་འས་ན་ཁང་དང་ཚགས་ང་ལས་ངས་བར་བཟོའ ་མ་པ། བད་ལ་ལ། ༢༡༣༩ ་ལ་ ༢༠༡༢ འ་འདན་ཐངས། ༡༥༡ ཤས་རག་ལས་ངས་མ་ག་ཚན་པ་ནས་མ་ག་དང་པར་ན་ས། ཧན་ར། ༥ གཟའ་ག་པ་ཚ་ད་ཆན་པ་ཡང་དན་ན། གཟའ་ག་པས་ཉ་མར་ར་བས་རང་ག་ཚངས་མདའ་(axis)་ཧ་ཅང་དལ་ས་འཁར་ཏ། ཉ་ མའ་མན་་འཛམ་་ང་པའ་་བ་ག་ཙམ་གནས་་ཡད། ད་ར་ཉ་མ་དང་ཧ་ཅང་ཐག་ཉ་གས་ པ་དང་ཉ་ཟར་ན་རང་ཕག་པའ་་མཚན་ས། གཟའ་ག་པའ་ས་ངས་་ཚ་ད་ད་ ༤༣༠ ༚ C ཙམ་་འཕར་ཏ། ན་དང་ཞ་ཉ་སགས་བ་བ་པའ་ཚ་ཚད་བར་་བས་་ཡད། གཟའ་ག་པ་ཇ་ཙམ་ཆའམ། གཟའ་ག་པ་ན་འཛམ་ང་་འ་ག་་ཅན་ ་གཟའ་ཁངས་ནས་ང་ཤས་ཡན། དའ་ཚངས་ཐག་ལ་ཀ་ལ་མ་ཊར་ ༤༨༨༠ ལས་མད་པས། འཛམ་ང་ག་ ཆ་ཚད་ད་ཀ་ལས་ང་བ་ཡད། གཟའ་ག་པའ་་ངས་་བཟ་། ལ་ང་་བ་མང་པའ ་ན་ལ་གཟའ་ཡངས་གས་གནམ་་ཆན་པས་གཏར་ན་བཏང་ཡད། ང་ཚའ་འཛམ་ ་ང་ཡང་གནམ་ས་གཏར་ན་བཏང་་དང་ཁ་མང་པ་བན་ཡད་ང་། ད་ཆ་མང་ཆ་བ་གནམ་གཤས་ འར་ག་ལ་བན་ནས་མཐང་ཆས་་ག་མད། འན་ང་གཟའ་ག་པ་ལ་ཧ་ལམ་ང་ཁམས་མད་པ་ར་ ཡན་པས་དར་གནམ་གཤས་འར་ག་ང་མད། དར་བན་ལ་མང་ན་ནས་ཆགས་པའ་དང་ཁ་མས་ས་ ད་འང་ག་ཡད་ཅང་། གཟའ་ལ་པ་ད་ཉད་ས་ཁངས་ཡད། དར་ཆགས་པའ་ཀ་ལ་ས་ བ་སན་(Calo- ris Basin)ཟར་བའ་དང་ཁ་ཆན་པ་ད་ན་གནམ་་ཆན་པ་ཞག་གས་གཟའ་ལ་པར་གཡ་བས་(shock waves) ན་ཏ་བཟས་པ་ཞག་རད། གཟའ་ད་གང་ཞག་ལས་བབས་སམ། གཟའ་ག་པ་ན་འཛམ་ ་ང་དང་ག་་ཅན་ ་གཟའ་གཞན་མས་ དང་འ་བར་ཆགས་ རམ་་མས་བབས་ ཡད། ག་་ཅན་་ས་ ན་དའ་མཐལ་ན་ག་་ཅན་་ས་ཡལ་ཞག་ཡད་ཅང་། དའ་དས་་ གས་རགས་་ནང་ང་ཆན་པ་ཞག་ཡད། དའ་ནང་ང་ཡང་ཡང་འམ་ པའ་ན་ས་ས་ངས་ང་ཀ་ལ་མ་ཊར་ ༣ ཙམ་་མཐ་ཚད་ན་པའ་ རའ་ཟ་ད་ཆན་པ་དག་བ་་ཡད། གཟའ་ག་པར་བར་ང་ག་ཞབ་པ་བད་ང་ངམ། ད་བར་གཟའ་ག་པར་ཉམས་ཞབ་ད་པར་བར་ང་ག་ཞབ་པ་གཅག་འར་ང་ཡད། ་ལ་ ༡༩༧༤ ལར་མ་ར་ར་ ༡༠ པ་(Mariner 10)ཟར་བའ་བར་ང་ག་ཞབ་འལ་ཆས་ཤག་གཟའ་པ་སངས་ ་བད་ས་གཟའ་དར་འར་ཡད། དས་བབ་པའ་པར་དག་གས་གཟའ་ག་པ་དང་་བའ་ཆ་ཤས་འགའ་ ཞག་འ་པ་ཡད་པ་ཐངས་དང་པར་གསལ་ན་ས་ཡད། ས་་མ་ར་ར་ ༡༠ པ་ད་ར་ཡང་གཟའ་ག་ པ་དང་ཉ་བར་ཐངས་གཉས་ཙམ་བད་བ་ཡད། དའ་འར་ད་མཐའ་མའ་བས་ཏ། ་ལ་ ༡༩༧༥ ལའ ་་བ་གམ་པའ་ནང་གཟའ་ག་པའ་ས་ངས་ལས་ཀ་ལ་མ་ཊར་ ༣༠༠ ཙམ་་ང་ལ་ང་བ་ཙམ་ང་ཡད། གཟའ་དང་་ར། ངག་དབང་བན་འཛན་ས་བར། ་མད་།༌༌༌༌༌༌༌ མ་ལ་ཉ་འ་ན་་ལ་ ༡༩༩༢ ལའ ་དར་ད་་ཕ་བ་ཤས་་ཕ་ལ་་ས་ཡམ་གས་ཆ་ཞག་བབ་། མ་གས་ངས་ལས་འདས་པ་ན་འདས་་ར་པ་དང་། དངས་ཟག་མང་པ་་ཤར་ཏ་དཀའ་ག་ཚད་མད་ ངས། ད་ཉན་ཁའ ་མ་ཡང་ཞག་རལ་་སང་། དའ་འག་ཕ་མ་ས་འཁགས་གཉས་་ཚ་ག་ང་ཤར། ་ངན་དང་་གང་གས་ལ་་་མ་བལ་ནའང་གང་ནས་རགས་ར་གང་ཡང་མ་ཐབ་པས། མཐར་ཕ་བ་ ཤས་ས་ཕ་ལ་བར་ནས་བཟའ་་་མ་དང་མཉམ་་་སར་གནས་་མ་ད་ཀ་མད་ག ལ་ད་ན་ཕ་བ་ ཤས་ལ་མཚན་ན་ལ་ནག་ཅག་ཡན། ད་ས་་་བཟང་ལ་བ་ཙམ་ལ་བས། ཕ་བ་ཤས་ནང་མ་གམ་ཐག་མར་་སར་འར་བས། མཛས་ག་ན་པའ་་སའ་ལ་ ངས་དང་། བཟ་ལས་ས་བན་པའ་་སའ་འ་བཀད་པ། ་ན་ཡངས་པའ་གང་ལམ། ་ ན་ག་པའ་་སའ་མཚན་མའ ་མཛས་ངས་སགས་དང་། ག་པར་་ལ་ང་བ་ག་མང་པའ ་ རང་འང་བཞན་པའ་ཕ་ང་པ་ཏ་ལ་སགས་མཇལ་བས་ཧང་སངས་ཤང་། ཡད་མ་ཆས་པར་ ར། བས་ད་ས་ཕ་བ་ཤས་་སམས་ནང་ད་འ་འག་ཆ་དད་པའ་་སའ་ང་ར་ནང་ ལས་ཀ་ཞག་རག་ཨ་ཡང་བསམས། ས་དང་གནམ་ལས་ང་མ་ཤས་པའ་་སའ་ང་ར་ནང་ཕ་བ་ཤས་ས་མན་ཁང་ཁ་པ་ཞག་ ས་ཏ། ཉན་མཚན་མད་པར་ལས་ཀ་འཚལ་བར་བགས། བས་ར་ལས་ཀ་ཙག་ཙག་ར་རག་ བས་ཟས་ང་་ཉ་བ་ང་། བས་ར་ད་པ་ང་པར་ཉལ་་ཡད། ཁས་་སའ་ང་ར་ ནང་ལས་ཀའ་དཀའ་ངལ་འད་མ་ཡང་བསམ་ཡད་ང་། དངས་་འཚ་བའ་ནང་ད་ལས་ག་་ ་བ་མང་པར་ལས་ཀ་མ་རག་པར་ས། ཁའ ་ཁ་ནས་བད་ད་གཙང་མ་ཞག་དང་། ས་ལ་་པ་ན་ནའང་ལས་ཀ་གཏན་ནས་མ་ རག ད་ར་ལས་ཀ་མ་རག་པར་ཉན་ནས་བན་ག བན་ག་ནས་་བ་མང་པ་འགར། ད་ནས་ནམ་ཞག་ལ་ཁས་་པ་ད་ད་་གས་་དར་མ་ཞག་ན། ཞལ་ནས་རང་ད་ མན་པའ་་ད་ཞག་བབ་པ་དང་། བཅས་མའ་འམ་ཞག་བན་མཚམས། གཞ་ནས་ ལས་ཀ་ཡག་པ་ཞག་རག་པ་རད། ས་འཁར་དབང་ཆན། ངག་དབང་བན་འཛན། ་མད་།༌༌༌༌༌༌༌༌༌