Miðlun þekkingar og áhrif tækni á menntun

Þuríður Jóhannsdótttir

Fyrir stúdenta KHÍ grunnskólaskor - haustið 2000

Marchall Mcluhan: The Medium is the Massage 1967

“The alphabet and print technology fostered and encouraged a fragmenting process, a process of specialism and of detachment. Electric technology fosters and encourages unification and involvement. It is impossible to understand social and cultural changes without a knowledge of the workings of media”

Spurt er: Hvernig hefur tækniþróun haft áhrif á

menntun hingað til Af hverju kemur tölvutæknin og Internetið til

með að hafa meiri áhrif á menntun en aðrar tækninýjungar 20. aldarinnar?

Hvaða áhrif hefur Internetið og tölvu- og upplýsingatækni á skóla, menntakerfi og menntun?

Frá munnlegri miðlun til handrita Munnleg miðlun þekkingar

Kennarinn fræðaþulur sem nemendur hlusta á Samræðan mikilvæg – sbr. Sókrates Sókrates hafði vantrú á ritmálinu

Ritmál - handrit geyma fróðleik Skólasetur miðalda byggjast á handritamenningu Fáir hafa aðgang að þekkingunni Handritin eru dýrmæt – slitna við notkun Lestrarkunnátta verður forsenda náms Ath stöðu kvenna og karla

Skólaform nútímans byggir á prenttækni Prenttæknin gerir kennslubókina að

kennslutæki Stuðlar að útbreiðslu texta Fleiri fá aðgang að menntunarauðlindum sem

eru varðveittar í texta á bók Til þess þurfa fleiri að verða læsir Strákar helst líka að læra að skrifa og seinna

stelpur líka

Myndir og hljóð Ljósmyndatækni og kvikmyndatækni gera

kleift að varðveita menningararf öðru vísi en með texta

Útvarp miðlar hljóði - upptökutæki gera fólki kleift að taka upp og hafa aðgang að hljóði eftir þörfum

Sjónvarp miðlar hljóði og mynd – myndbandstækin gera kvikmyndaefni aðgengilegt almenningi eftir þörfum

Tölvan og Internetið Tölvan annars eðlis – ekki fyrst og fremst miðlill

eins og bók, útvarp og sjónvarp Geymir upplýsingar í texta, mynd og hljóði Tæki til að setja fram þekkingu í texta, mynd og

hljóði Getur unnið úr efni, virkar sem framlenging á getu

mannsins – fljótari og nákvæmari Internetið er flutninga- og samskiptatæki sem

bætist við tölvuna. Staður fyrir birtingu efnis og öflugt alþjóðlegt

samskiptatæki

Tækniþróun í kennslu Comenius talaði um mikilvægi þess að höfða

til allra skynsviða í kennslu þegar á 17. öld Tilraunir með nýsigögn – en kennslubókin í

aðalhlutverki alla þessa öld Ingvar Sigurgeirsson: Doktorsritgerð um

notkun námsefnis í skólum, rannsókn hófst 1987 Flestir kennarar reiða sig á skólabækur: “Efni þeirra er

undirstaða kennslunnar sem jafnframt stýrir því hvaða viðfangsefni eru tekin fyrir og í hvaða röð. [...] Allar algengustu kennsluaðferðirnar byggðu á því að farið var yfir skólabækurnar.” (I.S. 1994, 118)

Mynd- og hljóðmiðlar í kennsluFræðslumyndir gott dæmi um uppbót Útvarp í fjarkennslu –

framburðarkennslaSkólasjónvarp reynt – vídeó breytir

möguleikunum á að nýta sjónvarpsefni mikið

Kennslugögn nú: bók, myndband, kennsluforrit, hljóðsnælda, vefsíður

Staðsetning tölva í skólanum Tölvuver: það þarf að kenna nemendum á

tölvur svo að þeir geti notað þær – sambærilegt við læsi á texta svo bókin nýtist

Tölva í kennslustofu endurspeglar áherslu á nýtingu tölvu í námi og samþættingu tölvutækni og námsgreina

Tölva á bókasafninu merkir að tölvan er viðurkennt tæki til upplýsingaöflunar

Af hverju er líklegt að tölvan breyti meiru ? Tæki sem nemandi getur nýtt sér til náms

Til upplýsingaöfluar Til úrvinnslu úr upplýsingum Til framsetningar á því sem hann hefur tileinkað sér

Fyrri tæki notaði kennarinn sem hjálpartæki við miðlun þekkingar Ef það verður áfram svo er þá líklegt að tölvan og

Netið breyti einhverju ? Er það forsenda breytinga að áherslan flytist frá

kennslu á nám ?

