการพฒนาการจดการทดน

นายบญสง ศรเจรญธรรม ผเชยวชาญดานนเวศวทยา

นายสขวฒน จนทรปรรณก ผเชยวชาญดานพช

ดร.กลยา บญญานวตร ผเชยวชาญปศสตว

นายชวกร รวตระกลไพบลย นกวจยดานวศวกรชลประทาน

นายกรตสวรรณ โพธสวรรณ นกวจยดานวศวกรชลประทาน

นายอศฎา กจพยง นกวจยดานวศวกรชลประทาน

นางสาวสพชชา ไทยเขยว นกวจยดานชลศาสตร

รศ.ดร.พยง มสจ นกวจยดานระบบฐานขอมล

ผศ.ดร.ภาวณ บณยโสภณ นกวจยดานระบบสารสนเทศ

ผศ.ดร.สดสายสน แกวเรอง นกวจยดานเกษตรกรรม

ผศ.ดร.สานตยดา เตยวตอย นกวจยดานเกษตรกรรม

เอกสารนสงเคราะหจากงานวจยโครงการพฒนาแบบจ�าลองทางคณตศาสตรและระบบสนบสนนการตดสนใจ เพอเพมประสทธภาพการบรหารจดการน�าในสภาวะวกฤต

อนเนองมาจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ และการใชประโยชนทดนในพนทลมน�าเจาพระยา และโครงการพฒนาการบรหารจดการน�าอยางเหมาะสมเพอปฏรปภาคการใชน�าเกษตรกรรมของประเทศไทย

ภายใตกรอบการวจยและพฒนาพนทการเกษตรบรเวณอาวไทยตอนบน (อาวไทยรปตว ก)และกรอบวจยโครงการทาทายไทยเพอตอบสนองนโยบายของรฐบาลทแกปญหาเรงดวนในเรองวกฤตน�า

จดท�ำโดยส�ำนกสงเสรมกำรใชประโยชน

ส �ำนกงำนพฒนำกำรวจยกำรเกษตร (องคกำรมหำชน)

2003/61 ถนนพหลโยธน แขวงลำดยำว เขตจตจกร กรงเทพฯ 10900

โทรศพท : 0 2579 7435 ตอ 3301-3315

โทรสำร : 0 2579 9803

เวบไซต : http://www.arda.or.th

Agricultural Research Development Agency (ARDA)

พมพครงท 3 : กนยำยน 2561

ขอเสนอเชงนโยบายการเกษตร

รายนามคณะผวจย