Að skilja Netið sem miðil

ný grunngerð (infrastructure)í miðlun þekkingar

bylting sambærileg prenttækniaðgangur að þekkingu tæki til samskiptastaður fyrir útgáfu/birtingu efnisalþjóðlegt eðli miðilsins mikilvægt

Netið gefur kost á að hafa áhrif á lýðræði

fleira fólk á þess kost að fá aðgang að menntunarauðlindum

fleiri eiga þess kost að taka þátt í uppbyggingu menningararfsins

að geta „lesið og skrifað“ á Netinu er þó forsenda þátttöku og áhrifa

Sumir segja að Netið ýti undir anarkisma og grafi undan valdi ríkisins. Er það gott eða vont

Grefur Netið þá kannski undan valdi kennarans ?

Áhrif Netsins ámenntun og skóla

nýtt innra skipulag skóla námskrá sem byggir á nýrri

hugmyndafræði menntun kennara þarf að breytast mat á námsárangri þarf að breytast tengsl háskóla og grunnmenntunar

verða nánariSjá McClintock,http://www.ilt.columbia.edu/mcclintock/akademie3000/index.html

Sigurjón Mýrdal og Hörður Bergmann: hugmyndir um nám

Curriculum- haupabrautAð ganga menntaveginnAð afla sér menntunarNetið er veiðarfæriHörður Bergmann heldur því fram að

með upplýsingatækni skapist forsendur til að losa um tengsl menntunar og skóla

Viðhorf til tækni gegnum tíðina1. Þróun tækninnar óhjákvæmileg - leiðir til

velmegunar (Karl Marx, Marshall McLuhan)2. Tæknin óumflýjanleg en siðferðilega spillt og

leiðir til eyðileggingar mennskunnar (George Orwell, Aldous Huxley)

3. Menn stjórna tækninni – tæknin verkfæri sem nota má bæði í jákvæðum og neikvæðum tilgangi hreyfiafl breytinga er mannleg framfaralöngun tækniframfarir afleiðing af langri þróun fremur en

stökk

Hvernig viljum við nota tæknina? Til að gera núverandi kerfi skilvirkara? Efasemdir Betty Collis Til að leiða menntakerfið út úr kreppunni sem það er í

? Varað er við tæknihyggju sem heldur að skólar muni

sjálfkrafa breytast með tilkomu tölvu- og upplýsingatækni

Langtímaáhrif oftast ófyrirséð og önnur er búist var við

Skilja tæknina og möguleikana Skilja vanda skólakerfisins

Eftirnútíminn(póstmódernismi) og ný hugsun

Hvorki með né á móti tækninýjungumHluti af fjölbreytilegu samfélagiTími hinna stóru kerfa og stórasannleika

er liðinnGjaldþrot nútíma framfarahugsunarTími hinnar módernísku vissu og

sannleika vísindanna liðinnÁhrif kaoskenninganna

Internetið og kaoskenningar kaoskenningar komnar frá raunvísindunum eiga ekki síður við um félagsleg kerfi eins og

skóla grafa undan viðteknum aðferðum í

skólaþróun sem líta á skólakerfið eins og verksmiðju þar sem stýra má ferlum

grefur undan markmiðssetningarstefnu sem byggir á opinberum markmiðum í námskrá

markmið sem einstaklingur setur sér merkingarbærari

Internetið er póstmódernískur miðill

Prentað mál hefur einkenni stöðugleikaLínuleg framsetning textans er rökleg og

leiðir til niðurstöðuTexti á Netinu er óstöðugurSannleikurinn fljótur að breytastTexti hefur hvorki upphaf né endiLesandinn verður sjálfur að ákveða

hvenær hann hefur komist að niðurstöðu og getur hætt

Þekkingarfræðin og kennslufræðin

“Eftir hrun stórsagnanna höfum við ekki fyrirframgefin markmið sem segja okkur fyrir verkum, heldur verðum við sjálf að skapa inntak, merkingu og markmið lífs okkar. “ (Sigríður Þorgeirsdóttir. TMM 1998)

Afstaða til þekkingar hefur breyst Þekkingin er ekki viss staðreynd heldur afstæð og

skeikul Hversu langan tíma tekur að breyta viðhorfum fólks

til þess hvað skóli og menntun á að vera ? Hvenær eru nemendur tilbúnir til að taka ábyrgð á

eigin námi’ Hvenær eru kennarar tilbúnir til að leyfa þeim það?